Bkw 34 2013

20 september 2013

34

Nieuwe generatie Poolse kwekers kiest eigen weg 14

Vooruitblik GrootGroenPlus 2013: De rol van het sortiment in de keten 21 Expo TCO wil begrip worden 12 Omslag-BKW_BKW13-34.indd 1

16-09-13 15:04

515899.indd 2

16-9-2013 12:05:07

Inhoud

Omslag: Ketura Haveman

12 Beurs Opheusden wil bekendheid

Nieuws

4

Commentaar: Dubbelop

4

Standpunt: Bomen en klimaatverandering: item voor de boomkwekerij?

5

Column: Later

6

Kwekers in Zundert zien Roemenen weer graag komen

Bedrijf

11 Ondernemersvragen: Moet er veel belasting worden betaald bij

bedrijfsoverdracht?

12 ’We hopen dat onze laanbomenbeurs een begrip wordt’

32 Kronensnoeier gezamenlijk project

Polen-thema 14 ’De Poolse boomkwekerij gaat nog sterker veranderen’ 16 Magnolia kweken is investeren 18 Byczkowsky’s zoektocht naar renderende producten

Teelt & Gewas

GrootGroenPlus 2013 GrootGroenPlus wil mensen aan het denken zetten Het belang van een breed sortiment Haal herfst- en winterplanten uit het verdomhoekje Experiment versus zekerheid in het beplantingsplan Scoren met onderhoudsarm en kostenbesparend openbaar groen

21 22 24 26 28

31 Teeltadvies: Houd onkruid onder controle 32 Samen naar een kronensnoeier

42 Nieuwe koers voor veiling Vaassen

33 Veel te zien op proeflocatie in Boskoop 36 Ditoplant hanteert afwijkende afzetstrategie voor Phlox

Markt & Afzet

41 Bouwen consumentenmerk is een lang proces 42 Veiling Vaassen vaart nieuwe koers 44 Marktnieuws

Service

46 LTO Nederland Vakgroep Bomen en Vaste planten 47 Vaktaal en Agenda De onderstaande icoontjes bij de artikelen hebben de volgende betekenis en zijn te vinden op de website deboomkwekerij.nl:

colofon Redactie

Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl Website: deboomkwekerij.nl Hoofdredactie Wim du Mortier (071) 565 96 82 Vakredactie Arno Engels 565 96 86 Ketura Haveman 565 96 83 Ron Barendse 565 96 84 Bureauredactie Marrit Molenaar, Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Vormgeving Bert Hassing, John Jennissen Fotografie Gerdien de Nooy Directie Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 565 96 78 Alice Hoogenboom

Exploitatie

Koninklijke BDU Uitgevers B.V., Afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA T (0342) 494 263 Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Advertentie-exploitatie Media adviseur: Gert-Jan Bloemendal T (0342) 49 48 07 E g.bloemendal@bdu.nl, Internet: bdu.nl Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Abonnementenservice Aanvraag (ook via website deboomkwekerij.nl) en wijziging abonnement naar Koninklijke BDU Uitgevers, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld, T (0342) 494 844, F (0342) 494 299, E abonnementen@bdu.nl. Op werkdagen telefonisch bereikbaar van 8.30 – 14.00 uur

Filmpjes –

Foto’s –

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via deboomkwekerij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.

Jaarabonnement: €236,65 (exclusief 6% btw). Studenten en scholieren krijgen 25% korting. Buitenlandse abonnees betalen een kleine toeslag.

Documenten en linken naar website

Druk Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf B.V. 25ste jaargang ISSN-nummer: 0923-2443 De Boomkwekerij is een uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en de Koninklijke BDU Uitgevers B.V. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Koninklijke BDU Uitgevers B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Inhoudspagina-BKW34.indd 3

3

16-09-13 15:30

S TAN D P U NT

Bomen en klimaatverandering: een item voor de boomkwekerij?

Klimaatverandering is onderwerp op menig groensymposium. Centraal staat vaak de vraag of we moeten inspelen op de klimaatverandering door andere soorten of herkomsten aan te planten. De discussie is soms wat warrig vanwege de vele invalshoeken vanwaaruit je de zaak kunt bekijken.

Bijvoorbeeld vanuit de bosbouw of de groenvoorziening.

Jitze Kopinga & Sven de Vries, Centrum voor Genetische Bronnen Nederland.

Bosbouw is een zaak van ’lange adem’. Het is inmiddels genoegzaam bekend dat sommige bossen in Europa afsterven als gevolg van een veranderend klimaat. Men zal in de bosbouw dus serieus moeten gaan kijken naar herkomsten die al beter lijken ingesteld op toekomstige klimaatomstandigheden hier. Voor de kwekers van bosplantsoen is het zinvol om deze ontwikkelingen op de voet te blijven volgen.

In de stad heeft men al eeuwenlang bomen van buiten naar binnen gehaald en wanneer soorten of cultivars niet voldeden, kwamen er weer andere voor in de plaats. Wanneer men ziet in wat voor tempo de stad regelmatig ’op de schop’ gaat, dan lijkt die dynamiek van verandering voorlopig snel genoeg om die van de klimaatverandering voor te blijven. En gezien

Commentaar

de flexibiliteit waarmee de laanboomkwekers én de groenvoorzieners zich nog steeds weten aan te passen aan veranderingen en/of ontwerptechnische oplossingen bedenken, lijkt de klimaatverandering voor hen nog geen serieuze bedreiging.

Desondanks vinden sommigen dat er nu al een meer droogte- en hittebestendig sortiment moet worden aangeplant. Zelfs soorten uit zuidelijke streken waarmee men hier nog geen ervaring heeft. Er zijn echter nu al legio soorten die zich goed redden als op de warmste dag de temperatuur gemiddeld 1.8 tot 4.6 °C hoger ligt dan in 1990 (een van de voorspellingen voor 2100) of zelfs nog hoger. Moeten de keuzemogelijkheden dan nog meer worden uitgebreid?

Soms wordt geopperd dat door de klimaatverandering vaker agressieve

peiling

Dubbelop

Wim du Mortier Hoofdredacteur

4

Gemeenten dreigen de komende jaren in financiële problemen te komen. Dat is het gevolg van het beleid van de landelijke overheid om taken af te schuiven naar gemeenten. Om een lang verhaal kort te maken: gemeenten moeten over een paar jaar dekking zoeken voor een bedrag van zo’n €6 miljard. Dat wordt bezuinigen. Onderzoekers stellen dat burgers bezuinigingen op groen eerder accepteren dan bezuinigen op sociale voorzieningen. In de aanstaande verkiezingscampagnes zullen lokale politici dat vast in hun oren knopen.

Dat is allemaal slecht nieuws voor boomkwekers. En dus maar goed dat de boomkwekerij er in de aanloop naar de gemeenteraardsverkiezingen niet één maar twee lobbycampagnes tegenaan gooit. Maar niet heus...

Op 17 juli 2013 meldde Entente Florale lokale politieke partijen voor de gemeenteraadsverkiezingen te gaan informeren over de waarden van groen.

Op 13 augustus 2013 meldden de VHG, Anthos en LTO Vakgroep Bomen & Vaste planten dat iVerde dat ook gaat doen. Beide campagnes hebben een soortgelijk doel: de lokale politiek overtuigen van de waarde van het groen.

De Vitale Groene Stad en iVerde laten elk weten bereid te zijn met de ander samen te werken. Maar het komt er niet van. Genânt is dat persoonlijke conflicten hieraan ten grondslag liggen. Het lijkt er dan op dat persoonlijke belangen of gevoelens belangrijker worden geacht dan het sectorbelang dat hierbij in het geding is. De boomkwekerij heeft een prachtig verhaal te vertellen over de waarde van het groen. Maar de lobby wordt ontkracht door die boodschap in verdeeldheid naar buiten te brengen. Wat lokale politieke partijen daarvan zullen denken, laat zich raden.

Beplantingsplannen gemeenten eerst lokaal aanbesteden

Eens 81%

Oneens 19%

De nieuwe peiling luidt:

Roemenen pikken in de boomkwekerij geen Nederlandse banen in.

Stem mee op deboomkwekerij.nl.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Nieuws opinieBKW13-34.indd 4

16-09-13 15:30

Opinie COLUMN COEN DEKKERS

Later ’nieuwe’ ziekten en plagen ontstaan.

De relatie tussen de klimaatverandering en de ontwikkeling en geografische uitbreiding van veel van de ’nieuwe’ aantastingen van de afgelopen decennia (onder andere paardekastanjemineermot en kastanjebloedingsziekte) is echter nog steeds niet aangetoond. En van de essentaksterfte is inmiddels gebleken dat het gaat om een introductie en niet om een ’nieuwe’ soort. Dat bleek eigenlijk ook al uit het verspreidingspatroon van de ziekte over Europa, dat zeker geen relatie vertoont met welk klimaat of klimaatverandering dan ook. <

’Ik wil later boomkweker worden, opa’. Het jongetje kruipt bij de oude, glimlachende man op schoot. ’Vertel eens over hoe dat vroeger ging, u kunt zo mooi vertellen.’ ’Het was rond 2008. Ik weet precies wat ik aan het doen was. Ik stond te kijken naar de schade in mijn Prunus. We hadden niet door dat het klimaat veranderde. Dus waren exotische beestjes nog onbekend.

Mijn radio stond vlakbij. En daar hoorde ik het woord voor het eerst: crisis. De rillingen liepen over mijn rug, terwijl het toch een graad of 12 was buiten.’ ’Een paar jaar later werd pas echt duidelijk wat het betekende. Banken werden van vrienden ineens vijanden. Daarvoor kon alles. Een ondernemingsplannetje, een klein spaarpotje of een lapje grond waren genoeg om zakken geld te kunnen lenen en allemaal nieuwe machines en gebouwen te kopen.

En plotseling zeiden ze: ’Sorry meneer, maar dat stukje grond en die gebouwen van u zijn minder waard geworden.’ Heel raar, want er was niks veranderd. Voor mij werd alles juist meer waard, ik hield elke dag meer van mijn bedrijf, ik wou het voor geen bergen goud verkopen.’ ’En toen ging het mis. Diezelfde banken roeptoeterden dat we fout bezig waren, dat we moesten kiezen. Of een grote kwekerij, speciaal voor supermarkten. Of een kleintje, met niche-producten.

Marketingmonsters doken erop, we deden alles fout en voordat we een plant konden verkopen moest die ineens vreselijk worden toegetakeld met verf of glitters.’ ’Echt waar, opa? Wat een verschrikkelijk verhaal. En hoe ging het verder, ging iedereen failliet?’

Dit is een samenvatting. Lees het volledige artikel op Deboomkwekerij.nl.

’Er gebeurde van alles, jongen, er vielen een heleboel bedrijven af. Ergens rond 2020 werd het rustiger.

Banken gingen inzien dat de waarde van een bedrijf nooit in geld is uit te drukken. Marketingboys beseften dat verf en glitters de uitstraling van onze planten niet mooier hadden gemaakt.’ ’Er bleven wel kwekers over. Kwekers die zich niet af lieten leiden en bleven lachen. Kwekers die verliefd waren op hun bedrijf en hun producten. Kwekers die plezier hadden en dat uitstraalden. En dat is echte waarde.’ ’Opa? Mag ik morgen weer met jou naar de kwekerij?’

STELLING

Werklozenprojecten zijn weggegooid geld Cees Nienhuis, Fa. Corn.

Hans van Hage, Kwekerij

Patrick Wijnhoven, Roparu

Nienhuis, Heiligerlee:

de Bierkreek, IJzendijke:

rozen, Wanssum:

„Het is toch te gek voor

„Wat een flauwekul. De

„Helaas ben ik het groten-

woorden dat er zovelen

kleinzieligheid en bekrom-

deels eens met deze stelling.

werkloos thuis zitten terwijl

penheid ten top. Dit komt

Het begint met werklozen

er nog heel veel (tijdelijk)

puur uit de anti-Europa lobby.

zelf: hier zit zeer veel verschil

werk voorhanden is. In de

We hebben nu eenmaal gekozen voor één

in instelling. We hebben personen gehad die

boomkwekerij, maar ook in andere sectoren

Europa en zullen die lijn ook moeten doortrek-

solliciteerden alleen om aan de uitkeringsver-

worden mensen gevraagd. Hier in het noor-

ken. De boomkwekerij krijgt het werk anders

plichting te voldoen. Als we ze dan werk aan-

den bij de Eemshaven werken ook heel veel

niet gedaan. Wat die werklozenprojecten

boden, was er geen interesse. Voor deze men-

buitenlanders, hardwerkende mensen die hier

betreft: betere arbeidsvoorwaarden zouden

sen is ieder project weggegooid geld en helpt

in compleet uit de grond gestampte ’dorpen’

meer mensen moeten stimuleren om in de

het alleen om de uitkeringen te verlagen. De

bivakkeren terwijl de werkloosheid hier ook

boomkwekerij te werken. Dat grote bedrijven

overheid zou de werklozen beter moeten ana-

hoog is. De mensen die nu thuis zitten met

hun productie naar het buitenland verplaat-

lyseren en de prikkel om te werken moeten

een uitkering zouden aan het werk moeten,

sen omdat arbeidskrachten daar goedkoper

vergroten, en daarnaast de ondernemers steu-

wat voor werk dan ook. Deze gang van zaken

zijn, daar doet óók niemand wat aan. Het is

nen om juist werk te behouden. Maar als je

begrijp ik niet, maar zo blijkt het in Nederland

beter om de productie hier te houden en daar

vijftig bent en altijd hebt gewerkt en door een

te werken. Wie gaat de politiek in om dat te

desnoods andere Europeanen op los te laten.

faillissement geen baan meer hebt, dan is het

veranderen? Zolang niemand dat doet, zal

Die lonen zullen in Europa wel enigszins nivel-

lastig om aan het werk te komen. Deze groep

het werk op de bedrijven wel door moeten

leren. En Oost-Europeanen blijven hun euro’s

moet zeker worden beschermd. In deze tijd

gaan. Dan maar met Roemenen en Bulgaren.

veelal thuis uitgeven: de euro is daar gewoon

moet de werkzoekende ook beseffen dat hij

Werken willen ze wel!’’

meer waard. Uiteindelijk is dat precies het

mogelijk een stapje terug moet doen of een

doel dat de EU voor ogen had.’’

baan moet accepteren die hem minder ligt.’’

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Nieuws opinieBKW13-34.indd 5

5

16-09-13 15:30

Foto’s: Arno Engels, New Place Nurseries

Kwekers in Zundert zien Roemenen weer gr Het ziet er naar uit dat Zundertse kwekers en Roemenen elkaar na een periode van twee jaar - waarin aan Roemenen een tewerkstellingsvergunning werd geweigerd - nog niet uit het oog zijn verloren. „We staan om ze te springen”, zegt kweker Dènis Christianen.

Vanaf 1 januari 2014 is de Nederlandse arbeidsmarkt open voor Roemenen en Bulgaren en komt er een einde aan een periode van twee jaar waarin aan werknemers uit deze landen in de meeste gevallen een tewerkstellingsvergunning werd geweigerd. „Bij ons komen de Roemenen per

1 januari waarschijnlijk weer terug op het bedrijf en ik denk dat dat op veel bedrijven in Zundert het geval zal zijn”, zegt Dènis Cristianen van Boomkwekerij Gebr. Christianen uit Rijsbergen.

Het bedrijf heeft de afgelopen twee jaar noodgedwongen geprobeerd om de Roemeense werknemers te vervangen, maar dat leidde maar zelden tot hetzelfde resultaat. „We zijn zo’n tien jaar geleden begonnen met Roemeense werknemers en het is gebleken dat je werknemers met de ervaring die zij hebben niet zomaar kan vervangen.”

Letten, Litouwers en Polen Het bedrijf heeft de laatste twee jaar gewerkt met Letten, Litouwers, Polen en Nederlanders maar dat is Christianen niet goed bevallen. „Naast de onervarenheid speelt het gebrek aan inzet en motivatie een rol, en ook veroorzaken ze soms overlast. Ik heb Letten gehad die na het werk om 18.00 uur zonder te eten direct aan de wodka gingen en een uur later dron-

kort ’Stap gezet op Indiase fruitmarkt’ Een delegatie van de Indiase overheid bezocht vorige week de Nederlandse fruitsector. Het is een stap naar mogelijk zakendoen in de toekomst, aldus Pieter van Rijn die erbij aanwezig was. De vruchtboomkweker denkt nu wel met de juiste Indiërs te hebben gesproken. Vorig jaar bezocht de Nederlandse fruitketen een teeltgebied in Noord-India, maar Van Rijn zegt dat mogelijke samenwerking beter in andere gebieden valt te bekijken.

Sheridan wint alweer wereldtitel Sheridan Nurseries heeft voor het tweede jaar op rij de titel International Grower of the Year gewonnen. Dat is vorige week bekendgemaakt op het jaarcongres van de internationale tuinbouworganisatie AIPH. De Canadese boomkwekerij met tuincentra in de regio Toronto wordt onder andere geprezen vanwege haar topproducten, marketing en dienstverlening.

6

Van Oers: Omzet bos- en haagplantsoen gedaald

Internationaal steeds meer bekend over ziektetolerantie essen

Bedrijven met bos- en haagplantsoen hebben afgelopen seizoen gemiddeld zo’n 9% minder omzet geboekt dan het seizoen ervoor. Dat staat in het nieuwste Sectorrapport Bos- en haagplantsoen van Van Oers Agro uit Zundert. De omzet daalde het minst (7%) bij bedrijven met maximaal 10 ha aan teeltoppervlakte. Dit komt volgens Van Oers doordat zulke kleine bedrijven veelal een breed sortiment kweken en vaak kleine partijen kunnen leveren.

Buitenlands onderzoek maakt steeds meer duidelijk hoe essentaksterfte zich ontwikkelt en verspreidt, en wat het tolerantieniveau is van diverse essen. Hoe meer onderzoeksgegevens bekend zijn, des te beter zijn verbanden te leggen tussen sortiment en ziektetolerantie. Dat zei Jitze Kopinga, onderzoeker van het CGN, na afloop van een bijeenkomst van Fraxback, het wereldwijde samenwerkingsverband van onderzoek naar de ziekte. Internationaal is het verspreidingsbeeld dit jaar niet zo dramatisch als werd gevreesd.

Van Oers: Kleine containerteeltbedrijven beperkten omzetdaling Grote containerteeltbedrijven hebben in het afzetseizoen 2012/2013 tot 9% minder omzet behaald dan in het seizoen 2011/2012. Dankzij specialisatie konden kleine bedrijven de omzetdaling beperken tot 4%. Dat blijkt uit het jongste Sectorrapport Containerteelt van Van Oers Agro.

Russische grens nog steeds dicht Staatssecretaris Dijksma heeft vorige week overlegd met de Russische vice-premier Arkadi Dvorkovitsj over onder andere de importstop voor aardappelen en sierteeltproducenten. Daarbij is geen oplossing bereikt, mede omdat het een kwestie is

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Nieuwsbericht en kortnieuwsBKW13-34.indd 6

16-09-13 15:33

Nieuws

er graag komen ken over het erf liepen. En een aantal Litouwers vroeg mij waar ze grote hoeveelheden drugs konden kopen. Daar zit ik natuurlijk niet op te wachten, zeker niet omdat deze medewerkers ook nog eens op ons bedrijf waren gehuisvest. Een aantal Nederlanders vormt hierop een uitzondering. We hebben nu een paar jonge werknemers in dienst die liever iets anders hadden gedaan dan in de boomkwekerij werken, maar door de crisis bij ons terecht zijn gekomen. Maar ze hebben het nu toch naar hun zin.”

Veel uren maken Christianen is toch blij dat de grenzen voor Roemenen weer open gaan. „Roemenen zijn gemotiveerd en willen écht werken. Ze willen veel uren maken en dat komt voor ons in het seizoen goed uit. We staan echt om ze te springen en voor ons is het tot 1 januari dan ook nog even tobben”, zegt de kweker die in de afgelopen twee jaar het contact met z'n Roemeense werknemers heeft warm gehouden. „We werken niet via een uitzendbureau die voor ons de contacten onderhoudt, maar hebben rechtstreeks contact met Roemeense werknemers en bieden hun waarschijnlijk ook zelf een arbeidscontract aan. Sommige

mensen waar wij mee werkten, kopen in Nederland landbouwmachines en zijn om die reden de laatste jaren nog bij ons langs geweest. Ook zij staan te springen om weer in Nederland aan het werk te kunnen.”

Volgens Christianen werkten er voorheen zo’n 1.000 tot 1.500 Roemenen in de regio Zundert en hij verwacht dat dit aantal ook volgend jaar weer in Zundert zal neerstrijken.

Ook Arno Domen van Boomkwekerijen De Rutven uit Wernhout merkt dat Roemeense medewerkers die hij voorheen aan het werk had graag weer in de boomkwekerij aan de slag gaan. „Sommigen hebben de laatste twee jaar in België in de paprika’s en tomaten gewerkt, maar komen straks toch graag weer terug op ons bedrijf. Ik hoor dat ze het soms erg warm vinden in de kassen en bovendien kunnen ze bij ons meer uren maken.

Bij andere bedrijven worden ze soms ’s middag om 14.00 uur al naar huis gestuurd.”

Domen heeft de laatste twee jaar met wisselend succes de Roemenen op zijn bedrijf vervangen door Letten en Polen. „In het begin was het wennen omdat ze nog niet eerder in de boomkwekerij hadden gewerkt, maar een aantal van hen heeft het werk goed opgepakt. Dat bezorgt me voor komend

Gemeenten moeten de komende jaren fors gaan bezuinigen. Zij zoeken dekking voor €6 miljard. Groenvoorziening wordt ge-

Bij LTO Seizoenarbeid zegt teamleider Yvonne Hoorn dat ze het idee heeft dat kwekers in West-Brabant de Roemenen graag terug zien komen. Maar Hoorn heeft er onvoldoende zicht op om te zeggen of dit ook daadwerkelijk gaat gebeuren. „Want wat gebeurt er als ze elders werk hebben gevonden en het daar naar hun zin hebben?”, vraagt ze zich af. Hoorn krijgt geen signalen dat uitzendbureaus in de regio Zundert of in andere delen van het land zich nadrukkelijk en massaal op Roemenen of Bulgaren gaan richten. Ze benadrukt nog wel dat het belangrijk is dat kwekers - in het kader van goed werkgeverschap - zich houden aan de Nederlandse cao Open teelten. <

Malus ’Blue Moon’ (Starlight) is verkozen tot beste nieuwigheid van de Four Oaks Trade Show 2013. De appelboom was ingezonden door het Engelse New Place Nurseries. ’Blue Moon’ groeit kolomvormig, is resistent tegen schimmelziekten en bestand tegen late vorst. Vasteplantenkwekerij Rijnbeek & Zoon uit Boskoop won de prijs voor de beste buitenlandse stand.

Onderzoek naar heretikettering

Gemeenten moeten bezuinigen

Uitzendbureaus

Appelboom beste op Four Oaks

tussen de EU en Rusland en niet uitsluitend tussen Nederland en Rusland. De EU en Rusland zijn nog in overleg over de situatie.

LTO, NVWA en toelatingshouders doen deze maand onderzoek naar de impact van de heretikettering die het Ctgb uitvoert. De sierteeltsector vreest dat de heretikettering het onmogelijk maakt om geïntegreerd te blijven kweken. Er komen volgens LTO te veel beperkingen in het nieuwe wettelijke gebruiksvoorschrift. Lage doseringssystemen verdwijnen ook van het etiket.

LTO wil met de analyse gaan praten met de overheid en toelatingshouders over oplossingen.

jaar een dilemma. Ik wil graag de Roemenen terug die voorheen op ons bedrijf werkten maar ik vind het ook sneu om de medewerkers die het de laatste jaren goed hebben gedaan, naar huis te sturen. Ik ben er nog niet uit hoe ik dat voor komend jaar ga oplossen”, zegt Domen.

noemd als mogelijke bezuinigingspost. De Vitale Groene Stad en iVerde voeren campagnes in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen. Zij willen lokale politici overtuigen van de waarde van het groen in de openbare ruimte. Het bezuinigingsnieuws kruist die campagnes. iVerdewoordvoerder Henk Westerhof noemt de situatie ’zorgwekkend’. Roel van Dijk van de Vitale Groene Stad zegt dat zij vol overtuiging blijven door werken.

De Boomkwekerij verschijnt later De Boomkwekerij nummer 35 verschijnt op 11 oktober; dat is een week later dan u gewend bent. Dit om uitgebreid verslag te kunnen doen van de beurzen in Zundert, Venraij en Opheusden. Nummer 35 verschijnt dan direct een week daarna op 18 oktober.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Nieuwsbericht en kortnieuwsBKW13-34.indd 7

7

16-09-13 15:33

515900.indd 8

16-9-2013 12:05:40

515901.indd 9

16-9-2013 12:06:19

515902.indd 10

16-9-2013 12:16:43

Ondernemersvragen

Illustratie: Studio Moor

Moet er veel belasting worden betaald bij bedrijfsoverdracht?

Volgend jaar ga ik het bedrijf overdragen aan mijn dochter. Mij is altijd verteld dat ik als ik stop, veel belasting moet betalen. Hier maak ik me zorgen over.

En ik wil eigenlijk zo min mogelijk belasting betalen en het geld uitgeven aan zaken die ik belangrijk vind.

Eldert van der Spek, Flynth Eldert.vanderSpek@ flynth.nl

Bij bedrijfsoverdrachten kan een aardige som belasting verschuldigd zijn. De hoeveelheid die moet worden betaald en het tijdstip waarop, is van veel meer zaken afhankelijk dan alleen de hoogte van de verkoopprijs.

De ondernemingsvorm kan een belangrijk verschil maken. Voor een onderneming mét een rechtspersoon (bv of nv) gelden andere tarieven en zijn er andere mogelijkheden dan bij ondernemingsvormen zonder rechtspersoonlijkheid (eenmanszaak, firma, maatschap of commanditaire vennootschap).

Lagere waarde

Stuur uw vragen of suggesties naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden.

U kunt ook bellen of mailen met (071) 565 96 82, boomkwekerij@hortipoint.nl

Stel: u heeft sinds vijf jaar samen met uw dochter een firma. Het gaat hier dus om een ondernemingsvorm zonder rechtspersoonlijkheid. Ook wordt er dus voldaan aan de eis dat de u minimaal drie jaar samen de onderneming drijft. Deze eis is belangrijk voor het kunnen toepassen van de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten.

Deze faciliteiten maken het mogelijk dat de opvolger het bedrijf voor een lagere waarde overneemt dan de werkelijke waarde, zonder daar

belasting over te betalen. Dit kan om een aanzienlijk bedrag gaan (ruim €1 miljoen).

Bij de overdracht van uw aandeel in de firma moet eerst worden bepaald of er sprake is van meerwaarde op de balans. Een belangrijk onderdeel hiervan is het onroerend goed. Een taxatie hiervan zal uitwijzen of de getaxeerde waarde hoger ligt dan de boekwaarde. Stel dat er alleen een meerwaarde is op de cultuurgrond van €400.000 en op de gebouwen van €200.000 maar niets op de voorraden en andere balansposten. Bij de huidige wetgeving valt de meerwaarde op de cultuurgrond onder de landbouwvrijstelling. De meerwaarde op de gebouwen is belast en hierover zult u maximaal 45% (incl. mkbwinstvrijstelling) belasting betalen.

Stel dat u een voorbehoud stille reserve had op de gebouwen van €100.000,- (dat is bepaald bij het toetreden van uw dochter in de firma), dan heeft u een belaste winst van €150.000. Bij een percentage van 45% geeft dat een te betalen belastingbedrag van €67.500. Wanneer u kiest voor een geruisloze overdracht, dan rekent u niet af over de hierboven

genoemde meerwaarde, maar geeft u deze belastingclaim mee aan de opvolger. Uw dochter zal zodoende minder willen betalen voor de uitkoop, omdat zij deze verplichting overneemt.

Stakingslijfrente Een andere mogelijkheid is dat u een stakingslijfrente stort bij een bank of bij de opvolger en hierdoor het tijdstip van het betalen van de belasting doorschuift naar jaren waarin het door u te betalen belastingpercentage een stuk lager is dan de huidige 45%.

Bijvoorbeeld als u ouder bent dan 65 jaar en in een jaar dat er geen of weinig andere inkomsten zijn. Er zijn overigens nog meer mogelijkheden om er voor te zorgen dat u geen, minder of pas veel later belasting af hoeft te dragen.

In dit artikel is één situatie besproken. Het geeft geen compleet beeld van alle zaken die spelen bij bedrijfsoverdracht. Als ondernemer is het lastig om de fiscale en juridische gevolgen te overzien. Daarom is het verstandig om er ervaren adviseurs bij te betrekken. < De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Ondernemersvragen rechterpag-BKW13-34.indd 11

11

12-09-13 16:22

Tekst en Foto: Arno Engels

Wim Crum, Expo Tree Centre Opheusden:

‘We hopen dat onze laanbomenbeurs een be Expo Tree Centre Opheusden wordt weer een echte laanbomenbeurs, zegt werkgroepvoorzitter Wim Crum. Aan de tweede editie doen niet alleen kwekers uit de regio mee, maar ook enkele van buiten – en zelfs uit het buitenland. De jonge vakbeurs heeft volgens de werkgroep nog wel tijd nodig om zich te bewijzen.

De werkgroep die achter Expo Tree Centre Opheusden (TCO) staat, houdt volgens voorzitter Wim Crum vast aan de visie die anderhalf jaar geleden is opgesteld: ’we werken gezamenlijk aan drie jaarlijkse edities van de vakbeurs, en daarna gaan we evalueren wat de waarde en wat de toekomst is van Expo TCO’. In de werkgroep zitten louter kwekers uit de laanboomregio zoals Crum.

Het werk wordt gedaan voor alle leden van de Vereniging Boom- en Plantenbeurs Opheusden en Omgeving, benadrukt de voorzitter. „We moeten beseffen dat we samen toch bezig blijven voor de toekomst van onze regio.”

Gezamenlijk kan de regio beter worden gepromoot dan individueel, is de gedachtegang. De eerste editie van Expo TCO was daarom een geslaagd voorbeeld van onderlinge samenwerking. Bij de opening noemde Frans Moree de vakbeurs zelfs zijn mooiste afscheid als kringvoorzitter.

Het had immers tien jaar geduurd voordat neuzen dezelfde kant op stonden. „We zijn er trots op.”

De eerste beurs was in ieder geval succesvol onder deelnemers: de beurs was boven verwachting van de werkgroep volgeboekt met 110 standhouders. Expo TCO wekte bovendien de nieuwsgierigheid van internationale vakpers en bezoekers. Daarbij hielp het dat medeorganisator Proba tegelijkertijd GrootGroenPlus organiseerde zodat de pr deels samen werd gedaan. Het zag er allemaal gelijk professioneel uit.

‘Verwacht niet gelijk orders’ Desondanks hing er na de beurs een bepaald sfeertje onder kwekers, zegt Crum. „Door de beurs zouden ze geen extra bomen hebben verkocht en geen nieuwe klanten hebben binnengehaald. Misschien hadden kwekers dat wel verwacht, maar dat kan je niet verwachten van een beurs, en zeker niet van een nieuwe beurs. Zo werkt het niet. Wij vinden het ontmoeten van bestaande relaties net zo belangrijk als nieuwe relaties.”

Vrij snel na de beurs werd de tweede editie aangekondigd. „We hadden verwacht dat deelnemers zich al wilden inschrijven voor het volgend jaar, zoals je dat bij andere beurzen ziet”, erkent Crum. „Een klein groepje dat al overtuigd was van de waarde van Expo TCO, schreef zich toen ook al in. Maar ik moet zeggen dat het lang duurde voordat de inschrijving echt op gang kwam.”

12

‘We moeten samen toch bezig blijven’

De late inschrijving is niet uitsluitend te verklaren door niet ingeloste verwachtingen van de eerste editie. De kosten voor beursdeelname (vanaf €1.500, afhankelijk van de stand) spelen volgens Crum ook mee. „Laten we eerlijk zijn: het is een moeilijke financiële tijd, we draaien ons geld eerst drie keer om voordat we het uitgeven.”

Enkele kwekers haakten voor de tweede editie af omdat ze de eerste editie achteraf, na het afwegen van de kosten tegen de baten, te duur vonden. Crum vindt deelname aan Expo TCO echter een goedkope methode van pr. „Zoek maar eens vijftig relaties van je op. Dat lukt je niet in een week, en zeker niet in het buitenland.”

Bedrijven gericht benaderd

‘Meedoen aan de beurs is goedkope pr’

Om de inschrijving een zetje te geven, heeft de werkgroep na de winter „behoorlijk veel bedrijven” gericht benaderd om mee te doen. Dat wierp zijn vruchten af. Een kleine maand geleden stond de teller op 95 deelnemers en er werd nog onderhandeld met meerdere bedrijven.

Het aantal deelnemers zal wellicht minder zijn dan vorig jaar, maar qua omvang blijft Expo TCO gelijk. Het doel van de beurs is nog steeds om laanboomregio Opheusden te promoten, hoewel er dit jaar meer bedrijven van buiten de regio staan dan vorig jaar. De nieuwkomers zijn bijvoorbeeld afkomstig uit Limburg, Brabant, Groningen en Friesland. En voor het eerst zijn er buitenlandse deelnemers. „Een Portugese kweker die nog nooit op een buitenlandse beurs had gestaan, dat is wel apart. Ook doet er een kweker uit België mee.” „Onze deelnemerslijst ziet er weer mooi uit. Het wordt weer een echte laanbomenbeurs”, zegt Crum. „En wat we zeker zo belangrijk vinden, is dat twaalf bedrijven tijdens de beurs meedoen aan onze Bomentour.” Beursbezoekers kunnen tevens bedrijven in de regio bezoeken, via een pendeldienst vanaf de beurs. „De stap van de beurs naar het eigen bedrijf is niet groot.”

Een mooie deelnemerslijst is één, maar een zeker bezoekersaantal is twee. De werkgroep hoopt weer 2.000 tot 3.000 bezoekers te ontvangen. Belangrijkst voor de handel zijn natuurlijk de vakbezoekers. „Als wij 1.000 tot 2.000 vakbezoekers hebben, is onze beurs geslaagd.”

De werkgroep verwacht meer buitenlandse vakbezoekers te trekken, niet alleen uit West-Europese landen, maar

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Interview Expo TCO.indd 12

12-09-13 16:22

Beurs

en begrip wordt’ ook uit Turkije en Rusland. De website van Expo TCO is sinds dit jaar namelijk ook in het Turks en Russisch, naast het Engels, Duits, Frans en Nederlands. De site levert al bezoekers op uit al die landen.

De pr wordt dit jaar los van GrootGroenPlus gedaan. De vakbeurs in Zundert heeft namelijk voor een andere organisator dan Proba gekozen. De internationale vakpers is daarom reeds tijdens Plantarium (waarvan Proba nog altijd wel organisator is) warmgemaakt voor Expo TCO, met een gecombineerde persreis.

Daarnaast zijn er weer duizenden relatiekaarten verspreid via buitenlandse vakbladen en beurzen (zoals laatst Four

Oaks in Engeland) en via de deelnemers zelf. Crum is heel benieuwd naar de komende laanbomenbeurs. „We hopen dat Expo TCO een begrip wordt.” <

Beursinformatie Expo TCO vindt plaats op dinsdag 1 en woensdag 2 oktober op het ijsbaancomplex, Bonegraafseweg 22 in Dodewaard. De vakbeurs is beide dagen geopend van 10.00 tot 20.00 uur. Entree is €10, gratis via relatiekaart of via voorregistratie op de site treecentreopheusden.nl/expo.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Interview Expo TCO.indd 13

13

12-09-13 16:22

Tekst en Foto: Ketura Haveman

Karol en Maria Piatkowsky:

’De Poolse boomkwekerij gaat nog sterker v er Karol Piatkowski is de tweede generatie die de kwekerij runt en momenteel staan zijn zoon en dochter in de startblokken om als derde generatie de kwekerij voort te zetten. „Afgelopen dertig jaar is er veel veranderd, maar ik verwacht dat Artur en Anita misschien nog wel grotere veranderingen gaan meemaken op de kwekerij.”

Karol Piatkowski nam in 1976 samen met zijn vrouw Maria de kwekerij over van zijn ouders Jan en Zofia, die de kwekerij in 1946 waren begonnen. Ten tijde van de overname was Polen nog communistisch. De eerste generatie kweekte fruitbomen en -struiken. Het hebben van een boomkwekerij was niet vanzelfsprekend en het verhandelen van de producten was ronduit lastig, vertelt Maria. „Alleen via een overheidskantoor was het mogelijk om te exporteren en overheidskwekerijen hadden natuurlijk voorrang bij de verkoop. Als particuliere kweker kwam je daar niet tussen.”

Na het vallen van de muur was Polen een van de eerste landen die overschakelde naar democratie. „Dat heeft veel dingen veranderd. Wij zijn vrij om te gaan en staan waar we willen, we mogen kweken wat we willen en we mogen verkopen aan wie we het willen. Onze generatie heeft daardoor een grote verandering meegemaakt, maar gek genoeg zie je dat in de boomkwekerij nauwelijks terug. Coniferen zijn nog steeds het hoofdproduct, Polen is nog steeds het voornaamste afzetland van de grote meerderheid van de kwekers, en de kwekerijen lijken nog steeds op Boskoopse kwekerijen: iedereen kweekt van alles een beetje”, aldus Karol.

’Poolse kwekers zien zelf niet dat de verandering al is gestart’

Keerpunt Toch is er volgens de kweker de laatste jaren wel het nodige gebeurd. „Gaandeweg zie je dingen wel veranderen. Het aandeel coniferen neemt wel af. Er komt een verschuiving naar meer visueel aantrekkelijke planten, zoals bloeiende heesters en vaste planten. Maar die verandering gaat langzaam. Coniferen waren het grootste product, dat zijn ze nog steeds en het zal ook nog wel een tijdje duren, voordat ze zijn ingehaald.”

Daarnaast verandert de afzetmarkt ook gestaag. Er komt de laatste jaren meer vraag naar planten voor het openbaar groen. „Voorheen was de boomkwekerij erg gefocust op de consumentenmarkt. Nu gaan overheden, lokaal of regionaal ook meer aan de slag met groen. Het idee van de groene stad begint te landen in Polen.”

Maar de voornaamste verandering is de kwaliteit van het product, meent Piatkowski. „De Poolse boomkwekerij timmert hard aan de weg als het om kwaliteit gaat. En als je het boomkwekerijproduct van twintig jaar geleden ziet

14

’Polen is net Boskoop: iedereen kweekt van alles een beetje’

en van nu, is er veel veranderd. Dat is ook een geluid wat ik hoor als ik in het buitenland ben. Het is alleen jammer dat Poolse boomkwekers dat zelf niet zien. Die hebben het idee dat er de laatste twintig jaar niks veranderd is in Polen. Maar de dingen veranderen wel, het gaat alleen niet met grote sprongen.”

Duitsland en Nederland Volgens Karol en Maria schatten hun landgenoten de verandering niet op waarde doordat Poolse kwekers zich willen meten met Duitse en Nederlandse boomkwekers. „En zover zijn we nog niet. Je moet je realiseren dat de Poolse boomkwekerij nog in de kinderschoenen staat. De oudste boomkwekerijen zijn hier hooguit 60 tot 65 jaar, maar het merendeel van de kwekerijen stamt natuurlijk uit de jaren 80, toen we uit het communistische regime kwamen. Ook de kwekerijen die wel eerder van start gingen, zoals de onze, hebben lang stilgestaan qua ontwikkeling.”

Piatkowski vervolgt: „Iedereen kweekte op een manier waarvan hij dacht dat het goed was. Terwijl de kwekerijen in West-Europa van elkaar konden leren en er nieuwe technieken en middelen uit werden gevonden om de teeltomstandigheden te verbeteren, ging alles hier door zoals het was. Volgens de Pool heeft het openstellen van de grenzen daar eindelijk verandering in gebracht. „Toen we vrij waren om te gaan en te staan zijn we veel naar andere landen gegaan, met name om kwekers elders te bezoeken en van die bezoeken hebben we veel geleerd.”

In de jaren 80 staptte de het echtpaar deels over op de teelt van laanbomen. Maar dit duurde niet heel erg lang. „De markt was er nog niet klaar voor.” Inmiddels wordt de kwekerij wel gedomineerd door laanbomen. „Veel ins en outs over de teelt, heb ik geleerd van Nederlandse collega’s. Het is prettig dat we altijd gastvrij zijn rondgeleid op kwekerijen waar we veel uitleg kregen over het wat, hoe en waarom. Uiteindelijk heb je die basiskennis nodig om verder te kunnen komen”, zegt Piatkowski waarderend.

Nieuwe stappen De derde generatie staat bij Piatkowski klaar om de kwekerij over te nemen. Zoon Artur en dochter Anita draaien inmiddels al enige tijd mee op de kwekerij. Artur

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Polen Piatkowski def.indd 14

16-09-13 15:17

Boomkwekerij Polen

r v eranderen’

Van links naar rechts: schoonzoon Mateusz, dochter Anita, Karol, Maria, en zoon Artur Piatkowsky.

runt samen met zijn vader de kwekerij. Anita regelt de verkoop. En daarmee zet de nieuwe generatie gelijk een nieuwe ontwikkeling in gang. Niet langer is de kweker ook de verkoper. Anita: „Polen is van oudsher vooral op de lokale markt gericht. Maar dat verandert en dat vraagt ook om een andere aanpak van de verkoop.”

Het feit dat kwekerij Piatkowski zich de laatste jaren heeft gespecialiseerd in de teelt van één type product speelt daarbij natuurlijk ook een rol. „Wij hebben bijna uitsluitend laanbomen, je kan niet verwachten dat de lokale consument of tuincentrum dat allemaal koopt. Wij

richten ons ook meer op de openbaargroenmarkt.”

Karol: „Daarmee zet Polen weer een nieuwe stap. We staan als sector momenteel op een omslagpunt. De afzetmarkt verandert. Bouwmarkten groeien en ook tuincentra zullen zich gaan bundelen. Dat zal impact hebben op het inkoopbeleid waardoor het voor kwekers eindelijk mogelijk wordt om te specialiseren. Het is belangrijk dat we die stap gaan maken. Arbeid wordt duurder, het wordt tijd dat we gaan mechaniseren en dat kan alleen als de diversiteit op een kwekerij kleiner wordt.” <

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Polen Piatkowski def.indd 15

15

16-09-13 15:17

Tekst en Foto's: Ketura Haveman

Magnolia kweken is investeren Heesterkwekerij Zymon richt zich bij de start in 1977 op een smalle groep planten met als specialiteit Magnolia. Door de eis van de markt voelde de kweker zich echter gedwongen om zijn sortiment te verbreden. De breedte van het sortiment weerhoudt veel Poolse kwekers van investeren, omdat de investering vaak maar voor een deel van het product bruikbaar is. „Voor een optimale kwaliteit zijn investeringen echter noodzakelijk”, aldus Stanisław Zymon.

In 1977 begon Stanisław Zymon met zijn eigen kwekerij.

Tijdens zijn opleiding kreeg Magnolia zijn aandacht. Een plant die moeilijk te kweken is in Polen, de plant zou onvoldoende winterhard zijn. „Toch was ik ervan overtuigd dat het moest kunnen en eigenwijs als ik was ben ik daarom begonnen met de teelt van Magnolia. In het begin was het wel een grote zoektocht, zowel om uit te zoeken welke soorten bruikbaar waren als hoe ik ze het best kon vermeerderen en kweken”, herinnert Zymon zich.

De kennis over Magnolia in Polen was klein en in eerste instantie is Zymon vooral bij kwekers elders gaan kijken.

In zijn zoektocht naar goede winterharde soorten heeft hij veel gehad aan buurland Rusland. „In Rusland is in de Universiteitstuinen een groot plantensortiment te vinden, onder andere van Magnolia die daar jaar in, jaar uit onder extreme omstandigheden groeien.” Maar de soorten die Zymon op zijn kwekerij heeft, komen ook vaak uit Ameri-

Stanislaw Zymon achter zijn klimaatcomputer.

16

ka en Canada. „In die landen gebeurt veel qua veredeling.”

Nieuwe soorten worden door de kweker eerst getest. Pas als duidelijk is hoe ze zich ontwikkelen, kunnen worden vermeerderd en gekweekt en hoe het met de winterhardheid is gesteld, beslist Zymon of hij de planten opneemt in zijn collectie. Daarbij let hij ook op de uiterlijke kenmerken. Uiteraard is bloemkleur, bloeitijd en bloeirijkheid belangrijk, maar ook de vruchtzetting wordt beoordeeld. „Die vruchten zijn een absolute meerwaarde van de plant.

De plant is vroeg in het voorjaar een blikvanger door zijn bloemen en in het najaar maken de vruchten de planten erg aantrekkelijk.”

Momenteel heeft de kweker tweehonderd soorten in zijn tuin staan waarvan hij er veertig tot vijftig vermeerdert en kweekt. Jaarlijks produceert het bedrijf 50.000 planten uit eigen stek, want gestekte planten hebben een betere winterhardheid dan geënte planten, meent Zymon. De planten worden gekweekt in 3l, 7l,5l, 12l en 25l-container. Het grootste deel bestaat uit de 3- en 7,5lcontainerteelt. In Polen staat Zymon inmiddels bekend als de Magnolia-specialist, maar zijn planten vinden ook ver daarbuiten hun weg. De kweker exporteert de planten naar 14 landen, variërend van Italië, Duitsland, Rusland, Litouwen en Hongarije tot Amerika en Canada.

Klimaatcomputer Vooral het vermeerderen van Magnolia is lastig. Volgens Zymon is het zelfs de reden dat het aantal Magnolia-kwekers beperkt blijft. In ieder geval als het om Polen gaat.

Om de vermeerdering en de beworteling te optimaliseren, heeft de kweker inmiddels tien jaar geleden een nieuwe kas laten bouwen. Voor de bouw is de kweker veelvuldig

Zymon ziet Magnolia als zijn hoofdproduct.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Polen Zymon.indd 16

16-09-13 15:18

Boomkwekerij Polen

Medewerkers zijn bezig met de aanleg van een stuk containerveld.

een kijkje gaan nemen in Duitsland en Nederland. „Door bij andere kwekers te kijken, krijg je een goed beeld van de mogelijkheden die er zijn in de glastuinbouw. Dat maakt het makkelijker om een eisenpakket voor je eigen kas te formuleren.”

Maakbaar klimaat stond daarbij centraal. Voor een optimale beworteling zijn warmte en relatieve luchtvochtigheid belangrijke factoren. „De klimaatcomputer komt uit Nederland. Hierdoor kan ik perfect mijn klimaat regelen”, zegt Zymon terwijl hij ondertussen trots de mogelijke instellingen demonstreert.

De kas is voorzien van een mistinstallatie, die onder hoge druk zeer fijne nevel de kas in spuit. „Het is belangrijk dat de waterdamp uitlsuitend fijne druppels bevat, anders krijg je druppels op het blad en dat geeft weer risico op schimmels.” Met de nevel wordt de luchtvochtigheid overdag hoog gehouden en ’s nachts daalt de rv.

De stekken worden op tafels in 100% perliet gezet. Om de beworteling te bevorderen worden de stekken voorzien van een groeipoeder. „Die heb ik zelf ontwikkeld. Het bestaat uit twee componenten. De ingrediënten zijn echter het geheime recept van de kok”, aldus Zymon. Afhankelijk van de soort worden ongeveer na zes weken de eerste wortels zichtbaar. Na drie maanden zijn de stekken goed beworteld en worden ze opgeplant in potten van 10 cm.

Zelf ziet Zymon zich als een Magnolia-kweker. Maar het sortiment op de kwekerij is veel breder. „Ik begon met Magnolia, maar de Poolse markt dwingt kwekers om een breed sortiment te kweken.” In de loop der jaren is het sortiment uitgebreid met heide, coniferen en heesters en de laatste jaren zijn daar ook vaste planten bijgekomen. „Dat is een opkomende markt in Polen de laatste jaren”, legt Zymon deze keuze uit.

Szkółka Krzewów Ozdobnych Zymon, Polen Sortiment: Magnolia, heide, coniferen, heesters en vaste planten Afzet: Zymon kweekt voor de consumentenmarkt. De planten worden verkocht aan tuincentra, supermarkten en particulieren. Polen, OostEuropa en Scandinavië zijn de belangrijkste afzetgebieden. Magnolia gaat ook richting Zuid- en West-Europa, Amerika en Canada.

Oppervlakte: 10 ha, waarvan 2 ha Magnolia. Er wordt uitsluitend in pot gekweekt.

Personeel: Ongeveer 20 vaste medewerkers. In het hoogseizoen in totaal ongeveer 40 Website: zymon.pl

De kweker heeft 10 ha containerteelt, waarvan 2 ha vol staat met Magnolia. De kas en tunnels van één ha worden in de zomer door Magnolia bezet voor het bewortelen, in de winter staan er andere planten te wortelen. Het overige deel van de kwekerij wordt gebruikt voor de teelt van de andere gewassen. „Klanten komen hier voor Magnolia, maar willen ook andere planten meenemen, want vaak gaat het slechts om enkele Magnolia. Door het bredere sortiment kan ik ze die mogelijkheid nu geven.”

De manier waarop Zymon bepaalt wat er in zijn sortiment komt, lijkt eenvoudig. „Ik kweek alleen planten die ik zelf leuk vind. Klanten die andere planten willen, zullen elders hun planten moeten kopen. Of ze moeten mij kunnen overtuigen waarom die plant leuk is. Geld is ook niet alles. Mijn kwekerij en sortiment hoeven niet verder uit te breiden. Ik zoek de uitdaging liever in het verbeteren en optimaliseren van onze teeltmethode.’’ < De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Polen Zymon.indd 17

17

16-09-13 15:18

Tekst en Foto's: Ketura Haveman

Byczkowsky’s zoektocht naar render en Krzysztof Byczkowski is als derde generatie nog geen tien jaar op de kwekerij, maar heeft nu al de nodige veranderingen aangebracht. „Uiteindelijk moet je mee met de ontwikkeling en zal iedere generatie zelf weer op zoek moeten naar producten die bij haar passen en die voldoende rendement opleveren.”

Ruim tien jaar geleden kwam Krzysztof Byczkowski samen met broer Bartosz in het bedrijf van zijn vader. Op dat moment besloot zijn grootvader, de oprichter van Szkółka Byczkowscy met pensioen te gaan.

Bartosz verliet de kwekerij na enkele jaren om zijn eigen hoveniersbedrijf op te zitten. Inmiddels runt Krzysztof de kwekerij. „Mijn vader volgt nog wel nauwlettend wat ik doe, officieel is het bedrijf nog van hem.”

Het toeziend oog van zijn vader, weerhoudt de jongste generatie niet van het maken van eigen keuzes. „Mijn opa en vader hebben hun eigen keuzes gemaakt.” Als voorbeeld noemt de kweker de introductie van rozen op de kwekerij. „Mijn opa startte in 1962 met een aardbeien- en rabarberkwekerij, maar het rendement was laag. Al snel bedacht hij dat rozen oculeren misschien winstgevender was. De eerste 20.000

rozen zorgden voor een inkomen dat gelijk lag aan wat hij normaal in drie maanden verdiende. De overstap naar rozen was snel gemaakt.”

De jongste generatie Byczkowski maakt ook zijn eigen keuzes. Hoewel de vader nog in het bedrijf zit, laat hij zijn zoon de richting reeds bepalen. „Uiteindelijk zal ik het bedrijf voortzetten en mijn vader laat mij nu bepalen welke richting ik wil inslaan.”

Uitbreiding De kwekerij is lang een echte rozenkwekerij geweest. In de jaren 70 werden de rozen met name voor de Poolse markt gekweekt. Maar de eerste generatie Byczkowski exporteerde ook zelfstandig rozen naar Scandinavië. Iets wat ten tijde van het communisme niet was toegestaan. „Hoe hij het regelde weet ik niet, maar mijn grootvader weigerde

De cash & carry van Byczkowsci is speciaal ingericht voor hoveniers.

18

om het via een staatsbureau te regelen die er dan met zijn winst vandoor zou gaan. Hij is uiteindelijk nooit gearresteerd voor zijn exportpraktijken, alhoewel voor dergelijk vergrijp wel celstraf stond.”

Toen de grens open ging werd het voor de kwekerij makkelijker. De rozen uit Polen hadden gretig aftrek in West-Europa. De kwekerij groeide in omvang om aan de vraag te kunnen voldoen. „In diezelfde periode werden we ook een typische Poolse boomkwekerij. Naast rozen gingen we ook coniferen kweken, waar we ook ruimte voor nodig hadden.”

De huidige generatie is blij met de groei die vader en grootvader realiseerden. „De laatste tien jaar wordt er door de overheid veel geïnvesteerd in de infrastructuur. Zo is er een snelweg van Warschau naar Poznan aangelegd. Dat is ten koste gegaan van veel landbouwgrond, waardoor de prijs van grond hoog is en de be-

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Polen Byczkowscy.indd 18

16-09-13 15:19

Boomkwekerij Polen

er ende producten jaren verder uitgroeien. We zitten hier in het meest gematigde deel van Polen, daardoor kunnen we van maart tot en met november planten leveren. Voor onze afnemers is het belangrijk dat we gedurende dat hele seizoen een breed sortiment kunnen leveren. Daarvoor moeten we meer aanbod in container hebben.”

Institutionele markt

Krzysztof Byczkowski (rechts) runt als derde generatie de kwekerij onder toeziend oog van zijn vader Zbigniew.

schikbaarheid schaars”, legt de jonge Poolse ondernemer uit.

De schaarsheid van grond is een van de redenen dat Byczkowski vijf jaar geleden besloot om de rozenteelt helemaal te stoppen op de kwekerij. „Voor rozen heb je verse grond nodig. Die verse grond moeten we dus huren. Door de beperkte beschikbaarheid is dat best duur en dat combineert slecht met de rozenprijzen die al jaren onder druk staan.

Voor mij was dat de reden om te stoppen met de rozenteelt.”

Hovenierssector Het grootste deel van de kwekerijproductie wordt afgezet in de aanleg- en onderhoudsector. Iets wat de laatste jaren sterk gegroeid is. „Inmiddels verkopen we bijna 80% van onze planten aan landschaps- en tuininrichting. Slechts een klein deel gaat naar tuincentra.”

Byczkowski heeft zich ook meer op deze markt toegelegd. Om hoveniers tegemoet te komen, is bij de ingang van de kwekerij een cash & carry ingericht waar hoveniers hun planten bij elkaar kunnen zoeken. „Soms komt een hovenier hier ook samen met zijn klant om te laten zien wat het beschikbare sortiment is.”

Vanwege de klantenkring, kweekt Byczkowski ook heesters en vaste planten. „Voorheen werden tuinen vooral gedomineerd door coniferen en enkele heesters, tegenwoordig willen mensen meer variatie in hun tuin qua kleur en bloei en neemt de vraag naar visueel aantrekkelijke producten toe.”

Om gedurende het gehele groeiseizoen voldoende planten te kunnen aanbieden in de cash & carry, investeert de kweker momenteel in de uitbreiding van het containergedeelte. „Momenteel hebben we 3,5 ha containerteelt. Dat zal de komende

Vijf jaar geleden, toen de rozen bij Byczkowski van het toneel verdwenen, zijn daar laanbomen voor in de plaats gekomen. „De institutionele markt is in Polen in ontwikkeling.

Daardoor neemt de vraag naar laanbomen toe. Omdat we onze klanten het hele pakket willen leveren, willen we ook laanbomen in het sortiment hebben.”

Tot op heden zijn het met name de kleinere maten 8-10 en 10-12 die op de kwekerij worden gekweekt. „Aan de grote maten willen ze nog niet echt geloven. De overheid investeert wel in openbaar groen, maar de uitgaven zijn beperkt. Ze nemen liever kleinere maten in aantallen dan minder van een grotere maat”, ervaart Byczkowski.

In Polen heeft het fenomeen openbare aanbesteding ook zijn intrede gemaakt. „Voorheen was alles in Polen heel regionaal georiënteerd.

Onze klanten komen hoofdzakelijk uit de regio Poznan. Dat gold ook altijd voor de overheden. Wij leverden planten aan hoveniers en landschapsarchitecten die voor overheden het openbaar groen aanplanten en onderhouden. Nu gaan dergelijke projecten, vooral als het grotere projecten zijn, via een openbare aanbesteding.”

Volgens Byczkowski is die ontwikkeling niet gunstig. „Het gaat ten koste van de kwaliteit van de planten, want een overheid kiest op basis van prijs en niet op basis van kwaliteit. Dergelijke Europese regels baren me wel eens zorgen. Ze zijn niet goed voor de boomkwekerij.” < De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Polen Byczkowscy.indd 19

19

16-09-13 15:19

515903.indd 20

16-9-2013 12:17:11

Beurs

GrootGroenPlus wil mensen aan het denken zetten De Boomkwekerij doet uitgebreid verslag vanaf de beursvloer. Nieuws, foto’s en films vindt u op DeBoomkwekerij.nl

GrootGroenPlus 2013 opent op 2 oktober in het centrum van Zundert de deuren. Op een nieuwe plek, onder aansturing van een nieuw beursbestuur, op poten gezet door een nieuwe beursorganisator, met nieuw elan.

Ondanks alle vernieuwingen rond de Zundertse beurs is er in de kern niet veel veranderd: het is nog altijd de beurs met de focus op het groot groen en de institutionele- en aanlegmarkt. Daarnaast wordt dit jaar geprobeerd een bredere groep aan te spreken. Dat gebeurt onder meer via een uitgebreid activiteitenprogramma. Wie dat wil, kan naast een rondje lopen en vakgenoten ontmoeten, allerlei lezingen en workshops bijwonen.

Die activiteiten mikken op verschillende dagen op verschillende bezoekers van de vakbeurs. Doel-

SPECIAL

Sortiment in de keten

groepdagen, noemt GrootGroenPlus dat. Met de ene dag vooral oog voor de hovenier en de andere de professional in het openbaar groen. En dit jaar is ook speciaal voor de retail een doelgroepdag ingericht.

Inspireren De beursorganisatie wil met het programma inspireren en mensen aan het denken zetten. Zij wil graag bezoekers het gevoel geven dat je naar de beurs moet komen om op de hoogte te zijn van het laatste nieuws.

Nieuw sortiment krijgt daarom ruim aandacht, net als nieuwe concepten van kwekers. Op het Inspiratie & Innovatieplein zal zodoende van alles te ontdekken zijn, zo belooft de organisatie.

Met toespraken vanaf zeepkisten en rondetafel-sessies wordt de diepgang opgezocht. Onderwerpen die aan de orde komen raken belangrijke ontwikkelingen in het vak zoals : vier seizoenen planten met herfsten wintersortiment, plantverkoop via internet, onderhoudsvriendelijk openbaar groen, De Vitale Groene stad, Buxus of Ilex? Informatie over het programma en de doelgroepdagen is te vinden op de website GrootGroenPlus.nl.

het denken wil zetten, is de rol van het boomkwekerijsortiment. In deze uitgave daarom ruim aandacht voor verschillende visies op de rol van het sortiment in de afzetketen. Op de hiernavolgende pagina’s komen mensen uit de praktijk aan het woord: van kweker, hovenier, tuincentrumeigenaar, tuinontwerper tot gemeenteambtenaar.

Parkeren, de weg vinden en toegang GrootGroenPlus wordt van 2 tot en met 4 oktober gehouden. De openingstijden zijn: • Woensdag 2 oktober: 11 tot 19 uur • Donderdag 3 oktober: 10 tot 19 uur • Vrijdag 4 oktober: 10 tot 18 uur Plaats: Molenstraat 155, 4881 GD in Zundert.

Parkeren: Volg om te parkeren de verkeersborden naar parkeer-

Een van de onderwerpen waar de vakbeurs GrootGroenPlus mensen over aan

SERVICE

Grenzeloos Thema van GrootGroenPlus 2013 is ’Grenzeloos Groen’. Met dat thema wordt recht gedaan aan het internationale publiek dat de beurs trekt. En misschien meer dan andere edities dat de beurs ook oog heeft voor de boomkwekerij en de afzetketen buiten het groot groen alleen. <

plaatsen buiten het centrum van Zundert. Busjes brengen bezoekers van en naar het beursterrein.

Beursinformatie: Via de website GrootGroenPlus.nl is een beursgidsje te downloaden. Daarnaast kondigt de beursorganisatie aan dat er een speciale App wordt ontwikkeld die bezoekers helpt het bezoek te plannen en de weg te vinden op het beursterrein.

Toegangskaarten: Via de website GrootGroenPlus.nl (klik links in het menu op ’Bezoekers’) kunt u zich registreren en gratis toegangskaarten aanvragen.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

GrootGroenPlus inhoudspagina.indd 21

21

12-09-13 16:23

Tekst: Arno Engels Foto’s: Arno Engels, Gemeente Cranendonck

Het belang van een breed sortiment In de groene sector is regelmatig te horen dat het gebruikte sortiment de laatste jaren smaller wordt. Hiervoor zijn diverse oorzaken te noemen, zoals het dalende kennisniveau bij gebruikers.

Boomkweker David Bömer en gemeenteman Herm Meeuwissen zijn juist groot voorstander van een breed sortiment.

Ieder legt uit waarom.

Kweker David Bömer:

‘Breed sortiment leidt tot meer kennis’

„Ik heb het idee dat we allemaal in de boomkwekerij doorslaan naar de trend ’we kweken alleen wat commercieel interessant is, de rest van het sortiment is weggegooid geld’”, zegt boomkweker David Bömer uit Zundert. „Maar het is geen weggegooid geld. Het is een investering op de lange termijn.”

Uitproberen in moerhoek Bömer zal niet zeggen dat iedereen een totaalsortiment moet kweken, en hij begrijpt heus wel de commerciële overwegingen bij het plannen van een teelt. Maar hij zou het wel een goede zaak vinden als kwekers een soort moerhoek aanleggen op hun bedrijf, waarin ze bepaalde soorten en selecties testen op hun gebruikswaarde. „Als je je verdiept in een

22

breed sortiment, krijg je meer kennis.”

Daar hoort volgens Bömer ook het lezen van vakbladen bij. „Kennis geeft jezelf een voorsprong op anderen.”

Een moerhoek ofwel een collectie bomen of planten kan als referentie dienen. „Je kunt erop terugvallen, je kunt ermee kruisen, en je kunt er ook vakgenoten mee triggeren om met een bepaalde soort of selectie aan de slag te gaan”, aldus de kweker.

Maar je moet volgens hem niet gauw genoegen nemen met een nieuwigheid die uit zo’n collectie is voortgekomen. „Zeker het traject naar een nieuwe laanboom duurt lang. Als je nu zegt: ’Dit is de beste’, weet je pas over jaren of dat klopt.”

Aanplant in een arboretum kan dan waardevol zijn, aldus Bömer. „Een boom komt dan tot volledige wasdom. Dat maken wij misschien niet meer mee, maar de volgende generatie wel.”

Zeker bij een collectie is rasechtheid van cruciaal belang. „Als er met verkeerd uitgangsmateriaal wordt verder gekweekt, ijlt dit nog lang na. Ik heb eens meegemaakt dat er met materiaal van de onderstam werd geënt”, vertelt de kweker. Hij betrekt uitgangsmateriaal zo kort

mogelijk bij de bron. „Liefst griffels van de originele boom.”

Sortiment aanpassen Een breder sortiment is volgens Bömer niet alleen goed voor de handel, maar ook gezien de klimaatsverandering. „Stel dat de klimaatsverandering op lange termijn echt sterk doorzet, dan ontkom je niet aan aanpassing van het sortiment.” De kweker heeft bijvoorbeeld ooit een alternatief voor de zuilbeuk Fagus sylvatica ’Dawyck’ opgeplant: F. orientalis ’Iskander’. „Die blijkt beter bestand te zijn tegen extreme warmte.”

Dé collectie van Bömer betreft Ginkgo: van dit oeroude geslacht is de kweker de Nederlandse collectiehouder. Het blijft bij deze collectie. „Als je een klein bedrijf hebt zoals ik, kun je ook weer niet een te groot sortiment naar je toe halen. Een collectie verzamelen en bijhouden is wel leuk, maar ik moet wel verdienen aan mijn bedrijf.” <

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

GrootGroenPlus brede sortiment.indd 22

12-09-13 16:23

Sortiment

Gemeenteman Herm Meeuwissen: Een meer bijzondere boom als Ginkgo tref je nog niet vaak aan in de bebouwde kom.

‘Smal sortiment doet straatbeeld tekort’ Buiten de bebouwde kom zal Herm Meeuwissen, projectleider en vakspecialist bij de gemeente Cranendonck, nooit een Ginkgo laten aanplanten. Om de simpele reden dat zo’n uitheemse boom niet past in het Brabantse landschap. Maar binnen de bebouwde kom is Meeuwissen juist groot voorstander van toepassing van een breed sortiment. „Het zou zonde zijn als je er geen gebruik van maakt, want er is zó enorm veel keus.”

Liefhebberij Meeuwissen is bovendien liefhebber van het sortiment, sinds hij Arboretum Kalmthout als eerste werkgever had. Die liefhebberij komt tot uiting in gemeentelijke beplantingen. Zo zijn er exemplaren van Ginkgo aangeplant, maar ook van bijvoorbeeld Magnolia ’Galaxy’ en M. kobus. „Die staan fantastisch langs straten.” En op een begraafplaats liet hij bijvoorbeeld Nyssa aanplanten. „Mensen reageren op hoe mooi die bomen kleuren.”

Inwoners van de gemeente kunnen zelf ook aangeven welke bomen ze graag zien.

Dat leidde bijvoorbeeld tot de aanplant van Sophora.

Maar men reageert niet louter positief.

De gemeente ontvangt ook klachten van inwoners over bomen. Zoals over Quercus robur langs straten in Maarheeze, die in deze kern in de jaren 60 en 70 zijn aangeplant. „Mensen zijn die eiken zat”, zegt Meeuwissen. „Omdat er zoveel eikels onder komen te liggen, die tot meel worden gereden. En eikenprocessierups is ook een probleem.”

Het sortiment Quercus bestaat natuurlijk uit veel meer soorten. In Cranendonck staan bijvoorbeeld ook de moseik (Q. cerris), de moeraseik (Q. palustris) en groenblijvende soorten (zoals Q. ilex) aangeplant. „Die leveren in de bebouwde kom allemaal niet zulke problemen op zoals de zomereik.”

Aanplant altijd verantwoorden Wat de herkomst van soorten ook is, een aanplant moet sowieso te verantwoorden zijn. „We hebben twintig jaar geleden Albizia aangeplant, en ook Clerodendron.

Die bomen hebben zelfs Elfstedenwinters overleefd, ze vroren alleen wat terug”, vertelt Meeuwissen. „Het zou niet verantwoord zijn als een rij van die bomen al vijf

jaar na aanplant zou doodgaan. Dat kost veel geld, en betekent ook imagoverlies voor de gemeente.”

Dendrologen zoals Meeuwissen zijn steeds minder dik gezaaid. Hij verbaast zich over het gedaalde kennisniveau bij jongeren in het groen. „Ze hebben de grootste moeite met sortiment en nomenclatuur. Dat is te wijten aan een combinatie van opleiding en interesse.

Daardoor wordt de belangstelling voor het sortiment minder, en versmalt het. Dat is jammer. Daar doen we het straatbeeld mee tekort.”

Het beschikbare sortiment in de boomkwekerij vindt Meeuwissen echter nog afdoende. „Je moet wel rondbellen voordat je een bepaald soort hebt, maar het is wel te vinden.” <

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

GrootGroenPlus brede sortiment.indd 23

23

12-09-13 16:23

Tekst en foto's: Emiel van den Berg

Haal herfst- en winterplanten uit het ve rd Veel tuincentra lijken amper nog interesse te hebben in planten met sierwaarde in de herfst en de winter. Voor kweker Chris van der Wurff en tuincentrumeigenaar Geert Meijer is het echter een vanzelfsprekendheid: „Met diversiteit kun je je onderscheiden.”

Kweker Chris van der Wurff:

’Waarom niet eens een herfstshow organiseren?’

Kweker Chris van der Wurff uit Heeze vindt zijn inspiratie in de natuur. Uit de biodiversiteit die hij daar ziet, haalt hij oplossingen met betrekking tot sierwaarde, gezondheid, vorm en bijvoorbeeld groeisnelheid. „De particulier maar ook de groothandel die bij mij koopt, vraagt om mijn maatwerk.” Vanuit zijn passie zet hij in op planten die alle seizoenen sierwaarde hebben. „Hoe meer een plant kan, hoe beter.” Dat de handel en tuincentra zich voornamelijk richten op de voorjaarsmaanden en dus slechts een heel klein aspect van de biodiversiteit laten zien, beschouwt hij als een gemiste kans.

Van der Wurff noemt herfst en winter twee zeer onderschatte tuinseizoenen.

Veel mensen ervaren die jaargetijden volgens hem als negatief, beschouwen het als het einde van de zomer met zijn mooie weer en overdadig bloeiende planten.

24

Daardoor lijken herfst- en winterplanten helemaal vergeten en besteedt elk tuincentrum vanaf oktober alle energie aan de kerstshow en is het er in de winter muisstil. „Waarom niet eens een herfstshow organiseren? Rijd kruiwagens blad naar binnen, decoreer met kleurrijke vruchten en trek zo de jeugd, dan heb je de toekomst. Versterk zo’n presentatie met foto’s van hoe een plant met herfstsierwaarde er in de winter uitziet, met rijp op de takken, en hoe hij bloeit.” Inmiddels spreekt hij uit ervaring want zijn eigen klanten weten zijn visie te waarderen en komen alle seizoenen op zijn kwekerij om zo weldoordacht te bepalen wat ze gaan kopen.

Onderscheiden met eyecatchers Voor tuincentra ziet Van der Wurff zeker mogelijkheden om herfst en winter op de voorgrond te zetten. Zo levert hij geregeld planten aan Duitse tuincentra – meestal enkele exemplaren per levering want hij kweekt alleen maten vanaf 2 m – die op de verkoopvloer als eyecatchers tussen het gangbare sortiment worden gepresenteerd. „Zo brengen ze daar diversiteit

onder de aandacht en onderscheiden ze zich.” Ook voor Nederlandse tuincentra ziet hij deze mogelijkheden, waarbij hij kennis over de planten uiteraard als aandachtspunt noemt.

Het sortiment met sierwaarde in herfst en/of winter is uitgebreid „maar vooral ook onbekend.” Bij de bomen noemt Van der Wurff Malus ’Adorindack’ als voorbeeld van een gezonde en weinig toegepaste boom die tot in de winter vol kleine bessen zit. „Plus mooi met zijn voorjaarsbloei.” Acer griseum, Acer triflorum en de herfstbloeiende Heptacodium miconioides vindt hij waardevol met hun opvallende herfstblad, bast en stam. „En in de winter gaat de aandacht naar hun kleurrijke bast.”

Vlammende takken heeft Salix alba ’Chermesina’ en van Cornus racemosa vindt de kweker de witte bes mooi, maar zeker ook de roodgekleurde aanzetten die langer aanblijven. Moeilijk is het niet om nog meer voorbeelden te noemen: winterbloei bij Hamamelis en Parrotia, bessen bij Symplocos en Euonymus, de bloemknoppen van Cornus kousa en Magnolia en de stekels van Kalopanax komen voorbij. „Het is een kwestie van kijken.” <

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Grootgroenplus herfstsortiment.indd 24

12-09-13 16:24

Sortiment

ve rdomhoekje Herfstpresentatie bij Tuincentrum Meijer met Choisya ’Limo’, Schoenus pauciflorum en Loropetalum chinense ’Fire Dance’.

Tuincentrumeigenaar Geert Meijer:

’Je moet als bedrijf durven’ Pal naast vasteplantenkwekerij G. Meijer in Heiloo ligt het circa 1 ha grote, gelijknamige tuincentrum. „Eigenlijk moet je ons een groencentrum noemen want het draait hier grotendeels om planten. Zo staan we ook bekend in de regio tussen de Waddeneilanden en Amsterdam”, vertelt Geert Meijer. Vanuit eigen liefhebberij zorgt hij ervoor dat er elk seizoen planten op de verkoopvloer staan. Zeker ook in het najaar en de winter biedt de entree ruimte aan seizoensplanten met sierwaarde en bij de planten in de showtuin is eveneens elk seizoen vertegenwoordigd.

Najaarsverkoop stimuleert Meijer op verschillend manieren. Als eerste heeft hij bewust de vollegrondshoek aangehouden. „Beuk met blote wortel is aanzienlijk goedkoper dan beuk in pot of als kant-enklaar haag. Daarin willen we onze klanten laten kiezen.” Ook staan er veel bomen in de vollegrond die klanten in de zomer kunnen reserveren om ze in het najaar af te halen. „Misschien nog een wat ouderwetse manier van verkopen, maar het wordt zeker gewaardeerd en ook de jonge generatie weet ons hiervoor te vinden.”

Voordeel van deze aanpak is uiteraard meer klanten in najaar en winter die

behalve hun bestelling vaak ook andere planten kopen waar hun oog op valt.

Daarnaast heeft Meijer veel aandacht voor de presentatie van de planten op de verkoopvloer. „Mijn oog viel tijdens Plantarium op de voorbeeldborders. Zo doen wij dat ook. Dat maakt kopers enthousiast en die kunnen dan eenvoudig planten uitzoeken.” Het verantwoordelijke personeelslid voor deze presentaties volgde een opleiding etaleren en vult de verkochte planten steeds aan. Herfstverkleurende planten die gedurende de zomer op de achtergrond stonden, verhuizen in de herfst naar de voorgrond. „Afprijzen is niet nodig.”

Soms enkele exemplaren Diversiteit aan planten staat bij Meijer centraal en de aantallen per soort wisselen. „Van sommige solitairen staan er soms enkele exemplaren.” Planten die de vroege herfst sieren zijn vooral kleinfruit en vlinderlokkers. Tot die tweede groep behoren onder andere Vitex agnus-castus, Verbena bonariensis, Echinacea ’Hot Summer’, Scutellaria incana en Aster x frikartii ’Mönch’. Voor de herfst noemt Meijer

naast planten met verkleurend blad de besdragers als belangrijk sortiment. Naast bekenden als Skimmia en Gaultheria is er aandacht voor Malus, rozen met bottels, Viburnum en bijvoorbeeld Euonymus planipes. In de wintermaanden staan bloeiende Hamamelis en Sarcococca naast groenblijvende planten met daarboven solitairen als Amelanchier en Cornus kousa – „met hun mooie vertakking” – en heesters met gekleurde stammen als Acer davidii en Prunus serrula. „Je moet als bedrijf durven.”

Over de verkrijgbaarheid van het sortiment is Meijer tevreden. Veel koopt hij via internet aan de hand van actuele foto’s.

Hij heeft inmiddels een netwerk van kwekers die hem bevoorraden. Is iets niet aanwezig, dan wordt er voor hem gezocht. „Mijn leveranciers weten inmiddels wat ik wil.” <

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Grootgroenplus herfstsortiment.indd 25

25

12-09-13 16:24

Tekst: Emiel van den Berg Foto’s: Emiel van den Berg, Guus Meesters

Experiment versus zekerheid in het bep lan Welke voorkeuren hebben tuinontwerpers en hoveniers bij het samenstellen van hun beplanting? Valt de keuze op eenvoud en rust of is er ruimte voor experiment en variatie. Tuinontwerper Martin Veltkamp en hovenier/kweker Guus Meesters vertellen hoe zij met beplanting omgaan.

Hovenier en kweker Guus Meesters

Guus Meesters (22) uit Loozen groeide op in het bedrijf van zijn vader, Hoveniersbedrijf Dirk Meesters. Als zaterdaghulp kwam hij al vroeg in contact met de diversiteit van tuinplanten. Het meest interessant vond hij het stukje land waar zijn vader minder bekende planten uitprobeerde. „Daar ontdekte ik struiken als Staphylea colchica, Stachyurus praecox en Stewartia pseudocamellia.” Tijdens zijn schooltijd aan het AOC De Groene Welle was er de extra stimulans van Peter Nugter, een gepassioneerde leraar met veel plantenkennis. „Pas geleden kreeg ik van hem nog plantgoed van Koelreuteria en Paulownia.”

26

’Gebruik ook eens een andere plant’ Momenteel werkt Meesters vier dagen per week bij een groothandel en twee dagen op zijn eigen stuk grond waar hij planten kweekt en verkoopt. Bij de groothandel valt hem op dat veel hoveniers kiezen voor het geijkte sortiment. „Bijvoorbeeld Photinia, Hydrangea en Pachysandra. Daarna blijft het steken en dat is jammer.” Hij pleit er overigens niet voor om alleen maar aparte en minder bekende planten te gebruiken – „dan is het niet meer apart” – maar probeert soms wel hoveniers te overtuigen om eens wat anders te gebruiken. „Gezondheid en jaarrond sierwaarde zijn uiteraard de belangrijkste criteria.”

Harde materialen centraal Hij merkt dat veel hoveniers harde materialen centraal stellen terwijl naar zijn mening juist planten voor de finishing touch moeten zorgen. Daarmee kun je volgens hem de tuineigenaren ook het meest verbazen. „Laatst was ik bij klanten in de tuin waar Liriodendron voor het eerst in jaren bloeide. Dan heb je daar meteen een mooi gesprek over.”

Overtuigend volgen meer voorbeelden

zoals Parrotiopsis jacquemontiana, waarvan de crèmewitte schutbladeren rondom de bloemen veranderen in gewone blaadjes, en de brandbare bloemen van Dictamnus, de vuurwerkplant. „Een klant die altijd voor aparte planten komt, nam er laatst meteen een stel mee.”

Jaarrond Met een gezonde nieuwsgierigheid blijft Meesters zich in het plantensortiment verdiepen. Hij verruimt zijn kennis vooral door veel om zich heen te kijken.

Daarnaast gebruikt hij de boeken van zijn vader en is internet een belangrijk hulpmiddel. Om zijn zoon te enthousiasmeren, stuurde vader Meesters hem vorig jaar mee op de tuinreis van het vakblad Tuin en Landschap. Van Sissinghurst herinnert hij zich de zeer diverse beplanting, die ervoor zorgt dat er jaarrond wat te zien valt. Mooiste detail vond hij er de schaduwtuin. „Hoge struikvormen van hazelnoten met daaronder veel verschillende schaduwminnende voorjaarsbloeiende vaste planten als Trillium, Paris en Podophyllum. Zo’n beplanting is een meerwaarde voor elke tuin.” <

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Grootgroenplus Hovenier.indd 26

12-09-13 16:24

Sortiment

ep lantingsplan

De schaduwtuin van Sissinghurst met voorjaarsbloeiende vaste planten en varens onder forse Corylus avellana. Volgens Guus Meesters is dit een mooi voorbeeld van de kracht van gevarieerde beplanting.

’Ik neem bewust geen risico’s met nog onbekende planten’ Internationaal succesvol tuinontwerper Martin Veltkamp (54) denkt in vormen en ruimtes, niet specifiek in planten.

Hij spreekt zelf over een multi-indeelbare tuin. In zijn ontwerpen neigt hij naar eenvoud – „dat is iets anders dan simpel” – en probeert hij de vormgeving rustig te houden. „Geen ruimte voor iets overbodigs.” Verder staan weinig onderhoud en duurzaamheid centraal. „Wat vooral aantrekkelijk is aan buiten, is dat het er anders is dan binnen. Daarbij speelt beplanting uiteraard een essentiële rol.” Veltkamp bedoelt daarmee zeker niet het nabootsen van de natuur. „Dat is een illusie. Ik pretendeer niet dat ik in staat ben natuur te maken. Maken impliceert al dat het geen natuur kan zijn.” Planten spelen volgens hem vooral een dynamische rol en benadrukken de vier seizoenen. „Dat kan met statische, man-made vormen of met beweeglijke vormen van bijvoorbeeld siergrassen. Het gaat om de spanning tussen beide.”

Op safe spelen De planten die Veltkamp gebruikt, moeten voldoen aan het beeld dat hij wil neerzet-

ten. Hij benadrukt dat dat beeld langdurig moet zijn en neemt bewust geen risico’s met nog onbekende plantsoorten. „Met name de particulier kan op termijn moeite krijgen met het in stand houden van het beeld. Daarom speel ik op safe, wil ik een zo’n groot mogelijk rendement.”

Hij kiest bij tuinen vaak bewust voor dezelfde, betrouwbare planten. Biodiversiteit in een en dezelfde tuin is volgens hem onbelangrijk. „Een egel kent geen kadastergrenzen.” Biodiversiteit tussen verschillende tuinen heeft wel zin. „Daarmee voorkom je dat je in elke tuin dezelfde hype-achtige planten ziet.”

Variëren met solitairen Bij de veel gebruikte planten verving hij Hydrangea arborescens ’Annabelle’ inmiddels door Hydrangea quercifolia en kwetsbare olijfbomen door Pyrus salicifolia ’Pendula’. „Meerstammige, die ik apart laat kweken.” Ook plant hij geregeld Salix alba als knotvorm en gebruikt hij al jaren de bladhoudende Quercus ilex. Lavendel maakt nu plaats voor Salvia nemorosa. „Lavendel vraagt een te specifiek onderhoud.

Wat dat betreft moet je een duidelijk

Tuinontwerper Martin Veltkamp

verschil maken tussen tuingebruikers en plantliefhebbers.”

Variëren doet Veltkamp met name met solitairen. Hij noemt als voorbeelden Alnus x spaethii ’Spaeth’ en Cornus controversa: „Met zijn horizontale vertakking mooi contrasterend met verticaal groeiende planten; Aralia elata gebruik ik dan voor precies tegenovergestelde situaties.”

Ook gebruikt hij veel Amelanchier, geregeld Malus ’Liset’ en bij massieve panden vindt hij een groep Robinia pseudo-acacia goed bruikbaar. „Een taak van iemand die beplantingen in elkaar zet, is het continu zoeken. Daarbij is het heel belangrijk te kunnen kiezen. Je moet in een tuin niet willen verzamelen.” < De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Grootgroenplus Hovenier.indd 27

27

12-09-13 16:24

Tekst en foto’s: Emiel van den Berg

Scoren met onderhoudsarm en kostenb es Een beheerbare openbare ruimte zonder in te boeten op kwaliteit. Gemeente Laakdal (B) bewijst dat het kan. Groencoach Peter Cuyvers riep de hulp in van kweker Wim Houtmeyers. Dat leverde in 2011 een laureaat op bij de Belgische competitie De Groene Lente. Ook in 2013 zijn de resultaten zeer bevredigend.

Kweker Wim Houtmeyers:

’Succes geboekt met lef en experimenteren’

Wim Houtmeyers van Boomkwekerij Houtmeyers in het Belgische EindhoutLaakdal is overtuigd van de haalbaarheid van onderhoudsvriendelijk openbaar groen en is daar al jaren actief in. De reden hiervoor is tweeledig. „Als eerste het volledige verbod op chemische middelen voor onkruidbestrijding vanaf 2015 en als tweede de zichtbaar slechte resultaten in veel gemeenteplantsoenen en de gebrekkige sortimentkennis die tot saaiheid leidt.”

Samen met zijn vader begon Houtmeyers zo’n tien jaar geleden met het aanleggen van proefvelden. Bij deze experimentele tuinen waren ook andere kwekers betrokken net als de Boomfederatie Noord-België. Inmiddels weet hij dat onderhoudsvriendelijk openbaar groen begint met kennis van planten. Hij noemt als voorbeeld Panicum. „Slechts een paar

28

cultivars zijn stevig.” Hetzelfde ziet hij bij Hydrangea waarvan hij de losse H. arborescens ’Annabelle’ vervangt door de stevige H. paniculata ’Pinky Winky’. „Langs fiets- of wandelpaden is die stevigheid belangrijk.” In de proeftuinen ontdekte hij de verrassende kwaliteiten van Helleborus orientalis die goed bladmassa maakt en bloeit in de late winter en leerde hij dat een solide plant als Telekia speciosa na vier jaar toch terugliep. Ook ontdekte hij nog meer de waarde van zuil- en bolbomen. „Snoei is vrijwel niet nodig dus dat scheelt tijd en afval.”

Naast plantenkennis vindt hij een gezonde bodemgesteldheid essentieel.

Inmiddels heeft hij veel gemeenten kunnen overtuigen van het aanbrengen van goede grond nog voordat er een plant geplaatst wordt. „Geld uitgeven aan grond was voor veel gemeenten helemaal nieuw. Vaak was het argument dat er wel ergens grond over was en dat die prima gebruikt kon worden. Naar gezondheid of aanwezigheid van onkruidzaden werd niet gekeken.”

De goede teelaarde die Houtmeyer adviseert, en waarvan gemeenten de effecten kunnen zien in de proeftuinen, komt van

betrouwbare bedrijven die de herkomst kennen. Op plaatsen waar vaste planten en heesters komen, wordt een laag van 30 cm vervangen. Bij bomen wordt een plantgat van 2 tot 3 m³ met teelaarde gevuld. „Is een boom in die goede grond eenmaal aangeslagen dan zoeken de wortels verder hun weg. Inboeten is zelden nodig.”

Lage vertakking Een derde belangrijk punt voor Houtmeyers is de lage vertakking van planten voor hagen en blokken. „Veel gemeenten kiezen bij hagen en blokken voor haag-, soms bosplantsoen, maat 40-60 cm. Na aanplant knippen ze die terug, maar een goede lage vertakking ontbreekt.” Het kostte hem heel wat moeite om plantsoenkwekers waar hij inkoopt te overtuigen van het belang om planten een keer tot 10 cm af te knippen. „Dat durft niemand.” Uiteraard is de kostprijs hoger maar de winst in onkruidonderdrukking is ook hoger, plus zwerfafval blijft door de gesloten vertakking niet meer in de hagen en blokken achter. „We hebben succes behaald door lef te tonen en te experimenteren.” <

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

GrootGroenPlus Onderhoudsvrij.indd 28

12-09-13 16:24

Sortiment

nb esparend openbaar groen

Voor het goed aanslaan van alle planten kreeg elk plantgat wat potgrond en organische meststof.

Om onkruidgroei vanaf het begin te voorkomen, kwam er een 10 cm dikke mulchlaag van gehakselde Picea-schors.

Coördinator groendienst Peter Cuyvers:

’De gemeente overtuigen was de moeite waard’ Het succes van de nieuw aangelegde plantsoenen van gemeente Laakdal begon bij het hoofd van de technische dienst die de opdracht kreeg de groendienst te vernieuwen. Bij het zoeken naar een goede coördinator volgde hij niet het traditionele pad maar koos hij voor een coach; voorheen verkoopmanager Peter Cuyvers, die al vele jaren op wereldniveau succesvol coach is van het Belgische Tumblingteam. Cuyvers: „Een pure passie; mensen enthousiasmeren.”

Zonder groenervaring begon Cuyvers de arbeidskrachten van de groendienst te enthousiasmeren, efficiënt aan het werk te krijgen en een eigen verantwoordelijkheid te geven. „Uiteindelijk is het aan hen om de plantsoenen te onderhouden.”

Dat vormde de basis van zijn plannen.

Voor het uitwerken van de nieuw aan te leggen plantsoenen verzamelde hij mensen met kennis om zich heen om een gedegen plan te ontwikkelen waarmee hij de gemeente mee kon krijgen. Als groenexpert schoof Wim Houtmeyers aan tafel en samen met het IOK (Intercommunale Ontwikkelingsmaatschappij voor de Kempen) uit Geel ontwikkelden ze de uiteindelijke plannen.

De plantsoenen werden groener door parkeerplaatsen van grasbetontegels te voorzien en in te pakken met blokken van Carpinus betulus. Door de goede bodemvoorbereiding en de lage vertakking was deze aanplant na een paar maanden sluitend en onkruid bleef achterwege. „Ik heb wel moeten praten met de gemeente want de keuzes die wij hier maakten, kom je in een bestek nooit tegen.” Elke vierkante meter telt vijftien Carpinus en langs de randen staan zeven tot acht planten per strekkende meter. De blokken worden minstens drie keer per jaar gesnoeid zodat afvoer van de beperkte hoeveelheid maaisel onnodig is. „Carpinus-blad waait niet weg, verteert makkelijk en geeft voeding.”

Niet te duur Vanwege het succes met de Carpinusblokken zijn op andere plaatsen in de gemeente inmiddels vergelijkbare parkeerstroken aangelegd met Fagus sylvatica, Acer campestre en Quercus cerris. Bij de aanplant van de grote groepen Pennisetum alopecuroides ’Hameln’ werd gekozen voor planten in 13 cm-pot en voor acht tot tien

stuks per m2. Beplanting die meer op de achtergrond groeit, bestaat uit Ligustrum vulgare en Cornus sanguinea. Tussendoor groeien Amelanchier lamarckii en zuilvormen van Carpinus als solitairen.

Al met al een niet te dure beplanting met jaarrond sierwaarde.

Over het eindresultaat zijn Cuyvers en zijn team zeer tevreden. Vanuit diverse gemeenten komen delegaties kijken.

Die krijgen te horen dat het onderhoud is teruggebracht tot minder dan de helft terwijl het oppervlak aan groen is toegenomen. Met trots vervolgt Cuyvers dat de aanleg door de eigen groendienst is uitgevoerd, wat een eenmalige besparing opleverde van €60.000. Ook het inboeten bleef beperkt: slechts 105 van de in totaal 52.000 planten. „Het overtuigen van de gemeente was zeker de moeite waard!” <

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

GrootGroenPlus Onderhoudsvrij.indd 29

29

12-09-13 16:24

Hamsestraat 70 | 4043 LK Opheusden | Nederland Tel. +31(0)488 442004 | info@huverba.nl | www.huverba.nl

TOTAALLEVERANCIER VOOR DE BOOMKWEKERIJ We kunnen door onze combinatie van lassen en beregening mooie totaal oplossingen bieden voor de kweker en teler.

Zoals: Containervelden met stalen palen en druppel-bevloeiing.

Kijk ook voor onze spoorvolgende bomenwagens op onze website.

515904.indd 30

16-9-2013 12:17:45

Teeltadvies

Foto: DLV Plant

Houd onkruid onder controle Door de droge zomer was het onkruid gemakkelijker onder controle te houden dan voorgaande jaren. De omstandigheden voor mechanische onkruidbestrijding waren zeer goed. Zorg wel dat de kwekerij schoon blijft.

Start in de containerteelt met afharden.

Wilco Dorresteijn DLV Plant w.dorresteijn@ dlvplant.nl

Nu het de afgelopen weken heeft geregend en de bodem vochtig is, kan in de vollegrond een bespuiting worden uitgevoerd met een bodemherbicide om kiemend onkruid in het najaar te voorkomen.

Normaal kunnen Butisan S of Sultan (beide middelen op basis van metazachloor) in september over de meeste gewassen bovendoor worden toegepast. Omdat veel planten momenteel nog volop groeien, adviseren wij hiermee nog voorzichtig te zijn.

Zeker coniferen zijn namelijk nog volop actief. Wacht tot het gewas voldoende is afgehard, of spuit nu onderdoor met bijvoorbeeld 1,5 tot 3 l/ha Butisan S of Sultan. De hoogste dosering geldt alleen voor klei- en veengronden. Flinke regenbuien net na toepassing zijn zeker niet gewenst, omdat er dan door inspoeling kans is op gewasschade.

Voor onderdoor spuiten komen steeds meer nieuwe technieken beschikbaar. Ook voor bedrijven in de regio Boskoop, waar nog veel met een rugspuit onderdoor wordt gespoten, is het interessant eens te kijken naar de mogelijkheden van spuitkappen van Mankar of LVS van Agricult op bijvoorbeeld een schoffelmachine.

Bij onderdoor spuiten kunt u Linuron toevoegen om een bredere werking te krijgen. Ook net gekiemd onkruid wordt door Linuron nog

Als het gewas nog groeit, spuit herbiciden dan het liefst onderdoor.

T I P S

gedood. Bij groter onkruid is het goed om Basta, Finale of Radicale onderdoor te spuiten in combinatie met een bodemherbicide.

Als bodemherbicide kunt u ook Kerb inzetten, maar het is beter om hiermee te wachten tot de winterperiode. Kerb werkt in de winterperiode namelijk zeer goed op onder andere grassen en muur. Ook is dan een lange nawerking te verwachten.

Raadpleeg voor meer info over de toepassing van herbiciden het etiket of de Gewasbeschermingsgids van DLV Plant.

Hard tijdig af Bij containerteeltgewassen is het belangrijk te starten met afharden.

Maak hierbij verschil tussen bladverliezende en groenblijvende gewassen.

Bij bladverliezende gewassen mag de kleur nu best teruglopen. Groenblijvende heesters en coniferen groeien in september vaak nog veel.

Houd de EC in de pot nog een aantal weken op peil met een kalirijke oplosmeststof om tevens af te harden.

Bij hergebruik van gietwater kan het recirculatiewater rijk zijn aan stikstof. Voor de juiste verhouding zult u daarom vrij extreem kali moeten doseren. Laat bij een EC boven de 1,0 het recirculatiewater bemonsteren om inzicht te krijgen in de voedingselementen. <

De tips worden samengesteld door DLV Plant, boomteelt@dlv.nl

Neem aaltjesmonsters. Doe dit op plekken

vocht. Er zijn verschillende schimmels die blad-

een lange nawerking. Als u nog vuil van het glas

waar de groei van het gewas slecht is. Aan de

vlekken en taksterfte kunnen veroorzaken. Velen

moet verwijderen, verwacht dan geen nawer-

hand van de uitslag kunt u tijdig bepalen welke

zijn te bestrijden met bijvoorbeeld Captan, Da-

king. Om een snelle vervuiling tegen te gaan kunt

maatregelen nodig zijn voor het nieuwe seizoen.

conil, Ortiva, Switch, Mirage Plus en Spirit. Tak-

u het glas wel nog een keer nabehandelen.

sterfte in onder meer Ilex, Pieris, Forsythia en

Let op bladrollers. In bloemen van Skim-

Viburnum tinus wordt meestal veroorzaakt door

Combineer Karma met spuitzwavel. Karma

mia kan anjerbladroller veel schade veroorzaken

Phytophthora. Voer indien nodig een bespuiting

was al toegelaten in de vruchtboomteelt van

doordat de kleine rupsjes zich inspinselen tussen

uit met 250 g Fenomenal per 100 l water.

appel, en is nu ook toegelaten in roos. Het is een

de knoppen. Bestrijding is mogelijk met 40 ml

biologisch middel op basis van kaliumwaterstof-

Verwijder krijtresten. Reinig daarnaast de

carbonaat, en een overwegend curatief contact-

binnenzijde van de kas om het licht zo veel mo-

middel zonder systemische werking op echte

Waak voor bladvlekken en taksterfte.

gelijk nog te benutten. Reinigen kan met bijvoor-

meeldauw. Het middel kan het beste in combi-

Problemen kunnen ontstaan door een dichte

beeld Jet 5, Dimanin of Menno Ter Forte. De laat-

natie met een lage dosering spuitzwavel worden

stand van heesters en vaste planten en door

ste twee doden algen langzaam, maar hebben

gespoten. Meng het niet met bladmeststoffen.

Runner of 17 g Steward per 100 l water.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Teeltadvies rechterpag-BKW13-34.indd 31

31

12-09-13 16:25

Laanbomen

Tekst: Arno Engels Illustratie: Damcon

Samen naar een kronensnoeier Mechanisch snoeien is mogelijk bij een aantal laanboomsoorten, blijkt uit onderzoek door PPO, Damcon, Combinatie Mauritz en Huverba. De partijen ontwikkelen daarom gezamenlijk een snoeimachine voor boomkronen.

Het onderzoek is de afgelopen twee jaar uitgevoerd op percelen van Combinatie Mauritz en van Huverba (kader). In 2011 is op drie momenten gesnoeid (met een gewone heggenschaar): mechanisch in juni, mechanisch in september en (als referentie) handmatig in de winter.

In 2011 zorgde de mechanische snoei in juni bij bijna alle onderzochte boomsoorten voor een forse groeireductie: gemiddeld 48% minder diktegroei dan bij handmatige wintersnoei. Mechanische snoei in september 2011 had daarentegen een beperkt effect op de diktegroei: gemiddeld 2% minder. Per behandeling waren de verschillen wel groot.

Groeiwinst tweede jaar De mechanische snoei van juni 2011 resulteerde in 2012 bij vrijwel alle soorten in groeiwinst ten opzichte van de handmatige wintersnoei: de bomen groeiden dat jaar later gemiddeld 23% meer in dikte. Er waren wel grote verschillen per behandeling. De mechanische snoei van september 2011 had daarentegen ook in 2012 een beperkt effect op de diktegroei: gemiddeld 1% meer. Ook hier waren er grote verschillen per behandeling.

Verder was er na het tweede jaar met name groeiremming bij tweejarige gewassen. De driejarige gewassen lieten iets meer groei zien.

Na de behandelingen zijn tevens de boomkronen visueel beoordeeld.

De kronen van één teelt (driejarige teelt van Acer campestre) die regulier

32

Een impressie van het prototype dat Damcon zal bouwen.

De kronensnoeier zal bijvoorbeeld, net zoals een opbindmachine, op een rupsrooier kunnen worden gebouwd.

in de winter waren gesnoeid, werden beter beoordeeld dan de mechanisch gesnoeide kronen: dit leidde juist tot onregelmatig gevormde kronen.

Bij drie teelten leidde de mechanische snoei van juni, na het tweede jaar, juist tot een betere kroonkwaliteit dan bij de reguliere wintersnoei.

Dat was het geval bij Acer platanoides ’Emerald Queen’ (driejarig), bij A. pseudoplatanus (tweejarig) en bij Malus ’Red Sentinel’ (driejarig). Na de snoei ontstond er al een fijner vertakte en vollere kroon.

Bij vijf teelten waren er na het tweede jaar geen verschillen te zien tussen de behandelingen: Acer platanoides ’Emerald Queen’ (tweejarig), Carpinus betulus (driejarige teelt), Tilia platyphyllos (driejarig), Quercus robur (tweejarig) en Malus ’Red Sentinel’ (tweejarig). Dit is opmerkelijk omdat een aantal soorten voorafgaand aan het onderzoek als ’moeilijk mechanisch te snoeien’ werd ingeschat.

nensnoeimachine te ontwikkelen.

De bedoeling is dat deze kronen kegelvormig kan snoeien middels een messenbalk van maximaal 2,5 m lengte. Hiervoor kan de kroondiameter 50-120 cm zijn en kan de kroon tussen 2-2,4 m en 5-6 m hoogte zitten. De diameter en de hoek van het snoeien worden instelbaar. <

SAMENWERKING

Ontwikkeling in praktijknetwerk Het onderzoek naar mechanisch snoeien en de ontwikkeling van een machine gebeurt binnen het praktijknetwerk ‘Samen leren anders te snoeien’. Dit is een samenwerking tussen de boomkwekerijen Combinatie Mauritz en Huverba, mechanisatiebedrijf Damcon en PPO Boomkwekerij. De bedrijven investeren erin.

Daarnaast is er financiering van het ministerie van Economische Zaken, Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling en Regionaal Centrum voor Technologie Rivierenland.

Voor het onderzoek zijn twaalf proeflocaties aangelegd in de

Kenmerken machine De resultaten zijn voldoende aanleiding om daadwerkelijk een kro-

regio Opheusden, met deels driejarige bomen en deels tweejarige bomen. Het mechanisch snoeien (kegelvormig met een heggenschaar) is onderzocht bij acht soorten.

Meer informatie: Ton Baltissen (PPO), (06) 10 82 24 79.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Laanbomensnoei.indd 32

12-09-13 16:25

Onderzoek

Tekst en Foto's: Jereoen van der Meij, DLV Plant

Veel te zien op proeflocatie in Boskoop Bij het Onderzoekscentrum Boomkwekerij voeren DLV Plant en diverse andere partijen proeven en onderzoek uit. Vrijdagmiddag 27 september van 13.00 uur tot 16.30 uur is er een open middag over de actuele ontwikkelingen in de boomkwekerij op de proeflocatie in Boskoop. Alvast een voorproefje van enkele proeven die er te zien zullen zijn.

Echte meeldauw in potroos Echte meeldauw in roos wordt veroorzaakt door de schimmel Sphaerotheca pannosa. Het is te herkennen aan witte poederachtige vlekken op de bladeren die er met de hand zijn af te wrijven. In de proef van 2013 wordt de voor echte meeldauw vatbare (pot)roos â&#x20AC;&#x2DC;The Fairyâ&#x20AC;&#x2122; behandeld met nieuwe en bestaande gewasbeschermingsproducten van Bayer en Makteshim Agan. Geen van de planten is vrij van echte meeldauw, maar bij de onbehandelde planten is de mate van aantasting twee keer zo hoog. De middelen moeten zich de komende periode gaan De geteste middelen staan allemaal onder nummer in de proef.

bewijzen.

Gecoate en oplosbare meststoffen In seizoen 2012 heeft DLV Plant in samenwerking met Mivena een onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van de Horti-Cote meststof in vergelijking met een standaard gecoate meststof. In de loop van het seizoen is bijgemest met een oplosbare meststof, zoals in de praktijk vaak gebruikelijk is. In 2012 zijn kleine verschillen ontstaan bij de gewassen Juniperus, Chamaecyparis, Viburnum en Photinia in wortelontwikkeling en gerealiseerde groei. Over het algemeen was de gewaskwaliteit tussen de HortiCote en standaard meststof vergelijkbaar. In 2013 wordt met de gewassen Juniperus, Chamaecyparis, Prunus en Elaeagnus bekeken of opnieuw dezelfde resultaten worden behaald.

Het proefveld met de gecoate en oplosbare meststoffen.

Bestrijding taxuskever Op het containerveld Onderzoekscentrum Boomkwekerij wordt een proef uitgevoerd ter bestrijding van de larven van de taxuskever. Per proefveld is Euonymus uitgezet (dit eten taxuskevers graag) en Astilbe uitgezet, waarin taxuskevers graag eitjes afzetten. In de praktijk zijn taxuskevers verzameld en ook in de veldjes uitgezet.

Doelstelling van de proef is de effectiviteit van middelen testen tegen de larven van de taxuskever om nieuwe toelating van de producten te krijgen. Het onderzoek wordt uitgevoerd in opDe taxuskevers worden in kooitjes geplaatst zodat ze niet weglopen.

dracht van Aegisto.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Proeftuin DLV.indd 33

33

12-09-13 16:56

Wortelrot bestrijden Wortelrot wordt veroorzaakt door Phytophthora cinnamomi en is een veelvoorkomend probleem. In buitenteelten is het in bepaalde perioden van het jaar soms nodig om een behandeling tegen wortelrot uit te voeren. Het middelenpakket tegen wortelrot is echter smal. In opdracht van toelatingshouders doen DLV Plant en PPO daarom continu onderzoek naar de werking van nieuwe middelen die wortelrot kunnen voorkomen. Het doel is om nieuwe goed werkende middelen toegelaten te krijgen voor de boomkwekerij en vasteplantenteelt.

Momenteel zijn er zowel in de vollegrond als in de containerteelt proeven te zien waarbij nieuwe en bestaande producten worden ingezet. In de vollegrond zijn voornamelijk bodem(verbeterende) De beregening zorgt voor voldoende vocht om wortelrot een kans te geven.

behandelingen uitgevoerd, terwijl de proeven in de pot- en containerteelt zich richten op toelating van nieuwe middelen.

Gecoate meststoffen in de vollegrond Op een demonstratieproefveld zijn in september 2012 de gewassen Prunus lusitanica, Lavandula angustifolia ’Muntstead’, Picea glauca ‘Conica’ en Buxus sempervirens geplant. In mei is op advies van de opdrachtgevers Everris en Mivena gecoate meststof toegepast op het perceel. Daarnaast is, voor het vergelijk, een gedeelte bemest met kalkammonsalpeter. De meststoffen zijn gedoseerd volgens de normering die de mestwetgeving stelt per gewas (bij Lavandula is dat 175 kg, Buxus sempervirens 95 kg, Prunus lusitanica 75 kg en Picea glauca ’Conica’ 80 kg stikstof/ha/ jaar). Er is tijdens het seizoen drie maal een Nmineraalanalyse uitgevoerd om de beschikbare stikstof inzichtelijk te maken.

Effect van gecoate meststof op de beschikbare voorraad stikstof.

Gezonde buxusteelt Er zijn steeds minder gewasbeschermingsmiddelen die preventief ingezet worden tegen Cylindrocladium buxicola in Buxus. De preventieve werking van nieuwe en bestaande middelen wordt vergeleken met onbehandelde planten en planten die behandeld zijn met een spuitzwavel.

In een andere proef zijn buxussen geteeld volgens de methode die Plant Health Care nastreeft, zonder gebruik van (chemische) gewasbeschermingsmiddellen en kunstmest. Door anders te bemesten en gewasbescherming toe te passen neemt de gewas- en bodemgezondheid toe. Het bodemleven wordt gestimuleerd met een bodemverbeteraar en voorkomt uitspoeling van de natuurlijke meststoffen. Regelmatig bladmeststoffen Aantastingen ontstaan ook bij lage infectiedruk.

34

toepassen, zou de inzet van chemische middelen moeten vervangen.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Proeftuin DLV.indd 34

12-09-13 16:26

Onderzoek

Stekken van boomkwekerijgewassen Met de toevoeging van een nieuw product van Surfaplus wordt onderzocht of er een betere vochtigheidsstabiliteit te bereiken is van het stekmedium bij het stekken van boomkwekerijgewassen. De groei en ontwikkeling van de gewassen Buxus, Euonymus en Phlox wordt nauwlettend gevolgd. Daarnaast wordt nauwkeurig bijgehouden hoeveel water er gegeven wordt.

Stek steken in de kas.

Groei en ontwikkeling met QMS Boomteelt Met QMS Boomteelt krijgen boomkwekers de beschikking over meerdere waarschuwingsmodellen voor ziekten en plagen. In dit onderzoek wordt bij de gewassen Lavandula angustifolia, Viburnum tinus en Hedera hibernica groeimodellen ontwikkeld om ontwikkeling en productie met betrekking tot klimatologische omstandigheden inzichtelijk te maken. Om de week wordt het (droog)gewicht van de plant gemeten om te bekijken hoeveel deze gegroeid is.

Groeitabellen geven inzicht.

Bestrijding van buxustopmijt In dit onderzoek wordt inzicht verkregen in de effectiviteit van middelen en de toevoeging van hulpstoffen ter bestrijding van buxustopmijt in Buxus. Na de snoei in juni zijn enkele gewasbespuitingen uitgevoerd en is bekeken hoe de ontwikkeling van buxustopmijt verloopt in de tweede seizoenshelft, waarbij de schade van de topmijt vaak het heftigst is.

Het onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van BASF, Certis en Surfaplus.

Aantasting van buxustopmijt in Buxus.

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Proeftuin DLV.indd 35

35

12-09-13 16:26

Tekst en Foto: Peter van Leth

Ditoplant hanteert afwijkende afzets tra Vermeerderingsbedrijf Ditoplant export uit Noordwijkerhout wil een breed assortiment aan vaste planten behouden. Vandaar dat het zijn gewassen niet conceptmatig afzet. Uitzondering op de regel zijn de zelf veredelde Phlox paniculata.

Ditoplant export in Noordwijkerhout wordt gerund door Huub Tonies en Leon van Diemen. In 1995 zegden ze allebei hun vaste banen op, omdat deze niet meer vielen te combineren met het vermeerderen en vermarkten van vaste planten, een uit de hand gelopen hobby. Voor Tonies geen belemmering om vier jaar later een nieuw avontuur aan te gaan: het veredelen van Phlox. „Na dertien jaar veredelen vinden we echter beiden dat het tijd wordt dat ook deze bedrijfsactiviteit cash gaat genereren”, vertelt Tonies.

Ditoplant export vermeerdert onder 1 ha glas en op 6 ha containerveld uitgangsmateriaal van vaste planten. Het assortiment bestaat uit 3.500 soorten, waarvan 3.000 landplanten en 1.500 stekplanten.

Betere rassen Phlox is een groot gewas, zeker mondiaal gezien. In Nederland is het aantal Phlox-kwekers aardig uitgedund, omdat kleine partijen vermarkten steeds duurder werd. Als terrasplant is het een echt seizoensproduct met een afzetperiode in Nederland van juni tot en met september. De afzet voor de snij valt in Nederland in dezelfde periode, maar mondiaal gezien is er jaarrond behoefte aan uitgangsmateriaal.

Verbetering van het assortiment is echter iets van de laatste twee decennia, beweert Tonies. In die periode werd het proces om de verhouding potplant meer in evenwicht te brengen – naar 1/3 pot en 2/3 plant in plaats van 1/5 pot en 4/5 plant – in gang gezet. Het gewas moest dan wel geremd worden met chemische mid-

36

delen. Tonies was echter van mening dat genetisch kortere planten tot de mogelijkheden moest behoren. Hij sloeg de milieuvriendelijke weg in, ook met als doel gezondere rassen te krijgen met meer kleur, geur en verscheidenheid. „Phlox is een visueel aantrekkelijker product geworden met grotere diversiteit”, verklaart de veredelaar.

Serie terrasplanten Na ruim tien jaar veredelen introduceerde Ditoplant export drie jaar geleden de eerste variëteiten van Phlox paniculata. Het betreft de Sweet Summer-serie, die zich kenmerkt door donker blad, donkere bloemstelen en bloemknoppen. Verder zijn de planten minder vatbaar voor echte meeldauw.

Het vermarkten van de serie wordt grotendeels overgelaten aan Syngenta. Tonies is van mening dat marktpotentieel creëren voor nieuwe rassen een kostenverslindend project is, dat niet goed binnen de bedrijfsstrategie past. „We zijn blij dat een groot, beursgenoteerd bedrijf als Syngenta daar handen en voeten aan geeft en dus de potentie inziet van onze rassen.’’ Met het feit dat zijn rassen daarmee op een totaal andere, meer conceptmatige wijze worden vermarkt, heeft de ondernemer geen moeite: „Het brengt geld in het laatje, waarmee we ons veredelingsprogramma verder kunnen continueren. Wij denken veel minder conceptmatig, omdat dat vaak niet te rijmen is met het willen hanteren van een breed assortiment”.

Hoewel het bedrijf voor het gros van zijn producten niet denkt in con-

cepten, houden de ondernemers zich wel degelijk bezig met het vermarkten ervan. Ditoplant export wil koste wat kost vermijden dat het concurrent van zichzelf wordt. Vandaar de actieve houding van de vermeerderaar/veredelaar. Het bedrijf onderhoudt nauwe banden met ketenpartners om hun gewassen goed in de markt te zetten, zodat elke schakel een goede marge haalt. „Vooral door in samenwerkingsverbanden te luisteren naar wat de markt vraagt en daarop hoeveelheden en promotie af te stemmen”, schetst Tonies.

Snijrassen aan de beurt Wat het veredelen van Phlox betreft, beperkt Tonies zich inmiddels niet meer tot alleen terrasplanten. Hij heeft de smaak te pakken gekegen en stort zich sinds enkele jaren ook op geschikte soorten voor de snij.

Vanaf 2011 test Tonies de poten-

De Boomkwekerij 34 (13 september 2013)

Tonies Phlox.indd 36

12-09-13 16:26

Achtergrond

ets trategie voor Phlox als fysieke marktplaats voor bloemen en planten hun langste tijd hebben gehad. Tonies durft zelfs stelliger te zijn: bloemenveilingen houden op de niet al te lange termijn op te bestaan. FloraHolland is zijns inziens duidelijk bezig met het bepalen van een nieuwe marktpositie, omdat ze links en rechts wordt ingehaald door samenwerkingsverbanden waarin ze geen of nauwelijks nog een rol speelt.

Als recent voorbeeld noemt de Phlox-kweker het nemen van een belang in het consumentenmerk Frederique’s Choice. „De veiling probeert van meerdere walletjes tegelijk te eten door als marktpartij te gaan opereren. Dat ondermijnt haar positie als onafhankelijke marktplaats.

In een wereld die als één markt opereert, houden bloemenveilingen geen stand. Over tien jaar zullen ze nog niet zijn verdwenen, maar zal hun rol al aardig uitgespeeld zijn”, voorspelt Tonies.

Zolang veredelen en vermeerderen van Phlox commercieel en economisch verantwoord is, zal Huub Tonies hieraan tijd en energie blijven besteden.

ties van zijn snijrassen. Het stemt hem tot tevredenheid. De tijd zal uitwijzen of de snijrassen net zoveel potentie bevatten als de rassen voor terrasplanten. „Genetisch is er in ieder geval nog meer uit het gewas te halen dan tot dusver is gerealiseerd.

Zolang de Phlox paniculata maar herkenbaar blijft als een Phlox paniculata en niet gaat lijken op een Phlox maculata. De paniculata is kleurrijker, compacter en met meer geur dan voorheen.’’

Zelfs bicolors worden volgens Tonies van steeds betere kwaliteit. De volgende stap is ervoor te zorgen dat de plant vaker bloeit dan één keer. „De kunst wordt de bloei met weken te rekken, wat de gebruikswaarde aanzienlijk zal vergroten, zeker voor snijrassen”, zo beargumenteert de Phlox-veredelaar.

In dit stadium is Tonies nog niet druk bezig met de marktstrategie voor potentiële snijrassen. Hij voert

incidenteel al gesprekken, maar de ondernemer weet niet of hij voor zijn snijphloxen ook een grote afzetpartner wenst. Sowieso vindt hij dat snijrassen zich veel minder lenen voor een conceptmatige afzetstrategie dan rassen die zijn bestemd als terrasplant. Inmiddels wordt ruim een halve hectare besteed aan de teelt van Phlox. Dit is inclusief de veredeling. Deze oppervlakte groeit jaarlijks gestaag.

Rol veiling uitgespeeld Ditoplant export heeft als leverancier van uitgangsmateriaal van voornamelijk vaste planten weinig met bloemenveilingen te maken. Als eigenaar van een handelskwekerij die de discussies rondom de veilingen op de voet volgt, deelt Tonies wel de mening van Herman de Boon, voorzitter van handelsorganisatie VGB. Deze uitte vorig jaar dat bloemenveilingen

Economisch verantwoord Ondernemen is een dynamisch proces. Dus pint Tonies zich niet vast op welk percentage de veredeling en vermeerdering van phloxen onderdeel gaat uitmaken van de totale bedrijfsactiviteiten. „Het blijft een groeiproces zolang het economisch en commercieel verantwoord is. Desnoods nemen we voor andere bedrijfsactiviteiten die inmiddels al meer op de automatische piloot verlopen, mensen aan, maar zover is het nog lang niet.’’ Uitdagingen aangaan is inherent aan het ondernemerschap, vindt Tonies. Hij benadrukt nogmaals dat Ditoplant export en de veredeling van Phlox uit de hand gelopen hobby’s zijn. „Als morgen een soortgelijke uitdaging op ons pad komt, dan zullen we die zeker oppakken.” <

De Boomkwekerij 34 (13 september 2013)

Tonies Phlox.indd 37

37

12-09-13 16:26

515905.indd 38

16-9-2013 13:54:40

515906.indd 39

16-9-2013 13:55:10

515907.indd 40

16-9-2013 12:10:06

Onderwijs

Tekst: Ron Barendse Foto: HAS

Bouwen consumentenmerk is een lang proces Vier studenten van HAS Hogeschool Den Bosch deden onderzoek naar de haalbaarheid van een consumentenmerk. Uitkomst: een duurzaam en succesvol consumentenmerk bouwen is een tijdrovende klus.

Maar wel nodig om in de toekomst onderscheidend te zijn ten opzichte van de concurrentie.

Waarom hebben jullie voor een boomkwe-

Wat is het voordeel van informatie aanbie-

ker onderzocht of een consumentenmerk

den op internet?

voor hem interessant kan zijn?

„Het voordeel van informatie op internet is dat het als betrouwbaarder wordt ervaren dan informatie die op de winkelvloer wordt aangeboden. Daarom is het van belang dat er een goede consumentenwebsite beschikbaar is waarbij transparantie en eerlijkheid voorop staan. Op de website kunnen sfeerbeelden, productinformatie, veel gestelde vragen en ervaringen van consumenten worden teruggevonden. Bij merkvoering geldt dat service verlenen hoog in het vaandel moet staan. Negatieve ervaringen van consumenten kunnen gemakkelijk gedeeld worden via internet en schade aan een merk toebrengen.”

„De kweker probeert om aan een kostprijsgerichte markt te ontkomen waarbij een consumentenmerk volgens ons kansen biedt. Merken en concepten zijn een populaire trend in de tuinbouw. Mogelijke redenen voor het voeren van een consumentenmerk zijn klantenbinding, het halen van een hogere omzet met meer marge. Ook kan het de concurrentiepositie van een bedrijf verbeteren.”

Hoe kan een kweker de consument bereiken?

„Een merk bouwen gaat niet vanzelf. Hier komt meer bij kijken dan een naam en een concept. Als een kweker een merk wil bouwen, kan hij zich naast de uitstraling en naam van zijn product ook richten op de oriënterende fase van de consument.

Hierdoor kan de kweker de bekendheid en het succes van zijn merk vergroten. Dit kan hij doen door de consument te voorzien van informatie op internet of andere plaatsen.”

Hoe creëer je onderscheidend vermogen bij het voeren van een eigen consumentenmerk?

„Om onderscheidend te zijn als merk is het leveren van consistente kwaliteit een basisvoorwaarde. Daardoor weet de klant wat deze kan verwachten en staat het merk ergens voor.

Voor kwekers is het vaak lastig om

onderscheidend te zijn ten opzichte van de concurrent, maar toch zijn hiervoor mogelijkheden. Een kweker moet beginnen bij het zoeken naar concurrentievoordelen van zijn product. Dit kan de plant zelf zijn, maar hij kan deze ook vinden in de verpakking en de presentatie. Bij het zoeken naar onderscheidend vermogen is het van belang dat kwekers denken vanuit de consument: wat doet deze met zijn product? Als een kweker concludeert dat hij zich niet kan onderscheiden met zijn product, dan kan hij er ook voor kiezen om de consument van dienst te zijn door meer service te bieden.”

Studenten van HAS Hogeschool Den Bosch deden onderzoek naar de haalbaarheid van een consumentenmerk voor een boomkweker.

Van links naar rechts: Michael Gommeren, Jolinda van Genderen, Jos Verboom en Bram Meewisse.

Hoe staan retailers tegenover een consumentenmerk?

„Bij het voeren van een merk is het van belang dat er ook meerwaarde is voor andere schakels. Zij brengen immers het product aan de man.

Voor retailers is een extra marge en marketing richting de consument een toegevoegde waarde. Denk er wel aan dat het bouwen van een merk een lang proces is en er hoge investeringen mee gepaard gaan.” < De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Studenten layout.indd 41

41

12-09-13 16:26

Tekst en Foto’s: Wendy Venhorst

Veiling Vaassen vaart nieuwe koers Veiling Vaassen is al bijna veertig jaar een begrip in de boomkwekerijsector. Sinds februari 2013 waait er een nieuwe wind door het bedrijf: de cash-and-carry is overgenomen door Hans van Strijdhoven, eigenaar van De Kuil Nurseries in Udenhout. Grootste uitdaging is om het bedrijf te moderniseren zonder de gemoedelijkheid te verliezen.

een vasteplantenkwekerij. Pennings weet uit de verhalen dat mensen vaak in de rij stonden om planten te kopen. „Het was echt een glorietijd. Mensen pikten zelfs planten van elkaars kar.”

In 1987 verhuisde De Ganzenebbe naar de huidige locatie en verdriedubbelde qua grootte. In 2009 veranderde de naam in Veiling Vaassen en werden ook karveilingen georganiseerd. Vanaf dat moment bieden diverse kwekers hun producten aan via de maandelijkse karveilingen. Een vrij traditionele veiling waarbij niet met een klok wordt gewerkt, maar karren per afslag worden geveild. „Het is een stukje nostalgie dat we niet los mogen laten”, licht Pennings toe.

Advertentie De cash-and-carry van Veiling Vaassen ligt er op deze zomerse junimiddag kleurrijk bij. Deense karren vol met nieuwe handel staan opgesteld langs de paden en klanten lopen te neuzen tussen de nieuwe aanvoer. „Zullen we eerst even een bakje koffie doen?”, vraagt Rob Pennings.

Gemoedelijkheid is altijd de charme geweest van het bedrijf, zo vertelt Pennings. De jonge ondernemer is in dienst van Hans van Strijdhoven en sinds dit voorjaar commercieel manager van Veiling Vaassen. Hij houdt zich daarbij bezig met het management, de budgettering en de planvorming. De dagelijkse werkzaamheden worden uitgevoerd door bedrijfsleider Harmen Frens en diverse medewerkers, waaronder de voor veel klanten bekende Saban en Reiny.

De historie van Veiling Vaassen gaat terug tot 1975, het jaar waarin Kobus Witteveen Handelsveiling De Ganzenebbe startte. Het bedrijf bestond uit een cash-and-carry en

Rob Pennings is sinds dit voorjaar commercieel manager van Veiling Vaassen.

42

Vanwege zijn leeftijd ontstonden bij Witteveen gaandeweg plannen om de veiling over te doen. Omdat zijn kinderen het bedrijf niet wilden voortzetten, besloot hij vorig jaar een advertentie te plaatsen. Een van de reacties daarop was afkomstig van Hans van Strijdhoven, eigenaar van onder meer De Kuil Nurseries en VIP Tree. „Als oudaanvoerder is de veiling nooit helemaal uit zijn gedachten geweest”, verklaart Pennings. De jonge ondernemers werden tijdens de gesprekken steeds enthousiaster. „We zagen het echt als een uitdaging om het vrij traditionele bedrijf nieuw leven in te blazen.”

Aan Van Strijdhoven en Pennings de uitdaging om enerzijds de charme van het bedrijf te behouden en anderzijds te moderniseren. De eerste maanden na de overname waren echter niet makkelijk, doordat Witteveen een aantal weken na de overname overleed. Pennings: „Dat was een grote klap waar iedereen het heel moeilijk mee heeft

Bedrijfsleider Harmen Frens (links) helpt een trouwe klant.

De Boomkwekerij 34 (13 september 2013)

Veiling Vaassen.indd 42

12-09-13 16:26

Cash-and-carry

Veiling Vaassen, Vaassen Sortiment: breed sortiment bomen, heesters, coniferen en vaste planten, aangevuld met seizoensproducten.

Afzet: 50% gaat naar tuincentra en 50% naar hoveniers.

Oppervlakte: 2,5 ha.

Personeel: vijf vaste medewerkers.

Website: www.veilingvaassen.nl

Volgens de nieuwe leiding is de kracht van Veiling Vaassen de lage provisie, een aantrekkelijk sortiment en een gunstige ligging.

gehad.” Daarnaast verliep het voorjaar door het koude weer niet zoals verwacht. Toch hebben de heren zich niet uit het veld laten slaan. Ze spraken veel met werknemers en organiseerden bijeenkomsten voor aanvoerders en klanten. „We wilden weten wat er leeft. Aanvoerders en klanten kijken toch heel anders tegen de dingen aan. Zo werd gevraagd om uitbreiding van het sortiment met exclusievere producten, zoals Italiaanse handel. Ook het bezorgen van producten werd aan de orde gesteld.

We merkten dat ze het fijn vonden dat er naar ze werd geluisterd.”

Omschakeling Pennings beseft dat de overname voor klanten, maar ook voor het personeel een omschakeling is. „Het bedrijf was vrij traditioneel en nu wilden wij ineens dingen veranderen. Maar onze filosofie is de mens centraal te stellen en het personeel zelfstandig te laten werken. Als iemand zich ontwikkelt, ontwikkelt het bedrijf mee.”

Voor de komende maanden staan het reorganiseren van het terrein en het beter bedienen van de klantengroep op de planning. Zo wordt het terrein deze zomer uitgebreid en opnieuw ingericht, zodat productgroepen beter bij elkaar komen te staan. Daarnaast zijn er plannen om de hoveniers in de omgeving actief te benaderen en klanten

beter van dienst te zijn door bestellingen op locatie te bezorgen. Bovendien zijn er ideeën om de groothandel aan het bedrijf te binden en vaker lagenbeurzen te organiseren. Nu vinden deze alleen nog bij de start van het seizoen plaats.

Over vijf jaar Op de vraag hoe het bedrijf er over vijf jaar uit moet zien, zegt de jonge ondernemer: „Dan wil ik graag dat er een professioneel bedrijf staat met een eigen karakter. Een bedrijf dat gekenmerkt wordt door een gastvrije omgeving, gevoerd wordt door zelfstandig personeel en bij de tijd is.”

De kracht van Veiling Vaassen is volgens Pennings dat sprake is van een lage provisie, een gunstige ligging, een aantrekkelijk sortiment en een gemoedelijke sfeer. „Of ik trots ben op wat we tot nu toe hebben bereikt? Als persoon gaat het me nooit snel genoeg. Maar ik ben wel trots als je ziet welke ontwikkeling mensen doormaken en klanten opmerken dat er nieuwe dingen gebeuren.’’

Het bedrijf op een hoger plan krijgen, is dan ook een continue doel, legt Pennings. „Met De Kuil wilden we bijvoorbeeld groeien van een grijze muis naar een bedrijf dat opvalt. Ook hier zijn we voorlopig nog niet klaar. We willen met onze bedrijven van ’good to great’, en daar zou eigenlijk de hele sector naar moeten streven.” < De Boomkwekerij 34 (13 september 2013)

Veiling Vaassen.indd 43

43

12-09-13 16:27

Foto’s: Arno Engels, Tuincentrum De Bosrand, De Boomkwekerij

p ro d u c ta n a lys e

Moeizaam seizoen voor lavendelkwekers Kwekers van lavendel kijken over het algemeen terug op een moeizaam seizoen. Het koude voorjaarsweer was de grootste boosdoener. Dat betekende minder afzet op de consumentenmarkt, maar ook de aanlegmarkt zuchtte onder de aanhoudende koude. Maar uiteindelijk vonden de meeste planten toch weer een baas.

Het koude weer verlangde van kwekers extra flexibiliteit en zorgde voor veel extra werk. Planten waren minder snel leverbaar dan gepland en de kou zorgde er ook voor dat sommige klanten vooraf vastgelegde partijen later wilden afnemen.

Verkoper Pieter Heemskerk van Gebr. van der Salm: „Het kostte ons dit jaar extra werk om met onze klanten de leveringen af te stemmen. We hebben gelukkig een breed klantenpakket over heel Europa en dat maakt

Ik heb daardoor toch een deel van mijn productie moeten weggooien.”

Bij FloraHolland steeg de aanvoer van lavendel tot en met week 37 van 9,2 miljoen stuks in 2012 tot 9,7 miljoen dit jaar. De middenprijs daalde in die periode van €1,27 in 2012 tot €1,14 dit jaar. <

handelsstemming

hoe loopt het?

Positieve geluiden op Four Oaks

‘Duitse tuincentra erg voorzichtig’

De stemming op de afgelopen Four Oaks Trade Show was beter dan vorig jaar, aldus verschillende Nederlandse deelnemers. Britse afnemers lieten overwegend positieve geluiden horen over hun markten. Hoe die geluiden te vertalen zijn naar orders, moet in de aanleghandel nog blijken. De daghandel draaide goed op de vakbeurs in Lower Withington, nabij Manchester.

De Britten horen en lezen sinds de zomer steeds meer positieve berichten over hun economie, de huizenmarkt en de bouwsector. En als het dan ook nog eens mooi weer is, zoals in augustus en tijdens Four Oaks, zijn de Britten goedgemutst. Tuincentra hebben dat gemerkt in een opleving in de plantenverkoop. En dat stimuleert weer de inkoop.

Plantline was bijvoorbeeld vorige week druk met het uitleveren van orders die op Four Oaks waren genoteerd. Het Boskoopse bedrijf had uitgepakt met drie vrachtwagencombinaties, aldus Kees Cammeraat. „Dat heeft ons veel opgeleverd.”

Bedrijven die vooral Britse kwe-

44

het iets makkelijker om te schuiven.

Ergens schijnt toch altijd de zon. Uiteindelijk is alles weggelopen en dat maakt dat we niet ontevreden zijn over het seizoen.”

Ook F.N. Kempen raakte al z’n lavendel kwijt, maar dat ging niet vanzelf. Volgens verkoper Tieme van den Haak was maart niet goed, maar vanaf half april volgde een aantal goede weken. Juli viel volgens hem weer tegen. „Iedereen zit dit jaar in de min en dat zal ook gelden voor de verkoop van lavendel bij tuincentra.”

Voor kweker Kees Burgmans uit Haaren is de afzet naar de aanlegmarkt belangrijk. „Vorig jaar was een goed jaar, maar dit jaar heb ik zo’n 25% minder lavendel verkocht.

Hoveniers en cash-and-carry; ze verkochten allemaal een stuk minder.

kers en groenvoorzieners beleveren, boekten ook wel orders, maar voor hen betekent Four Oaks meer netwerken dan direct verkopen. „We hebben veel huiswerk meegekregen”, vertelt Rob de Jong, van W. de Jong & Zonen uit Boskoop. Dat huiswerk kan resulteren in leveringen van uitgangsmateriaal. „We hebben er meer vertrouwen in dan vorig jaar.”

Hans Poppelaars, van Boomkwekerij Poppelaars uit Sprundel, hield een positief gevoel over aan Four Oaks. „De stemming in de aanleghandel is beter, maar het is nog afwachten wat de afzet echt wordt.”

Ook Jaap Kolff uit Heesch was tevreden over de beurs, waar hij met dertien kwekers stond. „Of we het al concreet merken in de portemonnee, daarvoor is het nog te vroeg. En: eerst zien, dan geloven.” Beursmanager Pat Coutts had de indruk dat tuincentruminkopers veel orders op Four Oaks hadden geplaatst. „Onze tuincentrummarkt is sterker dan de Europese markt.” <

Handel in week

36

Sjaak Vollebregt, Serpla bv

’Geslaagde beurs in Moskou’ Handel in week

37

Gert Heideveld, Heideveld Bemiddeling

Lees elke week beschouwingen over hoe de handel loopt op deboomkwekerij.nl

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Markt en Afzet BKW13-34.indd 44

16-09-13 15:19

Markt & Afzet p ro d u c ta n a lys e

Vraag naar populier is beperkt, maar stabiel De afzet van populieren is de laatste seizoenen vrij stabiel. Eén- en tweejarig plantmateriaal draait rustig mee in de handel van bosbouwsoorten, en er is specifiek vraag naar soortechte en virusvrije klonen. Maar de markt is tegenwoordig veel kleiner dan vroeger.

Tien tot vijftien jaar geleden was er nog een grote vraag naar populieren, mede dankzij subsidies voor bosaanplant en de toenemende vraag naar snelgroeiend hout. De hype in de afzet was echter snel over na een uitbraak van roest in diverse UNALklonen. Daardoor daalde het vertrouwen van afnemers in populieren.

Dat vertrouwen werd enigszins hersteld door de komst van betere, dus minder ziektegevoelige klonen zoals Populus x canadensis ’Muur’. De verkochte aantallen zijn echter klei-

ner dan die van jaren geleden. Voor de houtproductie kiezen afnemers bijvoorbeeld liever voor naaldhout, of ze mengen populier in bosaanplant met andere soorten. En voor de biomassaproductie is wilg meer in trek dan populier.

De handel en de export concentreert zich rond een- en tweejarig materiaal van P. x canadensis (gestekt, vooral ’Robusta’), P. tremula (gezaaid) en P. nigra (gestekt, vooral ’Italica’).

Daarnaast vragen specifiek overheden naar populieren die zijn opgekweekt uit materiaal van de Vermeerderingstuinen Nederland: behalve soortecht is dit materiaal vrij van het populierenmozaïekvirus. Het gaat bijvoorbeeld om P. x canadensis ’Koster’ en ’Hees’. De kostprijs van dit materiaal is wel hoger dan van

regulier materiaal, omdat het virusvrij is gemaakt en omdat er licentie op verschillende rassen zit. De teelt blijft volgens kwekers echter rendabel zolang het aanbod op de markt beperkt blijft. <

langs de kassa

Gert van Haaster:

’Verbazend hoe goed hortensia het doet’ Naam bedrijf:

Tuincentrum De Bosrand Locatie:

Rijsbergen Medewerkers:

20

Is het al herfst in de winkel? „Jazeker. Wij gaan bewust niet meteen over van de zomer op kerst, zoals veel andere tuincentra, maar belichten heel sterk het herfstaanbod. De winkel staat nu vol met chrysantenbollen, pompoenen en herfstviolen.

Ook met vaste planten zetten we stevig in op het najaar.”

Welke producten lopen nu goed? „Vooral visueel aanbod in Calluna, Erica, Veronica en Echinacea. Houtige gewassen blijven wat achter. Die hebben in het voorjaar een flinke tik gehad en hebben dat in de zomer niet echt terug kunnen pakken. Dat heeft ook te maken met het feit dat de huizenmarkt stil ligt: voor nieuwe

aanplant is totaal geen markt, alleen voor vervanging. Omdat het doorgaans goede omzetmakers zijn, missen we dat segment zeer dit jaar.”

Wat zijn bij heesters de hardlopers? „We blijven ons verrassen over hoe goed hortensia het doet. De ouderwetse macrophylla, maar ook nieuwe Magical-rassen en ’Strong Annabelle’. Bij paniculata lopen de ’Limelight’, ’Pinky Winky’ en ’Silver Dollar’ heel goed. De vernieuwing in het sortiment van hortensia is enorm, zelfs zo groot dat je niet meer weet welke keuzes je moet maken.”

Lopen de zaken in algemene zin goed? „We hebben niks te klagen. Sinds de opening van ons nieuwe gebouw, eind 2011, gaat het alleen maar bergopwaarts. We combineren het tuincentrum met een groothandel voor hoveniers en detailhandel. Het soort kleine afnemers waar we ons op richten doet het in deze regio nog vrij goed.” < De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Markt en Afzet BKW13-34.indd 45

45

16-09-13 15:19

Heretikettering

Prinsjesdag

Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) is bezig met de heretikettering van alle gewasbeschermingsmiddelen. Hierbij worden het oude WG (Wettelijk Gebruiksvoorschrift) en het GA (de gebruiksaanwijzing) gewijzigd in een nieuw gestandaardiseerd WG. De boom- en vaste plantensector maakt zich grote zorgen over de gevolgen. Momenteel vindt deze operatie plaats voor de insecticiden. NVWA, LTO (via de coördinatoren effectief middelenpakket) en de toelatingshouders voeren eerst een gezamenlijke impactanalyse uit waarbij de consequenties voor de diverse teelten

worden bekeken. Inzet hierbij van LTO is dat er mogelijkheden blijven om plagen te bestrijden in geïntegreerde teeltsystemen (waarbij biologische middelen en maatregelen worden toegepast in combinatie met chemische gewasbescherming), zodat deze teelt (inclusief de kleine teelten met hun vele kleine toepassingen) mogelijk blijft. De impactanalyse wordt deze maand afgerond. Daarna zal in overleg met Ctgb, overheid en toelatingshouders worden bezien hoe het traject verder wordt ingevuld. LTO heeft over dit onderwerp een persbericht uitgegeven dat is na te lezen op www.lto.nl.

Cao-boekjes Afgelopen voorjaar hebben LTO Nederland en de vakbonden overeenstemming bereikt over de nieuwe cao Open Teelten. Deze cao heeft een looptijd

Open Teelten

12.0040 (102010)

Collectieve arbeidsovereenkomst Open Teelten

Collectieve arbeidsovereenkomst

tot 30 juni 2014. Over de belangrijkste aspecten uit deze cao bent u eerder geïnformeerd. Intussen zijn de cao-boekjes gedrukt en hebben de gewesten zorggedragen voor verspreiding. Heeft u vragen over het cao-boekje, of wilt u exemplaren bijbestellen, neemt u dan contact op met de werkgeverslijn van uw gewest. U kunt de tekst ook gratis downloaden. Inmiddels is de vakgroep samen met collega-sectoren alweer gestart met de voorbereidingen voor de cao die vanaf 1 juli 2014 gaat gelden. Suggestie hiervoor kunt u indienen bij Jules Sanders, de secretaris van de werkgeverscommissie boomkwekerij (jsanders@ ltonoord.nl) of de secretaris van uw gewestelijke vakgroep.

voor de periode 1 juli 2012 tot en

ranje.indd 4

met 30 juni 2014 21-10-10 14:01

Mineralenbeleid Op 10 september heeft staatssecretaris Dijksma van Economische zaken de Tweede Kamer geïnformeerd over haar inzet voor het nieuwe mineralenbeleid per 2014. In de EU moet ze dit nog uitonderhandelen. Consequentie van deze inzet zou een lagere gebruiksnorm voor fosfaat zijn en er komt geen ruimte voor het toepassen van bodemverbeteraars. LTO Nederland heeft zich

in deze discussie volop tot het ministerie gewend. Het voorlopige resultaat van de Nederlandse inzet is niet naar de zin van LTO. Via de Tweede Kamer wordt geprobeerd een aantal zaken voor de boomkwekerij ten positieve te draaien. Via de LTO ledennieuwsbrief ontvangt u meer informatie over de inzet van de minister en de reactie van LTO Nederland.

Deze bijdrage valt onder de redactionele verantwoordelijkheid van de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten. Voor informatie: (073) 217 31 83, e-mail: info@zlto.nl, www.lto.nl.

46

Als u dit leest, is Prinsjesdag alweer geweest. Ik hoop niet dat wij als agrosector weer het kind van de rekening zijn geworden. In de vorige bezuinigingsronde hebben we al fors moeten inleveren. Denk alleen maar aan de rode diesel en de verhoging van de assurantiebelasting waar geen enkele compensatie tegenover stond.

Hoe kunnen wij als sectoren dit beleid nog rijmen met de uitspraken van politici dat we toch zo belangrijk zijn voor de Nederlandse economie en export. Aan de ene kant houden we de economie aan het draaien met een dikke plus in export, aan de andere kant worden we gestraft met allerlei beperkende maatregelen. Als we het dan hebben over een level playingfield in Europa, komen we er wel heel bekaaid vanaf. We worden ook nog in ons mineralendossier flink om de oren geslagen door de overheid, ondanks enorm veel inzet van LTO-kant. Met onze oplossingen op maat wordt nauwelijks iets gedaan.

Wij zijn de agrosector, een sector gelijkwaardig aan het MKB, waar de Nederlandse economie het van moet hebben. De familiebedrijven vormen de kurk waarop onze samenleving economisch drijft. Waar blijft dan onze overheid die ons de helpende hand toesteekt om samen met ons vaste grond onder onze voeten te krijgen? Niet alleen denken in weten regelgeving in de vorm van wat allemaal volgens de regels niet kan en mag. Maar samen met onze boeiende sectoren actief meehelpen om de gestrande economie vlot te trekken.

In de VOC-tijd waren wij een ’welvarende’ natie.

Bij deze mijn oproep: Overheid blijf niet aan wal staan, maar ga samen met ons de strijd en dialoog aan om onze boeiende en bloeiende sectoren een toekomst te geven, en onze tweede grootste wereld-agro-exportpositie te verdedigen en te versterken.

Schip ahoi.

Jan Veltmans

Bestuurslid LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

LTO linkerpag-BKW13-34.indd 46

16-09-13 15:19

Service

Foto: Arno Engels

bedrijfsnieuws

vaktaal

Nieuwe display voor gps-besturing Agrometius en Trimble introduceren een nieuwe display voor gebruik bij gps-besturingen. Deze TMX-2050 heeft een modulaire opbouw, waardoor het systeem volledig is aan te sluiten op diverse werkzaamheden: van automatische trekkerbesturing tot een combinatie van precisielandbouwtechnieken. De display is ontwikkeld op basis van het Android-besturingssysteem. Daardoor kan sneller worden ingespeeld op bijvoorbeeld nieuwe apps, aldus Agrometius en Trimble. Meer informatie: agrometius.nl en tmx2050.com.

Hoveniers houden open dag Op zaterdag 28 september nemen ruim zeventig hoveniersbedrijven deel aan de eerste ’Landelijke Open Dag Hoveniers’, georganiseerd door Branchevereniging VHG. VHG wil van deze open dag een jaarlijks terugkerend evenement maken. Ook wil VHG vooral meer aandacht voor groen en de maatschappelijke en economische waarde ervan. Meer informatie over de open dag en een lijst van hoveniers die te bezoeken zijn, is te vinden op www.vhg.org/opendag.

Agenda Binnenland 24 t/m 26 september Boomkwekerij Vakbeurs Venray 27 september Open middag proefvelden Boskoop 28 september Landelijke Open Dag Hoveniers Verschillende locaties 1 oktober Marktplaats Event Bleiswijk, FloraHolland 1 en 2 oktober Expo TCO Opheusden 2 en 3 oktober Tuinbouw contactdagen Rijswijk, de Broodfabriek 2 t/m 4 oktober Boomkwekerijvakbeurs GrootGroenPlus 11 en 12 oktober Open dagen Veiling Vaassen Vaassen Zundert, assortimentstuin

Meer informatie op: deboomkwekerij.nl/agenda

6 t/m 8 november Handelsbeurs Trade Fair Aalsmeer

Buitenland 2 en 3 oktober Tuinbeurs Elmia Garden Zweden, Jörnköping 3 t/m 5 oktober Sierteeltvakbeurs Iberflora Spanje, Valencia 4 t/m 6 oktober Tuinbeurs Orticolario Italië, Como 17 t/m 20 oktober Beurs Florex Roemenië, Cluj-Napoca 23 t/m 27 oktober Sierteeltvakbeurs Flower Autumn Bulgarije, Plovdiv

Bijdragen

Bijdragen voor de service-pagina’s kunnen worden gestuurd naar Redactie ‘De Boom­kwekerij’, Postbus 9324, 2300 PH Leiden, e-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl.

Norbert Oudijk Leeftijd: 37 Opleiding: mtus Boskoop Bedrijf: Boomkwekerij Arend Oudijk vof Plaats: Boskoop

Aan het poten? „Ja, nu gaat een partij Prunus laurocerasus ’Caucasica’ de grond in, en daarna poten we nog een sortiment coniferen uit. Ook zijn we Pinus en Picea aan het oppotten.”

Waarom poot u niet machinaal? „Dat komt niet in ons op. We blijven traditioneel met de hand en vanaf de plank poten, omdat dat nog altijd snel, mooi en strak gebeurt. Als we planten, willen we ook niet te veel gewicht op de grond hebben.”

De grond is nu mooi vochtig? „Eerst niet, maar nu wel. Er is de laatste weken genoeg regen gevallen. Het land is vroeg gespit, en ’s morgens voor het poten wordt het nog gefreesd. Frezen moet je niet dagen van tevoren doen, anders verslempt het land als het regent.”

Hoe ging de zomerberegening? „De pomp raakte verstopt omdat de sloten te vies waren; de automatische filter had het druk met aan- en uitgaan. Het slootpeil was wel goed, maar er was drijfvuil wat er de afgelopen jaren niet was.”

Bent u ook aan het enten? „Nee, dat deden we jaren geleden wel, maar nu kopen we het plantgoed veredeld in. Omdat het in de zomer te druk is geworden; onze

Sortiment: typisch Boskoopse producten en niet-woekerende bamboe Oppervlakte: 15 ha (waarvan 1 ha glas)

handel loopt dan door. Het enige wat we nog enten, zijn beuken.”

Hoe gaat u om met de bredere teeltvrije zone? „We gaan langzaam nog meer netten om ons land zetten. We moeten wel door de nieuwe regelgeving van het waterschap, maar we zijn er niet blij mee. En netten aan de weg vind ik geen gezicht, ik wil de kwekerij zien. Nadeel van netten is dat je gewas de eerste 2 m aan de schaduwkant te lang nat blijft. Je bomen staan daar slechter.”

Wat bent u aan het bouwen? „In november komt er een loods op onze locatie aan het Voshol.

Dat wordt de hoofdlocatie, want hier aan het Rijneveld is het krap geworden: met drie vrachtwagens is het plein vol. In de nieuwe loods gaan we overwinteren en planten neerzetten ter voorbereiding op de voorjaarsbeurzen. De loods krijgt daarom dubbel diffuus glas: planten blijven daaronder beter op kleur dan onder stegdoppel.”

Hoe positief kijkt u naar de afzet? „Best positief, ik geloof dat de najaarshandel gewoon weer op gang komt, zowel de handel op tuincentra als op hoveniers.

De handel was vanaf half augustus niet slecht.”

De Boomkwekerij 34 (20 september 2013)

Service rechterpag-BKW13-34.indd 47

47

16-09-13 15:20

515908.indd 48

16-9-2013 12:09:27