BKW_ 38_2014

15 november 2013

38

Uitgangsmateriaal uit MacedoniĂŤ 11

ENA zoekt zijn weg in Brussel 16 Hoe Botrytis is te voorkomen bij bewaring 18 Impressie van de FloraHolland Trade Fair 34 Omslag-BKW_BKW38.indd 1

11-11-13 14:40

532738.indd 2

11-11-2013 10:53:03

Inhoud

Omslag: Ron Stoop

6

Nieuws

Crowdfunding voor essentaksterfte 4

Commentaar: Goede wil

4

Nieuwsinterview:’Personeel heeft meer bagage nodig dan vroeger

5

Stelling: Boomkwekers missen kansen op sierteeltvakbeurzen

6

Nog geen financierders voor essenonderzoek

Bedrijf

11 Uitgangsmateriaal kweken in Macedonië vereist flexibele instelling 14 Ondernemersvragen: Heb ik straks recht op een toeslag uit Brussel?

15 De storm die overwaaide

22 Acht rozen hebben ADR-predicaat

16 ‘Europese boomkwekerij moet een stem krijgen in Brussel’

Teelt & Gewas

18 Schoon en afgehard materiaal houdt Botrytis op afstand 20 In beeld: Einde Calluna-seizoen in zicht 22 Dit zijn de winnaars van de ADR-keuring 25 Teeltadvies: Bedenk alternatieve onkruidbestrijding in rozen 26 Selecties bieden sleutel tot ziektetolerante essen 28 Nog geen oplossing voor bladaaltjes in pioen

32 Betrek retail bij marketing

Markt & Afzet

32 ’Onze marketing wordt gedreven door reta il’ 34 Levendige FloraHolland Trade Fair 36 Marktnieuws

Service

38 LTO Nederland Vakgroep Bomen en Vaste planten 39 Vaktaal en Agenda

De onderstaande icoontjes bij de artikelen hebben de volgende betekenis en zijn te vinden op de website deboomkwekerij.nl:

colofon Redactie

Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl Website: deboomkwekerij.nl Hoofdredactie Wim du Mortier (071) 565 96 82 Vakredactie Arno Engels 565 96 86 Ketura Haveman 565 96 83 Ron Barendse 565 96 84 Bureauredactie Marrit Molenaar, Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Vormgeving Bert Hassing, John Jennissen Fotografie Gerdien de Nooy Directie Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 565 96 78 Alice Hoogenboom

Exploitatie

Koninklijke BDU Uitgevers B.V., Afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA T (0342) 494 263 Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Advertentie-exploitatie Media adviseur: Gert-Jan Bloemendal T (0342) 49 48 07 E g.bloemendal@bdu.nl, Internet: bdu.nl Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Abonnementenservice Aanvraag (ook via website deboomkwekerij.nl) en wijziging abonnement naar Koninklijke BDU Uitgevers, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld, T (0342) 494 844, F (0342) 494 299, E abonnementen@bdu.nl. Op werkdagen telefonisch bereikbaar van 8.30 – 14.00 uur

Filmpjes –

Foto’s –

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via deboomkwekerij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.

Jaarabonnement: €236,65 (exclusief 6% btw). Studenten en scholieren krijgen 25% korting. Buitenlandse abonnees betalen een kleine toeslag.

Documenten en linken naar website

Druk Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf B.V. 25ste jaargang ISSN-nummer: 0923-2443 De Boomkwekerij is een uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en de Koninklijke BDU Uitgevers B.V. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Koninklijke BDU Uitgevers B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Inhoudspagina-BKW38.indd 3

3

11-11-13 14:57

Foto: De Boomkwekerij

NIEUWSINTERVIEW

Roel Pannebakker, directeur van handelsonderneming Pannebakker en Zoon uit Boskoop

’Personeel heeft meer bagage nodig dan vroeger’ Roel Pannebakker ontving onlangs een groep docenten van boomteeltopleidingen uit heel Nederland op zijn bedrijf. Centraal stond de vraag of het onderwijs leerlingen aflevert met kennis waar bedrijven behoefte aan hebben.

Pannebakker is van mening dat de sector kansen laat liggen omdat er onvoldoende goed opgeleid personeel voorhanden is.

Roel Pannebakker

U vertelde de docenten dat het werk in een handelsonderneming verandert en hoge eisen stelt aan het personeel. Wat is er aan de hand? „De handel is veel complexer geworden in vergelijking met vroeger. En het werk dus ook. Dat betekent niet zozeer dat we mensen met andere vaardigheden nodig hebben. Maar wel dat het niveau omhoog moet, het gaat om de kwaliteit van mensen. We hebben HBO’ers en jongens en meisjes met een universitaire opleiding nodig. Ambitieuze mensen die zich graag in dit vak willen verdiepen. In ons bedrijf moeten medewerkers niet alleen veel kennis hebben van de producten maar is er ook behoefte aan mensen die bijvoorbeeld calculaties kunnen maken. Die mensen kunnen een goede boterham verdienen in deze sector.’’

COMMENTAAR

En die mensen zijn nu niet te krijgen? „Ik zie dat er bij handelsbedrijven een tekort is aan jonge mensen. Dat is een slechte zaak. Of dat alleen aan het onderwijs ligt, dat kan ik niet met zekerheid zeggen. Het kan ook aan de bedrijven zelf te wijten zijn.’’

Wat moet er volgens u gebeuren? „Ik vind dat Anthos, LTO en VGB meer moeten samenwerken en dit probleem moeten oppakken. Die hebben het volgens mij tot nu toe enorm laten liggen. Zodoende is er bijvoorbeeld in Boskoop geen fatsoenlijke opleiding meer voor de boomkwekerij. Dat vind ik jammer. Daarnaast zouden handelsbedrijven met elkaar kunnen kijken wat we aan kennis op onze bedrijven nodig hebben. En ondernemers en het onderwijs moeten volgens mij goed samenwerken om

PEILING

Goede wil Columnist Coen Dekkers schrijft zo af en toe over de mensen waarmee hij in het bedrijf werkt. Een terugkerend thema is de mentaliteit van de medewerkers. Zo beschreef hij eens dat een groepje leerlingen zijn bedrijf bezocht en hij aan de hand van de reacties bij wijze van spreken een voorselectie kon maken wie maar beter ergens anders een baantje kan gaan zoeken. Kwekers zullen dat herkennen.

Voor goed onderzoek is de boomkwekerij niet afhankelijk van PPO

Een gemotiveerde medewerker is goud waard. In de boomkwekerij wordt veel van het personeel gevraagd. Zwaar werk, soms eentonig, soms in weer en wind, lange dagen als het eens nodig is. Dat staat een beetje haaks op de werkethos die in dit welvarende Wim du Mortier Hoofdredacteur

land hier en daar is gegroeid.

Het is een ramp om te moeten werken met een team waar de sfeer wordt bepaald ’door de randjes er af lopen’, altijd zuchten en cynische opmerkingen als er inzet wordt

Eens 65%

Oneens 35%

gevraagd, alleen oog hebben voor de eigen belangen.

Tijdens een onlangs gehouden docentendag viel het op dat verschillende leraren op boomteeltopleidingen niet zo’n hoge pet op hebben van de mentaliteit van de jonge aanwas. In die zin voorspellen ze u zwaar weer: er komt een generatie aan die heel goed weet waar ze recht op hebben en gewend is te doen waar ze zin in heeft.

Dan zijn er altijd nog de medewerkers uit verre landen. Op een handelsbedrijf hoorden de docenten vertellen dat inzet je een eind brengt: er zijn Poolse medewerkers die door hard werken en een beetje interesse keigoed worden in hun werk en veel vakkennis vergaren. En er zullen natuurlijk altijd pareltjes blijven van talentvolle jonge mensen

De nieuwe peiling luidt:

Essentaksterfte is taak voor de overheid

uit de buurt die enthousiast worden over het werk in de sector. Die wacht een goede toekomst, mag je aannemen. Want in deze sector kun je met een beetje goede wil nog

Stem mee op deboomkwekerij.nl.

altijd een goed belegde boterham verdienen.

4

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Nieuws opinie BKW38.indd 4

11-11-13 14:40

Opinie COLUMN COEN DEKKERS

Traditioneel

Ik ben je zo dankbaar. Altijd sta je voor me klaar. Ondanks alle kritiek sta jij daar nog, te stralen als

én het onderwijs én de bedrijven op niveau te krijgen en te houden.’’

vanouds. Je takenpakket wordt steeds kleiner, het aantal opdrachten ook, maar je laat me niet in de steek, nooit. We hebben al een lange geschiedenis samen, en als het aan mij ligt gaan we nog even

Wat kan dat de sector opleveren?

door, mijn allerliefste fax.

Je was, zonder twijfel, een van mijn meest rendabele investeringen ooit. Vroeger als stand-alone, maar tegenwoordig als onzichtbaar, maar onmisbaar, onderdeel van mijn printer. Ik waardeer de eenvoud

„Ik zie goede mogelijkheden voor de boomkwekerijhandel in de toekomst. En volgens mij - al kan ik niet voor andere handelaren spreken - kunnen we met goede mensen meer omzet maken dan we nu doen.

Dat geldt zeker internationaal: veel marktpotentieel binnen en buiten de EU wordt nu niet ingevuld omdat er een tekort is aan mensen met de bagage die er voor nodig is.’’ <

waarmee je werkt, niks ingewikkelds aan. Een belletje dat rinkelt en daar komt er weer een. De bestelling gedrukt op een klaarliggend blanco A4-tje. Geen gezeur met storende internetverbindingen. Jij doet je werk nog via het bijna onfeilbare koperdraadje.

Ik snap intussen ook dat je lijdt. Kantoorpikkies pesten je, ze noemen je ouderwets, achterhaald. Ik voel het lijden met jou en ben het met ze oneens. Vergeef ze, ze weten niet beter, die e-mailjunkies. Laat ze zelf maar eens proberen om met natte en koude handen zo’n e-mail om te zetten in een printje. Ze vergeten dat jij dat veel efficiënter kan. Ontvangen, bevestigen en printen in 1.

Ach, ik weet het, in veel sectoren hebben ze je definitief buiten gebonjourd. Een papiervrij kantoor, dat is een streven tegenwoordig. Stoor je daar niet aan, laat het maar zo. Vanuit jouw positie boven in de printer kijk je uit over de papierbergen op mijn bureau. Ja, dat doe ik speciaal voor jou, je eigen mini-Himalaya.

Ik kijk er echt niet naar uit, toch zal er een tijd komen dat ik definitief afscheid van je moet nemen.

En dat terwijl je nu nog samen met de telefoon het leeuwendeel van mijn omzet verwerkt. Maar het sentiment is duidelijk tegen je. En misschien moet ik je wel uit je lijden verlossen voordat het allemaal te erg wordt. Zoals Anky van Grunsven ook voor Bonfire besliste dat het niet meer uitmaakte of ’ie nu 30 of 31 werd. De stekker kan er uit.

Want naast efficiënt ben je ook traditioneel. En dat is dodelijk in een moderne omgeving. Of pas je juist daarom zo goed bij ons boomkwekers…

STELLING

Boomkwekers missen kansen op sierteeltvakbeurzen Bert Griffioen, Griffioen

Paul

Sneijers

Ad Kempen, F.N. Kempen BV,

Wassenaar BV, Wassenaar:

Boomkwekerij BV, Beek en

Mijdrecht: ,,Boomkwekers

,,Het

Donk: ,,Wordt het fenomeen

missen

beurzen is investeren in

vakbeurs

langzamerhand

sierteeltvakbeurzen? Of ze

klantcontacten. Er is de

niet overgewaardeerd en

mogen straks niet meer

afgelopen jaren een ’overkill’

is de markt hiervoor niet

meedoen aan een van de

ontstaan aan sierteelt- en

verzadigd? Het doel van beursorganisatoren is

belangrijkste vakbeurzen die Nederland

andere vakbeurzen met daarnaast huisbeurzen.

vierkante meters verkopen en het is de vraag

nog kent; de FloraHolland Trade Fair.

Overal aan meedoen is niet interessant. Het is

of wij boomkwekers daar altijd beter van

Complimenten voor deze beurs, het begint

een flinke kostenpost en de effectiviteit moet

worden. Op veel boomkwekerijbeurzen zien

weer een beetje professioneel te worden.

bekeken worden: op veel beurzen komen

we steeds meer deelnemers en in verhouding

Een stukje gerelateerde toelevering mag

dezelfde bezoekers. Bij het bepalen van de

steeds minder gericht vakbezoek. De beoogde

er staan, prima, zeker als het gaat om de

juiste keuze is het type afnemer van belang.

bezoeker annex klant ziet door de vele beurzen

breeders en jongeplantenkwekers. Dit is echt

Grote ketens zullen in november geen grote

de bomen in het bos niet meer. Bovendien

toegevoegde waarde voor een professionele

inkoopbeslissingen meer nemen, dat is al

krijgt hij het idee dat op elk gewenst moment

beurs. Maar aan de andere kant jagen ze

eerder gebeurd. En voor kortetermijnhandel

bomen kunnen worden gekocht. Dat heeft zeker

met dreigementen boomkwekers de tent uit.

liggen beurzen in het najaar te ver weg van het

geen prijsverhogende werking. In geen enkele

Want als we niet kiezen voor een bepaalde

verkoopseizoen. Andersom: klanten komen

branche worden zoveel beurzen georganiseerd

relatievorm mag je niet meedoen aan de

niet alleen op beurzen om naar nieuwe dingen

als voor de boomkwekerij. Het zou interessant

FHTF. Voor veel boomkwekers is de keuze voor

te kijken maar zoeken ook de bevestiging met

zijn om alle kosten inzichtelijk te maken die

een relatievorm nog heel lastig. Laten we met

hun leverancier de juiste keuze te hebben

door de sector gezamenlijk worden gemaakt

elkaar een sterke beurs maken waar Tuinbouw

gemaakt. Ik zou zeggen: zorg dat je gezien

aan beursdeelnames en dit uit te zetten tegen

Nederland trots op is, dat de wereldtuinbouw

wordt, maar wees kritisch op de kansen.’’

andere promotie-instrumenten.’’

weer naar Aalsmeer toe komt. Heren FHTF doe

deelnemen

aan

Sneijers,

kansen

op

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Nieuws opinie BKW38.indd 5

5

11-11-13 14:40

Foto’s: Arno Engels

Nog geen financierders voor essenonderzoek Onderzoekers proberen via crowdfunding €150.000 bijeen te brengen voor vervolgonderzoek naar essentaksterfte. De rijksoverheid zou de ene helft betalen als het bedrijfsleven de andere helft lapt. Geen enkele partij komt vooralsnog over de brug.

Al begin dit jaar stelden Bart Faassen en Jan van Leeuwen dat de overheid moet meebetalen aan vervolgonderzoek naar ziektetolerante inheemse essen. Omdat dit een openbaar belang is, aldus de voorzitters van de LTO-Cultuurgroepen bos- en haagplantsoen alsmede laan-, bos- en

parkbomen. Ze kregen steun van LTO Nederland, het Bosschap en Landschapsbeheer Nederland.

Al deze partijen pleiten voor het behoud van essen in Nederland, maar geen enkele partij zou alleen het vervolgonderzoek kunnen financieren.

Daarop stuurden ze in het voorjaar gezamenlijk een brief naar het ministerie van Economische Zaken (EZ), waarin de overheid om de benodigde onderzoekskosten van €150.000 werd gevraagd.

Aanhouden tot afbouw PT In de zomer reageerde het ministerie noch positief noch negatief. Het wilde de brief aanhouden totdat de product- en bedrijfschappen (waaronder het Productschap Tuinbouw en het Bosschap) waren afgebouwd. Het eerste onderzoeksjaar (vorig jaar) was nog gefinancierd door het PT, met een bijdrage in natura van Staatsbosbeheer.

Sven de Vries en Jitze Kopinga, onderzoekers aan het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland

kort Zundert kiest locatie BBC

Drie kwekers in Hillenraad 100

Treeport heeft een mijlpaal bereikt bij de realisatie van het Boomteelt Business Centrum. De gemeenteraad van Zundert ging donderdag 7 november akkoord met de locatie langs de A16. 20 ha komt op Nederlands terrein te liggen, 10 ha op Belgisch grondgebied.

Drie tuinplantenkwekerijen staan in de Hillenraad 100: de hitlijst van toonaangevende tuinbouwondernemingen in Nederland.

Sjaak van Schie (omzet €16 miljoen) op plaats 78, Starre Group (omzet €14 miljoen) op 83 en Moerings Waterplanten (omzet €8 miljoen) op 87.

Nieuwe directeur FloraHolland

NVAF boos over besteding geld

FloraHolland krijgt per 1 januari een nieuwe algemeen directeur: Lucas Vos (46).

Vos heeft een loopbaan achter de rug in de transport en logistiek. Zo leidde hij Maersk Line.

De NVAF is boos dat het Productschap Tuinbouw (PT) geld steekt in BureauSierteelt.nl. Het is een bureau dat onder andere marktonderzoek gaat uitvoeren en bestaat uit ex-medewerkers van Bloemenbureau Holland en het PT.

Parrotia is boom van de toekomst Parrotia persica is de winnaar van de titel Boom van de Toekomst 2014. Deze boom kreeg de meeste stemmen tijdens de Nederlandse Boominfodag. De boom was voorgedragen door Boomkwekerij Ebben.

6

PT steekt geld in ’Groene Agenda’ Het Productschap Tuinbouw stelt in drie jaar tijd €740.000 beschikbaar voor activiteiten van iVerde en FloraHolland, ’Groene Agenda’ genoemd. Het samenwerkings-

verband heeft ook co-financiering aangevraagd bij de overheid. Met dit geld wordt bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de waarde van groen in de openbare ruimte.

Meer maatwerk in onderwijs nodig Het onderwijs in de boomteelt zou meer op maat moeten worden gesneden voor bedrijven. Dat is de conclusie die werd getrokken tijdens een onlangs gehouden docentendag. Maatwerk moet er voor zorgen dat de lesstof aansluit bij de beroepspraktijk.

Diverse lichtdoorlaat diffuus glas De oppervlaktestructuur en de coating verschillen sterk per soort diffuus glas. Hierdoor verschilt ook de lichtdoorlatendheid in de kas sterk, zo blijkt uit onderzoek door Wageningen UR. Volgens onderzoekers kan je het best kiezen voor een glassoort dat maximaal diffuus is, maar je moet wel rekening houden met andere gewasgroei.

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Nieuwsbericht en kortnieuwsBKW13-38.indd 6

11-11-13 14:40

Nieuws

zoek (CGN), bedachten dat crowdfunding wellicht wel een mogelijkheid zou zijn om het tweede en derde onderzoeksjaar, zoals gepland was, te financieren. Bij crowdfunding wordt geprobeerd geld voor een project te verzamelen via een crowd (massa) aan kleine investeerders. „We weten niet of het zo lukt, maar dan hebben we het tenminste wel geprobeerd”, aldus De Vries.

Bij EZ hadden de onderzoekers signalen opgevangen dat de overheid zou meebetalen, als het bedrijfsleven (kwekers en gebruikers van essen) ongeveer de helft bij elkaar zou krijgen, dus rond de €75.000.

Onlangs kwam de crowdfunding in een stroomversnelling, doordat er Kamervragen werden gesteld over de essenziekte, het stilgevallen onderzoek en de uitblijvende steun van de overheid. De Vries zette bovendien een filmpje op YouTube waarin hij het bedrijfsleven oproept om mee te betalen.

Voor zover bekend is dit de eerste keer dat er via YouTube wordt gepleit voor onderzoeksfinanciering in de groene sector. „Een filmpje spreekt mensen misschien gerichter aan dan een geschreven stuk”, motiveert De Vries.

Hij probeert in het filmpje bedrijven en organisaties over de streep te trekken door exclusiviteit te bieden: „Als uw bedrijf of

organisatie minimaal €5.000 voor elk van de twee onderzoeksjaren wilt betalen, krijgt u vijf jaar lang exclusieve toegang tot het materiaal en de kennis uit het onderzoek.

Daarna geven we het materiaal vrij uit.”

Partijen wijzen naar elkaar In reacties op de crowdfunding wijzen diverse partijen naar elkaar. „Via het PT heeft onze sector al behoorlijk geïnvesteerd in het essenonderzoek”, zegt laanbomenvoorman Van Leeuwen. „Nu zijn andere belanghebbenden aan de beurt. Voor eigenaren van essenopstanden, zoals provincies, Rijkswaterstaat en boseigenaren, moeten onderzoekskosten van €75.000 peanuts zijn.”

Anne Reichgelt, beleidsmedewerker van het Bosschap, zegt daarentegen dat het exploiteren van bos en natuur (bijvoorbeeld door houtoogst) geen vetpot is. „Bos- en natuureigenaren kunnen ook geen geld verdienen aan onderzoeksresultaten, kwekers kunnen dat wel. Maar ze hoeven niet per se geld in te brengen; ze kunnen essen voor het onderzoek bijvoorbeeld ook gratis opkweken.”

Het Bosschap adviseert bos- en natuureigenaren om, vanwege het risico op essentak-

sterfte, geen essen meer te gebruiken. Vorige week publiceerde het CGN het rapport over het eerste onderzoeksjaar, naar aanleiding daarvan is het advies aangepast. „Probeer selecties die min of meer resistent zijn.”

Bij bos- en haagplantsoenkwekers is essentaksterfte niet aan de orde, zegt hun voorman Faassen. „We hebben andere zorgen: door de heretikettering van middelen kunnen we in Nederland niet meer legaal zaailingen kweken. We moeten naar het buitenland.”

Zowel Faassen als Van Leeuwen zegt dat essen kweken zonder markt geen optie is. „Als er geen essen meer worden gevraagd, kunnen we ze ook vervangen door andere soorten. We kweken wat de markt vraagt.”

De overheid heeft nog niets besloten over mogelijke financiering. Maarten Kool, plaatsvervangend directeur bij het ministerie van EZ: „We hebben met het bedrijfsleven nog geen gesprek erover gehad. Het lijkt ons verstandig eerst de antwoorden op de Kamervragen af te wachten.” < Lees de resultaten van het eerste onderzoeksjaar op pagina 26.

Roemenen vragen vruchtbomen

Planten groeien goed in Planty Pot

De Roemeense fruitteelt breidt de komende jaren uit met 16.000 ha. Dat biedt afzetkansen voor Nederlandse vruchtbomen en vruchtboomonderstammen, concludeert Anthos. Voor de uitbreiding zijn buitenlands uitgangsmateriaal en expertise van aanplant, onderhoud en afzet nodig.

De gewasgroei in witte Planty Potten is nagenoeg te vergelijken met die in zwarte plastic potten. Dat beeld komt voorlopig naar voren in proeven met de nieuwe spuitgietpotten van aardappelzetmeel. Voor conclusies is het nog te vroeg; eind dit jaar zijn de proeven afgelopen bij de kwekers Vermeer, Mulders en Boot & Co. De afbreekbaarheid van Planty Pot is nog niet bekend.

IFTF wil meer boomkwekers Als het aan de organisatie van IFTF ligt, nemen volgend jaar meer boomkwekers deel aan de vakbeurs in Vijfhuizen. Directeur Dick van Raamsdonk: „Wij zijn een vrije beurs; iedereen mag hier staan en dat is bij de veiling niet het geval.”

Samenstelling FPC gewijzigd Ellen van Winden van Buxuskwekerij W. van Winden bv uit Benthuizen en Arnoud van der Knaap van Kwekerij de Noordpoel bv uit De Kwakel zijn toegetreden tot de

FloraHolland Productcommissie Boomkwekerijproducten. Zij nemen de plaats in van Pieter Dekkers en Victor Hooftman.

Overname Max Bahr nog niet rond De overname van de bouwmarktketen Max Bahr was begin deze week nog altijd niet rond. Hellweg kan de overname financieren, maar een conflict met de verhuurder van de Max Bahr-filialen stond volgens

Duitse media de overname nog in de weg.

KvK digitaliseert exportpapieren De Kamer van Koophandel heft zijn balies voor de afgifte van exportdocumenten in het hele land op. De afgifte wordt vanaf 2014 geconcentreerd op vier locaties: Arnhem, Rotterdam, Eindhoven en Amsterdam. Bedrijven kunnen exportdocumenten daarom alleen nog via post of internet aanvragen. < De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Nieuwsbericht en kortnieuwsBKW13-38.indd 7

7

11-11-13 14:40

532739.indd 8

11-11-2013 10:57:15

532740.indd 9

11-11-2013 11:41:51

532741.indd 10

11-11-2013 10:57:40

Buitenland

Tekst: Bert Hartman Foto's: Ron Stoop

Uitgangsmateriaal kweken in Macedonië vereist flexibele instelling Ralf Köhne is een pionier in hart en nieren. Jarenlang werkte hij op projectbasis op diverse plantages in Zambia en Kenia. Terug in Nederland bleef het avontuur kriebelen en een te geregeld leven jeuken, zodat de sprong van zijn toenmalige werkgever en huidige compagnon naar Macedonië een uitkomst was.

Köhne houdt van improviseren en kan wat dat betreft in Demir Kapija zijn hart ophalen.

Ralf Köhne: „Ik voel me hier inmiddels thuis, maar je moet wel constant willen en kunnen improviseren.”

Macedonië is als bestemming voor agrarische emigranten nog relatief onbekend. Volgens de ambassade in Skopje waagden de eerste Nederlandse tuinders enkele jaren geleden de sprong, onder wie enkele boomkwekers. De relatief lage loonkosten en grondprijzen en het gunstige klimaat zijn belangrijke argumenten om voor het zuidelijkste land van de voormalige Joegoslavische Republiek te kiezen. Köhne was een van de eersten. „Ik was destijds als bedrijfsleider werkzaam bij Jan Sluiter in Opheusden, met wie ik nog steeds nauw samenwerk. Arbeid is in Nederland een groot probleem. We werkten veel

met Polen, maar zelfs die waren op een gegeven moment amper vast te houden. Toen is het idee ontstaan om het werk dan maar naar de mensen te brengen.”

Aanvankelijk werd in Albanië gespeurd naar geschikte tuinbouwpercelen, maar die zoektocht strandde vanwege de onduidelijke eigendomstatus van de gronden en het onzekere verloop van de hervormingen. Toch werd de reis niet tevergeefs gemaakt, want het bracht Köhne en zijn compagnon op het spoor van buurland Macedonië, waar wel grond beschikbaar kwam. In februari 2009 schreven ze in op een

tender (een openbare inschrijving om grond voor langere periode te pachten, red.) van 104 ha bij Demir Kapija, een klein dorp in het zuidoosten van het land. De beloofde uitslag binnen twee weken bleef uit. „In de zomer hadden we nog niks gehoord en zijn we verdergegaan met andere projecten tot we in september ineens alsnog het bericht ontvingen dat de grond aan ons was toegewezen. Met de winter op komst konden we toen helaas al niets meer beginnen.”

Het tweetal richtte de pijlen op 2010, maar toen Köhne eindelijk aan de slag wilde, kreeg hij geen toestemming om het uitgangsmateriaal > De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Macedonie.indd 11

11

07-11-13 15:10

te importeren. Dat is toen een heel gevecht geworden, herinnert de boomkweker zich. „Ik ben maar liefst drieënhalve maand bezig geweest om alle vereiste documenten te verzamelen. Pas eind september mochten we de eerste bomen importeren.”

Handicaps De bureaucratie is volgens Köhne een van de grote handicaps voor ondernemers in Macedonië. „De mensen zelf hebben het hier al opgegeven. Ik voel me soms net Don Quichot. Daar komt nog bij dat we hier met twee regelgevingen te maken hebben. Behalve de Macedonische regels gelden deels ook die van de Europese Unie. Er wordt niets samengevoegd, laat staan geschrapt. Goede connecties zijn daarom onmisbaar.

Mijn belangrijke tip voor collega’s met plannen om naar Macedonië te emigreren: zorg eerst dat al het papierwerk voor elkaar is, voordat hier de eerste schop in de grond wordt gezet. De autoriteiten zijn gefocust op nieuwe investeerders. Eenmaal binnen, raak je gelijk uit beeld en moet je het ’papieren gevecht’ in je eentje zien te voeren.”

Die middag illustreerde Köhne dat zelf door maar weer eens op de motor naar Skopje te rijden om enkele stempels te halen, dit keer

In de zeven tunnelkassen wordt het stek beworteld.

12

om bewortelde coniferenstekken te mogen exporteren. „Zoiets wordt dan doodleuk vlak van tevoren gemeld.

Ik kijk inmiddels nergens meer van op”, vertelt Köhne hoofdschuddend. „En sommige regels zijn ook heel onlogisch. Neem de bijdrage voor de plantenziektenkundige dienst: dat is een vast bedrag per plant, of dat nou een stek is of een volgroeide boom. Als vermeerderaar tikt dat wel door, met zendingen van meerdere honderdduizenden stekken. Al met al levert elke transactie zo een stapel papierwerk op.”

Toch heeft het kandidaat-lidmaatschap van de Europese Unie ook deuren geopend, erkent Köhne. „Anders zou het onmogelijk zijn om hier iets te beginnen. Sowieso moesten die grenzen wel open, want op de binnenlandse markt is de omzet onvoldoende.”

Of een definitief lidmaatschap een plus oplevert voor het land, waagt Köhne te betwijfelen. „Er hangen ook allerlei verplichtingen aan. Het is maar de vraag of het land daaraan kan voldoen. Persoonlijk zie ik de EU niet als de grote redder voor de lokale economie. Het kan ook bepaalde voordelen die we nu hebben tenietdoen. De binnenlandse markt wordt nu nog beschermd door de invoertarieven en hoge administratieve druk.

Bij een volledig lidmaatschap wordt

die drempel weggenomen. Voorlopig is het nog lang niet zo ver en kunnen we ons dus richten op producten voor de binnen- en buitenlandse markt.”

Proefondervindelijk Zelf is Köhne begonnen met zo’n veertig soorten. „We hebben deze op gevoel bij elkaar gezocht en proefondervindelijk gekeken wat aanslaat en wat niet, teelttechnisch, maar ook economisch. Sommige soorten vallen af en we blijven ook nieuwe planten proberen. Dit jaar pakken we bijvoorbeeld de teelt van kerstbomen en lavendel op voor de afzet op de lokale markt.”

Voor het oorspronkelijke bedrijfsoppervlak had en heeft Köhne geen plannen. „We zijn op 1 ha begonnen en zitten nu op ruim 2 ha met zeven tunnelkassen. We zitten dus op zijn zachtst gezegd ruim in onze jas. Het was de enige manier om hier als buitenlander voet aan de grond te krijgen.” Vanwege het enorme oppervlak begint de ’braaklegging’, ondanks de relatief lage pacht van zo’n €150 per ha, toch zwaar te wegen. Köhne gaf inmiddels ruim 80 ha terug. De grond zelf is zeker geschikt, al is er jaren niets mee gedaan wat betreft bemesting en bewerking, merkt hij op. „Toen we begonnen, zat er veel

De planten gaan grotendeels naar Nederland.

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Macedonie.indd 12

07-11-13 15:10

Buitenland

Medewerkers hebben een houten stelling gemaakt om de vrachtwagen optimaal te kunnen laden.

onkruid en stenen in. Op zich kost het de nodige tijd en energie om het land helemaal teeltklaar te krijgen, maar met de relatief lage kosten voor arbeid is dat wel te doen. Tenminste als het gaat om een intensieve teelt.

Bij een grotere oppervlakte lijkt me dat onhaalbaar."

De teeltomstandigheden zelf zijn volgens Köhne ook gunstig. Een voordeel van het gebied rondom Demir Kapija zijn de gunstige windstromen, die voor enige verkoeling zorgen in de hetere maanden.

Köhne heeft vijf medewerkers in vaste dienst. Daarnaast schakelt hij zo’n dertig vrouwen in voor het stekken en oppotten. Een belangrijk deel is bestemd voor zijn compagnon in Nederland. De rest probeert Köhne zelf lokaal af te zetten of in de omliggende balkanlanden, met name aan tuincentra en kwekers.

Zelf haalt hij het teeltmateriaal, zoals de grond en potten uit Nederland. „Als ik het materiaal hier zou bestellen, halen de groothandels het ook uit Nederland of Duitsland. Nu kan ik het transport combineren met de export, door de spullen op de weg terug mee te nemen.”

De stroeve politieke betrekkingen van Macedonië met de buurlanden als Griekenland en Bulgarije baren Köhne zorgen. „Met hun neo-nati-

onalisme hebben ze beide landen tegen zich in het harnas gejaagd. De regering wil het land een eigen identiteit geven.” Die profilering heeft ook een keerzijde. Het land kampt met een enorm begrotingstekort, stelt Köhne. „En al het geld wordt in Skopje geïnvesteerd. Dus wat dat betreft hoeven we niet veel van deze regering te verwachten. Op zich doet dat overigens niks af aan het potentieel. Want de mensen willen hier hard werken en gunnen een buitenlander ook iets. We zorgen voor werkgelegenheid en daar wordt veel waarde aan gehecht vanwege de enorme werkloosheid. In deze regio heeft de helft van de mensen geen baan, en van de werkende helft gaat het bij zo’n 50% om seizoensarbeid.

Zodoende heb ik ook aardige contacten met de lokale overheid.”

Televisieploeg Dat Macedonië een relatief klein land is, helpt Köhne om de nodige free publicity te krijgen. „Nieuwkomers zijn hier snel bekend, zeker als ze het iets anders aanpakken. Ze zijn hier gewend aan plantenteelt in de vollegrond. Wij doen hier alles in potten en op doek, dus algauw kregen we een televisieploeg over de vloer. Ook is er veel interesse in onze

opkweektunnels. Vooral het eerste jaar trok dat veel bekijks. Op zich is al die aandacht goed voor de naamsbekendheid. Dat brengt ook weer nieuwe klanten op ons spoor.”

De ogen van Köhne glimmen. Want hoewel het soms lastig ondernemen is, geniet hij met volle teugen. Tussen de containers met planten staan vier mannen te timmeren aan een karkas dat ervoor moet zorgen dat nog meer levende vracht naar Nederland kan worden getransporteerd. Een dag later zal dat wiebelend op een platte kar naar een vrachtwagen worden gereden. „Een permanent inlaaddok mogen we niet bouwen, omdat we de grond pachten. Dan moet het maar zo. Het is constant improviseren”, wijst Köhne op een cementmolen, die dienst doet als grondmenger. Hij grijnst: „Leuk verzonnen, toch?”

Toch bekent Köhne het aanvankelijk ook wel als eenzaam te hebben ervaren. Zeker in de lange winterperiodes. „Mijn vrouw is dit jaar overgekomen naar Skopje, waar onze dochters van 14 en 11 jaar op school zitten. In de weekends komen ze vaak over. Intussen heb ik hier al veel leuke mensen ontmoet. Ze zijn vriendelijk en humoristisch. Het voelt nu zeker niet meer of ik hier op visite ben. Ik voel me er echt thuis.” >

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Macedonie.indd 13

13

07-11-13 15:10

Ondernemersvragen

Illustratie: Studio Moor

Heb ik straks recht op een toeslag uit Brussel?

Met ingang van 2015 wordt de nieuwe bedrijfstoeslagregeling ingevoerd. Heb ik als boomkweker dan ook recht op toeslagrechten?

Frank de Jong Van Oers Agro, Zundert agro@vanoers.nl

Stuur uw vragen of suggesties naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden.

U kunt ook bellen of mailen met (071) 565 96 82, boomkwekerij@hortipoint.nl

Eind juni is er in Europa een akkoord bereikt over de hervorming van het gemeenschappelijk landbouwbeleid.

In 2015 worden nieuwe toeslagrechten ingevoerd.

Een aantal van die nieuwe toeslagrechten wordt bepaald op basis van de oppervlakte landbouwgrond die u bij de Gecombineerde opgave 2015 opgeeft. Het maakt niet uit of u de grond in eigendom heeft of pacht.

In principe worden op alle reguliere landbouwgronden toeslagrechten toegekend, dus ook landbouwgronden die gebruikt worden voor sierteelt. Alleen als u enkel op containervelden of in kassen teelt, valt u waarschijnlijk buiten de boot.

De hoofdregel om in 2015 in aanmerking te komen voor de nieuwe bedrijfstoeslagregeling is dat u in 2013 toeslagrechten moet hebben aangevraagd. Voor de meeste boomkwekers is dit niet het geval. U kunt in 2015 toch nog betalingsrechten aanvragen als u voldoet aan één van de volgende criteria: > U heeft in het huidige systeem van toeslagrechten nog nooit directe betalingen ontvangen, maar in 2013 wel landbouwactiviteiten uitgevoerd;

14 Ondernemersvragen rechterpag-BKW38.indd 14

> U heeft in 2013 sierteeltgewassen, consumptieaardappelen, pootaardappelen, groente, fruit of wijnbouw geteeld.

Het kan wel zijn dat er een minimale oppervlakte van het geteelde gewas wordt geëist. Als de teelt bedrijfsmatig plaatsvindt, zal deze ondergrens echter niet snel een probleem vormen.

Praktisch gezien ziet het er dus naar uit dat bijna alle landbouwbedrijven, dus ook boomkwekerijen, in aanmerking komen voor de nieuwe regeling. Het Ministerie van Economische Zaken overweegt wel om alleen betalingsrechten toe te kennen aan bedrijven die bij de Kamer van Koophandel geregistreerd staan met als hoofdactiviteit ’landbouw’. Het is dus van belang dat u uw registratie goed op orde heeft en uw Kamer van Koophandel-nummer heeft doorgegeven aan Dienst Regelingen.

Betaling Dat u in aanmerking komt voor de nieuwe regeling betekent echter niet dat u ook recht heeft op betaling.

Tenzij er een vrijstelling geldt, zijn

bedrijven vanaf 2015 verplicht om te voldoen aan twee vergroeningseisen.

Die eisen zijn gewasdiversificatie op bouwland en het gebruik van een deel van het bouwland als ’ecologisch aandachtsgebied’.

Die eisen gelden alleen voor landbouwgrond die valt onder de definitie van ’bouwland’ en niet voor ’blijvende teelten’. Blijvende teelten is landbouwgrond met een gewas met een teeltduur van vijf jaar of langer, zoals houtachtige producten. Bouwland is alle landbouwgrond exclusief blijvend grasland en blijvende teelten.

Vrijgesteld Heeft u maximaal 10 ha bouwland in gebruik of heeft u een biologisch bedrijf, dan bent u vrijgesteld van beide vergroeningseisen. Heeft u meer dan 10 ha bouwland in gebruik, dan kunt u nog steeds vrijgesteld zijn, alleen is dit afhankelijk van de verhouding tussen bouwland, blijvend grasland en blijvende teelt. Hoewel nog niet alle details van de regeling bekend zijn, ziet het er dus naar uit dat boomkwekerijen vanaf 2015 recht krijgen op toeslagrechten. < De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

07-11-13 15:10

Weer

Tekst: Ketura Haveman, Ron Barendse Foto’s: Ron Barendse

De storm die overwaaide Het openbare leven in Nederland lag op 28 oktober bijna stil door een extreme storm. Aan de boomkwekerij ging het natuurgeweld grotendeels voorbij. De schade bestond in de meeste gevallen voornamelijk uit extra arbeidskosten.

Daags na het extreme weer wordt op veel velden in en om Boskoop hard doorgewerkt om potten overeind te zetten. Kwekers reageerden nuchter op het extra werk met de opmerking dat dit elk jaar wel een keer gebeurt.

Echte schade aan het product bleef doorgaans achterwege.

Bij Hulst Tuinplanten in Hazerswoude-Dorp bijvoorbeeld waren veel Conica omgewaaid. Eigenaar Dennis de Jong vond de schade niet buitensporig groot. Zo’n negen man waren ongeveer anderhalf tot twee dagen in de weer om de planten recht te zetten. Arbeid is de grootste kostenpost. De planten zelf leden volgens De Jong geen schade.

Plastic beschadigd Op verschillende plaatsen trok de wind plastic van een gevel of van het dek. Maar van echt grote schades was ook hier geen sprake. Bij Koster vof in Boskoop moest op twee kappen folie worden vernieuwd. Volgens eigenaar Wim Koster was het folie zes jaar oud, maar had het wat hem

betreft nog wel even mogen blijven zitten. Hij is van plan de kas zelf te repareren. Hij schat dat de folie hem zo’n €1.500 kost.

Ook in en om Zundert beperkte de schade zich vooral tot omgewaaide potten.„Dat is een dag werk, maar gelukkig geen echte schade”, aldus Frank Roelands van Roelands Boomkwekerijen in Zundert. Her en der sneuvelden folie van tunnels en glas van kassen. Het gaat daarbij echter om incidentele gevallen.

Geknakte stokken In de laanbomen lijkt de storm nog voor de meeste problemen te heb-

ben gezorgd. Bomen zijn omgewaaid en stokken geknapt. Robert Smarius van M. van den Oever: „Bijna op alle percelen was wel schade. Bij ons vooral in de wilg en populier. Het is overigens grotendeels schade die wel is te herstellen.”

Smarius dacht dat het veel manuren zou gaan kosten. Hij ging ervan uit dat het met zeven mensen een hele week zou gaan kosten om alle bomen weer recht te zetten en kapotte stokken te vervangen. Op de kwekerij in Haaren waren wel enkele bomen afgebroken en wat grotere bomen ontworteld. „Maar de onherstelbare schade lijkt zich gelukkig tot enkele tientallen te beperken”, meldde Smarius daags na de storm.

Met zo'n negen man is bij Hulst Tuinplanten in Hazerswoude-Dorp anderhalf tot twee dagen gewerkt om alle omgewaaide potten met Conica weer overeind te zetten. De stormschade bij boomkwekers bleef in de meeste gevallen beperkt tot arbeidskosten.

Incidenteel ging er ook folie aan flarden of een ruit aan diggelen.

Vol in blad Ook bij Klanderman in Halle was er schade, maar het merendeel was herstelbaar. „Je ziet dat vooral gewassen die nog vol in blad stonden, zoals eik, het zwaar hebben gehad. Daarnaast zijn er in Liquidambar de nodige koppen uitgebroken, maar dat is een gewas waar je dat met een dergelijke storm kan verwachten”, aldus Alwin Klanderman. < De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Storm.indd 15

15

07-11-13 15:11

Tekst: Arno Engels Foto: Maurizio Lapponi

Maurizio Lapponi, president ENA:

â&#x20AC;&#x2DC;Europese boomkwekerij moet een stem kr De European Nurserystock Association (ENA) werkt aan een gezamenlijke lobby in Brussel voor boomkwekers uit de gehele EU. Ze worden dan beter gehoord over hun gemeenschappelijke belangen dan wanneer dit via nationale standsorganisaties gebeurt, aldus Maurizio Lapponi, president van de ENA.

16

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Interview ENA.indd 16

07-11-13 15:11

Belangenbehartiging

m krijgen in Brussel’ Al twintig jaar is de European Nurserystock Association actief voor boomkwekers in alle ENA-landen, inmiddels zeventien totaal (Nederland is vertegenwoordigd door handelsbond Anthos en LTO-Vakgroep Bomen en Vaste planten). Onderling zijn die landen weliswaar gekomen tot overeenkomsten en gezamenlijke standpunten, zoals de totstandkoming van een standaard kwaliteitsnormering voor boomkwekerijproducten en dezelfde naamlijsten voor houtige gewassen en vaste planten.

Of het standpunt dat het wettelijk gebruik van autochtoon plantmateriaal in het Duitse landschap concurrentievervalsing is. Bij de politiek echter lijken de boomkwekerijbelangen niet door te dringen. „In Italië is geen aandacht voor onze belangen”, klaagt Maurizio Lapponi, president van de ENA en boomkweker in Italië. De situatie is nergens anders, zo bleek afgelopen zomer tijdens de eerste rondetafelconferentie van boomkwekerijvertegenwoordigers wereldwijd. „Iedereen zei dat overheden geen aandacht hebben voor hun sector.”

‘Voor een betere afzet moeten we bij elkaar blijven’

Verloren positie in boerenorganisatie De boomkwekerij is in elk land klein vergeleken met andere sectoren, zoals de wijnbouw en de olijvenproductie in Italië, of gewoon in heel Europa de graansector en de veehouderij. Klein of niet, de ENA was jaren geleden wel een onderdeel van ’Flowers and Plants’ geworden, een werkgroep van Copa-Cogeca. Deze Europese boerenorganisatie zetelt in Brussel en is bij de EU de boerenlobby.

De positie van ENA binnen deze boerenorganisatie is echter verloren gegaan. „De ENA is niet in Copa-Cogeca vertegenwoordigd”, aldus Lapponi. „Drie jaar geleden hadden ze namelijk tegen ons gezegd: ’We zijn niet geïnteresseerd in de ENA’.”

De ENA vindt het wel de hoogste tijd worden voor tromgeroffel op Europees niveau. Omdat het een moeilijke tijd is voor boomkwekers in heel de EU, zegt Lapponi. „De zaken gaan niet goed. Er zijn teveel producten op de markt, we worden er niet goed voor beloond en sinds de crisis begon in 2008, gaat de winst naar beneden. Als je een nieuw containerveld hebt, maar er is geen markt voor je producten: dat is niet goed.”

Beplantingen meer promoten Meer promotie van hun producten: dat is volgens de president een gezamenlijk belang van boomkwekers in alle ENA-landen. „Iedereen is bezig met zijn eigen marketing, maar voor een betere afzet moeten we bij elkaar blijven”, zegt Lapponi. „In Italië hebben we als boomkwekers van alles verloren, omdat we niet bij elkaar bleven.”

De ENA hoopt dat de maatschappij helpt bij de promotie

‘We moeten de ENA eerst beter organiseren’

en de afzet. Op de rondetafelconferentie is besloten om overheden, organisaties en andere partijen op te roepen: investeer in beplanting. „Wij kweken niet alleen iets om bijvoorbeeld een tuin mooi te maken, maar ook iets wat goed is voor de gezondheid en tegen vervuiling.”

Lapponi onderbouwt zijn betoog met onderzoeksresultaten. „Onderzoek bij ziekenhuizen toont aan dat ze patiënten minder medicijnen hoeven toe te dienen, als de omgeving groen is. Uit onderzoek is ook gebleken dat groen bijvoorbeeld werkt tegen depressie. En groen haalt ook vervuiling uit de lucht.”

Optrekken met groenvoorzieners De maatschappij weet nog te weinig af van de baten van groen, en dat de boomkwekerij de producten hiervoor maakt. Deze boodschap moet daarom overal worden verspreid, maar niet alleen door boomkwekers. „We moeten een gemeenschappelijk front vormen van kwekers, landschapsinrichters en groenvoorzieners. Als we samen kunnen zorgen voor promotie met weinig publiek geld, zullen we veel resultaat boeken.”

Zover is het plan van de ENA nog niet. De standsorganisatie heeft hierover bijvoorbeeld nog geen contact gehad met de landschapsinrichting. Er zullen namelijk eerst nog interne stappen worden gezet, zegt Lapponi. „We moeten onze eigen organisatie beter organiseren en de waarde van onze sector statistisch weergeven. Dat is nodig voor de politiek en als je er met één stem wilt spreken.”

Promotie is dan wel een gemeenschappelijk belang, maar er spelen nog altijd verschillende belangen binnen de ENA. Boomkwekerijlanden met veel export, zoals Nederland en België, hebben bijvoorbeeld andere belangen dan landen met grote nationale afzetmarkten zoals Duitsland en Groot-Brittannië.

Zelfde standpunt EU-regelgeving?

Belangen kunnen elkaar in de weg zitten als de ENA met één standpunt naar buiten wil komen. Bijvoorbeeld over de aankomende EU-regelgeving die voor alle ENA-landen gelijk zal zijn. Zodoende wil de EU bijvoorbeeld fytosanitaire problemen zo snel mogelijk oplossen. „We moeten bilaterale afspraken van elkaar begrijpen”, aldus Lapponi. „Als we import van planten uit China stoppen vanwege een fytosanitair risico, is er kans dat een EU-land andere producten niet meer naar China kan exporteren.”

Over één punt aangaande de EU-regelgeving is er binnen de ENA wel overeenstemming. Lapponi: „We mogen geen productie verliezen als gevolg van de EU-regelgeving.

Want als boomkwekers zijn we van algemeen belang voor de internationale gemeenschap.” < De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Interview ENA.indd 17

17

07-11-13 15:11

Tekst: Emiel van den Berg Foto’s: Floralook

Schoon en afgehard materiaal houdt Botry tis Elk najaar is het belangrijk om Botrytis op afstand te houden. Tijdens vochtige, warme omstandigheden kan de schimmel snel toeslaan. Naast het gebruik van chemische middelen draait het bij het voorkomen van aantastingen vooral om schoon en droog werken. Verder geldt hoe sterker de plant, hoe minder risico.

De grauwe schimmel Botrytis cinerea is een parasiet die alle plantdelen kan aantasten. Op kleine wondjes of afgevallen blad en/of bloemen kiemt de schimmel waarna die verder groeit op zowel zwak, afstervend als dood plantmateriaal. Wanneer niet wordt ingegrepen, kan Botrytis soms ook plantencellen van levend materiaal aantasten.

De schimmel werkt dus zowel primair als secundair. Lastig punt daarbij is dat de aantasting soms pas veel later zichtbaar wordt. Gaultheria procumbens bijvoorbeeld is zeer gevoelig en de aantasting kan plaats vinden tijdens de bloei, maar komt pas tot uiting als besrot.

Vooral de herfst is een periode van aandacht waarbij een lange natperiode bij hoge temperaturen de risico’s vergroot. Volgens Dorus Rijkers van Cultus Agro Advies was de afgelopen warme oktobermaand daarom extra aandacht vereist. De late groeistart dit voorjaar was daarbij van invloed. „Het blad bleef dit jaar langer aan de plant waardoor het afharden langer duurde en de risico’s op Botrytis groter waren.’’

Wilco Dorresteijn van DLV Plant benadrukt het risico bij een hoge RV. „Blad weghalen is vereist om te voorkomen dat schimmelsporen van rottend blad overgaan op gezonde takken. Plantmateriaal droogt ook beter als het afgevallen blad wordt verwijderd.’’

Afharden Rijkers maakt bij het voorkomen van aantastingen onderscheid in bladverliezende en bladhoudende planten. De groep bladverliezers verdeelt hij in bos- en haagplantsoen en sierheesters. Bij bos- en haagplantsoen dat in de koeling overwintert, moet het blad er zoveel mogelijk af zijn. „Dat kan door broei, waarbij je de planten op hopen legt zodat de temperatuur stijgt en het blad loslaat.

Na het materiaal te schonen én af te koelen kan het de koeling in.’’ Niet goed afgekoeld materiaal te snel in boxpallets leggen, kan volgens hem het gevaar geven dat het in het hart van die box toch nog opwarmt waardoor de schimmel alsnog kan toeslaan. Dorresteijn: „Om Botrytis tijdens de bewaring te voorkomen is het ook belangrijk dat het product goed is afgehard en er niet te vroeg wordt gestart met koelen of vriezen.”

18

Hydrangea macrophylla moet droog en schoon overwinteren. Bij overwintering buiten onder vliesdoek is het ook belangrijk de ondergrond goed zuiver te maken.

Een ander belangrijk aspect vindt hij de vochtigheid van het gewas en de (pot)kluit. „Te natte producten bevatten meer warmte en koelen daardoor langzaam af.” Hij adviseert gewassen wel snel in te koelen en bij de kuubkisten de plasticzakken aan de bovenzijde nog even open te laten totdat alles voldoende is afgekoeld en gedroogd.

Bij bladverliezende sierheesters die bijvoorbeeld de kas in gaan of worden afgedekt, noemt Rijkers Hydrangea een kwetsbare plant. „De zachte knoppen zijn in de winter gevoelig voor rot. Vóór het product winterbescherming krijgt, moet al het blad verwijderd zijn.’’ Ook Hypericum vraagt meer aandacht omdat vallende bloemblaadjes die op het blad vastplakken de kans op Botrytis vergroten.

DLV Plant deed uitgebreide proeven met Hydrangea.

Ontdekt werd dat het preventief behandelen met Botrytisbestrijdingsmiddelen, nog voordat het product de koeling in gaat, hielp om de aantasting te voorkomen. „Bij voorkeur drie maal en liefst met Frupica gecombineerd met uitvloeier. Dat had de beste resultaten’’, zegt Dorresteijn.

Teldor, Rovral en Switch zijn bruikbare alternatieven.

Wat Ard van Klaveren van Van Klaveren Plant heeft geleerd van het onderzoek bij Hydrangea, is het afwisselen

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

kwaliteit botrytis bewaring.indd 18

07-11-13 15:11

Kwaliteit

ry tis op afstand Tips voor gezond gewas > Behandel bij voorkeur preventief met Botrytis-bestrijdingsmiddelen. > Wees alert bij een lange natperiode met hoge temperaturen, haal afvallend blad zoveel mogelijk weg. > Ondersnijd bladhoudende kluitplanten in de nazomer een keer extra om mals blad te voorkomen. > Overwinter de planten in de kas zo schoon en droog mogelijk, zet eventueel ventilatoren aan. > Planten moeten goed zijn afgehard, planten die de koeling in gaan moeten goed zijn afgekoeld. > Koel de planten zo snel mogelijk in. > Geef planten in de kas minder frequent water maar per gietbeurt meer, liefst op een drogende en lichte dag. > Hard af met bemesting, stop vanaf september met stikstof om over te gaan op kalium, magnesium en calcium.

van bestrijdingsmiddelen om resistentie te voorkomen. „En om al in de zomer, wanneer de schimmeldruk nog laag is, te beginnen met preventief te spuiten.” Verder benadrukt hij het weghalen van gevallen blad in de herfst.

Voor de toekomst hoopt Van Klaveren op onderzoek naar meer resistente cultivars. „Daar wordt tot nu toe nog weinig aandacht aan besteed.”

Bemesting Bij het overwinteren van bladhouders die de kas in gaan, gelden min of meer dezelfde aandachtspunten als bij de bladverliezers. Vooral de wat zachtere gewassen als lavendel en rozemarijn zijn extra kwetsbaar. Dorresteijn: „Die blijven lang vochtig in het hart van de plant. Goed afharden en opdrogen is essentieel.’’ Rijkers noemt ook Photinia, Prunus en najaarsbloeiers als Viburnum tinus als risicoplanten. Ook hier zijn het weghalen van gevallen blad en het goed afharden belangrijk voordat de planten de kas in gaan.

Afharden van Photinia is bij Alexander van Oploo van Van Oploo Tuinplanten zeker een aandachtspunt alhoe-

wel hij altijd al voorzichtig is met meststoffen. „Mijn klanten willen liever sterke, bossige planten dan hoge, iele exemplaren met kans op terugval.” In het najaar is hij daarom extra voorzichtig met bijmesten. Belangrijker in de strijd tegen Botrytis vindt hij dat de planten droog de kas in gaan voor overwintering. „Is de kas vol dan gaat de rest de tunnel in. Buiten overwinteren is geen optie.”

In de kas is het voor bladhouders en bladverliezers van belang dat het klimaat koel en droog is, liefst met de ramen open. „Behalve bij vorst en storm.’’ Rijkers hamert ook op een schone kas. „Het krijt er af en de algengroei aanpakken. Dit geeft meer licht wat zorgt voor een actiever gewas en een snellere opdroging.’’ Ook zijn ventilatoren prima inzetbaar voor het drogen van de lucht. <

Bos- en haagplantsoen dat goed gedroogd, geschoond, afgekoeld en afgehard is, kan in gesloten plastic zakken in palletboxen naar de koeling.

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

kwaliteit botrytis bewaring.indd 19

19

07-11-13 15:12

Tekst en Foto: Ron Barendse

Einde Calluna-seizoen in zicht Bij Lüers Pflanzenhandel & Baumschulen in het Noord-Duitse Westerstede verzamelt een medewerker de laatste Calluna van het seizoen. „De 1,2 miljoen planten die wij dit jaar hadden, zijn goed weggelopen”, zegt in- en verkoper Gerrit Seppenwoolde. „Zeker na een qua afzet moeizaam jaar als dit is dat extra prettig. De kwaliteit en kleur van de Calluna waren dit jaar prima.

Een vol containerveld is dan een mooi gezicht, maar als de velden straks weer leeg zijn ben ik daar ook weer blij mee.” <

20

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Spread calluna layout.indd 20

07-11-13 15:12

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Spread calluna layout.indd 21

21

07-11-13 15:12

Tekst: Arno Engels Foto’s: ADR, BdB, Kordes

Dit zijn de winnaars van de ADR-keu rin Acht rozen hebben in Duitsland het ADR-predicaat verdiend na een driejarige, landelijke keuring. Het zijn rozen die volgens de ADR-jury opvallen door hun rijke bloei, hun winterhardheid en hun gezondheid. Vier van de acht zijn veredeld door W. Kordes’ Söhne Rosenschulen.

De Duitse veredelaar Kordes mag dit jaar vier ADR-rozen aan zijn sortiment toevoegen. De behaalde predicaten van de Allgemeine Deutsche Rosenneuheitenprüfung (ADR) zijn voor Kordes weer bewijs dat het jaren geleden de juiste weg is ingeslagen, door te veredelen op gezondheid.

Maar ook bij de veredeling van de andere vier nieuwe ADR-rozen is

Juryleden beoordelen de rozen in een van de elf ADR-rosaria. In de jury zitten medewerkers van rosaria en onderzoekers, maar geen kwekers en veredelaars. Daardoor is de ADR-keuring onafhankelijk.

geselecteerd op gezondheid, omdat ze de driejarige keuring anders nooit hadden overleefd. In de proefvelden worden volgens ADR immers geen chemische middelen gebruikt.

In dit artikel worden niet alle acht, maar zeven ADR-rozen gepresenteerd. Eén roos van Kordes heeft namelijk onder nummer gewonnen; de naam is nog niet bekend. Deze roos komt in 2015 op de markt.

Dit jaar waren meer dan veertig nieuwe rozen in de race voor een ADR-predicaat. Er zitten nog meer nieuwigheden in de keuring, waaronder vele rozen die volgens ADR opvallen vanwege hun zeer mooie bloei. De ADR-lijst, waarop nu totaal 161 rozen staan, zal de komende jaren dus nog langer worden.

De ADR-lijst groeit echter nooit oneindig. Er vallen ook geregeld rozen af. Zo is de afgelopen jaren van 74 rozen het predicaat ontnomen, omdat ze niet meer voldeden aan de keuringscriteria, en/of omdat ze inmiddels waren vervangen door betere ADR-rozen. <

Gartenfreund is een heesterroos van Kordes die 90 cm hoog en 70 cm breed groeit.

De bloemen zijn rozerood en halfgevuld, maar ze geuren niet veel. Bij het uitlopen hebben de blaadjes volgens de ADR-jury een aantrekkelijke anthocyaankleur.

22

Sabrina is veredeld door Meilland en op de Duitse markt geïntrodu die een hoogte van 2,5 m tot 3 m bereikt. De bloemen zijn crèm

Perennial Blue is veredeld door Tantau en Mehring. Het is een rambler die 2,7 m hoog groeit en volgens de ADR-jury in het bijzonder geschikt is voor kleine standplaatsen.

De bloemen, karmijnroze tot violetblauw, hebben opvallende meeldraden.

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

ADR.indd 22

07-11-13 15:12

Rozen

eu ring

Dit is Libertas, een klimroos van Tantau die in 2015 op de Duitse markt komt. De roos bereikt een hoogte van 2-2,5 m en is volgens de ADR-jury vooral geschikt voor kleine standplaatsen. De lichtrode bloemen hebben opvallende meeldraden.

tse markt geïntroduceerd door BKN Strobel. Het is een sterk tot zeer sterk groeiende klimroos bloemen zijn crèmewit tot abrikooskleurig en geurend.

Portorož (ook wel Garden Living Fair genoemd) komt uit de veredeling van Kordes.

Dit is een heesterroos die 120 cm hoog en 70 cm breed wordt. De bloei is volgens de ADR-jury zeer aantrekkelijk: abrikoos- tot zalmkleurig.

Novalis is veredeld door Kordes. Dit is een heesterroos die 120 cm hoog en 60 cm breed wordt. De bloemknoppen zijn roze en tijdens het uitbloeien verschijnt een opvallend lilakleur. De bloemen ruiken dan bovendien sterk.

Sirius is een kleine struikroos van veredelaar Tantau die 120 cm hoog en 80 cm breed wordt. De ADR-jury noemt de bloei, met abrikooskleurige tot witte bloemen, zeer aantrekkelijk. Veelzijdig toe te passen, aldus het eindoordeel.

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

ADR.indd 23

23

07-11-13 15:13

532745.indd 24

11-11-2013 11:42:37

Teeltadvies

Foto: Arno Engels

Bedenk alternatieve onkruidbestrijding in rozen Door de heretikettering zal een volveldstoepassing van Finale en Basta met nieuw etiket niet meer mogelijk zijn in de rozenteelt.

Denk daarom nu na over een juiste strategie, met als basis een winterbespuiting met Chloor IPC en/of Kerb.

Hans Pijpers Cultus Agro Advies hanspijpers@cultus.nl

Finale en Basta zijn twee middelen die in de rozenteelt veel worden gebruikt. Over de nieuwe etiketten is nog niet alles helder, maar een volveldstoepassing die optioneel is na het afknippen in het voorjaar, zal niet meer mogelijk zijn.

Finale of Basta met het oude etiket mag in 2014 nog gewoon worden toegepast, dus een volveldstoepassing met deze producten is komend voorjaar geen probleem. De verwachting is wel

dat op korte termijn alleen nog producten met het nieuwe etiket verkrijgbaar zijn.

Indien u de rozen niet aanaard, kunt u op percelen waar toch nog muur, gras of kleine brandnetel is gekiemd, een bespuiting met Chloor IPC (2 l/ ha) overwegen. Met dit middel, dat een contactwerking heeft op deze onkruiden, zorgt u ervoor dat het perceel schoon de winter ingaat.

Indien er wel wordt aangeaard, komt het gekiemde onkruid vaak in de bodem terecht en is deze bespuiting meestal overbodig. Chloor IPC mag maximaal twee keer per jaar worden toegepast.

Later in de winter kunt u Kerb toepassen, eventueel samen met Chloor IPC. Hiermee wordt een breder spectrum aan kiemende onkruiden bestreden. De contactwerking van Kerb op gras en muur is bovendien

Kies de juiste strategie tegen onkruid in geoculeerde rozen.

T I P S

sterker. Op percelen met weinig onkruid kan worden volstaan met alleen Kerb. Pas Kerb bij voorkeur toe bij bodemtemperaturen die lager zijn dan circa 12°C. Een optimale bodemtemperatuur is circa 5°C. Kerb is maximaal eenmaal per seizoen toegestaan. De aanbevolen dosering Kerb poeder is 2,5 kg/ha; Kerb vloeibaar 3,25 l/ha.

Na het afaarden Afgelopen jaar is Kerb, in plaats van een aparte winterbespuiting, vaker gecombineerd met de voorjaarsbespuiting na het afaarden. Dat kan prima mits de bodemtemperatuur lager dan circa 12°C is. Het is geen probleem als de ogen van de wilde onderstam op dat moment aan het schuiven zijn.

Indien de oculatie wel al actief begint te worden, kunt u Kerb ook toevoegen aan de rijenbespuiting onderdoor het gewas.

Direct na het afaarden kan een behandeling worden toegepast met Butisan (1,0-1,25 l/ha) in combinatie met Linuron (0,75-1,0 l/ha). Overweeg dus om Kerb hieraan toe te voegen als u eerder in de winter nog geen Kerb heeft gespoten. De exacte doseringen zijn afhankelijk van het organische stofgehalte van het perceel.

Uit veiligheidsoverweging kunt u met een volveldsbespuiting het best wachten na het afknippen,

De tips worden samengesteld door DLV Plant, boomteelt@dlvplant.nl.

Wees alert op muizen. Vooral in het najaar en

met ventilatoren. Voer een bestrijding uit met

reinig spuit voor stalling. Voorkom daarbij

in de winter kunnen muizen in overwinterings-

90 ml Frupica, 80 g Switch, 100 g Teldor, 300 ml

dat spoelwater met restanten gewasbescher-

tunnels en kassen voor veel problemen zorgen.

Captan of 100 ml Rovral per 100 l water.

mingsmiddel in het oppervlaktewater terecht-

Leg daarom muizenkorrels in speciale lokdoosjes

komt. Spoel de binnenkant eerst met water en

waar andere dieren niet bij kunnen. Vanaf 1 juli

voer Compost aan. Dit kan op bedrijven die

spuit de oplossing verspreid leeg over onbeteeld

2015 hebben agrarische ondernemers een ‘vak-

hun gebruiksruimte voor stikstof en fosfaat nog

land. Laat daarna een oplossing met bijvoor-

bekwaamheidsbewijs knaagdierbeheersing op

niet volledig hebben benut. Compost is goed voor

beeld Primaclean gedurende circa 15 minuten

agrarische bedrijven’ nodig om zelf nog muizen

de organische stofvoorziening. De waarden van

rondpompen, terwijl u de doppen af en toe laat

en ratten te kunnen bestrijden. Deze wetgeving

stikstof en fosfaat kunnen per partij compost be-

spuiten. Laat de oplossing vervolgens een nacht

wordt ingevoerd omdat er steeds vaker resisten-

hoorlijk verschillen. Vraag daarom van tevoren

in de tank staan en spuit daarna de tank verspreid

tie van muizen en ratten wordt aangetroffen.

een analyse aan om te bepalen hoeveel u nog

leeg over een onverharde bodem. Spoel bij een

kunt aanvoeren. Ga niet uit van de analysegege-

winterbehandeling niet na met water, omdat het

Controleer heesterstek op Botrytis. Ver-

vens van compost die bijvoorbeeld in het voorjaar

middel een beschermd laagje biedt tegen corro-

wijder afgevallen blad en houd het gewas droog

al is aangevoerd.

sie.

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Teeltadvies rechterpag-BKW38.indd 25

25

11-11-13 13:18

Tekst: Jitze Kopinga, Sven de Vries Foto: Centrum voor Genetische Bronnen Nederland

Selecties bieden sleutel tot ziekteto le Tussen Nederlandse essenselecties bestaat een grote variatie in mate van aantasting door essentaksterfte. Die variatie loopt uiteen van nagenoeg volledig tolerant tot volledig aangetast. Er kan dus gericht worden geselecteerd op gezond plantmateriaal, zo concludeert het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland op basis van veldwaarnemingen in 2012.

In 2010 en 2011 is in toenemende mate essentaksterfte geconstateerd, in verschillende delen van Nederland (onder andere Flevoland, Utrecht, Noordoost-Groningen). De veroorzaker is de schimmel Chalara fraxinea.

Sinds 2012 komt de ziekte ook voor in Groot-Brittannië en Ierland. Daarmee is de ziekte in geheel West- en Noord- Europa aanwezig. Ze komt met name voor in de gewone es (Fraxinus excelsior), maar ook in de smalbladige es (F. angustifolia), waarvan het natuurlijke verspreidingsgebied wat meer in Zuid-Europa ligt.

Chalara fraxinea verspreidt zich via talrijke sporen die door paddestoelachtige vruchtlichamen op de stelen van afgevallen blad en jonge twijgen worden gevormd. Door deze verspreidingswijze biedt het opruimen van aangetaste bomen weinig soelaas. Ook chemische bestrijding is geen optie, in ieder geval niet in bos, landschap en stedelijk groen.

Er blijft dan in feite nog één optie

open: kijken of er binnen de aanwezige essenpopulaties voldoende genetisch bepaalde verschillen zitten in vatbaarheid voor de ziekte.

Hieruit kunnen dan minder vatbare individuen worden geselecteerd met daardoor gunstigere toekomstperspectieven.

Aantasting tussen genotypen Uit onderzoek van de afgelopen jaren in andere Europese landen was reeds naar voren gekomen dat niet ieder individu of herkomst van de gewone es (Fraxinus excelsior) even zwaar wordt aangetast. Maar ook in beplantingen in Nederland bleek sinds 2011 dat er mogelijk een vergelijkbare, zo niet grotere, variatie in mate van aantasting op individueel boomniveau mag worden verwacht.

Daarom is in 2012 nader verkend of er (evenals in andere Europese inventarisaties) ook in Nederland bruikbare verschillen in aantasting

PROEFOPZET

Onderzoek in genenbanken en zaadgaarden Het Nederlandse onderzoek rondom essentaksterfte omvat drie min of meer overlappende fasen: 1. Vaststellen mate van aantasting van genetisch verschillende selecties van Fraxinus excelsior (2012); 2. Selecteren van resistente en/of voldoende tolerante genotypen (2013-2014); 3. Binnen Nederland beschikbaar stellen van geselecteerde genotypes voor de teelt van gezond uitgangsmateriaal (2014 en verder).

Het onderzoek vond plaats bij ruim 200 klonaal vermeerderde individuen in de genenbank in Roggebotzand, een replica hiervan in Tilburg (Reeshof) alsmede de zaadgaarden Vaartbos 1 en 2 in Zeewolde. Hierin zijn selecties ondergebracht van De Dorschkamp (nu Centrum voor Genetische Bronnen Nederland).

De beperking tot deze beplantingen biedt diverse voordelen. Allereerst is de herkomst van het materiaal bekend en beschreven. Daarnaast is er al veel bekend over de aangepastheid aan Nederlandse groeiomstandigheden. Hierdoor is een nadere toetsing van geselecteerd materiaal op gebruikswaarde minder noodzakelijk of zelfs onnodig. Verder is het materiaal meestal in voldoende herhalingen aanwezig. Daardoor kan de mate van aantasting ook onderling met een redelijke (en statistische) betrouwbaarheid worden vergeleken.

26

zijn tussen de diverse genotypen. De verkenning is uitgevoerd op basis van een visuele beoordeling (volgens Deense en Oostenrijkse methodiek).

Deze vond hoofdzakelijk plaats in beplantingen van Staatsbosbeheer met bekende essenselecties van inheemse individuen (kader). Daarnaast zijn er incidenteel waarnemingen uitgevoerd in diverse wegbeplantingen in het hele land.

Geen nieuwe twijgsterfte Zit er voldoende genetische variatie in de klonaal vermeerderde en Nederlandse essenselecties, om gerichter te selecteren op gezonder plantmateriaal? Deze cruciale vraag kan op basis van de behaalde onderzoeksresultaten met ’ja’ worden beantwoord. Er bestaat een grote variatie in mate van aantasting tussen de essenselecties. Volgens de gangbare visuele waarderingen die

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Essentaksterfte.indd 26

11-11-13 13:18

Onderzoek

to lerante essen Ook in de zaadgaarden Vaartbos 1 en 2 was er in juni 2012 nog geen duidelijke bladaantasting waarneembaar, maar in september wel. Ook hier was een jaar eerder reeds vrij veel twijgsterfte opgetreden.

Invloed sterke snoei?

In 2012 kwam er wel een verschil naar voren tussen bomen die jaren geleden sterk waren teruggesnoeid, en niet-gesnoeide bomen: de gesnoeide bomen (met relatief veel jong hout) hadden meer twijgsterfte.

Dit valt nog niet afdoende te verklaren. Het kan zijn dat de bomen na de snoei enige tijd stress hadden, waardoor ze gevoeliger waren voor secundaire aantastingen of weersinvloeden (zoals vorst). Chalara kan echter wellicht ook makkelijker doorgroeien in het bastweefsel van jong hout, dan in ouder bastweefsel.

De essenselecties in de genenbank in Roggebotzand lieten oktober vorig jaar duidelijke verschillen zien in mate van aantasting door essentaksterfte.

ook elders in Europa zijn uitgevoerd, loopt die mate op een schaal van 100 uiteen van 0 tot 100.

Daarnaast was het opmerkelijk dat er gedurende 2012 in de genenbanken en de zaadgaarden niet of nauwelijks nieuwe twijgsterfte was ontstaan. Vanaf juni-juli ontstonden er wel bladinfecties die, net als de twijgsterfte, kenmerkend zijn voor de ziekte en de voorbode zijn van nieuwe twijginfecties. Deze bladinfecties leidden soms tot vervroegde bladval, en soms ontwikkelde zich weer nieuw blad.

In de wegbeplantingen bleven de symptomen tot in oktober beperkt tot bladvlekken, zonder noemenswaardige bladval. EĂŠn jonge beplanting liet wel voortijdige bladval zien, maar het is nog niet duidelijk of dit verschijnsel was veroorzaakt door aanslagproblemen of door Chalara.

De schimmel is wel al aanwezig in die regio.

Invloed directe omgeving?

In de genenbank Roggebotzand en de replica Reeshof was in juni 2012 nog slechts in beperkte mate bladaantasting aanwezig, hoewel veel bomen een jaar eerder al twijgsterfte vertoonden. Daardoor was er in september 2012 tussen beide genenbanken wel een opvallend verschil in bladaantasting. Kennelijk liep de ontwikkeling van de ziekte in Reeshof achter op die in Roggebotzand.

De onderbegroeiing in Reeshof bestaat wel uit kort en onderhouden gras, terwijl de onderbegroeiing in Roggebotzand uit hogere en ruigere vegetatie bestaat, met minimaal onderhoud. Alleen al door die onderbegroeiing zou het kunnen dat de infectiedruk vanuit de directe omgeving (vruchtlichamen op afgevallen blad onder de bomen) in Reeshof lager is dan in Roggebotzand. Lokale weersomstandigheden kunnen echter ook van invloed zijn geweest.

Verder onderzoek nodig De gevonden resultaten zijn vooralsnog prematuur, dat wil zeggen het is nog niet bekend in hoeverre de ziekte nog in intensiteit en omvang zal toenemen. Hierdoor kunnen er, enkel op basis van de waarnemingen in 2012, nog geen harde uitspraken worden gedaan over het absolute resistentieniveau van de diverse essenselecties.

De grote variatie in mate van aantasting vormt op zich al een rechtvaardiging om via selectie te komen tot meer gezond uitgangsmateriaal, voor zowel laanbomen als bos- en haagplantsoen. Dankzij alle voorkennis over de selecties in de genenbanken en zaadgaarden, is een snelle uitgifte mogelijk.

Het verdient daarom aanbeveling om de ontwikkeling ĂŠn de mate van aantasting ook de komende jaren te blijven volgen. Daarnaast zijn er toetsingsproeven onder gecontroleerde omstandigheden wenselijk om een gedegen indruk te krijgen van de mate van resistentie. <

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Essentaksterfte.indd 27

27

11-11-13 13:18

Tekst: René van Gastel, Groeibalans Foto: HLB

Nog geen oplossing voor bladaaltjes in Bladaaltjes (Aphelenchoides fragariae) vormen al jaren een lastig probleem in de vaste plantenteelt en snijteelt van Paeonia. Reden voor de sector om onderzoek te laten doen naar bestrijdingsmogelijkheden. Hoewel het geen nieuwe middelen oplevert, zijn er wel een aantal teeltmaatregelen die helpen.

In het onderzoeksproject ’Effectiviteit onderzoek bestrijding bladaaltjes in vaste planten, siergewassen en zomerbloemen’ is in de periode 2010/2011 onderzoek gedaan naar de bestrijding van bladaaltjes in Paeonia. Uit dit onderzoek kwam geen concrete oplossing naar voren en als vervolg op dit project is in 2012 het onderzoek in gewijzigde vorm voortgezet door Groeibalans en HLB. Daarbij is een flinke inspanning geleverd om een aantal chemische en biologische middelen uitgebreid te testen en de werking nauwkeurig te meten in het gewas. Het juiste toepassingsmoment voor een maximale gewasopname en lange duur-

werking kwam daarbij nadrukkelijk aan bod.

Proefopzet De eerste grondbehandeling werd uitgevoerd op 2 maart 2012 op een besmet pioenenperceel in Heerhugowaard in de cultivar ’Flame’ en op 5 april 2012 op een besmette proeflocatie in De Heen in ’Karl Rosenfield’. De weersomstandigheden bij middelentoepassing waren gunstig voor de opname en de werking van de middelen: matige temperaturen, regelmatig regen en vochtige gewasomstandigheden. Hoewel dit ook gunstige condities zijn voor de

Tips

Maatregelen tegen aaltjes > Hou bij de teelt van Paeonia altijd rekening met het risico van een sluimerende bladaalbesmetting. > Zoek bij nieuwe aanplant naar percelen met een veilige teelthistorie.

ontwikkeling en verspreiding van bladaaltjes, verhoogt het waarschijnlijk ook de trefkans van de middelen.

Bladaal analyses Vlak voor de eerste grondbehandeling is een aaltjesanalyse van de ondergrondse neuzen uitgevoerd met behulp van de HLB incubatietechniek. Gedurende de groeiperiode zijn voor elke bespuiting gewasmonsters genomen om de aaltjesdruk in het blad en de bloem te meten. Met enige regelmaat werden ook aaltjeszieke pioenenplanten meegenomen en van onder tot boven onderzocht, om vast te stellen in welke delen van de plant de aaltjes aanwezig waren.

De eindanalyse werd in oktober uitgevoerd, opnieuw in de ondergrondse neuzen van het afgestorven gewas. Dit laatste was in feite de belangrijkste waarneming, omdat hiermee de gewenste werking van de middelen (het kweken van gezonde neuzen) zichtbaar zou moeten worden.

> Wees er zeker van dat het uitgangsmateriaal aaltjesvrij is en check daarom de te planten partij vooraf op aaltjes met behulp van een betrouwbare aaltjesanalyse. > Kook aaltjesbesmette partijen bij de geadviseerde temperatuur van 43,5°C en controleer de temperatuur in de partij tijdens het koken. > Laat na het koken opnieuw een betrouwbare aaltjesanalyse uitvoeren. > Controleer vanaf opkomst het gewas op zichtbare bladaalsymptomen. > Controleer plantmateriaal met zichtbare bladaalsymptomen voor de zekerheid op aaltjes en stuur bij twijfel een gewasmonster op voor aaltjesanalyses. > Ruim een enkele besmette plant zo gauw mogelijk op. > Voorkom onkruidgroei in en rond het perceel. > Begin op tijd met het verwijderen van slechte (dus verdachte) bloemknoppen. > Voer het veldwerk zoveel mogelijk uit onder droge gewasomstandigheden. > Werk altijd in volgorde van locaties met een laag naar locaties met een hoog aaltjesrisico. > Ontsmet materiaal, laarzen en regenkleding met ontsmettingsmiddel bij wisseling van locatie. > Maai het gewas op tijd onder droge omstandigheden af en voer het loof daarbij meteen af. > Blijf niet doortelen met zwaar besmette planten, maar ruim het perceel op tijd. > Verkort de meerjarige veldperiode.

28

Bladaal schade Op beide proeflocaties werden al vroeg schadesymptomen door bladaaltjes waargenomen. Vooral bij de proef in De Heen was de schade aan de bloemen enorm. Geschat werd dat op een dergelijk zwaar besmet perceel meer dan de helft van het aantal bloemen verloren gaat. Omgerekend naar een potentiële hectare opbrengst van 100.000 stelen, kostte dit de teler dus 50.000 stelen.

In eerste instantie bleef de aaltjesschade beperkt tot verdroogde of misvormde bloemknoppen. Halver-

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Bladaaltjes Pioen.indd 28

07-11-13 15:13

Vaste planten

es in pioen

Symptomen van bladaaltjes in het blad van Paeonia.

wege de maand juli werden ook de eerste bladsymptomen zichtbaar.

Vooral onder in het gewas raakten steeds meer bladeren aangetast.

Bovenstaande foto toont een typisch voorbeeld van bladaal symptomen: verdroogde bloemknoppen en bladeren met een scherpe begrenzing via de bladnerven.

De aaltjesanalyse bij de rustende neuzen van onbehandelde planten leverde interessante gegevens op over de overlevingsstrategie van het aaltje. Bij de bemonstering in mei bleken de nieuwe neuzen (voor het volgende jaar) namelijk al besmet te zijn. De analyseresultaten laten duidelijk zien dat het aaltje gedurende het hele seizoen ondergronds sluimerend aanwezig kan zijn.

Niet alle bladaaltjes liften dus in het voorjaar met de bloemknop mee naar boven, sommige zitten meteen aanwezig in de nieuwe groeipunt.

Dit zorgt voor vroege weefselschade, die het jaar erop tot uiting komt in

misvormde bloemknoppen. Dit is natuurlijk een uitstekende overlevingsstrategie van het aaltje. Op deze manier is de populatie veiliggesteld voor het jaar erop. Gezien de extreme vermeerderingssnelheid van bladaaltjes zijn een paar ingekapselde aaltjes genoeg voor een nieuwe aantasting. Dit resultaat betekent wel dat uitschakeling van de aaltjes in de nog rustende neuzen minstens zo belangrijk is als vermindering van de aaltjesdruk in het bovengronds gewas.

Behandelingseffecten Op beide locaties werden bovengronds geen zichtbare behandelingseffecten waargenomen en in de ondergrondse neuzen werd bij geen van de objecten significant resultaat geboekt, ook niet bij het relatief lage aantal aaltjes bij object 2 in De Heen.

De resultaten laten zien dat een totale uitschakeling van de aaltjes-

populatie via chemische of biologische maatregelen in het eerste onderzoeksjaar niet is gelukt. Het resultaat van een aantal behandelingen leverde wel aanknopingspunten op voor een vervolg. Een paar behandelingen zijn in 2013 opnieuw getest (in gewijzigde toepassing), zodat ook het meerjarig effect van een aantal middelen kan worden vastgesteld.

Met dit onderzoek is een belangrijk bewijs geleverd van de vroege aanwezigheid van aaltjes in de nieuwe neuzen en het risico van ongestoorde vermeerdering via die weg. Dit ondergrondse gebeuren en het feit dat rustende knoppen slecht bereikbaar zijn voor de middelen maken dat de toepassingen niet het gewenste effect hebben gehad. Via grond- of gewasbehandeling kan het bladaaltje in pioen voorlopig niet worden uitgeschakeld. Een teler moet zich daar niet op blindstaren, maar een breed pakket aan maatregelen hanteren om het aaltje te slim af te zijn. < De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Bladaaltjes Pioen.indd 29

29

07-11-13 15:13

532743.indd 30

11-11-2013 10:54:06

532744.indd 31

11-11-2013 10:54:31

Tekst en Foto: Arno Engels

Tim Jacob, Britse kwekersgroep Farplants:

‘Onze marketing wordt gedreven door reta il’ Bij The Farplants Group bedenken ze niet in hun eentje de marketing rondom hun gekweekte tuinplanten. Voortdurend betrekken ze er zowel retailers als consumenten bij.

Farplants focust vooral op productfoto’s en op huismerken. Want dat verkoopt in de Britse retail, aldus verkoopleider Tim Jacob.

The Farplants Group noemt zich de grootste tuinplantenleverancier van de Britse consumentenmarkt. De groep bestaat uit vijf kwekerijen uit West-Sussex die gezamenlijk meer dan tweeduizend variëteiten produceren op 70 ha. Daarmee worden negenhonderd klanten beleverd.

Klanten zijn vooral tuincentra en tuincentrumketens.

Voorheen was ook een bouwmarktketen klant, maar daar is Farplants bij weggegaan. „Die klant kocht in op prijs en daar hadden we genoeg van”, aldus Tim Jacob, verkoopleider van Farplants. „Stoppen met die klant was waarschijnlijk het beste wat we hebben gedaan, want daarna sloten allemaal tuincentra zich bij ons aan.”

Sinds kort heeft Farplants twee grote klanten erbij: Next en Waitrose. „Next is de grootste nieuwe speler in ons klantenbestand, want bij hun kledingwinkels zijn in een jaar tijd veertig tuincentra geopend”, vertelt Jacob.

Ook Waitrose, een keten van chique winkels met huishoudelijke artikelen en etenswaar, stort zich op planten. „Waitrose krijgt enorm veel consumenten over de vloer en heeft een tuincentruminkoper in dienst.”

‘Geloven dat kwekerij achter tuincentrum zit‘

Ontmerken en investeren in IT

Overal domineert impulsaankoop Alle klanten van Farplants hebben met elkaar gemeen dat consumenten een plant impulsief kopen. „Ze hebben £20 op zak, zien een mooie plant en kopen deze. Het maakt hen niets uit of het een heester, vaste plant of perkplant is”, legt Jacob uit. „Zelfs in plantencentra zoals Wisley wordt meer impulsief gekocht. Hun sortiment is fenomenaal, maar mooie planten verkopen het meest.”

Vanwege het impulsieve koopgedrag richt Farplants zich in de marketing meer dan ooit op productfoto’s. „90% van onze labels bestaat uit beeld.” Latijnse plantennamen zijn minder belangrijk, het Britse publiek heeft er ook steeds minder kennis van, aldus de verkoopleider van Farplants. „Met foto’s bij planten die nog niet bloeien, verkopen we een belofte: zo zien de planten er straks uit.”

Next en Waitrose verkopen planten niet van A tot Z. In die winkels komt dan ook een ander type consumenten dan bij tuincentra, zegt Jacob. Hij legt uit dat Next en Waitrose trends en stijlen verkopen. „Bijvoorbeeld ’Warm’, ’Blauw’ of ’Geel en rood’.”

Wat de klanten van Farplants ook nog met elkaar gemeen hebben, is dat ze producten graag onder hun

32

huismerk verkopen. Daarvoor moest de kwekersgroep de marketing aanpassen, want Farplants verkocht tuinplanten voorheen onder het eigen merk Far Better Plants. „Het was nooit echt een merk”, erkent Jacob, „want als je consumenten rechtstreeks wilt bereiken met een merk dat ze gaan herkennen, heb je een grote reclamecampagne nodig. Daar hebben we als enkel bedrijf niet het budget voor.”

‘Zestigers kopen niet meer zo flamboyant als vroeger’

Far Better Plants was meer een uiting op tuincentra, waarmee de winkels het sortiment van Farplants konden onderscheiden van andere planten. „Tuincentra vroegen daar eerst om. Maar nu zeggen ze: ’We willen dat consumenten geloven dat we achter het tuincentrum een kwekerij hebben’. Ze willen de tuincentrumnaam merken.”

En daarom besloot Farplants om zelf te ontmerken, en aan te bieden wat de klanten wensen. Het betekende dat de kwekersgroep moest investeren in informatietechonologie, kortweg IT. Zodat de logo’s van klanten bijvoorbeeld op prijsstickers kunnen worden geprint. „We printen logo’s al voor 70% van onze klanten.”

Eigenlijk worden consumenten voor de gek gehouden.

Door huismerken hebben ze volgens Jacob namelijk de perceptie dat de planten ter plekke zijn gekweekt. „Bij Wisley zijn consumenten bereid om meer te betalen voor een plant, omdat die door vakmensen van Wisley zou zijn gekweekt.” De planten zijn echter afkomstig van dezelfde kwekers als die van Farplants.

Eigen consumentenpanels „We moeten aanbieden waar consumenten om vragen”, stelt de verkoopleider. Farplants zit daarom niet alleen met retailers om de tafel, maar zoekt ook de klanten van die retailers op. Consumenten dus. Farplants heeft sinds jaren consumentenpanels, waarin feedback wordt gevraagd op producten. Daarnaast onderzoekt de kwekersgroep het koopgedrag op tuincentra zelf.

Zodoende is bekend dat de gemiddelde Britse tuinconsumenten, dat zijn vrouwen van 60 jaar of ouder, meestal genoeg geld te besteden hebben. Omdat ze verlost zijn van hun hypotheek, aldus Jacob. „Maar ze aarze-

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Farplants.indd 32

07-11-13 15:13

Buitenland

eta il’ len waaraan ze hun geld zullen uitgeven. Ze kopen niet meer zo flamboyant planten in dan tien jaar geleden.”

Farplants is bezig met het analyseren van het succes van QR-codes op productlabels. Het is geen groot succes, kan Jacob al zeggen, maar dat verwondert hem ook niet echt. „Zestigjarige consumenten zitten in dit land niet boven op IT.” Ze scannen QR-codes dus niet met een smartphone, als ze zo’n modern mobieltje al zouden bezitten.

Onder jongere Britten zijn smartphones wel populair.

Maar het is nog niet duidelijk in hoeverre zij wel QR-codes scannen. Farplants print zulke codes voorlopig alleen op

labels bij patioplanten en kruiden. Ze linken naar YouTube-filmpjes met beplantingsinstructies.

Het is Farplants wel duidelijk dat jongeren meer naar tuincentra gelokt moeten worden, vooral jonge gezinnen.

Tuincentra doen er zelf ook meer voor. „Ze hebben activiteiten zoals een circus en een speelhoek. Daar komen moeders op af die tegelijk een plant kopen. Alles helpt.”

De kwekersgroep poogt verder de zomerverkoop te stimuleren. „Maar helaas stopt die verkoop zodra scholen dichtgaan en de vakanties beginnen.” <

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Farplants.indd 33

33

07-11-13 15:13

Tekst en foto’s: Ron Barendse

Levendige FloraHolland Trade Fair De FloraHolland Trade Fair, die van 6 tot en met 8 november in Aalsmeer werd gehouden, zorgde bij boomkwekers - wat de handel betreft - over het algemeen voor tevreden gezichten. Zorgelijker waren de geluiden over de mogelijkheden om volgend jaar aan de beurs te kunnen deelnemen.

Op de FloraHolland Trade Fair was er voor wat boomkwekerijproducten betreft niet heel veel nieuws te zien. Daarvoor volgt de beurs te kort op Plantarium en GrootGroenPlus: beurzen die boomkwekers eerder gebruiken om nieuwigheden te presenteren. Maar waar kwekers tijdens Plantarium over het algemeen vonden dat de handelsstemming te wensen over liet, leek deze tijdens

Een tiental boomkwekers uit Duitsland presenteerde zich gezamenlijk in een straatje. Hoeveel kwekers er hiervan volgend jaar opnieuw op de beurs zullen staan is onzeker. Een van de kwekers zei te verwachten dat misschien een kwart op termijn lid van de veiling zal of kan worden.

de FloraHolland Trade Fair een stuk beter. Met 14.000 bezoekers - 4.000 meer dan vorig jaar - spreekt de beursorganisatie van een record. Ook het aantal van vijfhonderd plantenkwekers, tweehonderd bloemenkwekers, vijftig veredelaars en vijftig ’overige’ stands was volgens de veiling nog nooit zo hoog.

Gemengde gevoelens Toch stond een aantal boomkwekers met gemengde gevoelens op de beurs. De veiling heeft aangekondigd dat er vanaf 2014 geen plaats meer is voor contractzenders. De FloraHolland Trade Fair wordt dan immers exclusief voor leden en aspirant-leden van de veiling. Voor boomkwekers die dan contractzender zijn - en die categorie lijkt op de beurs in de meerderheid te zijn - betekent dit dat zij volgend jaar hier niet meer zullen staan. „Ik weet het niet”, was een veelgehoord antwoord van boomkwekers op de vraag of zij volgend jaar nog mogen deelnemen. <

De coöperatie Flora Toscana, die vooral bestaat uit Italiaanse bloemenkwekers, werkt sinds dit jaar samen met Ortovivaisti Pistoiesi, een coöperatie van boomkwekers uit Pistoia. Of wij hier volgend jaar weer staan? „Ik weet het niet”, zegt Luca Quilici.

34

Kwekerij J. Straathof bv uit Boskoop is sinds augustus toegetre succesvol wordt, maar Decorum bestaat in ieder geval uit een g

Leendert van Muijlwijk laat een hortensia op stam in cadeauverpakking zien. „Vorig jaar stonden we tegenover Designstar op de beurs en met hen hebben we dit jaar het product ontwikkeld. Tijdens deze beurs peilen we de reacties.”

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

FH TradeFair layout.indd 34

11-11-13 13:19

Beurs

Alex Schoemaker uit Boskoop werkt aan een nieuw concept voor zijn Hydrangea. Via smartphone en tablet kunnen gebruikers straks onder andere meer informatie over het product ontvangen. „Tijdens IPM moet het concept klaar zijn”, aldus de kweker.

augustus toegetreden tot Decorum. „Het is nog te vroeg om te zeggen of de samenwerking der geval uit een groep enthousiaste mensen”, aldus Jos Straathof.

André de Gruyter uit Rockanje verkocht z’n hele voorraad, onder andere Pinus nigra ’Pierrick Brégeon’ (Brepo). „Ik maak gebruik van de Ruimte voor Ruimteregeling. Op de plek van mijn kassen komen straks huizen. Een ander deel wordt landbouwgrond.”

Ruud van der Werf uit Boskoop heeft komend voorjaar zo'n 1.000 stuks Magnolia ’Blue Opal’ leverbaar. „Het is voor het eerst dat een Magnolia met deze bloemkleur in deze aantallen op de markt komt”, zegt de kweker.

Kees van Pelt werkt sinds kort voor Azorplant, J.A. Laban, Marcel Brand, Schrama, De Stadsweiden en Themaplant. „Ik doe voor hen de verkoop omdat zij hier vaak zelf niet aan toe komen”, zegt de voormalig medewerker van Baas Plantenservice.

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

FH TradeFair layout.indd 35

35

11-11-13 13:20

Foto’s: De Boomkwekerij, Arno Engels, Sandra Sanders

p ro d u c ta n a lys e

Wisselend seizoen voor siergraskwekers Kwekers die dit jaar siergras leverden voor de consumentenmarkt spreken van een matig jaar. De prijzen waren stabiel maar ze verkochten minder stuks. De verkoop van siergras voor de aanlegmarkt liep volgens kwekers tot nu toe naar tevredenheid.

Bovendien is het aanlegseizoen nog niet voorbij en ziet de rest van het seizoen er hoopgevend uit.

Bij Van Riel Sierplantenkwekerij - dat zich bij de verkoop op de consumentenmarkt richt - noemt Patricia van Riel 2013 een jaar om maar snel te vergeten. „Maart was te koud en mei te warm. De verloren omzet van die maanden konden we in de rest van het jaar niet meer inhalen.” Het bedrijf verkocht zo’n 10% minder stuks en om die reden heeft het bedrijf ook iets kleinere aantallen ingekocht voor volgend jaar.

Kweker Gerard Heinen verkoopt met name siergras voor de aanlegmarkt en spreekt van een goed eerste half jaar en ook nu is hij nog volop bezig met uitleveren. „De aanlegmarkt is dit jaar goed doorgelopen. Ik ben over de verkochte aantallen niet ontevreden en we hebben voor dit najaar ook nog een paar aanlegprojecten op staan.”

Ook kweker Bert Cuijpers spreekt van een goed jaar voor de aanlegmarkt. „Onze omzet blijft dit jaar gelijk aan vorig jaar”, zegt hij.

Hij is wel bang dat er de komende jaren te veel aanbod komt. „Met name minder-winterhard aanbod uit zaad uit Zuid-Europa kan voor marktverstoring zorgen. Siergras blijft trendy en daar springen bedrijven op in.”

De prijzen van de siergrassen bij

handelsstemming

hoe loopt het?

Goede handelsstemming Trade Fair De vorige week gehouden FloraHolland Trade Fair in Aalsmeer trok een recordaantal van 14.000 bezoekers.

Maar niet alleen het aantal bezoekers stemde tot tevredenheid; ook de handelsstemming onder de bezoekers was volgens veel boomkwekers opvallend goed.

Veel boomkwekers waren tevreden over de handelsstemming tijdens de FloraHolland Trade Fair. Voor een aantal van hen viel bijvoorbeeld de vergelijking met Plantarium in het voordeel van FloraHolland Trade Fair uit. Plantarium viel in de vakantieperiode en door veel kwekers werd de handelsstemming toen als voorzichtig ervaren. Kwekers vinden de najaarshandel over het algemeen niet slecht en dat was volgens hen aan de stemming op de beurs ook te merken.

Eric van den Hurk uit Sint-Oedenrode vond dat - ondanks dat zijn Ilex nog niet goed op kleur was - er veel klanten interesse toonden. „Het publiek op de beurs is goed en woens-

36

Groen-Direkt zijn dit jaar stabiel.

De gemiddelde verkoopprijs tot en met week 44 2013 ligt op €3,54 tegen €3,52 in dezelfde periode vorig jaar.

De Boskoopse verkooporganisatie verkocht 20% minder stuks dan vorig jaar. Het koude voorjaar is hiervoor niet alléén verantwoordelijk. Voor Groen-Direkt is siergras vooral een zomer- en najaarsproduct en blijkbaar verliep bij tuincentra ook de verkoop in deze periode niet goed. <

dagochtend vond ik het soms zelfs te druk.” Eugene Breukers van B&B Plant uit Lottum noemt de Trade Fair een goede beurs waar veel eindklanten komen.

Manuel Ruiz Giminez stond namens het Spaanse bedrijf Proval voor het eerst op de Trade Fair. Het bedrijf verkoopt met name kruidachtigen zoals lavendel en tijm. „2013 was voor ons beter dan 2012 en die trend zet zich hier op de beurs voort. Het is een interessante beurs; ik heb al veel klanten gezien.”

De veiling schrijft in haar persbericht dat standhouders erg tevreden zijn over het bezoek. Alle doelgroepen waren volgens de veiling goed vertegenwoordigd: eindklanten, genodigden van exporteurs, bloemisten en vertegenwoordigers van tuincentra.

Op de beurs stonden ongeveer 500 plantenkwekers, 200 bloemenkwekers, 50 veredelaars en waren er zo’n 50 ’overige’ stands. <

‘Aardig wat naar Engeland’ Handel in week 44

Jaap Kolff, Kolff Plants

’Najaar met goed handelsklimaat’ Handel in week 45

Karel Huising, R&G Export

Lees elke week beschouwingen over hoe de handel loopt op de boomkwekerij.nl

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Markt en Afzet BKW38.indd 36

11-11-13 13:19

Markt & Afzet p ro d u c ta n a lys e

Dikke en dunne platanen verkochten het best Van plataan zijn vorige seizoen zowel de dikkere als de dunnere maten redelijk tot goed verkocht. De afzet van de tussenmaten was minder naar tevredenheid van kwekers. Vraag en aanbod lijken meer in evenwicht te zijn gekomen. Door vorst in de winters van 2010/2011 en 2011/2012 is het aanbod kleiner geworden.

Het kleinere aanbod is niet alleen toe te schrijven aan schade in die winters, maar daarna zijn er ook minder platanen opgeplant uit angst voor toekomstige schade. De vraag bleef afgelopen seizoen echter nagenoeg stabiel. Gevolg was dat vooral de maten 6-8 en 8-10 vrij goed hebben gelopen. Bij 10-12 was er zelfs sprake van een tekort. Hierdoor zijn prijzen van jongere platanen licht gestegen.

De tussenmaten, tot 20-25, liepen

minder goed; hiervan stonden daarom de prijzen onder druk. Kwekers hadden meer afzet verwacht vanwege de diverse toepassingsmogelijkheden, maar er bleven nog partijen in die maten staan. Kwekers houden de kwaliteit van die bomen goed door ze rond te steken of nogmaals te verplanten, want de vraag naar 25-30 tot en met 50-60 was (en is) beter.

Qua sortiment spitste de vraag zich toe op de ’gewone plataan’ ofwel Platanus x hispanica (voorheen P. x acerifolia). Afnemers zouden weinig naar specifieke cultivars vragen, enerzijds uit onwetendheid en anderzijds omdat ze zekerheid willen over de winterhardheid. De soort kan echter ook bevriezen, zoals diverse cultivars ook schade kunnen oplopen als de bomen bijvoorbeeld niet helemaal

afgehard de winter ingingen.

De vraag naar plataan komt uit heel Europa, maar dan vooral uit België, Duitsland, Engeland en Frankrijk.

Afgelopen seizoen zijn er ook bomen naar landen verder weg gegaan, zoals Turkije. De grootste vraag naar cultivars kwam uit Nederland. <

langs de kassa

Harrie van Noort:

’Meer vraag naar soorten als mispel en kweepeer’ Naam bedrijf:

Kwekerij De Vrolijke Noot Locatie:

Wasperveen Medewerkers:

Partner en zaterdaghulpen

U bent net weer gestart met de verkoop van (klein)fruitbomen. Hoe ging het? „Vrijdag was het rustig, toen regende het. Zaterdag liep het de hele dag aardig door. De verkoop start altijd begin november, maar eigenlijk is ’de winkel’ half november pas helemaal klaar. We zijn nog druk bezig bomen uit te steken en te labelen.”

Wie zijn uw klanten? „Particulieren en enkele hoveniers.

Mijn klanten zijn geen geregelde bezoekers, want een boom gaat vaak tientallen jaren mee. Maar zij zorgen wel voor mond-tot-mondreclame.

Daarnaast vinden mensen ons via internet. Er komen hier uit het hele land mensen naartoe voor een biolo-

gische boom. De meesten vinden ons echter omdat we al ruim dertig jaar in het vak zitten.”

Wat tekent de huidige tijd? „Tegenwoordig kopen mensen vaak fruitbomen en kleinfruit omdat ze de eigen producten willen eten. Voor hoogstambomen hebben ze niet altijd de ruimte, dus kiest men ook vaak voor de kleinere soorten, al dan niet in combinatie met kleinfruit.

Wat ik ook zie is dat hier steeds meer jonge gezinnen komen, dertigers en veertigers. Die tendens zet door.”

Wat is momenteel in trek? „De belangstelling voor specifieke soorten als kweepeer en mispel neemt toe. De honingbes, die al in mei rijp is, vinden mensen ook leuk, evenals de mini-kiwi en de druivensoorten die hier goed gedijen. Ook het gezondheidsaspect speelt bij sommige producten een rol, zoals bij de blauwe bes en de cranberry.” <

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Markt en Afzet BKW38.indd 37

37

11-11-13 13:19

Vervolgonderzoek essentaksterfte Sinds 2010 komt in Nederland op grote schaal de essentaksterfte voor. Een verdere uitbreiding van deze ziekte betekent een serieuze bedreiging voor het voortbestaan van bossen, landschappen maar ook de afzet van essen.

In 2012 is via het PT geïnvesteerd in onderzoek, dat al veel informatie heeft opgeleverd over de mate van gevoeligheid van vegetatief vermeerderde essencultivars. Er is nog onvoldoende inzicht in de tolerantieniveaus van nakomelingen van essenpopulaties van bepaalde herkomsten voor toepas-

singen in de bosbouw. Voor dit vervolgonderzoek is momenteel geen geld voor handen.

Op voorwaarden dat door het bedrijfsleven financiering wordt georganiseerd, zou het ministerie van EZ ook willen participeren. Indien u zou willen bijdragen aan dit onderzoek kunt u vijf jaar exclusief beschikken over de resultaten uit dit onderzoek. Voor meer informatie: zie www.youtube.com/ watch?v=VxWaBxA5KlY. U kunt ook contact opnemen met de onderzoekers via sven.devries@wur.nl.

Beïnvloeding Gemeenteraadsverkiezingen De eerste campagne van de promotiestichting iVerde is inmiddels in volle gang. In deze campagne wordt op diverse manieren in het kader van de gemeenteraadsverkiezingen aandacht gevraagd voor meer openbaar groen.

Bij politieke partijen is het belang van

voldoende groen nogmaals onder de aandacht gebracht. Onderdeel van deze campagne is het informeren van de achterban van organisaties die deelnemen binnen iVerde: Anthos, VHG en de gewesten van LTO. Met deze informatie kunnen kwekers op het eigen lokaal niveau (eigen gemeente, eigen pers) hun voordeel doen.

Als u meer informatie wenst, kunt u contact opnemen met de sectorspecialist bomen en vaste planten in uw gewest. Ondertussen is ook de website van iVerde volledig online: zie www.iverde.org.

Onwerkbaar weer In de naderende winter kan het weer soms zo slecht zijn dat er buiten niet gewerkt kan worden. Dan is er sprake van onwerkbaar weer. Via het Overbruggingsfonds van Colland kan een ondernemer een periode van onwerkbaar weer overbruggen. U kunt hiervan gebruikmaken als u zich aanmeldt voor dit Overbruggingsfonds via de website van Colland: www.collandarbeidsmarkt.nl en het overbruggingscontract in te vullen.

Vanaf de aanmelding bouwt een ondernemer 2,5 dag op per kalen-

dermaand, die voor zijn vaste werknemers ingezet kunnen worden in een periode van onwerkbaar weer.

Het betreft werknemers met een dienstverband voor onbepaalde tijd.

Jaarlijks kunnen maximaal dertig overbruggingsdagen per werknemer ingezet worden. Ondernemers die zich niet hebben aangemeld voor het Overbruggingsfonds, kunnen niet met terugwerkende kracht hun loonkosten tijdens onwerkbaar weer declareren.

Bent u geïnteresseerd, dan moet u zich tijdig aanmelden.

Deze bijdrage valt onder de redactionele verantwoordelijkheid van de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten. Voor informatie: (073) 217 31 83, e-mail: info@zlto.nl, www.lto.nl.

38

FloraHolland en de boomkwekerij FloraHolland (FH) is een bloemen- en plantenveiling met veel historie. Vanaf begin jaren ’80 kwamen er steeds meer boomkwekerijproducten via dat kanaal op de markt, via bemiddeling en via de klok. De klok deed daarmee zijn intrede in het afzetkanaal. Het Westlandse model (produceren, en dagelijks de gang naar de veilingklok maken) kreeg vanaf die tijd zijn toepassing binnen boomkwekerijbedrijven actief in de consumentenmarkt. Dat model heeft voor velen zeer goed gewerkt maar de afgelopen jaren kwam daar aardig de klad in. Veel kwekers kunnen inmiddels planten van goede kwaliteit kweken, maar vermarkten is tegenwoordig de kunst waar het om draait.

De klokprijzen laten al jaren een neergaande trend zien, en de volumes nemen af.

De markt vaart een andere koers. FH gaat honderden mensen ontslaan vanwege de afnemende hoeveelheid, de klok in Bleiswijk wordt gesloten.

De meeste boomkwekers staan als losse zender ingeschreven bij FH en konden daarmee de klok altijd als afzetkanaal gebruiken. Daar komt nu een einde aan.

Losse zenders (hogere provisie) kunnen niet meer klokken tenzij het om planten gaat die iets toevoegen. Er kan ook gekozen worden voor een aspirant of vast lidmaatschap.

Losse zenders kunnen ook niet meer aan beurzen deelnemen, dat kunnen alleen de (aspirant)leden.

Ik ben benieuwd of dit beleid gaat werken.

Het kan twee kanten op gaan. Men intensiveert dit kanaal, of men haakt af. Elke keuze heeft voor- en nadelen. Velen maken nu die afweging. Een veilingmedewerker die pas een speld heeft gekregen voor zijn 40jarig dienstverband (en gewoon doorwerkt), is ervan overtuigd dat degene die voor FH kiezen hier geen spijt van krijgen! De tijd zal het leren.

Peter Bontekoe

Voorzitter LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

LTO linkerpag-BKW38.indd 38

11-11-13 13:19

Service

Foto: Arno Engels

bedrijfsnieuws

vaktaal

Aaltjes herkennen door DNA BLGG AgroXpertus kan aaltjesonderzoek uitvoeren op basis van DNA. De DNA-techniek wordt gebruikt om de aanwezigheid van verschillende soorten wortelknobbelaaltjes, wortellesieaaltjes en vrijlevende wortelaaltjes vast te stellen. Ook kan de aanwezigheid van het stengelaaltje Ditylenchus dipsaci en het destructoraaltje D. destructor met deze techniek worden vastgesteld. Het voordeel van de DNA-techniek is dat schadelijke aaltjes die in lage aantallen aanwezig zijn ook zichtbaar worden.

In één onderzoek worden de twintig meest relevante aaltjes opgespoord en wordt zichtbaar in welke mate ze aanwezig zijn in de grond, ongeacht het geslacht en de leeftijd.

Verkoper Van Krimpen in Boskoop Per 1 november is Eric de Kwaadsteniet bij handelsonderneming Van Krimpen bv gestart als vertegenwoordiger voor de regio’s Boskoop, Aalsmeer, Bollenstreek en NoordHolland. Voorheen was De Kwaadsteniet accountmanager boomkwekerij en hovenier bij Fouragehandel G.J. Houtman (nu onderdeel van Telermaat); in die functie verkocht hij reeds producten van Van Krimpen in de regio Boskoop.

De Kwaadsteniet is bereikbaar via ericdek@krimpen.nl en (06) 83 66 22 41.

agenda Binnenland 21 november Informatiedag over

gebruik van hulpstoffen in de landen tuinbouw Gorinchem

26 t/m 28 november Tuinbouwrelatiedagen Venray

12 december, 21, 23 januari, 27 februari Verlengingsbijeenkomst

spuitlicentie gewasbescherming licentie 1 en 2 Lunteren, Veluweplant 8 en 9 januari FloraHolland Winter Fair Aalsmeer 21 januari Start cursus gewasbescherming licentie 1 Lunteren, Veluweplant 28 januari Start cursus gewasbescherming licentie 2 Lunteren, Veluweplant 4 en 5 februari Groen Direkt voorjaarsbeurs Boskoop

11 t/m 13 februari

Tuinbouwrelatiedagen Gorinchem 8 en 9 maart Themaweekend helleborusdagen Eenrum, kwekerij De Kleine Plantage 5 en 6 april Themaweekend rozen, clematis en zaden Eenrum, kwekerij De Kleine Plantage 5 en 6 april Kom in de kas Landelijk 9 t/m 11 april Voorjaarsbeurs FloraHolland Naaldwijk

Buitenland 28 t/m 31 januari Vakbeurs IPM Duitsland, Essen

4 en 5 maart Florall voorjaarsbeurs België, Gent

Bijdragen Meer informatie op: deboomkwekerij.nl/agenda

Bijdragen voor de service-pagina’s kunnen worden gestuurd naar Redactie ‘De Boomkwekerij’, Postbus 9324, 2300 PH Leiden, e-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl.

Jan de Leest Leeftijd: 59 Opleiding: verpleegkunde en vakschool Vught Bedrijf: Boomkwekerij De Leest vof Plaats: Bladel

Sortiment: heesters in 1,5 l- en 2 l-container, waaronder Euonymus, Leucothoe, Hypericum, Viburnum, Prunus op eigen wortel Oppervlakte: 7 ha waarvan 3 ha foliekas

Wat gebeurt er op de kwekerij? „Deze week hebben we Leucothoe opgepot, en we zijn kappen aan het schoonmaken voor nog meer nieuw materiaal. Er gaan ook nog kleine bestellingen weg, maar we hebben vooral voorjaarshandel.”

bijvoorbeeld een mooie, nieuwe Sarcococca die anders is dan wat er al is. We hadden eerst een streep gehaald door het sortiment, om makkelijk te kunnen kweken, maar nu gaan we weer terug naar een breed sortiment.”

Klaar voor de winter? „We moeten nog wat partijen binnen zetten, maar eerst moet het blad eraf zijn. Met de heftrucks halen we alles in twee dagen tijd naar binnen. Verschillende soorten kunnen buiten overwinteren.”

Vanwege risicospreiding? „Ja, en vanwege arbeidsspreiding, zodat we ook in de winter genoeg arbeid hebben voor ons vaste personeel. Maar voor ons is het belangrijkste dat we met een breed sortiment aantrekkelijker zijn voor de handel. We zitten tenslotte niet in een concentratiegebied, maar geïsoleerd. Vanaf de snelweg is een vrachtwagen een uur bezig om op en neer naar Bladel te rijden.”

Hoe kijkt u naar het voorjaar? „Een voorjaar zoals we twee keer achter elkaar hebben gehad, dat zal toch niet opnieuw gebeuren? We kunnen ook weer een mooi voorjaar krijgen, en de planten dan voor een goeie prijs verkopen.”

Welke Prunus stekt u? „Acht soorten, waaronder P. incisa en P. tomentosa. Het is prijstechnisch interessant om deze sierkersen te stekken in plaats van te enten, volgens mij doen niet veel kwekers dat. We verkopen ze voor de bloei, dus in knop. Het is leuke handel voor lijnrijders en retailers.”

Heeft u meer aparte heesters? „Daar zijn we driftig mee bezig,

Hoe kwam u vanuit de zorg in de kwekerij terecht? „De bureaucratie waar we nu tegenaanlopen in de gezondheidszorg, begon al midden jaren ’70. Dat iets goed werd opgeschreven, was belangrijker dan dat de mensen goed verzorgd werden. Ik wilde daarom niet meer in de zorg werken, stopte ermee en ging naar de vakschool in Vught om aanleg en onderhoud te leren. Het kweken begon hobbymatig, maar is uit de hand gelopen als je ziet wat we nu hebben, haha!”

De Boomkwekerij 38 (15 november 2013)

Service rechterpag-BKW38.indd 39

39

11-11-13 14:39

532742.indd 40

11-11-2013 11:19:58