Bkw 30 2013 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

26 juli 2013

Keuren voor vernieuwde certificering 24

Omzetverlies Baas door problemen Praktiker 6 Ondernemer Lodders leunt niet achterover 14 EfficiĂŤnter bemesten na plantsapanalyse 27 Toch handel in warme vakantietijd 36 Omslag-BKW30.indd 1

22-07-13 15:09

506574.indd 2

22-7-2013 13:13:02

Inhoud

Omslag: Arno Engels

12 Brabants convenant als voorbeeld

Nieuws 4 Commentaar: Waterdichte moeite 4 Mening: Pius Floris over plantgezondheid 5 Column: Vakantieverwachtingen 6 Baas Pantenservice rekent op 25% omzetdaling

Bedrijf

11 Ondernemersvragen: Kan ik een verzoek om korter te werken weigeren? 12 ’Convenant biedt toekomstperspectief voor boomkwekerij’

27 Inzicht krijgen door plantsap

14 Marc Lodders: ’Als ondernemer moet je steeds op je qui-vive zijn’ 16 Veel factoren spelen rol bij grond kopen of pachten 19 ’Een bevestiging dat we goed bezig zijn’

Teelt & Gewas

20 Zomerserie Mijn favoriete machine: ’Speciaal op maat voor onze bedden’ 24 Vernieuwde certificering in de praktijk 26 Teeltadvies: Waak voor trips in bomen 27 Plantsap geeft duidelijkheid over voedingstoestand van de plant

34 Postverzendingen niet rendabel

Markt & Afzet 32 Plantregio Rhein-Maas laat zich zien 34 Voor kwekers zijn postverzendingen niet snel rendabel 36 Marktnieuws

Service 38 LTO Nederland Vakgroep Bomen en Vaste planten 39 Vaktaal en Agenda

De onderstaande icoontjes bij de artikelen hebben de volgende betekenis en zijn te vinden op de website deboomkwekerij.nl:

colofon Redactie

Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl Website: deboomkwekerij.nl Hoofdredactie Wim du Mortier (071) 565 96 82 Vakredactie Arno Engels 565 96 86 Ketura Haveman 565 96 83 Ron Barendse 565 96 84 Bureauredactie Marrit Molenaar, Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Vormgeving Bert Hassing, John Jennissen Fotografie Gerdien de Nooy Directie Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 565 96 78 Alice Hoogenboom

Exploitatie

Koninklijke BDU Uitgevers B.V., Afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA T (0342) 494 263 Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Advertentie-exploitatie Media adviseur: Gert-Jan Bloemendal T (0342) 49 48 07 E g.bloemendal@bdu.nl, Internet: bdu.nl Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Abonnementenservice Aanvraag (ook via website deboomkwekerij.nl) en wijziging abonnement naar Koninklijke BDU Uitgevers, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld, T (0342) 494 844, F (0342) 494 299, E abonnementen@bdu.nl. Op werkdagen telefonisch bereikbaar van 8.30 – 14.00 uur

Filmpjes –

Foto’s –

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via deboomkwekerij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice. Jaarabonnement: €236,65 (exclusief 6% btw). Studenten en scholieren krijgen 25% korting. Buitenlandse abonnees betalen een kleine toeslag.

Documenten en linken naar website

Druk Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf B.V. 25ste jaargang ISSN-nummer: 0923-2443 De Boomkwekerij is een uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en de Koninklijke BDU Uitgevers B.V. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Koninklijke BDU Uitgevers B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Inhoudspagina-BKW30.indd 3

22-07-13 15:09

Foto: Ketura Haveman

MENING

Pius Floris, Plant Health Care

Hoezo plantgezondheid? Al een aantal jaren zijn er bedrijven die de slogan ’van Gewasbescherming naar gewasgezondheid’ voeren. Maar wat houdt dat dan in? Wanneer gaan organisaties werken aan plantgezondheid in plaats van ziektebestrijding? En wanneer gaat de overheid zorgen voor regelgeving die werken aan de gezondheid van planten mogelijk maakt?

Pius Floris Plant Health Care BV pfloris@planthealthcare.com

Er zijn duizenden publicaties, boeken en brochures over plantenziekten en gebreksymptomen, maar informatie over plantgezondheid is lastiger te vinden. Plantgezondheid is nooit een onderwerp voor diepgravende studie geweest. Al decennia wordt onderscheid gemaakt tussen gezonde en ongezonde planten op basis van uiterlijke kenmerken, ook al zegt dat niets over de weerbaarheid van een plant. Het is van het allergrootste belang dat het onderzoek zich gaat richten op plantgezondheid. LTO, NFO, PT, WUR, PPO, DLV en alle andere organisaties die zich richten op planten, gooi het roer om! Ga op zoek naar manieren om plantgezondheid in kaart te brengen. Ga op zoek naar teeltmethoden waarin het gebruik van bestrijdingsmiddelen uitzondering is in plaats van regel. Ga op zoek naar wat planten gezond houdt in

COMMENTAAR

plaats van wat ze ziek maakt. Van de kosten in de teeltsector wordt 95% besteed aan de bestrijding van plantenziekten. Dat is echt niet meer van deze tijd. Gelukkig heeft staatsecretaris Sharon Dijksma bij de behandeling van de nota ’Gezonde Groei, Duurzame oogst’ onlangs besloten om de opheffing van de RUB (Regeling Uitzondering Bestrijdingsmiddelen) uit te stellen tot er een Europees alternatief is. In deze nota wordt weer overduidelijk dat onze overheid de essentie mist van het besef ’Duurzame teelt’. De overheid zelf zet de allergrootste rem op duurzame ontwikkeling van de agrarische sector als ze nalaat om regels te maken voor plantversterkende middelen. Pas daarna zal de praktijk kunnen aantonen dat het gebruik van chemische gewasbescherming drastisch omlaag kan. De hele agrarische sector zit al vele jaren te wachten op

PEILING

Waterdichte moeite

Arno Engels Vakredacteur

In het najaar kunnen de eerste bomen op de markt komen die gecertificeerd zijn volgens Naktuinbouw Select Plant Laan- en Sierbomen. Recent is namelijk de keuring begonnen voor deze vrijwillige productcertificering. Lees in dit vakblad hoe die keuring in de praktijk verloopt. De certificering houdt in dat de identiteit en de herkomst van de bomen zijn gewaarborgd. Een specifieke boom is dus soorten rasecht en het uitgangsmateriaal komt uit de zaadbron die het herkomstcertificaat vermeldt. Dat klinkt allemaal mooi, want dat is toch precies wat afnemers willen hebben? Aan gecertificeerde bomen komen echter geen waarmerkstrookjes te hangen. Je kiest zelf hoe je aantoont dat die bomen onder de certificering vallen. Wie is hier dan verantwoordelijk ofwel juridisch aansprakelijk voor? Degene die de boom in de handel brengt, niet degene die hem heeft gecertificeerd. En hoe waterdicht is de productcertificering dan? Op een bon of etiket valt van alles te printen. Er is dus kans dat afnemers toch niet de gewenste waarborg krijgen. De bomen kunnen net zo goed van een bedrijf zijn die ze heeft ingekocht bij een kweker zonder de productcertificering. Zo loopt dat volgens kwekers ook wel eens bij een andere productcertificering genaamd Milieukeur. Hoe zijn bomen dan wel individueel te merken, zodat tracking & tracing mogelijk is? Met transponders ofwel chips in de bomen, en als de bomen deze investering niet waard zijn, dan kun je ze ook gewoon merken met een spuitbus. Of laat technostudenten alternatieven verzinnen. Voor afnemers is een productcertificering pas iets waard als deze waterdicht is. Want voor hen wordt toch al die moeite gedaan?

Russische importstop is storm in glas water

Eens 61%

Oneens 39%

De nieuwe peiling luidt:

Problemen in retail bevestigen dat je nooit op één paard moet wedden. Stem mee op deboomkwekerij.nl.

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Nieuws BKW30-13.indd 4

22-07-13 15:14

Opinie COLUMN COEN DEKKERS

Vakantieverwachtingen ’Pffrtt’. En toen was het op. Het pompje spetterde de laatste crème vermengd met wat lucht naar buiten. Kwam goed uit, want het was toch de

richtlijnen voor plantversterkende middelen en bodemverbeterende middelen. Simpelweg omdat er geen kweker is die voor zijn plezier gewassen bespuit met chemische middelen. Maar ze hebben geen alternatief zolang de overheid (de EU) blijft aarzelen om regels te maken voor plantversterkende middelen. Een mens zou bijna gaan denken dat er multinationals zijn met een zware lobby in Den Haag en Brussel die willen voorkomen dat de agrarische sector minder chemische middelen en minder kunstmest gaat inzetten. Aan plantenziekten wordt alleen door een beperkte groep bedrijven verdiend. Aan plantgezondheid kan iedereen verdienen. De maatschappij, burgers, leveranciers en telers of kwekers. Waar wachten ze nog op?

laatste dag van de vakantie. Perfect uitgekiend, flesje zonnebrandcrème leeg, vakantie afgelopen. Zoals een echte efficiënte kweker het ook hoort te doen. Niks verspillen. Want weet je wat dat spul kost? Pffrtt. En zo kunnen we weer van zand tussen de tenen naar potgrond tussen de vingers. Eindelijk. Want dat strandzand is een paar dagen leuk, maar daarna begint het echt te jeuken. Dan begin ik de plantjes al weer te missen. De vakantie begint altijd met twee dagen slapen. ’Loslaten’ heet dat. Meestal lukt me dat toch niet zo goed, want bij elke bewolkte dag is mijn conclusie: ’een mooie dag om de versgewortelde stekken bloot te leggen’. En zodra ik ergens hoor dat het morgen een warme dag zal worden, denk ik: ’dan moet ik echt niet vergeten vannacht goed water te geven. En wat zal ik doen met de Ec? Even iets laten zakken?’ Het zit in mijn systeem en blijft erin, ik kan er echt niets aan doen. Wil ik ook niet. Mijn grootste vakantietegenvaller was wel in de winter naar de zon. Ik waarschuw u als kwekers maar vast, voor het geval u het nog ooit van plan was. Kijk uit! De vakantie was prima, daar lag het niet aan. Maar het gevoel dat ik kreeg toen ik daar met 25 graden in mijn blote bast ronddartelde werd bij thuiskomst hard onderuit geschoffeld. De zon, de blauwe lucht, de witte stapelwolken. Mijn interne computer had ongemerkt het standje ’groeizaam weer’ aangezet. Terwijl thuis de plantjes in de modus ’veel-te-koud-om-te-bewegen’ stonden. Stil dus. Wat dat betreft bestaat er niks mooiers dan vakantie in ons eigen kleine landje. De vertaling wordt er simpeler van. Shirt uit is kasramen open. Een korte broek staat voor kasraamstandje maximaal. Zonnebrandcrème smeren is het schermdoek dicht laten lopen. Een koud pilsje op het terras is een watergift met flink wat Ec. Gaan we de zon ’koperen ploert’ noemen, dan kunnen we beter niet meer veilen. En bij pffrtt is het tijd om naar huis te gaan.

STELLING

Ik schakel liever een Pool in dan een scholier Rick Oudenampsen,

Wilco Beugeling, Rob

Harry Schrama,

Boomkwekerij

de Boer Vasteplanten,

Vruchtbomenkwekerij Mts

Oudenampsen, Loo:

Frederiksoord:

Schrama, Biddinghuizen:

„Vanuit financieel oogpunt

„Of het een Pool of een scho-

„Wij werken het liefst met

heb ik liever scholieren, maar

lier is maakt mij helemaal

mensen met wie we goed

de Polen werken harder en

niets uit. Het belangrijkste

kunnen communiceren. Sinds

kunnen meer. Het ligt geheel

is dat men gemotiveerd is en wil werken.

de komst van de Polen is de samenhorigheid

aan het werk wie ik wil inschakelen. Stek

Wanneer ze dat zijn, is een scholier natuurlijk

in het bedrijf een stuk verminderd. Dat vind ik

wegsteken kunnen scholieren heel goed, maar

goedkoper dan een Pool, maar bij gebrek aan

jammer, maar het is niet anders. Momenteel

voor zwaarder werk of eentoniger werk zijn

scholieren zijn Polen een goede optie. Voor

melden zich vaker Nederlanders, het is sowie-

het de Polen die beter en sneller werk leveren.

beide groepen geldt dat je een beetje geluk

so merkbaar dat er minder werk is. Het voor-

Een mix van Polen en scholieren werkt op ons

moet hebben hoe de aard van het beestje is.”

deel van de Polen is dat zij uren willen maken.

bedrijf het beste.”

Dus ze zijn er altijd, ze hoeven niet naar de tandarts en hebben geen buikpijn. Iets te veel alcohol nuttigen komt wel eens voor, maar een makkelijk leven hebben ze ook niet ver van huis. Wij nemen de mensen die we kunnen gebruiken met al hun plussen en minnen.”

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Nieuws BKW30-13.indd 5

22-07-13 15:14

Foto’s: Britta Wieland-Ritter, Gemeente Den Haag

Baas Plantenservice rekent op 25% omzetd ali De slechte financiële positie van het Duitse Praktiker AG blijft voor Baas Plantenservice niet zonder gevolgen. De handelaar houdt rekening met een omzetdaling in 2014 van 25%. „Maar het kan ook nog meevallen”, zegt directeur Ad van de Wijdeven.

Voor Praktiker AG is sinds 11 juli, zoals ze dat in Duitsland kennen, een Plan Insolvenz van kracht. Dit vanwege de slechte financiële situatie van het bedrijf. Dit reorganisatieplan moet er binnen drie maanden voor zorgen dat het moederbedrijf van de Duitse bouwmarktketens Praktiker

en Max Bahr, weer zicht heeft op een financieel gezonde toekomst. Onder het reorganisatieplan vallen alleen de winkels van Praktiker en niet die van Max Bahr. Van de Wijdeven, die als directeur van Baas Plantenservice in Hazerswoude in nauw contact staat met de leiding van het beursgenoteerde Praktiker AG, heeft hier veel vertrouwen in. Een Duits reorganisatieplan verschilt volgens hem op een paar belangrijke punten met het Nederlandse surseance van betaling.

Levensvatbaar Een surseance van betaling eindigt in Nederland volgens hem in 99% van de gevallen al snel in een faillissement, terwijl in Duitsland via een reorganisatieplan een kleine 70% van de bedrijven weer levensvatbaar wordt. Hij legt uit dat via het Plan Insolvenz de overheid voor de komende drie maanden garant staat voor de vaste kosten van het noodlijdende Praktiker. Ook is Praktiker in deze

kort

Russisch importverbod

’Bezuinigingen niet op te vangen’

Het Russische importverbod op aardappelen en plantmateriaal uit de EU geldt uitsluitend voor buitenteelten en niet voor planten die afkomstig zijn uit de kassen. Dit blijkt uit een brief die de Russen ter verduidelijking van het importverbod naar de Europese Commissie hebben gestuurd, zegt Paul van der Zweep van de VGB. Sinds 1 juli heeft de Russische Federatie haar grenzen gesloten voor producten uit de EU.

Met een verdienmodel kunnen bezuinigingen in het openbaar groen niet substantieel worden opgevangen. Dat concludeert het InnovatieNetwerk in een rapport over verdienmogelijkheden met groen. Aangenomen wordt dat er de komende jaren zo’n €80 miljoen minder aan subsidie beschikbaar komt voor groen. Volgens het InnovatieNetwerk zou er met groen hoogstens €50 miljoen te verdienen zijn.

Hangende rozen op Plantarium

Zelfrijdende plantnoviteit Egedal

Moerheim New Plant presenteert op Plantarium hangende rozen in 9 cm-potten. Hiermee richt het bedrijf zich op de impulsmarkt. De rozen behoren tot de collectie Drift Roses. Dit zijn kruisingen tussen miniatuurrozen en bodembedekkende rozen. Volgens Moerheim New Plant groeien de rozen compact, bloeien ze continu en zijn ze goed resistent tegen ziekten.

De Deense fabrikant Egedal heeft een nieuwe zelfrijdende plantmachine op de markt gebracht voor beddenteelt. De machine (type MS) rijdt op een industriemotor van Volkswagen die diverse componenten hydraulisch laat werken. Een vijfrijige MS kost circa €70.000. Højgaard Planteskole in Denemarken en Jörg Engler Baumschulen in Noord-Duitsland werken er reeds mee.

Rabobank en GrootGroenPlus zetten samenwerking verder Rabobank De Zuidelijke Baronie is ook de komende drie jaar hoofdsponsor van GrootGroenPlus. De bank zorgt voor wifi op de beurs en ontwikkelt een speciale applicatie voor smartphones en tablets. Deze app zal onder andere de beursplattegrond en deelnemersinformatie bevatten. De verlengde samenwerking is logisch volgens beide partijen. De Rabobank voelt zich immers nauw betrokken bij de boomkwekerij.

Nieuwbouw CLTV in volle gang De bouw van een nieuwe aanvoerloods op het CLTV-terrein vordert gestaag. In september zal de loods klaar zijn, voordat het Zundertse Bloemencorso plaatsvindt en de voorbereidingen voor GrootGroenPlus beginnen. De nieuwe loods is bedoeld voor de aanvoer van aardbeien, groenten en fustopslag. De oude loods wordt opslag voor onder andere boomkwekerijbenodigdheden.

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Nieuwsbericht en kortnieuws BKW30-13.indd 6

22-07-13 15:40

Nieuws

etd aling periode beschermd tegen crediteuren zodat het niet failliet kan gaan. Deze bescheming houdt tevens in dat rekeningen van leveranciers die per 11 juli open stonden voorlopig in de koelkast worden gezet. Voor Baas betekent dit dat een aantal rekeningen vooralsnog onbetaald blijven. „De bedragen zijn in deze tijd van het jaar niet zo hoog dus dat bedrag is voor ons wel te overzien”, zegt van de Wijdeven. „Alle rekeningen van het voorjaar zijn betaald en de leveringen die we momenteel doen, gaan niet op rekening maar worden direct betaald. Ook dat laatste is onderdeel van het reorganisatieplan.”

Kwekers kunnen gerust zijn Volgens Van de Wijdeven is Baas Plantenservice ook niet in de problemen gekomen wat de betaling aan kwekers betreft en die kunnen volgens hem dan ook gerust zijn. „Zo’n 55% van de omzet verloopt via de automatische incasso van FloraHolland en de betaling van de overige 45% loopt ook geen vertraging op.” Over het reorganisatieplan wat nu voor Praktiker AG op tafel ligt is Van de Wijdeven optimistisch. „Praktiker AG had twee mer-

kenstrategieën: de Praktiker-vestigingen met hun discountformule en daarnaast de Max Bahr-vestigingen die meer service nastreven. Omdat de formule van Max Bahr de laatste jaren heeft bewezen succesvol te zijn, is sinds vorig jaar een begin gemaakt met de ombouw van 114 Praktiker-vestigingen naar Max Bahr-vestigingen. Deze ombouw heeft inmiddels bij 54 vestigingen plaatsgevonden en het nieuwe plan voorziet er in dat de overige 60 vestigingen nu versneld worden omgebouwd. Daarmee komt volgend jaar het totaal aantal Max Bahr-vestigingen op 182. Voor de overgebleven 70 verouderde Praktiker-vestigingen geldt dat zij niet worden omgebouwd, maar worden afgestoten.”

Niet zonder pijn En in dat laatste zit volgens Van de Wijdeven de pijn voor Baas Plantenservice. „Die 70 vestigingen zijn weliswaar verouderd, maar er worden nog altijd veel planten verkocht. Wij gaan daarom voor volgend jaar uit van een omzetdaling van zo’n 25%.” Dit percentage zou volgens hem nog kunnen meevallen als een groot deel van de 60 vestigingen die moeten worden omgebouwd in het voorjaar van 2014 al klaar zijn. In hoeverre

dat het geval is, is voor hem nu nog lastig in te schatten. Maar het vertrouwen bij Van de Wijdeven in de formule Max Bahr is groot en volgens hem heerst in Duitsland de opvatting dat er geen groei meer zit in discountformules, maar juist in winkels die meer service verlenen. De ombouw van Praktiker naar Max Bahr is volgens hem dan ook een juiste keuze.

In gesprek met kwekers Toch komt Baas Plantenservice er volgens de directeur niet onderuit om binnenkort in gesprek te gaan met kwekers met wie zij contractuele verplichtingen heeft. „Voor dit najaar en komend voorjaar zullen we de vastgelegde aantallen naar beneden toe moeten bijstellen. Dat is niet anders.” Voor het vaste personeel van Baas Plantenservice voorziet hij geen gevolgen. „Qua inkoop en verkoop blijft er net zo veel werk over, maar we zullen met name komend voorjaar zo’n 25% minder flexibele arbeidskrachten nodig hebben.” Baas Plantenservice levert volgens Van de Wijdeven 80 tot 85% van tuinplanten die bij Praktiker en Max Bahr jaarlijks worden verkocht. <

Techniekdemo’s op Plantarium

Beverly Gouden Roos Den Haag

Toeleveranciers die meedoen aan Plantarium, kunnen in een extra ruimte hun product demonstreren. Vier keer per beursdag worden alle technieken gedemonstreerd onder regie van DLV Plant. De hele productieketen, van stek of zaailing tot leverbaar product, zal hierbij aan bod komen.

Het Internationaal Rozenconcours in het Haagse Westbroekpark is donderdag 11 juli gewonnen door Beverly, een roze theehybride van Kordes uit Duitsland. De geurprijs ging naar een andere roze theehybride van Kordes: Souvenir de Baden-Baden. De oudste roos van het Westbroekpark won de publieksprijs: Maria Mathilde, een witte floribunda van Lens, aangeplant in 1980.

Areaal boomkwekerij groeit sterk De Nederlandse boomkwekerijsector is sinds 2000 met 34% in oppervlakte gegroeid, zo heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) berekend. In 2012 nam de sector zo’n 22.000 ha in beslag. Per werknemer werd 2,1 ha bewerkt. Dat was in 2000 nog 1,5 ha. De gemiddelde opbrengst per werknemer nam ook toe tot €92.000. Dat is 45% meer dan rond 2000. Tegenover de groei staat een daling in het aantal bedrijven: in 2012 telde de boomkwekerij zo’n 2.600 bedrijven, 23% minder dan in 2000.

Boomfeestdag eerder vanwege gemeenteraadsverkiezingen De Nationale Boomfeestdag vindt volgend jaar eerder dan normaal plaats, dit vanwege de gemeenteraadsverkiezingen. Bij lokale overheden kunnen burgers en bedrijven dan aandacht vragen voor bomen in het gemeentelijk groenbeleid en op de jaarlijkse gemeentebegroting. Het thema van de Boomfeestdag is in 2014 dan ook ’Kiezen voor Bomen!’

Squall Concentraat niet op TCT-lijst De samenstelling van Squall is aangepast. Omdat de Technische Commissie Techniekbeoordeling (TCT) geen onderzoek heeft gedaan naar de driftreducerende eigenschappen van de nieuwe samenstelling, gelden voor het nieuwe Squall Concentraat de gewoonlijke driftreducerende eisen binnen 14 meter van de waterkant.

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Nieuwsbericht en kortnieuws BKW30-13.indd 7

22-07-13 15:40

506576.indd 8

22-7-2013 13:01:44

506577.indd 9

22-7-2013 13:02:22

506575.indd 10

22-7-2013 13:10:46

Ondernemersvragen

Illustratie: Studio Moor

Kan ik een verzoek om korter te werken weigeren? Eén van mijn personeelsleden verzoekt om verlaging van zijn wekelijkse arbeidsduur tot 80%. Een aantal andere personeelsleden werkt al parttime. Als ik instem, kom ik in de knel met mijn personeelsbezetting. Ik wil zijn verzoek weigeren. Mag ik dat doen?

Margot van Herwerden Houthoff Buruma, Amsterdam m.van.herwerden@ houthoff.com

Sinds 2000 bestaat er een wet die voorziet in recht op deeltijdarbeid. Op grond van deze wet hebben werknemers die minstens een jaar in dienst zijn het recht op aanpassing van hun arbeidsduur. Zowel vermeerdering als vermindering van de arbeidsduur per week. Uitgangspunt is dat de werkgever het verzoek inwilligt, tenzij zogeheten ’zwaarwegende bedrijfsof dienstbelangen’ zich daartegen verzetten. De werkgever stelt de spreiding van de uren vast volgens de wensen van de werknemer, tenzij een belang speelt waar de wens van de werknemer voor moet wijken. Dat een verzoek tot aanpassing van de arbeidsduur tot discussie kan leiden, blijkt wel uit een recente uitspraak van de kantonrechter Deventer.

Verzoek werknemer Stuur uw vragen of suggesties naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen of mailen met (071) 565 96 82, boomkwekerij@hortipoint.nl

Een servicemonteur, fulltime in dienst, werkt samen met vier collega’s in een rayon. Drie collega’s werken parttime. De monteur dient een verzoek tot aanpassing van zijn arbeidsduur van 40 naar 36 uur in. De werkgever wijst dit verzoek

af. Volgens de werkgever levert de aanpassing van de arbeidsduur grote roosterproblemen op en problemen van financiële aard. De monteur stapt naar de rechter en verzoekt zowel om aanpassing van zijn arbeidsduur als om een indeling van vijfmaal 8 uur per dag, waarbij de werkgever mag bepalen welke dag hij eens in de twee weken vrij is. De rechter stelt in zijn oordeel over deze zaak voorop dat de vraag centraal staat of ’zwaarwegende bedrijfsbelangen’ in het spel zijn. De rechter meent van niet. De werknemer heeft aangevoerd dat door toewijzing van zijn verzoek er nauwelijks iets zal veranderen in de bezetting omdat hij nu feitelijk al 36 uur per week werkt door de inkoop van extra vakantiedagen en het omzetten van overuren in vrije tijd. De werkgever heeft zich hiertegen niet voldoende kunnen verweren. De werkgever heeft nog aangevoerd angst te hebben voor de precedentwerking, maar dat overtuigt de rechter niet, omdat al drie van de vier collega’s parttime werken. Ook het argument van extra kosten baat niet. De rechter wijst het verzoek van de werknemer toe.

Tips voor de praktijk Zoals blijkt uit de rechtspraak over verzoeken om aanpassing van de arbeidsduur, worden argumenten van de werkgever als precedentwerking, beschikbaarheid voor klanten, extra kosten en dergelijke, zelden als ’zwaarwegende bedrijfsbelangen’ aangemerkt. Met name als er ook al andere personeelsleden (in soortgelijke functies) parttime werkzaam zijn, is het lastig om het verzoek te weigeren. Argumenten die bijvoorbeeld zijn gelegen in de veiligheid binnen het bedrijf hebben meer kans van slagen. Bij een recente wetswijziging in de Arbeidstijdenwet is een bepaling toegevoegd die bepaalt dat de werknemer aansluitend op ouderschapsverlof een verzoek tot aanpassing van zijn arbeidsduur kan doen voor de duur van een jaar (of een andere overeen te komen periode). Als ouderschapsverlof in de praktijk niet tot problemen in de bedrijfsvoering heeft geleid, zal de werkgever ’van goeden huize’ moeten komen om een verzoek om aanpassing van de arbeidsduur te weigeren. <

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Ondernemersvragen rechterpag-BKW30.indd 11

22-07-13 15:08

Tekst: Ank van Lier Foto: VidiPhoto

Samenwerking Sint-Oedenrode krijgt voorbeeldfunctie

’Convenant biedt toekomstperspec tie Kwekers en natuurmensen die de handen ineen slaan, om ruimte te bieden voor de boomteelt en tegelijkertijd de kwaliteit van het landschap te behouden. Dat is de essentie van het ‘Roois Convenant’, dat is ondertekend in Sint-Oedenrode. Deze unieke samenwerking biedt volgens betrokkenen louter winst voor de boomkwekerijsector. Agrarische ondernemers en natuurorganisaties staan vaak lijnrecht tegenover elkaar. Hoe fel het er aan toe kan gaan, daar schrok kweker Eric van den Hurk uit Sint-Oedenrode van, toen hij enkele jaren geleden een provinciale bijeenkomst bezocht voor agrariërs en natuurverenigingen. „Ook in onze gemeente dreigden kwekers en natuurmensen in de clinch te raken, door de discussie rond het op handen zijnde bestemmingsplan buitengebied. Dat moest toch anders kunnen, zo was mijn overtuiging. Een vertegenwoordiger van stichting Het Roois Landschap, die ook aanwezig was bij de bewuste meeting, deelde die mening.”

Begrip groeit Van den Hurk nam het initiatief tot enkele bijeenkomsten, waarbij (laan)boomkwekers en natuurmensen voorzichtig aan elkaar konden snuffelen. „We luisterden naar elkaars visie en standpunten en er werd getracht een vertrouwensbasis te creëren’’, zegt Van den Hurk. „Dat ging niet zonder slag of stoot. Ook vanwege de strubbelingen rondom het nieuwe gemeentelijke bestemmingsplan buitengebied. De boomteelt in het gehele Dommeldal stond ter discussie; dat zette de verhoudingen extra op scherp. Maar door te blíjven praten, ontstond langzaam maar zeker toch meer begrip voor en vertrouwen in elkaar: de natuurmensen kregen oog voor het economisch belang van de boomteelt, wij zagen in dat het voor onze leefomgeving belangrijk is om

de kwaliteiten van het landschap te behouden.”

Adviescommissie Uiteindelijk kwamen de tien laanboomkwekers in Sint-Oedenrode en de stichting Het Roois Landschap zelfs zo dicht tot elkaar dat een gezamenlijke visie werd ingediend op het nieuwe bestemmingsplan buitengebied, dat in het voorjaar 2012 werd vastgesteld. Hierbij werd ook bepaald dat nadere afspraken zouden worden vastgelegd in een convenant. Dit ’Roois convenant’ werd op 11 juli jongstleden ondertekend door kwekers, de stichting Het Roois Landschap, de gemeente Sint-Oedenrode en de ZLTO-afdeling Dommelland. Basis van het convenant is dat kwekers en natuurorganisatie samen werken aan een buitengebied, waar ruimte is voor ontwikkeling van een duurzame (laan)boomteelt en waar de karakteristieke punten van het Rooise landschap - onder meer de (bolle) akkers en de beekdalen - veilig worden gesteld. Dit gebeurt concreet door het formeren van een adviescommissie. Deze commissie, waarin kwekers en leden van Het Roois Landschap vertegenwoordigd zijn, adviseert de gemeenteraad over het verstrekken van omgevingsvergunningen voor laanboomteelt in zogenaamde ‘oranje’ gebieden. „In het bestemmingsplan is een driedeling gemaakt, wat betreft de mogelijkheden voor boomteelt in Sint Oedenrode”, legt Van den Hurk uit. „In ’rode’ gebieden, zoals bijvoorbeeld een deel van het Dommeldal, is laanboomteelt niet gewenst.

In ’groene’ gebieden vormt aanplant van laanbomen geen probleem en ’oranje’ zones zijn zogeheten twijfelgebieden.” In deze oranje gebieden beoordeelt de commissie, op basis van de specifieke situatie, of boomteelt mogelijk is. Dat houdt in dat wordt gekeken in hoeverre sprake is van landschappelijke waarden als meandering, natuurlijke hoogteverschillen, vergezichten en een kleinschalig mozaïeklandschap. „De commissie bekijkt of bepaalde maatregelen laanboomteelt toch mogelijk kunnen maken. Denk aan aanpassing van de plantrichting, waardoor zichtlijnen in het landschap behouden blijven, of lagere begroeiing aan de rand van een perceel, zodat sprake is van een vloeiende opbouw in beplanting. Op basis van deze overwegingen wordt een advies uitgebracht aan de raad

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Convenant BKW30-13.indd 12

22-07-13 15:08

Ruimtelijke ordening

ec tief voor boomkwekerij’

Een afspraak tussen natuurorganisatie Roois Landschap en boomkwekers houdt rekening met zowel natuur- als economische belangen in het bijzondere landschap rond de Dommel.

om al dan niet een omgevingsvergunning te verlenen.”

Eyeopener Hoe kijken de diverse partijen terug op het doorlopen traject? En waarin schuilt de meerwaarde van het convenant? „Het was voor ons kwekers een uitermate leerzaam traject”, zegt Van den Hurk. „Voorheen zagen we natuurliefhebbers vooral als lastige mensen, die onze sector zoveel mogelijk probeerden te dwarsbomen. De gesprekken hebben duidelijk gemaakt dat Het Roois Landschap er niet op uit is de boomteelt uit de weg te ruimen, maar met ons mee wil denken. Daarnaast kun je met relatief eenvoudige en goedkope maatregelen - zoals aanpassing van de plantrichting of het aanleggen van een houtwal - vaak een duidelijke

meerwaarde creëren voor het landschap. Ook dat is een eyeopener; in veel gevallen zijn de problemen veel minder groot dan deze aanvankelijk leken. Daarbij: een mooie landschappelijke omgeving draagt bij aan een kwalitatief hoogwaardige uitstraling van onze kwekerij.” „Een ander pluspunt is dat de adviescommissie het vergunningstraject versnelt. Maar het belangrijkste is dat het convenant optimale ontwikkelingsruimte en toekomstperspectief creëert voor de boomkwekerijsector. Zonder deze overeenkomst waren de ’oranje’ gebieden vast en zeker ’rood’ geworden!”

Economische rentabiliteit Wim de Vrij van stichting Het Roois Landschap geeft aan dat kwekers en natuurmensen in Sint-Oedenrode

met elkaar verweven zijn geraakt. „In eerste instantie bestond de nodige argwaan ten opzichte van elkaar. Langzaam maar zeker werd echter duidelijk dat er, wanneer je open en eerlijk met elkaar praat, altijd een middenweg is waarin beide partijen zich kunnen vinden. Maar het is geven en nemen: wij houden rekening met de economische rentabiliteit van bedrijven, terwijl kwekers meer oog hebben voor de natuur om hen heen.” Ook de gemeente Sint-Oedenrode is enthousiast over het convenant. „Burgerparticipatie staat bij ons hoog in het vaandel; deze overeenkomst is hiervan een perfect voorbeeld”, zegt verantwoordelijk wethouder Cees van Rossum. „Het Roois convenant laat zien hoe partijen, zonder tussenkomst van de gemeente, samen zaken voor elkaar kunnen boksen. Dat is waar het naartoe moet in onze samenleving.”

Nieuwe beweging Niet alleen kwekers, natuurorganisaties en gemeenten zijn positief over de ’Rooise’ samenwerking, ook de Provincie Noord-Brabant en de ZLTO ondersteunen het convenant. Zij willen dit als een blauwdruk gaan voorleggen aan andere boomteeltgemeenten. „Als aftrap voor deze verdere uitrol, zal op korte termijn een symposium worden georganiseerd”, zegt wethouder Van Rossum. „Daarnaast zijn reeds gesprekken gevoerd met omliggende gemeenten als Best en Boxtel. Ook zij zijn geïnteresseerd. Er is een nieuwe beweging in gang gezet!” < De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Convenant BKW30-13.indd 13

22-07-13 15:08

Tekst en Foto: Arno Engels

Marc Lodders:

‘Als ondernemer moet je steeds op je qui- viv Marc Lodders zit niet stil als ondernemer in het bos- en haagplantsoen. Eerst bracht hij het traditionele wortelgoed in een consumentenjasje naar tuincentra en bouwmarkten. Daarna begon hij met de gecertificeerde productie van een compleet sortiment autochtone planten. „Ik mag niet achterover leunen.”

De eigenaar van Lodders Boomkwekerijen in Wernhout begint over zijn ondernemen met een cliché: stilstand is achteruitgang. „Als je achterover leunt en denkt dat je het hebt gemaakt, ben je kansloos. Want je moet steeds op je qui-vive zijn en met klanten in contact blijven, over wat ze willen van je bedrijf en je producten.” Marc Lodders is bevlogen van het vak. Het zit in zijn karakter om niet achteraan te lopen. „Vroeger met voetballen kon ik al slecht tegen verlies”, zegt hij lachend. „Vooroplopen is ook bij mij genetisch vastgelegd.” Zijn vader stond ook te boek als een ondernemer. Jac Lodders, overleden in 1998, was bovendien een kweker die anderen bij elkaar bracht, en daarmee de kiem legde voor de vakbeurs GrootGroen. „Ik wilde minstens zo goed zijn als hij, maar ik wilde wel gewoon Marc Lodders zijn. Want je kunt geen kopie worden van je vader.” Op zijn bureau staat nog altijd een foto van zijn vader. „Voor het nemen van moeilijke beslissingen kijk ik naar hem. Hoe zou jij het doen, denk ik dan.” Een beslissing blijkt niet altijd goed te zijn, maar: „Beter een slechte beslissing dan geen beslissing.”

’Beter slechte beslissing dan geen beslissing’

Vraag naar herkomsten en duurzaam

Focus op potgekweekte haagplanten Lodders besloot tien jaar geleden om tuincentra af te helpen van hun opkuilprobleem. Die wilden haagplanten met blote wortel graag in pot aanbieden. Daarop bedacht Lodders het haagconcept ’10 planten voor 2 meter haag’. „Bosjes van tien planten in potten met etiket erbij. Ondanks dat het heel simpel was, was het kennelijk revolutionair wat we deden, want de afzet groeide pijlsnel.” De handelskweker biedt nog steeds ’10 voor 2’ aan, maar hij focust zich nu meer op potgekweekte haagplanten. Omdat tuincentra, en ook bouwmarkten, dat nu willen. Jaarrond verkoop is dan mogelijk. „Potgekweekt is wel duurder dan potgedrukt, maar een haag is nog altijd goedkoper dan een schutting.” Toen het succes begon van het haagconcept, dacht Lodders nog dat de consumentenmarkt het belangrijkst zou worden voor zijn bedrijf. Tot dan toe was de institutionele markt het voornaamst. Maar die ommekeer is er niet gekomen. De ondernemer denkt daar twee verklaringen voor te hebben. De eerste noemt hij kopieergedrag.

Andere bedrijven gingen ook haagplanten opgepot vermarkten. Hij probeerde zijn concept nog af te schermen, maar dat lukte niet. Hij is er niet rouwig om. „Ik had mijn energie beter in andere dingen kunnen steken.” Dat de consumentenmarkt niet het belangrijkst is geworden, komt volgens Lodders ook door zijn internationale beursdeelname. „We stonden op steeds meer beurzen met ons concept. Maar we lieten ook onze traditionele planten zien; daar pakten we meer klanten mee op. De aanlegmarkt in Oost- en Zuid-Europa groeit harder dan de consumentenmarkt in West- en Noord-Europa.” De producten voor beide markten worden bij Lodders gescheiden, omdat klanten op die markten van elkaar verschillen. „Consumenten zijn veel kritischer, producten moeten 100% netjes zijn. Er mag in beuk bijvoorbeeld geen enkele luis zitten. Voor de aanleg is 100% netheid niet altijd nodig. Daar is een enkele luis geaccepteerd.”

‘Autochtone herkomsten zijn het duurzaamst’

Het uitgangsmateriaal voor beide markten verschilt niet zoveel. Specifiek voor de aanlegmarkt investeert Lodders de laatste jaren wel meer in herkomsten. Hij ziet de vraag naar herkomsten namelijk groeien, in binnen- en buitenland. Zeker in Nederland gaat die vraag gelijk op met de vraag naar duurzaam gekweekte producten. „In steeds meer bestekken wordt specifiek gevraagd om een duurzaamheidslabel. Dat wordt ook betaald, zoals het hoort.” Lodders bezit het certificaat van MPS Florimark Production en het MPS Bewijs Duurzaamheid, die volgens MPS voldoen aan internationale markteisen voor duurzaam ondernemen. Lodders doet niet mee aan Milieukeur, omdat dit alleen een Nederlands verhaal is en omdat Lodders de eisen niet zo streng vindt als die van MPS. „Als je bij Milieukeur over de lijn gaat, kun je die lijn weggummen. Bij MPS ben je je certificaat dan een jaar kwijt.” Door investeringen in herkomsten en duurzame productie kwam Lodders als vanzelf bij autochtoon uit. „Autochtone herkomsten zijn het duurzaamst van alle herkomsten, omdat autochtoon zich door de eeuwen heen heeft bewezen in natuur en landschap.” Twee jaar geleden is Lodders volop gestart met autochtoon. Diverse autochtone herkomsten gingen de grond in en Naktuinbouw werd erbij gehaald om de productie te

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Interview lodders.indd 14

18-07-13 13:27

Bos- en haagplantsoen

ui- vive zijn’ certificeren. Zodat Lodders op de markt kan bewijzen dat hij planten heeft van erkende autochtone zaadbronnen.

Meer uitschrijvingen met autochtoon „Praktisch het hele sortiment zaailingen zit onder de certificering, en de aantallen zullen alleen maar uitbreiden”, zegt de ondernemer, „want er komt steeds meer vraag naar autochtoon. Zeker uit Duitsland, want daar ben je in het landschap straks sowieso wettelijk verplicht om gebietsheimisch aan te planten. Ook in Nederland en België

komen meer uitschrijvingen met autochtoon.” Bij autochtoon is Lodders niet bang voor kopieergedrag, omdat autochtoon zaad duurder is dan regulier zaad. „Kwekers zeggen dan dat autochtoon zaad niet verkrijgbaar is. Maar bij autochtoon is prijs niet het meest relevant. Het feit dat je autochtoon kunt aanbieden, is relevant. In de afzet maakt een prijsverschil van 20 cent per plant dan niks uit.” „De kosten gaan wel altijd voor de baten uit. Dat is met alles als je investeert”, zegt Lodders. Hij heeft ook leergeld moeten betalen. „Nu brengt het z’n revenuen.” <

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Interview lodders.indd 15

18-07-13 13:27

Tekst: Paul Smits Illustratie: John Jennissen

Veel factoren spelen rol bij grond ko Goede, betaalbare grond beschikbaar hebben is belangrijk in de boomkwekerij. Er spelen op dit moment enkele ontwikkelingen: druk op de grond in het zuiden, nieuwe pachtnormen en toeslagrechten. We zetten ze op een rijtje.

De prijs van grond is een belangrijke factor voor boomkwekers die op zoek zijn naar een goede plek voor hun teelt. De laatste jaren viel de stijgende prijs in het zuiden van het land op. Zo berichtte de Nederlandse Vereniging van Makelaars Agrarisch en Landelijk Vastgoed vorig jaar dat vooral boomkwekers beneden de grote rivieren kooplustig zijn. Door de intensievere teeltwijze en het hogere rendement zijn ze bereid hogere bedragen neer te tellen dan bijvoorbeeld melkveehouders voor grasland.

Vraag in Brabant Henk Raaijmakers van de regionale vakgroep ZLTO herkent zich wel in het beeld. „De vraag naar goede grond is in Brabant groot omdat de boomkwekerij zich er met oppervlakte nog steeds ontwikkelt. Maar er gaat hier ook veel geld en dus land naar natuur, zoals in het Groene Woud. Daarmee moet onze sector concurreren. Hoewel het nu meevalt

door de economische omstandigheden bestaat er in goede tijden ook veel concurrentie van woningbouw en industrie. Een bijkomend probleem is dat in bestemmingsplannen bijvoorbeeld grond bij een beekdal wordt geblokkeerd. De hogere, droge zandgronden blijven dan over. Of laanboomteelt wordt ergens onwenselijk geacht in verband met het doorzicht.” Er zijn nog andere knelpunten volgens de Brabantse kweker-bestuurder. „Een probleem is dat er steeds minder te huur is of te ruilen valt. Het wordt moeilijker verse grond te krijgen. Het hangt ook af van ontwikkelingen in andere sectoren. Gaat de prijs voor melk en plantaardige producten omlaag, dan komt grond beschikbaar voor een redelijke prijs. Nu bijvoorbeeld zijn die prijzen hoog. En dan nog moeten andere agrariërs het voor drie à vier jaar aan een boomkweker willen verhuren. Wat niet altijd vanzelfsprekend is.”

Zijn Limburgse collega Jan Veltmans bevestigt de druk op de grond in het zuiden. Ook hij stipt aan dat verse grond voor menig kweker lastig is. „Ik zit in de vruchtbomen. Dan heb je elk jaar verse grond nodig. Nou heb ik eigen grond daarvoor, maar als je dat niet hebt...”

E i g e n d o m e n pac h t e n

Koopprijs in zuiden gestegen In tien jaar is de grondprijs (losse grond, exclusief vastgoed) per ha in Nederland gestegen, van €29.000 in 2003 naar €46.000 vorig jaar. De prijzen variëren nogal per locatie en regio. In het zuiden valt de hoge prijs op en de stijging in 2012 (van €59.000 naar €63.000 per ha). Daarnaast maakt het bijvoorbeeld uit of de grond zich leent voor teelt van een gewas, of alleen als grasland kan worden gebruikt. Voor huurland worden elk jaar de maximaal toelaatbare pachtprijzen vastgesteld. Pachters en verpachters moeten daar rekening mee houden. Een ontwikkeling is dat de pachtnormen van los bouw-, gras- en tuinland met regelmaat substantieel dalen. Boskoop maakt geen deel uit van het systeem, omdat hier nauwelijks regulier wordt gepacht. Kijk voor meer info over ontwikkeling van grondprijs, pachtnormen en landbouwgrond op www.deboomkwekerij.nl.

Achteruit Veltmans wijst op factoren als het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), mestnormen en vruchtbaarheid. Volgens hem bestaan er in het algemeen zorgen over de beschikbaarheid van goede percelen. Goed, vooral in de zin van bodemkwaliteit en -gezondheid. Die zouden achteruit lopen. Veltmans: „Door weten regelgeving is de voeding van de bodem ernstig beperkt. Je krijgt een lagere vruchtbaarheid. Ook wordt de grond vaak uitgemer-

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

grond.indd 16

18-07-13 13:26

Land

nd kopen of pachten en met zes jaar en bij verpachting van los land tot één hectare. In het algemeen zijn de normen per regio gedaald. Het is te wijten aan de manier waarop de normen worden berekend. De vijf voorafgaande jaren bepalen hoe hoog de pacht mag worden. Omdat 2006 als goed agrarisch jaar vervalt en 2011 minder goede bedrijfsresultaten telde, gaat in de meeste gebieden de pachtnorm omlaag.

Laanboomteelt

Geschikte, verse grond vinden is geen simpele opgave voor boomkwekers: factoren als hoge prijs, pachtnormen maken zowel huren als kopen van grond er momenteel niet makkelijker op.

geld door eenzijdige teelt. Als er bijvoorbeeld twintig jaar alleen maar maïs op is geteeld. Soms kan je bij nieuwe grond noodgedwongen niet te kritisch zijn.” Los van de verschillen per regio qua prijs en bodemgesteldheid wijst Veltmans op een nieuwe ontwikkeling waar boomkwekers mee te maken hebben. Dat zijn de gevolgen van het nieuwe GLB. Hij doelt op het vervallen van oude toeslagrechten per 2015. Die worden vervangen door een hectarepremie, inclusief vergroeningseisen. Hoewel ook boomkwekers voor toeslagrechten in aanmerking gaan komen, kan bijvoorbeeld discussie over (tijdelijke) compensatie ervoor zorgen dat eigenaren minder snel geneigd zijn te verhuren. Als namelijk land met toeslagrechten is verhuurd, kan geen gebruik worden gemaakt van verhuurde toeslagrechten voor

de berekening van de compensatie. De huurder kan dat wel. Het maakt verhuren van grond met toeslagrechten voor agrariërs lastig. Want verhuurd land kan betekenen dat toeslagrechten niet mogen worden opgevoerd voor compensatie. De verwachting is dat het moeilijker wordt aan land te komen. LTOdeskundige Klaas Jan Osinga heeft daar al eens op gewezen tijdens een bijeenkomst van boomkwekers. Hij raadde aan dat eigenaar en huurder met elkaar om tafel gaan voor een oplossing.

Pachtnormen De pachtnormen worden trouwens per 1 juli weer aangepast. Onder bepaalde voorwaarden zijn die leidend bij het afsluiten van een overeenkomst. Ze gelden niet voor teeltpacht, geliberaliseerde pacht tot

De beschikbaarheid van grond speelt bijvoorbeeld in de laanboomteelt, met de regio Opheusden als centrum. AgriTeam-makelaar Marinus Roseboom weet er alles van. „Ik doe veel inen verkoop van gronden. Je hebt met nogal wat factoren te maken om grond op de juiste waarde te zetten. Door het verschil in grondkwaliteit variëren de grondprijzen rondom laanboomcentrum Opheusden sterk. De onderkant is ongeveer €5,5 de meter, terwijl het maximum ligt op €10.” Diverse teelten vragen volgens Roseboom om lichtere kleigronden, die moeilijk te vinden zijn in deze regio. Daarnaast heb je te maken met de watervoorziening, draagkracht, het am-vrij zijn en de ligging om te weten of land geschikt is voor de teelt die de kweker voorstaat. Bij de aandacht voor grond als belangrijk element in de bedrijfsvoering wijst de makelaar uit Opheusden op één punt dat volgens hem beter kan worden geregeld. „Dan doel ik op het logistieke aspect, de locatie van percelen en transport. Ik vind dat er iets meer over grenzen heen moet worden gekeken. Als je ziet hoe vaak kavels nog versnipperd liggen.” Roseboom vindt dat uitruilen en verkaveling van percelen kleiner dan 4 ha meer van de grond moeten komen. „Bedrijven moeten steeds meer op de kosten letten. Dus ook hoe de logistiek is geregeld en hoe je personeel gunstig kunt inzetten.” < De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

grond.indd 17

18-07-13 13:26

506578.indd 18

22-7-2013 13:31:14

Risicomanagement

Tekst en foto: Ank van Lier

‘Een bevestiging dat we goed bezig zijn’ Welke risico’s loopt een kweker? En doet hij voldoende om risico’s in te perken? Dat is wat de risicoscan boomteelt inzichtelijk maakt. Kweker Ben van der Meijden vulde de scan in, samen met studenten die de scan ontwikkelden. „Of ik de risico’s op mijn bedrijf in beeld heb? Volgens mij wel. Maar in de waan van de dag sta je niet meer overal bij stil. Ik hoop dat deze scan het geheugen opfrist.” Aan het woord is laanboomkweker Ben van der Meijden, die samen met zijn broer boomkwekerij De Spankert in Boxtel runt. Met HAS-studenten Iris Michels en Gerard Bok aan zijn zijde, staat de kweker op het punt de gloednieuwe risicoscan voor de boomkwekerijsector op internet te starten; hij fungeert als een soort van proefkonijn.

Anekdotes Van der Meijden krijgt een vragenlijst voorgeschoteld, die is toegespitst op zijn bedrijfsvorm. Allereerst passeren vragen over de bedrijfsvoering de revue: kunt u met uw product meer dan één markt bedienen? Kan uw bedrijf zonder uw aanwezigheid zes maanden doordraaien? Heeft u een businessplan voor de komende vijf jaar? Deze vragen met ’ja’ of ’nee’ beantwoorden is vaak minder eenvoudig dan het lijkt, ervaart Van der Meijden. ,„Ik heb wel een businessplan in mijn hoofd, maar niet op papier. Is dat voldoende?” De studenten vertellen dat een papieren versie noodzakelijk is, omdat de bank dit als voorwaarde stelt bij financiering. Het wordt dus ’nee’. Gedurende de scan komen persoonlijke verhalen en anekdotes ter tafel. Over klimaatschade, over de voor- en nadelen van innoveren en

zelfs over het risico van huwelijkse voorwaarden. Bij het onderdeel inen verkoop blijkt dat de crisis ook aan De Spankert niet voorbijgaat. „Of gemiddeld genomen wordt voldaan aan de gestelde betalingstermijn? Twee jaar geleden zei ik volmondig ’ja’, tegenwoordig wordt de termijn vaker overschreden. Dus ik moet een ’nee’ invullen.”

in deze scan. Het is een bevestiging dat we goed bezig zijn!” Desondanks zijn er verbeterpunten. Aangeraden wordt toch een businessplan op papier te zetten en de fytosanitaire kennis van zijn personeel kan beter. ,„Deze adviezen ga ik op mijn gemak bekijken. Ik zie deze scan als een kans om ons bedrijf naar een nog hoger plan te tillen.” <

Hoger plan

FEITEN

Door alle verhalen neemt het invullen van de scan twee uur in beslag; normaal kan het volgens de studenten in maximaal dertig minuten. Dan is het moment suprême daar; de uitslag. Deze wordt getoond aan de hand van een visueel spinnenweb, waarin de diverse thema’s van de scan zijn verwerkt. Van der Meijden scoort op alle onderdelen goed, behalve op klimaat. „Laanbomen zijn moeilijk te beschermen tegen weersinvloeden”, verklaart hij. „Maar ik ben tevreden met deze uitkomst. We hebben de afgelopen jaren hard gewerkt om ons bedrijf organisatorisch beter te stroomlijnen; dat zie je terug

Over de risicoscan De risicoscan voor de boomteelt komt voort uit de Battle of Trees, die HAS Den Bosch enkele jaren geleden organiseerde. Kweker en ZLTO-vakgroepvoorzitter Henk Raaijmakers won toen een bedrag van €30.000 voor de ontwikkeling van een dergelijke scan. Iris Michels en Gerard Bok, studenten Bedrijfskunde en Agribusiness aan de HAS Den Bosch, zetten de risicoscan de afgelopen maanden op poten op basis van een literatuurstudie van een eerdere groep studenten. Om de scan zoveel mogelijk toe te spitsen op de praktijk, gingen zij in gesprek met kwekers en sectorspecialisten. De (anonieme) scan, die vragen bevat rondom de thema’s bedrijfsvoering, inen verkoop, klimaat, fytosanitiar en personeel, is te vinden op www.groenisleven.nl/risicoscan. De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Risicoscan-BKW30-13.indd 19

18-07-13 13:26

Tekst en Foto: Ketura Haveman

’Speciaal op maat voor onze bedden’ Bart Rijnbeek (31) kiest de schoffelmachine als favoriet. „Sinds kort is de wielbasis aangepast aan onze bedbreedte. Ideaal!” Bart en Ton Rijnbeek uit Boskoop vinden het lastig kiezen. Wordt het de lier op de heftruck, de pootmachine of de schoffelmachine die ze als favoriet benoemen. Ton (61): „We proberen waar mogelijk te mechaniseren, maar dat valt in Boskoop niet mee. Het blijft beperkt tot kleine machines.” Zoon Bart is daarom erg blij met de pootmachine en de onlangs aangepaste schoffelmachine. „Mechaniseren is hier geen vanzelfsprekendheid. De pootmachine maakt het werk lichter en de schoffelmachine voorkomt een hoop handwerk.” Onlangs is de schoffelmachine aangepast. Het was een oud model, waar de banden vlak naast het motorblok lagen. De plantbedden op de kwekerij zijn echter veel breder. De paden hebben een afstand van 1,75 m met acht plantrijen. „Voorheen liepen de wielen van de schoffel altijd tussen de plantrijen door. Dat is echter niet ideaal voor je plant. Je krijgt insporing en de planten vallen sneller uit de rij. Dan moest je alles weer nalopen om de planten recht te zetten. Nu lopen de wielen gewoon over het pad terwijl de schoffels en vingerwieders tussen de rijen hun werk doen en dat werkt perfect.” De schoffelmachine is voor de Boskoopse kweker belangrijk. „Onkruidbestrijding gebeurt door schoffelen en rapen. Voor het planten maken we een vals zaaibed dat we afspuiten, daarna gebeurt alles zonder chemie met de schoffelmachine, handmatig schoffelen of rapen. Zolang je er goed bovenop zit, werkt het prima. Als de onkruiden te groot worden, moeten we die eerst handmatig rapen. Momenteel gaat het echter prima. Lekker droog en zonnig, ideaal schoffelweer.” <

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Zomerserie Ton Rijnbeek.indd 20

18-07-13 13:26

Mijn favoriete machine

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Zomerserie Ton Rijnbeek.indd 21

18-07-13 13:26

506580.indd 22 0100_Spread_BDU.indd 1

22-7-2013 13:14:24

Net als u, houden we bij De Boomkwekerij van groei. Alle kennis die we graag met u delen, delen we niet alleen in print met u, maar vanaf eind juli ook meer digitaal. Met meer focus op verdieping en actuele ontwikkelingen. Uw magazine wordt dikker en zal tweewekelijks verschijnen – ook online – dus ondermeer geschikt voor de tablet. Uiteraard treft u via de website dagverse informatie aan met algemeen toegankelijke informatie en exclusieve informatie, alleen voor u als abonnee. Het laatste nieuws is ook op uw mobiel te lezen via de speciale webapp. Verder is er tweemaal per week de e-mailnieuwsbrief met actuele informatie, meningen, tips en oplossingen. Die nieuwsbrief kunt u op aanvraag zelfs per fax ontvangen.

Zo kunt u straks zelf kiezen hoe u De Boomkwekerij leest: blijven genieten van uw gedrukte magazine of ook profiteren van alle extra’s die de digitale wereld u biedt. Want wie wil groeien, moet zijn kennis op peil houden. En die vindt u meer dan ooit in De Boomkwekerij nieuwe stijl.

Houdt u van groei en werkt u hard aan uw toekomst? En wilt u exact weten wat er allemaal speelt in uw vakgebied? Dan bent u bij De Boomkwekerij aan het juiste adres. Bij ons bent u namelijk geen abonnee maar abonJA. Blijf JA tegen De Boomkwekerij zeggen en lees uw lijfblad vanaf nu in print en/of digitaal. Voor meer informatie verwijzen we u naar de website: deboomkwekerij.nl

506580.indd 23

Uw magazine om de week in uw brievenbus

Digitale editie lees uw vakblad online

Website met het actuele nieuws en achtergronden

Altijd en overal het nieuws bij de hand

2x per week actuele e-mail nieuwsbrief

2x per week de nieuwsbrief via de fax

22-7-2013 13:14:29 09-07-13 17:11

Tekst en Foto: Arno Engels

Vernieuwde certificering in de praktijk Kwekers kunnen dit seizoen voor het eerst meedoen aan Naktuinbouw Select Plant Laan- & Sierbomen. Voor deze productcertificering moet de herkomst van een opplant te herleiden zijn tot de bron. Dit vereist onder andere uitvoerig papierwerk, blijkt als we meelopen met keurmeester Ad Sonnemans bij Boomkwekerij Teurlincx in Deurne. Boomkwekerij Teurlincx is een van de eerste bedrijven die zich heeft aangemeld voor deelname aan Naktuinbouw Select Plant Laan- & Sierbomen. Aanmelden kan totdat de veldkeuring op het bedrijf begint. De keurmeester voert de certificering dan namelijk tegelijkertijd uit met de reguliere veldkeuring. Op het teeltaangifteformulier ziet hij bovendien al welke teeltpartijen opgaan voor Select Plant.

‘Kweker mag zelf kiezen’ Ad Sonnemans, begeleidend keurmeester van Select Plant, benadrukt dat de kweker zelf mag kiezen. Doet hij mee aan de certificering of niet? En laat hij alle partijen op het bedrijf ervoor gaan, of een deel? „Het is een vrijwillige productcertificering. Je product kan dus het label Select Plant krijgen, niet je bedrijf.” Wilko en Sonja Teurlincx hebben ervoor gekozen om mee te doen aan Select Plant, omdat ze meer herkomsten van bosbouwkundig teeltmateriaal zijn gaan kweken. Hun afnemers - met name andere kwekers en opdrachtgevers van bijvoorbeeld landschapsprojecten vragen namelijk naar dit materiaal. „We zijn met herkomsten begonnen om makkelijker te kunnen kweken”, zegt Wilko Teurlincx. „Eik die bijvoorbeeld mooi rechtdoorgaand groeit, scheelt zoveel werk met aanbinden. En de ene herkomst is vatbaar voor meeldauw, maar de andere niet.”

‘Keuren op generatief’ Teurlincx heeft een aantal partijen opgeplante zaailingen aangemeld

voor Select Plant. „Ik ga hier dus puur keuren op herkomst van het generatieve vermeerderingsmateriaal, op rasechtheid en op raszuiverheid”, zegt Sonnemans. De keurmeester controleert allereerst of de gegevens op de leveranciersdocumenten (herkomstcertificaten) en in het kwekerijboek met elkaar overeenkomen. Sonja Teurlincx houdt in Excel-sheets de administratie bij van het geleverde en opgeplante materiaal. „We moeten met zekerheid weten wat we geleverd krijgen, daarom vermeld ik bij de inkoop altijd dat we herkomstcertificaten nodig hebben”, zegt ze. „Maar die zijn bij bos- en haagplantsoen soms lastig te verkrijgen.” Ze moet dan achter de documenten aanzitten. Als die zijn ontvangen, controleert ze nauwgezet of de gegevens wel kloppen met de geleverde planten. Zouden documenten niet overlegd worden, dan kan dat voor Teurlincx reden zijn om uit te kijken naar een andere leverancier.

‘Levering moet correct zijn’ De keurmeester stelt dat de leverancier verantwoordelijk is voor een juiste levering en documentatie. „De herkomst van het zaad moet in elk geval duidelijk zijn, en ook het aantal planten moet kloppen”, zegt Sonnemans, terwijl hij het papierwerk naloopt. „Kijk, hier staat dat er 250 Robinia pseudoacacia ’Nyirségí’, herkomst Hongarije, zijn geleverd. Volgens het kwekerijboek zijn er 250 opgeplant, dus dat aantal klopt. Het kunnen er nooit meer zijn.” Bij sommige soorten houdt hij straks op het perceel nog een steek-

proef. Wordt er wel echt hetzelfde aantal geteld als dat is opgeschreven in het kwekerijboek? De opplant moet dan eenvoudig te vinden zijn. De kweker mag wederom zelf bepalen hoe de bomen traceerbaar zijn. Teurlincx heeft gekozen voor rijnummers op labels en in het kwekerijboek. „Als we verschillende herkomsten in een rij planten, geven we dat aan met chalonstokken.” De administratie is natuurlijk niet alleen voor de keuring van belang, maar zeker ook voor het rooien. „Als je met een opdrachtbon naar het perceel gaat, moet je wel precies volgens opdracht rooien”, merkt Sonnemans op. „Niet dat je op het perceel bedenkt: ’O, die andere bomen zijn toch mooier, die ga ik rooien’, want dan klopt je levering niet meer met je administratie.” De administratie van Teurlincx blijkt in orde te zijn, we gaan het per-

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Select Plant.indd 24

18-07-13 13:21

Laanbomen

aktijk Leveringseisen weggelaten Bij Fraxinus excelsior wordt gelet op mogelijke essentaksterfte. In de essenrij merken we echter iets anders op: een boom die horizontaal gebogen is en waaruit verschillende nieuwe hoofdtakken omhoog groeien. In het vroegere certificeringsreglement waren nog leveringseisen aan de kwaliteit van bomen vermeld, maar deze zijn bij Select Plant weggelaten. Leveringseisen zijn volgens het nieuwe reglement namelijk een zaak tussen kweker en afnemer. Die opmerkelijke es kan dus niet worden afgekeurd. „De boom is toch al verkocht”, zegt Teurlincx. „Een architect wilde hem per se hebben.”

Logo op afleverbon

Wilko Teurlincx (links) loopt mee met de keuring door Ad Sonnemans. Dat is niet verplicht, maar heeft als voordeel dat overleg over geconstateerde zaken direct mogelijk is.

ceel op. Om de betreffende rijen na te lopen, om de aantallen van enkele rijen na te tellen. En om de bomen te controleren op rasechtheid, gezondheid en kwaliteit, ofwel het uitvoeren van de gebruikelijke veldkeuring. Kwekers hoeven niet mee te lopen met de keuring, maar mogen dat wel. Sonnemans vindt dat een voordeel, omdat hij dan ter plekke constateringen kan bespreken en vragen kan stellen over de opplant. „Je leert dan snel van elkaar.”

Gegarandeerd soortecht hout Onderweg naar het generatieve materiaal vertelt Sonnemans dat ook bij vegetatief materiaal de bron traceerbaar moet zijn voor Select Plant. Een aantal spillenkwekers betrekt daarom alleen nog maar oculatie- en enthout van de Vermeerderingstuinen Nederland. Deze garandeert

soortecht hout. „Als keurmeester zie ik op het perceel bijna geen verschil tussen bijvoorbeeld Tilia tomentosa ’Brabant’ en ’Nijmegen’. Een kweker of een afnemer zal dat verschil ook niet kunnen zien.” Verschillen tussen soorten zijn natuurlijk beter zichtbaar op het perceel. „Bij Quercus petraea zijn de bladeren duidelijk gesteeld maar de eikels zijn ongesteeld. Blad van Q. robur is juist zeer kort gesteeld en de eikels zijn lang gesteeld”, zegt Sonnemans, terwijl hij let op mogelijke eikenprocessierups. Hier is geen rups te zien, maar het is begin juli en de rups kan wel in de omgeving aanwezig zijn. „Eind juli/begin augustus kan de eikenprocessierupsvlinder nog de kwekerij invliegen en eitjes leggen, daarom controleer ik later in het leverseizoen nog op eipakketjes. Dit is van belang voor levering in Groot-Brittannië.”

De keurmeester ziet geen opvallende zaken die hij moet noteren of bespreken met de kweker. Ook de getelde rijen kloppen met de opgegeven aantallen. Teurlincx mag de betreffende teeltpartijen onder Select Plant verhandelen. Hij zal het logo van de certificering op de afleverbon printen en op regelniveau aangeven als de bomen gecertificeerd zijn.

Hoe bomen apart labelen? De kweker weet nog niet hoe hij de gecertificeerde bomen zelf zal labelen. De werkgroep van Select Plant, waar Teurlincx bij zit, heeft ervoor gekozen om geen waarmerkstrookjes aan de bomen te hangen. Er zijn verschillende alternatieven mogelijk. Het logo is bijvoorbeeld ook op standaard sleufetiketten te printen. Een gecertificeerde boom is ook met een tie-rib te waarmerken, of met een lint waarop Select Plant is gedrukt. Voor welke optie de kweker ook kiest, het belangrijkst is volgens begeleidend keurmeester Sonnemans: „Je moet aantoonbaar maken richting afnemer en Naktuinbouw welke boom onder Select Plant valt en welke niet.” < De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Select Plant.indd 25

18-07-13 13:21

Teeltadvies

Foto: Jan van Lavieren

Waak voor trips in bomen Let in de laan- en fruitbomen goed op trips, want dit is een toenemend probleem. Bestrijd eitjes van perebladvlo als ze binnenkort uitkomen. En houd het jongste schot van meeldauwgevoelige soorten vrij van de schimmel, anders kost dit diktegroei.

Jan van Lavieren AgruniekRijnvallei Plant j.vanlavieren@ agruniekrijnvallei.nl

Trips is met name aanwezig in de bomen die behoren tot de Rosaceae (Prunus, Malus, Sorbus, Crataegus en Pyrus), maar ook in Acer-soorten, Magnolia en Syringa. De insecten prikken vooral jonge blaadjes aan waaruit zij plantsappen zuigen. Dit heeft sterke groeiremming en afsterving van de groeipunt tot gevolg, waardoor de zijknoppen gaan uitlopen. Het uiteindelijke beeld van de zuigactiviteit bestaat uit zilverkleurige zuigplekken, zwarte bladranden en verminkte

scheuttoppen. De schade van trips loopt erg uiteen, per boom en per teeltmethode. Hoe jonger de bomen, hoe groter de schade zal zijn: de kopscheut stopt namelijk met groeien en er treedt vertakking op. Trips is 1-2,5 mm lang en heeft meerdere generaties per jaar met een gedaanteverwisseling. Overleg met uw adviseur wat de beste strategie is bij het aantreffen van het beschreven beeld, en of een bestrijding noodzakelijk is. Bedenk dat de beschikbare middelen vaak breedwerkend zijn en een negatieve werking hebben op de natuurlijke vijanden van trips (zoals roofwantsen). Afgelopen week lagen er veel eitjes klaar van de perebladvlo. Met name in vruchtpeer en Pyrus communis kan dit insect voor uitgezogen groeitoppen zorgen. Bijkomend probleem is de roetdauwschimmel, die leeft op

Trips (hier in Pyrus) is 1-2,5 mm lang en zuigt sap uit jong blad.

T I P S

de honingdauw die de perebladvlo produceert. Zwaar aangetaste bomen worden zwart van deze schimmel. Bij het uitkomen van de eitjes kunt u Vertimec Gold inzetten. Gebruik een uitvloeier en veel water om de honingdauw enigszins op te lossen. Hierdoor verbetert het bestrijdingsresultaat. Bij hoge temperaturen komen de eitjes in een korte periode uit en kan de bestrijding in één keer effectief zijn, bij lagere temperaturen kan een herhaling noodzakelijk zijn. Pas Vertimec Gold altijd ’s avonds toe, want het middel is lichtgevoelig: bij een sterke instraling vermindert de werking erg snel.

Bestrijding echte meeldauw Blijf de komende periode goed letten op de weersomstandigheden die gunstig zijn voor uitbreiding van echte meeldauw: hoge luchtvochtigheid en hoge temperaturen. Behandelingen moeten gericht zijn op het vrijhouden van het jongste schot, en met name in Amelanchier het voorkomen van bladval. Het missen van gezond blad betekent namelijk minder diktegroei. Aan het einde van het groeiseizoen kunt u spuitzwavel gebruiken. Tot die tijd kunt u werken met Flint, Exact of Folicur, Nimrod en Frupica. Gebruik deze middelen niet meer dan drie keer achtereen om resistentieontwikkeling te voorkomen. Zet Frupica niet in op Acer. <

De tips worden samengesteld door DLV Plant, boomteelt@dlv.nl

Let op spint. Door het warme weer is de spint-

wetenschappelijke namen van roofmijten zijn

druk flink toegenomen. Op bedrijven waar roof-

veranderd: Hypoaspis miles heet nu Stratiolae-

Controleer vruchtbomen op meeldauw en schurft. Sinds kort is Bellis toegelaten als

mijten zijn ingezet, is de aantasting over het alge-

laps scimitus, en H. aculeifer heet nu Gaelaelaps

schimmelmiddel in de teelt van vruchtbomen

meen goed onder controle. Is toch een correctie

aculeifer. De productnamen zijn niet veranderd.

en onderstammen van appel en peer. Het mid-

nodig, spuit dan middelen die redelijk veilig zijn

Wanneer larven van de varenrouwmug aanwezig

del heeft een preventieve werking op schurft en

voor natuurlijke vijanden, zoals 100 ml Scelta,

zijn, kunt u aaltjes gebruiken.

echte meeldauw. Bij een aantasting moet u dus

40 ml Floramite of 100 ml Cantack per 100 l water.

curatieve middelen inzetten.

In andere situaties kunt u ook spuiten 50 ml

Bewaar netjes uw spuitmasker. Reinig

Milbeknock, 50 ml Vertimec Gold, 40 g Masai of

het en bewaar het op een koele plaats, nooit in

Spuit herbiciden bij groeizaam weer. Het

40 ml Envidor per 100 l water.

de gewasbeschermingskast. Bewaar het filter

blad van onkruid is dan zachter waardoor de

droog en in een luchtdichte verpakking. Vervang

opname beter is. Middelen als glyfosaat, Basta,

Strooi roofmijten in stek. Het is ook mo-

het filter in ieder geval eenmaal per maand en

Finale en selectieve grassenmiddelen worden bij

gelijk de roofmijt, tegen varenrouwmug, al door

bij intensief gebruik na acht uur. Na die tijd is het

schraal en droog weer slecht opgenomen.

het stekmedium heen te mengen. Let op dat de

filter verzadigd en werkt het dus onvoldoende.

26 Teeltadvies rechterpag-BKW30.indd 26

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

18-07-13 13:20

Bemesting

Tekst en Foto’s: René van Gastel, Groeibalans

Plantsap geeft duidelijkheid over voedingstoestand van de plant Plantsapanalyses zijn niet nieuw in de hedendaagse tuinbouw. De eerste analyses dateren uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. In de boomkwekerij is het gebruik echter redelijk nieuw. Het blijkt een handig instrument om zicht te krijgen op de voedingstoestand van de plant, waardoor er efficiënter kan worden bemest.

Een hoog natriumgehalte bij Rhododendron zorgt voor verminderde opname van calcium en magnesium, met bijbehorende gebreksverschijnselen.

Om gebreks- of overmaatverschijnselen te voorkomen, is het van groot belang de juiste hoeveelheden aan mineralen te geven in de juiste verhoudingen. Daarnaast zorgt dit voor een gezondere groei waardoor er minder snel tegen schimmelziekten, plagen en insecten hoeft te worden ingegrepen. Met plantsapmetingen is de actuele opname van mineralen te volgen en daardoor bij te sturen. Sinds 2005 zijn we er in de boomkwekerij actief mee aan de gang gegaan. In het begin was dat met een ’doe-het-zelf-plantsapkoffer’. Met de plantsapkoffer konden in het veld de parameters Brix, EC, pH, K, NO3 en Na worden gemeten. Hier kwamen we

er al vrij snel achter dat wanneer de nitraatcijfers te hoog waren de gewassen dan ziektegevoeliger waren. Zo kwam er in partijen Buxus waar de nitraatcijfers hoog waren en de pH laag was, meer Cylindrocladium voor en in roestgevoelige soorten Hypericum was er ook meer roest aanwezig bij die planten die teveel nitraatstikstof in zich hadden met een lage pH. Dit was destijds een interessante ontdekking waarmee we verder zijn gegaan. Vanaf toen zijn we talloze gewassen in de boomkwekerij en vaste planten gaan meten. Daar hebben we heel veel van geleerd. Omdat het werken met de plantsapkoffer vrij intensief was en we al-

leen deze parameters konden meten zijn we vanaf 2008 de plantsappen in gaan sturen naar Nova Crop Control, een laboratorium dat gespecialiseerd is in het analyseren van plantsappen. Dit laboratorium meet de bekendste hoofd- en sporenelementen in het plantsap. Daarnaast worden ook de pH, Brix en EC van het plantsap bepaald. In totaal bevat de analyse 21 parameters.

Beoordelen analyse Als we kijken naar de hoofdelementen, heeft een plant aan het begin van de teelt in de vegetatieve fase meer behoefte aan N, P, Ca en Mg. Als > De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

plantsap.indd 27

18-07-13 13:20

Mobiliteit van elementen in de plant Makkelijk mobiel Gemiddeld mobiel Niet mobiel Stikstof Zwavel Calcium Fosfaat IJzer Borium Kalium Mangaan Magnesium Zink Koper Molybdeen

we richting de generatieve fase gaan, ontstaat er iets meer behoefte aan K en SO4. In de praktijk leidt dat vaak tot inschattingsfouten. Een kweker is vaak bang om niet voldoende kalium in de plant te krijgen en start te vroeg met kaliumgiften. Zo zien we door plantsapanalyses bij heel wat planten dat kalium door de plant zeer gemakkelijk wordt opgenomen. We zien juist dat wanneer de kaliumgehaltes in de plant zakken, dat dan de Ca- en Mg-cijfers hoger worden. Dat zorgt voor betere kwaliteit planten maar ook groenere planten. Magnesium is onder andere erg belangrijk voor bladgroen, terwijl calcium zorgt voor stevigere cellen. Als deze laatste elementen voldoende aanwezig zijn in de plant, vermindert ziektedruk zoals meeldauw, bladvlekken, Cylindrocladium en valsemeeldauw.

Tijdelijk Tekorten aan sporenelementen worden vaak geaccepteerd. Ze treden vaak op in een periode van sterke groei. De symptomen worden door onbekendheid over de oorzaak vaak aangemerkt als ’groeivlekken’. Via plantsapmetingen is dan te zien welke sporenelementen onvoldoen-

de aanwezig zijn, nog voordat de symptomen zich openbaar maken. Op zo’n moment kan er vrij snel bijgestuurd worden. Om het verloop van de teelt goed te volgen, is het regelmatig in de teelt meten (twee- of driewekelijks) belangrijk zodat bij verandering van gehaltes van een of meer elementen besloten kan worden om in te grijpen. Dit kan dan ruim voordat een tekort uitmondt in zichtbare symptomen. Het is wel belangrijk dat men de gewasgroei goed in acht neemt. Bij een groeiend gewas is er vaak meer vocht in de plantencellen en is de concentratie aan mineralen in het celvocht dus lager. Met dit laatste dient men wel rekening te houden, want een daling van mineralen ten opzichte van de vorige meting wil niet altijd zeggen dat er een tekort is. Dit vereist enige ervaring om hier goed mee te kunnen werken. Bij plantsapanalyses is het van belang om een monster te nemen van bladeren die volledig op spanning staan ( maximaal 3 uur na zonsopgang) en waarop geen dauw of water zit. Daarnaast is het ook belangrijk dat er geen residuen op zitten van gewasbeschermingsmiddelen, want deze kunnen een vertekend beeld geven. Dit is trouwens ook het geval bij drogestofbepalingen.

Mobiel of immobiel Nutriënten worden voornamelijk via de wortels opgenomen en via de stengels naar het blad en of bessen

getransporteerd. Bij de ontwikkeling van nieuwe bladeren is de toevoer van nutriënten naar de groeipunten noodzakelijk. Als de opname van voeding via de wortels belemmerd wordt, bijvoorbeeld door een te laag aanbod, zal de plant toch nutriënten naar de jonge delen willen transporteren. Een aantal van deze nutriënten kan de plant dan vanuit zijn reserves in het oude blad mobiliseren naar het jonge blad of bes, dit hangt wel sterk af van de mobiliteit van de elementen ( zie kader). Dat betekent dat het gehalte van betreffende elementen in het plantsap in het oude blad lager zal zijn dan in het jonge blad. Een gebrek aan dit soort elementen zie je daarom het eerst ontstaan in het oude blad. Bij de immobiele elementen kan het omgekeerde voorkomen: een hoog gehalte in het plantsap in het oude blad terwijl het jonge blad een gebrek vertoont. Door tijdens de teelt de opname van nutriënten zowel in het jonge als het oude blad te monitoren, kan worden voorkomen dat een gebreksituatie ontstaat. Daarbij is het belangrijk dat zowel het jonge als het oude blad van dezelfde stengel van de plant wordt genomen.

Het verschil In planten komen mineralen op twee manieren voor. Een deel is in de vorm van opgeloste zouten, die nodig zijn voor de ’huidige’ groei en een deel is ingebouwde organische koolstofhoudende verbindingen zoals proteïne, chlorofyl en enzymen. Bij een droge–

Bovenstaande grafiek laat het verschil zien tussen gezonde planten, die al twintig jaar in tuinen staan waar nooit Cylindrocladium in is gekomen, en het gemiddelde van alle Buxusmetingen van 2011 in de gangbare kwekerij. Het grote verschil is dat de planten uit de tuinen meer calcium, magnesium en zwavel in zich hebben en dat stikstof een stuk lager is ten opzichte van het gemiddelde van alle Buxusplanten in de gangbare teelt.

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

plantsap.indd 28

18-07-13 13:20

Achtergrond

stofanalyse wordt het complete blad geanalyseerd, dus de nutriënten worden bepaald in zowel opgeloste als ingebouwde vorm. De waardes in de droge stof zullen meestal naar gelang het blad groeit, toenemen. Bij een plantsapmeting worden met name de opgeloste zouten met slechts een klein deel van de ingebouwde elementen geanalyseerd. De opgeloste elementen zijn de nutriënten die de plant nu gebruikt voor zijn ’huidige’ groei en niet de reeds ingebouwde elementen.

Ingebouwd Bijvoorbeeld een verhoging van de stikstofgift is op korte termijn terug te zien in de uitslag van de plantsapanalyse. Deze verhoging, van de in oplossing aanwezige zouten, wordt dan langzaam ook in de drogestof ’ingebouwd’, zodat in verloop van tijd dit ook in een drogestofanalyse zichtbaar wordt. Na 3-4 weken kan dezelfde conclusie worden getrokken, de N-waarde is gestegen naar aanleiding van een verhoogde gift. Voor een gebrekssituatie geldt hetzelfde in een nog extremere vorm. Pas 4-6 weken nadat een elemententekort wordt aangeboden of opgenomen, zal de drogestofanalyse dit uitwijzen, waarbij de sapanalyse dit slechts in enkele dagen al toont. Dit komt doordat met plantsapmetingen de ’toevoer’ van een nutriënt bepaald wordt. Met een drogestofmeting wordt de totale hoeveelheid van een nutriënt bepaald. Om dezelfde hoeveelheid een gebrek te laten worden, zal het blad eerst in massa en grootte toe moeten nemen. Alleen dan zal deze hoeveelheid procentueel een gebrek worden. Bij de opkweek van trayplanten wordt over het algemeen het voedingsregime vanaf 2e tot 3e week augustus afgebouwd, om na ongeveer half september weer opgevoerd te worden. De grafiek hierboven laat zien dat de plantsapmetingen dit patroon sneller zichtbaar maken dan de drogestofmetingen. Er zit dus een groot verschil tussen de plantsap- en drogestofanalyse. We zeggen dan ook vaak dat we tijdens

Een overzicht van gebreksverschijnselen in de plant.

de groei beter kunnen werken met sapanalyses ( zie sneller sturen). Aan het eind, als er niet veel groei meer plaatsvindt, kunnen we ook nog een drogestofanalyse nemen om te kijken wat er in totaliteit aan mineralen in de plant aanwezig is in zowel de opgeloste vorm als wat er ingebouwd is.

Vergelijk goed en slecht Regelmatig komen we situaties tegen met gebreks- of overmaatsverschijnselen van planten. Plantsap-analyses zijn dan erg handig om deze verschijnselen aan te tonen. Zo nemen we bladeren van planten die een gebrek of overmaat vertonen en bladeren van gezonde planten. Die sturen we op naar het laboratorium en hebben binnen twee dagen de uitslag wat het gebrek of overmaat kan zijn. Door deze metingen naast elkaar te zetten en de plaats van voorkomen van dit gebrek of overmaat te bepa-

len, wordt al snel duidelijk om welk gebrek het gaat. Zo komt stikstof- , fosfaat- , kali- en magnesiumgebrek vaak onder in de plant voor, calciumen boriumgebrek juist boven in de plant, zwavel-, ijzer-, mangaan- en kopergebrek juist iets onder de kop, en zink- en molybdeengebrek komt in het midden van de plant voor. Naast het nemen van grondmonsters is het belangrijk om te monitoren of de verschillende hoofd- en sporenelemanten goed opgenomen zijn. Met plantsapmetingen kan je snel en gedetailleerd een actueel inzicht verkrijgen in de opname van de voeding. Daarnaast zien we dat, wanneer deze nutriënten voldoende aanwezig zijn in de plant, er minder ziekten en plagen optreden, wat leidt tot een gezondere groei. Door met regelmaat metingen te doen, kan in de toekomst ook de behoefte aan mineralen voor de verschillende soorten boomkwekerijgewassen en vaste planten bepaald worden. < De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

plantsap.indd 29

18-07-13 13:20

506581.indd 30

22-7-2013 13:04:38

506582.indd 31

22-7-2013 13:16:26

Tekst en foto's: Ank van Lier

Plantregio Rhein-Maas laat zich zien Duitse kwekers van Plantregio Rhein-Maas presenteerden zich onlangs voor het eerst aan het vakpubliek, tijdens een ‘Sortenschau’. Deze vormde een opmaat tot meer evenementen en activiteiten, die samen met The Green Connection worden opgezet. Doel is meer handel naar het Euregionale boomteeltgebied te halen.

Veertien leden van Plantregio Rhein-Maas presenteerden van 11 tot en met 14 juni de highlights van hun sortiment aan een breed publiek; onder meer handelaren en inkopers van tuincentra en bouwmarkten. Bezoekers kregen op de locatie van Gartenbau Wilhelm Ditters in Rees een breed palet aan bomen, vaste planten, coniferen, heesters, Erica en Calluna voorgeschoteld. „We hebben bewust gekozen voor dit tijdstip en deze locatie”, vertelt adviseur Ulrich Christlieb van Plantregio Rhein-Maas. „In deze periode vonden in Rheinland-Westfalen de FlowerTrials plaats, een evenement dat een internationaal vakpubliek trekt. Daar wilden we bij aanhaken. Dat is gelukt; het aantal bezoekers kwam uit op 125. Dat lijkt weinig, maar de bezoekerskwaliteit was hoog; het ging om een echt vakpubliek, uit onder meer Nederland, Duitsland, Zweden en Italië. Er zijn waardevolle contacten gelegd.”

Uit de anonimiteit De zeventien boomkwekers van Plantregio Rhein-Maas sloegen in november 2011 de handen ineen om ’hun’ boomkwekerijregio meer bekendheid te geven en het imago te verbeteren. „Onder regionale handelaren leeft de gedachte dat ze in de regio Rhein-Maas terechtkun-

De ‘Sortenschau’ van Plantregio Rhein-Maas vond plaats bij Gartenbau Wilhelm Ditters in Rees. De loods van de kweker was omgetoverd tot een heuse beursvloer.

nen voor ’viel’ en ’billige’ boomkwekerijproducten. Veel handelaren gaan eerst naar Boskoop en naar het boomteeltgebied rondom Oldenburg. Wanneer ze daar niet alles vinden, kopen ze in de eigen regio”, licht Christlieb toe. „Dat moet veranderen. Daarbij willen we duidelijk maken dat we een breed en diep assortiment bieden van hoogwaardige kwaliteit en dat we grote aantallen kunnen leveren.” Kweker Thomas Wensing, voorzitter van Plantregio Rhein-Maas, benadrukt dat het daarom belangrijk is om als kwekers ’uit de anonimiteit’ te stappen. „Wil je dat kopers je weten te vinden, dan moet je zelf actie ondernemen en zorgen dat je in de spotlights komt te staan.” Dat het bijna twee jaar duurde voordat Plantregio RheinMaas naar buiten trad, heeft volgens Christlieb vooral bureaucratische redenen. „Het kost in Duitsland veel tijd om een dergelijke samenwerking juridisch vast te leggen.”

Compleet grensoverschrijdend sortiment Om de Euregionale boomteeltregio op de kaart te zetten, is samenwerking met ’de buren’ - de kwekers aan Nederlandse zijde van de grens - een must, zo is de overtuiging van Plantregio Rhein-Maas. „Grensoverschrijdende samenwerking is vanaf het begin een belangrijk speerpunt”, zegt Christlieb. „Samen met onze Nederlandse collega’s vormen we het grootste Europese boomteeltgebied, ook kunnen we een compleet assortiment bieden. Duitse kwekers zijn vooral sterk in vaste planten en coniferen, Nederlandse ondernemers onder andere in heesters en rozen. Dit totaalaanbod maakt ons als regio interessanter voor potentiële kopers. Ook omdat ze hier dan een complete vrachtwagen kunnen volladen.” Dat bij de show in Rees alleen Duitse kwekers aanwezig waren, kwam doordat de samenwerking nog niet ver

De kwekers van Plantregio Rhein-Maas poseren, samen met een aantal sponsoren, voor de aanwezige pers.

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Plantregio layout.indd 32

18-07-13 13:09

Euregionale samenwerking

Veertien Duitse kwekers van Plantregio Rhein-Maas toonden bezoekers een breed scala aan vaste planten, bomen, coniferen, heesters, Erica en Calluna.

genoeg was gevorderd. „We zijn sinds eind 2011 in gesprek met The Green Connection, de stichting die in het leven werd geroepen om de boomkwekerijsector in de regio Venlo te versterken. Vanwege de overheveling van de meeste Green Connection-activiteiten naar de LLTBvakgroep Bomen- en Vaste planten, lagen de gesprekken het laatste halfjaar stil. Binnenkort pakken we de draad weer op en gaan we praten over hoe we de samenwerking concreet gestalte gaan geven. Voor het einde van het jaar moet de samenvoeging een feit zijn.”

Samen laten zien Ook kweker Pieter Heynen van The Green Connection is van mening dat samen optrekken noodzakelijk is. „Alleen zeggen dat we in het grootste aaneengesloten boomkwekerijgebied van Europa zitten, is niet voldoende; we moeten het ook laten zien. Samen! En voor de handel worden we pas interessant als ze weten dat ze binnen een beperkte straal een totaalassortiment kunnen vinden. Dat willen we dan ook uitdragen, richting binnen- en buitenlandse handelaren. Meer handel in deze regio levert ook winst op op het logistieke vlak. Nu gaan onze planten vaak richting

het westen, om hier de volgende dag weer langs te komen op weg naar het buitenland. Om dit te veranderen, moeten we van ons laten horen. Bijkomend voordeel: samen staan we sterker wanneer we op Europees vlak iets voor elkaar willen boksen.” Circa veertig Nederlandse en Duitse kwekers zullen zich de komende maanden al gezamenlijk presenteren. Het eerste officiële evenement is de ’grenzüberscheitender Tag der offenen Tür’, op 20 en 21 augustus. Twintig kwekerijen in Limburg en de regio Rhein-Maas openen dan hun deuren voor een vakpubliek. Ook staat een gezamenlijke deelname aan de Spoga+ Gafa-tuinbeurs in Keulen op de planning voor september. „Daarnaast is het de bedoeling om in de toekomst een grensoverschrijdende handelsbeurs te organiseren in deze regio”, zegt Christlieb. „Dit alles met het doel ’ons’ boomkwekerijgebied in de kijker te plaatsen. En dit moet uiteindelijk dus leiden tot meer handel en een beter rendement voor onze leden.” Wensing benadrukt dat ook handelaren en toeleveranciers nauw worden betrokken bij het initiatief. „We willen hen bijvoorbeeld zitting geven in het bestuur van de nieuwe organisatie.”

Tabe

Tabe TabelT

TabelN

Overbruggen van mentale grens

Kweker Thomas Wensing, tevens voorzitter van Plantregio Rhein-Maas, in gesprek met collega Andre Johan, die ook lid is van het samenwerkingsverband.

Om de grensoverschrijdende samenwerking tot een succes te maken, moet volgens Christlieb en Wensing ook een mentale grens worden overbrugd. Tevens dienen de neuzen in dezelfde richting te wijzen. „Wij hebben veelvuldig contacten met FloraHolland; regelmatig worden onze producten bijvoorbeeld in de monsterkas geplaatst”, zegt Wensing. „Er komen echter nauwelijks bestellingen uit Nederland; wat dat betreft is er nog een soort van mentale grens. Die willen we doorbreken. Daarnaast zijn er de nodige cultuurverschillen. Wij Duitsers zijn bijvoorbeeld heel planmatig aangelegd; we stippelen vooraf onze strategie uit. Nederlanders zijn losser; die hebben zoiets van ’we zien wel’. Om de kwekers op één lijn te krijgen, is het belangrijk dat een onderlinge ’klik’ ontstaat. De barbecue van afgelopen week was wat dit betreft een mooie aftrap!” < De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Plantregio layout.indd 33

18-07-13 13:09

Tekst en foto: Ron Barendse

Voor kwekers zijn postverzendingen niet Een klein aantal kwekers maakt gebruik van de post om boomkwekerijproducten te versturen. Het gaat hierbij in veel gevallen om bestellingen van consumenten. Ondanks dat postverzending betrouwbaar is en tot weinig (kwaliteits)klachten leidt, is de groei ervan bescheiden. Daarvoor is het verzendklaar maken te bewerkelijk.

Het aantal kwekers dat rechtstreeks aan consumenten levert, is beperkt. En degenen die dit wel doen, doen dit veelal vanaf het bedrijf, bijvoorbeeld op zaterdagochtend, waarbij consumenten de planten direct afrekenen en meenemen. Maar er is er ook een aantal bedrijven die consumenten de mogelijkheid biedt om planten te bestellen, waarna deze via de post worden verstuurd. Twee bedrijven in Boskoop die dit doen, zijn sortimentskwekerij Rein en Mark Bulk en het nabijgelegen Plantentuin Esveld.

Heel Europa Rein Bulk vertelt dat zij vooral gebruikmaken van de post om hun klanten tegemoet te komen. „We zijn sortimentskweker en hebben klanten in heel Europa. Vooral in Spanje en Frankrijk zitten veel liefhebbers die kleine aantallen planten bestel-

Bij kwekerij Rein en Mark Bulk in Boskoop maakt Rein Bulk een partij planten klaar voor verzending via de post. „We zullen hier niet rijk van worden, daarvoor is het te bewerkelijk”, zegt hij.

len. Via de post kunnen wij deze toch beleveren.” Dirk van Gelderen van Plantentuin Esveld zegt dat zij op jaarbasis zo'n drieduizend pakketjes via de post versturen. „We hebben één werknemer die hier continu mee bezig is en hebben voor het inpakken een aparte ruimte ingericht.” Het versturen van boomkwekerij-

Achtergrond

Kwekers verzenden weinig planten via post Het aantal aantal kwekers dat planten via de post naar hun klanten verstuurt, is beperkt. Slechts een handjevol kwekers die rechtstreeks aan consumenten leveren, maken hiervan gebruik. Kwekers vinden vooral voor klanten die 'op afstand' zitten levering via de post een prima alternatief voor zelf brengen of de planten af te laten halen. Ondanks de toename van het gebruik van internet bij de verkoop lijkt het aantal pakketten dat via de post wordt verstuurd niet toe te nemen. In Boskoop verzorgt Plantex voor een klein aantal kwekers de verzending van postpakketten via Post NL en zij zien bijvoorbeeld geen toename in het aantal kwekers of in het aantal pakketjes dat bij hen wordt aangeboden. Kwekers die wel boomkwekerijproducten via de post verzenden, spreken veelal van ’klantenservice’ waarbij snel geld verdienen niet aan de orde is. Het collecteren, verzendklaar maken en via de post versturen is volgens hen een arbeidsintensief proces.

producten levert volgens de kwekers zelden problemen op. Van Gelderen schat dat de drieduizend verstuurde pakketjes misschien dertig klachten per jaar opleveren. „En dan sturen we hetzelfde product gewoon nog een keer op. Je moet de klanten soms op hun blauwe ogen vertrouwen omdat je niet ter plaatse de kwaliteit kan controleren of kan checken of een pakketje echt niet is aangekomen. Wat zoekraken betreft zijn Spanje en Italië het meest berucht.”

Volume en gewicht Bulk vertelt hoe het verpakken in z'n werk gaat. Je moet er volgens hem vooral op letten dat de planten zo licht en compact mogelijk worden verpakt. De kosten van verzending zijn immers gebaseerd op gewicht en volume. Dat betekent dat grote potten of grote kluiten veelal worden uitgeklopt waarna de kluit in jute-

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Internetverzending layout.indd 34

18-07-13 13:09

Verpakking

n niet snel rendabel Verder wordt er bij fragiele planten een stokje gezet dat langer is dan de plant. „Hiermee willen we voorkomen dat wanneer de planten in de doos gaan schuiven de kop of andere takken afbreken. Bovendien worden van breukgevoelige planten de takken met een touwtje bij elkaar gebonden om takbreuk tegen te gaan.”

Houtwol

gaas wordt verpakt. Deze kluit met jutegaas wordt vervolgens in een plastic zakje gedaan om uitdroging van de kluit te voorkomen. „Vooral bij planten die actief zijn of in het blad zitten is voldoende vocht belangrijk”, zegt Bulk. Als de kluiten te droog zijn worden die met een plantenspuit bevochtigd. Voor planten die in winterrust zijn, is dit niet nodig. Om schimmelvorming te voorkomen gaan de planten, zeker als er blad aanzit, altijd droog de doos in. Indien nodig worden de planten de dag voor het inpakken al binnen gezet om te drogen. Volgens Bulk zijn planten die in het blad zitten, ook goed via de post te versturen. De planten zijn meestal binnen een paar dagen op plek van bestemming, en daardoor treedt er weinig kwaliteitsverlies op. Na mei wordt er bij Bulk vanuit de vollegrond niet meer gerooid, maar worden nog wel potgekweekte planten met blad verstuurd.

Om ervoor te zorgen dat de planten niet in de doos gaan schuiven wordt de doos volgemaakt met houtwol, die het bedrijf in geperste balen inkoopt. Ook worden bij voorkeur alle kluiten naar dezelfde kant gelegd. Hierdoor wordt de doos aan een kant zwaarder waardoor - bijvoorbeeld bij een val - de kant van de kluiten als eerste op de grond komt wat schade aan de planten kan voorkomen. Bulk gebruikt dozen van het verpakkingsbedrijf Topa. De dubbele isolatie van de wanden zorgt voor voldoende stevigheid. Dit is vooral nodig wanneer een doos tot het maximaal toegestane gewicht - 30 kg - wordt beladen. Bulk gebruikt dozen in verschillende maten, waarvan de grootste maat 1,40 m x 0,35 m x 0,4 m is. Zowel Bulk als Van Gelderen brengen hun pakketten bij het Post NLservicepunt van Plantex in Boskoop. Deze logistieke dienstverlener zorgt voor verdere distributie. Plantentuin Esveld verstuurt overigens maar een

klein deel van hun pakketten via Post NL. Het grootste deel gaat via de pakketdienst DPD. „Omdat we veel pakketjes per jaar versturen ,hebben we met DPD een goede kortingsregeling afgesproken. Bovendien worden de pakketten bij ons op het bedrijf gehaald.” Op de doos hoeft bij verzending niet te staan dat er levend materiaal in zit. De dozen worden bij transport namelijk hetzelfde behandeld als alle andere postpakketten dus veel papierwerk levert het niet op. Alleen voor Noorwegen en Zwitserland gelden strengere regels en naar Amerika mag geen plantmateriaal via de post worden verstuurd.

10% van de omzet Bij zowel kwekerij Mark en Rein Bulk als bij Plantentuin Esveld maakt de verzending van planten via de post zo'n 10% van hun omzet uit. Bovendien constateren beide bedrijven een lichte groei. „En met 10% omzetaandeel is deze manier van verkopen en verzenden voor ons toch interessant”, aldus Van Gelderen Bulk zegt dat het opzoeken van de planten en het verzendklaar maken bewerkelijk is. Het bedrijf berekent daarom aan consumenten 2,5 maal de handelsprijs en daarnaast €6,95 verpakkingskosten plus de verzendkosten. „Rijk zullen we er niet van worden, maar we zien het toch ook als service naar onze klanten.” <

Tips voor postverzending > Klop grote kluiten uit om het gewicht te beperken. Verzendkosten zijn immers gebaseerd op gewicht en volume. > Zorg bij actieve planten dat de kluit voldoende vochtig is. Een plant in rust heeft daarentegen weinig vocht nodig. > Verpak alleen droge planten. Dit om schimmelvorming te voorkomen. > Gebruik voldoende houtwol zodat planten in de doos niet gaan schuiven. > Zet bij fragiele planten een stokje dat langer is dan de plant, om de kop tegen beschadiging door schuiven te voorkomen. > Bind van breukgevoelige planten de takken bijeen. > Verzending via DPD is mogelijk goedkoper dan verzending via Post NL. De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Internetverzending layout.indd 35

18-07-13 13:09

Foto's: Arno Engels, Plant Collect, Rens Kromhout, Tuincentrum Groen

p ro d u c ta n a lys e

Acer campestre redelijk goed verkocht Verschillende kwekers en handelaren hebben Acer campestre afgelopen seizoen redelijk goed verkocht. Vooral de gangbare lengtematen 60-80 en 80-100 gingen in grote aantallen weg. Maar de haagplant ondervindt concurrentie van Carpinus en Fagus.

Een order met Acer campestre bestond afgelopen seizoen regelmatig uit duizenden stuks planten. Daarmee behoort deze soort nog altijd tot de meest verkochte haagplanten, maar de populariteit is de laatste jaren wel afgenomen. Vroeger werd A. campestre met soms wel tienduizenden tegelijk verkocht. Voornaamste oorzaak is de opmars van Carpinus en Fagus. Afnemers, met name particulieren, gebruiken de laatste jaren steeds meer haag-

beuken en beuken om bijvoorbeeld tuinen mee af te scheiden. Goed voor de afzet van die planten, maar het gaat wel ten koste van de afzet van A. campestre. Overheden in binnen- en buitenland gebruiken de veldesdoorns nog altijd wel graag in grote aantallen. Het is niet verwonderlijk dat er blokken mee vol worden beplant, in plantsoenen, langs bijvoorbeeld snelwegen en fietspaden. A. campestre kan immers goed tegen zware omstandigheden en groeit wat makkelijker dan Carpinus en Fagus. De soort is echter ook een van de goedkopere haagplanten. De kostprijs is lager dan de kostprijs van bijvoorbeeld Carpinus, wat niet alleen komt door de makkelijkere groei, maar ook door de lagere zaadkosten. De verkoopprijs is daarom centen-

handelsstemming

werk, zeggen kwekers. Afgelopen seizoen ging 1+1 bijvoorbeeld naar de groothandel voor net geen kwartje. Meer takken leverden meer centen op, evenals een grotere lengte. Ondanks dat het centenwerk is, is de teelt van (verplante) zaailingen nog wel redelijk rendabel, aldus kwekers. <

hoe loopt het?

Tevredenheid over afzet containerbomen Ook al is het eind juli en zijn er tropische dagen geweest, de verkoop van laan- en sierbomen in containers en zakken gaat gewoon door. En ook al gaat het meestal maar om kleine aantallen, op bedrijven in de regio Opheusden vindt men het mooi meegenomen in deze vakantietijd. Over een maand trekt de verkoop weer goed aan, is de verwachting.

„We hebben niets te klagen over de handel in deze tijd”, zegt Albert van Eldik, van Boomkwekerij Gebr. van Eldik uit Lienden. „Er zijn niet echt projecten - die komen later dit jaar of het is er te warm voor. Maar er zijn nog steeds hoveniers bezig met bijvoorbeeld dakplatanen of leilindes in container.” Bij Combinatie Mauritz wordt er nog elke dag geladen, zegt Dick Willemsen van het bedrijf in Opheusden. Vanwege het zomerse weer gebeurt dat laden wel tegen de avond. Een trailer wordt dan bovendien rondom opengemaakt, en het transport is de ochtend erop bij de

klant, zodat de bomen in een zo goed mogelijke conditie arriveren. „Overdag kan het in een zeilwagen wel 50°C worden. Dat is natuurlijk niet goed voor bomen die vol in het blad zitten.’’ Door het koude voorjaar waren sommige soorten later met het doorwortelen van containers. Ondanks dat was de voorjaarsverkoop bij Vermeer Holland in Opheusden goed, aldus Gerrit Vermeer. „We hadden nog plantgoed van vorig jaar staan. Vanaf mei is de handel goed doorgelopen.” De afzet van containerbomen was eigenlijk een week of twee, drie opgeschoven ten opzichte van vorig jaar. „Er is nog elke dag vraag”, zegt Maas Huibers van boomkwekerij G&M uit Dodewaard, maar gezien de tropische temperaturen van afgelopen tijd vindt hij het toch wel raar dat er nog steeds wordt geplant. „Eind augustus/begin september zal de afzet met grotere aantallen weer aanvangen.” <

Handel in week : 29 Rapportcijfer: 7

Jochem Nieuwesteeg, Plant Collect:

‘Zelfs geplust in warme vakantieweek’

Aanpassing van marktpagina’s De rubriek ’Hoe loopt het?’ is met ingang van deze week verhuisd naar internet. Voortaan delen handelaren met u op www.deboomkwekerij.nl/ markt hun ervaring over de voorgaande week. Iedere dinsdag vindt u op de site een nieuwe bijdrage. De rubriek ’Productanalyse’ is in het blad uitgebreid van een naar twee bijdragen. De rubriek ’Handelsstemming’ vindt u voortaan iedere twee weken in het blad en daarnaast op de site als daar aanleiding voor is. Lees uitgebreide berichten van ’Hoe loopt de handel?’ op deboomkwekerij.nl

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Markt en Afzet BKW30-13.indd 36

22-07-13 15:15

k : 29

Markt & Afzet p ro d u c ta n a lys e

Daktuinen blijven booming business De vraag naar groene daken blijft onverminderd groot. Hoewel het aantal aanbieders afgelopen jaren is toegenomen, zien de bedrijven individueel nog steeds kans om te groeien in dakbegroening. De afzetmarkt verandert echter wel enigszins. Waren het in het begin veel nieuwbouwprojecten, momenteel worden veel renovatieprojecten voorzien van een groen dak. De vraag naar groene daken blijft toenemen. Veel ontwerpers en aanleggers van groene daken zien hun omzet uit dakgroenprojecten ook dit jaar weer met 25 tot 50% groeien ten opzichte van 2012. Met name in de Randstad zijn groene daken erg in trek, maar ook daarbuiten neemt de bekendheid met het fenomeen toe en groeit de vraag. Zowel bedrijven als particulieren kiezen steeds vaker voor een groen dak. Bij particulieren worden meer extensieve groene

daken aangelegd. Bij bedrijven wordt zowel extensief als intensief dakgroen aangelegd. In de bedrijvenmarkt waren nieuwbouwprojecten de voornaamste bron voor de aanleg van dakgroen. Door de economische crisis is er relatief weinig nieuwbouw. Dit zorgt echter niet voor een stagnatie in het aantal dakbegroeningsprojecten. Met name renovatie van dakbedekking zorgt voor veel nieuwe groene daken. Een langere levensduur van de dakbedekking en een beter klimaat in het gebouw worden hierbij als voornaamste reden aangevoerd voor de investering in dakgroen. Subsidie is in de bedrijvenmarkt geen doorslaggevende factor voor de aanleg van dakgroen. Slechts een zeer beperkt percentage maakt gebruik van subsidies. In gemeenten

waar momenteel of in het verleden subsidies zijn verstrekt is wel meer vraag naar dakgroen. Bij de particuliere markt spelen subsidies nog wel een rol bij de aanleg van groene daken. <

langs de kassa

Rinus de Swart:

‘De verkoop loopt langer door’ Naam bedrijf:

Tuincentrum Groen Groesbeek Locatie: Groesbeek Medewerkers: 3

eek’

Jullie combineren een tuincentrum met een kwekerij? „Mijn vrouw Mieke en ik hebben een tuincentrum van ruim 1 ha waar we een breed sortiment tuinplanten aanbieden. We zijn gespecialiseerd in groen. Op onze boomkwekerij kweken we onder andere veel kerstbomen en Buxus. Deze productie is

bestemd voor ons tuincentrum. Het voordeel is dat je de producten altijd op voorraad hebt en verschillende maten kunt leveren. Bovendien geeft het de klant vertrouwen. Ze vragen vaak of het van eigen kwekerij komt.” Kopen jullie ook nog bij? „Zo’n 75% van de producten kopen

we bij; de rest komt van eigen kwekerij. De eigen productie is in de loop van de jaren minder geworden, omdat de kwekerij nogal wat werk met zich meebrengt. Het grootste gedeelte van wat we bijkopen, kopen we bij kwekers. Daarnaast kopen we bij Groencentrum Plantion in Ede en bij Garden Plant in Venlo.” Hoe loopt de verkoop? „De grote druk is er wel af. Maar na een slecht voorjaar verkopen we nu toch meer tuinplanten dan andere jaren. Je merkt dat mensen nog steeds planten vervangen en dat de verkoop dus langer doorloopt.” Waar onderscheiden jullie je mee? „We bieden jaarrond een ruime voorraad tuinplanten. De kwaliteit speelt daarbij een hele grote rol. We durven gerust te zeggen dat we alleen maar goede kwaliteit leveren. Daarnaast staan we de mensen echt te woord, is de vakkennis ruim aanwezig en geven we de klant advies.” < De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Markt en Afzet BKW30-13.indd 37

22-07-13 15:15

Onkruidspuit boomkwekerij erkend Bij de bespuiting van gewassen zijn het toepassen van driftbeperkende technieken en een spuitvrije zone volgens het Activiteitenbesluit verplicht om het slootmilieu te beschermen. In de teelt van boomkwekerijgewassen geldt een teeltvrije zone van 1,5 meter bij neerwaartse bespuitingen. Op verzoek van de Vakgroep Bomen en Vaste planten heeft de Technische Commissie Techniekbeoordeling de onkruidspuit erkend met een spuitvrije zone van 50 cm. De spuitdoppen mogen zich

niet meer dan 30 cm boven de grond bevinden. Er mogen standaard spleetdoppen, zoalsTeejet XR 110-04 gebruikt worden of vergelijkbare of grovere doppen. Kantdoppen zijn niet verplicht. De maximale spuitdruk is 2 bar en de maximale rijsnelheid 5 km/uur. Andere driftbeperkende technieken voor onkruidbestrijding zijn te vinden op pagina 8 van de lijst driftarme spuitdoppen op de website van de Helpdesk Water www.helpdeskwater.nl.

Workshop Kwaliteit boomkwekerijproducten Komend najaar organiseert Naktuinbouw op verschillende locaties in Nederland de workshop Kwaliteit van Boomkwekerijproducten. De workshop omvat vijf middagen in september en oktober. In de workshop wordt aandacht besteed aan de uitwendige

kwaliteitseisen en visuele beoordeling van plantmateriaal. Hoewel de cursus primair is bedoeld voor gemeenten en grootgroenvoorzieners, kunnen ook boomkwekers er hun voordeel mee doen. De kosten voor deelname aan de workshop bedragen €198. Voor meer informatie kunt u terecht op www. naktuinbouw.nl. Bent u geïnteresseerd in de workshop, dan kunt u zich tot uiterlijk 13 augustus aanmelden via www.naktuinbouw.nl/ service/opleidingen.

Licentie plaagdierbestrijding op komst Om muizen en ratten te mogen bestrijden moeten boer en tuinder over een licentie plaagdierbestrijding beschikken. De vrijstelling voor agrariërs om rodenticiden te mogen gebruiken is ingetrokken door het ministerie van Infrastructuur & Milieu. Tot 1 juli 2015 geldt een overgangstermijn. De reden voor de intrekking van de vrijstelling is dat er bij de bruine rat resistentie tegen rodenticiden is gevonden. LTO Nederland heeft samen met ketenpartijen het initiatief genomen om een licentie te introduceren waardoor

agrarische ondernemers toch zelf plaagdierbestrijding mogen blijven uitvoeren. Voor zo’n licentie is een cursus plaagdierbestrijding van circa één dag toereikend. Indien deze dag met een toets met positief gevolg wordt afgelegd, krijgt de deelnemer een licentie plaagdierbestrijding of een aantekening op de spuitlicentie. Vanaf het winterseizoen 2013 – 2014 wordt de cursus aangeboden door AOC’s en andere opleidingscentra. Uiteraard kunt u altijd een professionele plaagdierbestrijder inschakelen.

Deze bijdrage valt onder de redactionele verantwoordelijkheid van de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten. Voor informatie: (073) 217 31 83, e-mail: info@zlto.nl, www.lto.nl.

Tourkoorts Als fervent wielerfanaat volg ik graag de Tour de France. De afgelopen tijd heeft de berichtgeving over de wielrennerij vol gestaan over doping en verboden middelen. Als u mijn mening zou vragen, dan denk ik dat het om een terugkerend fenomeen gaat. Doping is van alle tijden en bij het moeten leveren van buitenmenselijke prestaties is het zelfs logisch dat men naar ondersteunende middelen zoekt. Er is genoeg te koop want het gaat om lucratieve business. Tot hoe ver ga je? Er zijn wielrenners plotseling overleden door een hartstilstand. Werd dat veroorzaakt door te intensief trainen of door het gebruik van medicamenten? Wat zijn de parallellen van de topsport en ons vak? Ook wij gaan tot het uiterste om een goed product te kweken. De doping voor onze planten gaat in de vorm van mineralen en we proberen de ideale mix te vinden. Ook het uitsluiten van negatieve groeifactoren, zoals ziekten en plagen, is een onderdeel van dat proces. Nu zitten we op dat gebied wel eens in een spanningsveld. Is een product milieuonvriendelijk of heeft het maar een beperkte toelating? Als een teelt op mislukken staat en er is een reddend middel dat niet in de boomkwekerij is toegelaten, wat doe je dan? Het lijkt wel wielrennen. Ik wil u een welgemeend advies geven maar u heeft het niet van mij. Als een middel alleen in de suikerbieten is toegelaten en het kan een redder van uw teelt zijn, gebruik het dan maar. Ik weet, het is strafbaar net als doping in wielrennen. Als het water aan de lippen staat, dan dienen de afspraken maar iets ruimer geïnterpreteerd te worden… Peter Bontekoe

Voorzitter LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

LTO linkerpag-BKW30.indd 38

22-07-13 15:13

Service

Foto's: Boomkwekerij & Buitenplaats, Agrocultuur

bedrijfsnieuws

vaktaal

Nico van der Smit naar Agrocultuur Nico van der Smit (25) gaat 19 augustus 2013 aan de slag bij het verkoopteam van Agrocultuur. Hij werkt vanuit de vestiging Hazerswoude als verkoopadviseur voor de boomkwekerij. Eerder werkte hij bij Hortipro bv, bekend van onder meer Mosskade. Nico van der Smit is bereikbaar via 06-46635374 of via verkoop@ agrocultuurboskoop.nl.

Jan Lourier

Open middag groenbemesters Het Praktijknetwerk Niet Kerende Grondverwerking organiseert samen met Demoproject Duurzaam Bodembeheer Friesland een demonstratie groenbemesters in Munnekezijl. Donderdag 15 augustus kunnen geïnteresseerden van 13.30 tot 17.00 terecht bij Proefboerderij SPNA voor bezichtiging en uitleg over groenbemesters, de teeltmethoden en hun effecten op bodem en beworteling. De proefboerderij ligt aan de Hooge Zuidwal 1 in Munekkezijl.

agenda Binnenland 30 juli, 6 en 13 augustus

Bedrijfsbezoeken Studieclub Regio Boskoop Stroe (30/7), Boskoop (6/8), Hazerswoude (13/8) 18 t/m 20 augustus Vakbeurs voor retailers, o.a. voor groen Trendz Hardenberg, Evenementenhal 19 t/m 22 augustus Najaarsbeurs Menkehorst Hengelo 19 t/m 22 augustus Cash&Carry days Twenthe Plant Hengelo 21 t/m 23 augustus Verkoopbeurs Groen-direkt Boskoop 21 t/m 23 augustus Verkoopbeurs Floralis Season Fairs Autumn Boskoop 21 t/m 24 augustus Boomkwekerijvakbeurs Plantarium Boskoop

27 augustus, 5 september

Kennismiddag openbaar groen en boomteelt Haaren (27/8), Opheusden (5/9) 4 en 5 september Verkoopbeurs FloraHolland Autumn Fair Naaldwijk, FloraHolland

Buitenland 20 en 21 augustus Florall najaarsbeurs België, Gent

22 t/m 24 augustus Boom-

kwekerijbeurs Farwest-show Verenigde Staten, Oregon 28 t/m 30 augustus Vakbeurs IPM - Flowers 2013 Rusland, Moskou

30 augustus t/m 1 september

Tuinbouwvakbeurs Green is Life Polen, Warschau 3 en 4 september Boomkwekerijvakbeurs Four Oaks Engeland, Lower Withington

Bijdragen Meer informatie op: deboomkwekerij.nl/agenda

Bijdragen voor de service-pagina’s kunnen worden gestuurd naar Redactie ‘De Boomkwekerij’, Postbus 9324, 2300 PH Leiden, e-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl.

Leeftijd: 60 Opleiding: lagere tuinbouwschool Bedrijf: Boomkwekerij & Buitenplaats Plaats: Hazerswoude-dorp

Waarom presenteren jullie je als boomkwekerij en buitenplaats? „Die keuze hebben we een jaar of tien geleden genomen. We kweken bomen, maar combineren dat met andere zaken als een bed & breakfast, beeldhouwcursussen, exposities en een zorgtak. Dit laatste is overigens nog in ontwikkeling.” Wat houdt dat voor de kwekerij in? „We kweken nu op een andere manier. We zijn overgestapt op soorten die meer tijd nodig hebben, zodat het werk makkelijker bij te houden is en we geen personeel nodig hebben.” Werkt de gekozen combinatie? „Ja, het combineert prima. Onze groene kwekerij is een inspiratiebron voor kunstenaars die hier komen en het is een rustplek voor logies in onze bed & breakfast. Uiteraard gaan deze dingen wel een beetje ten koste van de kwekerij. Ik haal minder inkomen uit mijn kwekerij. Maar dat is een keuze die we hebben gemaakt. Ik word op deze manier niet rijk, maar de kwaliteit van mijn leven is nu veel groter.” Hoe is de handel dit jaar gelopen? „Tot mei liep het best goed, daarna viel de handel stil. Ik moet zeggen

Sortiment: breed sortiment, waaronder Taxus en Ilex Oppervlakte: 2 ha vollegrond

dat het voorjaar al met al iets minder was dan vorig jaar, maar ik mag niet echt klagen. Van collega's om me heen, hoor ik dat ze een slecht voorjaar hebben gedraaid. Dat valt bij mij wel mee of misschien ben ik gewoon sneller tevreden. Door de verschillende takken in ons bedrijf zijn wij niet uitsluitend afhankelijk van de boomkwekerij als inkomstenbron. Die risicospreiding is best prettig.” Waar ben u nu mee bezig? „Ik ben momenteel aan het knippen en schoffelen.” Jullie hebben in september de expositie Kweekkunst. Wat is dat voor expositie? „Dat is een expositie van vijf vrouwen die met verschillende materialen werken. Zij exposeren een keer in de drie jaar in onze tuin de werkstukken die zij in die periode hebben gemaakt.” Hebben de werkstukken nog een relatie met de boomkwekerij? „Ze hebben plantennamen gebruikt als inspiratie voor de werkstukken. In plaats van de plant sleutelbloem of ijzerhart kan je kijken naar een werkstuk met de titel sleutelbloem of ijzerhart.”

De Boomkwekerij 30 (26 juli 2013)

Service rechterpag-BKW30.indd 39

22-07-13 15:10

506583.indd 40

22-7-2013 13:01:06