GrootGroenPlus 2018

18

3/10-5/10/20

Zo ziet de toekomst eruit

Extra

bij Tuin e nL De Boom andschap kwekerij!

Jonge boomkwekers over The Future = Green 6 Weerman Reinier van den Berg: ’Meer bomen nodig’ 12 Technieken voor een zorgeloze boomkwekerij 24

1997

2017

Al 20 jaar gewortelde stek van bodembedekkers, grassen en vaste planten T: 073-5949162, E: info@jaccuttings.com

Welkom op Groot s, Groen Plu mer standnum B109

Vitelia Agrocultuur is op zoek naar een...

Verkoopadviseur boomteelt (fulltime) Vitelia Agrocultuur is een toeleverancier voor de plantaardige sector. Wij zijn actief in de boomkwekerij, akkerbouw en rundveehouderij en zijn gevestigd in Hazerswoude-Dorp en Lottum. Ons team bestaat uit 30 enthousiaste collega’s.

Voor onze vestiging in Hazerswoude-Dorp zijn we ter uitbreiding en versterking van ons team op zoek naar een fulltime verkoopadviseur boomteelt.

Jouw werkzaamheden: • Adviseren van boomkwekers.

• Verkopen van kwekerijbenodigdheden in de sector.

• Onderhouden van relaties.

Wij vragen • Goede communicatieve en commerciële vaardigheden.

www.vitelia-agrocultuur.nl • Een gemotiveerde collega met minimaal een afgeronde Mbo-opleiding, bij voorkeur richting plantenteelt.

• Ervaring in de sector is een pré, maar ook een schoolverlater past prima in deze functie.

Wij bieden Een enthousiast team van collega’s met passie voor de sector. Ontwikkeling staat bij Vitelia Agrocultuur voorop.

De arbeidsvoorwaarden zijn marktconform inclusief een breed pakket aan secundaire arbeidsvoorwaarden.

Heb je interesse?

Solliciteer dan vóór 30 september 2018 bij Loes Kessels, HR manager Vitelia (hrm@vitelia.nl).

Meer informatie bij: Nico van der Smit, bedrijfsleider Vitelia Agrocultuur (06 - 46635374).

Advertorial

‘Nu hoef ik niemand aan te nemen voor de facturatie’ In het Brabantse Zundert kweken Jurgen en Kevin Denissen van Boomkwekerij Denissen op zo’n 30 hectare bos- en haagplantsoen (‘alle soorten’) en zaailingen. Het bedrijf bestaat al zestig jaar en net als veel kwekerijen is ook deze onderneming een echt familiebedrijf. Drie jaar geleden namen de broers Boomkwekerij Denissen over van vader Jos Denissen (‘Jos Junior’), die in de jaren tachtig samen met zijn vrouw Marion de kwekerij had overgenomen van zijn vader (‘Jos Senior’).

B

eide broers hebben sindsdien een duidelijke rolverdeling. Jurgen werkt sinds 2015 voornamelijk op kantoor, zijn broer op de kwekerij. Rond de tijd dat Jurgen meer op kantoor kwam te zitten, werd ook de overstap gemaakt naar GroenVision. Denissen: ‘Met het pakket kan ik het beheer van relaties, in- en verkoop, voorraad en facturatie regelen.’ Boomkwekerij Denissen maakte al gebruik van automatisering in de vorm van Groen-Handelskwekerij van INFOGROEN, de voorloper van GroenVision, maar met het nieuwe programma werden verdere stappen gezet.

Weg met de papierwinkel De belangrijkste reden om over te stappen, was de wens om de ‘papierwinkel’ te verkleinen en daardoor tijd te besparen. Jurgen streeft niet naar een groter bedrijf, maar hij wilt het wel toekomstproof maken door het optimaliseren van bedrijfsprocessen; van personeelsbeleid tot marketing en sales. Jurgen: ‘Ik vind het belangrijk dat er zo min mogelijk papierwerk aan te pas komt; mijn doel is om dat nu zo veel mogelijk weg te werken. En beter direct overstappen dan eerst het oude systeem leren kennen en later weer een nieuw, was mijn gedachte.’

Zowel vader Jos als moeder Marion is nog werkzaam in het bedrijf. Jos

werkt nu minder uren op kantoor. In die tijd verzorgt hij de facturatie.

Jurgen vertelt: ‘Ik zorg dat ik zo veel mogelijk e-mailadressen verzamel, zodat we de facturatie digitaal kunnen verwerken. Nu kost het factureren bijna geen tijd meer. We kunnen met een druk op de knop zien wat de betaalachterstanden zijn en klanten een herinnering sturen. Waar we vroeger een uur deden over de facturatie, is dat nu binnen twintig minuten afgerond. Wat ik heel belangrijk vind, is dat ik hierdoor niemand hoef aan te nemen voor de facturatie, maar we het er zelf bij kunnen doen.

Dat overzicht van betalingen is een voordeel, maar ook overzicht van de omzet en de afzet van verschillende artikelen.’

Even omschakelen Voor Jurgen zelf was het even schakelen in het begin: ‘Het scheelt dat ik van een jongere generatie ben en dit soort dingen snel oppak. Iemand die ouder is, zal er misschien wat langer over doen. Gelukkig zijn we goed geholpen door INFOGROEN. Mogelijk wordt het pakket waar Denissen mee werkt later nog uitgebreid, maar het liefst doet hij dat stap voor stap. Jurgen: ‘Met de functionaliteiten die we nodig hebben, kan ik goed uit de voeten. Ik weet niet van alles hoe het precies werkt, maar dat komt vooral doordat er met dit systeem ontzettend veel mogelijk is.’

Powered by

MEER TIJD VOOR UW BUSINESS T +31(0)172 23 54 44 | www.groenvision.com/kweker

4

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

18

3/10-5/10/20

Voorwoord door David Bömer, voorzitter GrootGroenPlus:

Foto: Sandragrafie

The future = green! „Het thema van vakbeurs GrootGroenPlus 2018 verwoordt krachtig wat velen al jaren prediken. Als je het iets ruimer uitlegt: de mensen gaan zich wereldwijd steeds meer vestigen in verstedelijkte gebieden en men zal zich daarbij bewuster worden van de eindigheid van grondstoffen.

Daarbij zal bezit ondergeschikt worden aan gebruik. Denk bijvoorbeeld aan transportmiddelen, maar ook aan buitenruimte. Meer mensen op een kleine oppervlakte met minder (nu bekende) middelen.

We zullen nog meer dan nu, op zoek gaan naar creatieve oplossingen en we verlangen steeds meer collectieve inspanningen om ’de zaak draaiende te houden’. Dat laatste is enkel mogelijk als we oog hebben voor de omgeving waarin we ons bevinden. In de volksmond noemt men dat ook wel groen! En dus is de opdracht: richt samen de toekomst in zodat we groen worden en blijven.

Om samen tot een groene toekomst te komen zullen ontwikkelingen bezien moeten worden en ongetwijfeld zal die toekomst afwijken van hetgeen we nu bedenken of in het verleden al bedacht hadden. Dat is niet erg, dat is van alle tijden. Denkt u maar eens aan de ontwikkelingen op het gebied van communicatie: telegrafie, telefonie, telex, fax, e-mail, mobiele telefonie, sociale media. Wat volgt er nog?

Laten we dat nou eens aan de jeugd vragen! Van hen horen we in deze beursspecial hun visie, liefst zo stellig mogelijk. En dat hun voorspellingen achteraf misschien niet juist zullen blijken te zijn, het zij ze vergeven. Iedereen weet hoe het is als een idee niet slaagt, als je je verlies moet nemen. Dat proces verloopt vaak hetzelfde: je valt, krabbelt op, schud een keer met je hoofd en loopt weer door.

De opdracht aan de bijeengebrachte jonge ondernemers was vrij simpel: sluit je ogen en beeld je in hoe de toekomst er uit ziet tegen de tijd dat je al aan het afbouwen van je bedrijf denkt. Diezelfde opdracht gaven we later ook mee aan leveranciers en deskundigen uit de boomkwekerijsector. Het geeft een fraai palet van meningen en inzichten op gebieden zoals robotisering, slimme informatietechniek, klimaatverwachtingen, communicatie en ketenverkorting.

Vakbeurs GrootGroenPlus brengt graag ambitieuze partijen bij elkaar, om vorm te geven aan de groene toekomst.

We zien het als een geweldige kans om de ervaring en enthousiasme te laten samenkomen en zodoende elkaar naar een hoger niveau te tillen. Met alle leeftijdsgroepen tezamen gaan we de toekomst tegemoet! Ieder zal zijn rol

’Ongetwijfeld zal die toekomst afwijken van wat we nu bedenken’

hebben. Elk zal vast wel eens twijfels kennen. Juist dan is het van belang te vertrouwen op elkaars juiste intentie, kennis en kunde. Laten wij degenen zijn die planten kweken die passen bij de wens van de toekomstige mens en laat onze producten de wereld vergroenen.

Namens bestuur en organisatie van GrootGroenPlus wil ik deelnemers en bezoekers danken voor het vertrouwen dat zij in ons hebben door ook dit jaar weer aanwezig te zijn. We wensen u een goede GrootGroenPlus 2018 en een hele goede groene toekomst!”

David Bömer

deInhoud

Hoe ziet de boomkwekerij van de toekomst eruit?

6 Hoe zien jonge kwekers hun toekomst?

’Laat onze producten de wereld vergroenen’

12 Reinier van den Berg: ’We hebben meer bomen nodig’ 15 Natuurlijker sortiment in 2050 18 Plattegrond vakbeurs GrootGroenPlus en de drie looproutes 21 GrootGroenPlus 2018: Wie, wat, waar en wanneer?

22 Sneakpeek: Zo ziet de boomkwekerij er in de toekomst uit 24 Naar een boomkwekerij zonder zorgen 28 Olaf van Kooten voorziet een zelfsturend afzetsysteem 30 Alle nieuwigheden op een rij 33 Roadshow met oude bekenden Omslag en illustratie pagina 22-23: Peter Moorman

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

5

Zo zien jonge ondernemers de Hoe ziet de boomkwekerij er in de toekomst uit? Over die vraag buigen zes jonge ondernemers uit de boomkwekerij zich. Ze komen uit de regio Zundert, Oirschot, Boskoop en België, en kweken verschillende gewassen.

En discussiëren, filosoferen en dromen erop los. Over bedrijfsprocessen in de toekomst, gewasbescherming, sortiment, transport en meer.

Tekst: Arno Engels

Reageren? a.engels@hortipoint.nl

De groep in discussie op het containerveld van Floribras in Zundert: (v.l.n.r.) Paul Bressers, Maarten Verdaasdonk, Erik Rijnbeek, Arno Engels (vakblad), Rick Domen, Rowy Roelands en Alec Hermans.

In de toekomst: is de buffervoorraad op bedrijven groot Met producten in pot en container kunnen kwekers in 2050

dat gebeurt niet in onze sector”, is de overtuiging van Paul. „Ik

wel een grote buffer aanleggen, om vandaaruit de handel

zie nu al akkerbouwers voorbijkomen die hun grote trekkers

snel te kunnen bedienen. Dat is volgens de jongeren dan ook

hebben ingeruild voor kleine: om de grond te sparen.”

wel de situatie in wortelgoed zoals bos- en haagplantsoen en spillen. Maar laanbomen met kluit? „Nee”, stelt Paul, „onze klanten willen nu al geen kluitbomen uit voorraad. Ze heb-

gewichtsverdeling. Op veengrond zie je nu al meer machi-

ben bomen het liefst vers gerooid, dat zal in de toekomst niet

nes, maar hoe ziet de mechanisatie op de smalle Boskoopse

anders zijn.”

percelen in 2050 eruit: loopt er dan een overgewaswagen over

Het rooien van bos- en haagplantsoen zal in de toekomst

de beschoeiing, om het veen te sparen en percelen in één

volledig automatisch gaan, is de verwachting van Rowy.

keer leeg te rooien? „Dan moet die beschoeiing eerst steviger

„Automatisch met behulp van gps. Medewerkers willen liever

worden”, zegt Erik lachend.

niet meer buiten op een rooier of het veld staan, maar binnen in de schuur.”

Verwachten de jongeren dat de rooicapaciteit zal toenemen,

6

Nu kun je op bijna iedere grondsoort goed met machines rijden, al dan niet op brede banden of rupsen voor een betere

Erik denkt dat Boskoop ook in de toekomst nog deels in de vollegrond kweekt. „Want bepaalde producten groeien daar gewoon beter in dan in pot.” In de toekomst zal er wel meer

dat er megarooiers komen zoals de huidige machines in de

pot- en containerteelt zijn, verwacht Alec. „Ook bij ons in Bel-

akkerbouw, in verband met het weer: zoveel en zo snel mo-

gië, dat zie je nu al. Een snellere rotatie is wel een nadeel van

gelijk oogsten voordat de grond te nat is? „Groter en groter,

die teelt: je kunt niet te lang in dezelfde pot telen.”

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

boomkwekerij in 2050

De toekomst

Even voorstellen Rowy Roelands (23) mbo Prinsentuin College Breda Roelands Boomkwekerijen, Zundert bos- en haagplantsoen in pot en vollegrond Rick Domen (21) HAS Den Bosch, tuinbouw en akkerbouw Boomkwekerij Domen-Elst, Wernhout bos- en haagplantsoen en gestekte heesters in vollegrond Maarten Verdaasdonk (23) HAS Den Bosch, bedrijfskunde en agribusiness Boomkwekerij Elst-Bevers, Achtmaal heesters in container Alec Hermans (24) Herplant, Beerse (B) ict Thomas More Hogeschool, Geel (B) Buxus en Taxus in pot en vollegrond Erik Rijnbeek (29) mbo Wellantcollege Aalsmeer, handel Boomkwekerij Robert Rijnbeek, Boskoop heesters en rozen in pot en vollegrond Paul Bressers (22) Boomkwekerij Gebr. Bressers, Oirschot laanbomen in vollegrondw

In de toekomst: voeren drones de gewasbescherming uit Het zou zomaar kunnen dat de veldspuiten, met of zonder

zijn voor teelten. Met het al jaren krimpende pakket vrezen

luchtondersteuning, en de motorvatspuiten in de toekomst

ze het ergst. Welke middelen gebruik je dan in de toekomst?

zijn verdwenen. Grote spuitmachines zullen in elk geval niet

Rowy weet het zeker: „Biologische middelen en plantverster-

meer in de praktijk rijden, zo voorspelt Paul. „Net als met

kers.”

megarooiers: om verdichting van de bodem te voorkomen gaan grote machines weg.”

Misschien dat chemische middelen dan ook niet meer nodig zijn, want volgens Alec ligt de oplossing voor problemen met

Toekomstige gewasbescherming vanuit de lucht uitvoeren

ziekten in de veredeling van resistente rassen. Hij ziet daarin

met drones: dat zien de jongeren echt wel gebeuren. En niet

veel mogelijkheden. „Wij hebben via klassieke veredeling re-

alleen buiten op percelen, maar ook in kassen. Ze verwijzen

sistente buxusrassen ontwikkeld. Nadelen van deze methode

naar de huidige ontwikkeling van mini-drones die schadelijke

zijn wel de tijdsduur en bijbehorende kostprijs. 10 tot 12 jaar

insecten zullen opsporen en elimineren. Als er nog machines

werk om een nieuw ras te creëren, is geen uitzondering.”

over een perceel rijden, dan zullen dat lichte, kleine voer-

Alec noemt CRISPR/Cas als een perspectiefvolle veredelings-

tuigjes zijn. Paul: „In de toekomst laat je bijvoorbeeld twintig

methode. Hij legt de methode simpel uit: „Vroeger wist men

mini-robots schoffelen tussen de bomen. En twintig mini-

nog niet waar je in DNA exact moest knippen om een ziekte-

drones om mee te spuiten.”

resistentie in te bouwen, maar nu met CRISPR/Cas wel. Maar

De jonge ondernemers vragen zich wel af hoeveel chemische gewasbeschermingsmiddelen in 2050 nog beschikbaar

genetisch gemodificeerde gewassen liggen nu al moeilijk in de EU, dat zal in de toekomst waarschijnlijk ook zo zijn.” > De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

7

In de toekomst: zijn ferro- en boxpallets nog steeds gemeengoed, maar CC-karren niet Voor het transport van wortelgoed blijft de ferropallet en de houten exportpallet in de toekomst het aangewezen middel, dat functioneert volgens Rowy ook dan nog prima. Zo ook houten boxpallets, voor meermalig of eenmalig gebruik. „Welke pallet, dat blijft liggen aan het product wat je hebt”, meent ze. „En net als nu zet je een pallet dan gewoon op je factuur.”

Dat zou volgens de jongeren ook met CC-karren moeten gebeuren. „Ik hoop dat er in de toekomst een beter systeem is dan de CC Pool”, zegt Erik, waarop hij bijval krijgt van Maarten. „Het ruilsysteem werkt niet. Ik ben

Erik Rijnbeek

elk jaar veel van onze karren kwijt, omdat ze in de keten niet worden geruild. En afgelopen voorjaar was er bij de veiling weer een tekort aan karren.”

Wat zal dan het karrensysteem van de toekomst

’Hopelijk is er in de toekomst een beter karrensysteem dan de CC Pool’

In de toekomst:

het best kan stoppen, en dan verwachten ze dat er iets beters uit de transportsector komt. Of uit de industrie. „Kijk maar naar de auto-industrie”, verwijst Alec. „Hoe geautomatiseerd ze daar werken, en hoe onderdelen uit een magazijn komen.”

In de toekomst:

lijden teelten meer onder extreem weer

is er meer collectief transport dan nu

Als de klimaatverandering ter sprake komen, zijn de jongeren het er

Om tijd en kosten te sparen moet het transport in de

allemaal over eens: in de toekomst verwachten ze alleen maar meer

toekomst veel efficiënter gebeuren dan nu, stellen de

extreme weersomstandigheden zoals droogte, hitte en storm. Maar hoe

jonge ondernemers. „Handelaren maken nu allemaal

je je teelten daartegen kunt beschermen, daar zijn de meningen over

hetzelfde rondje langs kwekers, dat is super inefficiënt”,

verdeeld. Tegen harde wind kun je planten in potten wel vastzetten met

begint Paul. Kwekers in concentratiegebieden doen er

haken. „Of je zet een windkering, dat moet je in Boskoop nu al langs slo-

zelf ook aan mee. „In Boskoop brengen we alles zelf

ten”, zegt Erik. Maar een windkering zoals metershoge hagen rondom

weg”, vertelt Erik, „dat kost wel een hoop tijd. Kan het

percelen? „Niet in de laanbomen”, aldus Paul, „want we hebben nu al te

sneller via een logistieke hub? Die is in Boskoop nooit

maken met valwinden. Die voorkom je niet met hagen.”

van de grond gekomen.”

In de Amerikaanse boomkwekerijstaat Oregon vindt de meeste

Hubs en clusterterreinen worden in de toekomst wel

pot- en containerteelt ondergronds plaats, in een pot-in-pot-systeem,

belangrijker, omdat de afzet dan nog steeds om kleine

zodat planten beschermd zijn. Is dat de toekomst voor Nederland en

productaantallen vraagt. „Veel tuincentra bestellen

België? Maarten: „Pot-in-pot zal minimaal worden gebruikt, want er

kleine aantallen, maar kwekers moeten de extra kosten

is veel grond voor nodig en die blijft in de toekomst hier duur. In Ame-

daarvoor dragen”, stelt Maarten. „Ik doe dat niet meer.

rika is veel meer grond beschikbaar en die is daar ook veel goedkoper.”

Verdeelhallen worden daarom belangrijk.”

Rowy heeft ervaring met pot-in-pot. „Bij ons ligt een probeersel. Potten waaien minder om en je kunt ze beter water geven.”

Grote partijen in het seizoen zelf verhandelen, en dan de kleine partijen in de zomer: „Dat moet kunnen, ook

De jongeren verwachten in de toekomst wel meer teelten onder glas

in de toekomst”, verwacht Rowy. Daarop vult Rick aan

of folie, om ze zodoende beter te beschermen tegen weersinvloeden. En

dat je kunt inspelen op de partijgrootte die de handel

ook meer hagelnetten over bomen, zoals je nu veel bij fruittelers ziet?

vraagt. „Door een grote voorraad aan te houden. Bos- en

Die voorspelling durft niemand aan. Paul stelt dat bodemgezondheid

haagplantsoen bijvoorbeeld op voorraad rooien en in

belangrijker wordt tegen extreem weer. „We hebben een nat voorjaar

de schuur bewaren.” Bestaat de kuilhoek nog wel in de

gehad, en nu een droge zomer: gedraineerde en gezonde bodems kun-

toekomst? „Jawel hoor”, verwacht Rick.

nen daartegen.”

8

worden? De jongeren menen dat Container Centralen

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

’Oplossing voor ziekten ligt in veredeling resistente rassen’ In de toekomst: bevat potgrond meer biomassa en zijn potten biologisch afbreekbaar Het afgraven van veenderijen zal een keer ophouden, zo is de verwachting van de jonge kwekers. Ze verwijzen naar Duitsland, waar het vanwege het milieu volgens

Alec Hermans

hen al niet meer is toegestaan. En nu neemt het gebruik van kokosvezel in potgrond wel toe, maar dat materiaal komt uit landen als India: vanwege de grote afstand zal ook dat eindig zijn, voorspellen de jongeren.

Wat is dan de potgrond van de toekomst: compost en bark zoals nu standaard is in Oregon? Maarten denkt dat er dan inderdaad meer natuurlijke afvalstromen zullen worden gebruikt om substraatmengsels te

In de toekomst:

maken. „Bijvoorbeeld gft, oud papier, of biomassa uit

is de leversnelheid nog hetzelfde

een plantage – maar niet uit India, maar van dichtbij.”

Als we het over de toekomst hebben, beginnen de jonge ondernemers spontaan

Gezien het toenemende verbannen van plastic (denk

al over de snelheid van leveren te praten. In de laatste jaren is die snelheid

aan plastic roerstaafjes voor de koffie, plastic zakjes in

alleen maar verhoogd; nu geldt veelal ’vandaag bestellen, morgen leveren’.

de supermarkt) denken de jongeren dat kunststof pot-

Niemand verwacht dat de levertijd nog korter zal zijn. „Sneller dan nu kan niet”,

ten in de toekomst volledig zijn vervangen door bio-

stelt Erik, waarop Paul reageert dat hij nu al een omkeerpunt bespeurt in de sec-

logisch afbreekbare potten. Ondanks dat kunststof nu

tor: „Er zijn nu al kwekers die zeggen: ’Sorry, nog sneller leveren kan niet, schuif

wordt ingenomen en gerecycled voor hergebruik. „Alles

de levering maar later door’. In de toekomst laten kwekers zich niet gek maken

wordt biologisch afbreekbaar”, durft Rowy te stellen.

door de daghandel, niet alleen in Nederland. „Ook een Belg laat zijn eigen niet

„Echt wel”, zegt Erik, „maar daar is wel een lagere kost-

afjagen hè”, stelt Alec.

prijs voor nodig.” Kopen consumenten in de toekomst

De leversnelheid hangt wel af van de bedrijfsomvang, of de producten in pot

wel planten in biopotten? „Ja, ze moeten wel, want ze

staan of dat ze nog met kluit uit de vollegrond moeten worden gerooid. En na-

hebben dan geen andere keus.”

tuurlijk zeker ook van het transport, want zonder dat staat alles stil.

’Alles wordt biologisch afbreekbaar’

Rowy Roelands

> De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

9

Maarten Verdaasdonk ’In containerteelt zijn alleen medewerkers nodig om machines aan te sturen’

In de toekomst:

In de toekomst:

zijn buitenlandse seizoensarbeiders verdwenen

is er nog maar weinig handmatig werk

Vrijwel iedere sector kampt met een tekort aan vakmensen, niet alleen de boom-

Alle arbeidsprocessen zijn te automatiseren of te robo-

kwekerij. De jeugd kan in de toekomst daarom overal wel aan de bak komen,

tiseren, zo snel gaan de ontwikkelingen rondom high-

verwachten de jonge ondernemers. Volgens hen is het dan essentieel om het werk

tech. Ook de automatische sortering van wortelgoed

op kwekerijen aantrekkelijk te maken en te houden. Focussen op gezondheid

zoals beuken is al een tijdje mogelijk. Beuken zijn het

is een must: zwaar werk bijvoorbeeld zo licht mogelijk maken. Dat kan al met

grootste gewas in de regio Zundert; gaat in de toekomst

kleine technieken, zegt Paul. „Sinds we met elektrische karretjes tussen de bomen

niemand meer die planten handmatig sorteren? Rowy

rijden, wil iedereen er mee werken.”

gelooft wel dat dat kan, maar Rick vraagt zich af of

Het imago van de boomkwekerij moet dan ook juist zijn. „Veel mensen hebben het idee dat boomkwekers met hun knieën in de modder staan te werken”, hoort Maarten regelmatig om zich heen, ook onder generatiegenoten. „Maar dat is niet zo, zeker niet in de containerteelt: daar sta je schoon op beton en doek te werken.”

verdienen?”

In de containerteelt zijn in 2050 alleen nog maar medewerkers nodig om machines aan te sturen, aldus

Over de inzet van buitenlands seizoensarbeid zijn de jongeren kort: die bestaat

Maarten. Zo’n verregaande automatisering hangt wel af

in de toekomst niet meer, want veel Oost-Europeanen willen nu al niet meer op de

van het sortiment. Het stekken valt met robots te doen,

kwekerij werken. In bijvoorbeeld Boskoop is wel een Polenhotel, maar zo zegt Erik:

het zaaien ook. Het enten zal nooit verdwijnen. „Kijk

„Polen gaan allemaal naar supermarkten voor werk. Het hele jaar door.”

Kinderen groeien nu op met smartphones en tablets, en de digitalisering zet volgens de jonge ondernemers alleen maar door in de toekomst. Daar zit volgens

maar naar Acer palmatum, die moet je wel enten”, stelt Erik.

Ook in de vrucht- en laanbomen zijn veredelingen blij-

Alec het probleem. „Het grootste werk in onze sector is nog altijd op de kwekerij.

vers. „Maar”, zo begint Rick een volgend discussiepunt:

Je kunt niet achter een computer zitten en op een knop duwen om een plant te

„Je moet er wel vakmensen voor hebben, terwijl steeds

maken.”

minder jeugd in de kwekerij komt.”

’Meer bomen planten, dat gaat echt wel gebeuren’

Paul Bressers 10

zulke automatisering wel rendabel is. „Kun je er wel op

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

Rick Domen ’Kuilhoek bestaat nog in de toekomst, jawel hoor’

In de toekomst:

In de toekomst:

gaat alles digitaal

is het sortiment echt verschraald

De digitalisering zet in alle bedrijfsprocessen door.

Van vroeger uit wordt het sortiment als de grote kracht van de

In de toekomst ligt de fax in het museum, en ook het

boomkwekerij beschouwd, maar daar komt volgens de jonge

kwekerijboek, pennen en Excel-lijsten. Iedereen legt

ondernemers in de toekomst echt wel verandering in: het

iedere registratie op het bedrijf vast met een bepaald

sortiment verschraalt. Als gevolg van afnemende productken-

device en specifieke apps. Dat zal bijvoorbeeld ook

nis onder afnemers. „Soorten kennen ze nu al niet meer”, zegt

het waterschap doen, zodat geen enkele druppel on-

Erik. „’Doe maar een gele en een rode Hamamelis’, zeggen ze in

gezien geloosd wordt in de sloot. Ook het meten van

de handel.”

kwaliteit, zoals diktemeting bij laanbomen, gebeurt in 2050 standaard digitaal.

In dat jaar zullen de meeste planten ook op inter-

Het sortiment verschraalt volgens de jongeren ook door het krimpende middelenpakket, en biologische bestrijding werkt niet altijd afdoende. Daarnaast zorgt de klimaatverandering

net worden gekocht. De jongeren zijn verdeeld over

voor verschraling van het sortiment. Klimaatbestendige bomen,

de vraag of tuincentra dan nog wel bestaan. Die er

die bijvoorbeeld droogteresistent zijn, blijven over in 2050. Som-

dan nog zijn, beschikken wel over devices waarop

mige inheemse soorten zijn dan afgevallen, zoals Fagus sylvatica die nu nog het grootste gewas in Zundert is. „Beuken kunnen niet tegen schommelende grondwaterstanden”, legt Rowy uit. „En kijk deze zomer maar eens: door de droogte en hitte laat beuk zijn blad vallen. Hij gaat niet dood, maar lijdt er wel onder.”

consumenten kunnen aangeven welke plant ze zoeken. Is die niet op voorraad, dan ontvangt de leverancier automatisch een seintje om alsnog te leveren.

In de toekomst zullen er nog steeds verschillende digitale vraag- en aanbodsbanken zijn. „Er is nog een grote versnippering die we in de toekomst hopelijk niet meer hebben”, meent Alec, waarop Erik aanvult: „Maar Varb bestaat niet meer in de toekomst, want die is dan al echt achterhaald.” In 2050 moet de maatvoering wel gestandaardiseerd zijn, vindt Maarten. „Dat is nu nog anders. Als ik nu een bepaalde maat naar België stuur, herkennen ze die maat daar niet.”

Bevatten boomkwekerijproducten in 2050 chips,

In de toekomst: ziet de afzet er goed uit De boomkwekerij staat ook in de toekomst voor de nodige uitdagingen, denk maar aan de omgang van effecten van klimaat-

die de EU-plantenpaspoorten op labels overbodig

verandering en minder gewasbeschermingsmogelijkheden. Ook

maken voor tracking and tracing? Dat durft niemand

zal de sector volgens de jonge ondernemers niet groeien, hoofd-

te bevestigen noch te ontkennen. Welk systeem er

zakelijk omdat er te weinig personeel voor zal zijn – ondanks de

dan ook wordt gebruikt, zo zegt Alec: „Snel trace-

doorgezette automatisering en robotisering.

ren van een ziekte of plaag is wel belangrijk, zeker

Maar als we het hebben over de afzet in 2050, dan zijn de jonge

vanwege ziekten als Xylella of bacterievuur. Dit is

ondernemers unaniem positief: die ziet er goed uit. De hele

vooral belangrijk bij quarantaine-organismen. Ook

maatschappij realiseert zich dan maar al te goed dat bomen en

bij minder schadelijke organismen zou zoiets sneller

planten het antwoord zijn op allerlei vragen. Zoals: wat zorgt

te traceren moeten zijn om eventuele uitbraken te

voor schaduw, verkoeling, CO2-opname, fijnstofafvang, een ge-

vermijden.”

zonde leefomgeving. Paul: „Meer bomen planten, dat gaat echt wel gebeuren in de toekomst.” < < De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

11

12

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

Klimatoloog Reinier van den Berg:

’We hebben meer bomen en waterberging nodig’ Om klimaatdoelen te halen, moet je in elk geval meer bomen planten, aldus Reinier van den Berg. De weerman en klimatoloog vindt meer droogtetolerant sortiment ook verstandig, en zeker ook meer waterberging. Maar het is niet eenvoudig om je bedrijf volledig klimaatproof te maken.

De toekomst

En het risico op een tornado, zoals in mei bij Venlo?

„Ook zo’n tornado kan vaker voorkomen, maar voordat zo’n verschijnsel optreedt, moet er in een warme atmosfeer eerst een zware onweersbui ontstaan, met bovendien flink wat wind hogerop in de bui. Bij zware buien kunnen ook valwinden vernietigend uitpakken, net zoals extreme hagelbuien.”

Tegen de verwoestende kracht van de natuur kun je niets doen? Of helpt het als je een hoge haag rond je

Tekst: Arno Engels

Reageren? a.engels@hortipoint.nl

perceel zet?

Zomer 2018: blauwdruk voor de toekomst?

„Daar heb je een speciaal luchtdrukpatroon voor nodig, blokkades die regengebieden tegenhouden. De zomer van dit jaar was echt extreem, de warmste ooit gemeten in Nederland, ondanks dat het nu koeler is. De droogte is ook nog niet voorbij, want er is nog steeds een neerslagtekort.

In het verleden hebben we ook wel een aantal zeer warme zomers gehad, zoals in 1976, 1959 en 1947. Zulke zomers komen af en toe voor. De zomer wordt sowieso extremer, en bovendien steeds warmer, want het klimaat verandert. Onder klimaat verstaan we het gemiddelde weer in de afgelopen 30 jaar. De gemiddelde temperatuur stijgt, absoluut. We zien ook dat de gemiddelde regenval toeneemt: dat past in een warmer klimaat, want warme lucht kan meer waterdamp bevatten.”

’Risico op wateroverlast in kustgebied groter dan in binnenland’

Neemt overal in Nederland de kans op wateroverlast toe?

„Na een warme zomer zoals dit jaar is het risico groter aan de kust dan in het binnenland. Dan heb ik het over een brede strook van 20 tot 40 km vanaf de kust, dus het Groene Hart inclusief Boskoop wordt dan kwetsbaarder.

De zee heeft veel invloed op ons klimaat. In een warme zomer slaat de zee veel energie op: warm zeewater verdampt veel vocht. Dat komt er na een warme zomer uit.”

Foto’s: Arno Engels

Waar krijgt het binnenland vooral mee te maken?

„De gemiddelde temperatuur in het hele land, en dus ook in het binnenland, zal verder stijgen. Met name Brabant, Noord-Limburg, de Achterhoek en Twente zijn al droogte­ gevoelig: in die gebieden kunnen droge zomers in de toekomst extra hard aankomen. Bovendien kan het weer vooral bij hitte soms genadeloos toeslaan. Hagel, bijvoorbeeld, kan je jarenlange werk aan bomen in vijf minuten vernietigen. Naarmate je verder naar het oosten gaat, wordt de kans op een vernietigende hagelbui groter. Ook bijvoorbeeld in Duitsland.”

„Ik denk dat de ouderwetse bomenrijen langs boerderijen echt wel wat effect hebben: harde wind kun je iets dimmen. Tegen hagel kun je een hagelnet over je bomen spannen, maar de vraag is of het tegen elke hagelbui beschermt. Want het weer wordt extremer als gevolg van de uitstoot van broeikasgassen, met CO2 als de drijver.”

In Alaska ontdooit het permafrost waardoor er methaangas vrijkomt: dat zou nog meer opwarming betekenen?

„Het ontdooien gebeurt inderdaad, wat ingezet is door global warming. Ook methaangas is een broeikasgas, het werkt twintig keer sterker dan CO2. Maar het is een misvatting dat de aarde alleen door het ontdooien van het permafrost sneller opwarmt. Bovendien, de rundveehouderij stoot altijd al een grote hoeveelheid methaangas op wereldschaal uit. CO2 levert de grootste bijdrage aan de mondiale opwarming. Er worden iedere dag opnieuw onvoorstelbare hoeveelheden kolen, olie en gas verbrand.

Dat resulteert in een enorme uitstoot van CO2.”

Neemt door klimaatverandering ook de zonkracht toe, ofwel meer kans op verbranding?

’Harde wind kun je iets dimmen met bomenrijen’

„Nee, de zon staat onwaarschijnlijk constant te stralen.

Er is wel een cyclus bekend: eens in de elf jaar geeft de zon net iets meer energie af, maar dat heeft maar een slap effect op wereldschaal. Alleen op basis van de zonkracht zou de aarde nu zelfs iets moeten afkoelen, maar we weten nu allemaal wat er vijf jaar op rij is gebeurd: de jaren 2014, 2015, 2016, 2017 en 2018 vormen samen de top 5 van warmste jaren gemeten op aarde sinds 1850.”

Wat worden de winters, gezien de extreme koude in 2012?

„Gemiddeld warmer. De Noord- en Zuidpool warmen sneller op; het zou kunnen dat daardoor de traditionele westelijke stroming steeds vaker aan banden wordt gelegd. Dan komt er meer ruimte voor standvastige hogedrukgebieden: met gevaar voor meer hitte in de zomer, De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

>

13

en heel soms meer koude in de winter. Als we het hogedrukgebied van deze zomer in januari of februari hadden gehad, hadden we een mooie vorstperiode gehad.”

Moet je dan wel warmteminnende bomen planten, wat je zou zeggen nu zomers warmer worden?

„Dat vind ik best link, want je hebt maar één nacht nodig om een gewas te slopen. Ik vind het op zich wel verstandig om meer droogtetolerante bomen te planten. Je moet je in ieder geval bewust zijn van de grotere kans op weersextremen. Houd daarom rekening met de waterbeschikbaarheid, piektemperaturen, maar ook daltemperaturen.

Als je de trend van de laatste 30 jaar doortrekt naar 2040, dan is in dat jaar de zomer van 2018 de norm.”

’Denk hoe dan ook na over vasthouden van water’

Verzilting bedreigt nu Boskoop, ook in de toekomst?

„Ja, de verwachting is dat de verzilting erger wordt. Je moet dus rekening houden met voldoende zoetwaterberging, percelen beschermen tegen intrusie van zout water, of gewassen telen die zoutresistent zijn. Maar het is lastig om aan te geven welke maatregelen je het best kunt nemen, want dat hangt af van het gewas en de locatie.”

Hoe kan Nederland het best de gestelde klimaat­

jaar geleden: door te metselen. Waarom trekken we niet meer huizen uit hout op? Een houten huis slaat CO2 op en het ademt beter dan een stenen huis.

We moeten terug naar de wereld van houtbouw. Ook hiervoor zijn dus meer bomen nodig. Zelf ga ik nu een huis bouwen met hout van Europese lariks. Het huis krijgt geen afvoerpijp. Regenwater zal niet afvoeren, maar worden opgeslagen voor gebruik.”

Moet er meer calamiteitenberging komen?

„Ja, deze zomer is een voorbeeld voor de noodzaak tot waterberging. Het voorjaar was best nat. Al dat water hebben we naar de zee laten lopen, maar we hadden het juist moeten opvangen. Calamiteitenberging zou kunnen, en ook ondergrondse opslag, maar of dat overal haalbaar is, die technische kennis heb ik niet.”

Hoe kun je kwekerijen klimaatproof maken?

„Dat is best lastig, want het tempo waarin het klimaat verandert, gaat snel. Om bedrijven klimaatproof te maken is denk ik veel wetenschappelijke kennis en onderzoek nodig. De omgang met het veranderende klimaat wordt sowieso een uitdaging. De echte ondernemer ziet juist ook nieuwe kansen.”

doelen halen?

„De CO2-uitstoot radicaal verminderen is niet genoeg. Een geloofwaardig duurzaam beleid betekent beslist: overal meer bomen planten. Voor allerlei redenen: meer opvang van piekbuien, biodiversiteit, schaduw, gezondheid van mensen. Ik maak me echt hard voor meer bomen. De boomkwekerij gaat dus een mooie toekomst tegemoet.”

Tot dusver investeert de overheid niet echt veel in bomen. Verwacht u een kentering?

„Ja, dat zie je nu bijvoorbeeld ook met de aanleg van Tiny Forests: kleine bosjes. Gemeenten realiseren zich nu ook dat je waterbergend vermogen moet hebben. Er moet ook een kentering komen in de bouw. We bouwen ons suf, maar dat doen we nog op vrijwel dezelfde manier als 100

14

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

Kunnen we leren van het buitenland met weers­ extremen?

„Een situatie in een ander land, in een ander deel van de wereld, is niet een-op-een te vergelijken met onze situatie. Bovendien staat Nederland wereldwijd bekend als expert in watermanagement. We zijn toonaangevend in technieken om water tegen te houden.

Maar doen we wel genoeg aan opvang van droogte?

Tegen extreme en langdurige droogte kun je je minder goed wapenen dan tegen kortdurende wateroverlast.

Een bescheiden droogte kun je opvangen met beregenen. Deze zomer is de droogte niet bescheiden. Een watertekort is anders dan een stortbui afvoeren. Je moet hoe dan ook nadenken over vasthouden van water.” <

Natuurlijker sortiment in 2050

De toekomst

Dat het sortiment rond 2050 anders is dan nu, is voor iedereen duidelijk. In de stedelijke gebieden komt de nadruk meer te liggen op karakteristieke bomen en heesters met een natuurlijke uitstraling. De particuliere tuinbezitter wordt meer natuurbewust. Door het ontbreken van chemische middelen hebben vooral gezonde planten een voorsprong.

Tekst: Emiel van den Berg

Reageren? boomkwekerij@hortipoint.nl

Landschapsarchitect Lodewijk Baljon werkte recent aan stedelijke projecten in onder andere Jordanië, Italië, Tsjechië, Korea en uiteraard Nederland. Bij de vraag 30 jaar vooruit te kijken, blikt hij liefst eerst terug. „Dan denk ik aan de enorme dichtheid in de steden en de eeuwige strijd om ruimte en budget. Dat zal blijven. Wat gaat veranderen is het creatiever omgaan met die ruimte.”

Als voorbeeld noemt Baljon de zware constructies van parkeerkelders in een Koreaans project. De daken dragen er minstens 1,20 m grond. „Voor de aanplant van grote bomen, in dit geval veel Pinus.” Zo’n aanpak zorgt volgens hem voor een aanzienlijke vergroening in stedelijke gebieden waarbij de nadruk meer gaat liggen op natuurlijk groen.

Of planten inheems zijn, is voor Baljon een minder belangrijk criterium dan geschiktheid voor de stadsbiotoop. „Hoe inheems immers zijn de condities in de stad? En voor een vlinder maakt het niet uit welke plant hem nectar geeft.” Als ontwerper vindt hij het eindbeeld duidelijk belangrijker.

Hij verwacht bij het sortiment wel groeiende aandacht voor planten met een krachtige, natuurlijke uitstraling. Karakteristieke eenlingen vindt hij sterker dan uniform gekweekt materiaal, hoewel kaarsrechte bomen langs lanen en grachten hun zeggingskracht blijven houden.

Blijft de opvang van fijnstof en de daarbij behorende boomkeuze, nu de elektrische auto’s in opkomst zijn, een belangrijk item? „Fijnstof komt niet alleen door auto’s. Wij ervaren dat de verschillen tussen bomen, als

Er lijkt een goede toekomst voor karakteristiek gevormde bomen en solitairheesters in een natuurlijke setting. Inheems wordt vanwege het veranderende klimaat minder belangrijk.

het gaat om opvang, marginaal zijn.”

Omdat het klimaat steeds minder vergevingsgezind is, verandert het sortiment volgens Baljon de komende jaren zeker. „We hadden altijd een gematigd klimaat, nu hebben we te maken met periodes van droogte en hitte. Wij werken momenteel samen met de TU in Delft om te zien wat de do’s en don’ts zijn als je een verkoelende groenstrook ontwerpt.

Hoe halen we daar zoveel mogelijk rendement uit.”

Verdwijnende beuk Jaap Smit is dendroloog bij Cobra Adviseurs en tevens vice-voorzitter

van de Nederlandse Dendrologische Vereniging. Ook hij voorspelt voor stedelijke gebieden meer aandacht voor bomen en meerstammige solitairheesters. „Omdat ze de drager van het groen zijn. De belangstelling ervoor neemt toe.” Diversiteit wordt belangrijker en net als Baljon pleit hij er voor om meer te zoeken binnen het sortiment uit het landklimaat. Hij noemt als voorbeelden boomvormen van Syringa – „rijkbloeiend en goed bestand tegen droogte warmte” – Heptacodium, Styrax, Halesia en goede selecties van de warmteminnende Lagerstroemia met zijn rijke bloei, felle herfstkleur en decoratieve stam.

Bij de bomen noemt Smit Phello-

>

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

15

Styphnolobium japoni­ cum (Sophora japonica) is een drachtplant met bloei na de lang­ ste dag. Hij wordt genoemd als boom voor de toekomst die bijdraagt aan de bio­ diversiteit.

dendron – „niet al te groot, maar wel breed dus veel schaduw gevend” – en Styphnolobium japonicum. Groot voordeel bij de genoemde voorbeelden is de vaak late bloei, na de langste dag. „Dat heeft, meer dan bomen en struiken die overvloedig in april en mei bloeien, veel voordelen voor nectar verzamelende insecten, en daardoor ook voor de andere fauna.”

Groeiende belangstelling ziet hij ook voor kleinblijvende en zuilvormige bomen. Hij noemt als toekomstboom de smalle, hoge en droogtebestendige Zelkova carpinifolia ’Pyramidalis’.

Belangrijk vindt Smit dat kwekers meer betrokkenheid krijgen bij hun product en hun klant. „Meer uitleg geven, over bijvoorbeeld de waterretentie. En over nazorg. Kwekers die daarin investeren, ontwikkelen een voorsprong.” Aandacht voor groeiplaatsen hoort hier ook bij.

16

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

Smit merkt de toenemende frustratie bij kwekers wanneer ze zien dat hun bomen het niet halen. Ook Baljon benadrukt het optimaal voorbereiden van de bodem. „Minstens zo belangrijk als het aanpassen van het sortiment aan het veranderende klimaat.”

Aanplant met alleen inheems materiaal ziet Smit, om dezelfde reden als Baljon, niet zitten. Een beuk op drogere gronden bijvoorbeeld heeft vanwege het watertekort volgens hem geen toekomst meer. „Bodemverbetering kan veel oplossen, maar voor de beuk wordt het uiteindelijk toch te lastig. Het is naast droogte en hitte ook de vaak gelijktijdige harde wind die funest is.”

Exotenweekend Tuingoed Foltz organiseerde in augustus voor het eerst een exotenweekend met gespecialiseerde

kwekers en particuliere verzamelaars en hun favoriete ’jungleplanten’. „Zelf hebben we een jungletuin, noemenswaardig is onze grote collectie Colocasia”, vertelt Andries Bierling.

Tijdens het drukke weekend viel de belangstelling van jonge mensen op. „Die zijn natuurbewust en reislustig.

Zij herkennen deze planten van hun vakanties.” Pratend over de toekomst hoopt hij op een groeiende belangstelling vanuit die jonge generaties.

Verder filosoferend verwacht Bierling een groeiende vraag naar onderhoudsarm. „Grote, onderhoudsarme planten hebben de toekomst. Wij krijgen veel reacties op ons tuindeel met onderhoudsarme siergrassen. De bodem heeft een mulchlaag waardoor onkruid geen kans krijgt. In combinatie daarmee is er ook toekomst voor sterke vaste planten zoals Helianthus ’Lemon Queen’ en Vernonia. En diverse Allium.”

Thema van GrootGroenPlus 2018: The Future = Green De afgelopen twee edities stond de vakbeurs GrootGroenPlus in Zundert in het teken van het thema My Favourite Plant! Voor de 28e editie van de beurs heeft het beursbestuur gekozen voor

Foto’s: Emiel van den Berg

een toekomstgericht en alomvattend thema:

Ook Anne Bulk-Brylla van sortimentskwekerij Rein en Mark Bulk ziet voor de toekomst een stijgende belangstelling voor sterke, gezonde planten met een natuurlijke uitstraling. „Omdat chemische bestrijdingsmiddelen passé zijn.” Kennis over planten is elementair. Ze ziet het sortiment breed, en botanische tuinen belangrijk blijven. „Omdat de mens er tot rust kan komen, zoals in de natuur.”

Aansluitend denkt Bulk-Brylla dat de enorme hoeveelheid cultivars, bijvoorbeeld bij rozen, gaat afnemen.

Ook hier vallen de zwaksten af. Bij de natuurlijke invulling moet er wel aandacht blijven voor invasieve soorten en met de klimaatverandering ziet zij die problematiek veranderen.

Planten die het heel goed deden kunnen ineens wegkwijnen, planten die bescheiden groeiden ineens gaan woekeren. „Zonder chemische pro-

ducten moeten we meer vertrouwen op de natuurlijke selectie.”

Compacte cultivars Visueel aantrekkelijk blijft volgens Bulk-Brylla bestaan. „Dat is voor de doelgroep die weinig van planten weet of wat minder geïnteresseerd is.” En het aanbod van compacte selecties gaat toenemen. Bierling vindt dat puur een economisch verhaal. „Dat heeft vast toekomst, maar komt de tuin niet ten goede. In een kleine tuin is juist een opgaande, transparante plant interessant.”

Bulk-Brylla merkt groeiende interesse voor compact. „Het blijft belangrijk dat mensen op die manier groen in de tuin kunnen zetten.

Het is natuurlijk niet reëel, maar de grootste toekomst is weggelegd voor compacte wintergroene planten die liefst jaarrond bloeien.” <

The Future = Green; een thema dat de mogelijk­ heid opent om ook technische innovaties in de schijnwerper te zetten.

De toekomst is groen, meent het beursbestuur en groen biedt een antwoord op veel problemen waar we tegenwoordig mee te maken hebben.

Groen vermindert de CO2 in de lucht. Goede toe­ passing van groen is belangrijk in de strijd tegen wateroverlast. Groen heeft een positieve invloed op het klimaat. Groen verbetert de leefomgeving en levenskwaliteit.

Groen is niet alleen plezierig, het draagt ook bij aan gezondheid en veiligheid. Groen is dus een krachtig middel dat in veel gevallen een natuur­ lijke oplossing biedt voor ingewikkelde vraag­ stukken. Geen enkele andere sector dan de boomkwekerij en vaste plantenteelt heeft de beschikking over zoveel kracht en natuurlijke middelen.

Daarnaast zijn er ontwikkelingen en innovaties rondom groene energie, groene logistiek, me­ chanisatie, precisielandbouw, onkruidbeheer­ sing en robotisering. Ontwikkelingen waaraan ook de groene sector een bijdrage levert.

Met het thema The Future = Green wil het bestuur van de vakbeurs GrootGroenPlus vakgenoten uitnodigen om na te denken over een toekomst met groen én een groene toekomst.

Verkiezing Boom van het Jaar Welke boom dingt namens Nederland mee voor de Europese titel Boom van het Jaar? Bezoekers en deelnemers aan GrootGroenPlus kunnen daarover meebeslissen. In de stand van SBNL Na­ tuurfonds is een presentatie te zien van de twaalf bomen die zijn genomineerd: voor elke provincie in Nederland één. De nominaties zijn geselec­ teerd uit 265 inzendingen. Op de beurs kan op de genomineerde bomen worden gestemd.

De winnende boom wordt de Nederlandse in­ zending voor de Europese wedstrijd. Aan de verkiezing die in 2019 wordt gehouden doen veertien Europese landen mee.

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

17

Plattegrond GrootGroenPlus 2018 G083

G079 G071

G091 G086 G094

G060 G058

G093

G096

G064

G063

G062

G061

R056

G085 G081

De opzet van de vakbeurs GrootGroenPlus is in grote lijnen gelijk aan voorgaande jaren. Vanuit het centrale restaurant lopen er drie wandelroutes. Elke route is aangeduid met een kleur. Wie elke route volgt, wordt automatisch langs alle deelnemers geleid. Bij de ingang van de beurs krijgen bezoekers een uitvouwbare plattegrond. Een interactieve plattegrond met exposantenlijst is te vinden in de gratis beurs-app.

G057

G055 G095

G059

G054 G053

G098

G052

G097 G100 G099

G102

G050

G051 G049

G104 G101

G047

G106 G103 G108

G034

G040

G105 G045

G036

G039 G037

G035

G042

G042

G027

G029

G032

SHUTTLE SERVICE

B063 B061

B070

B072

B076

B074

G054

B057 B073

B075

G052

B055

G097

B079

B077

G100

G108

G045

G035

B084 B090

G027 G110

G029

G025

G028

B094 A001

KANTOOR RECEPTIE GARDEROBE

G024

B036 EHBO POST

PERSKAMER

B103 B123

B117

B030 B109

R023

R025

R048

R018

R022 R049

R057

R027

R024

R026

SHOP A009

R108

R100

R101

R099

A008

A010

R117 R110

R098

G014

B017 B029

ROAD SHOW

B014

B018

B026

B010

B020

B024

B012

B126

B021 B025

PODIUM

G118

G116 G114

B128

RESTAURANT

G117

G021

G019

G011

G015

G017

R112

R096

R097

VVV

A006

R094

R095

R065

R077

R067

R069 R068

R088

R071 R070

R091 R090 R078

R075

R076

G010

R073 R072

G014

ROAD SHOW

G016

SHOP A009

A008

A010 A011 A007

18

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

A006

PODIUM

VVV

RESTAURANT

B010

A005

R066

R089

R080

R084 R079

B127

G018

B010

R086

R083

R062

R064

R087

R085 R063

R060

B125 B124

B019 B027 B011

G016

R061

R058

B123

R011

R115

A011

R102

G017

R010

R111

R106

R103

R059

G019

G015

NOVITEITEN

R030

A007 R056

G021

G010

W009 W008 W007 R109

G117

G011

R029

R014 R012

R015

R053 R107

R052

R033

R016

R018

R051

R017 R050

R032

R035

B028

B122

NOVITEITEN

R021

R037

B107

B015 B016

B010

R047 ROAD SHOW R019

R036

R041

B121 PERSKAMER

A005

R046

R038

R040

R045

B032

B010

R042

B034

B031

B108

B125 B115

G018 B128

R044

B033

B105

B124

B127

G024

B036

B035

B121 B119

B122

B038

B096

INGANG

B126 G116 G114

A001

B040 B041

A001

G118

B089

G030

G031

G025

G109

B043

B088

B091

B048

B044

B086

G032

G042

G042

B087

B085 G034

G040

G105

G036

G039 G037

INGANG

B081

B083 G047

G103

B054 B052

B051

G049 G101

G106

G028

B056

B050

G050

G051

B058

B053

B080

G099

G104

G110

B060

KANTOOR RECEPTIE GARDEROBE

G053

G098

B059

G059

G025

G057

G055

G030

G031

B062

G060 G058

G093

G095

G102

B063

B067

G025

G094

G096

G064

G063

B045

G086

G109

G031

G079 G071

G062

G061

B068

G083

G091

R056

G085 G081

B010

B015

18

3/10-5/10/20

SHUTTLE SERVICE

G031 G071 B062 G083

G079 G071

G091

B060

G094

G060 G058

G057

G055 G095

B072

B059

G059

B057

G102

B055

B054

G047 G027 G110

G029

B086

B090

B088

G031

G025

KANTOOR RECEPTIE GARDEROBE

B050

G116 G114

B036 EHBO POST

B103 B123

B117

B016

B045

B087

B085

R021

R037

R023

R025

B048

R048

R018

R022 R049

G036

G037

R047 ROAD SHOW R019

R041

R057

R027

R024

R026

NOVITEITEN

R030

SHOP A009

R109

R111

R115

A008

A010

R117

A011 R108

B044

B086

B090

B043

B088

B091

R062

B089

R086

R110

R098

B026 B019 B027

G016

B010

B020

B024 B021 B025

VVV

RESTAURANT

R112

R096

R097

A006

R094

R095

R066

R077

R067

R069 R068

R089

R091

R088

R090

R080

R084 R079

R065 R064

R087

R085 R063

R060

G032

R099

B028

B018

B012

R061

R083

B084

R100

R101

R058

G035

R102

G014

ROAD SHOW

B014

B011

PODIUM

R010

R106

R103

G017

B017 B029

R011

W009 W008 W007

R059

G015

G010

A007 R056

G034

G011

R029

R014 R012

R015

R053 R107

R052

R033

R016

R018

R051

R017 R050

R032

R035

G019

B010

B081

B083

R045

R036

G021

A005

R046

R038

R040

B107

B010

R042 R044

B031 B030

B109 B015

G018

G117

B034 B032

B105 B108

B125 B115

B128

B051

B033

B124

B127

B036

B035

B121 B119 PERSKAMER

B122

B038

B096

INGANG

B126 G118

B040 B041

B094 A001

G024

B043

B089

G030

G028

B052

B048

B044

B084

G032

B091

B053

B080

B050

B087

B085 G034

G035 G042

G042

B054 B052

G036

G039 G037

G040

G045

B056

B081

B083

G105

B058

B051

A001

B079

B077

G108

B062 B060

B053

G049

G109

B055

B079

G050

G051

G103

B056

B073

B080

G099

G025

B073

B075

B074

B075 B077

G101

B057

B076

B059

G059

G052

G097

G106

B074

B072

G100

G104

B076

B063 B061

B070

G054 G053

G098

B070

B063

B067

G060 G058

G093

G096

B058

G064

G063

G062

G061

G086

B045

B063 B061

G031

B068

G085 G081

R056

B063

B067

B068

R056

SHUTTLE SERVICE

G064

G063

R071 R070

R078 R075

R076

R073 R072

B040

G030

G031

B041 B094 A001

KANTOOR RECEPTIE GARDEROBE

B096

INGANG

B036 EHBO POST

A001 PERSKAMER

B103 B123

B117

B033

B125 B115

B127

B034

B030 B109

B128

B028 B017 B029

NOVITEITEN

G019 B014

B018

B026 B019 B027

A005

B010

G016

B010

nieuws, een volledige interactieve plattegrond en informatie over de nieuwigheden en Road Show. Het helpt u bij de voorbereiding van het beursbezoek en uw weg te vinden op de beursvloer. Net als vorig jaar kunnen leggen. Wilt u een specifieke deelnemer bezoeken? Met

B015

B011

over alle deelnemers, het dagprogramma, het laatste

deelnemers en bezoekers via de app contact met elkaar

B107

B016

G017

In samenwerking met Rabobank De Zuidelijke Barobeursapp ontwikkeld. De app bevat actuele informatie

B031

B108

Uw weg vinden op de beursvloer?

Gebruik de beurs-app! nie heeft GrootGroenPlus ook in 2018 een speciale

B032

B105

B124

B126

B036

B035

B121 B119

B122

B038

B020

B024

B012 B021 B025

de app vindt u makkelijk de weg. In de app is ook de bezoekersenquête opgenomen. Langs deze weg kunnen bezoekers laten weten wat zij van de vakbeurs vonden.

De GrootGroenPlus 2018-app is verkrijgbaar via www. grootgroenplus.nl en de app-stores. De app werkt op iOS en Android en is te vinden onder de naam GGP 2018.

Heeft u de app al eerder geïnstalleerd? Dan wordt deze automatisch geüpdatet. De app is gratis en verkrijgbaar

B010

in vier talen: Nederlands, Engels, Frans en Duits.

Gratis wifi De gehele beursvloer is voorzien van gratis wifi. De komende beurs worden opnieuw voorzorgsmaatregelen genomen die zorgen voor een goede stabiliteit en be-

RESTAURANT

schikbaarheid van het wifi-netwerk.

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

>

19

R042

R038

R040

R044

R045

R046

R047 ROAD SHOW R019

R041

R036 R037

R021

R023

R025 R024

R053

R057

ten routes (rood, grijs en blauw) die bezoe(1 km in totaal) starten vanaf het centrale restau-

R029

R026

rant. Elke route wordt volledig gevolgd als u conse-

R030

quent op elk keuzemoment dezelfde kant op gaat. om geen enkele stand te missen. Bij de entree krijgt

R010

u een uitvouwbare plattegrond aangeboden. Nog

R014 R012

R015

R011

handiger is het om de gratis app te downloaden met daarin een interactieve plattegrond.

W009 W008 W007 R107

R052

R027

R016

R018

R051

R017 R050

De beursvloer is opgedeeld in drie geslo-

R033

Slaat u de eerste keer linksaf? Blijf dan linksaf slaan

R018

R048

R035

kers langs elke stand leiden. Alle looppaden

R022 R049

Drie routes

R032

R109

R111

R117

Informatie in de VVV-stand

A011

R106

R103

R115

A010

R108

R110

Op het centrale plein is een informatiebalie (beurs

R112 A007

R056

R102

R059

R098

R100 R099

R101

R096

R097

R094

R095

R061

R063

R060 R062

R064

R089

R086

R088

R075

R077

R067

R069

R066

R091

R080

R084 R079

R065

de indeling en de route op de beurs, maar ook met vakinhoudelijke vragen.

Filmstudio De vakbladen Tuin & Landschap en De Boomkwe-

R087

R085

R083

R058

VVV) te vinden. Hier kunt u terecht met vragen over

R071

R068

R073

R070

kerij zijn op de beurs aanwezig met een filmstudio waar deelnemers en bezoekers worden geĂŻnter-

R090

viewd. Schrik er als deelnemer en bezoeker niet voor

R078

terug om in gesprek te gaan met de reporters. De

R076

GroenPlus krijgt ook vorm met deze beursspecial.

samenwerking van deze vakbladen met Groot-

Bibliotheek Op de 28e editie van de vakbeurs is op het centrale

R072

plein een uitgebreide bibliotheek te vinden vol met boeken die zijn geschreven door en voor kwekers.

Met de bibliotheek wil de beurs aandacht geven aan het belang van kennisdeling. Nu leidt een gebrek aan kennis tot verschraling van het sortiment.

Door meer aandacht te besteden aan de kennis die binnen het vak aanwezig is, kan hier verandering in worden gebracht.

SHUTTLE SERVICE

B067

B063 B061

G057

G055 G095

B070

B072

B076

B074 B057 B073

B075

G052

B055

G097

B079

B077

G100

G108

G047 G045

G035

G042

G042

G029

B087

B085 G034

G027

B086

B090

B088

G025

G025

B094 A001

KANTOOR RECEPTIE GARDEROBE

B103 B123

B117

R021

R037

R023

R025

R048

R018

R022 R049

R057

NOVITEITEN

G010

R030

SHOP A009

R109

R111

R115

A008

A010

R117

A011 R108

R102

R100

R101

R099

R110

R098

B011

G016

B020

R063

R060 R062

VVV

RESTAURANT

R112

R096

R097

A006

R094

R095

R066

R077

R067

R069 R068

R089 R088

R080

R084 R079

R065 R064

R086

R083

R058

R087

R071 R070

B024

B012

B010

R061 R085

B026 B019 B027

G017

PODIUM

R010

R106

R103

R059

G014

ROAD SHOW

B018

B021 B025

mers zijn verspreid over de beurs te vinden. Noviteiten op het gebied van techniek krijgen speciale aandacht in de looproutes of bij de ingang van de beurs en parkeerplaats.

R011

W009 W008 W007

A007 R056

G015

R029

R026

R014 R012

R015

R053 R107

R052

R027

R024

G011

R033

R016

R018

R051

R017 R050

R032

R035

B014

B010

R047 ROAD SHOW R019

R036

R041

B028 B017 B029

G019

A005

R046

R038

R040

R045

B107

B016

G018

Zoals elk jaar zijn er redelijk wat techniekdeelhovenier is techniek te zien. De techniekdeelne-

B030 B109

Techniek nemers op GrootGroenPlus te vinden. Ook voor de

B032

B015

B010

R042

G021

Diny Voogd, eigenaren klein Arboretum Rijsbergen.

B034

B031

B108

B125 B115

B128 G117

B033

B105

B124

B127

Nederlandse Dendrologische Vereniging en Jan en

B036

B035

PERSKAMER

B126 G116 G114

B036 EHBO POST

B121 B119

B122

B038

B096

INGANG

A001

G118

B040 B041

G028

G024

B043

B089

G030

G031

bibliothecarissen zijn Hans van Selm, lid van de

B048

B044

B084

G032

B091

G110

B052

G036

G039 G037

G040

G105

B054

koffie drinken en de literatuur bekijken. Beurs-

B081

B083

G109

B056

B051

G101

G103

B058

B050

G050

G051 G049

G106

B060

B053

B080

G099

G104

R044

B059

G059

G054 G053

G098

G102

B062

G060 G058

G093

G096

B063

B045

G094

G064

G063

G062

G061

G086

Aan de leestafel kan iedereen een kopje

G031

G079 G071

B068

G083

G091

R056

G085 G081

R091 R090 R078

R075

R076

R073 R072

Inschrijven nu al mogelijk In 2019 wordt GrootGroenPlus gehouden van 2 tot en met 4 oktober. Aanmelden voor deze 29e editie is nu al mogelijk. Deelname aan de voorjaarsbeurs van 16 en 17 januari 2019 kan als extra optie worden geboekt.

20

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

Wie, wat, waar en wanneer op GrootGroenPlus 2018

18

3/10-5/10/20

De internationale vakbeurs GrootGroenPlus staat voor de deur. De beurs wordt traditiegetrouw in de eerste week van oktober gehouden; in 2018 van woensdag 3 tot en met vrijdag 5 oktober.

In deze speciale uitgave gewijd aan de beurs leest u meer over onder andere het thema van de vakbeurs, hoe u er kunt komen en wat er allemaal te beleven valt.

Waar?

Ruim 250 standhouders uit de boomkwekerijsector (80%)

Vakbeurs GrootGroenPlus wordt ge-

of aan de boomkwekerijgerelateerde sectoren (20%) pre-

houden in Zundert. De beurs is bereik-

senteren zich op GrootGroenPlus 2018. Het beursbezoek

baar met het openbaar vervoer (buslijn

bestaat uit overheden, instellingen, woningcorporaties,

115) vanaf station Breda. Bezoekers

projectontwikkelaars, architecten, openbaar groen voorzie-

die met de auto komen kunnen par-

Foto: Freson Producties

Wie?

ners, detailhandel, tuincentra, hoveniers, tuinontwerpers, boomkwekers en handelaren uit binnen- en buitenland.

BEZOEKERS

EXPOSANTEN

85% gee� aan het bezoek

geven hoge cijfers voor:

waardevol te vinden

kwaliteit bezoekers, aantal bezoekers, warme sfeer, promotie & gastvrijheid!

81% gee� aan volgend jaar weer terug te komen

UIT HET BUITENLAND

31 VERSCHILLENDE LANDEN UIT MEER DAN

Overheid

20%

Hovenier/Tuinontwerp Tuincentrum

316

Handelaar/Exporteur Tuin&Landschapsarchitect Groenorganisa�e Techniek

Zundert. In enkele minuten worden bezoekers met een gratis shuttlebus van de parkeerplaats naar het beursterrein

Wat?

gebracht. Deze bussen rijden doorlopend tussen het beurscomplex en de

De vakbeurs GrootGroenPlus is een

parkeerplaats.

platform voor kennisuitwisseling en INTERNATIONAAL BEZOEK

Kweker/Producent

keren op de Meirseweg 54, 4881 MJ in

BEZOEKERS DIVERSITEIT

Opleiding Toeleverancier Anders

EXPOSANTEN

77% 23% EXPOSANTEN GROEN

EXPOSANTEN OVERIG / NIET-GROEN

80% UIT NEDERLAND Cijfers Vakbeurs GrootGroenPlus 2017

een uit de boomkwekerijsector. De

Wanneer?

beurs wil een ’must be en must see’

GrootGroenPlus wordt van 3 tot en met

zijn aan de start van het nieuwe han-

5 oktober gehouden. De beurs is voor

delsseizoen.

het publiek geopend: woensdag 3 ok-

GrootGroenPlus 2018 wordt georga-

tober van 10.00 tot 19.00; donderdag

niseerd door de Stichting GrootGroen-

4 oktober van 9.00 tot 18.00 uur en

Plus, onder licentie van de Stichting

vrijdag 5 oktober van 9.00 tot 18.00 uur.

het leggen van contacten, voor ieder-

European Plant Support (EPS). De

Actuele voorraad

Stichting GrootGroenPlus wordt be-

In het overzicht van deelnemers aan de vakbeurs is een

secretaris Frans van Wanrooij, pen-

koppeling aangebracht met het elektronisch vraag- en

ningmeester en vicevoorzitter Wendy

GrootGroenPlus werkt nauw samen

aanbodsysteem VARB. Dat betekent dat niet alleen be-

Vervaart-Polderman, en de bestuurs-

met partnerbeurs Florall uit Waregem in

drijfsgegevens maar ook de volledige actuele voorraad

leden Didier Hermans, Corianne Oudijk

België. Op drie punten wordt samenge-

van de beursdeelnemer die van deze dienst gebruik

en Erik Bastiaensen. Beursmanager is

werkt. De beurzen communiceren ge-

maakt is in te zien.

Chantal van Kuyck (niet op de foto).

zamenlijk en wisselen standruimte en

stuurd door: voorzitter David Bömer,

Florall partnerbeurs

nieuwigheden uit.

Prijzen voor de beste stands de opening van de vakbeurs op woensdag 3 oktober. De jury beoordeelt de stands

Gratis toegang na voorregistratie

en kijkt daarbij naar de manier waarop het thema van de beurs – The Future = Green –

De vakbeurs GrootGroenPlus is gratis toegankelijk als u

is verwerkt. Op de vakbeurs wordt ook de Zunderts Groen Imago Prijs (ZGIP) uit-

zich vooraf digitaal registreert. Dat kan via de website

gereikt aan de deelnemer die tijdens de beurs niet alleen het thema, maar ook de

van de beurs: www.grootgroenplus.nl. Zonder voorre-

promotie van Zundert en omgeving het beste tot uiting brengt. De winnaar hoeft

gistratie is de toegangsprijs €10 per persoon.

Voor de beste stands worden de Jac. Lodders- en Jan van Dongenprijzen uitgereikt bij

derhalve niet in de regio gevestigd te zijn. Deze prijs is een initiatief van de gemeente Zundert en wordt voor de vijfde keer uitgereikt.

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018)

21

Illustratie: Peter Moorman

22

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

23

Teeltzekerheid, robots, big data

Foto: Farmertronics

Naar een boomkwekerij zonder zorgen

Tekst: Tijs Kierkels

Reageren? boomkwekerij@hortipoint.nl

Een boomkwekerij die niet meer afhankelijk is van de grillen van het weer of de arbeidsmarkt. Een gewas dat tot in de puntjes te sturen en te plannen valt.

De technieken om het mogelijk te maken zijn vaak al in de kern aanwezig.

Stel je eens voor: een boomkwekerij waar het weer totaal geen invloed meer heeft. Planten die gelijkmatig groeien en precies op het afgesproken tijdstip afgeleverd kunnen worden volgens vooraf bepaalde specificaties. Eigenlijk is dit geen toekomstmuziek: het kan nu al. Alleen, het is een beetje duur. „Er worden al testen uitgevoerd met duurdere siergewassen in gesloten klimaatcellen – plant factories – zowel in opdracht van telers als van onderzoekers. We zien grote meerwaarde: de snelheid van

24

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

de fotosynthese gaat omhoog door het perfecte klimaat en lichtspectrum in zo’n cel. Toepassingen voor de boomkwekerij liggen in eerste instantie bij snellere beworteling van stek en een snellere forcering van de bloei. Bij gewassen als azalea kan de kleur van het gewas gemakkelijker gestuurd worden door de juiste keuze van lichtsterkte en -kleur”, vertelt Brecht Stubbe van Urban Crop Solutions in het Belgische Waregem.

Zijn bedrijf levert complete plant factories inclusief teeltrecept. Alles

gaat automatisch; er hoeft geen mens meer in de cel te komen. De grote belangstelling van investeerders van buiten de land- en tuinbouw geeft de ontwikkeling een flinke stimulans. In Nederland en België is vertical farming nu nog veelal duurder als kasteelt. „Maar voor de rentabiliteit is het verdienmodel van de kweker sterk bepalend. De vraag of er in de toekomst meer boomkwekerijgewassen in plant factories geteeld worden, is louter een economische. We zien dat de markt groeit

De toekomst waardoor de investeringskosten op termijn zullen dalen”, zegt Stubbe.

Hij verwacht dat de meerwaarde in eerste instantie zal liggen bij specifieke groeistadia van het gewas, zoals de opkweek van jonge planten. „In Scandinavië zijn er al bedrijven die deze installatie gebruiken om de opkweek van jong plantmateriaal van bomen te versnellen”, vertelt hij.

En over pakweg 25 jaar? „We worden steeds vaker het slachtoffer van klimatologische grillen. Dan wordt het steeds interessanter om de teelt tot in detail te kunnen controleren.

Wij zijn ervan overtuigd dat plant factories binnen 25 jaar een gangbare teeltmethodiek zullen zijn.”

Absolute zekerheid over herkomst en gezondheid gewassen Naktuinbouw werkt aan nieuwe technieken om gewasgezondheid en raszuiverheid te bewaken. In relatieblad Buitenstebinnen worden ze belicht, onder andere door Marco van Dalen: „Sommige plantenziekten zijn te ruiken. In Oostenrijk is al bewezen dat speurhonden de boktor Anoplophora op deze manier kunnen opsporen. Ook reuksensoren bieden perspectieven.”

Drones, uitgerust met camera’s of sensoren, kunnen de toestand van een gewas beoordelen, als het gaat om bemesting, droogte of biomassa, maar ook gezondheid. Een doorbraak is bijvoorbeeld de detectie van Xylella uit de lucht. Van Dalen verwacht dat telers in de toekomst zelf zulke technieken in gaan zetten.

Om de raszuiverheid en herkomst van planten te beoordelen zijn DNA-technieken steeds meer van nut, maar ook isotopen bieden perspectieven. Alle elementen, zoals zuurstof en waterstof, bestaan in verschillende vormen, isotopen genaamd. De verhouding tussen de isotopen verschilt per plek op

Zonder mensen Dat er meer bedekte teelt zal komen, daarvan is ook Silke Hemming van Wageningen University & Research, business unit Glastuinbouw, overtuigd. „Bedekte teelt is sneller en zekerder door bescherming tegen weersomstandigheden. Een heel sterke stimulans is ook dat de consument steeds minder accepteert dat er residuen op het product zitten.

In een kas is biologische bestrijding nu eenmaal een stuk gemakkelijker. Duurzaamheid werkt ook sterk sturend: in de toekomst zijn emissies niet meer toegestaan, en moeten kassen het doen zonder gas.”

Daarmee worden de ontwikkelingen in de kasteelt steeds relevanter voor de boomkwekerij. Momenteel loopt de wedstrijd ’Autonomous Greenhouses challenge’, uitgeschreven door Wageningen University & Research en gesponsord door het Chinese internetbedrijf Tencent.

Vijf teams gaan komkommers telen, waarbij de klimaatregeling, water- en meststoffenvoorziening plaatsvindt zonder menselijke tussenkomst. De bedoeling is om dit zo efficiënt en duurzaam mogelijk te doen.

De teams bestaan uit teeltmensen en experts op het gebied van kunstmatige intelligentie (KI). „We verwachten door deze unieke sa-

aarde. Omdat alle planten water krijgen en dat water vrijwel altijd lokaal gebruikt wordt, zijn de elementen uit dat water, zuurstof en waterstof, heel geschikt voor isotopenonderzoek. Uit analyse van plantsap blijkt welk water ze gekregen hebben en dus waar ze opgegroeid zijn. Gesjoemel met geïmporteerde planten wordt daardoor in de toekomst vrijwel onmogelijk. Van de andere kant kunnen kwekers hun eigen isotopenprofiel laten opstellen als herkomstgarantie.

menwerking echt nieuwe ideeën. Het Nederlandse teeltniveau zal lastig te verbeteren zijn, maar door de inzet van computeralgoritmes (= een reeks computerinstructies) zal de teelt op den duur over de hele wereld gemakkelijker verlopen. Ook voor de Nederlandse situatie kan het algoritme beter dan een teler de afweging maken tussen duurzaamheid en opbrengst”, vertelt Hemming.

Het gaat nu om komkommerteelt, maar de principes om het gewas automatisch te sturen met klimaat, water en meststoffen zijn vertaalbaar naar alle gewassen.

De volgende logische stap bij een zelfsturende kas is robotisering, geeft de onderzoeker aan. „In eerste instantie bijvoorbeeld bij het scouten van ziekten, uitzetten van biologische bestrijders en pleksgewijs precisiespuiten. De derde stap is (gedeeltelijke) vervanging van teeltarbeid.”

De huidige ervaringen met robots leren een belangrijk punt: teelt,

teeltsysteem en rassenkeuze moeten aan de robots aangepast worden. „Je hebt dat bij de potplanten gezien en het gaat door tot in de details: de keuze van het soort potten, de manier waarop ze op de tafels staan, de vorm van de planten, de uniformiteit”, geeft Hemming aan.

Robot en mens werken samen Robots die trays overzetten, stekrobots, robots die planten in de grond zetten; ze zullen er steeds meer komen, door ontwikkeling van de technologie maar zeker ook omdat arbeid duurder wordt en er internationaal steeds minder mensen te vinden zijn die zwaar en eentonig werk willen doen. Er wordt daarbij steeds meer samengewerkt tussen mens en robot. De robot voor het zware eentonige werk, de mens voor de aansturing. „De afwegingen bij investering blijven hetzelfde als nu: wat voeg je

>

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

25

Foto: Wilma Slegers

De plant factory van Urban Crop Solutions in Waregem. In de cel gebeurt alles volledig automatisch. Aan de teelt komt geen mens te pas.

toe waar je klant beter van wordt, wat voegt het toe aan de eigen organisatie (bijvoorbeeld productiepieken), wat is de kostenbesparing? Daar komt momenteel al bij: de beperkte beschikbaarheid van mensen. Vroeger was arbeid vooral een puzzel op kostengebied; nu speelt in de VS, Canada en Brazilië al dat er echt te weinig mensen te vinden zijn”, constateert Ad Kranendonk van Flier Systems.

Hij ziet dat eisen op het gebied van arbeidsomstandigheden bovendien toenemen, terwijl daarnaast de wensen van de afnemers sterk sturend werken. „Dat stimuleert enerzijds de groei van grote professionele bedrijven, anderzijds de automatisering en robotisering. Geavanceerde camerasystemen, zelfdenkende en lerende machines, terwijl de bediening en samenwerking met robots steeds eenvoudiger wordt.”

Stuurbaarheid wordt de norm Een andere ontwikkeling is het toenemende belang van data. Dat

26

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

geldt volgens Hemming niet alleen voor de kas, containerteelt of veld, maar voor elke individuele plant. „De keten vraagt in de toekomst naar de geschiedenis van boom of struik.

Sensoren worden naar verwachting zo goedkoop dat ze met de plant meereizen in de keten.

Verder verwacht ze dat de kweker niet meer elke dag door het veld hoeft te lopen. Daar heeft hij robots met sensoren voor die zijn beslissingen ondersteunen, ook voeren die zelfstandig taken uit. „Allemaal erop gericht om op de afgesproken tijd de juiste producten bij de afnemer af te leveren. Volledige stuurbaarheid wordt de norm.”

Ook Ad Kranendonk wijst op het sterk toenemende belang van data driven systems. „Voortdurend data verzamelen en analyseren leidt zeker tot een andere manier van telen. Als je eerst, bijvoorbeeld met behulp van vision-technieken, een zaadje beoordeelt, vervolgens voortdurend bekijkt hoe het plantje opgroeit, en die gegevens matcht met andere

data, bijvoorbeeld over het weer, dan ga je andere keuzes maken. Bij de teelt en bij de manier waarop je zaken automatiseert. Wij investeren op dit moment in dataverzameling en -analyse en als je over 15 jaar terugkijkt, zou juist die beslissing wel eens de reden kunnen zijn dat we dan nog als mechanisatiebedrijf bestaan.”

Onvoorspelbaar snel Technische toeleveringsbedrijven blijken het zeer lastig te vinden om meer dan vijf jaar vooruit te kijken.

Daar is een duidelijke reden voor: de ervaring van de afgelopen jaren dat de ontwikkelingen vaak onvoorspelbaar snel gaan. Corné Braber van AppsforAgri verwoordt dat zeer treffend: „Toen wij vijf jaar geleden starten, bleek uit onderzoek: maar liefst 22% van de boeren heeft een smartphone. Daar konden we wel iets mee. Nu lach je om zo’n opmerking en denk je alweer op een heel ander niveau, aan the Internet of Things.”

Zijn bedrijf ontwikkelt sensoren en

Het exoskelet van het Delftse bedrijf Laevo is ontwikkeld om de mens te ondersteunen bij zwaar lichamelijk werk waarbij veel wordt gebukt of getild.

Foto’s: Laevo

Honderd kilo tillen in je eentje wordt ‘n makkie Robots doen met gemak werk dat mensen veel moeite kost. Maar in veel gevallen is het menselijk beoordelingsvermogen nog zeer welkom. De oplossing: de mens

advies-apps. Kwekers moeten volgens Braber efficiënter omgaan met gewasbescherming, meststoffen en water. „Het is al mogelijk om op de juiste plek te bemesten en te bestrijden. Wij voegen daar de dimensie tijd aan toe: wanneer je dat het beste kunt doen.”

De prijs van sensoren wordt steeds vriendelijker en Braber verwacht een sterke toename: op elk veld een sensor. „In de toekomst koppel je de eigen metingen aan een ziektedrukmodule, kennis over de levenscyclus van ziekten en plagen en aan weerverwachtingen. Daar rolt dan bijvoorbeeld uit: morgen om 15 uur is het beste tijdstip om te spuiten. En dat gaat de robot dan doen.”

Precisieteelt rukt op Nog geen tien jaar geleden zag Corné Bastiaansen van mechanisatiebedrijf Basrijs dat boerenzonen rond Zundert op een stukje land begonnen met wat boompjes, wat zich vervolgens gestaag uitbreidde tot een

volwaardig bedrijf. Die aanpak is nu al moeilijker en in de toekomst misschien wel onmogelijk. „Het wordt allemaal groter en meer gespecialiseerd. Veel is afhankelijk van ontwikkelingen buiten de sector: de regelgeving en de markt”, zegt Bastiaansen in antwoord op de vraag hoeveel teelt in de vollegrond er op den duur zal overblijven. Hij kan zich echter niet voorstellen dat grondteelt helemaal zal verdwijnen. Verfijning van precisieteelt ligt voor de hand, maar zo hard als in de akkerbouw zal het niet gaan. „We hebben in de boomkwekerij toch een heel divers sortiment. Voor meer automatisering zul je dan iets aan de uniformiteit van de planten moeten doen.”

Ook Gerrit Massink van Damcon houdt het liever een beetje nuchter. De uitdagingen zijn op de korte termijn al groot genoeg. „We moeten naar een sterke emissiebeperking bij de middelen, op termijn naar nul.

De arbeidsvoorziening is een punt en als antwoord daarop ontwikkel je grotere machines, die zelfs zonder

zelf versterken. Dat kan met bionische technologie: slimme brillen of contactlenzen, slimme kleding, bionische armen. Of een exoskeleton, afgekeken van de natuur.

Insecten ontlenen hun soms verbazende kracht mede aan het feit dat ze geen intern skelet hebben, maar een harde huls om hun hele lijf.

Het Vlaamse innovatieplatform VIL experimenteert momenteel samen met het bedrijfsleven met zulke exoskeletons, ook wel robotpakken genoemd. Ze maken tillen veel minder belastend, zeker als ze ook nog actief de beweging ondersteunen. Dan kun je in je eentje gemakkelijk honderd kilo tillen.

bestuurder kunnen. Aan die zaken hebben we de handen vol.”

Verder voorziet ook hij het verder oprukken van de precisieteelt en de inzet van allerlei sensoren. „Maar eigenlijk gaat aan dat alles een vraag vooraf: Wat voor groen is er in de toekomst nodig? Groeit de vraag naar groen door klimaatverandering en hoe vul ik die in? Interessante en essentiële vragen voor de sector, maar moeilijk te voorspellen.” < De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

27

Olaf van Kooten over een zelfdenkend afzetsysteem:

’Kunstmatige intelligentie zet handel Een afzetketen waarin alleen producenten en afnemers het voor het zeggen hebben en tussenhandel vrijwel niet meer bestaat. Kunstmatige intelligentie maakt dat heel reëel.

Olaf van Kooten over een zelfdenkend afzetsysteem, waar kweker en klant alleen maar beter van worden.

Tekst: Tijs Kierkels

Reageren? boomkwekerij@hortipoint.nl

De ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, zelfdenkende en lerende systemen die zonder tussenkomst van mensen opereren, kan op termijn de oplossing vormen voor een vraag die Olaf van Kooten al een flink deel van zijn carrière bezighoudt. Eerst als hoogleraar van Wageningen Universiteit, nu als lector bij Hogeschool InHolland. Die vraag luidt: hoe kan het toch dat er een handelssysteem blijft bestaan, waarin producenten veelal nauwelijks de kostprijs voor hun producten krijgen? Terwijl ook eindklanten vaak veel moeite hebben om hun werkelijke wensen ingevuld te krijgen.

Aanvankelijk legde hij met duidelijke woorden de vinger op de pijnlijke plek, later is hij gaan zoeken naar oplossingen. Binnen het initiatief SamenMarkt zijn de mogelijkheden verkend om met zogenaamde agent technologie vraag en aanbod beter te matchen, zodanig dat producent en klant er allebei beter van worden. Sindsdien heeft deze technologie zich razendsnel doorontwikkeld, onder andere bij de TU Delft. Het gaat om software die zelf onderhandelt. „Over twintig jaar gebeurt alles wat er nu tussen producent en eindgebruiker zit, op internet. Het wordt een systeem dat zich voor een groot deel buiten ons bewustzijn afspeelt”, vertelt van Kooten.

Optimalisatie in no time Momenteel is een gebruikelijke gang van zaken: de consument gaat naar een tuincentrum en een gemeente legt zijn wensen neer bij een handelaar. Deze partijen kopen in bij een andere handelaar die zijn producten betrekt van kwekers. „Het soepele verloop in zo’n keten vergt veel informatieuitwisseling; dat is in de loop van de tijd al erg verbeterd. Maar er gaat enorm veel tijd zitten in optimalisatie. Dat kan kunstmatige intelligentie (KI) juist heel goed”, vertelt hij. Zo goed dat zo’n zelfdenkend systeem de volledige onderhandeling, optimalisatie, planning en regeling van de logistiek volledig kan overnemen.

Van Kooten: „Als je in de toekomst sierteeltproducten

28

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

’Over 20 jaar gebeurt alles wat nu tussen producent en eindgebruiker zit, op internet’

wilt kopen, als consument, overheid of organisatie, voer je je wensen in via een app. Product, aantal, kwaliteit, bijkomende wensen, prijs. Dan gaat het systeem aan het werk en zorgt ervoor dat de vraag bij de juiste producent terecht komt. Ook regelt de KI transport en aflevering.

Er bestaan dan transport- en logistiekbedrijven die hun opdrachten louter via internet krijgen. KI berekent wat het meest efficiënt is qua kosten en logistiek. De transacties vinden zo plaats tegen de laagst mogelijke transactiekosten en de logistiek verloopt heel efficiënt omdat miljoenen van zulke opdrachten gecombineerd kunnen worden.”

Plek voor kleinere bedrijven In zo’n systeem is het niet belangrijk of de kweker groot of klein is. Sterk gespecialiseerde bedrijven met een hoog serviceniveau vinden blindelings hun klant – of althans: dat doet het systeem voor hen. Ze kunnen hun eigen prijs vaststellen en een inkomen verdienen met een bedrijfsomvang die ze zelf plezierig vinden. Ze opereren naast grote bedrijven die in staat zijn om volumineuze uniforme orders in te vullen.

Van de andere kant is het KI-systeem in staat bij een grote vraag in no time de hele markt af te schuimen naar identieke planten zodat er een samengestelde order ontstaat; dan is er niet een megaleverancier nodig.

Kwekers kunnen zich op allerhande manieren onderscheiden om aantrekkelijker te worden: garantie op de planten, monitoring van de aanplant met sensoren of robots, volledig beheer over de hele levenscyclus: van aanplant tot rooien van versleten bomen en heesters.

Decentraal systeem

’Transacties tegen laagst mogelijke transactie­ kosten en de logistiek verloopt heel efficiënt’

„De klant – of dat nu een individu of een gemeente of een projectontwikkelaar is – kan precies bepalen wat hij wil hebben. Topkwaliteit tegen een redelijke prijs. Of juist de laagste prijs. Of een partij met nauwelijks vervoerskilometers. Of een maximaal serviceniveau. Het KI-systeem legt niet één optimum op, maar biedt verschillende mogelijkheden”, vertelt hij.

Belangrijk kenmerk is dat het een gedecentraliseerd systeem is: er is niet één centraal platform. Dat is heel anders dan de huidige situatie waarin extreem dominante platforms ontstaan die vraag en aanbod bij elkaar brengen. Voorbeelden zijn Airbnb en Uber. „Deze centrale platforms zijn een tussenstand in de ontwikkeling van KI. In de toekomst is de kennis van iedereen. De individuele transacties blijven geheim, maar de overall marktinformatie is voor iedereen in te zien.

Het gaat om de actuele situatie in vraag en aanbod, de

totaal op zijn kop’

Foto: Wilma Slegers

De toekomst

aangeboden kwaliteiten en service, en de prijsvorming.

Een huidig voorbeeld van een gedecentraliseerd systeem is blockchaintechnologie. Daar zit niemand achter en dat maakt dat niemand met bitcoins kan rotzooien”, vertelt hij.

Handel verdwijnt De gevolgen voor de keten zijn enorm. De handelsbedrijven verdwijnen als ze niet iets wezenlijks aan dit systeem weten toe te voegen. En wat de veilingen betreft: „Ze zijn opgericht om de belangen van hun leden te behartigen.

Dus als het goed is, gaan ze kwekers helpen bij de overgang naar zo’n systeem. Dat zal er zeker niet over tien jaar zijn, maar je kunt er wel voor zorgen dat in de tussentijd geen situatie ontstaat die slechter uitpakt.”

Die waarschuwing is niet voor niets. KI-technologie is zo interessant dat investeerders azen op kansen. Het Russische bedrijf INS Ecosystem heeft in zeer korte tijd omgerekend 43 miljoen dollar opgehaald door de uitgifte van de virtuele munt INS token. Dat bedrag wordt gebruikt om te investeren in een systeem om vraag en aanbod

’Handels­ bedrijven verdwijnen als ze niet iets wezenlijks aan dit systeem weten toe te voegen’

naar voeding en kruidenierswaren bij elkaar te brengen, zonder tussenkomst van andere partijen. Dit is een reële bedreiging voor de supermarkten. „INS Ecosystem werkt met een digitaal platform van vraag en aanbod en belooft de consument 30% besparing. Tegelijkertijd verzamelen ze enorme hoeveelheden data en hebben producenten en consumenten nog steeds niets te zeggen. Het kan weer een monopolist worden zoals Airbnb, Uber, Alibaba of Amazon”, waarschuwt hij.

Maar naarmate KI zich verder ontwikkelt, neemt de macht van zulke grote bedrijven weer af, denkt hij en ontstaat een samenleving waarin producenten en consumenten het belangrijkste zijn en de omvang van dienstverleningssector sterk is afgenomen. Hij merkt regelmatig koudwatervrees bij prille initiatieven in zo’n richting, maar is zelf optimistisch gestemd. „We gaan naar een heel andere maatschappij. Niet steeds harder en meer werken, maar juist minder. Met meer tijd voor zelfontwikkeling en aandacht voor elkaar.

De grote econoom Keynes voorspelde al de vijftienurige werkweek in de toekomst. Misschien krijgt hij toch nog ooit gelijk.” < De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

29

18

3/10-5/10/20

Noviteiten voor keuring op GrootGroenPlus 2018 Er zijn 16 noviteiten aangemeld voor de noviteitenkeuring op GrootGroenPlus 2018.

Eén aanmelding werd afgekeurd omdat deze niet nieuw is, één plant ontbreekt in het overzicht omdat deze op het moment van het ter perse gaan van dit nummer nog geen juiste naam had. Hieronder een overzicht van de overige 14 planten die op de beurs worden gekeurd door een jury van deskundigen van de Koninklijke Vereniging van Boskoopse Culturen (KVBC).

Ook dit jaar is op GrootGroenPlus volop aandacht voor nieuw sortiment. Met 15 goedgekeurde aanmeldingen is het aantal aanmeldingen voor de noviteitenkeuring op de beurs de laatste jaren redelijk stabiel. Opvallend is wel dat het aantal buitenlandse inzenders lijkt toe te nemen. Dit jaar komen naast Nederland, ook inzendingen uit Italië en Polen.

De nieuwe soorten zijn dit jaar bij de ingang van de vakbeurs te bekijken. Bij de gekeurde planten liggen factsheets die bezoekers mee kunnen nemen met daarop de belangrijkste informatie over elke introductie.

De KVBC keurt de noviteiten de dag voor de opening van de beurs. De uitslag van de keuring wordt bij de opening van GrootGroenPlus bekend gemaakt door de KVBC. Daarbij zal niet alleen aandacht zijn voor de winnaar, maar voor alle medaillewinnaars.

Azara microphylla ’Sara C’ Inzender: Vivai Nord Een mutant van de gewone Azara micro­ phylla met minder gevarieerd blad dan Azara microphylla ’Variegata’. Groeit sneller en is beter bestand tegen kou.

30

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

Choisya ’Lissfing’ (Greenfingers) Inzender: Batouwe Boomkwekerij Groeit bossiger en steviger dan de soort en heeft helder donkergroen blad. De bladeren zijn kort geschakeld en de plant is daardoor sterk en robuust. Rijkbloeiend in de lente met bloembladeren die groter zijn dan de andere soorten. Winterhard tot -20ºC.

Cornus kousa ’Capriccio’ Inzender: Vivai Nord Opvallend golvend groen blad. Compacte groeier. Plant bloeit met witte bloemen in mei en juni. Plant vormt rode vruchten.

Cornus kousa ’Couronne’ Inzender: Boomkwekerij Bömer Duidelijk opgaande groeiwijze. Afwijkende bloei, met licht hangende schutbladeren.

De schutbladeren zijn crèmewit.

Cornus ’Pevé Sammy’ Inzender: Piet Vergeldt Bontbladige, opgaande struik. De plant bloeit met witte bloemen. De plant valt op door een langdurig rode herfstkleur.

Cryptomeria japonica ’Funny’ Inzender: Schrauwen-Moerings Dwergvorm met aparte groeiwijze door twee verschillende schubben. Donkergroen van kleur in de zomer en het ene deel van de schubben purperkleurig in de winter.

Euonymus japonicus ’Lime Green’ Inzender: Boomkwekerij Het Slagmoer Frisse kleur blad. Blad heeft een groene rand en een limoengroen hart.

Hydrangea paniculata ’GRHP08’ (Little Spooky) Inzender: Handelskwekerij G. Hoogenraad (Plantipp) Een dwergvariëteit met volle, ronde bloempluimen met witte bloemen. Door de sterke, compacte groei geschikt voor pot. De plant wordt 50 cm hoog en 30 cm breed.

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

31

32

Liquidambar styraciflua ’Cathedral’ Inzender: Chris van der Wurff Boomkwekerij Treurvorm met dichte brede afhangende kroon. Herftskleur rood, oranje, geel met kurklijsten op de stam en takken. Goede winterhardheid.

Miscanthus sinensis ’Boucle’ Inzender: Daglezja Artur Maj Nursery Snelgroeiend tot 70/80 cm hoog. Vormt in het najaar paarse, vlezige bloemen die tot ruim 1 m hoog worden. Blad verkleurt in late herfst naar geel-oranje.

Prunus laurocerasus ’Verstra’ (Elly) Inzender: Plantenkwekerij Joost Sterke (Plantipp) Smal opgaande struik die zowel geschikt is als haagplant als solitair. Wordt circa 4 m hoog en 80 cm breed. Goede winterhardheid.

Rhododendron ’RLH1 5P1’ (Azalea BloomChampion White) Inzender: Kwekerij Lendert de Vos Wintergroene azalea met witte bloemen.

Bloei start in april en loopt door tot eerste nachtvorst. Compact groeiende vorstbestendige plant.

Rhododendron ’RLH1 8P1’ (Azalea BloomChampion Pink) Inzender: Kwekerij Lendert de Vos Wintergroene azalea met dubbel gevulde roze bloemen. Bloemen komen in april en de plant blijft doorbloeien tot eerste vorst.

Compacte habitus, goede winterhardheid.

Skimmia japonica ’Illubolwi’ (Gold Series Illusion) Inzender: Boomkwekerij Bolwijn (Plantipp) Vormt grote bloemknoppen die groen tot bronskleurig zijn. Bloeit april/mei met witte bloemen. Maakt bolvormige struik die na tien jaar 1 m hoog, 1 m breed is.

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

18

3/10-5/10/20

Road Show: oude noviteiten in spotlight Vorig jaar was er voor het eerst, in samenwerking met de KVBC, een Road Show aanwezig op vakbeurs GrootGroenPlus. Dit jaar is de Road Show op herhaling. „Want deze planten verdienen het om in de spotlight te staan”, aldus Sander van Vliet namens de KVBC.

Tekst: Ketura Haveman

De Road Show bestaat uit een selectie van nieuwigheden uit de veldkeuringen, tentoonstellingskeuringen en sterrenkeuringen die de KVBC in de afgelopen jaren heeft uitgevoerd.

Via deze Road Show kan aan deze toppers nogmaals aandacht worden besteed. Dat bleek een succes te zijn en daarom keert de Road Show terug van 3 tot en met 5 oktober op GrootGroenPlus 2018.

Voor de 28e editie is gekozen voor een show van 28 reeds gekeurde nieuwigheden. De selectie is gemaakt door een commissie van de KVBC en GrootGroenPlus. „Daarbij hebben we gekeken naar planten die in het verleden zijn gekeurd en extra aandacht verdienen. Sommige zijn nog wel in beeld, andere zijn in de vergetelheid geraakt terwijl het wel goede introducties betreft”, aldus Sander van Vliet die namens de KVBC de Road Show coördineert.

De gekozen planten worden gepromoot; er wordt uitgebreide informatie in vier talen beschikbaar gesteld via de website, de beurs-app en een flyer. Uiteraard kunnen bezoekers ook in 2018 weer stemmen op hun favoriet. Deelnemers kunnen vooraf aangeven welke soorten ze kweken of verhandelen.

Foto: GrootGroenPlus

Reageren? k.haveman@hortipoint.nl

Herhaling De Road Show bestaat dit jaar uit 28 planten. Een deel van deze planten was vorig jaar ook in de eerste editie te zien, een deel doet dit jaar voor het eerst mee. „De bedoeling is dat we ieder jaar een deel verversen, maar niet het geheel. Herhaling is namelijk nodig voor een plant echt wordt gezien”, meent Van Vliet.

Maar er is ook een praktische reden. „Het lukt ons niet om jaarlijks 24 tot 30 nieuwe soorten tentoon te stellen. Enerzijds omdat de nieuwe aanwas niet voldoende is, anderzijds omdat planten op het moment van showen ook aantrekkelijk moeten zijn. Niet alle gekeurde planten lenen zich daardoor voor de Road Show.”

Criterium bij de selectie is of planten vanuit teelttechnisch of verkoopperspectief interessant zijn en aandacht verdienen.

Verspreiding De Road Show wordt dit jaar nog verder uitgerold over de beurs. Vorig

jaar was de Road Show direct bij de ingang te zien; dit jaar vinden bezoekers de terugkerende nieuwigheden écht ’en route’. Ze worden namelijk opgedeeld in drie afzonderlijke stands, die langs de rode, grijze en blauwe route geplaatst worden. „Vorig jaar stonden de planten nog geclusterd bij de ingang, en de nieuwe noviteiten 20 m verderop. Vooraf leek dat een goede opzet, maar in de praktijk hadden we het idee dat de planten hierdoor weinig aandacht kregen. Mensen komen binnen, lopen door en dan is het aandachtsmoment alweer voorbij. Door ze te verspreiden over de beurs, hopen we dat ze meer aandacht krijgen”, aldus Van Vliet. Op ieder pad zal een cluster worden gemaakt met 8 tot 10 planten van de Road Show.

De planten zijn te herkennen aan de speciaal ontworpen potcovers en de gelijke manier van tentoonstellen. Met deze opzet krijgen alle terugkerende nieuwigheden ook echt de aandacht. <

Vorig jaar stond de Road Show nog als één presentatie op de beurs. Dit jaar zullen de planten verspreid staan over de beursvloer.

De Boomkwekerij 19A (14 september 2018) Tuin en Landschap 19A (20 september 2018)

33

Tel.: 0315-386478 post@vijverplantenland.nl www.vijverplantenland.nl

Voor heldere (zwem)vijvers dankzij zuurstofplanten (milieuvriendelijk: zonder chemicaliën of filtersysteem)

Colofon

Elsterweg 3a 7076 AZ Veldhunten Nederland

Stichting Nationale Boomfeestdag is ook dit jaar het goede doel van GrootGroenPlus

Projectmanagement: Wim du Mortier Managing Director: Mémé Bartels Content marketing specialist: Masja Pit Account manager: Stef Warmerdam Design: Diseno-vormgeving Tekst: GrootGroenPlus, Tijs Kierkels, Emiel van den Berg, Arno Engels Drukkerij: Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam

IEDER KIND EEN BOOM

Uitgever: Hortipoint Mediaproducties Schipholweg 1, 2316 XB Leiden Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: info@hortipoint.nl Website: www.hortipoint.nl

De stichting wil basisschoolkinderen in contact brengen met de natuur door ze zelf een boom te laten planten.

Hortipoint Mediaproducties is gespecialiseerd in content marketing.

Wij ontwikkelen specials, beursedities en bedrijfsmagazines op maat, die met de toonaangevende vakbladen in de sierteeltsector kunnen worden meegestuurd. Wij zorgen dat uw boodschap in een interessante redactionele formule aan uw doelgroep wordt overgebracht en een groot bereik heeft in de sierteeltsector.

Heeft u zelf een interessant thema of informatie die u over wilt brengen? Neem dan contact op met Masja Pit (071) 5659645, m.pit@hortipoint.nl. In een persoonlijk gesprek bespreken wij de mogelijkheden en wensen.

Deze beursuitgave GrootGroenPlus 2018 is meegestuurd als bijlage bij De Boomkwekerij editie 19 en Tuin en Landschap editie 19.

klimaatneutraal natureOffice.com | NL-077-331716

gedrukt

Deze uitgave is gedrukt op FSC®-gecertificeerd papier en klimaatneutraal geproduceerd.

Op de beurs leren basisschoolkinderen uit Zundert en Hoogstraten over de diverse kenmerken van bomen en hun eigen karakter aan de hand van de BOOMHOROSCOOP, het unieke boek van de Boomfeestdag dat laat zien uit welk hout je gesneden bent.

Wilt u ook weten uit welk hout u gesneden bent én wilt u de stichting ondersteunen? Ga dan naar de beursbibliotheek en koop deze Boomhoroscoop voor de speciale beursprijs van € 15,-- of bestel het via boomfeestdag.nl/grootgroenplus

HET ADRES VOOR UW GEWORTELDE STEK VAN HEESTERS EN CONIFEREN. OOK KUNNEN WIJ KWEKERSRECHTELIJK BESCHERMDE SOORTEN VERMEERDEREN.

Uitgebreid assortiment in laan- en sierbomen, fruitbomen, spillen, dakplantanen en leilindes (vormbomen).

ZOWEL IN DE VOLLE GROND ALS IN CONTAINER

ONZE EIGEN INTRODUCTIES: Cuppressocyparis leylandii ‘Green Rocket’ PBR Ligustrum ovalifolium ‘Green Diamond’ PBR Prunus laur. ‘Ani’ PBR Prunus laur. ‘Gabi’ PBR Prunus laur. ‘Josa’ PBR

Het juiste adres voor de beste kwaliteit!

Kijk op onze website voor meer informatie:

Onze stekken worden met de grootste zorg gekweekt tot kwalitatief goed uitgangsmateriaal. Voor assortiments- en voorraadlijst ga naar onze internetsite;

www.hecostekcultures.nl

WWW.MABO.NL

Gommelstraat 2 5047 NG Biezenmortel Telefoon: 013-5113396, GSM: 06-51222823 E-mail: info@hecostekcultures.nl

Achterstraat 12 - 6668 AA Randwijk tel: +31 4884 91 271 - fax: +31 4884 91 342 email: info@mabo.nl

MECHANISCHE ONKRUIDBESTRIJDING ONKRUIDBESTRIJDING BEZO Uw portaaltrekker specialist Voor zowel 3wd en 4wd tractoren

TK1200 + GPS

Oonksweg Oonksweg 35 35 7622 7622 AW A Borne (NL) www.ezendamborne.nl Tel: T 0031-74-2670635 www.baumschul-maschinen.de Fax: 0031-74-2669197 F .baumschul-maschinen.de E-mail: info@ezendamborne.nl www.nursery-machines.com E-mail: inf

GlobusTrike TK1200 + GPS Eenvoudige en lichte 3-wiel aangedreven portaaltrekker met een hoge bodemvrijheid. Ideaal voor allerhande werkzaamheden op de boomkwekerij.

Werktuigen: Schoffelen (ook in de rij) Rijenspuiten eventueel met LVS spuittechniek Rijenkunstmeststrooien Volbed ondersnijden Werktuigen volautomatisch op GPS: Plantgatenboren

Vormsnoeien Kluitsteken Voordelen: Zowel op 2, 3, 4, en 5 rijen cultuur Perfect zicht op het werk Zeer wendbaar wiel 90° draaibaar Laag eigen gewicht Alle denkbare werkzaamheden mogelijk Eenvoudige bediening Rijsnelheden elektronisch regelbaar Tempomaat Vraag naar de mogelijkheden

Gazonbanden

Gazonbanden d Tractor

Kraanbanden

NIEUW Industriebanden

Landbouwbanden

Quad en UTV banden

ON-VOOR-STEL-BAAR Onvoorstelbaar groot is ons assortiment aanhangeronderdelen en banden voor Landbouw, Tuin & Park, Quad en Industrie. Door dat enorme assortiment hebben wij altijd voor u het beste, het snelst leverbare en het meest prijsvriendelijke artikel in huis. Vandaag besteld, is morgen in huis. Wielen kunnen we passend maken in onze eigen workshop. In elke gewenste kleur.

BEZOE K ONZE WEBSH OP

Gazonbanden

Snelverkeerassen

Landbouwassen

Import en Groothandel

Gazonbanden

Velgen

+31(0)592 37 27 19 info@middelbos.nl www.middelbos.nl

STAND

NR:

6.01