TEL_01-2015

1 Vakblad voor de groenvoorziening | 37e jaargang | 1 januari 2015

Tuin met vijver Abies, van woudreus tot dwergvorm De Enk Groen & Golf op eigen benen Onkruid meten met Weedviewer

Voorplaat.indd 1

29-12-14 14:06

gabion & green

P R O

615541.indd 2

24-12-2014 13:38:52

Nummer 1

Inhoud

| 1 januari 2015

Nieuws 4 5 6 7 8

Nominaties Boom van het Jaar 2015 bekend Pas dit voorjaar duidelijkheid over verbod bestrijdingsmiddelen Verlenging Barometer Duurzaam Terreinbeheer Uitgesproken: Green Deals geven invulling aan een onderhuidse behoefte Tuin en Landschap online

Sortiment 10 Zilverspar, van woudreus tot dwergvorm 14 Winterharde Cyclamen 14

Bedrijf en Organisatie 16 Wijkcoöperatie stimuleert educatie en participatie 18 De Enk Groen & Golf weer terug op eigen benen 21 Zo zit dat: Wat wijzigt er in het Belastingplan 2015?

Ontwerp en Inrichting

Foto voorplaat Modeste Herwig

22 Rondom de zwemvijver 26 Het feest is voorbij voor ’Nederlandse Monet’ 22

Aanleg en Onderhoud 28 Weedviewer voor objectieve onkruidmeting 30 Steeds meer putting greens in de tuin 33 Werk in uitvoering: Aankleden appartementencomplex

Machines en Gereedschap 34 John Deere 4R trekker: nieuwe en slimme extra’s

Service 28

39 40 42 43

Volledig naslagwerk over waterecologie Leveranciersnieuws Agenda Groene Gast: Jack van Haperen

34

TuinenLandschap | 1 | 2015

Inhoud.indd 3

3 29-12-14 14:47

Nieuws

Foto Daryl Mulvihill

Haagse Playground van de Nominaties Boom van het Toekomst geopend Jaar 2015 bekend

Richard Krajicek en de wethouder Rabin Baldewsingh hebben half december de Playground van de Toekomst geopend in de Haagse Rivierenbuurt. De bureaus DMAU uit Amsterdam en Openfabric uit Rotterdam wonnen met hun ontwerp Into the Wild de ontwerpwedstrijd die de Richard Krajicek Foundation had uitgeschreven. Het 8.100 m² grote, vernieuwende speelpark combineert verschillende speelaanleidingen. In het binnendeel van het plein is een natuurspeelplek gecreëerd met onder meer boomstammen en wilgen. Hier kunnen kinderen lekker struinen. De buitenste ruimte is een formeel, urbaan deel met een skatebaan, klimmuur en een trapveld. <

Liriodendron tulipifera, Magnolia kobus en Ostrya carpinifolia zijn de drie genomineerde bomen voor de verkiezing op 15 januari van de Boom van het Jaar 2015.

De verkiezing heeft als thema ’Een welkome exoot’.

Na oproepen in de vaktijdschriften De Boomkwekerij en Tuin en Landschap, zijn ruim dertig boomsoorten voorgedragen. Een jury van boomkwekers, hoveniers/groenvoorzieners, een onderzoeker/ sortimentsdeskundige en een vertegenwoordiger van de vakpers heeft uit die lijst drie bomen genomineerd.

Het thema was ’Een welkome exoot’, dus inheemse soorten en uitheemse soorten die al volop worden toegepast, konden daarom niet tot de eindronde doordringen. Twee andere criteria voor de jury waren: gezond groeiend en beschikbaar bij kwekers.

De specifieke waarden van de verschillende bomen volgens

de jury: Liriodendron tulipifera is een boom van de 1ste grootte, bloeit met opmerkelijke tulpvormige bloemen in de voorzomer, is een snelgroeiende boom met een kaarsrechte stam, verkleurt in de herfst fraai geel, heeft een eerst smalle, maar later vrij brede kroon, is vooral geschikt voor parken en brede lanen.

Magnolia kobus is een boom van de 2de grootte, bloeit opvallend met witte bloemen in het voorjaar, heeft een exclusieve verschijningsvorm, is een rustige groeier met later een ronde kroon, krijgt jaarlijks een mooie, gele herfstkleur, is breed toepasbaar, ook in bestratingen.

Ostrya carpinifolia zit met zijn hoogte tussen 1ste en 2de grootte in, ontwikkelt na de katjesbloei groenige, soms bijna witte ’hopbellen’, is een langzame groeier met uiteindelijk een ronde kroon, vertoont in de herfst een gele bladverkleuring, stelt weinig eisen aan de bodem. <

Commentaar

Koers Het middelendebat en het daarop volgende overleg in de Tweede Kamer van afgelopen maand hebben niet de duidelijkheid opgeleverd waar velen in de groensector dringend behoefte aan hebben. Waar tot 4 december nog een spijkerhard verbod per november 2015 leek te gelden voor chemische onkruidbestrijding op verhardingen, lijkt na de feestmaand niets meer zeker.

Groenbedrijven en gemeenten zitten met twee vragen waar ze voor de kerst antwoord op hadden willen krijgen. Wanneer gaat het verbod op chemische onkruidbestrijding definitief in? En wat gebeurt er met de laagrisicomiddelen? Het antwoord op beide vragen blijft voorlopig echter nog even uit.

In beide gevallen gaat het vooral om juridische onzekerheden. De landsadvocaat vreest namelijk dat een generiek verbod, zonder dat er iets wezenlijks is veranderd ten opzichte van de bestaande toelating,

4

TuinenLandschap

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 4

| 1 | 2015

het niet gaat halen. En zo lang er geen duidelijkheid is over de juridische basis voor een middelenverbod, is ook niet zeker of laagrisicomiddelen hieronder vallen of niet.

Er wordt hier en daar al gefluisterd dat een verbod er misschien helemaal niet gaat komen, dat de machtige internationale lobby van middelenfabrikanten achter de schermen de messen al aan het slijpen is om gehakt te maken van een algeheel verbod op chemische bestrijdingsmiddelen. Een verbod op bijvoorbeeld glyfosaat in Nederland zou immers een precedent scheppen voor andere Europese landen om hetzelfde te doen.

Intussen zitten ondernemers en groenbeheerders in onzekerheid over welke koers zij moeten varen, en in welke bestrijdingsmethodes zij moeten investeren de komende jaren. Wordt het chemisch of biologisch?

Of geen van beide? De tijd zal het leren.

Ralph Mens vakredacteur

29-12-14 14:06

Pas dit voorjaar duidelijkheid over verbod bestrijdingsmiddelen Het overleg in de Tweede Kamer over gewasbeschermingsmiddelen heeft nog niet de duidelijkheid gebracht waar door de groensector met smart op wordt gewacht. Op zijn vroegst dit voorjaar wordt duidelijk wanneer het middelenverbod ingaat en of er een uitzondering komt voor laagrisicomiddelen.

In navolging van het middelendebat op 4 december, vond op 18 december in de Tweede Kamer overleg plaats over gewasbeschermingsmiddelen.

Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken en staatssecretaris Mansveld van Milieu gingen hierbij in op vragen van het parlement.

Zowel CDA als PvdA gaven aan duidelijkheid te willen over de zogenoemde laagrisicomiddelen. CDA-Tweede Kamerlid Geurts vroeg het kabinet om

vóór 1 maart duidelijk te maken welke criteria de juridische basis vormen voor het aangekondigde verbod op chemische bestrijdingsmiddelen. Volgens Geurts is het nu zo dat ook laagrisicomiddelen, of middelen die worden aangeprezen als biologisch afbreekbaar of ecologisch verantwoord, onder het verbod vallen. Staatssecretaris Mansveld zegde toe om deze criteria uiteen te zullen zetten.

PvdA-Kamerlid Jacobi diende een motie in waarin zij vroeg een nationale lijst aan te leggen van laagrisicomiddelen, naar het voorbeeld van Frankrijk.

Dit, omdat een Europese lijst met uitzonderingen voor laagrisicomiddelen naar verwachting pas in 2020 klaar is.

Reacties De komende tijd verschijnen diverse schriftelijke en monde-

linge reacties van het kabinet inzake gewasbescherming, die voortvloeien uit de Kamerdebatten. Hier volgt een overzicht. ▸ Staatssecretaris Dijksma zal voor 1 maart schriftelijk reageren op het actieplan van de Partij voor de Dieren waarin wordt gepleit het voorzorgbeginsel te hanteren bij een verbod op chemische bestrijdingsmiddelen. ▸ Dijksma zal de Tweede Kamer informeren over de resultaten van haar gesprek over het actieplan Schoner, Groener, Beter. ▸ Dijksma zal medio februari een brief aan de Kamer sturen over het verschil in toelatingsbeoordelingen. ▸ Staatssecretaris Mansveld zal de Kamer voorjaar 2015 een concept sturen van de wijziging van het activiteitenbesluit dat nodig is om een gebruiksverbod op chemische bestrijdingsmid-

delen door te kunnen voeren.

In de Nota van toelichting zal Mansveld de criteria voor het verbod uiteenzetten. ▸ Mansveld zal de Kamer begin 2015 informeren over de resultaten van het onderzoek naar de kassacheck, bedoeld om particulieren bij tuincentra te informeren over het gebruik van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen. ▸ Mansveld zal de Kamer een kabinetsreactie sturen op het artikel ’Vraagtekens rond regelgeving chemische bestrijding’ dat is verschenen in het themanummer Onkruid op verhardingen van Tuin en Landschap (nr. 19a, 2014). CDA-Kamerlid Geurts vroeg de staatssecretaris om een schriftelijke reactie, omdat er veel verwarring bestaat in de sector over de vraag wat onder een laagrisicomiddel wordt verstaan. <

Hagen vlechten in Openluchtmuseum Foto Wim de Knegt

Op zaterdag 20 december was het vlechtteam van Alles over Groenbeheer actief in het Openluchtmuseum in Arnhem. Groenbeheerder Rob Plomp had het groenbedrijf uitgenodigd om voor het museum een stuk haag te vlechten. „Een dergelijk stuk cultureel erfgoed mag in het museum niet ontbreken. We zijn er trots op dat het museum het vlechtteam van Alles over Groenbeheer gevraagd heeft”, vertelt een vertegenwoordiger van het bedrijf.

Er zijn extra collega’s ingezet om de bezoekers van het Openluchtmuseum te informeren over vlechthagen.

Het Openluchtmuseum richt zich sinds een aantal jaren niet alleen op historische gebouwen, maar ook op de groene geschiedenis van Nederland. De tuindienst onderhoudt niet alleen het terrein, maar denkt ook actief mee over de inrichting van het museum. <

TuinenLandschap | 1 | 2015

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 5

5 29-12-14 14:06

Nieuws

Stichting Milieukeur (SMK) wil de herziening van het certificatieschema Barometer Duurzaam Terreinbeheer voor aankomend jaar afstemmen op de uitzonderingen die de overheid naar verwachting zal vastleggen in een Activiteitenbesluit. De looptijd van de huidige Barometer wordt daarom ongewijzigd verlengd met enkele maanden tot 1 maart 2015.

De effecten van het verbod op gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw zullen pas in het seizoen van 2016 in de praktijk doorwerken. Daarom voert SMK de herziening van de Barometer in twee stappen uit. In de loop van 2015 wordt een aangepaste opzet van het certificatieschema uitgewerkt, waarin de uitzonderingen ten aanzien van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zijn herzien en aangescherpt.

Vervolgens worden de uitzonderingen in de praktijk getoetst.

De herziene Barometer wordt in 2016 geïmplementeerd.

Ook na het ingaan van het verbod blijft het voor overheden en bedrijven die hun terreinbeheer uitbesteden van belang dat de juiste uitvoering ervan onafhankelijk wordt geborgd. De handhaving door de Rijksoverheid van de complexe reeks uitzonderingen kan namelijk slechts beperkt plaatsvinden. De uitvoerder die met een certificaat aantoont dat men zich aan de spelregels houdt, biedt de opdrachtgever vertrouwen. Daarnaast is verduurzaming een proces.

Ook is het van belang dat de bovenwettelijke definitie van duurzamer terreinbeheer wordt geactualiseerd.

SMK start met de concrete uitwerking van de aanpassing van het certificatieschema in het voorjaar van 2015. Bestaande certificaathouders van de Barometer en andere stakeholders worden daarbij nauw betrokken. <

Foto B&C Hoveniersbedrijf

Verlenging Barometer Duurzaam Terreinbeheer

Aanleg tuinen in volle gang Het meeste onderhoud in particuliere tuinen is inmiddels wel gedaan, het is dus volop tijd voor aanlegklussen. Op de foto maakt een medewerker van B&C Hoveniers uit Amstelveen een schutting van verticale delen. De buren doen niet mee en laten hun haag staan. Gert Jan Corbee van B&C Hoveniers: „Om te voorkomen dat het groen tussen de schuttingdelen doorgroeit, wordt deze dicht ’gepotdekseld’.” Onder de verticale delen is een hardhouten ’bodemplank’ bevestigd die voorkomt dat de verduurzaamde schuttingdelen in contact komen met de bodem. <

c o l u m n

Relatiegeschenken Heeft u ze ook weer in allerlei vormen gehad, de beste wensen? Fijn hé? Het viel me dit jaar weer op dat de toeleverende bedrijven alles uit de kast hadden gehaald om zo creatief mogelijk voor de dag te komen.

Niet dus.

Vooral de diarree aan emails op de dag voor de kerstvakantie was heel origineel. ,,Verhip! We moeten er nog even de kerstwens uit jassen! Vraag even aan Sonja van de administratie of ze een emailtje kan sturen.” Creatieve zinnen lees je dan ook: ,,Aan het eind van het jaar danken wij u voor het gestelde vertrouwen en…”

En dan de bedrijven die relatiegeschenken sturen: elk jaar zijn de cadeaus mooier. Wie het nou nog in zijn hoofd haalt om een kalender te sturen? Wie kijkt daar op? En dan ook nog alleen maar data en ruimte voor aantekeningen! Zet er dan in elk geval minstens één lekker wijf op, dat vrolijkt de kantine nog wat op.

6

Vind het wel weer fijn als het relatiegeschenk persoonlijk wordt afgegeven. Zo kwam een bedrijf bij ons een paraplu brengen. Vroeg me al meteen af wat daar de symboliek van was? Wij helpen u van de regen in de drup? Toen de vertegenwoordiger weg was, klapte ik het ding uit en schrok me dood van de koeieletters die erop stonden. De naam van de gever. Moet ik als het regent ook nog reclame gaan maken. ’En wat heb je zelf dan wel gedaan?’, zie ik u denken. Nou, was best origineel dit jaar: kerstborrel voor alle klanten. Flink uitgepakt dus. Iedereen die kwam, kreeg bovendien mijn pas verschenen boek ’Tuinloungen’ aangeboden. Doe ik ook niet elk jaar. Kan bruintje niet trekken. Maar als ik iets doe, dan doe ik het goed.

Ik maak met oud & nieuw altijd een kampvuur buiten. Fikte weer enorm dit jaar.

Bart Hoes tuinontwerper Jack van Haperen ontwerper/hovenier Ruud Vermeer hovenier

Jack van Haperen info@formaverde.nl TuinenLandschap

NieuwsPag_6-7-8.indd 6

| 1 | 2015

29-12-14 14:48

Uitgesproken

Foto B&C Hoveniersbedrijf

„Laat ik het niet onder stoelen of banken steken: ik ben een groot fan van de Green Deals.

In mijn ogen geven Green Deals invulling aan een onderhuidse behoefte. Er gebeurt in dit land veel op het gebied van onderzoek, maar het in de praktijk brengen van de resultaten sneuvelt te vaak. Waarom?

Omdat te vaak wordt gedacht: dat kan niet, dat mag niet en dat willen ze niet. Dat is zo jammer, want de overheid wil ondernemers en ondernemingen graag ondersteunen. Met de Green Deals geeft ze daar uiting aan.

Zelf ben ik bij twee Green Deals betrokken. Daardoor zie ik welke mogelijkheden Green

Door Green Deal krijgen partijen probleemeigenaar bij de overheid

Deze kolom valt onder redactionele verantwoordelijkheid van vhg.

Deals bieden. Wegen zijn soms complex en bureaucratisch, maar door de Green Deal krijgen partijen een probleemeigenaar bij de overheid. De overheid geeft daarmee aan dat zij bereid is om zaken aan te pakken, mits bedrijven hun klachten uiten en bespreekbaar maken. Vaak blijkt dan dat de beren die verwacht werden in de realiteit veel kleiner zijn óf ergens anders liggen dan gedacht.

Er zijn nog veel zaken die de aandacht behoeven en waar ik me in de Green Deal-board voor zal inzetten. Op het terrein van biobased economy is dat het ontbreken van wet- en regelgeving voor nieuwe ketens. De biobased economy is namelijk een geheel nieuwe business.

Dat vereist aanpassingen in de bestaande wet- en regelgeving.

Van ’het mogen transporteren en verwerken van reststromen’

tot ’marktacceptatie’ en ’de verwerking na gebruik’. Voor diverse biobased-materialen geldt dat er onduidelijkheid is over de verwerking als materialen het eind van hun levenscyclus hebben bereikt. Daardoor ontbreekt een belangrijk fundament, want biobased is alleen duurzaam als producten ook na gebruik een duurzame eindbestemming krijgen.

Ook ten aanzien van het level playing field moeten er nog grote stappen gezet worden. Er moeten gelijke regels gelden voor energie en materialen, voor fossiele en biobased grondstoffen, en in verschillende regio’s. Het realiseren van de Biobased Economy verdient een eerlijke kans en steun. Door het afsluiten van hoogwaardige Green Deals willen we duurzame innovatie een impuls geven en deze punten hoog op de agenda plaatsen.”

NieuwsPag_6-7-8.indd 7

Annita Westenbroek Programming Coördinator Biobased Industries Consortium (BIC)

www.tuinenlandschap.nl

vhg

Dichtbij Een trend is het niet meer. Het Rijk draagt steeds meer taken en verantwoordelijkheden over aan de regio.

Merkt u dat?

Zo gaan gemeenten nu over hoe mensen met afstand tot de arbeidsmarkt aan een baan geholpen moeten worden. Heeft u werk voor hen?

Op nieuwe regionale werkpleinen stemmen gemeenten, werkgevers en werknemers ontwikkelingen op de arbeidsmarkt af. Zit u aan tafel?

Aequor verdwijnt. Op onderwijsgebied moeten regionale samenwerkingsverbanden tussen scholen en het bedrijfsleven worden opgezet. Wellicht heeft u ideeën over het beroepsonderwijs. Doet u mee?

Ook de Kamer van Koophandel verandert.

De organisatie wordt kleiner en moet nog meer de

Egbert Roozen directeur vhg e.roozen@vhg.org

Foto PR

Green Deals geven invulling aan een onderhuidse behoefte

regionale verbinding tussen bedrijven bevorderen.

Haakt u aan?

U denkt nu vast: dat gaat mijn deur voorbij. Toch niet. ’Dichtbij de ondernemer’ wordt steeds belangrijker. U kunt niet overal zijn en toch wordt van u verwacht dat u meedoet. Als VHG spelen we hierop in.

Lokale lobby doen we bijvoorbeeld al. We ondersteunen leden bij de promotie in hun werkgebied.

Het komende jaar stelt ons voor een interessante uitdaging. We gaan actief bouwen aan nieuwe marktgerichte regionale (ondernemers)netwerken. Om er kansen uit te halen die leiden naar profilering en werk voor onze leden. Voor mij is dat een speerpunt in 2015.

TuinenLandschap | 1 | 2015

7 29-12-14 14:48

Tuin en landschap o

nline

www. tuinenlandschap. nl

Van onderstaande berichten staat een uitgebreide versie op de site van TuinenLandschap

Intratuin trekt onkruidbestrijdingsmiddel terug

Cronquels design @cronquels vorige week geautomatiseerde poort geplaatst in de regen, vandaag in stormachtig weer een leuke tuinpoort plaatsen.

Gerwolt is een bikkel!

Intratuin Nederland laat de toelating intrekken van het onkruidbestrijdingsmiddel Onkruid. Dit is een middel op basis van glyfosaat. Intratuin is toelatingshouder van het middel. De toelating wordt per 31 december 2014 ingetrokken.

Provincies investeren in groene schoolpleinen

DeBomenridders @DeBomenridders @Stadsbeheer010 Nog gevallen van noodkap aan de hand vandaag? Het gaat aardig tekeer...

De provincies Drenthe, Friesland en Groningen geven €404.384 subsidie aan acht duurzaamheidsprojecten, waaronder groene schoolpleinen en vergroening woonomgeving woningcorporaties. De subsidie maakt onderdeel uit van het programma Duurzaam Door.

Jaap Smit,dendroloog @dendroloog #Essenprachtkever #EAB zou aan grens Polen / Rusland en in Zweden zijn gezien. Wie bevestigt of ontkent? Gevarieerd bomen planten belangrijk

Belastingplan 2015 aangenomen

Vrij Groen @VrijGroen Groeit het best in het #kerstbomenasiel: kleine boom, grote wortelkluit, niet uitgedroogd, geen Nordmannspar. #oegstgeest #leiden

De Eerste Kamer heeft voor het Kerstreces het Belastingplan 2015 aangenomen. Onderdeel van dit plan is de verlenging van het lage btw-tarief op renovaties tot juli 2015.

Groenbeheer Haarlem naar Spaarnelanden De gemeente Haarlem brengt per 1 januari 2015 al het dagelijks beheer en onderhoud van de openbare ruimte onder in nieuwe contracten met een looptijd van vier jaar.

De domeinen Afval & Reiniging, Groen & Spelen en Elementenverharding gaan naar Spaarnelanden.

Ecologische achteruitgang bermen tuinenlandschap.nl Milieuorganisaties roepen Groningen op om bezuinigingen op maaibeheer bermen tegen het licht te houden. Zij maken zich zorgen over de ecologische achteruitgang. Is dit terecht?

Plaatsing toponiemenbank in natuurgebied

Foto: Stichting Brabantse Bronnen

Discussieer mee in de tuinenlandschap-groep

Ab

on

nee

r

Stichting Brabantse Bronnen heeft in samenwerking met Natuurmonumenten een toponiemenbank in Natuurgebied Kampina geplaatst. Een toponiem is een middeleeuwse aanduiding voor een gebied of een locatie. In dit geval is dat Balsvoort, een nederzetting die sinds 1312 bekend is. .

64% zei ja tegen de stelling: ’2015 wordt een beter jaar qua omzet voor de groensector dan 2014’ Stem mee over de volgende peiling:

'Groensector krijgt last van onduidelijkheid rond verbod op chemische onkruidbestrijdingsmiddelen'

Ni u op de Bij sommige artikelen in dit blad staan icoontjes, deze verwijzen naar extra informatie op de website eu Tuin Foto’s Filmpjes Dossiers Documenten en links naar websites Praat mee ws enL bri ands ef chap 8 TuinenLandschap Landschap

NieuwsPag_6-7-8.indd 8

| 1 | 2015

29-12-14 14:48

615542.indd 9

29-12-2014 10:14:20

Sortiment

Dankzij het gebruik als kerstboom kennen de meeste Nederlanders Abies nordmanniana, meestal als Nordmann. Maar Abies is meer dan een kerstboom. Het is een geslacht dat een aantal fraaie boom- en struikvormen bevat. Van woudreuzen tot dwergvormen, Abies heeft het allemaal.

Tekst en beeld Ronald Houtman

Zilverspar, van woudreus tot dwergvorm M

et de Nederlandse benaming van Abies nordmanniana, Nordmannspar, begint meteen de verwarring. Picea heet namelijk Spar en Abies heet Zilverspar. Vervolgens heten de verschillende soorten Balsem zilverspar (A. balsamea), Colorado zilverspar (A. concolor) of Reuzen zilverspar (A. grandis). Maar dan is er ineens de Nordmannspar en de Edelspar (A. pinsapo).

Behalve in de naam zijn de twee geslachten ook in uiterlijk nauw verwant.

Enkele makkelijke kenmerken helpen de bomen uit elkaar te houden. De naalden van Abies hebben een ronde, brede voet die ronde littekens op de twijg achterlaten als ze worden losgetrokken. Als de naalden van een Picea van de twijg worden losgetrokken, nemen die een klein stukje bast mee. Als er kegels in de boom zitten, zijn de verschillen nog eenvoudiger: bij Picea hangen de kegels, bij Abies staan ze rechtop. Bij Picea vallen de kegels bij rijpen van de zaden niet uit elkaar, maar vallen ze in hun geheel van de boom. Bij Abies vallen de kegels bij rijpen uit elkaar zodat alleen de centrale as blijft staan.

Er zijn 47 soorten Abies die allen boomvormig groeien. Van nature maken de bomen maar één rechte stam. De bast is gewoonlijk vrij glad tot iets ruw en grijs, soms met wat harsafscheiding. De takken staan meestal horizontaal af van

10 Abies.indd 10

TuinenLandschap

de stam en zijn naar de top van de bomen steeds korter waardoor een relatief slanke, kegelvormige kroon ontstaat. Bij oudere bomen sterven de onderste takken vaak af, wat een minder fraai beeld geeft. De naalden zijn (blauw)grijs tot donkergroen. Aan de onderzijde hebben ze steeds twee lichtgrijze tot zilverwitte lenticelstrepen.

Eenhuizig Abies is éénhuizig; mannelijke en vrouwelijke bloemen komen dus in één boom voor, waarbij de vrouwelijke bloemen zich vaak hoger in de boom bevinden dan de mannelijke. De kegels zijn grijsgroen, purper of roodbruin en hebben bij sommige soorten, zoals bij A. Koreana, sierwaarde.

Naast de natuurlijke soorten zijn er enkele honderden cultivars van Abies.

Veel van deze zijn beduidend compacter groeiend dan de soorten, in sommige gevallen zijn het echte dwergen. Hoewel de natuurlijke soorten imposante bomen vormen, die zeker toepassingsmogelijkheden hebben, zijn het juist de cultivars die in tuinen en parken de voorkeur genieten. Niet alleen vanwege het meer gedrongen formaat, maar ook omdat ze afwijken in plantvorm en/of naaldkleur, of omdat ze rijker kegels dragen.

| 1 | 2015

23-12-14 15:58

Foto Xxxx

Abies nordmanniana Breed piramidaal groeiende boom tot circa 20 m hoogte. Komt van nature voor in de Kaukasus en in Noord- en West-Turkije. De zachte naalden zijn glimmend donkergroen en staan naar voren gericht op de twijg. Ze hebben twee grijswitte lenticelstrepen aan de onderzijde. Vanwege de regelmatige en bossige groei is A. nordmanniana binnen vrij korte tijd populair als kerstboom geworden. De opvallende cultivar ’Golden Spreader’ (foto) heeft een mooie, brede habitus, soms met een doorgaande kop die er naar behoefte uit gehaald kan worden. De naalden zijn ’s zomers diep groengeel om ’s winters goudgeel te kleuren. A. nordmanniana groeit bij voorkeur op vrij vochtige, voedzame grond.

Abies amabilis Grote, statige boom uit het noordwesten van de USA en West-Canada die in de natuur 50-80 m hoog kan worden, maar bij ons lager blijft.

De boom is aanvankelijk breed piramidaal maar wordt later slanker.

De glanzend donkergroene naalden staan dicht opeen en geuren sterk bij wrijven. De cultivar ’Spreading Star’ groeit breed en tot circa 1,5 m hoog. Soms vormt deze kop. Om de habitus te behouden kan de kop het beste worden verwijderd. A. amabilis is zeer winterhard en houdt van vochtige, voedzame grond.

Naam en herkomst Abies is het Latijnse woord voor deze boom dat eenvoudigweg als wetenschappelijke naam werd overgenomen.

Overigens beschreef Linnaeus alle Abies, Cedrus, Larix en Picea als Pinus. Zo’n twintig jaar na verschijnen van Linnaeus’ werk Species Plantarum werden deze als afzonderlijke geslachten gesplitst. Nota bene door Philip Miller, directeur van de Chelsea Physic Garden, een conservatieve Schot die het niet met Linnaeus’ naamgeving eens was.

Ondanks het vrij geringe aantal soorten (47) is Abies wijd verspreid over de aardbol. Zo komt Abies voor in grote delen van Noord- en Midden-Amerika, Oost-Azië, de Himalaya en China. Ook in het Midden-Oosten, Noord-Afrika en Zuid(Oost)-Europa komen enkele soorten voor. De vele cultivars zijn voornamelijk in Europa en Noord-Amerika ontstaan. >

TuinenLandschap

Abies.indd 11

| 1 |2015

11 23-12-14 15:58

12 Abies.indd 12

Abies koreana

Abies concolor

Van nature een boom tot circa 15 m hoogte met een breed piramidale kroon, op jonge leeftijd soms zeer breed. De vrij korte en brede, glimmend donkergroene naalden hebben opvallend zilverwitte lenticelstrepen aan de onderzijde. De naalden staan loodrecht op de twijgen ingeplant. De kegels van deze ZuidKoreaanse soort zijn dofpurper. Er zijn meer dan zestig benaamde cultivars. ’Silberlocke’ (foto) heeft typisch gekrulde naalden waardoor de zilverwitte onderkant goed zichtbaar is. Groeit op alle voedzame en voldoende vochtige gronden.

Grote boom, tot meer dan 60 m in de natuur maar bij ons meestal niet hoger dan circa 20 m. Komt voor in het westen van de USA, tot in Mexico en de Rocky Mountains. De vrij lange, vaak iets gebogen naalden zijn grijsgroen tot diep grijsblauw. Er zijn diverse cultivars op de markt die steeds variëren in plantvorm en –grootte en naaldkleur. ’Archer’s Dwarf’ is een fraaie cultivar met een gedrongen groeiwijze en blauwgroene naalden. Stelt weinig eisen aan de bodem maar groeit het beste op voedzame zandgrond.

Abies balsamea

Abies lasiocarpa

Grote boom tot circa 25 m uit het oosten en noordoosten van de USA en Canada. De donkergroene naalden zijn relatief kort en breed. Bij wrijven geuren ze. De bladknoppen zijn opvallend bruinrood. Veel bekender dan de soort is de cultivar ’Nana’; een zeer compacte, bolvormig groeiende plant. De Duitse cultivar ’Piccolo’ is op zeer kleine schaal in cultuur. Deze groeit circa 1/5 langzamer en compacter dan ’Nana’. A. balsamea groeit het beste in voedzame grond bij voldoende luchtvochtigheid.

Grote boom tot circa 30 m die voorkomt in westelijk Noord-Amerika.

Bij ons tot circa 20 m hoog met een smal piramidale tot zuilvormige kroon. De stugge naalden zijn blauwgroen. A. lasiocarpa bloeit met opvallend purperen mannelijke bloeiwijzen. De cultivars ’Compacta’ (foto), met een duidelijk meer gedrongen groeiwijze, en ’Glauca’, met intenser gekleurde naalden, zijn het bekendst. Kan op vrij arme en droge gronden groeien en is zeer winterhard maar kan door late nachtvorst worden beschadigd.

TuinenLandschap

| 1 | 2015

23-12-14 16:29

Abies veitchii

Abies procera

Uit Japan afkomstige boom tot circa 25 m hoogte. De naalden zijn glimmend donkergroen met opvallend zilverwitte lenticelstrepen aan de onderzijde. Bij A. veitchii staan ze steeds schuin naar voren op de twijg ingeplant. De kegels zijn dofpurper van kleur. De cultivar ’Heddergott’ is wellicht het bekendst. Deze heeft een compacte, afgeplat bolvormige groeiwijze en typisch gekrulde naalden waardoor de zilverwitte onderkant goed zichtbaar is. Hij groeit bij voorkeur op voedzame, kalkarme grond.

Afkomstig van de noordwestkust van de USA is A. procera met een hoogte van meer dan 75 m één van de grootste soorten. In ons klimaat wordt de boom circa 30 m hoog. De blauwgroene naalden zijn vrij stug en staan typisch naar boven gekruld. De kegels zijn vrij groot en grijsgroen. Er zijn diverse cultivars waarvan ’Glauca’ de bekendste is. Deze heeft intenser gekleurde naalden en draagt op vrij jonge leeftijd al kegels. A. procera groeit bij voorkeur op kalkarme, voedzame grond.

Verschillen Abies en Picea ▸ ▸ ▸ ▸ ▸

Abies Naalden aan de voet verbreed, zonder bladkussen Laten een rond litteken achter op de twijg Kegels opstaand Kegels vallen uiteen bij rijpen

Picea Naalden zittend met een bladkussen over de twijg Nemen een stukje bast mee bij verwijderen Kegels hangend Kegels blijven intact bij rijpen

Standplaats en toepassing Doordat de verschillende soorten in zulke uiteenlopende gebieden voorkomen zijn de standplaatseisen niet als geheel voor Abies te omschrijven. Bij de diverse soorten zijn hierboven de specifieke eisen omschreven. Als algemene aandachtspunten kan wel worden vermeld dat Abies het beste gedijt bij een hoge(re) luchtvochtigheid. Hij kan slecht tegen scherpe, drogende oostenwind. Ook heeft goed gedraineerde, maar voldoende vochtige grond over het algemeen de voorkeur.

Wat toepassing betreft, is de veelzijdigheid van soorten een voordeel. Verschillende soorten worden in de bosbouw gebruikt (A. amabilis, A. balsamea, A. nordmanniana en A. procera), waarbij vooral A. procera een belangrijke houtleverancier is. In de USA en Canada wordt vooral A. balsamea als kerstboom gebruikt. In Californië is ook A. concolor populair als kerstboom. In de aanlegsector worden de (natuurlijke) soorten vooral als pakboom toegepast. Niet in de laatste plaats vanwege het behoorlijke formaat dat de bomen kunnen bereiken.

De cultivars zijn beduidend breder toepasbaar. Door de enorme variatie in plantvormen en loofkleuren zijn ze prima in (winter)tuinen toe te passen. De loofkleuren zijn prima te combineren met bloeiende heesters en vaste planten.

Hetzij als achtergrond of als blikvanger.

Naast de hier genoemde soorten worden de soorten Abies grandis, A. homolepis, A. numidica en A. pinsapo en hun cultivars in Nederland en België gekweekt. <

TuinenLandschap

Abies.indd 13

| 1 |2015

13 23-12-14 16:30

Sortiment

1

2 3

4

Hans Kramer stelt voor:

Winterharde Cyclamen Voor de echte tuinliefhebbers zijn winterharde Cyclamen niet meer weg te denken uit de tuin. Niet alleen vanwege de bloei maar zeker ook vanwege de variĂŤteit in blad. Bij veel mensen wekken ze echter nog verbazing op. Zijn ze wel winterhard? Ook dat kan wel eens tot teleurstellingen leiden. Een juiste standplaats blijkt cruciaal.

14

TuinenLandschap

Cyclamen.indd 14

Tekst en beeld Hans Kramer

| 1 | 2015

23-12-14 15:58

1 Cyclamen coum, bijna rond donkergroen blad met licht vlekkenpatroon.

2

Cyclamen hederifolium ’Nettleton Silver’, bladkleur is effen lichtgroen tot grijs met lichtgekartelde rand.

3 De witte Cyclamen hederifolium met eveneens een wit hart.

4 Cyclamen purpurascens is de meest wispelturige soort, maar geurt heerlijk.

J

e zou het zo niet zeggen, maar Cyclamen behoren tot de familie van de Primulaceae, net als de Noord-Amerikaanse Dodecatheon. Deze staat qua bloemvorm het dichtst bij Cyclamen. De plant vormt knollen. Bij gezaaide planten duurt het een flink aantal jaren voordat de knol een flinke omvang gekregen heeft. Afhankelijk van de soort komen uit de knollen kruipende bladstelen. Deze groeien eerst een stuk horizontaal alvorens boven de grond te komen. Dit kun je vooral bij Cyclamen hederifolium goed zien. De bekende kamerplant doet dit juist niet.

Hier groeien de bladstelen recht omhoog en vormen ze een rozet.

Alhoewel de bloemen van Cyclamen de belangrijkste sierwaarde zijn, vind ik het blad minstens zo belangrijk. Zeker de laatste jaren is er, vooral in Engeland, enorm geselecteerd in bladverscheidenheid: in bladvorm en in bladtekening. Dat kan de meest bizarre bladpatronen geven in tinten zilver, grijs tinkleurig tot zelfs het begin van lila.

In Nederland zijn maar drie soorten voldoende winterhard, waarvan C. hederifolium ronduit de gemakkelijkste en de meest robuuste is. De plant heet niet voor niets zo, want het blad heeft best wat weg van de klimop, maar het is enorm variabel. Tegenwoordig zijn er zelfs selecties met pijlvormig blad. Bij de normale vorm is het donkergroen tot wat grijsachtig met vaak een stervormig patroon van donkerder groen met grijs en zilver. Maar er zijn ook vormen, zoals ’Nettleton Silver’, die een prachtige effen grijze kleur hebben. Alle varianten daartussen zijn mogelijk.

Het hangt van de zomer af wanneer ze gaan bloeien. Is deze warm en droog, dan kan de bloei later zijn. We hebben vaak het idee dat de bloei wacht op een flinke onweersbui in juli-augustus. Afhankelijk van het weer kan de bloei zich uitstrekken tot begin oktober. De normale kleur is roze, waarbij op de keel de karmozijnrode slippen opvallen. Er is ook een prachtige witte vorm en een zeer begerenswaardige donkere lilaroze variant.

Cyclamen coum spreekt misschien het meest tot de verbeelding. In zachte winters laat de plant al vaak in december zijn diep purperrode knoppen zien, die vervolgens gedurende de winter openen.

Alhoewel ook dit een uiterst variabele soort is, zijn de bloemen goed te herkennen door de diep magentapurperen vlek aan de basis van elk bloemblad. Karakteristiek zijn de donkergroene, bijna ronde blaadjes. Tenminste bij de wilde soort, want ook in cultuur zijn talloze selecties met zilver of getekend blad bekend, waarvan de bloemkleur varieert van wit, roze naar het genoemde purperrood.

Hoewel het de meest noordelijk voorkomende soort is, vind ik C. purpurascens de meest wispelturige. Op de ene plek doet hij het prima, op de andere blijft hij maar kwakkelen. Hij wordt dan ook het minst aangeboden. Het is de meest geurige soort die ik ken. De bloemkleur is ook weer karmijnrood, soms roze en slechts een enkele keer wit.

Hans Kramer is vasteplantenkweker.

Hij bestrijdt eentonigheid in Nederlandse tuinen en plantsoenen door onbekend, maar goed toepasbaar sortiment onder de aandacht te brengen. www.hessenhof.nl

Naam en herkomst De naam Cyclamen stamt van het Griekse ’Kyklos’ wat cirkel, of ronde schijf betekent. Dat duidt natuurlijk op de ronde knollen, maar misschien ook wel op de ronde bladeren die vooral Cyclamen coum heeft. In Nederland zijn eigenlijk maar drie van de twintig soorten betrouwbaar winterhard, mits de standplaats in acht genomen wordt. Dat is C. hederifolium die van Zuidoost-Frankrijk tot in West-Turkije voorkomt.

C. coum heeft zijn verspreidingsgebied van Oost-Bulgarije tot in de oostelijke Kaukasus en C. purpurascens komt al in de Haute-Savoie tot aan Bulgarije voor.

Wetenschappelijke naam Cyclamen Nederlandse naam tuincyclamen Bloeitijd juni-oktober, dec-maart Hoogte 25 cm Grondsoort bijna alles, liefst kalkrijk en goed gedraineerd Standplaats halfschaduw tot diepe schaduw Bijzonderheden wintergroen

Standplaats Cyclamen groeien graag op een kalkrijke, humeuze grond in de halfschaduw tot zon. Ik plant ze graag tussen de wortels van bladverliezende struiken of bomen.

Het meest ideaal is een plekje aan de zuidkant van zo’n beplanting, waar de zon in de namiddag nog even langs strijkt. Daar is winterbloeiende C. coum ook niet zo blootgesteld aan een schrale noordoostenwind. Als die wekenlang blaast, verdrogen de bloemetjes onherroepelijk. Om die reden zet ik ze ook graag tussen niet al te hoge bodembedekkers, zoals Asarum of Omphalodes verna, of tussen niet al te hoge wintergroene varens, zoals Polystichum setiferum, Asplenium scolopendrium en Polypodium vulgare. Om ze uit te laten zaaien, strooi je een laagje niet al te grof grind over de knollen. De zaden nestelen zich hier graag tussen. Voordat je het weet heb je honderden jonge plantjes, die na twee jaar al een bloemetje kunnen geven. <

TuinenLandschap

Cyclamen.indd 15

| 1 | 2015

15 23-12-14 15:58

Bedrijf en Organisatie

Wijkcoöperatie stimuleert educa AOC Terra en RadarGroep zetten samen hun schouders onder een nieuwe vorm van samenwerking in wijken, de wijkcoöperatie.

Hierbij snijdt het mes aan drie kanten: educatie buiten de ’schoolmuren’, re-integratie en participatie van langdurig werklozen, en gedragsverandering en medeverantwoordelijkheid van burgers en ondernemers.

Tekst Kyra Kuitert | Beeld AOC Terra

U

itgangspunt van een wijkcoöperatie is samenwerking. Samenwerking tussen de partijen die zich richten op onderwijs, op het uitvoeren van de sociale agenda - wat is hier in de wijk nodig en wat kunnen betrokken burgers en ondernemers zelf? - en op het creëren van werkgelegenheid. De leerlingen van AOC Terra in Groningen vervullen binnen de wijkcoöperaties zowel adviserende als uitvoerende rollen.

Martin Knol is één van de drijvende krachten achter de coöperaties. Hij is van huis uit hovenier. Eind jaren ’90 stapte hij over naar het onderwijs, waar hij zowel theorie- als praktijklessen verzorgt voor de opleiding Tuin, Park & Landschap van

AOC Terra in Groningen. Knol: ,,Ik ben al snel begonnen met sociale projecten in het groen, zoals het laten aanleggen van de tuin bij een moskee of daklozeninstelling door de leerlingen. Al snel bleek dat de leerlingen hier veel meer van leerden dan tijdens de traditionele lessen. Deze aanpak werd toentertijd gedoogd.”

De tijden, en dus ook het onderwijs, veranderden. Studenten krijgen nu veel meer informatie en prikkels. Het gaat er volgens Knol dan ook steeds meer om studenten te coachen in plaats van ze informatie aan te reiken. Daarnaast moeten ze zelf actief en ondernemend worden. Gesteund door de directie werkten Knol en twee collega’s hun ideeën

Martin Knol in gesprek met leerling Wiecher van der Woude, tweede klas niveau-3, die een blokhaag snoeit op Landgoed Borg Verhildersum in Leens. Een van praktijkprojecten die onder de stichting van AOC Terra valt.

16

TuinenLandschap

helpman-dewijert.indd 16

| 1 | 2015

23-12-14 15:59

ducatie en participatie hierover verder uit. Dit deden ze in nauw overleg met het Wellant College in Rotterdam die daartoe, net als AOC Terra, de status van demonstratieproject kreeg.

Geen goedkope handjes De school richtte een stichting op van waaruit de vierdejaars leerlingen van AOC Terra opdrachten kunnen aannemen. Knol doet de acquisitie waarbij hij er scherp op let dat de opdrachtgevers niet alleen op zoek zijn naar ’goedkope handjes’, maar dat er daadwerkelijk wordt samengewerkt en dat er wat te leren valt. De vierdejaars werken twee dagen per week voor de stichting. Knol:

,,Ze gaan zelfstandig op offertegesprek, maken een offerte en afhankelijk van de soort klus worden er een ontwerp, technische tekeningen en/of een beplantingsplan gemaakt. Leerlingen uit de tweede klas voeren de projecten meestal uit, soms samen met buurtbewoners en aangestuurd door de vierdejaars. De uren zijn gratis maar voor de rest, zoals plantmateriaal, gebruik van het busje en dergelijke, moet gewoon worden betaald.

Uit evaluaties blijkt dat de leerlingen deze zelfstandigheid niet altijd makkelijk vinden maar dat ze er wél veel van leren.

Vooral ook zaken die in hun latere beroepsleven van pas zullen komen.”

Omdat de hoeveelheid werk met betrekking tot het vinden en begeleiden van de diverse, soms kleine, projecten voor de stichting uit de hand begon te lopen en de continuïteit niet was gewaarborgd, zijn er zeven coöperaties opgericht. AOC Terra, de gemeente en Radar Groep - een verzameling bedrijven die zich op sociale vraagstukken richt namen het voortouw. Elke coöperatie heeft ook een aantal externe partners, zoals een zorgverzekering, een school, welzijnsorganisatie en/of wijkbewoners.

Zij verzinnen en bespreken wekelijks de opdrachten. Dit gebeurt op basis van een visie. In de praktijk betekent dat dat niet elke klus wordt opgepakt; ze moeten op zijn minst duurzaam en sociaal zijn.

Elke wijkcoöperatie moet uiteindelijk bijdragen aan (informele) samenwerking binnen de wijk. Met relatief weinig budget wordt iedereen er beter van: de wijk wordt mooier en leefbaarder, iedereen leert wat en een deel van de betrokkenen stroomt door naar een betaalde baan.

Helpman-De Wijert De wijkcoöperatie Helpman-De Wijert ging in 2014 van start. Deze Groningse wijken, waar relatief veel laag- én hoogopgeleide werklozen en studenten wonen, hebben onder andere te maken met krimp, sociale onveiligheid en de gevolgen van de crisis. Voordeel is dat er veel bedrijven en groen in de nabije omgeving zijn, dat AOC Terra een vestiging in

de wijk Helpman heeft en Radar in De Wijert. ,,De start van de coöperatie ging niet vanzelf. De betrokken professionals en de gemeente moesten wennen aan deze vorm van samenwerking; er moest minder vanuit de sector en meer integraal worden gedacht. Ook voor sommige leraren en de school als geheel was het zoeken, alleen al omdat het geleerde lastiger te toetsen is. Het was en is voor iedereen een leerproces.”

De gemeente faciliteert onder andere door buitenruimte ter beschikking te stellen, de woningcoöperaties stellen werkruimtes ter beschikking. Een werkgroep zorgt ervoor dat leerlingen enerzijds projecten uitvoeren die bijdragen aan onderwijskundige doelen en anderzijds bijdragen aan de maatschappelijke doelen. Radar verzorgt de begeleiding. ,,Geheel vrijblijvend is dit alles niet”, voegt Knol toe, ,,want er moeten uiteindelijk nieuwe maatschappelijke bedrijven met een gezond verdienmodel uit komen die de werkloze buurtbewoners een arbeidsperspectief bieden.”

Ondernemerschap Alle leerlingen van AOC Terra krijgen de eerste jaren gewoon klassikaal vakken als bodemkunde en plantenkennis en ook moeten ze normaal stage lopen. Het blijkt makkelijker om een uitvoerende stageplek te vinden dan eentje waar ook iets over ondernemerschap wordt geleerd. Knol: ,,Werken binnen de stichting biedt kansen om dat ondernemerschap eigen te maken. De projecten die we tot nu toe hebben gedaan, zijn zeer uiteenlopend. Van het verbouwen van kruiden op een basisschool en het veiliger maken van een buurtspeeltuin tot het ontwerpen en aanleggen van de tuin bij een woongroep voor autistische jongeren, waarbij ook met de jongeren werd samengewerkt.’’ Wat mij persoonlijk vaak het meeste raakt, is dat de leerlingen na zo’n klus terugkomen met ’een verhaal’.

Of daarbij het accent dan op het groene vakgebied ligt of meer sociaal is, maakt mij eigenlijk niet zoveel uit.” <

TuinenLandschap | 1 | 2015

helpman-dewijert.indd 17

17 23-12-14 15:59

Bedrijf en Organisatie

De Enk Groen & Golf weer terug op eigen benen De Enk Groen & Golf staat sinds april vorig jaar weer op eigen benen, nadat het jarenlang onder de vlag van Heijmans heeft geopereerd. Afgelopen juni vond de opening plaats op de nieuwe locatie in Renkum. Gerard van der Werf (50) en Frans Reulink (45) staan aan het roer van het bedrijf, dat passie voor groen en vakmanschap combineert met de nieuwste innovaties.

Tekst Wendy Venhorst | Beeld De Enk Groen & Golf

18 De Enk.indd 18

TuinenLandschap

| 1 | 2015

23-12-14 15:59

Gerard van der Werf (rechts) en Frans Reulink: „Wij zijn het meest innovatieve groenbedrijf van Nederland.”

Bedrijfsinformatie ▸ Locatie Renkum ▸ Aantal medewerkers 108 vaste medewerkers en zo’n 70 seizoenskrachten ▸ Werkzaamheden Aanleg en onderhoud van hoogwaardige groenvoorziening voor de zakelijke markt (70% van de omzet) en aanleg en onderhoud van golfbanen (30%). De verhouding aanleg en onderhoud is 40/60. ▸ Werkgebied Heel Nederland

D

e afgelopen maanden waren niet de meest rustige voor Gerard van der Werf en Frans Reulink. Sinds 1 april 2014 hebben de gedreven ondernemers namelijk de leiding over De Enk Groen & Golf. Via een management buy-out namen ze het bedrijfsonderdeel Sport en Groen over van Heijmans Wegen in Rosmalen en hebben ze zich met meer dan honderd vaste medewerkers gevestigd in Renkum.

De Enk Groen & Golf richt zich op tuin- en landschapsinrichting, intensieve daktuinen en golfbanen. Met deze combinatie is het bedrijf volgens beide heren uniek. „Er zijn wel meer bedrijven die deze onderdelen in het pakket hebben, maar niet over de volledige breedte en ook niet in deze omvang”, licht Van der Werf toe. Het bedrijf richt zich daarbij enkel op hoogwaardige groenvoorziening. „We maaien dus niet langs snelwegen, maar houden ons vooral bezig met de aanleg en het onderhoud van tuinen, parken en terreinen bij bedrijven en instellingen.”

Florerend bedrijf De geschiedenis van De Enk gaat verder terug

dan de Heijmans-tijd. Het hoveniersbedrijf werd in 1958 opgezet en groeide uit tot een florerend bedrijf in terreininrichting en groen- en sportvoorzieningen. In 1996 verkochten de eigenaren hun bedrijf aan Heijmans, dat de oorspronkelijke naam tot 2006 in stand hield. Daarna zette Heijmans de activiteiten voort onder de naam Heijmans Sport & Groen. Anno 2014 heeft Heijmans de groen- en golfactiviteiten overgedragen aan Van der Werf en Reulink - de sportdivisie bleef bij Heijmans - en werd de oude naam weer in ere hersteld: De Enk Groen & Golf.

Hoewel het momenteel geen makkelijke tijden zijn, staan de eigenaren volledig achter hun keuze om zelfstandig verder te gaan. „We zagen meer kansen en ontwikkelingsmogelijkheden als we op eigen benen zouden staan”, vertelt Reulink. „We zijn nog te jong en het vak is te mooi om maar af te wachten. We wilden het graag zelf doen en het bedrijf verder ontplooien”, vult Van der Werf aan.

Het feit dat Heijmans graag de regierol vervult zonder de ’handjes’ zelf in dienst te hebben, speelde daarbij een belangrijke rol. „Zij zetten in op minder eigen personeel, terwijl wij het juist heel belangrijk vinden om zelf vakmensen in dienst te hebben”, legt Van der Werf uit.

Daarnaast waren de groen- en golfactiviteiten bedrijfsvreemde activiteiten voor Heijmans, terwijl ze nu de core business vormen. „Dat is een heel andere insteek”, licht Reulink toe. „Bovendien kunnen we nu directer uitdragen wat we voor ogen hebben: passie voor groen en vakmanschap.”

Vertrouwd gezicht Hoewel de overstap heel wat voeten in de aarde heeft gehad - denk aan nieuwe huisvesting, een nieuwe huisstijl, een website en een nieuw ICTsysteem - is de overgang zonder grote hobbels verlopen. Doordat de orderportefeuille is overgenomen en de acquisiteur nog dezelfde is, loopt de verkoop bovendien in dezelfde lijn door. „Het is een rijdende trein die we op een ander spoor hebben gezet”, verklaart Reulink. Wat daarbij volgens hem zeker meespeelt, is dat ze met z’n tweeën al jaren het gezicht van het bedrijf zijn geweest. „Klanten weten met wie ze van doen hebben en hebben vertrouwen in ons.”

Dat neemt niet weg dat ook De Enk Groen & Golf merkt dat het lastige tijden zijn en dat er minder geld is voor bijzondere projecten „Ons vakgebied komt achteraan in de cyclus”, weet Reulink. „Het duurt dus nog even voordat de markt weer aantrekt. Maar omdat we door heel Nederland werken, is de vijver gelukkig groot.”

Het imago dat de ondernemers willen uitstralen, is dat van een bedrijf dat niet alleen voor kwaliteit en service gaat, maar bovenal innovatief >

TuinenLandschap | 1 | 2015

De Enk.indd 19

19 23-12-14 15:59

en verbindend is. Van der Werf: „We bouwen graag goede banden op met klanten, opdrachtgevers, kennisinstituten, personeel en toeleveranciers, om er samen het beste uit te halen. Een win-winsituatie dus. We willen vooroplopen en ons daarmee onderscheiden.”

Zo wordt er op de golfbanen bijvoorbeeld gewerkt met onbemande robotmaaiers. Ook zijn de heren initiatiefnemer van ’Zorgeloos Groen’, een concept dat zo’n vijf jaar geleden in het leven is geroepen om de kwaliteit van het openbaar groen te verbeteren. In samenwerking met Buro Mien Ruys, Boot & Co en Lageschaar Vaste Planten worden kleur en kwaliteit teruggebracht in het openbaar groen, met minimaal onderhoud tot gevolg.

Inmiddels maken zo’n dertig klanten gebruik van het concept en vindt het navolging in de markt. „We moeten ons daarom blijven ontwikkelen en verbeteren”, licht Van der Werf toe. „Als we zeggen dat we het meest innovatieve groenbedrijf van Nederland zijn, moeten we dat natuurlijk ook waarmaken.”

Nederlandse top

gerealiseerd. Zo is het onder meer betrokken bij de renovatie van de tuinen van Paleis het Loo. De mannen stellen dan ook dat ze tot de Nederlandse top behoren. „Niet qua omvang, maar omdat we mooie, spraakmakende dingen maken.”

Volgens Reulink kiezen klanten voor De Enk vanwege het vakmanschap, de aangename omgang en het feit dat het bedrijf ergens voor staat.

Van der Werf vult aan: „We lopen niet weg voor problemen, communiceren goed met onze klanten en hebben gepassioneerde en goed opgeleide medewerkers in dienst.” Iets realiseren dat gebruikers waarderen, vinden beiden het mooiste aan het vak. „Als je dat kunt bereiken door jouw vakkennis, geeft dat een gevoel van trots”, vertelt Reulink.

De komende jaren willen de ondernemers een toonaangevende speler blijven op hun vakgebied.

Op dit moment zijn ze in ieder geval tevreden dat ze hun doelstellingen tot zover hebben gehaald en hebben ze het volste vertrouwen in een goede toekomst. Het realiseren van een goede omzet is daarbij geen doel op zich. „Continuïteit bieden, ook voor onze mensen, dat is waar we naar streven”, besluiten de eigenaren eensgezind. <

Een blik op de opdrachten leert dat De Enk de afgelopen jaren veel mooie projecten heeft

Vijf tips van Gerard van der Werf en Frans Reulink ▸ Blijf dicht bij jezelf. ▸ Doe datgene waar je passie ligt. ▸ Hanteer eerlijke prijzen en ga niet onder de kostprijs zitten. ▸ Investeer in goed personeel. ▸ Houd goed overzicht en streef naar continuïteit.

De Enk Groen & Golf heeft de afgelopen jaren veel mooie projecten gerealiseerd door heel Nederland, zoals het Mandelapark in Almere.

20 De Enk.indd 20

TuinenLandschap

| 1 | 2015

23-12-14 15:59

Zo-zit-dat

Wat wijzigt er in het Belastingplan 2015?

Hovenier Sjaak de Groot* heeft gehoord dat er verschillende wijzigingen in het Belastingplan 2015 staan die voor hem als ondernemer van belang kunnen zijn. Waar moet hij op letten?

Tekst Ralph Mens | Beeld Peter Moorman

O

p 17 december 2014 heeft de Eerste Kamer ingestemd met het Belastingplan 2015. Dat betekent dat de belastingtarieven wijzigen per 1 januari 2015. Het ministerie van Financiën heeft de belangrijkste wijzigingen in de rijksbelastingen op een rijtje gezet. Tussen haakjes zijn de bedragen vermeld zoals die golden voor 2014.

Arbeidskorting Met ingang van 2014 wordt de arbeidskorting voor hogere inkomens afgebouwd, uiteindelijk tot nihil. Per 1 januari 2015 start de afbouw (4% van het deel van het arbeidsinkomen dat hoger is dan het drempelbedrag) van de arbeidskorting bij een inkomen van €49.770. De arbeidskorting wordt in 2015 niet verder afgebouwd dan tot €184 voor belastingplichtigen tot de AOW-leeftijd en tot €94 voor belastingplichtigen vanaf de AOW-leeftijd.

Werkbonus De werkbonus vervalt vanaf 1 januari 2015. Dat geldt alleen voor mensen die op dat moment nog 61 jaar moeten worden. Mensen die op 1 januari 2015 61 of ouder zijn, kunnen in aanmerking blijven komen voor deze heffingskorting.

De voorgaande jaren was dat al vanaf 60 jaar. Elk jaar schuift de grens een jaar op waardoor er geen nieuwe gevallen meer bij komen.

Energie-investeringsaftrek (EIA) Het percentage voor de EIA bedraagt 41,5%. De EIA is van toepassing op investeringen waarvan het investeringsbedrag hoger is dan €2.500 (€2.300). Als bedrag aan energie-investeringen wordt ten hoogste in aanmerking genomen €119.000.000 (€118.000.000). Bij een samenwerkingsverband worden de investeringen voor het hele samenwerkingsverband samengenomen.

Investeringen kunnen voor zowel de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA) als de EIA in aanmerking komen. Heeft de ondernemer gekozen voor de EIA, dan komt de investering niet tevens in aanmerking voor de milieu-investeringsaftrek (MIA). De milieu-investeringsaftrek is niet gewijzigd.

Aftrek speur- en ontwikkelingswerk De Speur- en Ontwikkelingsaftrek (S&O) bedraagt €12.421 (€12.310). Indien de

ondernemer in een of meer van de vijf voorafgaande kalenderjaren geen ondernemer was en bij hem in die periode niet meer dan tweemaal de S&O-aftrek is toegepast, wordt de aftrek speur- en ontwikkelingswerk verhoogd met €6.213 (€6.157).

Ondernemingsvermogen Een verkrijging van ondernemingsvermogen is tot een waarde van €1.055.022 (€1.045.611) van de objectieve onderneming voor 100% vrijgesteld. Voor ondernemingen die meer waard zijn dan die €1.055.022 (€1.045.611 ) geldt voor het meerdere een vrijstelling van 83%. Als een deel van een objectieve onderneming wordt verkregen, wordt de 100% vrijstelling naar rato toegepast. Voor belasting, die eventueel nog verschuldigd is over het niet vrijgestelde deel, kan 10 jaar uitstel van betaling worden verkregen. <

Ralph Mens is vakredacteur voor Tuin en Landschap, E rmens@hortipoint.nl

Hoe-zit-dat?

* Deze naam is fictief

Heeft u vragen of problemen die geschikt zijn voor bespreking in de rubriek Zo-zit-dat, laat het de redactie weten. Met behulp van een deskundige trachten wij het juiste antwoord of de juiste aanpak van uw probleem te vinden.

TuinenLandschap | 1 | 2015

Zo-zit-dat.indd 21

21 23-12-14 15:59

Ontwerp en Inrichting

Rondom de zwemvijver De achtertuin van Raoul Hagenbeek, mede-eigenaar van PUUR groenprojecten in Liempde, is enkele jaren geleden volledig op de schop gegaan. Dankzij een creatieve indeling en het gebruik van bijzondere harde materialen is er een stijlvolle buitenruimte ontstaan waarin een royale zwemvijver centraal staat.

Tekst en Beeld Modeste Herwig

22

TuinenLandschap

Tuin Van Raoul Hagenbeek.indd 22

| 1 | 2015

23-12-14 16:00

Vanaf het ruime eetterras bij de woning heb je een mooi uitzicht over de zwemvijver. Het terras is bestraat met natuurstenen tegels van oosters graniet (gebrand, 100 x 100 cm en 100 x 50 cm).

D

e oude tuin, aangelegd door de vorige bewoners, had te veel beplanting, nauwelijks zitplekken en oogde rommelig en somber. Bovenaan het wensenlijstje van Raoul Hagenbeek en zijn gezin stond een grote vijver, gevolgd door veel zitmogelijkheden en voldoende groene accenten.

Zodra de kinderen hoorden dat het ook mogelijk was om in een vijver te zwemmen werd het woord ’vijver’ op de lijst snel vervangen door ’zwemvijver’. Hagenbeek maakte met ondersteuning van zijn collega-ontwerpers van PUUR het ontwerp.

Er kwam een ruim terras bij de woning voor de lange eettafel, een vlonderterras voor de ligbedden en een extra overdekt loungeterras rechts achterin. Rondom veel groen en als opvallende harde materialen schanskorven op de erfgrens en onder de overkapping, plus enkele blokken natuursteen bij het water. „Voor dit ontwerp hadden we de beschikking over forse oude kadeblokken’’, vertelt Hagenbeek. „Die komen van de bovenkant van de kademuren van een afgebroken haven in Antwerpen. Ze zijn 1 m breed en 50 cm hoog, in variabele lengten. De kadeblokken zijn leidend geweest in het plan vanwege de maat en het aantal. Ik had nog maar enkele blokken, ze moesten allemaal een duidelijke plek krijgen.’’

Raoul Hagenbeek www.puurgroen.nl

Vier niveaus De tuin meet ongeveer 13 m breed en 15 m diep.

Daarom is ervoor gekozen om vier niveaus te creëren. „Juist omdat de ruimte vrij klein is, vind ik het interessant om met niveauverschillen te werken. Dat geeft altijd een heel ruimtelijk effect, de tuin wordt spannender en lijkt er groter door’’, zegt Hagenbeek. Het terras bij de woning sluit aan bij de glazen pui in de achtergevel. De grote vlonder en het smalle vlonderpad door de border liggen zo’n 15 cm hoger dan het natuurstenen terras. Vanaf de vlonder stap je weer zo’n 15 cm

hoger op de oude kadeblokken, en dan weer 15 cm hoger op de vlonder met de overkapping.

De forse zwemvijver is bewust midden in de tuin geplaatst om voor een ruimtelijk effect te zorgen. In plaats van een traditionele zwembadtrap is er een stenen trap onder de waterlijn aangelegd. Daarnaast is er een ondiep gedeelte dat de mogelijkheid biedt om rustig in het water te zitten. Verder is de vijverrand afgewerkt met hetzelfde natuursteen als de tegels; lijnelementen van 100x20x10 cm waaruit in de onderzijde een strook is uitgezaagd, zodat de ’L’-vormige stroken over de rand in het water liggen.

Het water wordt gefilterd door een helofytenfilter, een smalle strook die grenst aan de border.

Het water wordt in dit filter gezogen, gaat door filtermateriaal de vijver uit en komt terecht in een techniekput onder de hoogstgelegen vlonder. Hier stroomt het water via de pomp door een UV-lamp om vervolgens weer in de vijver terecht te komen.

Een skimmer vangt het oppervlaktewater op, dat middels een tweede pomp door een zandfilter wordt gepompt. Hagenbeek: „Ik vind het belangrijk dat de zwemvijver kraakhelder is. Dat ziet er mooi uit en het is fijn om in te zwemmen. Door deze manier van filteren kunnen er ook wat vissen in, zo lijkt het nog meer een gewone vijver.’’

Het hoge groen wordt gevormd door drie meerstammige Carpinus betulus, geplaatst in strakgeknipte blokken van Buxus. De forse Amelanchier achter in de tuin was al aanwezig. In de borders is een losse mix van vaste planten en siergrassen te zien. Hagenbeek: „Elk voorjaar ga ik naar Tuincentrum Princenbosch in Bavel om wat nieuwe en bijzondere soorten te kopen. Ik probeer ze dan uit in de borders, zo verandert de beplanting elk jaar en vergroot ik mijn plantenkennis. Vooral soorten met een natuurlijke uitstraling zijn hier gewenst als contrast met de strakke lijnen in het ontwerp.” >

TuinenLandschap

Tuin Van Raoul Hagenbeek.indd 23

| 1 |2015

23 23-12-14 16:00

Na het zwemmen kun je zonnebaden op het vlonderterras. Voor hoogte zorgen diverse meerstammige Carpinus betulus. Zij zijn geplaatst in strakgeschoren Buxus-blokken.

De beschutte zitplek onder de overkapping is een geliefde plek van de tuineigenaars, hier wordt regelmatig de barbecue aangestoken. De overkapping is op maat gemaakt, in het plafond is verlichting aangebracht zodat het hier ook â&#x20AC;&#x2122;s avonds goed toeven is.

24

TuinenLandschap

Tuin Van Raoul Hagenbeek.indd 24

Een afwisselende beplanting vult de plantvakken, hier met varens, Geranium, Polygonatum, Hosta, Thalictrum en rechts het ronde blad van Darmera peltata in de schaduw van de Amelanchier.

De royale waterpartij zorgt voor een ruimtelijk effect. De toegepaste kadeblokken zijn 1 m breed en 50 cm hoog, in variabele lengten. Volgens Hagenbeek past de grijze tint van de karaktervolle stenen uitstekend bij de vlonder, de tegels en de breukstenen in de schanskorven.

| 1 | 2015

23-12-14 16:00

Uitgelicht

Schanskorven De 2 m hoge wanden van schanskorven zijn gemaakt van gegalvaniseerde stalen matten (maaswijdte 7,5 x 7,5 cm). De op maat gemaakte stroken zijn in een zetbank geplooid tot korven van 100x40x100 cm. Met enkele laspunten is het geheel verstevigd. Als fundering is er eerst een 30 cm dikke bedding aangebracht van gebroken puin met daarop een laag van 10 cm gestabiliseerd zand. Vervolgens zijn er

om de meter (in het midden van de twee gestapelde korven) gegalvaniseerde stalen buizen in de fundatie geslagen, tot circa 1 m onder het maaiveld.

Deze geven de korven extra stabiliteit nadat ze met de keien zijn gevuld. De toegepaste keien hebben een doorsnede van circa 10 – 20 cm en zijn laag voor laag aangebracht, waarbij de zichtbare keien met de hand zijn gepositioneerd.

Het vlonderpad van Ipé-planken contrasteert met de natuurlijk ogende beplanting. In de border onder andere Iris germanica, Artemisia ’Powis Castle’, Astrantia, Salvia, diverse soorten Geranium en Allium.

TuinenLandschap

Tuin Van Raoul Hagenbeek.indd 25

| 1 |2015

25 23-12-14 16:00

Ontwerp en Inrichting

To n t e r L i n d e n s t o p t n a 5 0 j a a r t u i n k u n s t

Het feest is voorbij voor ’Nederlandse Monet’

T

Mien Ruys bezocht één keer in haar leven de tuinen van kunstschilder Ton ter Linden (79) in Ruinen. Zij wierp een blik op zijn zonneborder en zei: „Zo kan het ook’’, en voegde eraan toe: „Als ik Bach ben, ben jij Mozart.’’ Met een laatste open weekend in september nam Ter Linden afscheid.

De tuinen staan te koop. Een gesprek met Ton ter Linden en zijn partner Gert Tabak (59).

Tekst Ellen van der Peet Beeld Gert Tabak

T

on ter Linden wordt vaak in een adem genoemd met Henk Gerritsen en Piet Oudolf. Samen vormen zij de basis van wat de Dutch Wave is gaan heten (zie kader). Mien Ruys zag in één oogopslag de essentie van het werk van Ter Linden, die de bijnaam de Nederlandse Monet kreeg. Zijn tuinkunst is impressionistisch. Transparante verwevenheid van kleur en vorm.

Ruys echter, noemde Ton ter Linden Mozart. Mozarts composities ontstonden in zijn hoofd. Dat blijkt ook de essentie te zijn van de wijze waarop Ter Linden werkt zonder enige opleiding. Hij componeert feestjes met bloemen en vormen, de combinaties ontstaan in zijn hoofd.

Hij hoeft maar een blik op een plant te werpen en weet of deze past in zijn symfonie.

Zijn partner Gert Tabak licht toe: „Ik wees Ton eens op een plant met een prachtige blauwe bloem, Ton keek en zei:

26

TuinenLandschap

InterviewTonterLinden.indd 26

’Ja, hij is blauw.’ Wat hij bedoelde was, dat is ook het enige aan deze plant. Zie je dan niet dat dit totaal niet past.’’ Ter Linden vult aan: „De borders moeten volkomen logisch lijken, alsof de natuur het zelf organiseert.’’

Verticale plantenwand Anne van Dalen (1918-1992), de vroegere partner van Ter Linden, ontdekt het talent van de tuinkunstenaar. Van Dalen ontmoet de 23-jarige Ter Linden als deze in een dal zit. Hij heeft zijn baan als dierenverzorger bij Artis opgegeven. „Ik ging ’s avonds terug om de dieren te voeren,

de veel te kleine hokken, de muren vol kakkerlakken, ik kon er niet meer tegen.’’

Vervolgens begon hij aan een opleiding tot balletdanser op een te late leeftijd.

Het zijn de jaren vijftig. „Ik was anders, ondanks dat ik er gewoon uitzag, werd ik aangevallen als homo, ook in Amsterdam. Het was moeilijk, ik werd daar agressief van.’’ Als Van Dalen mee naar Ter Lindens ouders gaat, valt zijn mond open als hij de door Ton ontworpen verticale plantenwand in de huiskamer ziet.

Hij besluit dat daar diens toekomst ligt.

In 1971 belandden ze in Ruinen, waar een vervallen boerderij en 1,5 ha grasland omgetoverd werden tot tuinen. Ter

| 1 | 2015

23-12-14 16:00

Ton ter Linden, schilderend in de voorjaarstuin.

uur.’’ Alles ging met de hand. Alleen voor het gras wordt uiteindelijk een uitzondering gemaakt. „1,5 ha met de hand…’’, Ter Linden zucht, ruim vijftien jaar later nog steeds, als hij terugdenkt aan die tijd. „Als mensen me vroegen of ik Ton ter Linden was, zei ik: nee hoor, de tuinman, Ton zit op de Canarische eilanden.’’ In 1999 gingen de tuinen dicht. Ter Linden wil niet meer tuinieren.

Samen met Tabak verhuist hij naar Limburg. Daar is geen uitzicht en vooral geen stilte. „Veel te veel herrie, van mensen, apparaten, verkeer’’, zegt Ter Linden.

Tabak vindt de nieuwe locatie in De Veenhoop Friesland. Ter Linden: „Nog één keer mijn kunstje doen.’’ Ze besluiten te gaan kijken. Ter Linden loopt direct naar de achterkant van het huis. Daar ligt een grote ovale vijver omringd door gras. „Wat moet ik daarmee doen? Vierkant maken? Ik begon gelijk in gedachten aan een ontwerp voor de tuin.’’

In De Veenhoop geniet Ter Linden wel van de bezoekers. Tabak: „In Ruinen waren we een soort attractie geworden.’’

Inmiddels is in Ruinen letterlijk een attractieparkje gekomen. Ter Linden: „Wolven hebben ze er, wolven… De tuinen en de magie zijn verdwenen. Ik had nooit terug moeten gaan.’’ Pratend over Ruinen is Ter Linden in gedachten terug en ziet de borders voor zich: „Zo mooi.’’

Honkvast

Linden klimt in de enige aanwezige oude appelboom en ziet de tuinen voor zich.

Jaren van noeste arbeid volgen: bouwen, wieden, snoeien. De tuinen krijgen al snel bekendheid en gaan in 1980 open.

Langzamerhand kan Ter Linden echter steeds minder goed tegen de bezoekers. „De vrouwen, ze zagen er soms verschrikkelijk uit, leggings.’’ Hij spreekt het woord met afschuw uit. Tabak vult aan: „Ze liepen met naaldhakken over het gazon. Het gras was direct geverticuteerd. Ton was vooral te zien met zijn rug richting de bezoekers met ontbloot bovenlijf, korte broek en werkend in de borders, dagen makend van veertien

Door zijn honkvastheid ontwierp Ter Linden in tegenstelling tot Oudolf en Gerritsen geen tuinen in het buitenland.

Hij had er geen zin in. Hij reisde voor een enkele lezing naar Parijs en ontwierp wat tuinen in Nederland. Daar bleef het bij.

Uitnodigingen zijn er genoeg geweest, maar werden afgeslagen. Spijt heeft hij daar niet van, aldus Gert Tabak. „Ton had het gevoel dat hij niet weg kon uit zijn levenswerk.’’ Hij leefde letterlijk in zijn kunstwerken.

Andere tuinen bekijken doet hij niet.

Op zijn verjaardag bezocht hij de tuinen van zijn voorbeeld Mien Ruys. De andere inspiratiebron is het Thijssepark in Amstelveen. „Je moet er eind maart naartoe, dan is het er zo mooi… Ik zag de tuinmannen op hun knieën zitten en vroeg: wat doen jullie? Wieden, met een mes, om de bodem niet om te woelen.’’ Dat werd de manier waarop Ter Linden zijn

The Dutch Wave Samen met Piet Oudolf en Henk Gerritsen wordt Ton ter Linden gezien als belangrijkste vertegenwoordiger van The Dutch Wave: het toepassen van een afwijkend vaste plantensortiment op een natuurlijke wijze.

Wilde planten worden gecombineerd met gecultiveerde exemplaren en binnen een ontworpen structuur mag de natuur meer haar gang gaan, een gecontroleerde spontaniteit. Hoge grassen en laatbloeiende vaste planten spelen een hoofdrol en de nadruk ligt op verlenging van het seizoen. De sierwaarde tot ver in de winter is belangrijk, niet alleen de bloei, maar ook bladkleur en -vorm en het verdorde wintersilhouet. Met name op de Engelse tuincultuur hebben de drie Nederlanders grote invloed gehad, vandaar de naam Dutch Wave.

Van Ter Linden verschenen diverse boeken: De Tuinen van Ton ter Linden, Tuinieren uit de Kunst, Een tuin à la Ton en Rozenijs en Ridderspoor. Ook werkte hij mee aan het boek ’Droomplanten’ van Piet Oudolf en Henk Gerritsen. Een Tuin à la Ton en Rozenijs en Ridderspoor zijn nog rechtstreeks te bestellen via de website www.ateliertonterlinden.nl.

borders onderhoudt: met een aspergesteker.

In juli tijdens dit interview lijkt het afscheid nog ver weg. Op de vraag wat er met de tuinen moet gebeuren als hij er niet meer is, antwoordt Ter Linden: „Ik ga door zo lang het kan. Als er een einde aan komt om welke reden dan ook, kijk ik niet om.’’ Net terug van twee dagen weg is de tuin Ter Lindens grootste zorg: „Heel gedoe om weg te komen, ik ben het liefst hier, altijd al gehad, ik ben een kreeft, als de auto stopt, weet ik niet hoe snel ik de gieters moet vinden en is mijn eerste zorg de planten in de potten.’’ Eind augustus is het besluit toch genomen; de tuinen gaan dicht en in de verkoop. Het is voor Ter Linden te zwaar. Vereenvoudigen is uitgesloten, want met minder neemt hij geen genoegen. Met de sluiting van de tuinen in De Veenhoop komt een einde aan het laatste, levende kunstwerk van een tuinkunstenaar die velen geïnspireerd heeft met een uitzonderlijke manier van tuinieren. <

TuinenLandschap | 1 | 2015

InterviewTonterLinden.indd 27

27 23-12-14 16:00

Aanleg en Onderhoud

Weedviewer voor objectieve on Gelijktijdig met de introductie van de nieuwe CROW-schaalbalk voor onkruid op verharding, werd in juni 2013 een app gelanceerd voor het objectief meten van onkruid: de Weedviewer. De objectiviteit is de grote kracht van de app; de financiële gevolgen kunnen immers groot zijn als de beoordelaar een verkeerde inschatting maakt. Toch wordt de Weedviewer nog weinig toegepast.

Tekst Wendy Venhorst

Beeld Peter van Welsem

28

TuinenLandschap

WeedViewerApp.indd 28

I

n juni 2013 bracht kennisorganisatie CROW de nieuwe Kwaliteitscatalogus uit, met daarin ook een nieuwe schaalbalk voor onkruid op verharding. Niet de bedekking van de voegen en het aantal pollen bepalen de beeldkwaliteit meer, maar het percentage bedekking door onkruid en het aantal hoge planten.

Daarmee is de nieuwe schaalbalk voor alle typen verharding te gebruiken.

Gelijktijdig met de ontwikkeling van de nieuwe schaalbalk, is er een app ontwikkeld die de onkruidbedekking op verharding bepaalt: de Weedviewer. De app is een idee van Peter van Welsem uit Deventer en maakt gebruik van een onderzoekstechniek die is ontwikkeld door Wageningen UR. Advies- en ingenieursbureau Tauw heeft de app meeontwikkeld en gebouwd.

Van Welsem geeft aan dat de Weedviewer is ontwikkeld omdat er vrij veel problemen zijn bij de visuele beoordeling van onkruid. „En als de beoordelaar een verkeerde inschatting maakt, kan dat behoorlijke financiële gevolgen hebben. Er ligt dus een duidelijk financieel belang.”

Voor het gebruik van de Weedviewer selecteert de beoordelaar een verhard oppervlak van 100 m2. Vervolgens loopt hij het vak af en maakt tien foto’s - bovenaanzicht van ongeveer 1 m2 - met zijn telefoon. „Omdat de onkruidbezetting binnen het meetvak kan variëren en de beoordelaar zelf mag bepalen waar de foto’s worden gemaakt, moeten de foto’s goed worden verdeeld”, licht Chris van Dijk, onderzoeker bij Wageningen UR, toe. „De foto’s moeten representatief zijn voor het meetvak. Dat is heel bepalend voor de uitkomst.” Ook mogen de foto’s elkaar niet overlappen en mogen er geen storende elementen als het naastgelegen gazon, beplanting of de eigen voeten op staan.

Daarnaast moet een aanvullende vraag worden beantwoord over het aantal stuks onkruid hoger dan 20 cm. Van Dijk: „Die vraag is toegevoegd omdat het opgaande onkruid rondom obstakels niet is te fotograferen met deze techniek. Tegelijkertijd is het hoge onkruid wel heel bepalend voor de beeldkwaliteit: het valt vaak als

| 1 | 2015

23-12-14 16:00

e onkruidmeting eerste op en is daardoor heel bepalend voor de beleving.”

Op basis van de foto’s en het antwoord op de vraag, berekent de Weedviewer het kwaliteitsniveau. Dit wordt genoteerd in het reguliere registratiesysteem van de gebruiker. De app is te downloaden via www.weedviewer.nl - waar ook een meetprotocol en instructiefilmpje te vinden zijn - en kost €295.

Discussies voorkomen Volgens Van Welsem is de app makkelijk in gebruik en meet hij heel nauwkeurig. Van Dijk voegt daar de objectiviteit aan toe. „Bij beoordelingen heb je altijd te maken met een spanningsveld tussen gemeente en aannemer. Als alle partijen overtuigd zijn van het objectieve karakter, voorkom je discussies.”

Momenteel maken enkele tientallen bedrijven gebruik van de app. Dat is te weinig volgens de heren. „Waarschijnlijk heeft het te maken met de looptijd van bestekken”, verklaart Van Dijk. „In veel oude bestekken wordt nog niet gerefereerd aan de nieuwe schaalbalk. Zodra er meer nieuwe bestekken worden ingevoerd, zal de belangstelling toenemen.”

Van Welsem geeft aan dat ze ernaar streven dat uiteindelijk de helft van de gemeenten - zo’n tweehonderd gebruik gaat maken van de Weedviewer. „Helaas maakt nog geen enkele gemeente direct gebruik van de app. Dat vraagt dus nog wel wat zendingswerk.”

Ondanks het tegenvallende gebruik, is Van Dijk tevreden dat kennis uit het onderzoek is doorgestroomd naar de praktijk en dat er nu een handig en simpel meetinstrument ligt. Ook Van Welsem is blij met de app en weet dat ook de gebruikers positief zijn. Hij vindt het daarom jammer dat er nog maar weinig animo is. „Gemeenten en aannemers zitten te slapen. Waarschijnlijk komt dat door de waan van de dag; iedereen is druk. Wij geloven in ieder geval in het product en vinden dat de Weedviewer gewoon meer moet worden gebruikt!” <

Roland Buijs, Adviesbureau Beheeraccent:

’Weedviewer houdt ons scherp’ Adviesbureau Beheeraccent inspecteert voor gemeenten de kwaliteit van de openbare ruimte. Eigenaar Roland Buijs vertelt dat er per dag gemiddeld vijf inspecteurs op pad gaan. Hij is blij met de komst van de Weedviewer. „Voor de bedekkingsgraad van onkruid op verharding bestond nog geen meetinstrument; het is een ontbrekend stukje in het meetprotocol. Als inspecteur sta je nu steviger in je schoenen.”

Beheeraccent maakt ongeveer een half jaar gebruik van de app, die wordt ingezet als ijkinstrument. „Als wij inspecties uitvoeren, doen we dat met ervaren inspecteurs die het werk met grote regelmaat doen. Wij hebben alleen de stelregel dat inspecteurs zichzelf één keer per dag controleren. We gebruiken de Weedviewer dus om onszelf scherp te houden. En dat heeft de afgelopen maanden zeker al z’n vruchten afgeworpen. Zo bleken de inspecteurs soms net wat te streng.”

Dat de app makkelijk werkt, vindt Buijs een voordeel. „Wel vind ik het een nadeel dat je handmatig moet invoeren hoeveel stuks groot onkruid je tegenkomt. Eigenlijk wil je dat niet, omdat je snel wilt werken.” Ook wijst hij op de variatie die mogelijk is bij het maken van de foto’s. „Daar komt de objectiviteit onder spanning te staan. Je probeert het zo willekeurig mogelijk te doen, maar iedereen doet het waarschijnlijk net anders.

Dat kan nog wel wat scherper. Misschien moet je een striktere beschrijving maken.

Bijvoorbeeld: loop twee meter en maak een foto.”

Dat neemt niet weg dat Buijs de app een mooie aanvulling vindt. „Natuurlijk kan het altijd beter, slimmer en handiger, maar er was niets en nu hebben we in ieder geval iets in handen waar we onszelf mee kunnen toetsen. Als je je werk serieus neemt, ontkom je daar niet aan!”

Kees Torn Broers, SIGHT Landscaping:

’De app is een goed hulpmiddel om je niet te laten leiden door gevoel’ SIGHT Landscaping is een landelijke groenvoorziener met zes vestigingen en ruim 240 medewerkers, die zich met name richt op de integrale aanleg en het integrale onderhoud van groenprojecten. Kees Torn Broers is verantwoordelijk voor de projectrealisatie en vertelt dat het bedrijf de Weedviewer nu een paar weken gebruikt. Hij ziet de app niet als vervanging voor de totale monitoring van verhardingen, maar wel als hulpinstrument. „Wij vinden het belangrijk dat wij onszelf controleren om goed grip te houden op de beeldkwaliteit. De Weedviewer is daarvoor een mooie toepassing.”

Torn Broers vindt het een voordeel dat de app simpel werkt. „De app geeft echt een nauwkeurige uitslag en dat verbaasde ons eerlijk gezegd.” De Weedviewer kan volgens hem een positieve rol spelen als samen met

de opdrachtgever wordt gemonitoord. „Opdrachtgever en aannemer hoeven het niet altijd met elkaar eens te zijn. De Weedviewer kan dan een hulpmiddel zijn.”

Toch heeft de app volgens hem wel een beperking. „Het resultaat is erg afhankelijk van de juiste manier van foto’s maken. Als je bijvoorbeeld een foto maakt met beplanting, vers blad of mos erop, verstoort dat het beeld. Ook denk ik dat mensen sneller geneigd zijn om de onkruidplekken te fotograferen, terwijl het juist de bedoeling is om het gemiddelde van een vak te meten.”

Vooralsnog beperkt het bedrijf zich tot twee licenties van de Weedviewer, die puur ter ondersteuning worden ingezet. „De app is een goed hulpmiddel om grip te krijgen op het totaalbeeld in een wijk, en je niet te laten leiden door gevoel maar door feiten.”

TuinenLandschap | 1 | 2015

WeedViewerApp.indd 29

29 23-12-14 16:00

Aanleg en Onderhoud

Steeds meer putting greens in Het aantal mensen dat een putting green in eigen tuin maakt groeit.

Maar er zijn in Nederland slechts een klein aantal gespecialiseerde tuintechnische bedrijven die een putting green kunnen aanleggen.

Dit komt omdat je bij de aanleg op veel zaken moet letten.

Tekst en beeld Dick van Doorn

een recent aangelegde tuin hoefden.

Ik heb een klant gehad die vroeg of we een putting green konden aanleggen achter zijn herenhuis in het centrum van Antwerpen. Dat was helaas geen doen aangezien we dan tonnen zand en andere materialen een hoge trap op hadden moeten sjouwen en alles dwars door het huis heen hadden moeten slepen.”

Twee varianten

H

et aantal golfers mag de laatste tijd dan niet meer zo spectaculair groeien als voorheen, er zijn steeds meer mensen die in hun eigen tuin een putting green aanleggen. In Nederland legt slechts een klein aantal gespecialiseerde bedrijven putting greens aan. Eén daarvan is Tuintechniek Van Rijswijk uit Halsteren. Eind deze zomer legde dit bedrijf een putting green aan bij de familie Basso uit Bergen op Zoom. „Ik golf al jaren op onder meer Golf Wouwse Plantage; zakelijk en privé”, zegt Frédéric Basso. „En mijn oudste zoon is ook een fanatiek golfer. Omdat we de tuin toch wilden renoveren, hebben we besloten een putting green aan te leggen.”

Basso wilde al jaren een putting green in zijn tuin. Omdat Golf Wouwse Plantage een kunststofgras driving range heeft waar het afslaan van de ballen kan worden geoefend, besloot Basso ook voor een kunststof grasmat te gaan bij de keuze voor een putting green in zijn tuin.

Wat hem meteen opviel is dat er niet zo heel veel bedrijven zijn die dit aan kunnen leggen. „We hebben Tuintechniek Van Rijswijk gevonden via internet. Dit bedrijf zit in de regio en is bekend met de plaatselijke omstandigheden. En ze leveren een goede service.”

Extra fundering De familie Basso trekt met de putting green in de tuin overigens veel aandacht. „Ik heb al diverse mensen gehad die langsliepen en er stomverbaasd naar stonden te kijken. Eén van de belangstellenden, een golfer, wilde zelfs wat foto’s nemen omdat hij wellicht zelf ook een putting green aan wil laten leggen.”

30

TuinenLandschap

Putting Greens.indd 30

Volgens Leon van Rijswijk, directeur van Tuintechniek Van Rijswijk, leg je een putting green niet zo maar even aan. „En zeker niet in het gebied waar deze wijk ligt. Hier stroomde tot de jaren negentig de Oosterschelde. Het gebied bestaat dus uit zeeklei dat is opgespoten met zeezand.” Alle woningen in de wijk staan dus op palen. Omdat het opgespoten zeezand echter inklinkt, is de bodem in de wijk al fors gaan zakken. ,,Wij hebben hier tuinen gehad waar van de tuin naar de woning al twee treden bijgekomen zijn sinds de oorspronkelijke aanleg van de tuin.”

Normaal gesproken verwerkt het tuintechniekbedrijf onder de backing van de putting green betongranulaat. In verband met de inklinkende ondergrond is bij Basso gekozen voor een extra fundering van zandcement met wapening. „Ook om te voorkomen dat de glooiing die in de baan zit over enkele jaren ergens anders zit”, aldus Van Rijswijk.

Basso: „Volgens een andere leverancier van putting greens kon het best volstaan met betongranulaat, maar we zijn blij dat we toch voor deze optie hebben gekozen, al was het dan zo’n €1.000 duurder.” De huidige putting green van 26 m2 kostte de familie zo’n €6.000. Zonder deze speciale ondergrond had de aanleg zo’n €5.000 gekost.

Bereikbaarheid Er zijn volgens Van Rijswijk overigens meer omstandigheden die van invloed op de prijs kunnen zijn, zoals bijvoorbeeld bereikbaarheid. „Mensen onderschatten vaak hoeveel grond er verzet moet worden. Voor deze baan van 26 m2 was dat zo’n 8 kuub aan zand en andere materialen, waarbij we hier gelukkig niet door

Wat kunststof grasmatten voor een putting green betreft heeft Tuintechniek Van Rijswijk twee varianten. Een veelgebruikte variant met een green die erg op gras lijkt maar die relatief snel dichtslibt met vuil en vaker gerold moet worden (wat dus meer onderhoud betekent). En een nieuwere variant (die ook bij de familie Basso gebruikt is) met heel kortpolig, fijn kunstgras met infill-kwartszand.

Van Rijswijk: „Deze nieuwe variant is niet alleen onderhoudsarm, maar blijft ook na verloop van jaren mooier.”

Bijzonder aan de putting green is dat hij ook een mini-fairway en fairway-stroken om de green heeft om het zo natuurlijk mogelijk te doen lijken.

Bij de keuze voor een fairway en fairway-stroken kun je overigens ook uit een aantal soorten kiezen. Van Rijswijk: „Een aantal jaren geleden was kunstgras duidelijk namaak en nu zie je dat kunstgras veel meer op natuurgras lijkt.”

Bij de aanleg wordt een 15-stappenplan gevolgd, dat begint bij het uitzetten van de green en eindigt met het op snelheid walsen. „Het is belangrijk voor de aanleg te bekijken of er veel bomen omheen staan”, zegt Van Rijswijk. „Met bomen krijg je namelijk in het voorjaar, de zomer en de herfst vervuiling op de putting green. Ook vogelpoep op de baan is niet erg handig, dat moet je zo snel mogelijk verwijderen.”

Verder is het belangrijk om er bij de aanleg op te letten dat de zon erbij kan en de wind door het kunstgras kan waaien zodat de baan voldoende opdroogt (voorkomt alggroei).

Op de putting green zit vijf jaar garantie, maar volgens het tuintechniekbedrijf moet hij zeker tien tot vijftien jaar meekunnen. Wel moet de eigenaar van de putting green de baan voldoende

| 1 | 2015

23-12-14 16:02

s in de tuin en regelmatig schoonhouden en rollen.

Basso heeft dus bij Van Rijswijk hiervoor ook een rol/wals aangekocht.

Wat betreft de omvang van putting greens, die aangelegd worden in Nederland en België, ligt de prijs tussen de €5.000 en €75.000, aldus Van Rijswijk. „Enige tijd geleden hebben we in België een putting green van 350 m2 aangelegd, de grootste tot nu toe. Groter zal niet gauw voorkomen, want dan kun je eigenlijk niet meer van een putting green spreken, maar wordt het een kleine golfbaan.” <

’Door aansluitend gazon is het net een golf baan’ De familie Stals uit Putte heeft al drie jaar een eigen putting green. Flip Stals: „Ik vind het altijd fijn even een balletje te slaan, alleen als ik uit het werk kom of met kennissen of familie. Wij hebben zo’n 4.000 m2 om het huis en houden allebei van golfen.” De putting green bij de familie beslaat 50 m2, maar omdat hij aansluit op het gazon is eigenlijk een soort golfbaan ontstaan. „Zodoende kunnen we bijvoorbeeld het chippen mooi oefenen. Het putten is realistischer gemaakt door een reliëf van maximaal 10 cm.” Over de green liggen vijf holes verspreid. De aanleg van deze 50 m2 putting green kostte zo’n €9.000 (in combinatie met tuinrenovatie).

Op advies van Van Rijswijk heeft Stals ook een aantal bomen weg laten halen zodat de zon en de wind erbij kunnen. Eén keer per jaar vult Van Rijswijk de green opnieuw aan met infillzand, bestrijdt hij het mos en veegt en rolt hij de baan.”

Een putting green van 26 m2 met vier holes. In verband met inklinkende grond is hier gekozen voor een extra fundering van zandcement met wapening.

TuinenLandschap | 1 | 2015

Putting Greens.indd 31

31 23-12-14 16:02

De Hardenberg

Sector Vakbeurs

13, 14 en15 januari 2015 13.00-21.00 uur

Dé vakbeurs voor de groene branche

BELEEF! Voorronde nationale wedstrijd Tuinaanleg Symposium ‘Schone straat zonder glyfosaat’ Als professional van de groenbranche biedt dit vakevenement u het meest complete aanbod van producten en diensten voor uw bedrijf Husqvarna Experience Axetreme team

TRANSP

RT

* KL

N

O

EI

Voor meer informatie en het aanvragen van een e-ticket voor een gratis bezoek ga naar: evenementenhal.nl/groenesector-hb

INCLUSIEF *

PL

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

615543.indd 32

EIN

Evenementenhal Hardenberg

Energieweg 2 7772 TV Hardenberg T 0523 - 28 98 98 F 0523 - 28 98 00 I www.evenementenhal.nl E hardenberg@evenementenhal.nl

Ons evenement. UW MOMENT.

29-12-2014 10:15:01

Werk in uitvoering

Wat Wie

Beeld Mobilane

Zelf een bijzondere aanlegof onderhoudsklus voor deze rubriek? Mail naar

pbennink@hortipoint.nl

Aankleden appartementencomplex Hollander Hoveniers, Breezand ’Groen in plaats van beton’ is het motto van woningstichting Den Helder bij de renovatie van een appartementencomplex aan de Marsdiepstraat.

Om meer ruimte voor groen te creëren zijn er delen van de flats tussenuit gesloopt. Om de flats direct te vergroenen is gekozen voor kant-en-klare hagen van Mobilane. De gekozen klimopsoort, Hedera helix ’Woerner’, is geschikt omdat die goed bestand is tegen het zilte klimaat in Den Helder.

In totaal plantte Hollander Hoveniers 365 m haag. Voorafgaand aan de aanleg werd eerst de grond verbeterd met zo’n 200 kuub bemeste teelaarde. Water geven gebeurt via een druppelslang die langs de hagen is aangebracht. Behalve de hagen plantte Hollander ook duizenden Lonicera nitada ’Maigrün’ (zie foto) en langs de kopgevels Parthenocissus tricuspidata. <

TuinenLandschap | 1 | 2015

Wiu renov Den Helder.indd 33

33 23-12-14 16:03

Machines en Gereedschap

John Deere 4R trekker: nieuwe en De John Deere trekkers hebben na de restyling allemaal op maat een nieuw jasje van hetzelfde model gekregen. De 4R serie is in feite een aangepaste 4720 maar met een andere motor, meer en nieuwe opties en een aan de nieuwe stijl aangepaste motorkap.

Tekst en beeld Marein Kolkmeijer

34

TuinenLandschap

John Deere 4R.indd 34

D

e 4R is een krachtige trekker met veel mogelijkheden. Er is keuze uit de 4049R met 36,2 kW (49 pk) motorvermogen en de 4066R met 48,5 kW (66 pk) motorvermogen.

De toegepaste motoren zijn in tegenstelling tot die van de vorige serie4020-trekkers niet van John Deere zelf maar van Yanmar. De machines in de 4R-serie hebben zeker wanneer gekozen wordt voor het paradepaardje, de 4066R, qua power en mogelijkheden al veel weg van kleine landbouwmachines.

Na de restyling is de machine duidelijk de grote broer van de veelzijdige 3R serie maar vooral ook de kleinere broer van de 5R tot en met 8R series landbouwtrekkers van John Deere.

Machines in de 4R serie worden altijd mét cabine geleverd, in de 3R serie is de cabine optioneel.

De machines in de 4R serie hebben net als die in de 3R serie elektronische hydro-

statische transmissie – eHydro-transmissie – met drie standen, die wordt bediend door gescheiden pedalen om voor- en achteruit te rijden: Twin Touch.

Met de LoadMatch functie wordt de transmissiesnelheid automatisch aangepast aan de motorbelasting waardoor maximale prestaties worden geleverd zonder dat er kans is dat de motor afslaat.

MotionMatch past daarnaast de transmissie aan aan het werk hetgeen prettig is wanneer je tijdens het laden vaak voor- en achteruit moet bewegen.

Met de SpeedMatch functie van de eHydro-transmissie kun je een constante kruipsnelheid instellen tijdens luchten/ sproeien of in besloten ruimtes.

Het hydraulieksysteem heeft standaard drie regelventielen. Optioneel zijn een vierde en vijfde hydraulische SCVset. Maximaal zijn er zeven hydraulische regelventielen beschikbaar. <

| 1 | 2015

23-12-14 16:03

Roetfilter De 48 kW motor van de 4066R heeft als enige een roetfilter. Waarschijnlijk wordt zo’n roetfilter vanaf 2018 verplicht. Ook qua emissie-eisen is de motor op de toekomst voorbereid. Het compartiment voor de motor is eenvoudig weg te halen waardoor onder andere de luchtfilters gemakkelijk zijn te vervangen.

Voorlader Naast de hefinrichting achter is ook vóór een hefinrichting met aftakas mogelijk. Met behulp van het A-frame zijn diverse werktuigen snel te vervangen.

De machine is tevens voorbereid voor de aanbouw van een 1-tons voorlader. Aan het chassis zitten daarvoor al zware bevestigingsconsoles.

Verstelbare trekhaak Net als bij de kleinere 3R (op deze foto) is bij de 4R een hoogte verstelbare trekhaak achter een optie.

Dat maakt het gemakkelijker bij het gebruik van verschillende typen aanhangwagens. Optioneel is ook de achterspatbordverbreding die vuil tegenhoudt bij de achterbanden en de werktuigen.

e en slimme extra’s 4049R en 4066R Motor Yanmar 4 cil. turbo diesel 36,2 of 48,5 kW Vermogen aftakas 27,5 resp 40,2 kW Hefinrichting max.1,4 ton Afmetingen lxbxh 3318x1806/1987x2474 mm Prijs vanaf €39.033 (exclusief btw) resp. €44.563 (exclusief btw)

Hitch Assist De 4R heeft de mogelijkheid om buiten de machine de trekker met een snelheid van 12 mm/sec voor- of achteruit te laten bewegen voor het aankoppelen van werktuigen. Dit gebeurt met behulp van externe schakelaars op het achterspatbord.

Daar is ook de hefinrichting te bedienen.

ComfortGard Cab De 4R heeft een comfortabele stille cabine met ruim uitzicht rondom en voorzien van alle gemakken. Standaard heeft de joystick een derde functie voor de bediening van voor en in het midden gemonteerde werktuigen. De derde functie is ideaal bij werken met een multifunctionele voorlader. ▸ John Deere Nederland B.V., HORST ▸ Tel: +31 (0) 77 850 82 00 ▸ www.deere.nl

TuinenLandschap

John Deere 4R.indd 35

| 1 |2015

35 23-12-14 16:03

BRANCHEWIJZER Afhaalcentrum

Automatisering

Automatisering

Daktuinsystemen

Eenvoudig meer controle ZinCo Benelux B.V.

' OHYHUDQFLHU YDQ VRǽZDUH YRRU

Adviseur en leverancier van daktuinsystemen.

Sedumdaken - Daktuinen Hellende groendaken Parkeerdaken - Gevelgroen

*URHQH 3URIHVVLRQDOV 3URMHFWDGPLQLVWUDWLH 2QWZHUS %HKHHU

%HZH]HQ VRǽZDUH ZDDUPHH XZ EHGULMI QRJ VXFFHVYROOHU NDQ ZRUGHQ

ZZZ WVG QO

www.zinco.nl daktuin@zinco.nl Tel.: +31(0) 20 667 4852

INFOGROEN Software BV T +31 (0)172 23 54 44 www.groenvision.com/hovenier Powered by

Daktuinsystemen

WWW.EKOGRAS.COM SPECIALE PRIJZEN VOOR PROFESSIONALS

Complete software oplossingen voor de hovenier en groenvoorziener

Beton OOK VOOR SEDUMROLL MATTEN/PLUGS telefoon: 06 1029 2513 email: info@ekogras.com

ALLES VOOR UW TUIN

GROEIEN IN DE JUISTE VORMEN Het volledige calculatieprogramma dat aansluit bij een praktische en doeltreffende werkwijze 0413 - 28 71 09

www.espalier.nl

EasySedum tegel

Ruim 30 jaar ervaring in: - Siertegels - Gebakken stenen - Sierbestrating - Natuursteen

EĂ? TPGUXBSF WPPS VX CFESJKG

- Muur-/Stapelelementen

MOOI EN GEMAKKELIJK! Daktuincentrum de Mient Verkoop drainagematerialen Daktuinsubstraat Terra Top 40 ltr.

Kwekerij sedumpluggen XL 1e Mientlaan 11, 2223 LG Katwijk T: 071 3646111 E: info@ugbv.nl

- Voor ieder budget

Buiter Beton, verrassendâ&#x20AC;Ś veelzijdig... flexibel !!

1SPGFTTJPOFFM FO [FFS HFCSVJLFSTWSJFOEFMJKL

www.buiterbeton.nl

JOGP!JUHTPGUXBSF OM

Bel of mail voor meer informatie over advertentiemogelijkheden: tel: 0342-494889, fax: 0342-494299, e-mail: svstraffic@bdu.nl

615545.indd 36

29-12-2014 9:48:51

BRANCHEWIJZER Groeiplaatsverbetering

www.tfi4000.nl info@tfi4000.nl

Machines

Onafhankelijk Keurmerk

Natuurlijke afscheiding

KWALITEIT, VAKMANSCHAP EN GARANTIE

GROENPROFESSIONAL,

t 035-5770970 f 035-5770971 m 06-10961851

Meststoffen

Het onafhankelijke keurmerk voor groene kwaliteit Geaccrediteerd door de Raad voor Accreditatie Aangesloten bij de Geschillencommissie Groen Vermeld op Consuwijzer

-

Silva Cell Groeiplaatsconstructie Wortelschermen Boombakken Boomverankering Boomstambescherming Beluchting en Bewatering en diverse aanverwante producten

Stichting Groenkeur T 030 - 659 5663 F 030 - 659 5655

Duurzaam groen begint met een goede basisinrichting van het plantvak

www.greenmax.eu

E info@groenkeur.nl I www.groenkeur.nl

Personeelsdiensten

WAAR VINDT U DIE BREDE KEUZE IN SCHERP GEPRIJSDE NATUURLIJKE ERFAFSCHEIDING?

TUINCHAMP.NL

Taxaties

Overig

Groene rentmeester

MET HOVENIERSUPPORT EEN HOGER RENDEMENT GREEN-PERSONEELSDIENSTEN.NL

WWW.HOVENIERSUPPORT.NL

Bel of mail voor meer informatie over advertentiemogelijkheden: tel: 0342-494889, fax: 0342-494299, e-mail: svstraffic@bdu.nl

615546.indd 37

23-12-2014 9:00:41

BRANCHEWIJZER Vijvers

Zaden en bollen

Zaden en bollen

Zaden

%F #PMEFSJL

Bel of mail voor meer informatie over advertentiemogelijkheden: tel: 0342-494889, fax: 0342-494299, e-mail: svstraffic@bdu.nl

615547.indd 38

29-12-2014 9:47:01

Gespot

Volledig naslagwerk over waterecologie Onlangs is bij KNNV Uitgeverij het boek ’Aquatische Ecologie’ verschenen van auteur Henk Hoogenboom. Een compleet en overzichtelijk naslagwerk waarin het functioneren van zoete en brakke aquatische systemen is beschreven vanuit verschillende waterwetenschappen. Het biedt de beheerder houvast bij het nemen van passende ecologische beheerdoelen en maatregelen.

Tekst Wendy Bakker Beeld KNNV, Willem Kolvoort

Z

oetwater is het sterkst bedreigde ecosysteem op aarde. De hoeveelheid staat door verdroging en menselijk gebruik onder druk. De kwaliteit wordt continu bedreigd door lozingen van chemische bestrijdingsmiddelen, zware metalen en andere toxische stoffen uit de industrie. Hierdoor verliezen veel planten diersoorten hun habitat hetgeen leidt tot verlies aan biodiversiteit: 20% van alle zoetwatersoorten is de afgelopen decennia met uitsterven bedreigd. Het is dan ook van belang om met zorg en aandacht om te gaan met dit schaarse goed.

Dat is niet eenvoudig, want aquatische watersystemen zijn complex. Alles lijkt met elkaar samen te hangen. Fysische, biologische en chemische processen en de interactie hiertussen beïnvloeden de biologische verschijnselen in het water.

Het boek ’Aquatische Ecologie, Functioneren en beheren van zoete en brakke aquatische ecosystemen’ geeft inzicht in deze processen, de samenhang ertussen en het biologische gevolg ervan. Het neemt de lezer eveneens mee in de gevolgen van het menselijk ingrijpen, in de internationale waterverdragen, richtlijnen en Nederlandse wetten en in de historie van Nederland waterland. Hierdoor is een volledig naslagwerk ontstaan, gebaseerd op de huidige stand van zaken op het gebied van watersystemen, de wetenschappelijke kennis hierover en de ervaringen uit de praktijk. Voor de beheerder in de

openbare ruimte is het boek een toegankelijke kennisbron op basis waarvan hij zijn beheerdoelen en maatregelen zou kunnen nemen.

▸Titel: Aquatische Ecologie, Functioneren en beheren van zoete en brakke aquatische ecosystemen ▸Auteur: Henk Hoogenboom ▸Uitgeverij: KNNV, Zeist ▸ISBN: 9789050114875, eerste druk

Overzichtelijk

▸Aantal pagina’s: 419

Het boek is overzichtelijk ingedeeld in acht hoofdstukken. Elk hoofdstuk wordt voorafgegaan door een inhoudsopgave en afgesloten met een literatuurverantwoording, links en geadviseerde rapporten en boeken om verder te lezen.

De hoofdstukken zijn voorzien van duidelijke tabellen, infographics en tekstondersteunende foto’s.

Aan de orde komen onderwerpen als hydrologische kringloop, de chemische samenstelling en de fysische eigenschappen van water, de typologieën van de Nederlandse wateren, beïnvloeding en verstoring van de watersystemen, de al eerder genoemde richtlijnen, het herstel van ecosystemen, en hydrobiologisch onderzoek.

Hoofdstuk 3 is gewijd aan de organismen in het water - van schimmel tot waterplant, en van zoöplankton tot zoogdier - en hun functies in het aquatische ecosysteem. Er wordt ingegaan op

▸Prijs: €52,95 incl. btw

de kenmerken van water- en oeverplanten, de invloed van milieufactoren op de watervegetatie, zoals licht, zoutgehalte en alkaliteit, de bodem en stroming en golfslag. Informatie die ook van belang is bij het aanleggen van vijvers in tuinen.

Helaas was het boek nog niet uit toen het themanummer Vijverplanten van Tuin en Landschap verscheen. ’Aquatische Ecologie’ is een helder geschreven boek, dat zowel voor de doorgewinterde waterbeheerder of ecoloog interessant is, als ook voor de groenbeheerder en hovenier. De paragrafen over de chemische en fysische processen zijn wat taaier van stof. Maar ook hier probeert de auteur de verschijnselen begrijpelijk te verklaren en de lezer mee te nemen in de wondere wereld van het water. <

TuinenLandschap | 1 | 2015

Gespot-boek Aquatische ecologie.indd 39

39 23-12-14 16:03

Leveranciersnieuws De informatie in deze rubriek is verstrekt door de leveranciers

Multifunctioneel verblijf Garden Igloo is een weer- en corrosiebestendig verblijf, geschikt voor meerdere doeleinden. Zo kan het de planten beschermen in de winter, biedt het schaduw in de zomer en kan het dienen als tuinhuis.

Volgens de leverancier kan plaatsing binnen een uur.

Seizoensgebonden covers bieden of schaduw in de zomer of warmte in de winter.

De Garden Igloo kan, ongeacht de weersvoorspelling, bescherming bieden. Met zijn diameter van 3,6 m en hoogte van 2,2 m is de koepel bijna overal te plaatsen. Het basisoppervlak is 10 m2.

Steeds meer machines moeten geladen worden met een kleine bodemvrijheid. Reden voor Veldhuizen om nieuwe oprijgoten te ontwikkelen.

De goten zijn ontwikkeld uit Domex-staal en zo ontworpen dat de lassen geen dragende functie hebben. De dwarsliggers zijn uitgevoerd met kam-

men, voor meer grip. Omdat de dwarsliggers aan elkaar geklikt zijn, wordt de wielbelasting van 4 ton verdeeld over meerdere liggers. De oprijkleppen kunnen gemonteerd worden op alle 3,5 t aanhangers en b-e opleggers vanaf bouwjaar 2001 en op vrachtwagens vanaf 2009.

▸ Garden Igloo | (0049) 151 56 61 49 43 | www.gardenigloo.com

▸ Veldhuizen | (0346) 25 96 00 | www.veldhuizen.eu

Beschermt jonge bomen

Natuurbeheer met schapen

Veel jonge bomen hebben last van maaischade. De TreeProtect stambeschermer beschermt en is nu leverbaar in biologisch afbreekbare uitvoering.

Juist bij jonge bomen zijn de stammen nog heel gevoelig en hebben deze extra bescherming nodig. TreeProtect is

Schapen voor Natuur is een online magazine over natuurbeheer met schapen.

Fotoreportages en interviews met schaapherders laten zien hoe begrazing met schapen bijdraagt aan natuurbeheer.

Het online magazine is een initiatief van het Praktijknetwerk gescheperde schaaps-

goedkoop en effectief. Naast maaischade beschermt het product tegen schade van kleine knaagdieren. De beschermer is leverbaar in twee uitvoeringen: gemaakt van FDA gecertificeerd kunststof of van biologische polymeren.

De laatste variant is volledig afbreekbaar.

▸ Greenmaxx | (0413) 29 44 47 | www.greenmax.eu

40

Nieuwe oprijgoten

TuinenLandschap

Leveranciers_5 TEL01.indd 40

kuddes. Dit netwerk heeft een kennisbank ontwikkeld en werkt aan het realiseren van een opleiding en certificering voor schaapsherders.

In Schapen voor Natuur vertellen vertegenwoordigers van terreinbeheerders waarom ze voor schapenbegrazing hebben gekozen.

▸ Praktijknetwerk gescheperde schaapskuddes | (06) 22 37 94 25 | www.schapenvoornatuur.nl

| 1 | 2015

23-12-14 16:03

Helmstickers met logo Veiligheidshelmstickers.nl is leverancier van fullcolour stickers voor op veiligheidshelmen. De stickers hebben een speciaal voor helmen ontwikkelde lijmlaag.

De stickers zijn duurzaam, bestand tegen schuren, ’pellen’, en verkleuren. Ze zijn fullcolour bedrukt en verwijder-

baar. Er zijn verschillende maten en vormen beschikbaar.

Een transparante of een witte ondergrond, reflectie voor extra veiligheid en individuele nummering per sticker is mogelijk. Door de kleurenuitvoering is qua opdruk van alles te realiseren, als plaatsen van een bedrijfslogo en teksten.

▸ Veiligheidshelmstickers | (0182) 39 12 41 | www.veiligheidshelmstickers.nl

Opfrisser voor verharding Met CleanTree krijgt het terras, de vlonder, de meubels en schaduwdoeken een opfrisser.

Groenuitslag of een grauwe sluier wordt met het middel behandeld.

Het middel is biologisch afbreekbaar en veilig voor mens, dier en milieu. Voor het reinigen van schaduwdoeken is

▸ CleanTree | (035) 303 13 88 | www.cleantree.nl

Onderwijs

Kort NEN publiceert normontwerp voor bepaling natuurlijke duurzaamheid van hout.

De Europse norm voor deze bepaling wordt herzien. Het normontwerp, NEN-EN 350 Ontw. vervangt de twee afzonderlijke delen van de norm uit 1994. Belanghebbenden kunnen tot 28 februari commentaar indienen op het normontwerp.

’buitendoekreiniger’ ontwikkeld en voor cementsluier is er ’cementsluierverwijderaar’.

Met ’plantenbakreiniger’ is het eenvoudig plantenbakken van roestvaststaal of aluminium te reinigen. CleanTree wordt verkocht als kant-en-klare sprayflacon of als concentraat in verpakking van 1 of 5 l.

Leveranciers bundelen krachten tijdens Tuinprofessionaldagen. Dit evenement voor hoveniers, ontwerpers, stratenmakers en overige tuinprofessionals vindt plaats op 20 en 21 januari bij Boomkwekerij Gebr. Van den Berk in Sint-Oedenrode. Het centrale thema van deze vijfde editie is ’Onderscheid jezelf’.

Gemeente Rijswijk is van plan om op termijn alle duizend banken te vervangen door banken van bamboe. Uit proefplaatsing is gebleken dat het materiaal zich in verschillende omstandigheden goed houdt. De gemeente zet de banken zelf in elkaar en gebruikt daarvoor standaard banken van Velopa en hout van Solid Bamboo.

▸ NEN | www.nen.nl

▸ Tuinprofessionaldagen | 20 en 21 januari | www.tuinprofessionals.nl

Poel Gooi & Vecht in Baambrugge heeft onlangs, als Stihl- en Vikingdealer, een mystery guest op bezoek gekregen. Er werd gekeken naar de uitstraling van het pand, de presentatie van de producten en de goed zichtbare werkplaats. Dit resulteerde in een score van 91,9%.

John Holleman gaat het team van ProGrass versterken. Holleman begon zijn carrière als grassenkweker, waarna hij specialist grasvelden werd en werkte in de cultuurtechniek.

In zijn nieuwe functie komen gras, bodem, bemesting, water, consultancy en kennisoverdracht bijeen.

Felix Clercx neemt de voorraden en het klantenbestand over van Vos Timber Agency.

Felix Clercx is vooral actief op het gebied van tuinhout en -producten. De specialisatie van Vos Timber Agency ligt voornamelijk op tuinhout en -producten afkomstig uit Azië.

▸ Poel Gooi & Vecht | (0294) 29 10 90 | www.poelbosbouw.nl

▸ ProGrass | (0341) 56 07 90 | www.prograss.nl

▸ Felix Clercx | (0492) 53 19 44 | www.felixwood.nl

▸ Solid Bamboo | (0252) 53 44 17 | www.solidbamboo.nl

HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen start met de cursus Projectmanagement openbare ruimte en sportvelden. De cursus bestaat uit zeven cursusdagen, in totaal vier maanden. Het werkveld van de openbare ruimte verandert door bezuinigingen en de nieuwe aanbestedingswet. ▸ HAS Kennistransfer | (088) 890 36 37 | www.haskennistransfer.nl

De Nederlandse Dendrologische Vereniging biedt cursussen aan voor het vergroten van bomen- en struikenkennis.

Op zowel diverse locaties als imcompany zijn de cursussen Inleiding tot Dendrologie, Dendrologie voor gevorderden en de Vervolgcursus dendrologie te volgen. ▸ Nederlandse Dendrologische Vereniging | (070) 514 11 27 | www.dendrologie.nl

TuinenLandschap | 1 | 2015

Leveranciers_5 TEL01.indd 41

41 23-12-14 16:03

Agenda

Cursussen

De Groene Sector Vakbeurs, 13 t/m 15 januari, Hardenberg.

Flora- en faunawet zorgvuldig handelen niv 1 BB Cursus, 7 januari, Arnhem

▸ www.evenementenhal.nl

▸ www.ipcgroen.nl

Tuinprofessionaldagen 20 en 21 januari, Sint-Oedenrode.

SketchUp Vierdaagse basiscursus, 7 januari, Capelle aan den IJssel

▸ www.tuinprofessionals.nl

▸ www.ontwerpacademie.nl

Groendag 21 januari, Hoorn. ▸ www.groendaghoorn.nl

Ontwerpkunde Start tiendaagse cursus, 8 januari, Apeldoorn

Groenbeurs 21 en 22 januari, Haaren

▸ www.ontwerpinstituut.nl

▸ www.groenbeurshaaren.nl

SketchUp Tweedaagse basiscursus, 9 januari, Utrecht

Greensales Huisbeurs, 26 t/m 31 januari, Noordscheschut.

▸ www.ontwerpacademie.nl

▸ www.pietervanderlinden.nl

Gedragscode flora en fauna Meerdaagse cursus, 12 januari, Alkmaar

IPM Vakbeurs, 27 t/m 30 januari, Essen, Duitsland.

▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

▸ www.ipm-essen.de

Projectmanagement openbare ruimte Zevendaagse cursus, 13 januari, ’s-Hertogenbosch

Voorjaarsbeurs 3 en 4 februari, Boskoop. ▸ www.floralisboskoop.nl

Dag van de openbare ruimte Beurs, 4 en 5 februari, Brussel, België.

▸ www.haskennistransfer.nl

Uitvoeren gewasbescherming Meerdaagse cursus, 13 januari, Alkmaar

▸ www.openbareruimte.be

▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Tuinidee Beurs, 26 februari t/m 1 maart, ’s Hertogenbosch.

Gedragscode flora en fauna 3 Meerdaagse cursus, 13 januari, Alkmaar

▸ www.tuinidee.nl

▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Zuid-Nederlandse Groendag 5 maart, Helmond. ▸ www.zuidnederlandsegroendag.nl

Huis & Tuin Beurs, 5 t/m 8 maart, Leeuwarden. ▸ www.wtchuistuin.nl

VOL VCA Cursus, 13, 20 januari, Biddinghuizen ▸ www.degroenepraktijk.nl

Spuitlicentie 1 Tweedaagse cursus, 13 en 20 januari, Ochten

▸ www.fruitpark.nl

Participatiewet en Wajong Webinair, 13 januari. ▸ www.hracademy.nl

Bomen Fotoworkshop, 14 januari, Leiden ▸ www.hortusleiden.nl

Coördinator gladheidsbestrijding voor weggebruikers Opleiding, 14 januari, 11 maart, 9 september, 4 november (2015), diverse locaties ▸ www.crow.nl

Veilig werken langs de weg I en II Tweedaagse cursus, 14 en 15 januari, Biddinghuizen ▸ www.degroenepraktijk.nl

Gezond gazon Licentieverlenging, 15 januari, Alkmaar ▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Bescherm uzelf Licentieverlenging, 15 januari, 19 februari, Alkmaar ▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Houtconstructies voor de hovenier Vijfdaagse workshop, start 16 januari, Piershil. ▸ www.hoveniersacademie.nl

Gedragscode flora en fauna 2 Meerdaagse cursus, 19 januari, Alkmaar. ▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Bomenbeheer van A tot Z Zesdaagse opleiding, 20 januari, Doorn ▸ www.ocbor.nl

Werkvoorbereiding, organisatie en planning Tweedaagse workshop, 20 januari (en 3 februari), 10 (en 24) februari, Elspeet ▸ www.hoveniersacademie.nl

Spuitlicentie Verlengingsbijeenkomst, 22 januari, 5 februari, Lunteren ▸ www.veluweplant.nl

Lanenbeheer voor vleermuizen Cursus, 22 januari, Rheden ▸ www.boscursus.nl

Spuitlicentie 1 Driedaagse cursus, 22 januari, Lunteren ▸ www.veluweplant.nl

Veiligheid van speelgelegenheden Praktijkcursus, 22 januari, 21 mei, Utrecht ▸ www.keurmerk.nl

Werken rondom bomen Cursus, 22 januari, Cuijk ▸ www.cobra-adviseurs.nl

Motorkettingzagen Meerdaagse basiscursus, 22 januari, Alkmaar ▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Motorkettingzagen 1 lichte velling Meerdaagse cursus, 22 januari, Alkmaar ▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

BHV Tweedaagse basiscursus, 22 januari, Alkmaar Herhalingscursus, 22 januari, Alkmaar ▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Colofon Tuin en Landschap is een tweewekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia, Issnnummer 016 533 50 Schipholweg 1 Postbus 9324, 2300 PH Leiden www.tuinenlandschap.nl Secretariaat: Linda Laman en Alice Hoogenboom (071) 565 96 78 tuinenlandschap@hortipoint.nl

42

TuinenLandschap

Agenda_Cursus3kolom01.indd 42

Redactie Bakker hoofdredacteur (071 565 96 55 / wbakker@hortipoint.nl ▸ Peter Bennink vakredacteur (071) 565 96 53 / pbennink@hortipoint.nl ▸ Ralph Mens vakredacteur (071) 565 96 52 / rmens@hortipoint.nl ▸ Miranda Vrolijk vakredacteur (071) 565 96 56 / mvrolijk@hortipoint.nl ▸ Alice Hoogenboom redactie-assistent (071) 565 96 79 / ahoogenboom@ hortipoint.nl ▸ Gerdien de Nooy fotograaf ▸ Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker bureauredacteuren ▸ Diseno vormgeving ▸ Wendy

Abonnementenservice Aanvraag en wijziging abonnement naar BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld T (0342) 49 48 44 F (0342) 41 31 41 abonnementen@bdu.nl Abonnementsprijs per jaar: €240 (excl. 6% btw). Studenten en scholieren €180 (25% korting, excl. btw). Buitenlandse abonnees betalen een toeslag voor portokosten.

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.

Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie.

Exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Wiljo Klein Wolterink mba uitgever (0342) 49 42 63 Advertentie-exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Gert-Jan Bloemendal media adviseur (0342) 49 48 07 / g.bloemendal@bdu.nl ▸ Ron van de Hoef verkoopleider (0342) 49 42 63 / r.v.d.hoef@bdu.nl Druk BDUprint

©BDUmedia, 2015 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld; evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

| 1 | 2015

23-12-14 16:03

Foto Sophie van Haperen

Groene Gast

Jack van Haperen Gefelicteerd met het 12,5 jarig jubileum, hebben jullie iets georganiseerd? „We hebben rond het jubileum een kerstborrel georganiseerd voor de vaste klanten. Met veel klanten heb ik in de loop der jaren een duurzame, persoonlijke relatie opgebouwd. Daarbij heb ik ooit geleerd dat het minder kost om bestaande klanten te houden, dan om nieuwe binnen te halen.”

Je publiceerde een boek, Tuinloungen, welke trends schets je daar in?

Jack van Haperen is eigenaar van Tuinontwerpbureau en Hoveniersbedrijf Forma Verde in Maarheeze.

„In de jaren ’90 waren veel mensen bezig met het Engelse tuinieren, de echte plantenliefhebbers. De nieuwe generatie tuinbezitters wil meer genieten in plaats van werken in de tuin. Het bankstel in de tuin is hierbij het meest in het ogen springend. Nu zie je weer een trend richting meer natuur-

lijke tuinen met meer beplanting.

Daarnaast is de term ’senioriseren’ in opkomst. Dan gaat het om de wat oudere tuinbezitters voor wie het tuinieren soms een last wordt.

Deze tuinen pas je dan aan en maak je onderhoudsvriendelijker.”

met lage kosten de markt bepalen, dat zet zich voort. Ook de consument is veranderd, shoppen is gemeengoed, trouw wordt minder vanzelfsprekend. Daarnaast zet de hovenier zichzelf nog steeds te goedkoop weg.”

Welke trends zie je voor de toekomst?

Vorig jaar is een tumor bij je ontdekt, maar het gaat nu goed met je?

„Op zich blijft de waardering voor strakke tuinen en meubels bestaan, maar dan wel met een natuurlijke beplanting als contrast. Qua beplanting zie je meer solitaire bomen, siergrassen en kruidachtige gewassen. De stijl wordt meer eclectisch, dat wil zeggen dat mensen hun eigen stijl samenstellen, het persoonlijke zet zich door.”

Hoe zie je ontwikkelingen in het vak? „Je ziet dat veel kleine bedrijven

„Ik heb drie MRI-scans gehad en de tumor groeit niet, ik hoef er niet bang voor te zijn. Op het moment dat het ontdekt wordt, ben je volledig uit het lood geslagen. Achteraf kom je er gelouterd uit, je ontdekt waar de waarde van het leven in zit. Het afgelopen jaar heb ik daarom veel tegelijk opgepakt en is heel feestelijk geweest. Volgend jaar hoop ik de balans weer wat terug te brengen.” <

TuinenLandschap | 1 | 2015

GroeneGast_1pag.indd 43

43 23-12-14 16:03

615548.indd 44

23-12-2014 9:00:06