TEL_12-2015

12 Vakblad voor de groenvoorziening | 37e jaargang | 4 juni 2015

Chelsea 2015

Lage Phlox vlamt in het voorjaar Geschil over doorgebogen vlonder Elektrische shovel met zelfde capaciteit

Voorplaat.indd 1

01-06-15 13:48

600531_.indd 2

1-6-2015 9:36:51

Inhoud

Nummer 12 | 4 juni 2015

Nieuws 4 5 6 7 8

’Gevolgen bacterieziekte Xylella desastreus’ Kabinet en Kamer eensgezind over aanpak chemische onkruidbestrijdingsmiddelen ’Teken goed te bestrijden met inzet van nematoden’ Uitgesproken: ’Laat nostalgische streven om natuur uit het verleden te behouden varen’ Tuin en Landschap Online

Sortiment 12

10 Voorjaarsvlambloem 12 Lage Phlox gecombineerd 14 Over beemdkroon, duifkruid en de blauwe knoop

Bedrijf en Organisatie 18 Biodiversiteit en burgerparticipatie in Leeuwarden 22 Hoveniers zien meerwaarde in coachingstraject 25 Geschil: Hovenier moet doorgebogen vlonder kosteloos herstellen

Ontwerp en Inrichting 18

26 Chelsea Flower Show 2015

Aanleg en Onderhoud 35 Het sneeuwbalhaantje: Kaalvraat mogelijk, maar plant herstelt zich 37 Werk in uitvoering: Dunnen van zaailingen

Machines en Gereedschap Foto voorplaat Peter Bennink

38 eHoftrac 1160: Minder geluid, zelfde prestatie 26

Service 43 44 46 47

Gespot: Stihl HS Multi-Protect broek Leveranciersnieuws Agenda en cursussen Groene Gast: Hans Engelbrecht

38

TuinenLandschap l 12 l 2015

Inhoud.indd 3

3 01-06-15 13:24

Nieuws

Foto Ralph Mens

Meerlanden geeft bewoners ’Gevolgen bacterieziekte workshop snoeien Xylella desastreus’

Hovenier Owen van der Vlugt van Meerlanden laat deelnemers aan een workshop snoeien in Lisse zien waar ze de takken van Buddleja het beste kunnen afknippen. Meerlanden, verantwoordelijk voor het openbaar groen in diverse gemeenten in de Bollenstreek en Haarlemmermeer, organiseerde in Lisse en Aalsmeer een workshop om bewoners meer inzicht te geven in het hoe en waarom van het snoeien. De komende maanden worden heesters, hagen en bomen in de gemeenten vakkundig onder handen genomen. Bewoners blijken vaak niet te weten waarom en wat er wordt gesnoeid. Via de workshops wordt meer begrip en betrokkenheid gekweekt. <

Als Xylella fastidiosa wordt aangetroffen in Nederland, kunnen de gevolgen voor de boomkwekerijsector veel groter zijn dan van de boktorvondst in Boskoop. Dat zegt Hendrik Jan Kloosterboer van handelsbond Anthos.

Xylella fastidiosa is een zeer schadelijke bacterie die in Italië al vele olijfbomen heeft verwoest. Ook andere economisch belangrijke teelten in Zuid-Europa zoals citrus, druif, amandel en perzik worden bedreigd. De bacterie is onder andere afkomstig uit MiddenAmerika en kan nog veel meer soorten planten aantasten.

Bij een uitbraak van het quarantaine-organisme wordt een bufferzone van 10 km rondom de vondst afgebakend.

Gedurende vijf jaar mogen er dan geen waardplanten uit die zone worden verhandeld. „Als dat gebeurt in concentratiegebieden als Boskoop, Zundert of Opheusden, zijn de gevolgen desastreus”, aldus Kloosterboer.

Vrijdag 22 mei heeft de NVWA de nieuwe EU-noodmaatregelen en mogelijke gevolgen uitgelegd aan het bedrijfsleven.

Dat gebeurde op een inderhaast ingelaste bijeenkomst in Aalsmeer. De EU voerde de noodmaatregelen namelijk vorige week in, eerder dan verwacht.

Waardplanten Xylella fastidiosa heeft een grote variëteit aan waardplanten waaronder verschillende soorten Citrus, Prunus, Vitis en Quercus en Nerium oleander, Ulmus americana, Platanus occidentalis en Liquidambar styraciflua. De import en handel van in totaal 27 geslachten en 160 plantensoorten zijn door de Europese Commissie aan banden gelegd.

De geslachten en soorten mogen niet langer geïmporteerd worden in de Europese Unie, totdat de exporterende landen hebben aangegeven of ze kunnen voldoen aan de EU-vereisten. <

Commentaar

Sponsors Enige weken geleden wond ik mij in een blog op over de ’inspiratietuin’ van Rob Verlinden op de Keukenhof. Het ging mij daarbij vooral om het schaamteloze gebruik van gesponsorde materialen die belangrijker lijken te zijn dan de tuin zelf. Zelden kreeg ik meer bijval in de reacties op een blog.

Afgelopen weken heb ik, net als velen van u ongetwijfeld, via de BBC het jaarlijkse hoogtepunt van de Britse tuincultuur, de Chelsea Flower Show gevolgd. Ieder jaar verbaas ik mij er weer over hoe ze het voor elkaar krijgen om de showtuinen er zo volgroeid en natuurlijk uit te laten zien. Kosten noch moeite lijken te worden gespaard.

Zojuist lees ik in HortiCulture Week dat wat betreft die kosten dat letterlijk kan worden genomen.

Zo heeft de sprookjesachtige Beauty of Islam Garden maar liefst €419.000 gekost, waarvan €77.000 voor het witte marmer en €56.000 voor vier monumentale

4

TuinenLandschap l 12 l 2015

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 4

Bismarckia nobilis. Ook andere tuinen zoals de Cloudy Bay Garden (€251.000) hebben een lieve duit gekost, en hier komen natuurlijk de sponsors om de hoek kijken. Bij sommige tuinen ga je je echter afvragen of je nou naar een natuurlijk kunstwerk kijkt of naar een botanische reclamezuil. Zo is de Beauty of Islam Garden gesponsord door een bedrijf uit Dubai en moest de tuin volgens de ontwerper meer begrip kweken voor de islamitische cultuur.

Uiteraard is sponsoring bij tuinenfestivals niets nieuws. Ook bij het onlangs geopende Tuinenfestival in Appeltern speelt sponsoring een belangrijke rol. De ontwerpers moeten zelf partijen bereid zien te krijgen om belangeloos bij te dragen aan de tuinen. Toch staat dat niet in verhouding tot de ’big bucks’ die aan de tuinen in Chelsea worden gespendeerd. De vraag is of het grote geld het zo niet van het creatieve vakmanschap wint.

Ralph Mens vakredacteur

01-06-15 13:14

Kabinet en Kamer eensgezind over aanpak chemische onkruidbestrijdingsmiddelen Kabinet en Tweede Kamer zijn eensgezind in hun koers wat betreft glyfosaat en neonicotinoïden. Gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen moet zo snel als juridisch mogelijk worden teruggedrongen. Dat bleek vorige week tijdens een debat in de Tweede Kamer.

Alternatieven

Alle partijen, van links tot rechts, zijn het er over eens dat er zo snel mogelijk een verbod moet komen op glyfosaat en neonicotinoïden. Ook moet er snel duidelijkheid komen over de criteria voor zogenoemde laagrisicomiddelen.

Slechts één partij, de VVD, liet tijdens het debat een afwijkend geluid horen bij monde van landbouwwoordvoerder Helma Lodders. De VVD’er noemt het streven naar terugdringen van chemische middelen „overdreven betutteling en feitenvrije

CDA-Kamerlid Jacco Geurts vond dat ook gekeken moet worden naar milieueffecten van alternatieven voor glyfosaat, zoals heet water, branden en hete lucht. VVD-Kamerlid Lodders vulde aan dat gemeenten veel duurder uit zijn met alternatieven methoden.

Zo zou uit de rapportage ’Milieuvriendelijke alternatieven’ blijken dat de gemeente Purmerend voor borstelen ruim €370.000 extra kwijt is.

Bij het branden van onkruid is dat bijna €480.000 extra en bij stomen €459.000 extra.

besluitvorming”. Lodders stelde dat „gemeenten, ondernemers en burgers heel goed in staat zijn om zelf te beslissen hoe ze hun weg, terrein of achtertuin willen onderhouden”. De VVD staat hierin echter alleen.

PVV-Kamerlid Dion Graus wierp tegen dat diverse gemeenten en bedrijven nietchemische onkruidbestrijding goedkoper kunnen doen dan chemische bestrijding. Graus suggereerde dat de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) landelijk zou kunnen kijken welke gemeenten en bedrijven dat zijn.

Laagrisicomiddelen Geurts vroeg zich af wanneer er duidelijkheid komt over laagrisicomiddelen. „Wij wachten al een jaar op de uitkomst wat laagrisicomiddelen zijn en welke alternatieven er zijn.”

Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken antwoordde dat op dit moment de Europese Werkgroep low risk bezig is met het opstellen van aanvullende beoordelingscriteria voor laagrisicostoffen. In

juni moet een voorstel volgen over de definiëring van chemische stoffen. Dit moet vervolgens door alle lidstaten worden goedgekeurd.

Staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu wist te melden dat er gekeken wordt naar de mogelijkheid van een tijdelijke lijst met criteria.

Hiermee kunnen laagrisicomiddelen worden uitgezonderd, om te voorkomen dat bepaalde middelen tijdelijk worden verboden. Voor het zomerreces komt de staatssecretaris met een rapport van het RIVM hierover.

Tot slot kondigde Mansveld aan dat het concept van de wijziging van het Besluit gewasbeschermingsmiddelen en biociden, dat het verbod op chemische bestrijdingsmiddelen moet regelen, binnenkort naar de Kamer wordt gestuurd.

Klimkampioenschappen voor Boomverzorgers Foto Jan Zandee

Op de Pettelaarse Schans in Den Bosch vonden 28 tot en met 30 mei de Nederlandse Klimkampioenschappen voor Boomverzorgers plaats. Tijdens de voorrondes werden bij de mannen de beste vier en bij de vrouwen de beste drie klimmers bepaald die het in de finale masterclimb tegen elkaar opnamen. Een van de voorrondes was de zogenoemde workclimb. Daarin legt de deelnemer een parcours af die boven in de boom start. Tijdens de route moet hij verschillende opdrachten vervullen zoals het aanraken van een bel die aan het einde van een tak hangt. Daarbij mag de deelnemer niet te veel gewicht op de tak brengen. Van de mannen werd Harrie Verbeek kampioen en bij de vrouwen Gabriëlle Kleuver.

Zij vertegenwoordigen Nederland op de wereldkampioenschappen in de Verenigde Staten. <

TuinenLandschap l 12 l 2015

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 5

5 01-06-15 13:14

Nieuws

’Teken goed te bestrijden met inzet van nematoden’

Van diverse soorten nematoden is bekend dat ze succesvol kunnen worden ingezet voor de bestrijding van insecten zoals engerlingen, snuitkeverlarven, emelten en vlooien. Uit wetenschappelijke publicaties bleek dat er meerdere soorten nematoden bestaan die ook teken kunnen parasiteren, waaronder de schapenteek Ixodes ricinus.

De nematoden die in de proeven zijn ingezet, blijken effectieve bestrijders op alle stadia van de teek. Ze kruipen via lichaamsopeningen of via de insectenhuid naar binnen.

Eenmaal binnen scheidt de

nematode een bacterie af die dodelijk is voor de teek. In de dode teken ontstaat een nieuwe generatie nematoden die weer op jacht gaat naar andere prooien.

Onderzoek De teek speelt een belangrijke rol bij de verspreiding van de ziekte van Lyme. Daarom is er een onderzoek gestart om te bepalen of het mogelijk is teken via inzet van nematoden te bestrijden. Het gaat om nematoden die van nature in Nederland voorkomen.

De komende tijd wordt verder geëxperimenteerd met diverse doseringen (de dichtheid van nematoden in de vloeistof die wordt gespoten) en formuleringen (samenstelling van de vloeistof). Daaruit moet duidelijk worden welke samenstelling het meest effectief is in de natuur. Naar verwachting zal het onderzoek komend najaar afgerond kunnen worden. <

Foto Yvonne Körver

Teken lijken goed te kunnen worden bestreden met behulp van nematoden. Zodra de teken en de aaltjes met elkaar in contact worden gebracht, sterft bijna 60% van de teken binnen tien dagen.

Dat schrijft De Natuurkalender op haar site. De komende weken worden veldtesten uitgevoerd om de praktische toepassing nader te onderzoeken.

Ernst Baas hoveniers organiseert Kavel Huis Tuin Ruim 300 geïnteresseerden in vrije bouwkavels bezochten zaterdag 30 mei de inspiratiebeurs Kavel Huis Tuin,een initiatief van hoveniersbedrijf Ernst Baas uit Waddinxveen en Villabouw Mattone uit Capelle a/d IJssel. Het aanbod van zo’n 200 vrije kavels in Waddinxveen was reden voor de twee bedrijven om potentiële toekomstige klanten van informatie te voorzien, want daar blijkt behoefte aan. ,,En ik vind samenwerking met bedrijven buiten de groenbranche belangrijk. Het verruimt je blikveld en je markt. Het heeft me al opdrachten opgeleverd.” Het aantal deelnemende bedrijven, van makelaardij tot interieurbouw, verdubbelde ten opzichte van verleden jaar van 19 naar 40. <

c o l u m n

Plastic tuinieren Bent u het stenen tijdperk in het tuinieren ook zo zat?

Gelukkig is er een alternatief in aantocht en zijn we binnenkort in de plastic periode.

Grasvelden die er twaalf maanden per jaar mooi verzorgd uitzien. Grasmaaiers en verticuteermachines worden overbodig, iets wat veel tijd, geld en uitstoot van CO2 scheelt. ECHTE MANNEN MAAIEN NIET! Plastic beschoeiingen sparen het leven van gorilla’s. Plastic hagen zijn al in verschillende soorten verkrijgbaar.

Altijd groen, nooit meer knippen, bemesten of spuiten tegen ongedierte. Elzenhaantjes?

Eindelijk is daar de altijd mooie en kleurrijke tuin. Het hele jaar door is het voorjaar, alsof het altijd Pasen is: bloeiende narcissen, ontluikende tulpen, priemende primula’s. Seizoenswisselingen geven onrust en een hoop werk. Nooit meer tulpen koppen, bollen rooien of welk ander werk dan ook dat alle tuintijdschriften ons altijd maar opdragen. Net als

6

TuinenLandschap l 12 l 2015

NieuwsPag_6-7-8.indd 6

ons plastic interieur zal ook de tuin altijd netjes en ordelijk zijn.

Hoveniers en tuinarchitecten ontwerpen de tuin nu al in 3D. Met één druk op de knop kan de tuin straks volledig worden uitgeprint. Plaatsen kan in één dag en je bent vervolgens voor een leven klaar. Kinderen worden nooit meer vies en ook nooit meer gestoken door muggen, bijen of wespen, want die hebben in het plastic bestaan geen leven.

Alleen nog maar honderd procent plastic en tevreden klanten met altijd groene tuinen. Bij aankoop van een plastic tuin krijgt u gratis Crocs en een setje plastic kuipstoelen. Het allerbeste is net genoeg voor je klant, die misschien ook al de nodige plastic onderdelen in of aan zijn lichaam heeft geprint met zijn 3D-printer. De hovenier van nu is de plastic tuinchirurg van morgen.

Jack van Haperen ontwerper/hovenier Ruud Vermeer hovenier Bart Hoes tuinontwerper

Ruud Vermeer info@meneervermeertuinen.nl

01-06-15 13:14

Uitgesproken

Foto Yvonne Körver

„Ieder streven tot behoud van bestaande landschappen is tegennatuurlijk, want de natuur past zich voortdurend aan veranderende omstandigheden aan. Ook het opkomen voor planten en dieren die ’van nature’ in Nederland thuishoren, heeft iets vreemds. Momenteel worden op grote schaal ’exotische bomen’ zoals de Douglasspar gekapt, om plaats te maken voor ’inheems bos’.

Daarmee wordt het nomadische karakter van planten miskend.

Welke landschappen zijn het waard om behouden te worden, wat maakt een natuurgebied tot cultureel erfgoed? Neem de discussie destijds over de

Beweeg intelligent mee met de stroom en schep nieuwe natuur

Mookerheide. Door een combinatie van natuurlijke aanwas en bebossing is dat gebied de afgelopen eeuwen grotendeels veranderd in bosgebied. In 2009 besloten natuurorganisaties dat het opnieuw heidegebied moest worden, „omdat het leefgebied van bijzondere planten en dieren die hier van nature thuishoren, onder druk kwam te staan”. Het kappen van tientallen hectare bos stuitte echter bij burgers en andere milieuorganisaties op hevig verzet.

De geschiedenis van het Nederlandse landschap leert dat de tegenstelling tussen natuur- en cultuurlandschap problematisch is. Nederland is één groot cultuurlandschap. Alle natuur wordt er door mensen ingericht en beheerd. De mens maakt er zelf ook deel van uit. De terreinbeheerder die met een graafmachine jonge boompjes uit het heidelandschap verwij-

dert, is net zo natuurlijk als de oeros die dat met zijn tanden doet. Bovendien gebruikt de heide op zijn beurt de oeros en de mens om zichzelf te vermenigvuldigen. Al deze organismen zijn in een voortdurende co-evolutie verwikkeld. Zij vormen één groot biologisch netwerk.

Laat het nostalgische streven om de natuur uit het verleden te behouden varen. Beweeg liever intelligent mee met stroom en schep nieuwe natuur.

Fossiele brandstoffen raken uitgeput, we worden dus steeds afhankelijker van alternatieve energiebronnen. Hier ligt een prachtkans voor innovatief natuurbeheer. Grootschalige herbebossing bevordert niet alleen de biodiversiteit, maar verschaft natuurorganisaties ook een aantrekkelijk business model.” (Bron: Trouw) <

Foto Erasmus Universiteit

’Laat nostalgische streven om natuur uit het verleden te behouden varen’

Jos de Mul hoogleraar filosofie van mens en cultuur Erasmus Universiteit Rotterdam

www.tuinenlandschap.nl

vhg

Deze kolom valt onder redactionele verantwoordelijkheid van vhg.

Taxussnoeisel Vrijwel iedereen is er in zijn naaste omgeving wel eens mee geconfronteerd, dat een dierbare de diagnose kanker heeft gekregen. Bij mij gebeurde dat een paar jaar geleden, toen mijn tante deze boodschap kreeg.

Zij was een energieke, levenslustige vrouw. Ik zag hoe zij haar lot op een bijzonder bewonderenswaardige manier droeg. In het vaste geloof en vertrouwen dat haar lijden niet voor niets zou zijn.

Ik zou willen, dat er een wereld zonder kanker bestaat. Helaas is het nog niet zover. Gelukkig zijn er ook lichtpunten.

Uit onderzoek is bijvoorbeeld gebleken, dat in taxussnoeisel een aanknopingspunt voor de genezing Egbert Roozen directeur vhg e.roozen@vhg.org

NieuwsPag_6-7-8.indd 7

van sommige kankersoorten zit. Uit dit snoeisel wordt de werkbare stof Taxol gewonnen.

Voor een enkele behandeling is een flinke hoeveelheid snoeisel nodig. Samen met organisatie ’Vergroot de hoop’ is VHG een nationale inzamelactie van taxussnoeisel gestart.

Ik hoop van harte dat veel hoveniers- en groenvoorzienersbedrijven mee zullen doen. Dat we samen opkomen in de strijd tegen kanker door iets te doen wat in het verlengde van ons vakgebied ligt.

Het snoeien van de taxus en dit snoeisel inzamelen voor het goede doel. Zou dat niet een geweldig statement van onze branche zijn? Doet u mee? Alvast hartelijk dank!

TuinenLandschap l 12 l 2015

7 01-06-15 13:14

Tuin en landschap o

nline

www. tuinenlandschap. nl

Van onderstaande berichten staat een uitgebreide versie op de site van TuinenLandschap

Nominaties Gouden Piramide bekend

Connie Ettema @ConnieEttema Aanleg nieuwbouwtuin afgerond. Eerste keer composiethout gebruikt voor terras. Niet ontevreden.

De vijf genomineerden voor de Gouden Piramide zijn bekend. De winnaar van de Rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap wordt in november bekendgemaakt.

Marc Custers @IB_Marc Wereldwijd blijkt behoefte aan groen op de werkplek. The global impact of Biophilic Design.

Artisplein wint Amsterdamse architectuurprijs Landschapsarchitect Michael van Gessel en Natura Artis Magistra hebben met het Artisplein de publieksprijs van de Amsterdamse Architectuur Prijs 2015 gewonnen. Het was dit jaar voor het eerst dat ook een publieksjury een winnaar koos.

remco dijkstra @remcovvd Bij debat over #roundup onkruidbestrijder, alternatieven hebben hogere milieubelasting!, deert vele partijen niet.

Geen extra controles fiscus na einde lage btw

Jesse Jager @Jager_J @remcovvd Dus de schoffel heeft een hogere milieubelasting?

Dat is nieuw voor mij. #roundup

De Belastingdienst zet geen extra ’taskforce’ in na 1 juli om te controleren of er sprake is van factuurfraude. Dat heeft een woordvoerder gezegd. Als achteraf blijkt dat de regels zijn overtreden, grijpt de Belastingdienst wel in.

Renee Noppen @reneenoppen Welkom regenbui :-)

’Dakgroen goed voor de concentratie’ Veertig seconden naar een groen dak kijken, zorgt al voor een verbeterde concentratie. Dat blijkt uit onderzoek van de universiteit van Melbourne. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het Journal of Environmental Psychology.

Nematoden tegen teken goede ontwikkeling tuinenlandschap.nl Het inzetten van nematoden voor de bestrijding van teken is een goede stap om de verspreiding van de ziekte van Lyme tegen te gaan. Eens?

Natuurvriendelijke tuin trekt vele bezoekers

Discussieer mee in de tuinenlandschap-groep

Foto Helma van der Louw

83%

Ab

on

nee

r

Meer dan duizend tuinliefhebbers brachten Tweede Pinksterdag een bezoek aan de Plantentuin Esveld en Sortimentstuin Harry van de Laar in Boskoop. Beide tuinen stonden deze dag geheel in het teken van de Natuurvriendelijke Tuin. De sortimentstuin is ook deelnemer aan de Open Kwekerijdag op 20 juni.

zei ja tegen de stelling: ’Overheid moet actief exoten zoals reuzenberenklauw bestrijden’ Stem mee over de volgende peiling:

’De bedragen die aan showtuinen zoals in Chelsea worden gespendeerd zijn buitensporig’

Ni u op de Bij sommige artikelen in dit blad staan icoontjes, deze verwijzen naar extra informatie op de website eu Tuin Foto’s Filmpjes Dossiers Documenten en links naar websites Praat mee ws enL bri ands ef chap 8 TuinenLandschap Landschap l 1122 l 2015

NieuwsPag_6-7-8.indd 8

01-06-15 13:14

600532_.indd 9

1-6-2015 9:38:27

Sortiment

Voorjaarsvlambloem De lage Phlox-soorten met hun heldergekleurde bloemen vullen het gat op tussen de vroege voorjaarsbloeiers en de zomerbloeiers.

De bloemen geuren en zijn aantrekkelijk voor bijen. Vaak is er nog een tweede bloei in de nazomer. Op de juiste plek zijn vlambloemen ware blikvangers.

Phlox ’Amazing Grace’ (Subulata-groep). Een verfijnde cultivar met bijna ronde witte bloemen die een roze hartje hebben. Naaldvormig wintergroen blad. Bloei april-mei, hoogte 15 cm, 9-12 per m2 .

Tekst en beeld Modeste Herwig

L

age vlambloemen kunnen niet tot de sterke tuinplanten gerekend worden.

De overdadige, vroege (en lange) bloei plus de sprekende bloemkleuren maken echter veel goed. Bij de lage kruipende soorten is het kleine blad tijdens de bloeiperiode helemaal bedekt met bloemen. De bloemen zitten in schermvormige trossen, vooral ’s avonds verspreiden ze een heerlijke geur. Het geslacht Phlox behoort tot de Polemoniaceae en bestaat uit zo’n zeventig soorten, waarvan de meeste uit NoordAmerika komen.

Combineren Lage kruipende soorten vlambloem zijn goed te combineren met andere kleine rotsplanten in een rotstuin of tussen stenen. Maar ze zijn ook geschikt om de eerste rij van de border op te vullen, zolang er tenminste geen buurplanten overheen gaan hangen. Vooral de rijkbloeiende Phlox Subulata-groep doet het goed in potten en bakken, bijvoorbeeld als onderbeplanting voor een heester. De stengels hangen fraai over de rand. De bloei van lage Phlox valt samen met die van veel bloembollen, hier zijn dan ook volop combinaties mee te maken. Bijvoorbeeld Phlox divaricata met

Narcissus ‘Thalia’, Phlox stolonifera met Camassia, Phlox Douglasii-groep met Muscari en Phlox Subulata -groep met Tulipa.

De wat hogere Phlox divaricata is geen rotsplant, maar meer een bosplant.

Deze soort kan je fraai combineren met bladverliezende struiken zoals Rhododendron (Japanse azalea), Primula, Aquilegia, Dicentra en Tiarella.

Verzorgen Vooral de wintergroene soorten zijn gevoelig voor winterse nattigheid en strenge vorst. Het blad kan bruin worden of de plant verdwijnt zelfs helemaal.

Het is dus zaak om deze lage Phlox op de juiste plek te zetten. De grond moet doorlatend zijn maar ’s zomers niet te droog. Te veel vocht in de winter kan voor uitval zorgen.

Een verhoogd bed, stapelmuurtjes of een rotstuin vormen een prima standplaats voor Phlox Douglasii-groep, Phlox stolonifera en Phlox Subulata-groep. Plaats deze lage vlambloemen het liefst op een plek waar alleen ’s morgens volle zon is.

Phlox divaricata is wat makkelijker en doet het prima in de halfschaduw. Knip na de bloei terug om herbloei te stimuleren.

Phlox divaricata ’Chattahoochee’. Een van de meest opvallende voorjaarsvlambloemen, de licht violetblauwe bloemen hebben een fel roze oogje.

Ook mooi voor een pot. Geurend. Bloei mei-juni, hoogte 15 cm, 9-12 per m2 .

Soorten en cultivars ▸ Phlox divaricata. Deze kruipende soort heeft in verhouding grote bloemen, ze staan in losse trossen.

Het is een rijke bloeier die goed in de halfschaduw groeit. ’Blue Dreams’ en ’Clouds of Perfume’ zijn licht violetblauw, ’Eco Texas Purple’ is donkerder paarsviolet, ’May Breeze’ is heel licht violet tot wit. Half wintergroen. Bloei mei-

10

TuinenLandschap l 12 l 2015

Lage Phlox.indd 10

28-05-15 14:50

n vern die rgroen m2 .

Phlox ’Oakington Blue Eyes’ (Subulata-groep).

Dit kruipertje is vooral mooi in een grote groep, laat de stengels bijvoorbeeld over een muurtje hangen. Violetblauwe bloemen. Bloei april-mei, hoogte 15 cm, 9-12 per m2.

Phlox ’Candy Stripes’ (Subulata-groep). Deze kruipende vlambloem bloeit al vanaf april. Mooi als bodembedekker, tussen stenen of in een pot. Opvallend zijn de tweekleurige bloemen. Bloei april-mei, hoogte 15 cm, 9-12 per m2 .

de e licht oogje. i-juni,

Phlox adsurgens ’Wagon Wheel’. Deze vlambloem vormt een mat van wintergroen blad en bloeit met zachtroze stervormige bloemen. Voor zure grond met veel compost, niet te droog. Kortlevende soort. Bloei 5-6, hoogte 7-10 cm, 30 per m2.

Phlox ’Boothman’s Variety’ (Douglasii-groep). Een matvormende vlambloem met wintergroen blad.

De bijna ronde bloemen zijn violet met een donker oog. Als kruiper of als hanger geschikt. Bloei meijuni, hoogte 10 cm, 12-15 per m2.

juni, hoogte 15 cm, 9-12 per m2. ▸ Phlox Douglasii-groep. Een lage, zodevormende plant met stijve, naaldvormige blaadjes.

Vooral geschikt om tussen stenen te laten groeien. ’Crackerjack’ is helder roze. ’Iceberg’ is helemaal wit. Wintergroen. Bloei mei-juni, hoogte 10 cm, 12-15 per m2. ▸ Phlox pilosa. Een vrij onbekende

soort met behaarde stengels, van de Noord-Amerikaanse prairies.

De lichtroze bloemen verschijnen de hele zomer door. Voor een zonnige, warme plek. Niet wintergroen. Hoogte 25-35 cm, bloei 6-9, per m2. ▸ Phlox stolonifera. Echt een rotsplant die een mat vormt van wintergroen blad. Voor lichtzure

Phlox stolonifera ’Home Fires’. Een kruipende vlambloem met helder roze bloemen die heerlijk geuren. Wintergroen, groeit breed uit. Liefst half schaduw en zuur. Bloei mei-juni, hoogte 20 cm, 9-12 per m2 .

grond en halfschaduw. ’Blue Ridge’ is zacht blauw. Bloei meijuni, hoogte 20 cm, 9-12 per m2. ▸ Phlox Subulata-groep. De bekendste kruipende vlambloem vormt een dicht ’kussen’ van smalle blaadjes. Een goede bodembedekker die graag tussen stenen groeit. ’Emerald Cushion Blue’ is licht paarsviolet,

Phlox x procumbens ’Variegata’. Deze wintergroene soort heeft een wat lossere groeiwijze, de roze bloemen staan in losse trosjes. Het blad is opvallend geelbont. Bloei mei-juni, hoogte 15 cm, 9-12 per m2.

’MacDaniel’s Cushion’ heeft roze bloemen, ’Coral Eye’ heeft lichtroze bloemen met een sprekend donker roze hartje. De Springserie bloeit zeer rijk en geeft nabloei. Wintergroen. Bloei aprilmei, hoogte 15 cm, 9-12 per m2.

<

TuinenLandschap l 12 l 2015

Lage Phlox.indd 11

11 28-05-15 14:50

Sortiment Tekst en beeld Modeste Herwig

Lage Phlox gecombineerd Vlambloem in de halfschaduw Phlox divaricata ’Chattahoochee’ geeft kleur aan deze smalle voorjaarsborder in de halfschaduw van enkele grote Cornus kousa. Het blad van Dicentra formosa ’Alba’ is decoratief en vult de ruimte tussen de vlambloem goed op. Witte bloemen lichten zo’n schaduwrijk hoekje op en maken de kleurencombinatie extra fris. Zeker als de grond humusrijk is en voldoende vochtig zal het blad van Phlox en Dicentra de hele zomer door mooi blijven, soms volgt er zelfs nog een tweede bloei. Andere planten uit deze border zijn Tellima grandiflora, Thalictrum aquilegifolium en Geranium ’Philippe Vapelle’.

Kruipvlambloem op stapelmuur

Ontwerp Nigel Dunnet

Zo’n stapelmuur langs het pad is ideaal voor cultivars uit de Phlox Subulata-groep. De wortels groeien op een dergelijke zonnige plek graag in de koele grond onder de stenen. Hier zijn de roze ’Mac Daniel’s Cushion’ en de witte ’Amazing Grace’ met elkaar gecombineerd. Deze Phlox-soorten kunnen ook in een verhoogd vak of bijvoorbeeld in een kuip groeien, waarbij de stengels naar beneden hangen.

Combineer deze vroegbloeiende, kruipende vlambloem met planten die ook later in het seizoen nog decoratief zijn, zoals hier Heuchera ’Silver Scrolls’ of bijvoorbeeld met Iris Germanica en Caryopteris.

www.tuinenlandschap.nl

Namen van soorten en cultivars op deze foto’s

12

TuinenLandschap l 12 l 2015

Sortiment_ModesteHerwig_Combi2_2.indd 12

28-05-15 14:50

Vlambloem met bosplanten

Ontwerp Nigel Dunnet

De voorjaarsvlambloem Phlox divaricata is toch wel de soort die het makkelijkst is toe te passen.

De plant breidt zich gestaag uit en kan zo grote groepen vormen. Mooi als natuurlijk ogend ’voorjaarstapijt’ onder bladverliezende bomen en struiken, bovendien opvallend vanwege de sterke geur. In deze showtuin is Phlox divaricata gemengd met andere bosplanten, zoals Tiarella ’Spring Symphony’ en varens. Op de achtergrond Verbascum phoeniceum ’Violetta’ en groengele Euphorbia cyparissias ’Fens Ruby’.

Geschikt voor humusrijke grond en halfschaduw.

TuinenLandschap l 12 l 2015

Sortiment_ModesteHerwig_Combi2_2.indd 13

13 28-05-15 14:50

Sortiment

Beemdkroon, duifkruid en blauwe knoop komen allemaal in het wild voor in Nederland. De bloei is langdurig en uitbundig, ook bij naaste familieleden elders uit Europa. Toch hebben ze maar een bescheiden carrière als tuinplant gemaakt en dat is op z’n minst verwonderlijk.

Tekst en beeld Gerard van Buiten,

K

nautia arvensis (beemdkroon), Scabiosa columbaria (duifkruid) en Succisa pratensis (blauwe knoop ) zijn in ons land inheems. Behoorlijk zeldzaam inmiddels, vooral door de toenemende voedselrijkdom in graslanden. Hierdoor verliezen ze de concurrentie met grassen. Een verkeerd tijdstip van maaien zorgt er bovendien voor dat er geen zaad gevormd kan worden.

Naast deze inheemse soorten zijn er in Europa en Azië nog veel meer te vinden.

Daarnaast hebben ook de nauw verwante geslachten Cephalaria en Succisella veel moois te bieden. Voor het grootste deel zijn het overblijvende planten van graslanden; alleen van Scabiosa vind je met

name in drogere streken als het Middellandse zeegebied ook nog eenjarige soorten.

De toepassing als tuinplant is eindeloos.

Er zijn soorten voor vochtige, voedselrijke grond en soorten voor droge, arme grond.

Er zijn lage soorten voor de kleinste tuin, terwijl Cephalaria met ruim 2,5 m in grootse beplantingen fantastisch te gebruiken is. Sommige soorten zijn delicaat en hebben regelmatige verzorging nodig, terwijl andere zeer geschikt zijn voor verwildering en het gebruik in bloemrijk grasland.

De lange bloeitijd en de rijke nectardracht hebben ze met elkaar gemeen.

hortulanus Botanische Tuin Utrecht

Over beemdkroon, duifkruid Succisella inflexa De plant komt oorspronkelijk uit zuidoost- en centraal-Europa waar hij groeit in vochtige graslanden langs rivieren. De plant wordt zo’n 60 cm hoog en vormt door de kruipende wortelstokken stevige pollen met frisgroen blad. De licht lilaroze bloemhoofdjes verschijnen van juli tot en met september in ontelbare hoeveelheden: de plant is dan een luchtige wolk met bloemen waar bijen en vlinders hun hart ophalen. Een oersterke plant die voor de kleine tuin waarschijnlijk wat al te enthousiast groeit, maar dankbaar is in grotere beplantingen en zeer geschikt om in vochtig grasland te laten verwilderen.

14

TuinenLandschap l 12 l 2015

Scabiosa-Knautia.indd 14

28-05-15 14:50

Scabiosa cinerea

Scabiosa colchica

Deze komt voor in schrale, kalkrijke graslanden in zuidelijk Europa. De plant lijkt wel op ons inheemse duifkruid (Scabiosa columbaria), maar wordt iets hoger. Het geveerde, zilvergrijze blad vormt compacte, lage pollen waarboven roze bloemhoofdjes. De plant wordt ongeveer 40 cm hoog, bossig en stevig. Ze bloeien van juli tot oktober en zijn onweerstaanbaar voor vlinders. De soort is geschikt voor verwildering in droge grasvegetaties. Bij ons op de kleigrond (maar wel droog en zonnig) veel sterker dan de veel verkochte S. columbaria ’Butterfly Blue’.

Een volslagen onbekende soort die we hebben opgekweekt uit zaad dat in Georgië werd verzameld. Het is een fraaie plant die de afgelopen jaren prima winterhard is gebleken. Op de zonnige plek in de rotstuin vormt hij een mooie bossige plant van ongeveer 50 cm hoog die de hele zomer tot aan de nachtvorst bloeit met vrij kleine, crème-gele bloemen. Leuk is het grijsgroene blad, dat in zachte winters perfect wintergroen blijft.

uid en de blauwe knoop

Succisa pratensis De blauwe knoop houdt vooral van een licht zure, vochtige bodem.

Het is een inmiddels zeldzamere soort van schraalgraslanden. De korte wortelstok heeft een eigenaardig stompe (afgebeten) vorm, daar verwijst de naam ’Duivelsbeet’ naar. In de tuin steelt de soort van juli tot oktober met blauwe bloemhoofdjes de show. Hij is daar eigenlijk niet erg kieskeurig: op droge grond wel gevoelig voor meeldauw.

Vormt stevige, opgaande planten tot zo’n 80 cm hoog. >

TuinenLandschap l 12 l 2015

Scabiosa-Knautia.indd 15

15 28-05-15 14:51

Scabiosa caucasica

Knautia dipsacifolia

Al eeuwenlang als tuinplant gekweekt. Op een losse, niet te droge grond in de volle zon zijn het dankbare planten die van juni tot september onafgebroken kunnen bloeien. De plant heeft een hekel aan natte voeten in de winter en zure grond. In de border steunen met wat rijshout of tussen lagere planten gebruiken waar ze wat steun van krijgen, anders hebben ze de neiging om te vallen. Er zijn verschillende cultuurvariëteiten die tussen de 60 en 90 cm hoog worden. Bekende variëteiten zijn: S. caucasica ’Miss Willmott’ die wit bloeit, de oude ’Blaues Siegel’ en ’Moerheim Blue’, beide fraai lavendelblauw.

Uit midden-Europa komt de bergknautia, een fraai opgaande soort die wat forser is en net wat dieper paarse bloemen heeft dan K. arvensis.

Op enkele plaatsen in Nederland is deze soort verwilderd. De plant wordt ruim een meter hoog, heeft mooi donkergroen blad en bloeit zeker van juni tot diep in september. Ook hier helpt het om na de eerste hoofdbloei de bloemstengels gedeeltelijk terug te snijden zodat de plant fris en rijkbloeiend de herfst in gaat. Een dijk van een borderplant die het ook in halfschaduw prima doet.

Knautia macedonica De donker wijnrode kleur van de bloemen van deze welbekende soort komt weinig voor bij andere tuinplanten.

Door de lange bloei van juni tot in september en de prettige groeiwijze als ’weefplant’ is het een populaire tuinplant geworden. Zoals de naam al aangeeft, komt de soort van de Balkan, waar hij in ruigten en in open bossen groeit. In de tuin groeit hij op elke grondsoort die goed doorlatend is en hij verdraagt halfschaduw. De cultivar ’Mars Midget’ blijft met 60 cm wat lager dan de soort. ’Melton Pastels’ heeft bloemen in gemengde pastelkleuren en wordt daarom nogal bejubeld, maar ik vind juist de donkerrode kleur van de soort het mooist.

16

TuinenLandschap l 12 l 2015

Scabiosa-Knautia.indd 16

28-05-15 14:51

rt die nsis. nt eit e zodat rder-

Vlinders en andere insecten

Familiealbum

De meeste soorten uit genoemde geslachten worden door insecten bestoven en zijn enorm in trek bij vlinders, bijen en hommels. Tijdens zomerse wandelingen in de Alpen zie je steevast allerlei vlinders langs het pad, en bijna altijd op de beemdkroon- en duifkruidbloemen.

In Nederland komt de beemdkroon in zonnige bermen en op rivierdijken nog wel voor. Ook daar lijken alle vlinders uit de buurt zich dan te verzamelen.

De lange bloeitijd zorgt voor een goed stuifmeel- en nectaraanbod voor allerlei bijensoorten. Een aantal wilde bijen is voor zijn levenscyclus zelfs grotendeels afhankelijk van deze plantenfamilie: de knautiabij van beemdkroon en duifkruid; de oranje dwergzandbij van blauwe knoop.

Bij Knautia-soorten komen niet alleen bijen aan de vermeerdering te pas. De zaden zijn voorzien van een mierenbroodje. Mieren slepen de zaden naar hun nest, waardoor deze worden verspreid.

De beschreven geslachten horen vanouds tot de kaardebolfamilie (Dipsacaceae), maar worden tegenwoordig ook wel ingedeeld in de kamperfoeliefamilie (Caprifoliaceae). Vast een logische keuze op basis van DNA-onderzoek, maar niet op basis van de zichtbare kenmerken. De bloeiwijze van alle geslachten in de kaardebolfamilie is namelijk heel karakteristiek. Ze staan geplaatst in een ’hoofdje’, waarbij elk bloempje vaak is voorzien van een steunblaadje of stroschub.

De bloempjes zelf hebben een kelk of een bijkelk met ’kelknaalden’, die soms vrij stekelig zijn. De stroschubben en kelknaalden blijven na de bloei aanwezig en worden vaak stevig en scherp, zodat een soort ’speldenkussen’ ontstaat. Bij Scabiosa vergroeit de bijkelk na de bloei met het zaad tot een vliezig soort parachuutje voor de zaadverspreiding. De verwantschap van de hier behandelde soorten wordt ook duidelijk in de geschiedenis van de naamgeving: ze hebben allemaal ooit Scabiosa geheten.

Knautia arvensis Onze inheemse beemdkroon komt in Zuid-Limburg, Zeeland en het rivierengebied nog redelijk algemeen voor in bermen en op dijken. Het is een veelzijdige plant die veel te weinig wordt gebruikt, wellicht doordat de plant op rijke tuingrond soms wat rommelig oogt. Wordt ongeveer 60 cm hoog en bloeit van juni tot en met september met lichtpaarse bloemen. Na de eerste hoofdbloei is de plant goed terug te snijden of af te maaien, waarna de bloei al snel weer doorgaat. Fraai in grotere borders en om te laten verwilderen in bermen en bloemrijk grasland.

<

TuinenLandschap l 12 l 2015

Scabiosa-Knautia.indd 17

17 28-05-15 14:51

Bedrijf en Organisatie

Biodiversiteit en burgerparticipat in Leeuwarden Met burgerparticipatie is niet nieuws onder zon. Het komt nu alleen meer tot uiting in de groene invulling van de stad, zoals in eetbare stadstuinen, meent beleidsadviseur Gjalt Faber van de gemeente Leeuwarden. De Friese gemeente houdt al jaren haar deuren open voor burgerinitiatieven. Het beleid is eenvoudig en ruimhartig. En het kost de gemeente bijna geen cent extra.

Tekst Wendy Bakker | Beeld Hoge Noorden, Gemeente Leeuwarden

18

TuinenLandschap l 12 l 2015

ParticipatieLeeuwarden.indd 18

01-06-15 12:48

O

Stadsboer Gosse Haarsma in zelfoogsttuin ’Âsum’.

ipatie

p het moment dat een burger, een wijkvereniging, een dorp of een instelling zich bij de gemeente Leeuwarden met een initiatief meldt, dan krijgt die een contactpersoon toegewezen. Als het gaat om projecten die het (eetbare) groen en de biodiversiteit betreffen, komt de initiatiefnemer bij beleidsadviseur Gjalt Faber terecht. Hij neemt dan binnen 48 uur contact met hem of haar op.

Er volgt een uitnodiging voor een intakegesprek.

Daarin worden de wensen van de initiatiefnemer en de mogelijkheden in kaart gebracht en hoe het initiatief gezamenlijk gerealiseerd kan worden. ,,We werkten voorheen met een eenvoudig 10-stappenplan. Inmiddels is door een kwaliteitsmedewerker een stroomschema gemaakt om het proces te stroomlijnen en in de organisatie in te bedden”, legt Faber de werkwijze uit. Toch zorgt de praktijk vaak voor een andere situatie, geeft hij toe. ,,Geen initiatief is hetzelfde, het blijft maatwerk. Met veel creativiteit kun je het ingediende project gezamenlijk tot een succes te maken.’’

Gemiddeld komen er vijf projectverzoeken voor de openbare ruimte per week binnen. Dat kan gaan om buurtmoestuinen, vlindertuinen, openbaar toegankelijke boomgaarden, fruitroutes, voedselbossen, adoptie geveltuintjes en boomspiegels en aanleg groene daktuinen. Nagenoeg alle projecten dragen bij aan maatschappelijke thema’s als sociale cohesie, gezondheid en biodiversiteit. Sinds een maand begeleiden de groenbeheerders Agnes Bruins en Nico Kelderhuis de nieuwe initiatieven en beperkt de beleidsadviseur zich meer tot advisering en communicatie. De gemeente heeft hiermee een professionaliseringslag gemaakt door de burgerparticipatie beter in te passen in de interne werkprocessen.

Ruimhartig Het is de kunst, volgens Faber, om het voor de initiatiefnemer zo laagdrempelig mogelijk te maken, zodat deze niet tegen allerlei belemmeringen aanloopt als bijvoorbeeld bestemmingsplannen.

Het motto in de Friese gemeente bij burgerparticipatie is: Ja, tenzij… Heel veel is mogelijk mits er draagvlak is onder de omwonenden van de plek waar het initiatief gerealiseerd gaat worden. ,,Het gaat immers om het ’samen doen’ bij participatie.

Als het initiatief alleen kan rekenen op steun van een kleine groep mensen, dan verzoeken we eerst meer draagvlak te creëren of het plan aan te passen. Krijg je de mensen enthousiast, dan mag je hier aan de slag.”

Burgerparticipatie vraagt om een andere atti-

tude van de ambtenaar, meent de adviseur. Het gaat niet alleen om regisseren, maar ook om je verplaatsen in de ander, meedenken, ruimte creëren, problemen oplossen en vertrouwen schenken. ,,Dan gaat er eigenlijk maar weinig fout. Verleden jaar heeft een stagiaire van Van Hall Larenstein 545 ’particuliere’ geveltuinen geïnspecteerd. Slechts twintig geveltuinen voldeden niet helemaal aan de regels die we hebben opgesteld, zoals dat de afwatering niet verstoord mag worden en er minimaal 120 cm vrij begaanbare stoep moet overblijven.”

Financiën Hoe ruimhartig het beleid van de Friese gemeente ook is, er is nauwelijks extra geld beschikbaar voor de burgerinitiatieven. Daar is de gemeente naar de burgers toe helder over. ,,En het blijkt dat burgers heel goed in staat zijn om zelf gelden voor hun initiatieven bijeen te vergaren via fondsen, crowdfunding en via sponsoring.” Wel kunnen groenprojecten in aanmerking komen voor financiering uit de wijkbudgetten. Deze kunnen vrij ingezet worden mits de projecten binnen het gemeentelijk beleid passen. Ook is de gemeente er op ingericht nieuwe initiatieven te stimuleren en te faciliteren. ,,Verleden week zijn er in de Oranjewijk 35 boomspiegels beplant. Een wijkbewoner coördineerde het project. Wij geven advies welke beplanting in welke situatie het beste groeit. De Buitendienst heeft onder meer de boomspiegels schoongemaakt en voor schone grond gezorgd.

De wijkbewoners hebben de beplanting geregeld.”

Meestal stelt de gemeente gronden ’om niet’ ter beschikking aan burgerinitiatieven voor de ’mienskip’ (gemeenschappelijk gebruik). Is er sprake van een commerciële insteek of persoonlijk gebruik van gronden dan rekent de gemeente een huurprijs. Als het eigendom van de grond bij een ander ligt, dan bemiddelt de gemeente tussen initiatiefnemer en eigenaar.

Veelal gaat het om tijdelijk gebruik van gronden.

Er wordt dan een gebruikersovereenkomst afgesloten waarin wordt aangegeven om welke grond het gaat, hoe deze grond gebruikt gaat worden en dat de grond in oude staat, na beëindiging van het initiatief, moet worden opgeleverd. Ook hierbij geldt: ’houd het zo simpel mogelijk’.

Faber geeft aan dat het beleid van de gemeente geen gevolg van bezuinigingen is. ,,Dat is geen goed uitgangspunt voor burgerparticipatie. Het gaat erom dat je als gemeente samen met de burger de stedelijke omgeving groener, leefbaarder >

TuinenLandschap l 12 l 2015

ParticipatieLeeuwarden.indd 19

19 01-06-15 12:48

en gezonder wilt maken. Dat leidt niet noodzakelijkerwijs tot vermindering van kosten, maar wel tot een andere inzet van de gelden.”

Enthousiasmeren Ecologie en biodiversiteit, meer groen in en om de stad en stadslandbouw (Eetbare Stad) zijn de dragers van het gemeentelijk groenbeleid ’Groen gezond voor mens en dier’ (zie kader).

In Leeuwarden wordt liever gesproken van de ’groene staalkaart’. Geen ellenlange nota’s, maar een korte visie en vooral veel nadruk op het doen. Zowel bij de burgers als bij het ambtelijk apparaat. ,,Om dat te bereiken is goede communicatie en bewustwording essentieel”, zegt de beleidsadviseur. ,,Je kunt er niet omheen om te investeren in het omdenken bij de collega’s in de gemeentelijke organisatie.”

Ondersteund door het IVN organiseerde hij een trainingsdag waar stadsdeelbeheerders, wijkmanagers, groenbeheerders, de sector Grondzaken en Vastgoed, sector Ruimtelijke Ordening en Inrichting en de Buitendienst aan deelnamen. Al eerder had de beleidsadviseur, samen met een stagiair van Van Hall Larenstein een startconferentie georganiseerd waarin onder meer de gemeenteraad, de betrokken gemeentelijke afdelingen, wijkpanels, burgerorganisa-

De brochure ’Boomspiegels, kleur uw wijk groener!, Adopteer een boomspiegel!’

ties maar eveneens de provincie Friesland, het waterschap, de Friese Milieufederatie, de scholen Van Hall Larenstein en Nordwin College konden meedenken over de genoemde thema’s. Door vele partijen erbij te betrekken ontstond een breed draagvlak voor het programma ’Groen, gezond voor mens en dier’. De conferentie kreeg een vervolg in de campagne en Conferentie ’Leeuwarden doet Groen’ en de Bijenconferentie.

De gemeente weet haar burgers onder andere te enthousiasmeren via artikelen in de wijkkranten. ,,Volgende week hebben we een item over bijen en biodiversiteit. Dan worden de mensen weer enthousiast en zie je een toename in de vraag ontstaan.” Ook geeft de gemeente brochures uit over bijvoorbeeld bijenvriendelijke tuinen, geveltuinen en stadslandbouwinitiatieven. Hierin staat beschreven waarom de gemeente kiest voor betreffend onderwerp, hoe je als burger je steentje kan bijdragen en hoe je een vogel of bijenvriendelijke tuin kunt aanleggen. Jaarlijks brengt de gemeente een overzichtelijk rapport uit met alle eetbare en groene initiatieven en plannen, voorzien van een stappenplan voor de initiatiefnemers, overzichtskaarten en een lijst met alle contactpersonen.

Eind 2014 had Leeuwarden 34 eetbare en 18 groene initiatieven en nog 21 in de planfase. Nu halverwege 2015 zijn al weer nieuwe initiatieven de revue gepasseerd.

Groene staalkaart Vanaf april 2015 zijn stadslandbouw en biodiversiteit volledig ingebed in de gemeentelijke organisatie. Grondslag hiervoor vormt de groene staalkaart ’Groen gezond voor mens en dier’, waarbij ecologie en biodiversiteit drager zijn van al het groen in de stad.

De gemeente had al jaren een vogelbeleid, in juni 2012 nam de gemeenteraad een initiatiefvoorstel aan om van Leeuwarden een bijenstad te maken. Daarnaast kreeg onder enthousiaste aanvoering van wethouder Isabelle Diks, Leeuwarden als Eetbare Stad meer en meer een gezicht. Gjalt Faber ontwikkelde desgevraagd een brede visie op biodiversiteit voor directie, college van B en W en de gemeenteraad waarin ecologie, stadslandbouw, natuur en burgerparticipatie werden opgenomen. Na de verkiezingen zijn deze thema’s in het collegeprogramma vastgelegd. Leeuwarden maakt onderdeel uit van het Bijenlint Fryslân. De gemeente is betrokken bij verschillende convenanten: het bijenconvenant, het Stedennetwerk Stadslandbouw, TEEB Stad en Operatie Steenbreek waarbij Leeuwarden één van de zes icoonsteden is.

<

20

TuinenLandschap l 12 l 2015

ParticipatieLeeuwarden.indd 20

01-06-15 12:48

Ter versterking van ons team zijn wij op zoek naar een: GETALENTEERDE EN CREATIEVE TUINONTWERPER STIJLTUINEN | exclusieve buitenruimtes is de tuinontwerpstudio van Erik van Gelder en gericht op het hogere segment. Wij realiseren luxueuze en geavanceerde tuinen in binnen en buitenland. De stijlvolle ontwerpen worden gekenmerkt door een strakke signatuur en een sfeervolle uitstraling.

Is het jouw droom om andermans tuin te transformeren in een privĂŠ-oase?

Kun jij je inleven in de leefwijze van onze opdrachtgevers?

Heb jij 2-4 jaar werkervaring en een afgeronde MBO of HBO opleiding?

Kun je zelfstandig een tuinproject ontwerpen en uitwerken in 3D? Kan jij met overtuigingskracht een tuinplan presenteren aan de opdrachtgever?

Heb je ervaring met digitale tekenprogrammaâ&#x20AC;&#x2122;s als Autocad, Sketch-up en Adobe?

Wil je in een klein team werken en de visie van Stijltuinen doorvoeren in de ontwerpen?

We zijn niet op zoek naar een tuinontwerper die alles al kan, maar naar een creatieveling met overtuigingskracht!

Spreekt ons werk en onze projecten jou aan en wil jij onderdeel worden van ons designteam? Dan is dit jou kans op een bijzondere en uitdagende baan.

We zien je sollicitatie met motivatie en CV (liefst met porfolio) graag tegemoet. Je kunt deze sturen naar: info@stijltuinen.nl t.a.v. Erik van Gelder.

Wil je meer over ons werk te weten komen, kijk dan op: www.stijltuinen.nl en www.erikvangelder.com

Devoted to Garden Design www.erikvangelder.com

600533_.indd 21

1-6-2015 12:52:44

Bedrijf en Organisatie

’A a n j e z e l f w e r k e n i s t o p s p o r t ’

Hoveniers zien meerwaarde in co Soms loop je als hovenier tegen zaken aan waar je niet alleen uitkomt.

Of heb je behoefte aan een sparringpartner, die helpt jouw ondernemerskwaliteiten of bedrijf naar een hoger plan te tillen. Het inschakelen van een personal coach kan dan een heleboel opleveren.

Tekst Ank van Lier | Beeld Ingimage

D

ionysios Sofronas was niet bewust op zoek naar ondersteuning, toen hij vorig jaar tijdens de Groene Sector Vakbeurs in Hardenberg in gesprek raakte met HovenierSupport. „Toen ik langs hun stand liep, bekroop me echter het gevoel dat ik met hen in gesprek moest gaan”, vertelt Sofronas, die eigenaar is van Aardoom Hoveniers in Ridderkerk. Dit bedrijf werd opgericht in 1793 en is daarmee het oudste hoveniersbedrijf van ons land. „Ik raakte aan de praat met mede-eigenaar Mello Tenge en er was meteen een klik. Ik weet niet meer waarover we precies hebben gesproken, maar ik was er wel van overtuigd dat we een vervolgafspraak moesten maken. Dat hebben we gedaan.”

In de gesprekken met Tenge bleek dat Sofronas wel degelijk met vragen en dilemma’s zat rondom zijn bedrijf. „Onbewust worstelde ik met de vraag of ik op deze manier wilde doorgaan tot aan mijn pensioen. Het bedrijf draaide goed, maar vanwege de crisis was het wel allemaal lastiger. Ook had ik het gevoel dat ik mijn medewerkers niet met de neuzen in de juiste richting kreeg, dat ze niet deden wat ik wilde.”

Blokkades wegwerken Sofronas doorliep een coachingstraject bij HovenierSupport. Hij reisde zes keer naar Heereveen voor een dagsessie met Tenge. Dit waren heftige sessies, geeft Sofronas aan. „Mello hield me een spiegel voor en hielp blokkades weg te werken en muurtjes af te breken. Ook maakte hij me ervan bewust dat ik de oorzaak van problemen niet bij anderen moest leggen, maar meer naar mezelf moest kijken.

22

Ik had meer talenten in huis dan ik zelf in de gaten had; die moest ik benutten.”

Sofronas beseft dat dit vaag en abstract klinkt. Hij licht zijn verhaal daarom toe aan de hand van een voorbeeld. „Ik had enkele personeelsleden al diverse malen aangespoord een cursus te gaan volgen en meer verantwoordelijkheid te nemen.

Zij gaven aan dat ze dit wel wilden, maar vervolgens gebeurde er niets. Dat frustreerde me. In de gesprekken met Mello bleek dat ik te zeer mijn eigen koers voer; ik vond dat alles op míjn manier moest gebeuren. En omdat ik erg perfectionistisch ben, moest dat ook nog eens foutloos. Dat voelden de medewerkers; zij merkten dat ik eigenlijk geen verantwoordelijkheden wilde afstaan. Hierdoor pakten zij de handschoen niet op.”

Zakelijke en persoonlijke winst Het besef dat zijn eigen houding ertoe bijdroeg dat zaken niet optimaal verliepen, was de eerst stap op weg naar verandering. Volgens Sofronas is hij zich geleidelijk aan anders gaan opstellen. „Ik sta positiever in het bedrijf, werk mensgerichter en sta meer open voor samenwerking. Hierdoor raken personeelsleden meer betrokken bij de onderneming en krijgen ze meer hart voor de zaak. Dat dragen ze uit, waardoor je hier ook in zakelijk opzicht de vruchten van plukt.

Mijn bedrijf sprankelt weer. En niet te vergeten, ik ben weer met plezier aan het werk, heb er weer zin in. Die meerwaarde is niet in geld uit te drukken.”

De hovenier kan collega’s absoluut aanraden om een coachingstraject te doorlopen. „Dit kan enorm veel opleve-

ren, zowel zakelijk als persoonlijk. Maar dan moet je er wel vol voor gaan, echt zaken willen aanpakken en bereid zijn om ingesleten patronen te doorbreken.”

Rollenspelen Paul Halsema van Halsema Hoveniers in Den Haag sluit zich aan bij de woorden van Sofronas: ook hij heeft de ervaring dat een coachingstraject veel winst kan opleveren. Halsema ging begin vorig jaar gericht op zoek naar een personal coach. „Ik zocht iemand met een groene achtergrond, die me kon helpen bij het begeleiden en motiveren van mijn personeel; dat verliep niet naar tevredenheid”, zegt Halsema. „Ik had het idee dat ik niet het maximale uit mijn mensen haalde, daarbij had ik moeite met delegeren. Ook wilde ik efficiënter kunnen omgaan met mijn tijd. Ik had het steeds minder naar mijn zin binnen het bedrijf en vroeg me serieus af of ik nog wel verder wilde met mijn hoveniersbedrijf en zo ja, op welke manier.”

Halsema doorliep een coachingstraject van een jaar bij HovenierSupport. Aan de hand van gesprekken en een vragenlijst werden knelpunten in kaart gebracht, die coach Mello Tenge vervolgens bij de kop pakte. „We speelden bijvoorbeeld rollenspellen, waarbij ik zogenaamd in gesprek ging met personeelsleden. Ook kreeg ik opdrachten mee om specifieke knelpunten aan te pakken. Na afloop koppelde ik naar Mello terug wat er goed en minder goed was gegaan.”

Topsport Het traject heeft er volgens Halsema onder meer in geresulteerd dat hij beter nadenkt voordat hij iets zegt. „Ook bereid ik een-op-eengesprekken of groepsgesprekken met medewerkers beter voor en plan ik hiervoor een vast moment.

Daarnaast communiceer ik beter, geef ik complimenten aan het personeel en kan ik beter delegeren en uitleggen.”

Dit leidt er ook toe dat zijn personeel taken beter oppakt, wat Halsema weer meer vertrouwen geeft en het makkelij-

TuinenLandschap l 12 l 2015

Hoveniersupport.indd 22

28-05-15 14:50

in coachingstraject ker maakt werkzaamheden uit handen te geven. „Daarbij heb ik geïnvesteerd in een softwarepakket, om administratieve handelingen te vereenvoudigen. Door dit alles heb ik weer zin om de schouders eronder te zetten, ik heb mijn drive terug.

Het was een zwaar traject, maar ik heb het als bevrijdend ervaren.”

Halsema erkent dat een coachingstraject veel tijd en ook geld kost, maar hij is van mening dat het de investering dubbel en dwars waard is. „Voorwaarde is wel dat je open en eerlijk bent: hoe opener je bent, hoe sneller je resultaat boekt.

Aan jezelf werken is topsport.” <

HovenierSupport HovenierSupport is eind 2012 opgericht door Mello Tenge, Wim van Werven en Gerard Jippes, die allemaal een achtergrond hebben in de hovenierssector cq groene sector.

Primaire doel van HovenierSupport is om hoveniers te helpen om succesvoller te ondernemen; onder meer door coaching bij ondernemers-, management- en organisatievraagstukken.

Het coachingstraject resulteert vaak in een analyse van de bedrijfsvoering en een advies om deze te optimaliseren.

„Een coachingstraject kan enorm veel opleveren, zowel zakelijk als persoonlijk. Maar dan moet je er wel vol voor gaan.”

TuinenLandschap l 12 l 2015

Hoveniersupport.indd 23

23 28-05-15 14:50

600534_.indd 24

1-6-2015 12:03:03

Het Geschil

Hovenier moet doorgebogen vlonder kosteloos herstellen

TuinenLandschap belicht geregeld uitspraken van de Geschillencommissie Groen, onderdeel van de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken, www.sgc.nl. De commissie behandelt geschillen tussen consumenten en vhg-hoveniers of Groenkeur certificaathouders. Zij doet uitspraak in de vorm van een bindend advies. Bij niet-nakomen van het advies door de hovenier, staat de vhg garant voor nakoming.

De geschillencommissie zetelt in Den Haag.

Tekst Ralph Mens | Beeld Peter Bennink

H

ovenier Jan Schelkens* heeft zich verplicht tot het leveren en leggen van een houtcomposiet vlonder bij de familie Van der Steur*. De werkzaamheden maken deel uit van een opdracht om een tuin aan te leggen bij een nieuwbouwwoning. De totaalprijs bedraagt €37.872.

De klant heeft een klacht ingediend bij de Geschillencommissie Groen omdat de planken van het terras zijn doorgebogen en kromgetrokken. De hovenier heeft aangeboden het terras te herstellen, maar wil dat niet kosteloos doen.

De familie Van der Steur wil de garantie dat eventuele schade die ontstaat bij het opnieuw leggen van het terras door de hovenier kosteloos wordt hersteld, en dat planken die niet opnieuw kunnen worden gebruikt, kosteloos worden vervangen.

De hovenier is bereid de werkzaamheden kosteloos uit te voeren. Aangezien er echter meer draagbalken moeten worden aangebracht en extra palen, vindt hij dat de extra materiaalkosten voor rekening van de klant moeten komen. Volgens de hovenier is het probleem ontstaan doordat de balken zijn aangebracht op een onderlinge afstand van 90 cm zoals bij hardhout gebruikelijk is. Composiet is echter een nieuw product en de hovenier was er niet op voorbereid dat de balken bij deze afstand zouden doorbuigen.

Deskundigenrapport De deskundige die door de commissie is ingeschakeld, bevestigt het gebrek aan de vlonder.

Ook bevestigt hij dat de gebruikte afstand tussen de draagbalken niet correct is. Het voorstel tot herstel dat door de hovenier is gedaan, is volgens de deskundige correct. Tussen de negen aanwezige draagbalken moeten acht nieuwe balken van 8x4x420 cm worden gemonteerd.

Daarna kan met behulp van klikmontage het geheel weer in oorspronkelijke staat worden gebracht.

De kosten voor het leveren en plaatsen van de draagbalken, inclusief materiaal als palen en slotbouten, zijn door de deskundige begroot op €1.252 inclusief btw. Het monteren en demonteren van alle planken inclusief materiaal begroot hij op €1.080 arbeidsloon en materiaal inclusief btw.

Beoordeling De commissie acht de hovenier aansprakelijk voor het gebrek aan de vlonder. Hij had zich moeten vergewissen van de eisen die worden gesteld aan de montage bij het gebruik van houtcomposiet. De commissie is van oordeel dat de hovenier het herstelwerk met bijlevering van de benodigde materialen kosteloos moet uitvoeren. In de offerte voor de tuin was namelijk een bedrag van €4.645 (exclusief btw) opgenomen voor de vlonder. Voor dat bedrag mocht de consument een probleemloze vlonder verwachten. Het risico van de door de hovenier gekozen werkwijze en materialen rust geheel bij hemzelf en kan niet op de consument worden afgewenteld.

Tijdens de zitting opperde de hovenier dat de klant zijn klacht te laat heeft gemeld. Volgens de commissie had deze het gebrek echter niet eerder kunnen ontdekken. Zodra hij het euvel ontdekt, heeft hij de klacht gemeld. <

Beslissing De hovenier voert de werkzaamheden uit zoals omschreven in het deskundigenrapport met bijlevering van de benodigde materialen.

Hiervoor is de klant geen financiële bijdrage verschuldigd. Op de uitgevoerde werkzaamheden en gebruikte materialen geeft de hovenier een jaar garantie.

Bovendien dient de hovenier overeenkomstig het reglement van de commissie een bedrag van €50 te vergoeden aan de consument inzake het klachtengeld. Daarnaast is hij een bedrag van €230 verschuldigd aan de commissie als bijdrage in de behandelingskosten van het geschil.

* Deze namen zijn fictief.

TuinenLandschap l 12 l 2015

Geschil-1.indd 25

25 28-05-15 14:51

Ontwerp en Inrichting

Succesvolle nabootsing van de natuur

Winnaar showtuinen

Dan Pearson heeft met de door hem ontworpen Laurent-Perrier Chatsworth Garden de titel ’Best in Show’ gewonnen. De tuin is in meerdere opzichten anders dan de andere tuinen. Ten eerste is het een bijzonder geslaagde en precieze nabootsing van de natuur. De tuin is geïnspireerd op de ’trout stream’ in de tuin van Chatsworth in Derbyshire. De tuin met honderd rotsblokken en dertig grote, veelal meerstammige, bomen lijkt zo natuurlijk dat het bijna niet voorstelbaar is, dat de hele tuin elders al eens is opgebouwd en de onderdelen genummerd naar Chelsea vervoerd zijn.

Wat het ontwerp van Pearson nog meer onderscheidt zijn de vorm en grootte. De Laurent-Perrier garden is een langwerpige driehoek waar de mensen aan alle kanten langslopen en veel groter dan de andere showtuinen. Dat maakt het ontwerpen misschien moeilijker, maar biedt ook mogelijkheden die Pearson optimaal heeft benut. De grote structuren aan de rand van de tuin, rotsformaties, een grote boomstronk en de bomen zorgen voor doorkijkjes die steeds weer een ander perspectief en daarmee spanning geven.

▸ Naam Laurent-Perrier Chatsworth Garden ▸ Ontwerp Dan Pearson

26

TuinenLandschap l 12 l 2015

Chelsea Flower Show 2015.indd 26

28-05-15 14:51

www.tuinenlandschap.nl Meer foto’s op de site

Chelsea Flower Show 2015 Van 19 tot en met 23 mei konden 157.000 mensen zich weer, op niveau, vergapen aan het beste wat de (Britse) tuinkunst te bieden heeft op de Chelsea Flower Show. Geen duidelijke trends dit jaar, maar een grote diversiteit aan thema’s, gebruikte materialen en beplantingen.

In dit artikel een selectie van wat er allemaal te zien was.

Tekst Peter Bennink | Beeld Peter Bennink, Hans Clauzing

Een tuin voor iedereen Deze tuin van de Japanse Ishihara Kazuyuki Design Laboratory is geïnspireerd op de Edo periode in de Japanse geschiedenis (1603-1868) toen de Shoguns vanuit Edo (het huidige Tokyo) regeerden.

Voor de tuinkunst was een belangrijke ontwikkeling in dit tijdperk dat tuinen bereikbaar werden voor allerlei mensen, niet alleen meer voor de rijken.

Kazuyuki laat dit zien door op een zeer kleine oppervlakte een bijzonder indrukwekkende tuin te realiseren. De tuin is klein, maar doordat het op een typisch Japans bergachtig landschap is gerealiseerd, ontstaat een beeldvullend spektakel van kleur en door de beekloop ook beweging. Boven in de tuin is een deel van het bijbehorende huis te zien. Door het open karakter van het huis en het intieme van de tuin vormen beide een sterke eenheid.

>

▸ Naam Edo no Niwara ▸ Ontwerp Kazuyuki Ishihara

TuinenLandschap l 12 l 2015

Chelsea Flower Show 2015.indd 27

27 28-05-15 14:51

De geur van de Provence Met A Perfumer’s Garden in Grasse heeft ontwerper James Basson Zuid-Europa naar Chelsea gebracht. Het stalen tuinsetje onder de olijfbomen, het paadje van halfverharding en de vele geurige planten en bloemen roepen onmiskenbaar het gevoel van Zuid-Frankrijk op.

De tuin is dan ook geïnspireerd op het Franse stadje Grasse dat van oudsher bekend staat om de parfumindustrie. De laatste decennia is deze industrie echter wat in verval geraakt, veel van de plantages waar bloemen werden geteeld voor de parfumindustrie zijn overwoekerd en worden niet meer onderhouden. De laatste jaren echter, is er sprake van een revival, vooral dankzij ecologisch verantwoorde producenten van parfums.

Bijzondere elementen in de tuin zijn de rechte, betonnen irrigatiekanaaltjes en de ’Lavoir’, een traditionele openbare wasplaats. Daarnaast staat de tuin vanzelfsprekend vol met geurige planten als tijm, Osmanthus, bergamot en lavendel. De mengeling van natuur en cultuur en van neergang en opkomst heeft Basson vertaald in een tuin die de jury met goud bekroonde. ▸ Naam A Perfumer’s Garden in Grasse ▸ Ontwerp James Basson

28

TuinenLandschap l 12 l 2015

Chelsea Flower Show 2015.indd 28

28-05-15 14:51

Een plek om je terug te trekken De eerste tuin die je ziet als je het terrein van de Showgardens oploopt is ’The Retreat’, vooral het twee verdiepingen tellende eiken gebouwtje springt in het oog. Een fraai vormgegeven bouwsel tegen een achtergrond van berken en esdoorns.

De tuin is een aantrekkelijke combinatie van traditionele Engelse elementen zoals de romantische cottage-tuinbeplanting en moderne elementen zoals een zwemvijver.

De tuin vormt zo de archetypische Engelse ’Garden Retreat’ waar de bezoeker tot rust kan komen van het drukke stadse leven. Wat knap is aan het ontwerp is dat de tuin dat gevoel ook daadwerkelijk oproept.

Het is dan ook echt een tuin die de bezoeker zelf thuis zou willen hebben.

▸ Naam The M&G Garden 2015-The Retreat ▸ Ontwerp Jo Thompson

Ode aan de islam Een opvallende verschijning in deze editie van de Chelsea Flower Show was ’The Beauty of Islam’. De witte bogen maken het in één oogopslag herkenbaar als een moderne islamitische tuin. Ook andere elementen uit de Arabische en islamitische tuinkunst zijn aanwezig, zoals de kenmerkende smalle waterloopjes die in deze tuin onderbroken worden door stervormige ’Khatims’ die het ’zegel van de profeten’ verbeelden. Maar dit is lang niet de enige symboliek die ontwerpster Kamelia Bin Zaal uit de Verenigde Arabische Emiraten in de tuin verwerkt heeft.

De tuin is een ode aan de islam en gemaakt ter nagedachtenis aan Sheikh Zayed Bin Sultan Al Nahyan, de vroegere president van de Verenigde Arabische Emiraten. Een gedicht over deze grondlegger van de VAE is gegraveerd in marmer en hangt voor de heg van Olea europea.

Daarnaast zijn er in de tuin vruchten, kruiden en specerijen te vinden zoals vijg, koffie, kardemom, gember en rozemarijn die verwijzen naar de oude specerijenroute van het Arabische rijk, waarlangs de islam zich heeft verspreid.

▸ Naam Beauty of Islam ▸ Ontwerp Kamelia Bin Zaal

>

TuinenLandschap l 12 l 2015

Chelsea Flower Show 2015.indd 29

29 28-05-15 14:52

Donkere materie

Winnaar

Fresh Gardens

De Fresh Gardens zijn de meest vooruitstrevende tuinen op de Chelsea Flower Show. In deze categorie tuinen worden de horizonten van het ontwerpen verbreedt. Winnaar in deze categorie is ’Dark Matter’. Deze tuin beeldt op duidelijke en aantrekkelijke wijze uit hoe wij mensen donkere materie waarnemen.

Donkere materie, die naar schatting 85% van alle materie in het universum uitmaakt, is op zichzelf niet te zien, maar wel het effect ervan op licht dat door de ruimte reist. Lichtstralen die miljarden lichtjaren hebben gereisd naar de aarde, buigen af in de nabijheid van grote massa’s donkere materie en dat kunnen we waarnemen.

De lichtstralen worden in de tuin verbeeld door een bundel stalen staven die op hun reis door tijd en ruimte afbuigen en zo de aanwezigheid van donkere materie verraden. De staven komen uit in een ’telescoop’. Kijk je als aardbewoner door die telescoop dan zie je hoe het licht afbuigt.

De beplanting bestaat voor ongeveer de helft uit grassen, waaronder veel bamboes, en voor de helft uit vaste planten, tweejarigen, knollen en bollen.

▸ Naam Dark Matter Garden for the National School’s Observatory ▸ Ontwerp Howard Miller Design Ltd

30

TuinenLandschap l 12 l 2015

Chelsea Flower Show 2015.indd 30

28-05-15 14:52

Nederland op Chelsea De Nederlandse inbreng in Chelsea is niet te onderschatten, dagelijks worden verse bloemen en planten uit Nederland geleverd, maar blijft veelal achter de schermen. De zichtbare bijdrage aan de Chelsea Flower Show bestond uit twee bollenkwekers, en een stand met het handgesmede gereedschap van Sneeboer.

Nederlandse ontwerpers hebben we al een tijdje niet gezien op Chelsea, of toch wel...?

Tuinontwerpster Carien van Boxtel ontwierp de stand van Schellevis Beton.

Van Boxtel pakte het echter aan alsof het om een showtuin ging. Op een tuinenshow zul je immers het meeste bekijks krijgen met een tuin. Het resultaat ’Dutch Chocolate’ is een fraai decor voor de nieuwe kleuren ’cream’ en ’chocolate’ van Schellevis. Ze worden gepresenteerd in een tuin vol bruine, oud roze en oranje planten. De tuin van gestapeld beton begroeid met planten is een eerbetoon aan De Ecocathedraal van Louis le Roy. ▸ Naam Dutch Chocolate ▸ Ontwerp Carien van Boxtel

Technisch vernuft ▸ De Cloudy Bay tuin van de Rich brothers is alweer de derde tuin die de jonge broers Harry (27) en David (24) Rich maken voor de Chelsea Flower Show. Net als de voorgaande twee is de sponsor de NieuwZeelandse wijnmaker Cloudy Bay. De beplanting is geïnspireerd op de witte Sauvignon Blanc en de rode Pinot Noir wijnen van het wijnhuis. Tussen meerstammige bomen die hoogte geven aan de tuin wisselen groepen donkere beplanting daarom groepen lichte beplanting af.

Het meest bijzondere aan de tuin is echter niet de beplanting, maar de technische vindingen. Uit een wand klapt een tafel neer en de bijbehorende krukjes rollen over rails uit diezelfde wand. Het toppunt vormt echter het tuinhuis van hout, staal en glas dat door de hele tuin kan rijden over een stelsel van rails en draaischijven.

▸ Naam Cloudy Bay Garden ▸ Ontwerp Rich Landscaping >

TuinenLandschap l 12 l 2015

Chelsea Flower Show 2015.indd 31

31 28-05-15 14:52

Een tuin voor het familieleven The Time In Between van de Australische ontwerper Charlie Albone is een tuin waarmee hij zijn overleden vader wil vertellen wat er met hem gebeurd is sinds die is overleden. De tuin bestaat uit drie delen. Het eerste is kleurrijk en druk beplant. Dit deel van de tuin viert het leven. Onder meer akelei, Iris, Protea, Digitalis en een bloeiende Magnolia maken er een levendig geheel van.

In het tweede deel van de tuin is een ronde vijver die in luttele seconden leeg kan lopen en zo het plotselinge en ongrijpbare wegvliegen van het leven van een dierbare symboliseert. Een hydraulische pomp brengt het water vervolgens langzaam weer in het bassin.

Het laatste deel van de tuin is een rond terras met een stenen bank rondom en een haard in het midden. Hier kun je gezellig met je familie of vrienden zitten praten.

Rondom staan zandstenen pilaren die elk een familielid vertegenwoordigen. De pilaren zijn, net als de zandstenen elementen waaruit het pad bestaat, verscheept vanuit een groeve in de buurt van Sydney. De jury beloonde deze tuin met een Silver-gilt medaille.

â&#x2013;¸ Naam The Time In Between â&#x2013;¸ Ontwerp Charlie Albone

32

TuinenLandschap l 12 l 2015

Chelsea Flower Show 2015.indd 32

28-05-15 14:52

40.000 stukken leisteen

Tuin volgens De Stijl

In de Brewin Dolphin Garden, ontworpen door Darren Hawkes, is het grijs van leisteen dominant.

Meer dan 40.000 stukken leisteen zijn met de hand op maat gemaakt voor een zo natuurlijk mogelijk effect. De dunne plakken zijn vervolgens verticaal aan elkaar gelijmd en vormen zo traptreden, plateaus, rechtopstaande elementen en een overkapping. Zo is op een vooruitstrevende manier met een traditioneel materiaal gewerkt.

De plateaus liggen op verschillende hoogten in de tuin wat de bezoeker een gevoel van spanning en verwondering moet geven. Door de tuin loopt een gedeeltelijk ondergrondse stroom die af en toe te zien is. Een oude muur van brokken graniet is in de tuin hergebruikt. Rondom, en op verschillende plaatsen in de tuin, zijn stapelmuren, ofwel ’Cornish hedgeing’ gemaakt met dit materiaal.

De beplanting bestaat vooral uit bekende planten die in Engeland veel toegepast worden of in het wild voorkomen.

De Telegraph Garden is een van de vaste klanten op de Chelsea Flower Show. Sinds 1992 heeft de sponsor al zestien gouden medailles gewonnen waarvan zeven Best Showgarden. Dit jaar is de tuin ontworpen door Marcus Barnett die hiermee alweer zijn vijfde showgarden presenteert.

Barnett heeft zich laten inspireren door de Nederlandse De Stijl beweging. Een stroming in de kunst en architectuur waarin eenvoud in vormgeving centraal staat. Daarom worden vooral primaire kleuren en rechte hoeken (volgens het orthogonale stelsel). Bekende leden van De Stijl waren Piet Mondriaan en Gerrit Rietveld.

Barnett heeft de principes van De Stijl toegepast op de tuinkunst en zijn tuin verdeeld in rechthoekige vakken, zowel horizontaal als verticaal. De paden, muren blokhagen, waterlopen en plantvakken zijn consequent rechthoekig en steeds van één kleur. Dit strakke vormenspel komt terug in de tuinwanden en wordt eigenlijk alleen doorbroken door de beplanting, bijvoorbeeld de meerstammige Osmanthus x burkwoodii en de Eremurus op de voorgrond.

▸ Naam The Brewin Dolphin Garden ▸ Ontwerp Darren Hawkes

▸ Naam The Telegraph Garden ▸ Ontwerp Marcus Barnett

<

TuinenLandschap l 12 l 2015

Chelsea Flower Show 2015.indd 33

33 28-05-15 14:52

600535_.indd 34

1-6-2015 9:38:53

Aanleg en Onderhoud

Kaalvraat mogelijk, maar plant herstelt zich

Het sneeuwbalhaantje Het sneeuwbalhaantje is gespecialiseerd in bladvraat van de Gelderse roos. De struiken kunnen geheel worden ontbladerd. Het ziet er soms dramatisch uit maar de planten zullen zich altijd herstellen.

S

ommige bladvretende kevertjes zoals elzenhaantje en wilgenhaantje, worden haantjes genoemd omdat de volwassen kevers kunnen ’kraaien’. Om het te horen moet je een kever stevig vastpakken en bijna in je oor stoppen.

Het sneeuwbalhaantje is gespecialiseerd in bladvraat van de Gelderse roos.

De struiken kunnen geheel worden ontbladerd. Het ziet er soms dramatisch uit maar de planten zullen zich altijd herstellen.

In sommige jaren wordt de Gelderse roos kaalgevreten door de larven van het sneeuwbalhaantje Pyrrhalta viburni.

De volwassen kevers zijn tot 6 mm lang en lichtbruin en, in tegenstelling tot andere soorten bladhaantjes, niet metaalkleurig. De larven zijn geelgroen met donkere dwarsvlekken. Ze beginnen klein, maar gaandeweg bereiken ze een lengte van 9 mm.

De eitjes overwinteren en in het voorjaar komen de jonge larven uit. Ze knagen onregelmatige gaten in het blad.

In een later stadium worden de bladeren, op de sterkste nerven na, weggevreten. De larven zijn na ongeveer 4-5 weken volwassen en laten zich dan vallen, om enkele centimeters diep in de grond te verpoppen. Twee weken later, in juli-augustus, verschijnen de jonge volwassen kevers die hun eitjes gaan leggen. Het vrouwtje knaagt een rij groefjes op de uiteinden van de eenjarige scheuten. Een vrouwtje kan wel meer dan 400 eitjes in series van 4-16 eitjes leggen. De 0,4 mm grote kogelronde eitjes worden met slijm, excrementen en knaagspaantjes afgedekt en overwinteren zo’n acht maanden. In het voorjaar verschijnen dan de jonge larven en is de cyclus weer rond. Er is dus een generatie per jaar.

Bestrijding De struiken kunnen jaren achtereen van mei tot juni worden kaalgevreten.

Toch zal een dergelijke aantasting

Tekst Leen Moraal, extern medewerker Alterra Wageningen UR Beeld A. van Frankenhuyzen en Leen Moraal

zelden of nooit tot sterfte van de struiken leiden. In stadsbeplantingen en tuinen is de ontsiering van tijdelijke aard, omdat de plant in de loop van de zomer weer volop in het nieuwe blad komt te staan.

Een chemische bestrijding is dus niet aan de orde.

Desgewenst kan men twijgen met de eitjes wegknippen. Een kever legt meer dan 400 eitjes, en dat is een aanwijzing dat er veel mis gaat. Zo zijn er mijten die de overwinterende eitjes wegvreten en zijn er minuscule sluipwespjes die hun eitjes leggen in de eitjes van het sneeuwbalhaantje. Dan komen er dus nieuwe sluipwespjes uit de eitjes in plaats van larven.

Het zorgen voor goede groeiomstandigheden houdt de struiken in een goede conditie. Een aantal Viburnumsoorten zoals V. opulus, V. trilobum en V. rafinesquianum worden als erg gevoelig beschouwd. Resistent zijn onder meer Viburnum carlesii, V. burkwoodii en V. rhytidophyllum. <

TuinenLandschap l 12 l 2015

Sneeuwbalhaan.indd 35

35 28-05-15 14:51

600536_.indd 36

1-6-2015 12:53:09

Werk in uitvoering

Wat Wie

Tekst en beeld Peter Bennink

Zelf een bijzondere aanlegof onderhoudsklus voor deze rubriek? Mail naar

pbennink@hortipoint.nl

Dunnen van zaailingen Hoveniers Kew Gardens Hovenier Eleonora Giuliodori dunt worteltjes in de moestuinen van de Londense Kew Gardens. Voor het BBC-programma â&#x20AC;&#x2122;Kew on a Plateâ&#x20AC;&#x2122; zijn specifieke gewassen aangeplant op aanwijzing van de in Engeland bekende (televisie-)kok Raymond Blanc.

Blanc koos het sortiment en de hoveniers legden de moestuinen aan en verzorgen de planten.

Naast het onderhouden van de moestuin verzorgen Giuliodori en hoofd van de moestuinen

Joe Archer ook rondleidingen en beantwoorden ze vragen van bezoekers. De meeste vragen gaan over het beheersen van ziekten en plagen.

Dat doen ze zonder bestrijdingsmiddelen, maar bijvoorbeeld met netten tegen vogels, gaas tegen insecten en door naast de worteltjes een strook lente-ui te planten die de wortelvlieg op afstand moet houden. <

TuinenLandschap l 12 l 2015

WIU Kew.indd 37

37 28-05-15 14:52

Machines en Gereedschap

Minder geluid, zelfde prestatie Weidemann brengt de eHoftrac 1160 op de markt. Een elektrisch aangedreven minishovel die een vergelijkbare capaciteit heeft als de dieseluitvoering. Met een volle accu kun je ongeveer 4 uur rijden met veel minder geluid, lagere brandstofkosten en zonder stinkende uitlaatgassen.

Tekst en beeld Johan Simmelink

38

TuinenLandschap

weidemann el shovel.indd 38

D

e Weidemann eHoftrack 1160 heeft twee elektromotoren. De elektromotor voor de rijaandrijving zit rechtstreeks op de transmissie. Vanaf deze transmissie worden de voor- en achterwielen aangedreven door een cardanas.

Met een rijpedaal regelt de chauffeur het toerental van de elektromotor tot een maximumsnelheid van 20 km per uur.

Laat je het rijpedaal los dan zal de machine door een tegenmagneet in de elektromotor stil blijven staan. Na 5 seconden wordt de elektromagnetische rem geactiveerd en deze houdt de machine op zijn plaats. Zodra je het rijpedaal weer bedient, wordt de rem ontkoppeld. Rij je van een helling af dan wordt door de elektromotor energie teruggewonnen en hierdoor kun je een langere tijd met één acculading rijden.

De tweede elektromotor is voor de aandrijving van de hydrauliekpomp. Het hydraulisch systeem is uitgerust met een

behoefte-afhankelijke pompregeling. Bedien je geen hydrauliekfuncties dan is de minimale opbrengst van de pomp 9 l per minuut. Dit is een minimum hoeveelheid om de knikbesturing actief te houden en de pomp op de standby stand te zetten.

De pomp kan dan ook direct meer olie leveren zodra het hydraulisch systeem daarom vraagt.

De loodzuuraccu’s verbruiken tijdens het laden en ontladen water. Met een centraal watervulsysteem kun je de accu’s bijvullen. Je sluit een slang aan op een speciale watertank waarin een pompsysteem zit. Deze vult het water in elke cel aan tot het gewenste niveau.

Het laden van de accu duurt onder normale omstandigheden maximaal 4 tot 6 uur.

Met deze machine kun je ongeveer 4 uur continu werken, hij is dus vooral geschikt voor gebruik in combinatie met ander werk.

l 12 l 2015

28-05-15 14:52

Accu De elektrische energie wordt opgeslagen in een accupakket van 400 kg. De loodzuuraccu met een capaciteit van 300 Ah heeft 24 cellen van 2 volt.

Deze cellen zijn afzonderlijk te vervangen.

In 4-6 uur is de accu volledig geladen.

Laden De acculader kun je met een snelsluiting aan de accu koppelen. Tijdens het laden wordt er een kleine hoeveelheid lucht in de accu geblazen.

Dit geeft een circulatie van de accuvloeistof en daardoor is er een beter contact tussen de platen en het elektrolyt.

Elektromotoren De minishovel heeft een 6,5 kW motor voor de rijaandrijving. Deze motor is rechtstreeks geplaatst op de transmissie van de voor- en achterwielaandrijving. Een cardanas brengt de aandrijving over naar de voorwielen.

e Weidemann eHoftrac 1160 Elektromotor rijaandrijving 6,5 kW Elektromotor hydrauliek 9 kW Hydrauliek systeem 37 l Hoogte beschermdak 2.257 mm Lengte 3.983 mm Breedte 1.044 mm Gewicht 2.350 kg Max. hoogte bakdraaipunt 2.760 mm Prijs â&#x201A;Ź27.900 excl. btw

Bediening Als chauffeur zit je op een goed geveerde stoel en heb je uitstekend zicht op het werktuig en het dashboard. Met een joystick bedien je de hydraulische functies. Ook de omschakeling van de rijrichting zit op de joystick. De rijsnelheid regel je met een voetpedaal.

Snelkoppeling Alle werktuigen koppel je met een snelkoppelsysteem aan de minishovel. Je vergrendelt de snelkoppeling hydraulisch. Op de giek zitten twee snelsluitventielen voor werktuigen met een hydraulische aandrijving zoals een rolbezem.

â&#x2013;¸ Weidemann Nederland b.v.

0321-32 24 27 www.weidemann.nl

<

TuinenLandschap l 12 l2015

weidemann el shovel.indd 39

39 28-05-15 14:52

Gespot

▸www.stihl.nl

Stihl HS Multi-Protect broek Het werken met een heggenschaar brengt andere gevaren met zich mee dan het werken met een bosmaaier. De Stihl HS Multi-Protect broek is een werkbroek waarin drie verschillende beschermingsstukken kunnen worden ingebracht zodat je hem kunt aanpassen aan je werkzaamheden.

Tekst en beeld Johan Simmelink

D

e Stihl HS-Multi-Protect werkbroek biedt bescherming bij het werken met de bosmaaier en de heggenschaar.

Voor verschillende werkzaamheden kun je de beschermingsstukken in de broek aanpassen. Wanneer je werkt met een heggenschaar is het beschermen van je bovenbeen een belangrijk punt. De meeste werkbroeken geven geen bescherming tegen het ’inknippen’ in het bovenbeen. Het unieke van deze broek zijn de twee beschermingsstukken die je van de bovenkant in beide broekspijpen schuift en bescherming geven van de heup tot aan de knie. Het inschuiven van de beschermingsstukken doe je voor dat je de broek aantrekt.

Het kniestuk geeft bescherming tegen vocht en het indringen van prikkende delen, zoals doornen. De bescherming van

de knie kan worden vergroot door het inschuiven van de kunststof kniestukken, bijvoorbeeld voor werk waarbij je veel op de knie moet steunen.

Bij het werken met een bosmaaier in ruw terrein kunnen rondvliegende steen-

tjes en stukjes hout verwondingen aan het onderbeen veroorzaken. In het onderste deel van de broekspijpen van de werkbroek kun je beschermingsstukken schuiven die dit gevaar verkleinen. De beschermingsstukken beschermen het onderbeen van de enkel tot aan de knie.

Bij het ontwerp van de HS Multi-Protect werkbroek is aandacht besteed aan draagcomfort. Op diverse plaatsen is het basismateriaal, katoen en polyester, gestretcht. Dit geeft een prettig draagcomfort en extra bewegingsvrijheid, maar ook sterkte aan de broek. In de heupband is elastisch materiaal verwerkt en zijn er lussen voor een riem aangebracht.

Voor het werken tijdens warme dagen kun je de broekspijpen onder de knie afritsen. Aan de achterkant van de broekspijpen zitten ritsen. Achter deze ritsen zit een open stof waardoor er meer ventilatie ontstaat wanneer je de ritsen opent.

Alle beschermingsstukken zijn gemaakt van licht en flexibel materiaal. Hierdoor blijft het draagcomfort behouden. <

TuinenLandschap l 12 l 2015

heggenschaarbroek.indd 43

43 28-05-15 14:52

Leveranciersnieuws De informatie in deze rubriek is verstrekt door de leveranciers

Comfortabele veiligheidsbril Veiligheidsbrillen worden vaak niet gedragen omdat ze niet lekker zitten. Reden voor 3M om een model te ontwikkelen dat wel lekker zit.

De SecureFit veiligheidsbrillen maken gebruik van een technologie dat de druk verdeelt en ervoor zorgt dat het montuur zich op natuurlijke wijze aan-

past aan het profiel van de drager. De bril is licht in gewicht en heeft geen bewegende onderdelen. Het past iedereen, de flexibele veren passen zich aan.

Door de stabiele pasvorm blijft hij ook tijdens het bewegen op de neus zitten. Voor het glas kan gekozen worden tussen helder, grijs en amberkleurig.

Dubbeldoelrassen combineren de kracht van sportvelden met de pracht van gazons. Een van deze dubbeldoelrassen is het Engels raaigras Vesuvius van DSV zaden.

Sportrassen worden beoordeeld op herstellingsvermogen, bespelingstolerantie en standvastigheid. Gazongrassen op

zodedichtheid, ziekteresistentie, fijnheid van blad en kleur in de winter en bij droogte.

Sierwaarde en ziekteresistentie zijn doorslaggevend. Gras voor sportvelden moet robuust, tegen een stootje kunnen en fraai zijn. De dubbeldoelrassen zijn speciaal ontwikkeld voor zowel functionaliteit als sierwaarde.

▸ 3M Safety | (015) 782 23 33 | www.3mnederland.nl

▸ DSV | (0485) 55 06 10 | www.dsv-zaden.nl

Flexibel combinatiesysteem

Buiten wonen en werken

Het nieuwe speelsysteem voor peuters en kleuters van Kompan heet Moments. Het is een combinatiesysteem voor verscheidenheid aan keuzemogelijkheden, speelwaarde en materiaalsoorten.

Met dit ontwerpprincipe kunnen individuele eisen qua speelplekinrichting vervuld

worden. De combinaties zijn standaard verkrijgbaar in verschillende kleurcombinaties, soorten staanders, typen glijbanen en een (grond)verankering naar keuze. Moments sluit aan op de belevingswereld van kinderen vanaf twee jaar en is toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

▸ Kompan | (0418) 68 14 63 | www.kompan.com

44

Kracht en pracht

De vrijstaande overkapping van Hillhout kan gebruikt worden als loungeplek, als buitenkeuken of werkplek.

De overkapping is verkrijgbaar in vier formaten en is gemaakt van gecertificeerd vurenhout.

Het hout is geïmpregneerd tegen houtrot voor een langere levensduur. Gelamineerde

staanders van 12x12 cm vormen de basis voor de overkapping. Het dak is afgewerkt met EPDM. Optioneel levert Hillhout losse wandelementen en glazen schuifwanden. Voordeel van de losse elementen is dat ze eenvoudig te demonteren zijn en herplaatst kunnen worden.

▸ Hillhout | www.hillhout.com

TuinenLandschap l 12 l 2015

Leveranciers_7kaders+Kort12.indd 44

28-05-15 14:53

Kort

Gietrand voor hergebruik GreenGuard introduceert GreenWell, een gietrand gemaakt van gerecycled plastic.

De gietrand is nog vele malen te gebruiken.

Greenwell is verkrijgbaar in twee maten, 30 en 60 l. Door het speciale profiel is het sterk tegen weersinvloeden, maaischade en vandalisme.

Een speciaal koppelsysteem maakt dat de gietrand snel aan te brengen is. Ook nieuw in de collectie is Strooisellaag, een product gemaakt van gefermenteerd blad en houtfractie. Strooisellaag geeft een mooie, afgesloten laag rond de boom, in een gietrand of vak met beplanting. De bovenlaag van de grond blijft vochtig, het bodemleven wordt gestimuleerd en het beschermt tegen onkruid, warmte en zonlicht.

In Tuinproducten van Elephant is het assortiment van de leverancier van houten tuinproducten overzichtelijk gebundeld. Voor de terrasdelen zijn leginstructies aan de catalogus toegevoegd. ▸ Elephant | www.elephantbydekker.com

Ook Pottery Pots heeft een nieuwe catalogus. De leverancier van hoogwaardige plantenbakken presenteert hierin een deel van de collectie grote buitenpotten. ▸ Pottery Pots | www.potterypots.nl

Erik van Gelder heeft een nieuwe website. De tuinontwerper laat op zijn website een portfolio zien en presenteert zijn filosofie. ▸ tuinontwerp-garden-design.com

Donkergroen behaalt de hoogste trede op de Prestatieladder sociaal ondernemen (PSO). Met deze onderscheiding laat men zien werkgelegenheid te bieden aan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. PSO is een erkenning voor socialer ondernemen. ▸ Donkergroen | www.donkergroen.nl

Volgens de nieuwe Eco Design richtlijn moeten voedingen (transformatoren) voldoen aan een maximaal toegestaan verbruik als ze onbelast zijn aangesloten op het lichtnet. Techmar heeft hierop haar voedingen aangepast. ▸ Techmar | www.techmar.nl

▸ GreenGuard | (010) 522 58 59 | www.greenguard.nl

Markant en subtiel Single CorTen Brug van Streetlife kenmerkt zich door de wijd gebogen vorm van de balusters. De brug oogt hierdoor breder en toegankelijker.

Tussen de balusters is het hekwerk voorzien van een CorTen Mech en een roestvaststalen kabel. Het hekwerk is daardoor veilig. Op de bruggen kunnen

verschillende dekmaterialen gekozen worden, bijvoorbeeld het hardhouten Solidedeck 70.

De bovenkant van het hekwerk is gemaakt van hardhout. De combinatie van cortenstaal en hardhout maakt dat de brug een warme uitstraling heeft.

De brug is zowel markant als subtiel aanwezig.

▸ Streetlife | (071) 524 68 46 | www.streetlife.nl

Organische voeding Voor bomen en grote struiken ontwikkelde DCM Vivitree, een meststof bestaande uit organische grondstoffen die gelijkmatig vrijkomen. De formule zorgt voor een rustige en continue groei, organische fosforbronnen resulteren in een sterk wortelgestel.

Voor bloeiende planten in

bloembakken, hanging baskets en bloemenpiramides komt DCM met ProLico Flower. Deze vloeibare meststof is op basis van organische voedingselementen en is aangevuld met extra sporenelementen. Door de meststof aan het gietwater toe te voegen kan het zuinig gedoseerd worden.

▸ DCM | (071) 401 88 44 | www.dcm-info.nl

TuinenLandschap l 12 l 2015

Leveranciers_7kaders+Kort12.indd 45

45 28-05-15 14:53

Agenda

Cursussen

De Tempelhof Open tuin, 6, 7, 13, 14, 20, 21, 27, 28 juni, 4, 5, 11, 12 juli, Winssen

▸ www.ontwerpinstituut.nl

Kantinegesprek 10 juni, Apeldoorn

▸ www.cobra-adviseurs.nl

▸ www.huubenadelheid-kortekaas.nl

Conceptueel ontwerpen Cursus, 11 juni, Capelle aan den IJssel

K(l)ei goed tuinieren Belevingsdag voor particuliere tuineigenaar, 7 juni, Appeltern

▸ www.ontwerpacademie.nl

▸ www.wildeweelde.nl

Valtra demo tour 9 tot 18 juni, acht locaties in Nederland ▸ www.valtra.nl/demotour

▸ www.kasteeltuinen.nl

Succesvolle inrichting van de openbare ruimte Cursus, 8 oktober, Amersfoort ▸ www.crow.nl

Opzichter/uitvoerder in de buitenruimte Cursus, 3 september, Arnhem

Zwammen en boomveiligheid Cursus, 13 oktober, Midden-Nederland

Ontwerpen met beplanting Cursus, 11 juni, Capelle aan den IJssel

▸ www.ipcgroen.nl

▸ www.cobra-adviseurs.nl

▸ www.ontwerpacademie.nl

Coördinator gladheidsbestrijding Opleiding, 9 september, Bunnik, 4 november Zwolle

Contractmanagement openbare ruimte Vijfdaagse cursus, 15 oktober, 's Hertogenbosch

▸ www.crow.nl

▸ www.haskennistransfer.nl

Snoeien conform handboek bomen Cursus, 10, 17 september, Barneveld

Bomen en buren Juridische verdieping, 5 november, Cuijk

Over de Prairietuin Cursus, 17, 24 juni, De Wilp ▸ www.siergras.nl

Rozenfestijn 9 juni t/m 12 juli, Kasteeltuinen, Arcen

Bomen en recht Cursus, 3 september, Cuijk

UAVgc Cursus, 17, 30 juni, 9, 22 september, 7 oktober, 11 november, 10 december, diverse locaties

▸ www.cobra-adviseurs.nl

▸ www.ocbor.nl

Nationale buitenspeeldag 10 juni, landelijk.

▸ www.crow.nl

▸ www.buitenspeeldag.nl

Tuinarchitectuur Proefles, 18 juni, Utrecht of Capelle aan den IJssel

Wacker Neuson demodagen 11 t/m 13 juni, Harderwijk

▸ www.ontwerpacademie.nl

▸ www.ocbor.nl

▸ www.wackerneuson.nl

Werken met de NDFF Cursus, 18 juni, Utrecht

Tropisch Vlinderfestival 11 juni t/m 20 september, Utrecht

▸ www.natuurloket.nl

Siergrassen met hun toepassingsmogelijkheden Cursus, 16 en 23 september, De Wilp

▸ www.uu.nl/botanischetuinen

De ontwerptafel Ontwerpers presenteren lastige ontwerpen, 22 juni, Apeldoorn

Bomenbeheer van A tot Z Zesdaagse opleiding, 15 september, Doorn

Herkennen van winterkenmerken Cursus, 12 november, Cuijk, 10 februari, 17 november, Hilversum ▸ www.cobra-adviseurs.nl

Ontwerp met bomen en infrastructuur Cursus, 12 november, Ede ▸ www.crow.nl

▸ www.siergras.nl

Watermanagement Opleiding, start 12 november, Utrecht

Boomtaxatie Cursus, 22 en 23 september, locatie nog niet bekend

▸ www.sbo.nl

▸ www.ontwerpinstituut.nl

▸ www.ocbor.nl

Zorgplicht en bezuiniging Cursus, 26 november, Cuijk

▸ www.hex.be

Beeldkwaliteit Praktijkmiddag, 24 juni, Ede

▸ www.cobra-adviseurs.nl

Groene dagen 12 t/m 14 juni, De Steeg

▸ www.levende-stad.nl

Natuurwet- en regelgeving in de praktijk Tweedaagse cursus, 24 september, Utrecht

▸ www.groenedagen.nl

Natuursuper Leerlokaal, 30 juni Deurne

Struinen in Haagse tuinen Open tuinenweekend, 13 en 14 juni, Den Haag

▸ www.natuursuper.nu

HEX Open tuinendagen, 12 t/m 14 juni, 12 en 13 september, Heers, België

▸ www.sbo.nl

Omgevingsrecht Opleiding, start 1 oktober, Utrecht ▸ www.sbo.nl

Beheer openbare ruimte Congres, 26 november, Arnhem ▸ www.ncbor.nl

Omgevingsrecht Tweedaagse basiscursus, 24 maart, Utrecht ▸ www.sbo.nl

▸ www.struineninhaagsetuinen.nl

Colofon Tuin en Landschap is een tweewekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia, Issnnummer 016 533 50 Schipholweg 1 Postbus 9324, 2300 PH Leiden www.tuinenlandschap.nl Secretariaat: Linda Laman en Alice Hoogenboom (071) 565 96 78 tuinenlandschap@hortipoint.nl

46

Redactie Bakker hoofdredacteur (06-35115617 / wbakker@hortipoint.nl ▸ Peter Bennink vakredacteur (071) 565 96 53 / pbennink@hortipoint.nl ▸ Ralph Mens vakredacteur (071) 565 96 52 / rmens@hortipoint.nl ▸ Miranda Vrolijk vakredacteur (071) 565 96 56 / mvrolijk@hortipoint.nl ▸ Alice Hoogenboom redactie-assistent (071) 565 96 79 / ahoogenboom@ hortipoint.nl ▸ Gerdien de Nooy fotograaf ▸ Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker bureauredacteuren ▸ Diseno vormgeving ▸ Wendy

Abonnementenservice Aanvraag en wijziging abonnement naar BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld T (0342) 49 48 44 F (0342) 41 31 41 abonnementen@bdu.nl Abonnementsprijs per jaar: €240 (excl. 6% btw). Studenten en scholieren €180 (25% korting, excl. btw). Buitenlandse abonnees betalen een toeslag voor portokosten.

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.

Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie.

Exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Wiljo Klein Wolterink mba uitgever (0342) 49 42 63 Advertentie-exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Gert-Jan Bloemendal media adviseur (0342) 49 48 07 / g.bloemendal@bdu.nl ▸ Ron van de Hoef verkoopleider (0342) 49 42 63 / r.v.d.hoef@bdu.nl Druk BDUprint

©BDUmedia, 2015 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld; evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

TuinenLandschap l 12 l 2015

Agenda_Cursus3kolom12.indd 46

28-05-15 14:53

Foto Twan Wiermans

Groene Gast

Hans Engelbrecht In welke tuin bent u aan het werk? „Dit is de tuin van Marres, Huis voor hedendaagse cultuur in Maastricht. Tien jaar geleden vroeg de toenmalige directeur mij om hier een tuin te ontwikkelen. Mijn ecologische, organische manier van aanpak sprak hem aan. De tuin was volkomen verwilderd, met mooie elementen zoals de historische ommuring, het witte tuinhuis dat het voorportaal is van de ijskelder en een aantal monumentale bomen. Met de maaimachine, de bosmaaier en de motorkettingzaag heb ik toen de eerste structuur in de tuin aangebracht.’’

Hoe is de border achter u ontstaan?

Hans Engelbrecht is ecologisch hovenier en eigenaar van De Groene Stap in Hoornsterzwaag.

„Die is begonnen als de enige cultuurplek in de tuin, een plek om groente in te verbouwen. Inmiddels groeit er een combinatie van

boerenbloemen en groenten die mogen doorschieten, prei, chicorei, eeuwige moes, zwartemoeskervel, kaardebollen, ze mogen zich allemaal uitzaaien. Dit levert een weelderig beeld op, waarvan zowel insecten als mensen profiteren.

Insecten kunnen hierdoor hun hele cyclus afmaken en mensen kunnen het hele jaar genieten van de border, ook in de winter omdat de planten niet geoogst worden.’’

Onlangs is de Nieuwe Tuin bij het Nieuwe Instituut in Rotterdam geopend, hoe bent u bij dit project betrokken geraakt? „De toenmalige directeur van Marres is inmiddels de directeur van het Nieuwe Instituut. Ook de kunstenaar met wie ik samen deze tijdelijke tuin heb ontworpen, heeft een project bij Marres gedaan.’’

In de Nieuwe Tuin zijn ook soorten als Japanse duizendknoop en reuzenbalsemien aangeplant, waarom? „De Nieuwe Tuin wil een discussie aanzwengelen over hoe we tijdelijke braakliggende plekken in de stad op een mooie manier kunnen inrichten. Op dit soort plekken kom je ook heel vaak planten tegen die als lastig worden gezien en waarmee we veelal de strijd aangaan.

Je kunt er echter ook creatiever naar kijken. Wanneer je deze planten door een uitgekiend maaibeheer isoleert, dan zijn ze goed beheersbaar, en kun je de soortenvariatie waarborgen.

Die gedoogaanpak willen we laten zien in de tuin; we raden zeker niet aan om Japanse duizendknoop en reuzenbalsemien aan te planten.’’ <

TuinenLandschap l 12 l 2015

GroeneGast12.indd 47

47 28-05-15 14:59

600540_.indd 48

1-6-2015 9:39:59