TEL_18-2015

18 Vakblad voor de groenvoorziening | 37e jaargang | 27 augustus 2015

Chaumont 2015 GroenTechniek Holland in de startblokken Veronicastrum: verticaal accent in borders Groeiremmers voor boomverzorging?

Voorplaat.indd 1

24-08-15 11:30

616830_.indd 2

21-8-2015 16:34:46

Inhoud

Nummer 18 | 27 augustus 2015

Nieuws 4 5 6 7 8

Wereldwijde migratie van planten in kaart gebracht Simon Kuiperij en Bram Wevers vierde op World Skills Bijensterkfte hoger dan langjarig gemiddelde Groensector profiteert van positieve stemming op aantrekkende woningmarkt Tuin en Landschap online

Sortiment 10 Veronicastrum 12 Veronicastrum gecombineerd 15 Emmenopterys henryi 10

Bedrijf en Organisatie 16 Volop fruit voor volkstuinders en voedselbank 20 'Ontwerpen doe ik vanuit mijn gevoel, ik voel intu誰tief of het klopt' 25 Zo zit dat: Hoe ontsla ik een werknemer wegens disfunctioneren?

Machines en Gereedschap 27

27 GroenTechniek Holland in de startblokken 28 Nominaties Gouden Klavertje Vier

Ontwerp en Inrichting 38 Internationaal tuinenfestival Chaumont-sur-Loire: Tuinen vol verzamelwoede

Foto voorplaat Miranda Vrolijk

Aanleg en Onderhoud 38

48 Verticuteren 52 Experiment: Zijn groeiremmers bruikbaar in de boomverzorging?

Service 60 Leveranciersnieuws 62 Agenda en cursussen 63 Groene Gast: Steven Ibelings

48

TuinenLandschap l 18 l 2015

Inhoud.indd 3

3 24-08-15 12:30

Nieuws

Wereldwijde migratie van planten in kaart gebracht Foto Ontwerpinstituut

Zomeratelier praat na in beeldentuin Asperen

In de beeldentuin Land en Beeld in Asperen vond 16 augustus de afsluitende bijeenkomst plaats van het Zomeratelier: de zomercursus van het Ontwerpinstituut. Thema dit jaar was ’En de wereld werd landschap’, naar Rainer Maria Rilke.

Samen met mystery guests diepten de acht deelnemers dit thema uit. In de beeldentuin presenteerden zij aan vijftig gasten hun bevindingen tijdens een wandeling. Vragen die aan de orde kwamen waren onder meer: Welke parallel zie je met de boodschap in de religie? Laten de opleidingen je als ontwerper op een vernauwende manier kijken? Bestaan er miniatuurlandschapjes in het grotere geheel van de wereld? <

Ruim dertigduizend planten zijn met succes gemigreerd naar regio’s waar ze oorspronkelijk niet vandaan komen. Dit komt overheen met 4% van het totale aantal plantensoorten wereldwijd.

Dit blijkt uit een grootscheeps onderzoek waarvan de resultaten 20 augustus in Nature zijn verschenen.

Het is voor het eerst dat de migratie van planten op wereldschaal in kaart is gebracht. Dit gebeurde onder leiding van bioloog Mark van Kleunen van de Universiteit van Konstanz in Duitsland en voorheen aan de Universiteit van Utrecht.

Voor 481 regio’s op het vasteland en 362 eilandregio’s is geïnventariseerd welke uitheemse planten zich er met succes hebben weten te vestigen. Wereldwijd zijn dat 13.168 planten, dit komt overeen met 3,9% van het totale aantal plantensoorten of ruwweg met de totale inheemse Europese flora. Door menselijk ingrijpen zijn de planten gemigreerd.

Het is daarom ook niet verwonderlijk dat zich met name op het noordelijk halfrond de grootste donoren bevinden van exoten in de rest van de wereld. Planten gingen onder meer mee wanneer er overzees koloniën werden gesticht.

Met name in Noord-Amerika hebben zich veel exoten weten te vestigen. Maar andersom geldt het ook, zo zijn ook in Europa veel uitheemse planten gekomen.

Met hun onderzoek willen de wetenschappers de urgentie van het wereldwijd controleren en beheren van de plantenmigratie onderstrepen. Door de succesvolle migratie bestaat het gevaar dat de natuur steeds minder divers wordt.

Bovendien zorgen sommige exoten voor grote problemen.

Bekende exoten die in Nederland problemen opleveren, zijn onder meer Japanse duizendknoop (Fallopia japonica), Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina) en de grote waternavel (Hydrocotyle ranunculoides). <

Commentaar

Crisis voorbij Af en toe hoor je het woord nog voorbij komen in commentaren op radio of tv, meestal van ondernemers die proberen te verklaren waarom het met hun bedrijf of in hun branche zo slecht gaat. „Ja, door de crisis...” Het is net een ouderwetse langspeelplaat die in de groef is blijven hangen.

Natuurlijk, we zien om ons heen nog de effecten van de crisis die in 2008 losbarstte na-ijlen. Bijvoorbeeld grote bouwbedrijven die onder druk van de slechte jaren opdrachten ver onder de prijs hebben aangenomen. Die plukken daar nu de wrange vruchten van. Maar de crisis? Die ligt echt lang en breed achter ons.

De cijfers die het bewijzen, liggen voor het oprapen. Zo stijgen de prijzen van woningen alweer een tijdje, ligt de verkoop van woningen weer op het niveau van voor de crisis en zit ook de nieuwbouw flink in de lift. Natuurlijk, de groensector komt altijd wat

4

TuinenLandschap l 18 l 2015

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 4

later op gang, want die tuintjes worden meestal pas als laatste aangelegd. En bezuinigingen bij de overheid op openbaar groen laten zich ook nog wel even voelen.

Maar ondernemers die nu nog roepen dat het de schuld is van de crisis dat het zo slecht met ze gaat, moeten echt bij zichzelf te rade gaan. Of ze hebben hun bedrijfsvoering nog niet op orde gebracht, of ze hebben zich onvoldoende aangepast aan de nieuwe marktrealiteit.

Ik stel voor dat we het woord ’crsis’ voortaan standaard vervangen door het woord ’kansen’. Dat bekt ook beter dan het eeuwige ’uitdaging’ dat toch iets van weerzin of het vermoeden van weerstand in zich bergt. Dus in plaats van „Als gevolg van de crisis hebben we onze bedrijfsvoering aangepast”, zeggen we „Als gevolg van de kansen in de markt hebben we onze bedrijfsvoering aangepast”. Omdenken dus!

Ralph Mens vakredacteur

24-08-15 12:32

Simon Kuiperij en Bram Wevers vierde op WorldSkills Vier dagen lang (12 tot en met 15 augustus) werkten Bram Wevers en Simon Kuiperij aan een tuin tijdens de WorldSkills in het Braziliaanse São Paulo. De oudstudenten van het Groenhorst College in Velp namen het op tegen veertien hoveniersteams uit andere landen. Met 516 punten behaalden ze de vierde plek en de titel ’Master of Excellence’.

Gefeliciteerd! Blij met het resultaat?

Simon: „Jazeker! We gingen wel voor een podiumplek, dus toen bleek dat na het goud voor Italië en de twee zilveren medailles voor Zwitserland en Engeland er geen brons was, was dat wel even zuur. Maar aan de andere kant viel het ook mee, want bij het inschatten van de concurrentie dachten we dat de zesde plek het meest reëel was.’’

Bram: „Ja, ik denk dat we hier heel blij mee kunnen zijn. We horen toch bij de top van de wereld.’’

Hoe hebben jullie je voorbereid op de wedstrijd?

Bram: „Drie maanden van tevoren kregen we het ontwerp van de tuin met foto’s van de toegepaste materialen. We hebben er een week voor uitgetrokken en

Op dag twee bouwden Wevers en Kuiperij de stenen bak. Op de achtergrond de natuurstenen stapelmuur. de tuin in vier dagen aangelegd om vooral het tijdsonderdeel te oefenen. Want elk land is best in staat om die tuin aan te leggen, maar het gaat erom of je het binnen 22 uur lukt (drie dagen van zes uur en een kwartier en één dag van drie uur en een kwartier, red.). En of je elke dag de juist onderdelen af hebt.’’

Simon: „Overigens wordt het ontwerp tijdens de WorldSkills zelf nog 30% aangepast, dus dat verhoogt de moeilijkheidsgraad.’’

Links Simon Kuiperij, rechts Bram Wevers.

En hadden jullie elke dag de gevraagde tuinconstructies af?

Bram: „Alleen de eerste dag is dat niet gelukt met de stapelmuur van natuursteen, een soort kwartsiet.’’

Simon: „We dachten dat het een soort zandsteen zou zijn, een veel zachter materiaal.

Kwartsiet is zo hard, om dat met de hand te hakken, dat is bijna niet te doen, daar zijn we veel tijd mee verloren. En omdat de muur niet af was, ook punten.’’

Bram: „Op de andere dagen kregen we de onderdelen wel af. Het straatwerk van Portugese keitjes en de stenen bak op dag twee, de dag erna de vlonder, de staptegels en een deel van de vijver en de rest van de tuin op de laatste dag.’’

Simon: „Daar viel onder meer het inplanten van tropische planten onder: palmen en kamerplanten, echt ander materiaal dan hier in Nederland.’’

Hebben jullie nog wat opgestoken van jullie buitenlandse collega’s?

Bram: „Ja, je ziet toch dat an-

dere teams bepaalde constructies anders aanpakken. Het Zwitserse team bijvoorbeeld hield de binnenkant van de natuurstenen stapelmuur ruig, waardoor je veel meer stevigheid creëert en de dekplaat veel mooier te leggen is. Die ruige achterkant komt toch uit het zicht te liggen.’’

Simon: „En het Oostenrijkse team bouwde een dubbele muur, waarbij de muur van boven naar beneden van smal naar breed afliep, zo wordt de muur ook veel steviger. We zagen wel dat die landen veel vaker dit soort muren aanleggen.’’

Wat zijn de toekomstplannen?

Simon: „Ik heb een vaste baan bij hoveniersbedrijf Harry Esselink in De Heurne’’ Bram: „En ik ga verder met de hbo-opleiding Tuin- en Landschapsinrichting aan Larenstein in Velp. Ik begin aan het tweede jaar. Volgend jaar moet ik kiezen tussen Landschapsarchitectuur en Realisatie & Management. Ik neig naar die laatste, maar je weet het maar nooit.’’ <

TuinenLandschap l 18 l 2015

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 5

5 24-08-15 12:32

Nieuws

De laatste tien jaren is wereldwijd de sterfte van bijenvolken hoger dan het langjarige gemiddelde.

De gemiddelde sterfte onder honingbijen in de winter 2014/2015 was met 18% opnieuw hoger dan het langjarig gemiddelde. Dit bedraagt namelijk circa 10%. Ook in Nederland is dat het geval. Dit blijkt uit het Compendium voor de Leefomgeving.

werden duidelijke verbanden gevonden met besmetting door de Varroamijt en met de imkerpraktijk. Andere factoren die bijensterfte kunnen verklaren, zijn voedselgebrek door minder bloeiende planten, eenzijdig dieet door monoculturen in de landbouw, de geringe genetische diversiteit van de honingbij en klimaatverandering.

De laatste tien jaar gaan wereldwijd de aantallen bijenvolken achteruit. Naast deze sterfte onder honingbijen laten de populaties van veel wilde bijensoorten een afname zien.

De verhoogde bijensterfte wordt vermoedelijk veroorzaakt door een combinatie van factoren die elkaar kunnen versterken. Eén van de mogelijke oorzaken is het gebruik van zogenoemde neonicotinoïden.

Naast gewasbeschermingsmiddelen zijn er andere factoren die de toegenomen bijensterfte kunnen verklaren.

In een Duitse monitoringstudie

Consensus Op dit moment is er nog geen wetenschappelijke consensus over de mate waarin gewasbeschermingsmiddelen bijdragen aan de bijensterfte.

De achteruitgang van de wilde bijen en hommels blijkt uit het grote aandeel bijensoorten dat bedreigd is. Van de 338 in Nederland aangetroffen soorten staan er 188 (56%) op de Rode Lijst. Daarvan zijn 35 soorten uit Nederland verdwenen, 31 ernstig bedreigd, 52 bedreigd, 53 kwetsbaar en 17 gevoelig. <

Foto Peter Bennink

Bijensterfte hoger dan langjarig gemiddelde

Warmte en regen zorgen voor onkruiddruk De flinke regenval in combinatie met hoge temperaturen zorgen voor een enorme onkruiddruk. Dat merkt ook schooltuinleider Roel Kreeft op de voedzame klei van een schooltuincomplex in Amstelveen. „Dit weekend is er weer 44 mm gevallen. Het ploft gewoon de grond uit. Voor de kinderen is het niet meer bij te houden dus pak ik ook vaak de schoffel erbij.” Ondanks de vele regen is de grond nog goed te bewerken. Kreeft: „Sinds we in de winter de rotorkopeg gebruiken in plaats van de frees is de bodemstructuur veel beter en watert de grond goed af.” <

c o l u m n

Zwerfkeienbevrijdingscampagne Ik kreeg op Facebook een bericht van een van mijn ’vrienden’. Hij steunde een campagne die was opgezet voor de vrijlating van de talloze zwerfkeien die in zogeheten schanskorven zitten opgesloten. Dat zijn er heel wat want de schanskorf is één van de modeverschijnselen bij tuininrichting van het moment. En ook in de weg- en waterbouw worden heel wat keerwanden gemaakt van draadgaas en opgevuld met keien.

De Facebookcampagne werd ondersteund met de leus: ’Een steen hoort niet in een kooi!’ Daardoor kwam het wellicht dat ik tijdens een wandeling besefte hoe heerlijk vrij de zwerfkeien het in mijn vakantieland hadden.

De actie deed me ook denken aan het ’Kabouterbevrijdingsfront’ dat zich eveneens inzet voor de vrijheid: die van tuinkabouters. De beweging vindt dat tuinkabouters, net als mensen, recht hebben op vrijheid.

De kabouters opsluiten in tuinen zou immoreel zijn.

Er zijn wereldwijd meerdere bevrijdingsfronten actief.

6

Meest bekend zijn de organisaties in Frankrijk, Italië en Engeland. De activisten bevrijden de tuinkabouters vaak uit de tuinen waarin ze staan. Soms verdwijnen de kabouters voorgoed. Anderen worden terug gevonden in bossen, volgens de actiegroepen hun natuurlijke leefomgeving.

Een nuchtere hovenier denkt wellicht na het lezen van bovenstaande onzin: „Ik geloof dat ik nu al weer toe ben aan vakantie.” Besef dan dat met u wellicht nog niet zo veel aan de hand is, in tegenstelling tot bovenstaande activisten. Maar ja, je moet er wel voor op je hoede zijn.

Wie weet wordt u binnenkort geconfronteerd met opengeknipte schanskorven waaruit de stenen zijn ’bevrijd’.

Wat staat ons nog meer te wachten? Een groepering met de actie ’Een boom staat voor paal aan een paal’?

Kijk maar eens wat de zwartepietendiscussie teweeg heeft gebracht. Nederland lijkt volledig van God los.

Bart Hoes tuinontwerper Jack van Haperen ontwerper/hovenier Ruud Vermeer hovenier

Jack van Haperen sales@formaverde.nl TuinenLandschap l 18 l 2015

NieuwsPag_6-7-8.indd 6

24-08-15 12:30

Groensector profiteert van positieve stemming op aantrekkende woningmarkt

Foto Peter Bennink

Alle seinen op de woningmarkt en in de nieuwbouw lijken op groen te staan. De verkoop van het aantal woningen ligt weer op het niveau van voor de crisis. Ook de bouw van nieuwe woningen zit in de lift met dit jaar een productiegroei van 8,5%. Profiteert de groensector al van de aantrekkende huizenmarkt?

Volgens VHG-voorzitter Rien van der Spek is de stemming in de particuliere sector positief. „Je ziet dit voorjaar en deze zomer dat het aantal opdrachten toeneemt. Het gaat met name om renovatie van tuinen bij bestaande huizen. Er is meer mobiliteit op de woningmarkt en dat merkt de groensector.”

Het aantal opdrachten voor tuinen bij nieuwbouwwoningen is nog niet heel sterk. „Het aantal aanvragen neemt toe, maar dit levert niet altijd concrete opdrachten op. Voordat ook dit aantrekt ben je acht,

Deze kolom valt onder redactionele verantwoordelijkheid van vhg.

negen maanden verder.”

De openbare ruimte en de kantorenmarkt blijft nog sterk achter qua investeringen. „Je ziet dat bedrijven eerst weer op kracht moeten komen, voordat ze gaan investeren in groen rond het bedrijf. Gemeenten zijn erg behoudend met investeringen als gevolg van de invoering van de nieuwe Participatiewet.” Volgens Van der Spek is er nog steeds sprake van een verdringingsmarkt. „Het volume wordt niet groter, daardoor is de concurrentie scherp en staan de prijzen onder druk.”

Prinsjesdag Overall is de stemming in de groensector echter positief. De VHG-voorman verwacht ook richting Prinsjesdag positieve berichten van het kabinet. „De groeicijfers zijn positief. Je ziet dat het sentiment bij het publiek is omgeslagen, er is nu

meer vertrouwen en ook de werkloosheid loopt langzaam terug. Ook in de groensector trekt het aantal vacatures weer aan.” Van der Spek merkt op dat de groensector relatief weinig faillissementen kent. „De meeste mkb-bedrijven hebben eigen vermogen waarop ze hebben ingeteerd. Daardoor hebben ze de crisisjaren weten te overleven. Ook zijn bedrijven ingekrompen of flexibeler gaan werken.” Volgens de VHGvoorman wordt de uitdaging straks om genoeg mensen te krijgen. „Enerzijds hebben we vergrijzing in de sector, anderzijds komen er minder nieuwe leerlingen van de groenopleidingen. Gelukkig is het imago wel verbeterd en is er meer interesse voor groen onder jongeren.”

Barometer Ook de Economische Barometer van de VHG laat al twee

vhg

Bruisend Toen ik vanmorgen naar mijn afspraak reed, merkte ik dat het verkeer alweer een stuk drukker was dan de afgelopen weken. De vakantietijd zit er zo langzaam maar zeker weer op.

Ik zie ook alweer uit naar het komende halfjaar.

De agenda staat inmiddels helemaal vol met activiteiten.

De regionale afdelingen organiseren bijvoorbeeld weer diverse interessante bijeenkomsten op het gebied van vakontwikkeling, bedrijfsvoering en ondernemerschap. In het kader van het VHG-Professionaliseringsprogramma wordt het aantal workshops verder uitgebreid.

Eind september is er weer een landelijke Open Dag Hoveniers met alle promotie er omheen, ge-

Egbert Roozen directeur vhg e.roozen@vhg.org

NieuwsPag_6-7-8.indd 7

kwartalen op rij een positieve stemming onder hoveniers en groenvoorzieners zien. In april van dit jaar was ruim 47% van de VHG-leden positief gestemd over het bedrijfsresultaat voor het tweede kwartaal. Het aantal ondernemers dat een negatief resultaat verwachtte kwam uit op 10%. Eind 2014 lag dit aantal nog op ruim 20%. In juni was ruim 44% van de deelnemers aan de Economische Barometer positief gestemd over het derde kwartaal, terwijl 15,7% een slechter resultaat verwachtte.

De lichte daling in het optimisme is volgens Van der Spek te wijten aan het feit dat hoveniers het in het voorjaar erg druk hebben gehad, en daardoor geen tijd hebben gehad om offertes binnen te halen voor na de vakanties. „Meestal trekt dit in het najaar weer bij.” <

volgd door het event Future Green Cities eind november.

Op cao-gebied vindt er een evaluatie van het jaarurenmodel plaats en starten de voorbereidingen voor de onderhandelingen voor een nieuwe cao. Binnen het onderwijs is veel veranderd. VHG neemt nu het voortouw om op regionaal niveau de brug tussen onderwijs en bedrijfsleven te slaan.

En dan niet te vergeten; alles wat er op politiek gebied weer gaat spelen. Prinsjesdag komt eraan.

Daarnaast gaat VHG zijn netwerk bij gemeenten, provincies en waterschappen verder uitrollen.

Kortom, er staat een bruisend halfjaar voor de deur. Met veel in petto van, voor, door en samen met onze leden. We gaan er iets moois van maken!

TuinenLandschap l 18 l 2015

7 24-08-15 12:30

Tuin en landschap o

nline

www. tuinenlandschap. nl

Van onderstaande berichten staat een uitgebreide versie op de site van TuinenLandschap

Dekkingsgraad BPL daalt naar 104,8%

WijmakenNederland @WijmakenNL Meer tegels in je tuin dan groen? Tijd om dat te veranderen voor het klimaat.

De dekkingsgraad voor het Bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw (BPL) is eind juni met 0,4% gedaald tot 104,8%.

Dit komt doordat de rente de afgelopen maanden sterk is gedaald.

Stadschoreograaf @MartijnvDijck @gemeenteHelmond plant buiten centrum geen bomen meer in boomspiegels oftewel verharding. Geef een boom de ruimte!

’Niet-chemische onkruidbestrijding onvoldoende’ Gebruik van enkel niet-chemische onkruidbestrijding is onvoldoende om tot gewenste beeldkwaliteit te komen. Dat concludeert onderzoeker Katrien Devriendt van VIVES hogeschool in Roeselare in een studie naar niet-chemische onkruidbestrijding.

Vermeulen Groen @VermeulenGroen Nog volop bezig met het opruimen van stormschade. Eerst is de verkeershinder en het gevaar, nu de rest van de bomen

Steeds meer boktorren in Duitse stadsbomen

GroenVandaag @GroenVandaag Het regenwolkje doet het werk. #buitenplanten #watergeven

In Duitsland worden steeds vaker Aziatische boktorren in stadsbomen gevonden. In Maagdenburg is Anoplophora glabripennis ontdekt in een Aesculus. In Baden-Württemberg en Beieren waren eerder dit jaar ook al diverse boktorvondsten gedaan, in Acer en Salix.

Marie-JoséeRöselaers @MarieJoseeRose Drijvende kassen kunnen een prachtige groene loopbrug vormen tussen centrum en Floriade-terrein.

Nieuwe webshop Donar Groen Donar Groen, leverancier van handgereedschappen, werkkleding en andere werkbenodigdheden heeft sinds kort een uitgebreide webshop. Lezers van Tuin en Landschap krijgen introductiekorting (zie website).

Einde lage btw leidt tot zwartwerken tuinenlandschap.nl Driekwart van de Nederlandse huizenbezitters denkt dat de beëindiging van het lage btw-tarief op renovaties zwartwerken in de hand helpt. Bent u het hiermee eens?

Buurtbewoners maaien natuurpark Blokweer

Discussieer mee in de tuinenlandschap-groep

74% Foto Hans Timmerman

zei ja tegen de stelling:

Ab

on

nee

r

Elk jaar in augustus worden de ecologische oevers van het 16 ha grote natuurpark Blokweer in Hoorn gemaaid. Het maaisel wordt handmatig bij elkaar geharkt en op hopen gezet door buurtbewoners die zich betrokken voelen bij het beheer en de flora en fauna van het park. In het park komen 400 plantensoorten voor.

’Laagrisicomiddelen moeten voor de sector behouden blijven’ Stem mee over de volgende peiling:

’De crisis is nu wel echt voorbij, dat merken we ook aan onze eigen bedrijfsresultaten’

Ni u op de Bij sommige artikelen in dit blad staan icoontjes, deze verwijzen naar extra informatie op de website eu Tuin Foto’s Filmpjes Dossiers Documenten en links naar websites Praat mee ws enL bri ands ef chap 8 TuinenLandschap Landschap l 1188 l 2015

NieuwsPag_6-7-8.indd 8

24-08-15 12:30

616831_.indd 9

21-8-2015 16:34:59

Sortiment

Veronicastrum Heb je een strak opgaande plant nodig die een krachtig verticaal accent aanbrengt in de border dan voldoet Veronicastrum aan deze eisen.

Het is een sterke, langlevende borderplant met fraai blad en lange aarvormige bloeiwijzen, die van het vroege voorjaar tot diep in de winter sierwaarde heeft.

Veronicastrum sibiricum ’Red Arrows’. Een zaailing gevonden door kweker Coen Jansen. Jonge blad en stengels roodbruin getint. De donker violetblauwe bloemen komen uit donkere knoppen. Stevige, compacte plant. Volle zon, hoogte 120 cm, bloei 5-7, 7 per m2.

Tekst en beeld Modeste Herwig

D

e hoge, statige virginische ereprijs met blad in kransen rond de stengels heet sinds enkele jaren niet meer Veronica maar Veronicastrum. Beide geslachten zijn lid van de Plantaginaceae, waarbij er onder het geslacht Veronica veel meer soorten vallen (zie Tuin & Landschap nr. 16/17).

Veronicastrum is een hoge borderplant met een stevige, regelmatige groeiwijze.

De plant is voor de bloei al decoratief vanwege het smalle blad dat in regelmatige kransen rond de stengels staat.

Het is vaak roodbruin getint in een jong stadium. De kleine bloemen met lange meeldraden zitten dicht op elkaar in aarvormige trossen die uitlopen in een dunne punt. Ze zijn wit, roze, violet of blauw van kleur. Na de bloei is er sierwaarde van de dan bruinverkleurende aren. Het blad krijgt na de zomer vaak een gele verkleuring. Tot diep in de winter blijft Veronicastrum de aandacht trekken.

Veronicastrum combineren Vooral in wat grotere groepen komt de verticale groeiwijze van Veronicastrum goed tot z’n recht. Voor forse, onderhoudsvriendelijke borders is dit een goede plant die veel effect zal geven. Combineer de

10

strakke aarvorm bijvoorbeeld met een ronde bloeiwijze zoals die van Phlox, of met platte bloemen zoals van Achillea, Echinacea en Sedum. Andere fraaie combinaties zijn te maken met Salvia nemorosa, Echinops en Eupatorium. De combinatie met siergrassen is ook geslaagd; vooral de cultivars met een wat vollere bloemkleur, samen met niet al te forse Miscanthus, Deschampsia cespitosa ’Goldtau’, Molinia arundinaea ’Karl Foerster’ en Stipa gigantea.

De beste plek Veronicastrum is een sterke vaste plant die niet zo snel groeit maar jarenlang vast kan blijven staan. Na ongeveer twee jaar is een mooie pol ontstaan. De plant groeit het best in vrij vochtige, humusrijke en niet al te voedzame grond. Bij droogte zal het blad snel slap gaan hangen. Een zonnige plek heeft de voorkeur en geeft de rijkste bloei, maar lichte schaduw wordt ook verdragen. Vooral op een zonnige plek kan de grond iets vochtig zijn, op wat drogere grond is halfschaduw beter.

Wordt Veronicastrum te hoog dan kun je de stengels eind mei toppen. De bloei valt iets later, de stengels blijven lager en zijn meer vertakt.

Veronicastrum virginicum ’Erika’. De beste roze vorm met fijne aren in een zachtroze tint. In het voorjaar zijn de stelen en het blad opvallend roodbruin getint. Langzame groeier. Volle zon/ halfschaduw, hoogte 140 cm, bloei 7-8, 7 per m2.

Soorten en cultivars ▸ Veronicastrum japonicum, Japanse ereprijs. Volgens Hans Kramer van De Hessenhof is de naamgeving omstreden. Het zaad komt uit Japan. De lange violetblauwe aren hangen sierlijk over, dit geeft een losser effect. Volle zon, hoogte 130 cm, bloei juniaugustus, 5 per m2. ▸ Veronicastrum sibiricum, zwarte

TuinenLandschap l 18 l 2015

Sortiment_Modeste_Herwig.indd 10

24-08-15 10:47

zaailing blad en blauwe ge, bloei

Veronicastrum sibiricum ’Spring Dew’. Bij deze selectie van Piet Oudolf zijn de zeer lange bloemaren wit, soms heel licht violetblauw zoals hier in RHS Wisley Garden. Volle zon, hoogte 150 cm, bloei 7-8, 5 per m2.

Veronicastrum virginicum ’Diana’. Een van de mooiste witte cultivars met een stevige, opgaande groeiwijze. De aren zijn meestal goed vertakt, wat een vol effect geeft. Volle zon/halfschaduw, hoogte 140-150 cm, bloei 7-8, 7 per m2.

oze n het d on/ er m2.

Veronicastrum virginicum ’Apollo’. De vrij dikke, soms kronkelende en tot 30 cm lange aren zijn dicht bezet met licht violetblauwe bloemen. Volle zon/halfschaduw, hoogte 120-140 cm, bloei 6-7, 7 per m2.

Veronicastrum virginicum ’Fascination’. Een hoge vorm met lange donkerviolette aren, vaak verbreed door bandvorming (fasciatie). Wat oudere pollen groeien vaak minder stevig. Volle zon/halfschaduw, hoogte 150-160 cm, bloei 7-8, 5 per m2.

ereprijs. Deze soort lijkt op de volgende maar is in alle delen wat forser. Een stevige plant die vrij vroeg bloeit, soms al eind mei, in ieder geval eerder dan de volgende soort. ’Kobaltkaars’ is donker violetblauw (130 cm). ’White Apollo’ heeft witte bloemen, groeit mooi rechtop (140 cm). Volle zon/ halfschaduw, hoogte 130-160 cm,

bloei 6-8, 5-7 per m2. ▸ Veronicastrum virginicum (voorheen: Veronica virginica), virginische ereprijs. Het lange, smalle blad staat in regelmatige kransen rond de stengels. Kleine violetblauwe bloempjes in lange aarvormige trossen. De lange bloeitijd is te danken aan de vertakking en vorming van nieuwe

Veronicastrum virginicum ’Adoration’. Recente aanwinst van Piet Oudolf, zeer stevig, mooi winterbeeld.

Donkere stengels, goed vertakte bloeiwijze. Violette bloemen komen uit roze knoppen. Volle zon/halfschaduw, hoogte 160 cm, bloei 7-8, 5 per m2.

Veronicastrum virginicum ’Lavendelturm’. Hoge, redelijk stevige plant met lichtvioletblauwe aren.

De bleke lavendelkleur is niet zo opvallend, komt mooi uit tegen een donkere achtergrond. Volle zon/halfschaduw, hoogte 160-180 cm, bloei 7-8, 5 per m2.

bloemen in de bladoksels. ’Album’ is een uitstekende witte met lange, slanke aren en smal blad (150 cm). ’Cupid’ blijft lager en heeft korte paarsviolette aren, rondom de middelste aar is een krans van kleinere aartjes (100 cm). ’Pink Glow’ heeft zacht roze bloemen (150 cm). ’Pointed Finger’ heeft licht violetblauwe bloemen in

smalle aren die aan vingers doen denken (150 cm). ’Roseum’ is heel lichtroze, bijna wit (100 cm). ’Temptation’ is violet (120 cm).

Volle zon/halfschaduw, hoogte 100-150 cm, bloei 7-8, 5-7 per m2.

< TuinenLandschap l 18 l 2015

Sortiment_Modeste_Herwig.indd 11

11 24-08-15 10:47

Sortiment Tekst en beeld Modeste Herwig

Veronicastrum gecombineerd Voor een verticaal accent

Locatie De Tuinen van Appeltern

Een afwisseling van vormen is vaak al voldoende om een geslaagde beplanting te creëren. Hier zijn voornamelijk witte bloemen gebruikt, vormcontrasten zijn nu nog belangrijker. De lange, dunne bloeiaren van Veronicastrum virginicum ’Album’ vallen extra op naast de vrij platte bloemschermen van Achillea ptarmica. Ze zorgen voor een krachtig verticaal accent. Door hier en daar een beetje oranje en donker blad te gebruiken wordt deze witte border sprekender. Gebruik altijd weinig (10-20%) van een accentkleur voor een optimaal effect.

Deze borders zijn in 2001 aangeplant naar een ontwerp van Piet Oudolf. Zijn naturalistische stijl van beplanten sprak de Engelsen zeer aan en is inspirerend geweest voor vele andere beplantingen. De dubbele borders zijn beplant met diagonaal geplaatste stroken van ongeveer drie soorten, afwisselend gecombineerd met diverse partners. De borders zijn onderhoudsvriendelijk: steunen, mesten en water geven is niet nodig. Een lange strook Veronicastrum virginicum ’Lavendelturm’ vormt de achtergrond voor Sedum ’Matrona’. Hier en daar staat een kleinere groep Asclepias tuberosa om voor diversiteit in de combinaties te zorgen.

Locatie en Ontwerp RHS Wisley Garden, Tom Stuart-Smith

Locatie en Ontwerp Glasshouse Borders, RHS Wisley Garden, Piet Oudolf

Voor een naturalistische border

www.tuinenlandschap.nl

Namen van soorten en cultivars op deze foto’s

12

TuinenLandschap l 18 l 2015

Veronicastrum gecombineerd.indd 12

24-08-15 10:47

Voor hoogte in de border

Locatie en Ontwerp RHS Wisley Garden, Tom Stuart-Smith

Deze border met in het midden de hoge Veronicastrum sibiricum ’Spring Dew’ is begin juli gefotografeerd in de beroemde tuin van de Royal Horticultural Society in Wisley. Het is een lange, zo’n 2,5 m diepe border met sterke vaste planten die lang hun sierwaarde behouden. Net buiten beeld bloeien Stipa gigantea en Deschampsia cespitosa ’Bronzeschleier’. De kracht van deze beplanting zit vooral in de herhaling van een beperkt aantal planten en de afwisseling van slechts twee kleuren.

Complementair (groen)geel en violetblauw versterken elkaar, vooral als ze direct naast elkaar worden geplaatst.

TuinenLandschap l 18 l 2015

Veronicastrum gecombineerd.indd 13

13 24-08-15 10:47

werking met ons netwerk van n wij voor een snelle uitwisseling amen luisteren wij naar uw eften om optimaal te kunnen agen. producten en ontwikkelen uw behoeften beantwoorden en bruiksgemak dat leidt tot 100% Beschouw het als onze tweede

Voldoet aan al uw wensen

evoel voor verantwoordelijkheid ijke strategie staan in het teken natuur. s ertoe u met concrete acties

en.

3

616832_.indd 14

24-8-2015 12:08:03

Sortiment

Emmenopterys henryi Wilson noemde het ’één van de allermooiste bomen van de Chinese bossen’, maar in ons klimaat heeft de boom helaas moeite om tot rijke bloei te komen.

Toch is Emmenopterys henryi een elegante kleine boom voor tuinen en parken. Als laanboom is deze soort ongeschikt.

Tekst Ronald Houtman, sortimentsdeskundige, beeld Plants

and Pictures

E

+ Elegante kleine boom + Mooi blad + Fraaie bloei (zie minpunt) + Winterhard

– Bloeit niet als jonge plant en heeft veel warmte nodig om te bloeien – Moeizame vermeerdering

mmenopterys henryi is genoemd naar de Ierse planthunter Augustine Henry die de boom aan het eind van de 19e eeuw meerdere keren in China zag. Toch was het de bekende planthunter E.H. Wilson die in 1907 zaden naar Engeland stuurde en daarmee deze soort in Europa introduceerde. Wilson was bijzonder gecharmeerd van de boom.

De eerste naam, Emmenopterys, is afgeleid van de woorden ’emmenes’, wat ’blijvend’ betekent en ’pteryx’ wat ’vleugel’ betekent. Dit slaat op het opvallende kelkblad dat uitgroeit tot een soort vleugel en die tot lang nadat de bloemen zijn uitgebloeid blijft zitten. Dit kelkblad is circa 5 cm groot en crèmekleurig. Als de bloemen zijn uitgebloeid, kleurt het kelkblad lichtbruin tot crème met een iets roze gloed. De bloemen verschijnen in losse, brede pluimen in de tweede helft van de zomer, omstreeks juli-augustus. De pluimen zijn 10 tot 15 cm lang en breed. Boven de opvallende kelkbladen staan crèmekleurige, klokvormige bloemen. De bloemen zijn circa 2,5 cm groot.

Zeldzame bloei De bloemen verschijnen alleen in warme zomers en dan nog niet eens ieder jaar. Ook bloeit de boom pas na vele jaren en hebben de meeste bomen in cultuur nog nooit gebloeid. Pas in 1971 bloeide er voor het eerst een boom buiten China.

Dit was in Villa Taranto, Lago Maggiore, Italië. In Nederland en België heeft de boom de laatste jaren verschillende keren gebloeid. Dit gebeurde in Arboretum Kalmthout in België en in De Dreyen,

Wageningen en Plantentuin Esveld in Boskoop.

Het feit dat de boom slechts zelden bloeit heeft in hoge mate bijgedragen aan zijn mysterieuze status.

Kleine boom E. henryi is een kleine, vrij langzaamgroeiende boom die bij ons na vele jaren uiteindelijk circa 10 m hoog zal worden. In China kan de boom hoger worden. De bast is lichtbruin grijs, iets gegroefd en weinig spectaculair. De twijgen zijn glanzend donkergroen en glad. Ze dragen tegenover elkaar staande bladeren. Deze zijn elliptisch en 10 tot 15 cm lang. Bij uitlopen zijn de bladeren prachtig bronskleurig. Het jonge blad is vrij dun en kan gemakkelijk beschadigen bij nachtvorst.

Het volwassen blad kleurt glanzend donkergroen en is vrij leerachtig van structuur. De bladeren bevinden zich steeds aan de twijguiteinden. In de herfst kan het blad geelachtig kleuren, maar gewoonlijk is dit niet spectaculair.

Emmenopterys heeft geen Nederlandse naam.

Het geslacht behoort tot de Rubiaceae en is daarmee familie van boomkwekerijgewassen als Cephalanthus, Coprosma, Gardenia en Phuopsis. Veel bekender is het familielid Coffea, de koffieplant.

Emmenopterys is een zogenaamd monotypisch geslacht. Dit wil zeggen dat er slechts één soort is: E. henryi. Tot voor kort ging men ervan uit dat er nog een soort was (E. rehderi) maar recent onderzoek heeft ertoe geleid dat deze soort in een ander geslacht is geplaatst. Van nature komt E. henryi voor in Centraal- en Zuidwest-China. <

TuinenLandschap

SortimentPlusMin.indd 15

l 18 l

2015

15 24-08-15 10:47

Bedrijf en Organisatie

Volop fruit voor volkstuinders en Afgelopen voorjaar vond groot groenonderhoud plaats op en rond volkstuinencomplex Vijfsluizen in Schiedam. Er is daarbij een hoeveelheid fruitbomen geplant die uniek is voor Nederland. De samenwerking tussen gemeente, volkstuinvereniging en voedselbank zorgt ervoor dat het onderhoud van de bomen geborgd is en de opbrengst ten goede komt aan een nuttig doel.

Tekst Kyra Kuitert | Beeld Gemeente Schiedam

D

e Schiedamse Volkstuinenvereniging Vijfsluizen is een van de twee volkstuinverenigingen in Schiedam. Dit geheel openbare tuinencomplex is aangelegd in de jaren 50 en omvat 359 tuinen. De openbare beplanting op en rond het volkstuinencomplex raakte in de loop der jaren verpauperd. Het hoge groen, met in elkaar gegroeid bosplantsoen verstikte de lagere beplanting, en veel bomen stonden te dicht op elkaar. Groot onderhoud was noodzakelijk. „We wilden het groen weer vitaal en gezond maken. Zowel nu als in de toekomst. In de eerste drie weken is er vooral gekapt om bestaande en nieuwe beplanting meer ruimte te geven en zijn de entrees toegankelijker gemaakt’’, zegt Piet Bliek, procesmanager groen, water, speelvoorzieningen en sportvelden binnen het team Regie Openbare Ruimte van de gemeente Schiedam. Ook de naastgelegen Poldervaart werd in het plan betrokken. ,,Daar is de beplanting, zoals het elzenbroek op

de oevers, teruggezet zodat deze weer op een natuurlijke wijze kan uitgroeien.’’

Belangen verenigen De gemeente heeft het plan voor het groot onderhoud uitgewerkt in nauwe samenwerking met de volkstuinvereniging, de Stichting Schiedamse Molens, Komkids Kinderopvang en de Poldervaartvereniging. Deze laatste zet zich in voor de natuurwaarden en de recreatieve en cultuurhistorische waarden van deze middeleeuwse trekvaart en afwateringskanaal. De Poldervaart en de langslopende fietsroute vormen de groene ruggengraat van de gemeente Schiedam; die verbindt Rotterdam en de Beneluxtunnel met de stad Schiedam en het achterliggende natuurgebied Midden-Delfland.

Tijdens de voorbereiding van het groot onderhoud kwamen de nodige tegengestelde belangen tussen de samenwerkingspartners naar voren. Harm

Woensdag 29 april 2015 ondertekenden wethouder Alexander van Steenderen, beheer openbare ruimte, en voorzitter Peter Meijer van de volkstuinvereniging de ’Wijkdeal’Fruitbomen vtv Vijfsluizen.

16

TuinenLandschap l 18 l 2015

Vijfsluizen.indd 16

24-08-15 10:48

rs en voedselbank Niersman, algemeen projectleider Groen zegt daarover: „De Molenstichting wilde aanspraak maken op het windrecht rond de nabijgelegen, net gerestaureerde, Babbers (water)molen. De ideale molenbiotoop heeft in een straal van 400 m om de molen geen hoge bomen. Andere partijen daarentegen pleitten juist voor meer (hoge) bomen en groen. Uiteindelijk is uit het overleg een win-winoplossing voortgekomen door te kiezen voor hoogstamfruitbomen. Deze worden niet te hoog, geven vruchten en hebben een educatieve waarde.”

Tachtig fruitbomen Binnen de gemeente Schiedam is het aanplanten van eetbaar groen en fruitbomen niet nieuw. Onder andere Eetbaar Schiedam, een club die zich inzet voor meer eetbare gewassen in de openbare ruimte, biedt volop informatie en inspiratie, en de gemeente gaat daar graag in

mee. Bliek: „De gemeente kijkt uiteraard goed per locatie of dit mogelijk is. Fruit wordt bijvoorbeeld niet als straatboom aangeplant omdat het afgevallen fruit op de grond blijft liggen en ongedierte aantrekt, maar plekken als het volkstuinencomplex zijn daar prima geschikt voor. Het aantal fruitbomen in Vijfsluizen is wél uitzonderlijk.”

Menno van Duijvendijk, uitvoerder van de gemeente Schiedam, licht de keuze van de beplanting toe. „Los van verschillende heesters en een aantal bomen, waaronder elzen, zijn er uiteindelijk 80 zelfbestuivende fruitbomen in een grote maat geplant. Dit was meer dan de herplantplicht. Het gaat om 43 handappels, 11 moes- en stoofappels, 9 kersen, 6 pruimen en 11 peren. Er is gekozen voor oude, vitale fruitrassen die hun kwaliteiten op het gebied van smaak en ziekteresistentie ruimschoots hebben bewezen. Voor een aantal soorten geldt dat de vruchten lang houdbaar zijn.

De gekozen soorten rijpen gefaseerd; van het eind van de zomer tot en met de vroege winter kan er geoogst worden. De fruitbomen waren overigens niet duurder dan gewone bomen van dit formaat.

De kinderopvang heeft een gebouwtje en een eigen moestuin op het tuinencomplex. Hier hebben we onlangs een groot hek vervangen door een haag met bessen.”

Beheer en onderhoud De gemeente heeft de bomen aangeplant maar de volkstuinvereniging is verantwoordelijk voor het onderhoud en beheer. Er is een beheerovereenkomst, een zogenaamde ’wijkdeal’ gesloten tussen de gemeente en de volkstuinvereniging.

Hiermee wordt voorkomen dat fruit verloren gaat en worden de bomen goed onderhouden. ,,De gemeente maakt op een of twee A4-tjes een simpel onderhoudscontract met de betrokken bewoner(s) of organisatie. Hierin staat kort en krachtig verwoord wat de kern van het onderhoud omvat, welke tegenprestaties de gemeente levert, wat de randvoorwaarden

Project Vijfsluizen ▸ Locatie: Volkstuinencomplex Vijfsluizen in Schiedam-West. ▸ Betrokken partijen: Volkstuinvereniging Vijfsluizen, de Stichting Schiedamse Molens, Komkids Kinderopvang en de Poldervaartvereniging. ▸ Projectleiding: Gemeente Schiedam. ▸ Realisatie: Januari – april 2015. ▸ Aannemer: Blijdorp BV uit Vlaardingen. ▸ Fruitbomen: Bomencentrum Nederland, Malus domestica ’Gravensteiner’, M. domestica ’James Grieve’, M. domestica ’Cox’s Orange Pippin’, M. domestica ’Notarisappel’, M. domestica ’Groninger Kroon’, M. domestica ’Topaz’, M. domestica ’Bramley’s Seedling’, M. domestica ’Schone van Boskoop’, M, domestica ’Sweet Caroline’, Prunus avium ’Merchant’, P. avium ’Regina’, Prunus domestica ’Lapins’, P. domestica ’Victoria’, P. domestica ’Reine Claude d’Althan’, Pyrus communis ’Saint Rémy’, Pyrus communis ’Beurré Hardy’.

zijn, wat de duur van de overeenkomst is, hoe beide partijen kunnen opzeggen, hoe rechten en plichten worden overgedragen en welke communicatieafspraken er zijn’’, legt Piet Bliek uit. „In een situatieschets staat het gebied ingetekend.”

Wie in Schiedam een groen voorstel heeft voor zijn eigen straat of buurt kan een mail sturen en dan komen Bliek of een collega kijken naar de plek waar het om gaat. Als het voorstel praktisch mogelijk is worden er meteen concrete vervolgafspraken gemaakt.

Een van de tegenprestaties vanuit de gemeente bij dit project was dat Menno van Duijvendijk een cursus fruitbomen snoeien voor de volkstuinders gaat organiseren. De vruchten die deze bomen gaan geven worden verdeeld tussen de volkstuinvereniging en stichting de voedselbank. Duijvendak: ,,Omdat het park openbaar is zullen bezoekers incidenteel ook wel eens een appeltje plukken. Dat vindt iedereen prima, maar zodra mensen met kratten tegelijk komen oogsten, zullen het bestuur en de volkstuinders hen daarop aanspreken.” <

TuinenLandschap l 18 l 2015

Vijfsluizen.indd 17

17 24-08-15 10:48

616833_.indd 18

21-8-2015 16:35:21

kn Va aa na g f be dier nu i sc be s o h i h e ok kb e a a rs i r ng

spuitlicentie halen? â&#x20AC;&#x153;Gewoon vanuit huis,

10% korting! ervaring en eigen teelt

licentienl 616834_.indd 19

21-8-2015 16:35:32

Bedrijf en Organisatie

’Ontwerpen doe ik vanuit mijn gevoel, ik voel intuïtief of het klopt’ Ingeline Ribbens-Ravelli (61) ontwerpt tuinen voor particulieren die op zoek zijn naar rust, ruimte en harmonie. Mede dankzij haar eigen landgoed ontstond een passie voor particulier natuurbeheer. In haar werk laat ze zich voornamelijk leiden door haar gevoel. „Mijn grote kracht is mijn gevoel voor de mens en z’n omgeving.

En mijn gevoel liegt nooit.”

Tekst en beeld Wendy Venhorst

20

TuinenLandschap

RR Creaties.indd 20

l 18 l

2015

24-08-15 10:48

Ingeline Ribbens-Ravelli in het bos op haar landgoed De Koningshof, met op de achtergrond het schrale ven- en grasland. basiskneepjes van het hoveniersvak leren”, legt ze haar keuze uit. Na de mtus bleef ze zich ontwikkelen en volgde ze diverse ontwerpstudies. Zo’n 7,5 jaar geleden verhuisde het stel van Den Haag naar de Achterhoek, waar het inmiddels de rust heeft gevonden.

Particulier natuurbeheer

Bedrijfsinformatie ▸ Bedrijf RR Creaties. ’RR’ verwijst naar de achternaam van de ontwerper, Ribbens-Ravelli ▸ Locatie Barchem ▸ Werkzaamheden Het ontwerpen van en adviseren over tuinen en landschappen, met een passie voor particulier natuurbeheer. ▸ Werkgebied Heel Nederland, met een focus op de Achterhoek.

I

n het buitengebied van het Achterhoekse Barchem ligt, verscholen tussen bossen en landerijen, landgoed De Koningshof. Het landgoed is de thuishaven van tuin- en landschapsontwerper Ingeline Ribbens-Ravelli. Samen met haar man is de Nederlandse met Italiaanse roots jaren bezig geweest om de verwaarloosde opstallen te verbouwen tot comfortabele woon- en werkruimtes. Ook de buitenruimte is zoveel mogelijk in ere hersteld.

Het resultaat is een uniek stekje, waar de bewoners in harmonie met de natuur leven.

Voordat Ravelli met haar man neerstreek in de Achterhoek, heeft ze veel van de wereld gezien.

Tot haar vijfde woonde ze in Indonesië, waarna ze met haar ouders naar Nederland kwam. Daar werd ze als klein meisje in Sassenheim ’tussen de bollen gepoot’. Met haar man, die bij Shell werkte, reisde ze vervolgens jarenlang de wereld over.

Toen Ravelli op haar veertigste terugkwam uit de Filippijnen, en het ernaar uitzag dat ze zich voor langere tijd in Nederland zouden vestigen, greep ze haar kans en volgde ze een hoveniersopleiding in Frederiksoord. „Hoewel ik wist dat ik ontwerper wilde worden, wilde ik eerst de

Met haar ontwerpbureau RR Creaties richt Ravelli zich op tuin- en landschapsontwerp en advies voor de particulier. De aanleg laat ze aan anderen over. Wel bemiddelt ze bij het vinden van een geschikte hovenier of begeleidt ze de aanleg op locatie als daar vraag naar is.

De enthousiaste ontwerper trekt vooral klanten die wat meer te besteden hebben en ruimte om het huis hebben. „Daar heb ik een neus voor”, vertelt ze. Hierdoor is ze zich in de loop van de tijd steeds meer gaan toeleggen op landschapsarchitectuur. „En van daaruit kwam het particuliere natuurbeheer in beeld. Het is iets wat bijna niemand doet, maar waar ik veel plezier aan beleef!”

Inmiddels bestaat de helft van haar werk uit het ’normale’ ontwerp en advies; de andere helft is gericht op particulier natuurbeheer. Het eigen landgoed speelt daarbij een belangrijke rol. „Ik vind het belangrijk dat ons land niet wordt verkwanseld; ook particulieren zijn goed in staat natuur te beheren. Ons kleine landgoed van 5 ha is daar een voorbeeld van, maar je hebt ook pareltjes van 1 ha.

Ze kunnen een schakel in het landschap zijn.”

Pareltje Landgoed De Koningshof bestaat uit verschillende opstallen, een cultuurhistorisch (rabatten)bos en een schraal ven- en grasland. Van dit grasland is de verrijkte toplaag afgehaald, waardoor de oorspronkelijke zaden naar boven zijn gekomen. „Na ruim tien jaar groeien er nu bedreigde en zeldzame soorten, zoals orchideeën en verfbrem. Het grasland is het pareltje van dit landgoed.”

Ondanks dat het landgoed niet groot is, is er volgens Ravelli een enorme diversiteit aan soorten te vinden. Dat is mede bereikt door de juiste mensen erbij te betrekken. „Daardoor hebben we er een heel boeiend geheel van gemaakt.” Iets wat wordt onderstreept door het Certificaat Particulier Natuurbeheer, dat het paar onlangs van het ministerie ontving. Dit certificaat wordt niet zomaar afgegeven. Zo ging er een beheerplan en floristisch onderzoek aan vooraf. „Ik ben er heel trots op.

Enerzijds maken we nu aanspraak op subsidies, anderzijds verhoogt het de betrokkenheid. Als eigenaar van het terrein word je namelijk getoetst of je alles op de juiste manier beheert. Het terrein gaat daardoor meer leven.” >

TuinenLandschap

RR Creaties.indd 21

l 18 l 2015

21 24-08-15 10:48

Ravelli op haar kantoor dat grenst aan de tuin. „Ik teken nog met de hand, dat vind ik vele malen mooier, maar het kost ook veel meer tijd.”

Visitekaartje

Advisering

Hoewel het landgoed een bepaalde uitstraling heeft, vindt Ravelli zichzelf daardoor niet een betere ontwerper. „Wel is het een visitekaartje voor mijn werk. Niet de locatie op zich, maar wat we ermee doen.” Zo weet ze inmiddels alles van bosbeheer, het verschralen van grond, de aanleg van een kikkerpoel et cetera.

In haar werk vormen kunst en kunde twee belangrijke pijlers. „Ontwerpen is een creatief vak waar schoonheid en gevoel bij komt kijken.”

Voor een ontwerp zoekt Ravelli altijd informatie bij een locatie, bijvoorbeeld over de omgeving of de geschiedenis. Dat probeert ze te verwerken in de tuin, zodat de bewoners zich meer betrokken voelen.

Ook werkt ze graag met een combinatie van natuurlijke en strakke vormen. „Dat brengt een spanningsveld met zich mee. Ik ontwerp vaak landelijke tuinen waar de beplanting een grote rol speelt. Strakke hagen kunnen dan een mooi contrast vormen. Ook natuurlijke materialen schuw ik niet. Als je teveel binnen het geijkte blijft, heb je er tienduizend concurrenten bij. Dat geeft jezelf en je klanten geen meerwaarde. Ik houd van ontwerpen met lef.”

Ravelli erkent dat het momenteel lastige tijden zijn. „Zeker voor mijn soort opdrachten.” Ze vertelt dat ze nog altijd handmatig tekent. „Dat vind ik vele malen mooier, maar het kost ook veel meer tijd.” Ze ziet voor zichzelf dan ook meer toekomst weggelegd in de advisering. „Het verzamelen en spuien van ideeën vind ik heel leuk. Wat hebben mensen nodig en wat ontbreekt er? Soms is dat niet eens zo veel.”

Het adviseren ziet ze in de toekomst sowieso belangrijker worden. „Met mensen van verschillende disciplines aan één ontwerp werken; dat zie ik gebeuren. Niet allemaal op een eilandje blijven zitten, maar met elkaar een mooi project neerzetten. Dat is voor de klant ook interessanter.”

Zelf geniet de ontwerper het meest als er een goede klik is met de klant en ze door haar professionele kennis en kunde iets voor hem kan betekenen. Bovendien speelt gevoel een belangrijke rol in haar werk. Ravelli is spiritueel ingesteld en rust en ruimte zijn heel belangrijk voor haar. „Ontwerpen doe ik vanuit mijn gevoel. Ik kan heel rationeel denken, maar het gevoel moet goed zijn. Ik voel of een ontwerp klopt of niet; dat gaat automatisch. Ook vind ik het leuk om ’out of the box’ te denken. Ik wil creëren, daar heb ik plezier in.” <

Vijf tips van Ingeline RibbensRavelli ▸ Blijf in ontwikkeling als mens en ontwerper.

Daarmee verrijk je jezelf. ▸ Sta open voor andere disciplines; dat kan heel inspirerend zijn. ▸ Durf van de gebaande paden af te gaan. ▸ Zeg het ook als je de kennis niet hebt. ▸ Schakel je gevoel niet uit. Intuïtief weet je vaak wat het beste is.

22

TuinenLandschap

RR Creaties.indd 22

l 18 l

2015

24-08-15 10:48

616835_.indd 23

21-8-2015 16:35:41

GAS ELEKTRO GTL NIEUW

s it n u r e t a w et e h od b n a a e t Bekijk ons c omple 616836_.indd 24

www.onkruidkoken.nl

Stand 4.17

21-8-2015 16:35:52

Zo-zit-dat

Hoe ontsla ik een werknemer wegens disfunctioneren?

Hovenier Bas de Groot* wil een van zijn medewerkers ontslaan omdat die niet goed functioneert. Hij weet dat het ontslagrecht onlangs gewijzigd is, en vraagt zich af hoe hij dit moet aanpakken volgens de nieuwe regelgeving.

Tekst Tessa Viragh | Beeld Peter Moorman

N

og geen maand na inwerkingtreding van het nieuwe ontslagrecht is de eerste uitspraak gepubliceerd. Het nieuwe ontslagrecht moet het stelsel eenvoudiger, sneller, eerlijker en minder kostbaar voor werkgevers maken. In deze zaak heeft de rechtbank snel uitspraak kunnen doen: twintig dagen nadat de werkgever het verzoek tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst had ingediend, heeft de rechtbank daarover beslist. Maar het valt te betwijfelen of deze uitspraak symbool staat voor de grote hervorming van het ontslagrecht.

Sinds 1 juli kunnen werkgevers de arbeidsovereenkomst met een werknemer alleen opzeggen als daar een redelijke grond voor is en het niet mogelijk is om de werknemer in een andere passende functie te herplaatsen. Wat een ’redelijke grond’ is voor ontslag, wordt beperkt opgesomd in de wet. Het ontslag mag alleen nog worden toegewezen indien aan minimaal één van acht wettelijke ontslaggronden wordt voldaan.

In deze zaak verzocht de werkgever de rechter om de arbeidsovereenkomst te

ontbinden wegens één van deze gronden, namelijk ongeschiktheid van de werknemer voor zijn functie. Voor het slagen van een beroep op deze ontslaggrond is vereist dat de werkgever tijdig met de werknemer over zijn functioneren heeft gesproken en hem de kans heeft geboden dit te verbeteren. Daarnaast mag het disfunctioneren niet het gevolg zijn van onvoldoende scholing of zorg voor de arbeidsomstandigheden van de werknemer.

De werkgever beschikte over een goed onderbouwd disfunctioneringsdossier.

Hieruit kwam naar voren dat het functioneren van de werknemer herhaaldelijk onderwerp van gesprek is geweest, meerdere verbetertrajecten zijn doorlopen en de werknemer een andere functie is aangeboden die hij heeft afgewezen.

De rechter vond deze feiten een redelijke grond voor ontbinding en wees het ontbindingsverzoek toe, met toekenning van de transitievergoeding. Voor een aanvullende vergoeding ziet de rechter geen aanleiding. Tot slot merkte de rechter nog op dat het weigeren van een passende

functie niet automatisch betekent dat er sprake is van ernstig verwijtbaar handelen door de werknemer.

Hoewel de rechtbank in haar uitspraak de arbeidsovereenkomst van de werknemer heeft ontbonden, kunnen beide partijen dit oordeel in hoger beroep ter discussie stellen. De termijn voor het instellen van hoger beroep is drie maanden. Zolang de hogere instantie, het gerechtshof of de Hoge Raad, geen onherroepelijke nieuwe uitspraak heeft gedaan, moeten partijen zich houden aan de uitspraak van de rechtbank.

Hoger beroep ligt in deze zaak niet voor de hand; de werkgever had immers voldoende gelegenheid gegeven.

Bas de Groot zal zijn werknemer dus nog een kans moeten geven zich te verbeteren en moet hem daarbij begeleiden.

Voldoende is dat hij het disfunctioneren aannemelijk en concreet maakt door middel van praktijkvoorbeelden. Daartoe kan hij stukken uit het personeelsdossier overleggen zoals beoordelingen, correspondentie, gespreksverslagen, werk- en coachingsafspraken, et cetera. <

Tessa Viragh is juridisch adviseur bij Grant Thornton, E Tessa.viragh@gt.nl

Hoe-zit-dat?

* Deze naam is fictief

Heeft u vragen of problemen die geschikt zijn voor bespreking in de rubriek Zo-zit-dat, laat het de redactie weten. Met behulp van een deskundige trachten wij het juiste antwoord of de juiste aanpak van uw probleem te vinden.

TuinenLandschap l 18 l 2015

Zo-zit-dat.indd 25

25 24-08-15 10:48

616837_.indd 26

24-8-2015 13:13:22

Machines en Gereedschap

GroenTechniek Holland in de startblokken Van 8 tot en met 10 september vindt in Biddinghuizen de tweede editie plaats van GroenTechniek Holland. Na een succesvolle eerste editie in 2013, lijkt de beurs zich te hebben gevestigd als hét vakevenement voor tuin- en parkmachines.

Tekst Ralph Mens Beeld Gerdien de Nooy

M

aar liefst 160 deelnemers presenteren ruim 450 merken op de tweede editie van GroenTechniek Holland. Dat betekent 125.000 m² expositieruimte en demonstraties, waarmee de expositievelden in Biddinghuizen helemaal gevuld zijn. Niet alleen met fabrikanten, agenten, importeurs en exporteurs, maar ook dealers, groothandelsbedrijven, uitgeverijen en overige dienstverleners zijn van de partij.

Marktleiders Beursmanager Willem Bierema: „Alle marktleiders uit de afdelingen Tuin & Park en Groen & Milieu van Fedecom zijn van dinsdag 8 tot en met donderdag 10 september van de partij, waaronder de toonaangevende merken Toro, John Deere, Kubota, Hitachi, Stiga, New Holland, Husqvarna, Stihl en JCB.” Er zijn ook nieuwkomers in het deelnemersveld, onder meer uit de groeiende beurssegmenten klein grondverzet en onkruidbestrijding. Bovendien is er naast expositieruimte volop ruimte voor kennisoverdracht en het demonstreren en testen van alle machines van de 450 merken. Voor alle professionals die werkzaam zijn in de groene openbare ruimte is de entree – na voorregistratie – gratis.

Innovaties Er zijn volop innovaties onder de getoonde machines en apparaten. Van compact trekkers, professioneel tuin- en parkgereedschap, tot hoogwerkers, gladheid- en onkruidbestrijders en bemesting. Met hun productinnovaties kunnen deelnemers meedingen naar het Gouden Klavertje Vier, de prijs die een vakjury toekent aan de meest opvallende innovatie op de beurs. Een vakjury, waar ook Tuin en Landschap deel van uitmaakt, heeft uit ruim zestig ingezonden novitei-

Met 160 deelnemers en 450 merken is de tweede editie van GroenTechniek Holland nog uitgebreider dan de eerste editie.

ten tien nominaties geselecteerd. Zie ook het overzichtsartikel met alle nominaties elders in dit nummer. De winnaar wordt bekendgemaakt op de eerste beursdag, woensdag 8 september.

Het omvangrijke evenemententerrein Walibi ligt centraal in Nederland, midden in de Flevopolder. Vanuit alle windstreken is het evenement prima bereikbaar en er is volop parkeergelegenheid voor zowel deelnemers als bezoekers. De beurs is dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur.

met een eigen stand (Groenplein, G14).

Vakredacteuren van Tuin en Landschap werken vanuit de stand volgens de ’open reporter’-methode. Dit houdt in dat zij door deelnemers en bezoekers kunnen worden benaderd met noviteiten of andere interessante ontwikkelingen. Deze worden dan verwerkt tot een bericht voor de website of de nieuwsbrief.

Ook worden op de beurs filmpjes gemaakt van demonstraties van machines en apparaten, die via de nieuwsbrief en website kunnen worden bekeken.

Open reporter Vakblad Tuin en Landschap is dit jaar voor het eerst aanwezig op de beurs

Kijk voor meer informatie over de beurs op www.groentechniekholland.nl.

TuinenLandschap l 18 l 2015

GroenTechniek Holland.indd 27

27 24-08-15 10:49

machines en gereedschap

Nominaties Gouden Klavertje Vier Uit meer dan zestig noviteiten koos de jury van de Gouden Klavertje Vier tien vernieuwingen die meedingen naar deze innovatieprijs. Op 8 september wordt de winnaar bekendgemaakt op GroenTechniek Holland.

Hier alvast een overzicht van de nominaties.

Accuslijpbank

Tekst Peter Bennink Beeld Leveranciers

De Foley-Master 653 is een slijpbank voor snijcilinders van openbaar groen en golfbaanmachines. De machine is ge誰ntroduceerd tijdens the GIS Show in San Antonio in de VS en heeft vanwege de vele vernieuwingen heel wat teweeggebracht in de branche.

In samenwerking met de merken Jacobsen, Toro en John Deere heeft Foley een machine en software ontwikkeld die aan een aantal punten moest voldoen: hij moest door ieder persoon, zonder veel achter grondinformatie of ervaring te bedienen zijn, elke maaiunit/snijcilinder geheel volgens fabrieksspecificaties kunnen slijpen en de machine moest arbotechnisch voldoen aan de eisen van deze tijd.

Met de zogenaamde snijcilinder selector en een afstellineaal positioneer je de maaiunit zodanig in de slijpbank dat hij tot op 0,002mm nauwkeurig cilindrisch wordt geslepen.

De machine wordt bestuurd door een software pakket dat in samenwerking met Jacobsen, Toro en John Deere is geschreven. Dit software programma heeft een trainer modus die, op een touch screen, stap voor stap aangeeft wat er moet gebeuren.

Stabiel rijden met wiellader Het Nederlandse Tobroco Machines, fabrikant van Giant laders, verreikers en aanbouwdelen heeft een innovatief stabiliseringssysteem voor wielladers op de markt gebracht. Bij het werken met zware lasten op ongelijk terrein beschermt het Stabilo systeem de machine tegen kantelen en draagt zo bij aan de veiligheid van de bestuurder.

In het knikpunt van de machine zitten twee cilinders, links en rechts van de knikkogel, gemonteerd. Als de bestuurder het stabilo systeem inschakelt, zullen de cilinders tegen de knikkogel aan drukken waardoor het voor- en achterframe star worden en wordt het pendeleffect van de machine gestabiliseerd.

De cilinders kunnen ook gebruikt worden als schokdemper, ze deinen mee met het pendelende voor- en achterframe en dempen zo de schokken.

Het is als optie beschikbaar voor de GIANT D263S tot en met GIANT V452T X-TRA HD.

28

TuinenLandschap l 18 l 2015

gouden klavertje vier.indd 28

24-08-15 10:29

Accudoorslijper De TSA 230 van Stihl is de eerste accudoorslijpmachine ter wereld. De machine is natuurlijk emissievrij tijdens het werken en daarbij compact en licht (5,6 kg inclusief AP 180 accu). De machine start met één druk op de knop, en met één acculading (AP 180) kunt u ongeveer 48 dakpannen in de lengte doorslijpen.

Met zijn doorslijpschijf van 230 mm kan de TSA 230 snel en precies bouwmaterialen tot 70 mm dik doorsnijden. De machine is geschikt voor droog en nat slijpwerk.

Voor stofarm werken bij droog slijpwerk binnenshuis is er een dieptebegrenzer met afzuigaansluiting verkrijgbaar als toebehoren.

STIHL biedt passende doorslijpschijven voor allerlei materialen: een kunstharsschijf voor staal, een diamantschijf voor beton en een universeel inzetbare diamantschijf.

Bladblazer met elektrostart Stihl presenteert de allereerste professionele bladblazer met elektrostart, de BR450C-EF. Daarmee kun je makkelijk starten en herstarten zonder de bladblazer van de rug te halen. Handig bij frequente en korte werkonderbrekingen, je hoeft de motor dan niet te laten draaien en dat scheelt brandstof en lawaai voor de gebruiker, omwonenden en passanten.

De Li-ion accu van de starter wordt automatisch opgeladen bij ingebruikname van de bladblazer. De machine kan ook handmatig worden gestart met een startkoord met Ergostart, waarbij weinig kracht nodig is.

De bladblazer is eenvoudig aan te passen aan de lengte van de gebruiker, de lengte van de blaaspijp is eenvoudig en traploos in te stellen en de positie van de bedieningshandgreep is met een snelkoppeling in te stellen.

De bladblazer heeft een cilinderinhoud van 63,3 cc, een vermogen van 2,9 kW, produceert een luchtsnelheid van 83 m/s en een luchtdoorzet van 1.090 m3/u.

>

TuinenLandschap l 18 l 2015

gouden klavertje vier.indd 29

29 24-08-15 10:29

Hybride fairwaymaaier Jean Heybroek introduceert de nieuwe Toro Reelmaster 5010 H in hybride fairwaymaaier. De Reelmaster 5010H voldoet aan de Tier 4 milieueisen en bespaart brandstof door de nieuwe gepatenteerde PowerMatch technologie. Deze technologie zorgt ervoor dat het geleverde vermogen precies overeenkomt met de kracht die nodig is voor het maaien op de fairways. Dat vermogen haalt de machine uit een combinatie van een 24,8 pk Kubota dieselmotor en een 48 volt accu pakket.

Door de PowerMatch technologie is de Reelmaster 5010-H in staat om het werk net zo goed uit te voeren als een machine met meer motorvermogen, inclusief groomen en verticuteren.

Maaien zonder steenslag

Werktuigdrager met 299 pk Werktuigdrager met 20 tons gestuurde Staja aanhanger voor verschillende werkzaamheden gedurende het hele jaar. Via hydropneumatische en luchtvering snel wisselen van werktuigen en laadbakken voor maaien, ruimen, snoeien, geluidsschermen wassen, onkruid verdelgen met heet water en infrarooddetectie, gladheidsbestrijding, et cetera.

Extra optie: gemakkelijk aan te brengen en te demonteren railonderstellen voor (tijdelijke) inzet op het spoor.

Grote capaciteit ondanks geringe breedte van slechts 2,15 m, schone en zuinige Euro6 motor 220kW/299 pk, uitgebreide hydrauliek, aftakas en vrachtwagenkenteken voor 90 km/h transportsnelheid.

30

Bij maaiwerkzaamheden met de bosmaaier bestaat het risico van het wegslingeren of wegslaan van losliggende objecten. Door het hoge toerental van de bosmaaier kunnen deze objecten een hoge snelheid bereiken.

De combinatie van de Excelion 2000 bosmaaier met de City Cut maaikop reduceert dit risico tot nagenoeg nihil. De City Cut heeft twee tegen elkaar in draaiende messenschijven. Dit systeem geeft de mogelijkheid tot het wegmaaien van onkruid op verhardingen en halfverhardingen zonder dat autoâ&#x20AC;&#x2122;s verplaatst hoeven te worden in verband met mogelijke steenslagschade.

Boomspiegels kunnen ook onkruidvrij gemaakt worden zonder dat de stam beschadigd wordt.

TuinenLandschap l 18 l 2015

gouden klavertje vier.indd 30

24-08-15 10:29

beslaan ereneen

aaier tot n elem n onzonn ver-

Nieuwe zaaimethode Vredo Dodewaard zal een nieuwe zaaimethode voor sportvelden introduceren. In samenwerking met graszaadontwikkelaar Limagrain Advanta worden er proeven gedaan met een innovatieve doorzaaitechniek en speciale zaadtechnologie die volledig in dienst staat van de potentie van veldbeemdgras.

Deze voor sportvelden uiterst waardevolle grassoort belandt tot nu toe vaak te diep en in onjuiste hoeveelheden in de mat en komt daardoor niet altijd goed tot zijn recht.

Op de nieuwste dubbele Vredo Sport Serie zijn de zaaddoseringssystemen volledig van elkaar gescheiden, het DDS systeem (Dual Dosage/Depth system). Hiermee ontstaan er legio instelmogelijkheden om verschillende typen zaad(mengsels) onafhankelijk van elkaar in te stellen qua zaaihoeveelheid en zaaidiepte.

Door het zaad niet samen maar onafhankelijk van de Engels raaigrascomponent op de juiste diepte en in de juiste hoeveelheid in de zode te brengen, kiemt het veldbeemdgras vele malen sneller en neemt het aandeel flink toe.

Stoom, infrarood en hetelucht tegen onkruid

Inzicht in draaiuren handgedragen machines

Tijdens de GroenTechniek Holland expositiedagen in Biddinghuizen introduceert Jean Heybroek BV de nieuwe WeedSteam onkruidbestrijdingsmachine.

Een combinatie van drie methodes in één machine.

Gebruik van minder water, minder energie en een duurzaam resultaat ten opzichte van bestaande systemen waren de uitgangspunten bij de ontwikkeling van de WeedSteam.

De Weedsteam bestaat uit een hetelucht/infrarood/ stoomunit aan de voorzijde, en een combinatie van watertank en gastank achterop een multifunctionele werktuigdrager. Met één gastank (inhoud 85 l) en één watertank (inhoud 200 l) kun je zonder bijvullen de hele dag doorwerken. Door het lage gewicht kan er ook op ongelijke trottoirs en schelpen- en tegelpaden gewerkt worden. Na één dag is de behandelde vegetatie verdord.

Husqvarna Fleet Services is een managementsysteem voor handgedragen machines. Sensoren op de machines geven informatie door aan een computersysteem over draaiuren, benuttingspercentage, machinegebruik (zoals toerentallen), gezondheid (trillingen) en veiligheid.

Op een website en een mobiele applicatie kunnen de gegevens worden ingezien door managers, technici en uitvoerenden. Iedere gebruiker krijgt toegang tot de gegevens die voor hem of haar relevant zijn. Managers over de inzet van personeel en machines, technici krijgen informatie over onder meer draaiuren om onderhoud te plannen en gebruikers krijgen inzicht in de toerentallen waarmee ze werken en zonodig advies om dit aan te passen.

De sensor is ontworpen voor alle professionele handgedragen benzine- en accumachines maar ook voor de professionele frontmaaier van Husqvarna.

aakt dt.

TuinenLandschap l 18 l 2015

gouden klavertje vier.indd 31

<

31 24-08-15 10:30

616853_.indd 34

24-8-2015 13:10:26

616840_.indd 35

24-8-2015 12:41:31

616841_.indd 36

24-8-2015 12:36:38

616842_.indd 37

21-8-2015 16:36:17

Ontwerp en Inrichting

Mystieke wereld

Winnaar

Prix du design

’De verzamelaar van de schaduw’ is de letterlijke vertaling van de titel van deze tuin. De toegepaste planten, 250 verschillende botanische varens, doen het dan ook prima in de schaduw. Daarnaast spelen de ontwerpers een spel met licht en schaduw in hun tuin, alle toegepaste materialen, canvas, staal en hout, maar ook het fijne loof van de Robinia hispida en Gleditsia triacanthos ’Sunburst’ laat licht door en werpt schaduwen in diverse patronen. De ontwerpers hebben zichzelf de vraag gesteld hoe het depot voor gevonden voorwerpen op een vliegveld eruit zou zien wanneer alle verzamelde planten door iedereen vergeten zouden worden. Hierdoor geïnspireerd hebben zij een mystieke wereld geschapen waarin varens van over de hele wereld – met dank aan de botanische tuinen van Brest en Lyon – op industriële stellages staan uitgestald: Blotiella pubescens, Niphidium crassifolium, Gymnocarpium dryopteris en Nephrolepis pendula bijvoorbeeld. Het mystieke zit met name in de vochtige nevelige sfeer: aan alle vier de zijden worden de stellages omringd door vijvers met hoge beplanting en op diverse plekken warrelt stoom tussen de houten bakken en canvas plantpotten om de varens te benevelen. ▸ Naam Le collectionneur de l’ombre ▸ Ontwerp Antoine Ruellan en Yves Philippot, Frankrijk

38

TuinenLandschap l 18 l 2015

Chaumont Festival.indd 38

24-08-15 10:50

www.tuinenlandschap.nl Voor meer tuinen

Internationaal tuinenfestival Chaumont-sur-Loire

Tuinen vol verzamelwoede Verzamelingen op basis van kleur, geslacht, indeling in het plantenrijk of gebruik: het thema ’Jardins de Collection’ van het Franse tuinenfestival in Chaumont-sur-Loire (t/m 1 november open) leverde zoals verwacht een rijke diversiteit op aan tentoongestelde planten. Veel van de 22 festivaltuinen tonen in het oog lopende planten zoals Gunnera en Dicksonia, maar de ontwerpers hebben ook oog voor het kleine veronachtzaamde, zoals mossen en klavers óf voor het vaak verguisde: neem de verzameling coniferen en pelargoniums. Tuin en Landschap selecteerde elf verzamelingen.

Tekst en Beeld Miranda Vrolijk

Donkere bladvormen In ’Collection noire’ hebben de ontwerpers zo veel mogelijk planten verzameld die ofwel donker bloeien of zwart gebladerte hebben. Het is dit laatste waarmee de tuin opvalt, want dat blad kent vele verschijningsvormen. In het centrum van de tuin is een border aangelegd in de vorm van een ring. Van buiten naar binnen loopt de beplanting af. Met aan de buitenkant de qua groeiwijze op maïs lijkende Pennisetum ’Burgundy Giant’ en de blaasspirea Physocarpus opulif ’Diabolo’. Verder naar binnen groeit paarse boerenkool tegenover het wat groener uitgeslagen Ligularia dentata ’Midnight Lady’ en Cordyline australis ’Red Star’ met puntig langwerpig blad. Nog weer lager is een donkere variant van Ipomea te vinden en diverse Heuchera om bij het piepkleine stekelnootje te eindigen. Ook hebben de ontwerpers plaats ingeruimd voor een doodgewone plantsoenplant als Berberis atropurpurea. Tegenover al dat zwart zijn als contrast planten gezet waarvan het blad juist een uitgesproken limekleur heeft, zoals die van Ipomea.

>

▸ Naam Collection noire ▸ Ontwerp Mathilde Gachet en Julien Leroy, Frankrijk

TuinenLandschap l 18 l 2015

Chaumont Festival.indd 39

39 24-08-15 10:50

Nieuwe zondvloed Noachs ark redde de dieren van de zondvloed; in ’L’arche de Linné' - de ark van Linnaeus - zijn het de planten die van de ondergang behoed worden.

De ontwerpers hebben in de tuin een houten ark gebouwd zoals we die uit de Bijbel kennen. Binnenin is het schip als een sieradendoosje verdeeld in vijf verschillende compartimenten, met daarin volgens de ontwerpers de mooiste schatten uit de plantenwereld.

Ze zijn gerangschikt op habitat: zo is de ruimte achterin gereserveerd voor tropische planten: bananen, vingerplanten en Dicksonia antarctica bijvoorbeeld.

Langs het houten frame is een sproeiinstallatie aangebracht, zodat ze van het nodige water kunnen worden voorzien. Links is een deel met grijsbladigen en droogteminners te vinden, - Agave bracteosa bijvoorbeeld en rechts een deel met grassen, waaronder de pruikachtige Carex caryophylla ’The Beatles’. Via het middenpad (dat golft!) loop je door de ark naar achteren om linksaf te slaan en daar een blik te werpen op de wereld ná de zondvloed. Vrachten van het schip met onder Gunnera insignis drijven naar het vasteland om dit weer in beslag te nemen. ▸ Naam L’arche de Linné ▸ Ontwerp Oriane Bodin, Laurène Pillot, Clément Villette en Laurent Beaubreuil van Agrocampus Ouest Centre d’Angers, Frankrijk

40

TuinenLandschap l 18 l 2015

Chaumont Festival.indd 40

24-08-15 10:50

101 verschijningsvormen ’C’est magnifique!’ klinkt het meermaals in de tuin van de in Nederland werkzame landschapsarchitect Katarina Brandt. Neuzen worden in de planten gesteken en de bladeren gaan door vele handen. De 101 cultivars afkomstig van de Nederlandse kwekerij Van der Velde in Heerde kunnen de bekoring van de Fransen zichtbaar en hoorbaar wegdragen. De diversiteit qua blad- en bloeivorm, kleur en geur is dan ook enorm.

Neem het sterkgeurende en grote blad van Pelargonium ’Papilionaceus’ tegenover het fijnmazige blad van P. ’Fillicifolium’. Ze bloeien knalrood, wit, oranje, roze en paars, het blad is grijs, appelgroen of witdooraderd, ze geuren citroenig, muntig of helemaal niet en het blad is glad, ruw of viltig. ’Voor elk wat wils’, lijkt Brandt te willen zeggen. Haar opstelling van in hoogte variërende plantenbakken lijkt geslaagd: door de variatie wordt op elke Pelargonium apart de aandacht gevestigd. De roestige bordjes met de vaak poëtische namen doen de rest: verschillende bezoekers noteren al dwalend in opschrijfboekjes hun favoriete Pelargonium.

Zal deze verguisde plant hiermee zijn revival tegemoetgaan?

▸ Naam Le jardin des 101 pélargoniums ▸ Ontwerp Katarina Brandt, Nederland

Planten in het tafelblad In de tuin ’À table!’ van de Nederlander Jeroen Marseille draait het allemaal om eten en gegeten worden. Geïnspireerd op de rijkelijk gedekte tafels van Italiaanse familiediners staat midden in de tuin een grote houten tafel (12 m lang, 3,60 m breed en 2,50 m hoog).

In het tafelblad groeit een keur aan groenten, kruiden en fruit. Sommige daarvan staan op ons dagelijks menu zoals de rode tomaat, maar de meeste daarvan zijn ’extraordinair’, zoals zwarte en peervormige tomaten (Solanum lycopersicum ’Indigo Rose’ en S. lycopersicum ’Red Pear’) waarover de bezoekers van het festival zich zichtbaar verbazen.

Boven de tafel hangen lampionnen van de vleeseter Nepenthes alata. Zij laten zien dat planten op verschillende manieren afhankelijk kunnen zijn van insecten, voor de meeste planten zijn ze cruciaal voor de voortplanting terwijl ze bij vleeseters als voedsel dienen. > ▸ Naam À table! ▸ Ontwerp Jeroen Marseille en Monika Popczyk, Nederland

Chaumont Festival.indd 41

TuinenLandschap l 18 l 2015

41 24-08-15 10:50

Ode aan het klavertje vier Wie heeft er niet ooit gezocht naar het klavertje vier, die zeldzame mutatie met de belofte van geluk? In ’Porte-bonheur’ brengen de ontwerpers een ode aan het klavertje door de rijke variatie te laten zien van het geslacht Trifolium. Zowel in de volle grond als in hoogte variërende plantenbakken staan de klavers opgesteld, bijvoorbeeld Trifolium repens ’Dragon’s Blood’ met bontgekleurd blad, Trifolium fragiferum met bloemetjes die uitgebloeid wel wat op kleine aardbeitjes lijken of een roodbladige Trifolium (foto), die de ontwerpers aanduiden met ’rouge à centre vert’ omdat deze klaver nog geen naam heeft.

Ertussendoor is ook zijn dubbelganger opgesteld, de klaverzuring. Zo vind je er Oxalis triangularis (donker driehoekig blad), Oxalis deppei ’Iron Cross’ en Oxalis vulcanicola ’Dark Form’. Wie ziet het verschil tussen de twee geslachten? De vierkante plantenbakken staan kruislings diagonaal opgesteld zowel langs de zijkanten als in het midden van de tuin. Fraai zijn de stalen constructies met de glasplaten waarin uit alle hoeken van de wereld gedroogde klavertjes vier worden tentoongesteld, als een reusachtig herbarium. ▸ Naam Porte-bonheur ▸ Ontwerp Claire Dugard en Christelle David, Frankrijk

42

TuinenLandschap l 18 l 2015

Chaumont Festival.indd 42

24-08-15 10:51

Verfplanten In ’Le jardin du teinturier’ waan je je in Noord-Afrika. De opstelling van stenen vierkante bakken variërend in hoogte is dan ook afgekeken van de beroemde leerlooierijen in het Marrokaanse Marrakech. Deze tuin wil de bezoeker wat leren: namelijk het feit dat planten vroeger werden gebruikt om textiel te kleuren. Want wie weet nog dat de takken en hopbellen van Humulus lupulus gebruikt werden voor de kleuren geel en bruin en Achillea millefolium in zijn geheel voor beige en geelgroen? Zo’n dertig verschillende verfplanten zijn in de tuin verwerkt waarvan sommige qua naam al een duidelijke verwijzing zijn naar hun vroegere gebruik: neem Anthemis tinctoria, Asperula tinctoria, Isatis tinctoria, Persicaria tinctoria en Rubia tinctoria. Achter in de tuin hebben de ontwerpers een werkplaats ingericht waarin ze de technieken - drogen, zeven, vijzelen enzovoort- laten zien om van planten een kleurstof te maken. ▸ Naam Le jardin du teinturier ▸ Ontwerp Carine Balayn, Éric Sartre, Dorian Dietschy en Chloé Martin, Frankrijk

Bespiegelingen over kunst In ’Réflexion d'un collectionneur’ gaat je blik automatisch naar de grijze aloë (Agave americana) op het schilderij dat achterin aan de witte muur hangt. De afgebeelde ’nette’ beplanting staat in schril contrast met het door grassen verwilderde deel vooraan. De ontwerper, kunstenaar Solène Ortoli, leidt de bezoeker letterlijk om de tuin: want is dit nu de geheime tuin van een schilderende verzamelaar of is dit een museum waarin de natuur de overhand heeft gekregen? Het antwoord is: geen van beide. De schilderijen blijken bij nadere inspectie spiegels te zijn, die het deel van de tuin reflecteren dat nog niet is overwoekerd, maar dat vanaf de standplaats vooraan niet is te zien. In het ’verwilderde’ gedeelte is een combinatie van Sedum en bekende en minder bekende grassen toegepast, Wangenheimia lima ’Vulcan’ bijvoorbeeld, Melianthus major, Panicum virgatum ’Heiliger Hain’ en Carex oshimensis ’Greenwell’.

▸ Naam Réflexion d'un collectionneur ▸ Ontwerp Solène Ortoli

Winnaar Prix de la Création

>

TuinenLandschap l 18 l 2015

Chaumont Festival.indd 43

43 24-08-15 10:51

De omgekeerde wereld Planten die dieren eten, Charles Darwin noemde het al de omgekeerde wereld en het blijft een van de meest fascinerende fenomenen in de natuur.

Inmiddels zijn er wereldwijd zo’n 550 soorten geteld.

Een selectie daarvan hebben de Belgen Mathieu Allain en Stéphane le Gourrierec tentoongesteld in hun ’Carnivore Parc’. Om nadruk te leggen op de bijzondere eigenschap van de vleesetende planten, staan ze veilig achter tralies. De ontwerpers hebben een grote houten omheining getimmerd; erachter is op een verhoogde patio een veenmoeras aangelegd, de natuurlijke habitat van de planten. Daarop groeit een bonte verzameling aan trompetbekerplanten (onder meer Sarracenia ’Juthatip Soper’ en Sarracenia flava ’Atropurpurea’ en Sarracenia purpurea var. heterophylla), bekerplanten (Cephalotus follicularis) en zonnedauw (Drosera). Borden waarschuwen om alert te zijn en om de vleeseters vooral niet te voeren.

Achter in de tuin staan op grote houten kisten verschillende vleeseters apart opgesteld. In hun kooien kun je de individuele planten - zoals de slangentongen van Darlingtonia californica en de slijmvallen van de Drosera rotundifolia - van dichtbij bestuderen. ▸ Naam Carnivore Parc ▸ Ontwerp Mathieu Allain en Stéphane Le Gourrierec, België

44

TuinenLandschap l 18 l 2015

Chaumont Festival.indd 44

24-08-15 10:51

Kijk nog eens goed naar coniferen Hoogzomer is ’L’ivresse des elfes’ op zijn mooist in het vroege ochtendlicht. De blauwgroene kleuren van veel van de toegepaste coniferen en grassen komen in het zachte licht goed tot hun recht: die van Pinus montezumae ’Sheffield Park’ bijvoorbeeld (midden foto), van Sequoia sempervirens ’Adpressa’ met witte groeipunten (rechtsonder) en de grassen Lymus arenarius ’Glaucus’ en Festuca glauca ’Azurit’ boven in de foto. De ontwerpers van de coniferentuin nodigen de bezoekers uit om de verguisde plantengroep eens opnieuw te bekijken. Ze hebben daarvoor een groot aantal zeldzame en bijzondere coniferen verzameld, bijvoorbeeld de pas ontdekte Wollemia nobilis, Pinus nigra ’Spielberg’ en Chamaecyparis obtusa ’Teddy Bear’. Ook hebben ze veel jonge scheuten gebruikt, zodat je kleur, textuur, vorm en soms zelfs de bloei van dichtbij kunt bekijken. De coniferen zijn gecombineerd met grassen als Stipa gigangtea en Pennisetum alopecuroides ’Gelbstiehl’, waardoor mooie contrasten ontstaan tussen verschillende groentinten en frêle en robuuste groeiwijzen.

▸ Naam L'ivresse des elfes ▸ Ontwerp Florence Guin en Aurélie Gueniffey, Frankrijk

Oude mossen Aan mos valt weinig eer te behalen zou je denken. Doorgaans wordt deze groep in onze westerse tuintraditie gezien als vervuiler van gazons en terrassen. Toch hebben de ontwerpers van ’Silence! Ça mousse...’ een eervolle vermelding weten binnen te halen met hun mossentuin, waarin ze een groot aantal in Frankrijk voorkomende mossen en varens tentoonstellen. De onderwaardering van Bryophyta, zoals mossen wetenschappelijk heten, is volgens de ontwerpers dan ook totaal onterecht. Niet alleen bestonden mossen al lang voordat bomen, bloemen en mensen het licht zagen, ook zijn ze er in tal van kleuren en texturen. In ’Silence! Ça mousse...’ zijn bijvoorbeeld Tortuella tortuosa (gerimpeld kronkelbladmos), Polytrichum formosum (fraai haarmos) en Plagiothecium undulatum (gerimpeld platmos) te bewonderen. De ontwerpers hebben de mossen aangeplant op halfronde kokers die van hoog naar laag aflopen. Op het hoogste punt bevinden de mossen zich daardoor op ooghoogte: als je wilt kun je ze als bezoeker minutieus onder de loep nemen.

De tuin is aangelegd op een van meeste schaduwrijke plekken van het festival, deze afgezonderde plek nodigt daardoor uit tot stilte. ▸ Naam Silence! Ça mousse... ▸ Ontwerp Chloé Ricou, Agathe Le Mire en Florian Dubos, Frankrijk

Winnaar

<

Prix Spécial du Jury TuinenLandschap l 18 l 2015

Chaumont Festival.indd 45

45 24-08-15 10:51

616843_.indd 46

24-8-2015 12:36:50

616844_.indd 47

21-8-2015 16:36:28

Aanleg en Onderhoud

Verticuteren Verticuteren gebeurt meestal in het voorjaar, maar ook aan het einde van het seizoen kun je de viltlaag en het mos in het gazon verwijderen.

Tekst en beeld Dick van Doorn

48

M

et al die forse regenbuien deze zomer is het een goed jaar voor mosgroei in het gazon. Meestal kun je met bemesting je gras weer goed op gang helpen en soms, als het echt nodig is, verticuteren. „Er wordt vaak te snel geverticuteerd en te weinig bemest,” aldus Ronnie de Graaf, eigenaar van De Graaf Hoveniers uit Wetering. De noodzaak van verticuteren is eigenlijk een indicatie dat het fundament van een gazon niet goed is. „Als er een dikke viltlaag en mos in een grasmat zit heeft dit vooral met de opbouw en onderhoud van het gazon te maken”, aldus Peter Meerwijk, technisch adviseur bij Innogreen uit Werkendam.

Verder is van belang dat de bovenlaag van de bodem water snel afvoert. Meerwijk: „De bovenste 30 cm is van cruciaal belang. Water tast het gras niet zozeer aan, maar wel de bodemstructuur.”

Veel hoveniers gebruiken de verticuteermachine vooral als mosverwijderaar,

maar dat is niet juist. De Graaf: „Het gaat erom dat je de volledige viltlaag verwijdert door hem eruit te kammen. Verder snijd je de graszoden in stoken van zo’n 1,5 tot 2 cm breed zodat nieuwe scheuten ontstaan, en je het gras verjongt.”

Wat betreft welke soort verticuteermachine geeft De Graaf de voorkeur aan een machine met flexibele messen. „Dan snijd je de grasmat makkelijker zonder hem te beschadigden.”

De beste verticuteerdiepte is net door de toplaag heen. Die diepte ligt bij de meeste gazons met een viltlaag zo rond de 1,5 cm. Meerwijk: „Begin ook niet te vroeg met verticuteren, bij voorkeur pas in mei of juni. Als je in maart of april al verticuteert, kun je de grasmat dusdanig beschadigen dat het weken duurt voor deze weer hersteld is.”

Bij verticuteren in augustus of september heb je het voordeel dat het gras nog wel herstelt, maar je minder last hebt van onkruidgroei in de opengewerkte bodem.

TuinenLandschap l 18 l 2015

Verticuteren.indd 48

24-08-15 10:51

1

2

Pas op sproeiers

Diepte gevoelskwestie

Check voor het verticuteren eerst of er pop-up sproeiers in het gazon zitten. In deze tuin blijken op diverse plaatsen pop-up sproeiers te zitten. Als je met een verticuteermachine over een pop-up sproeier gaat, wordt deze volledig verbrijzeld volgens De Graaf. In dit geval is het gras al gemaaid. Als dat niet het geval is, moet dit eerst gebeuren voor er geverticuteerd kan worden.

De beste verticuteerdiepte is net door de toplaag heen. De Graaf test de diepte altijd eerst even op een onopvallend proefstukje.

Als er te veel aarde meekomt, zoals op deze foto te zien is, dan staat hij net iets te diep. „Dan ben je de grasmat aan het beschadigen. Als er echter meerdere viltlagen onder het gras zitten, dan moet je hem wel dieper afstellen.” Je ziet dat De Graaf inschat hoe diep hij de verticuteermachine moet zetten. „Dat is en blijft vooral een gevoelskwestie.”

3

4

Exact afstellen

Grasmat intact, viltlaag eruit

Met behulp van de diepte-instelknoppen aan de voorzijde van de machine en de centimeterschaal op de machine schat De Graaf in hoeveel hij de messen minder diep moet zetten. Volgens technisch adviseur Meerwijk moet de verticuteermachine net door de toplaag heen voor een goed resultaat.

De Graaf heeft de verticuteermachine op de juiste diepte gezet.

Hij bekijkt samen met Meerwijk nog even het resultaat en die ziet ook dat hij nu goed afgesteld staat. De Graaf: „De grasmat blijft keurig intact, de viltlaag wordt er volledig uitgekamt. Ik zie in de praktijk overigens dat veel hoveniers hem te diep afstellen.”

TuinenLandschap l 18 l 2015

Verticuteren.indd 49

>

49 24-08-15 10:51

50

5

6

Duidelijk beeld

Aaneengesloten stroken

Links is te diep geverticuteerd omdat er te veel grond op de grasmat ligt en rechts precies op de juiste diepte. De Graaf controleert de grasmat ook nog even door de sleuven iets uit elkaar te drukken. „Ik zie dat hij net de wortels heeft doorgesneden maar niet te diep door de grond gesneden heeft, prima.”

Over het algemeen geldt dat de bodem op voedingsrijke grondsoorten als klei en veen meestal verschraald moet worden omdat anders snel een viltlaag met mos ontstaat. Ook op verslempte zandgronden komen snel vilt en mos.

Nu kan De Graaf het volledige gazon gaan verticuteren. Let er daarbij op dat je keurig aaneengesloten stroken verticuteert, anders blijven er toch nog slechte smalle stroken grasmat in het gazon zitten. Alle stroken moeten in één regelmatige werkgang gereden worden. Verder adviseren De Graaf en Meerwijk om de kopse kant van het gazon, waar je relatief veel loopt, meer aandacht te geven en er eventueel nog een keer extra overheen te gaan.

7

8

Snel schoon met hooihark

Zwenkgrassen vaak het probleem

Na het verticuteren harkt De Graaf de viltlaag en het mos bij elkaar met een hooihark. Voor een mooi beeld kun je het gazon vervolgens met een bladblazer schoonblazen. Hier is het niet nodig. Als de grasmat te dun geworden is, dan zaait De Graaf de grasmat nog door met doorzaaizaad.

Volgens De Graaf en Meerwijk zorgen zwenkgrassen vaak voor viltvorming in de bovenlaag. Dat komt omdat dit grassen zijn die zowel onder- als bovengrondse uitlopers produceren.

TuinenLandschap l 18 l 2015

Verticuteren.indd 50

24-08-15 10:51

616846_.indd 51

24-8-2015 11:52:59

Aanleg en Onderhoud

Experiment

Zijn groeiremmers bruikbaar in de boomverzorging?

Het klinkt te mooi om waar te zijn: nooit meer snoeien van een te grote boom in een te kleine tuin.

Of, de straatboom die de gewenste of maximale grootte voor zijn standplaats heeft behaald voor altijd op die grootte houden en niet of nauwelijks meer snoeien. Met de inzet van plantenhormonen zou dat mogelijk moeten zijn.

Tekst en beeld Jozé ’t Hoen, projectleiding

Martijn van der Spoel, BSI Bomenservice

P

lantenhormonen worden in de fruitteelt en sierteelt op grote schaal gebruikt om te zorgen dat die appel net op tijd rijp is en die snijbloem een kortere, stevigere steel heeft met meer en grotere bloemknoppen. In het boombeheer buiten Europa worden plantenhormonen ook geregeld toegepast.

Sinds de jaren zeventig wordt in de Verenigde Staten vooral de plantengroeiregulator paclobutrazol (PBZ) toegepast voor bomen. Het heeft een eenvoudige toedieningsmethode, namelijk een geultje graven rond de stamvoet en daarin een PBZ-oplossing gieten. De Amerikanen gebruiken het voor bomen in te kleine tuinen en voor bomen onder elektriciteitsdraden.

De elektriciteitsvoorziening komt bij storm vaak in de problemen door afwaaiende takken en omvallende bomen die de bovengrondse kabels beschadigen. Het snoeien van de bomen is voor elektriciteitsmaatschappijen een grote kostenpost.

Zij besparen hierop door het cyclisch toepassen van PBZ. Door gebruik van PBZ zouden niet alleen de takken kleiner worden, maar ook de wortels verfijnen en de plant zou beter bestand zijn tegen droogte en mineralengebrek.

Experimenteren In Europa is het gebruik van PBZ niet toegestaan in de volle grond, wel in de containerteelt. In Nederland wordt het onder meer toegepast om compactere, groenere potplanten te kweken. Om toch meer te weten te komen over PBZ bij bomen heeft BSI bomenservice een experiment opgezet waarbij de bomen het middel niet kregen via de volle grond, maar opgegoten in containers of direct geïnjecteerd in de stam.

Na toediening zijn de bomen tweeënhalf jaar gevolgd in hun reacties. De eerste reactie werd zichtbaar in het eerste voorjaar. De bomen met PBZ hadden alle kleiner blad en kortere scheuten.

Vooral bij de bomen in containers was goed te

52

TuinenLandschap

groeihormonen.indd 52

l 18 l

zien dat de bomen die meer PBZ gekregen hadden, ook kleinere bladeren kregen. Dat blad was ook meer gekroesd of gegolfd, met dieper liggende nerven. Dit effect was ook te zien bij de geïnjecteerde bomen.

Dit beeld met kortere scheuten en kleinere en gekroesde bladeren bleef gedurende de twee opvolgende groei-jaren. In warme, droge zomers leken de berken in containers met PBZ beter tegen de droogte bestand dan de controleberken. Mogelijk door het kleinere blad.

Wanneer een boom op een normale tak kortere scheuten maakt, lijken deze scheuten optisch gezien verder uit elkaar te liggen. De takken en de kronen hebben een kaler aanzien. Dit geeft een minder mooi beeld.

Uit de literatuur is bekend dat PBZ voor groenere bladkleur kan zorgen. De verwachting was daarom dat de bladeren van behandelde bomen donkerder groen zouden zijn. Dit is alleen bij de eiken in containers gezien en niet bij de overige bomen. In de literatuur wordt gewaarschuwd dat bomen behandeld met PBZ behoorlijk bemest moeten worden. Dit is tijdens dit experiment niet gebeurd.

Bij de containerboompjes waarbij de PBZ op de kluit is gegoten is het effect op bladgrootte en -vorm gelijk verdeeld binnen de boom. Echter bij de bomen geïnjecteerd met PBZ zijn sterke verschillen tussen de takken van één boom. Een deel van de takken is volledig normaal en een deel is sterk in de groei geremd. Bij een hogere PBZ dosering is het percentage takken met effect duidelijk hoger.

Het is bekend dat de meeste boomsoorten weinig horizontale overdracht hebben; beuken en kastanjes hebben het zelfs niet of nauwelijks. De injecties zijn steeds geplaatst laag in de stam.

Het lijkt erop dat de met deze locaties corresponderende takken wel PBZ hebben ontvangen en dus geremd zijn in hun groei en de andere takken niet. Uit de injectieproeven blijkt duidelijk dat PBZ

2015

24-08-15 10:51

Injectiemethode

r

Een deel van de bomen in het experiment is geinjecteerd met de groeiremmer PBZ. De injecties zijn uitgevoerd met de Quick-Jet Micro injection van Arborjet en plastic pluggen die in de boom achterbleven. De injectie zelf heeft uitwendig

niet of nauwelijks horizontaal wordt overgedragen binnen de boom.

De opgietmethode op de kluit geeft wel een uniform beeld. Deze methode is daarom geschikter voor toepassing in de meeste gevallen in Nederland. Wanneer een asymmetrisch effect juist gewenst is, bijvoorbeeld bij een boom te dicht op de gevel, kan juist aan de gevelzijde injecties worden gegeven en niet aan de andere zijde.

De opgietmethode is snel uit te voeren en behoeft weinig instructie. Men dient alleen goed op te letten om de juiste dosering te geven passend bij de diameter van de boom en de soort.

Van de meeste Europese soorten is nog geen soort-specifieke dosering bekend. Nu is het gebruik van PBZ nog niet toegestaan in volle grond.

Wanneer een bedrijf hiervoor toelating aanvraagt en krijgt, zal de specifieke dosering voor elke Europese soort eerst onderzocht moeten worden.

geen gevolgen voor de bomen. Er is geen verschil in conditie of andere kenmerken zichtbaar tussen de met controle vloeistof geĂŻnjecteerde bomen en de algemene controlebomen. Over het algemeen vertonen de bomen een normale wondover-

groeiing. Bij enkele bomen was de wond in een jaar al volledig overgroeid. Bij bomen die erg grote doses geĂŻnjecteerd hebben gekregen, zijn soms bastscheuren of bloedingen te zien. Dit wijst erop dat de druk bij het injecteren te hoog was.

Verminderde sierwaarde De nieuwe, gedrongen scheuten op de oude, normale takken kunnen de eerste jaren kale plekken geven in een bestaande kroon. De verwachting is dat dit na enige jaren weer egaal opvult.

Het is de vraag of het praktische aspect van de groeiremming opweegt tegen het verlies van sierwaarde van de boom in de eerste jaren. Een toepassingsgebied waarbij dit niet speelt zijn bol- en knotbomen zoals de populaire bolacaciaâ&#x20AC;&#x2122;s.

Hierbij worden namelijk de oude takken steeds weggesnoeid en groeien de nieuwe takken uit het knotgedeelte. PBZ zal hier een compacte bolvorm geven. <

De meest rechtse tak is van een boom uit de controlegroep. Van links komen deze takken van bomen die een steeds grotere dosis groeiremmer hebben gehad.

TuinenLandschap

groeihormonen.indd 53

l 18 l

2015

53 24-08-15 11:42

616845_.indd 54

24-8-2015 13:05:58

INTEGRALE ONKRUIDBESTRIJDING VOLGENS

â&#x20AC;&#x2DC;DE PUNT METHODEâ&#x20AC;&#x2122;

DE JUISTE MACHINE OP DE JUISTE PLEK EN COMBINEER!

GEEN GIF MEER NODIG! RED

KANT BRAND STEKER®

t CO² neutraal t Geen fossiele brandstof meer zoals LPG t Gebruikt biomassa om mee te â&#x20AC;&#x2DC;brandenâ&#x20AC;&#x2122; t Voor grootschalig werk

t 5x per jaar strak gestoken grasrand t Geen afvalkosten t Lagere veegkosten t Reinigende werking

MACHINAAL VEGEN t CO² neutraal t Elektrisch rijden t Geen fossiele brandstof meer zoals diesel, maar biomassa t Heet water 98C t Geen overlast, herrie /stof t Eenvoudige techniek t Voor kleinschalig werk

t â&#x20AC;&#x2DC;DE PUNT METHODEâ&#x20AC;&#x2122; IS GOEDKOPER DAN SPUITEN ALS JE ALLES EERLIJK MEETELT! t GOED TOEPASBAAR MET INZET SWï&#x161;ºMEDEWERKERS EN MENSEN MET EEN AFSTAND TOT DE ARBEIDSMARKT ï&#x161;®SROIï&#x161;¯. t GEEN RESISTENTE SOORTEN EN NIET WEERSGEVOELIG.

t Dulevo 5000 D t Euro 5 met Adblue t Super fijnstoffilters t Heel zuinig met waterverbruik t Razend snel

Chroomstraat 1d t 3067 GN Rotterdam t Telefoon: (010) 420 60 26 t E-mail: info@groen-puntbv.nl t www.groen-puntbv.nl

616847_.indd 55

24-8-2015 12:13:30

616851_.indd 59

24-8-2015 13:39:55

Leveranciersnieuws De informatie in deze rubriek is verstrekt door de leveranciers

Diverse bodemverbeteraars Den Ouden maakt duurzaam tuinieren mogelijk met bodemverbeteraars. Dit materiaal wordt gebruikt om de structuur van de grond te verbeteren en de bodemvruchtbaarheid te verhogen.

De bodemverbeteraars worden gemaakt van natuurlijke producten, zonder kunstmest.

Behalve potgrond en teelaarde levert Den Ouden ook molmmest, bemeste tuinaarde, gazoncompost, natuurcompost en bladmulch. Het bedrijf heeft locaties in Rosmalen en Muiderberg, maar door een distributienetwerk zijn de producten binnen heel Nederland leverbaar.

DH40MEY is een boor- en breekhamer met koolborstelloze motor. Met deze machine is langer werken mogelijk, terwijl hij minder onderhoud vergt.

Omdat de boor- en breekhamer minder bewegende onderdelen heeft, minder weerstand en minder wrijving

geeft, is er minder slijtage.

Tevens is de machine lichter van gewicht, minder gevoelig voor spanningsverlies. Het UVP-antivibratiesysteem zorgt voor minder trillingen, terwijl de DH40MEY volgens Hitachi de hoogste boorsnelheid en hoogste slagkracht in zijn klasse heeft.

▸ Den Ouden | (073) 543 10 00 | www.denoudengroep.com

▸ Hitachi | (030) 608 40 50 | www.hitachi-powertools.nl

Leren over bomen

Meer draagvermogen

Bomenstichting brengt boombordjes uit met een educatieve knipoog. Dit maakt een wandeling door park, bos of natuurgebied leuk en leerzaam.

Door het kleurrijke ontwerp vallen de bordjes goed op. Op elk bordje is de naam van de boom te vinden, een korte uit-

leg, een leuk bomenweetje en een illustratie. Via het scannen van de QR-code wordt nog extra uitgebreide informatie over de boom onthuld. Er zijn 37 varianten verkrijgbaar.

De bordjes zijn online te bestellen bij de Bomenstichting.

Donateurs en beheerderabonnees krijgen korting.

▸ Bomenstichting | (020) 330 60 08 | www.bomenstichting.nl

60

Koolborstelloze motor

Met Michelin XTXL E4 L4 en Bibload hard surface is het mogelijk productiever te rijden. De banden worden in drie afmetingen op de markt gebracht.

XTXL E4 L4 is voor laadschoppen, Bibload Hard Surface voor wielladers, verreikers en compacte laders.

Bibload Hard Surface heeft een nieuwe vorm voor het loopvlakprofiel (96 diamantvormige profielblokken), waardoor hij in alle rijrichtingen dezelfde prestaties heeft. XTXL E4 L4 heeft meer draagvermogen door een met

kabels versterkt karkas. De weerstand tegen inrijdingen is verhoogd.

▸ Michelin | www.michelin-landbouw-banden.nl

TuinenLandschap l 18 l 2015

Leveranciers_8-Kaders18.indd 60

24-08-15 10:52

Metaal met vlechtwerk Forest Avenue komt met nieuwe plantenbakken op de markt. De bakken zijn gemaakt van gevlochten kunststof in een metalen kader.

De bakken zijn hufterproof en hebben een lange levensduur door het hoge afwerkingsniveau en het gewicht. Het stalen raster en het gevlochten

kunststof is elke gewenste RAL-kleur vekrijgbaar.

Hierdoor kunnen zij worden aangepast aan het terras of de omgeving. Behalve alle maatwerkbakken zijn er ook drie standaardmaten: 60 x 60 x 60 cm, 80 x 80 x 80 cm en 100 x 100 x 100 cm. Forest Avenue is onderdeel van GTOP Trading.

Gras en snoeihout klepelen Hissink heeft het assortiment uitgebreid met de S9 HD serie omkeerbare klepelmaaiers van Seppi M. De machines zijn onder andere bedoeld voor het klepelen van gras en snoeihout. De S9 is geschikt voor groot groenonderhoud, onderhoud langs wegen, klepelen in boomgaarden, vegetatiebeheer

enzovoort. Behalve een standaarduitvoering is de machine ook leverbaar in de S9 Dyna, met sideshift en een sterke bokconstructie en de S9 Coupé met laag profiel, een sterke hydraulische sideshift en een lage V-snaar bescherming. De rotor is uitgevoerd met spiraalvormige klepels.

▸ GTOP Trading | (0488) 44 28 76 | www.gtop.nl

▸ Hissink & Zonen | (0575) 47 65 55 | www.hissink-oeken.nl

Meer werkbereik

LED-lijnen voor buiten

Hoogwerker TB270+ van Ruthmann is een Euro 6 voertuig waarmee op 27 m hoogte met een B-rijbewijs mag worden gewerkt. Door innovatieve staalbouw is het een gewichtbesparende uitvoering.

Het lagere gewicht maakt dat de telescoopdimensies groter zijn. Ten opzichte van het

vorige model heeft deze 3 m meer werkbereik bij een maximaal draagvermogen van 230 kg. Met 100 kg in de werkgondel bereikt de TB270+ 16,4 m reikwijdte. Nieuw is de mogelijkheid tot werkgondelwissel; de standaard alu-werkgondel kan uitgewisseld worden voor een kunststof gondel.

▸ Kwak hoogwerkers | (035) 524 22 44 | www.kwak.nl

IBG ProjeX levert maatwerk lichtoplossingen. De door hen geproduceerde LEDlijnen zijn ook geschikt voor gebruik buitenshuis.

De profielen kunnen toegepast worden in bestrating, bruggen, tunnels enzovoort. De LED-lijnen zijn leverbaar in transparante en opaaluitvoering.

De lijnen worden speciaal op maat geproduceerd, lengte, materiaalsoort, type LED, aantal leds p/m, zelfs het leveren van gebogen profielen behoort tot de mogelijkheden. Onlangs leverde het bedrijf 1.250 m LED-lijnen in betonnen zitbanken in project Ruimte voor de Waal.

▸ IBG ProjeX | (073) 303 00 83 | www.ibgprojex.nl

TuinenLandschap l 18 l 2015

Leveranciers_8-Kaders18.indd 61

61 24-08-15 10:52

Agenda

Cursussen

Tropisch Vlinderfestival t/m 20 september, Utrecht.

Fotograferen van oerplanten Workshop, 6 september, Hilversum.

▸ www.uu.nl/botanischetuinen

▸ www.pinetum.nl

Hergebruik van bomen in een stedelijke omgeving Cursus, 15 september, Bleskensgraaf.

Bomen en heesters voor bijen Cursus, 22 september, Oosterbeek. ▸ www.cursuscentrumcambium.nl

▸ www.cursuscentrumcambium.nl

De groene schatkamer Tentoonstelling 425 jaar Hortus, t/m 20 september, Leiden.

Coördinator gladheidsbestrijding Opleiding, 9 september, Bunnik, 4 november Zwolle.

▸ www.bibliotheek.leidenuniv.nl

▸ www.crow.nl

Verzorgen van monumentale bomen Cursus, 16 september, Arnhem.

Beheer van bomen in parken en domeinen Cursus, 22 september, Arnhem. ▸ www.cursuscentrumcambium.nl

▸ www.cursuscentrumcambium.nl

Planten uit de oertijd Tentoonstelling, t/m 4 oktober, Hilversum. ▸ www.pinetum.nl

UAVgc Cursus, 9, 22 september, 7 oktober, 11 november, 10 december, diverse locaties. ▸ www.crow.nl

Green is life Vakbeurs, 3 t/m 5 september, Warschau, Polen. ▸ www.greenislife.pl

Siergrassen met hun toepassingsmogelijkheden Cursus, 16 en 23 september, De Wilp.

Snoeien conform handboek bomen Cursus, 10, 17 september Barneveld.

Ontwerpen kleine natuur Tiendaagse cursus, 16 september, Apeldoorn.

▸ www.ocbor.nl

▸ www.groentechniekholland.nl

Ontwerpkunde voor tuin en park Verdieping en ontwerpmethodiek, 10-daags, 10 september, Apeldoorn.

Licht in de openbare ruimte Masterclass, 17 september, Amersfoort.

▸ www.ontwerpinstituut.nl

▸ www.elba-rec.nl

▸ www.hex.be

▸ www.cursuscentrumcambium.nl

▸ www.siergras.nl

GroenTechniek Holland Vakbeurs, 8 t/m 10 september, Biddinghuizen.

HEX Open tuinendagen, 12 en 13 september, Heers, België.

Herkennen van bomen, zomerherkenning Tweedaagse cursus, 22 en 23 september, Wageningen.

Inrichten en verbeteren groeiplaatsen Tweedaagse cursus, 22 en 23 september, Oosterbeek. ▸ www.cursuscentrumcambium.nl

▸ www.ontwerpinstituut.nl

Toepassen van geluid en elektrische weerstand tomografie en trekproef Cursus, 23 september, Oosterbeek. ▸ www.cursuscentrumcambium.nl

Wat zullen we eten? Themadag Future Food, 13 september, Utrecht.

Compositieleer Vijfdaagse artistieke leergang, 18 september, Apeldoorn.

▸ www.trompenburg.nl

▸ www.uu.nl

▸ www.ontwerpinstituut.nl

Eetbaar hout Rondleiding kwekerij boomstammen geënt met eetbare paddenstoelen, half september-eind oktober, Voorst.

Bomenbeheer van A tot Z Zesdaagse opleiding, 15 september, Doorn.

De ontwerptafel Intervisie met collega’s en toehoorders, 21 september, Apeldoorn.

Bomen aan Zee Seminar, 24 september, Noordwijk.

▸ www.ocbor.nl

▸ www.ontwerpinstituut.nl

▸ www.bomenaanzee.com

Communicatie met bewoners en belanghebbenden Cursus, 15 september, Arnhem.

Boomtaxatie Cursus, 22 en 23 september, Doorn.

Toepassen vaste planten, innovatie in openbaar groen Cursus, 24 september, Nieuwerkerk a/d IJssel.

Hortulanuswandeling Diverse thema’s, 13 september, Rotterdam.

Natuurwet- en regelgeving in de praktijk Tweedaagse cursus, 24 september, Utrecht. ▸ www.sbo.nl

▸ www.groenetakken.nl

Nationale gazon demodag 23 september, Biezenmortel. ▸ www.nationalegazondemodag.nl

▸ www.cursuscentrumcambium.nl

Nationale groendag 23 september, Bergen op Zoom.

Actuele ziekten en aantastingen in bomen Cursus, 15 september, Oosterbeek.

▸ www.nationalegroendag.nl

▸ www.ocbor.nl

▸ www.cursuscentrumcambium.nl

Creatief ontwerpen Tiendaagse opleiding, 22 september, Apeldoorn. ▸ www.ontwerpinstituut.nl

▸ www.cursuscentrumcambium.nl

Ziekte- en plaagmanagement Tweedaagse cursus, 30 september en 7 oktober, Oosterbeek. ▸ www.cursuscentrumcambium.nl

Colofon Tuin en Landschap is een tweewekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia, Issnnummer 016 533 50 Schipholweg 1 Postbus 9324, 2300 PH Leiden www.tuinenlandschap.nl Secretariaat: Linda Laman en Alice Hoogenboom (071) 565 96 78 tuinenlandschap@hortipoint.nl

62

Redactie Bakker hoofdredacteur (06-35115617 / wbakker@hortipoint.nl ▸ Peter Bennink vakredacteur (071) 565 96 53 / pbennink@hortipoint.nl ▸ Ralph Mens vakredacteur (071) 565 96 52 / rmens@hortipoint.nl ▸ Miranda Vrolijk vakredacteur (071) 565 96 56 / mvrolijk@hortipoint.nl ▸ Alice Hoogenboom redactie-assistent (071) 565 96 79 / ahoogenboom@ hortipoint.nl ▸ Gerdien de Nooy fotograaf ▸ Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker bureauredacteuren ▸ Diseno vormgeving ▸ Wendy

Abonnementenservice Aanvraag en wijziging abonnement naar BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld T (0342) 49 48 44 F (0342) 41 31 41 abonnementen@bdu.nl Abonnementsprijs per jaar: €240 (excl. 6% btw). Studenten en scholieren €180 (25% korting, excl. btw). Buitenlandse abonnees betalen een toeslag voor portokosten.

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.

Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie.

Exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Wiljo Klein Wolterink mba uitgever (0342) 49 42 63 Advertentie-exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Gert-Jan Bloemendal media adviseur (0342) 49 48 07 / g.bloemendal@bdu.nl ▸ Ron van de Hoef verkoopleider (0342) 49 42 63 / r.v.d.hoef@bdu.nl Druk BDUprint

©BDUmedia, 2015 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld; evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

TuinenLandschap l 18 l 2015

Agenda_Cursus3kolomTEL18.indd 62

24-08-15 09:21

Foto Gerdien de Nooy

Groene Gast

Steven Ibelings Hoe lang zit je al in de boomverzorging?

is om naar boven te klimmen. Dan gaan we samen.”

„Na mijn MBO-opleiding Theatertechniek ben ik op mijn achttiende een eigen bedrijf begonnen. Ik ben nu 26, dus reken maar uit.”

Je verdeelt je tijd dus tussen het industrieel klimmen en boomverzorging?

Theatertechniek?

Steven Ibelings is eigenaar van boomverzorgingsbedrijf Treetment in Den Haag

„Ja, maar dat was het toch niet helemaal. Ik heb me tijdens de opleiding wel gespecialiseerd in het klimwerk in theaters en daar heb ik het industrieel klimmen aan overgehouden. Behalve het klimmen in bomen, doe ik namelijk ook klussen op gebouwen en in windmolens. Het kan zijn dat ik zelf op hoogte werkzaamheden moet verrichten, maar ook dat ik iemand veilig naar boven moet begeleiden.

Diegene is dan wel gespecialiseerd in het werk dat op hoogte verricht moet worden, maar niet gewend

„Juist, maar het klimmen in bomen vind ik wel het leukst. Vooral omdat de boomverzorgingswereld heel klein is en je persoonlijk contact hebt met je klant, je kunt mensen echt blij maken met een klus. Bij het industrieel klimmen gaat het vaak om miljoenenprojecten en ben je gewoon een van de poppetjes die het werk moet uitvoeren.”

Heb je alleen in Nederland ervaring opgedaan met het boomklimwerk? „Nee, een paar jaar geleden ben ik twee jaar lang heel Europa door gereisd om klussen te doen,

onder andere in Ierland, Duitsland, Noorwegen, Zweden, Oostenrijk en Luxemburg. Via de Nederlandse klimkampioenschappen, waar ik heel netjes scoorde, heb ik aan de Europese klimkampioenschappen meegedaan. Zodoende heb ik een buitenlands netwerk opgebouwd.”

Is het boomverzorgingswerk in het buitenland anders? „De bomen zijn vaak ouder en groter, in Duitsland bijvoorbeeld; in Nederland heb je nou eenmaal niet zoveel grote bomen. Dus ja, het is anders. Ook is het type werk niet hetzelfde. In Noorwegen bijvoorbeeld was ik vooral bezig met het weghalen van bomen, terwijl je in Nederland veel meer moet snoeien of takken moet weghalen op lastige plekken in het stedelijk gebied.” <

TuinenLandschap l 18 l 2015

GroeneGast_1pag.indd 63

63 24-08-15 09:21

616852_.indd 64

21-8-2015 16:36:51