Tel 2017-20

klimaatneutraal natureOffice.com | NL-077-331716

gedrukt

Het herdenken in Nederland heeft zich volgens Kuipers ontwikkeld. Was de inrichting van herdenkingsplekken voorheen voorbehouden aan de kerken, nu zie je dat op allerlei andere plekken en manieren uiting wordt gegeven aan de behoefte om te herdenken. Dit betekent een nieuwe opdracht voor

Afgelopen weken heeft de redactie weer velen van u persoonlijk ontmoet; op GroenTechniek Holland, op het seminar Onkruidbeheersing, de Nationale Gazon Demodag of de Dag van de Openbare Ruimte. Voor ons zijn dit soort momenten altijd weer een 'reality check': zitten we nog op de goede weg, sluit waarover wij schrijven aan bij wat onze doelgroep bezighoudt?

Wat dat betreft was het seminar Onkruidbeheersing, dat wij samen met Wellantcollege Houten organiseerden, een echte eyeopener. Niet alleen kwamen hoveniers en groenbeheerders in grote getale op deze bijeenkomst af, het onderwerp - onkruidbeheersing en met name het verbod op chemische bestrijdingsmiddelen - blijkt inderdaad velen in de sector bezig te houden.

Natuurlijk blijven ook na een dag als deze nog vele vragen onbeantwoord. Zelfs ambtenaren van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, die een van

tuin- en landschapsarchitecten.

Met het maken van een ritueel landschap – een prachtige term volgens Kuipers – bieden landschapsontwerpers mensen een vorm waarin zij kunnen rouwen, herdenken en herinneren.

Kuipers presenteerde op 28 september tijdens de Dag van de Openbare Ruimte in Utrecht het themanummer Herdenkingsplekken van Tuin en Landschap en de Nederlandse Vereniging voor Tuin- en Landschapsarchitectuur (NVTL).

In dit nummer worden negen rituele plekken besproken.

Eén daarvan is het Nationaal Monument MH17 dat door Robbert de Koning is ontworpen. Hij gaf voorafgaand aan de presentatie door Kuipers een lezing over het ontstaan van het monument en de visie erachter. Het bomenlint in park Vijfhuizen is vooral bedoeld om troost te bieden aan de nabestaanden die zoveel ellende hebben moeten meemaken;

een plek waar ze kunnen zijn.

Het is een levend monument dat gedurende de seizoenen en de jaren die verstrijken voortdurend zal veranderen, net zoals het leven zelf altijd in beweging is.

De bomen spelen in die dynamiek een belangrijke rol. Alle 298 – voor elk slachtoffer één boom – komen van boomkwekerij Ebben die ze heeft geschonken. Jasper Haster van de kwekerij legde tijdens de lezing uit dat de elf soorten zijn uitgezocht op beleving het hele jaar door. In maart zijn de bomen door de nabestaanden zelf met hulp van medewerkers van Ebben geplant. Om het voor de nabestaanden behapbaar te maken zijn de bomen allemaal gerooid zonder kluit. „Sommigen hielden een eigen herdenking rondom het planten en wilden bijvoorbeeld ook de boom zelf naar het verhoogde lint dragen.’’

de workshops presenteerden, moesten op sommige vragen het antwoord schuldig blijven. Zoals wanneer er nu eindelijk een gebruiksverbod voor particulieren komt. Maar tegelijk was het voor veel hoveniers een opluchting om te zien dat zij niet de enige zijn die met onkruidbeheersing worstelen. Gedeelde smart is halve smart.

Wat ik persoonlijk bemoedigend vond is dat we in onze stand op GroenTechniek Holland diverse jonge hoveniers op bezoek kregen die een abonnement op Tuin en Landschap wilden. Vaak kenden ze het blad nog van de groenopleiding, en nu ze hun eigen bedrijf hebben, willen ze graag een betrouwbare bron van vakinformatie. Ook al waai je op zo'n moment uit je stand weg en komt de regen met bakken uit de lucht, dan weet je weer waar je het allemaal voor doet. Kortom, goed om weer even - soms letterlijk met de poten in modder te hebben gestaan!

De prijzen werden woensdag 20 september tijdens de Nationale Groendag in Krimpen aan den IJssel uitgereikt door Harry Boeschoten, programmadirecteur Groene Metropool bij Staatsbosbeheer.

In de categorie steden ging het zilver naar Waalwijk en brons naar Leidschendam-Voorburg en Purmerend. In de categorie dorpen en kleine steden won Voerendaal zilver en Geertruidenberg brons.

De vakjury is gecharmeerd van de integrale benadering van de openbare ruimte in Den Haag, de aanleg van buurtparken in dichtbebouwde wijken en de gelijktijdige verdichting en vergroening. Dankzij burgerparticipatie wist Lisse haar concurrenten een neuslengte voor te blijven. ‘De gemeente geeft ruimte, faciliteert en houdt de regie, wat de kans op langdurig

succes vergroot. Ook jongeren worden actief betrokken bij groen en natuur’, aldus de jury.

In Den Haag leidde de gouden plak voor de Residentie tot schriftelijke vragen van GroenLinks aan het college van B en W. De fractie wil onder andere weten hoeveel gemeenten aan de groencompetitie hebben meegedaan. Op andere lijstjes, van de Wageningse Universi-

teit staat de stad er volgens GroenLinks helemaal niet zo rooskleurig voor. Wethouder Revis liet zich echter niet uit het veld slaan. Hij is trots op het feit dat de integrale aanpak van de openbare ruimte door een jury van deskundigen wordt gewaardeerd.

Entente Florale is geen competitie waar alle Nederlandse gemeenten onder de loep worden genomen. Vanwege het werk dat met de jurering en de rapportage gemoeid is worden elk jaar niet meer dan vijf steden en vijf dorpen beoordeeld.

De Lissese wethouder Evert Jan Nieuwenhuis, winnaar in de categorie kleine steden en dorpen, is vooral blij met het juryrapport. „Daar kunnen we als gemeente mee aan de slag”, zegt hij. Je hebt af en toe wat reuring in de groene vijver nodig.”

Isabelle Diks, Tweede Kamerlid en ambassadeur van Operatie Steenbreek, heeft op de Nationale Groendag bekendgemaakt dat Leeuwarden de Steenbreek trofee heeft gewonnen. In totaal waren er zeven gemeenten

genomineerd voor de trofee: Alphen aan den Rijn, Eindhoven, Groningen, Laarbeek, Leeuwarden, Leiden en Utrecht.

Leeuwarden is een van de icoongemeenten van Operatie Steenbreek en is al vanaf het eerste uur aangesloten. De jury vond de participatie met de buurtbewoners heel sterk.

Isabelle Diks: „Leeuwarden heeft dit jaar een aantal leuke acties georganiseerd die heel laagdrempelig zijn en niet te belerend, waardoor de boodschap van Steenbreek op een effectieve manier wordt overgebracht.”

Wethouder Ed de Leest van de gemeente Alphen aan den Rijn nam samen met Corry Dierdorp van het Instituut voor Natuureducatie (IVN) de aanmoedigingsprijs van de Operatie Steenbreek in ontvangst.

Alphen heeft zich volgens oud-ecoloog en juryvoorzitter Wout Veldstra nog maar net aangesloten bij de Operatie Steenbreek, maar maakt met haar acties een vliegende start. De wethouder reageerde bescheiden: „Elk steentje dat we kunnen wegdragen is mooi meegenomen.” <

Waterschap Rijn en IJssel dekt dijken af met landbouwplastic in de strijd tegen Japanse duizendknoop. Na vijf jaar lijkt de invasieve exoot daarmee onder de duim te krijgen. „Het is een zaak van de lange adem’’, zegt ecoloog Michiel Schaap van het waterschap. Op zo’n tien plekken heeft het waterschap nu folie liggen.

De eerste dijk nabij de Pleijweg in Arnhem waarop het waterschap de bestrijdingsmethode heeft toegepast, is vijf jaar geleden al onder het folie gegaan.

Dit voorjaar zijn voorzichtig de eerste vierkante meters folie weggesneden en ingezaaid met een grasmengsel. De wortelstokken van de duizendknoop die nog steeds in de grond bleken te zitten, zijn op kweek gezet. „Die liepen echter niet meer uit’’, zegt Schaap. Daarom is het waterschap voorzichtig positief over deze methode. „Dijken die begroeid zijn met

Japanse duizendknoop, moet je zien als beschadigde hoogwaterkeringen’’, legt Schaap uit.

De exoot duldt namelijk geen andere begroeiing onder zich, waardoor het gevaar op erosie groot is. De plant sterft immers af in de winter, met een kale dijk tot gevolg. „Wij zien het liefst een dijk begroeid met een kruidachtige vegetatie, dat is de beste bescherming tegen hoogwater.’’ Een dijk die beschadigd is, wordt doorgaans bekleed met landbouwplastic als tijdelijke beschermende maatregel. Daarom lag het voor de hand om tegen de Japanse duizendknoop ook landbouwplastic te gebruiken. „Bovendien’’, benadrukt Schaap, „wil Rijn en IJssel geen chemische middelen toepassen, ook niet om exoten te bestrijden.’’

Dijken lenen zich volgens Schaap uitstekend voor het afdekken met folie omdat het doorgaans heel vlakke stukken zijn zonder obstakels. „Is de ondergrond hobbelig, dan heb

‘Hi Mark, ik zag een gemiste oproep op mijn telefoon en dacht: ik bel meteen even terug. Hoe is het aan formatietafel? Ik hoor dat je een minister van klimaat zoekt. Ik ben beschikbaar, haha.

Maar effe serieus, dat is heel goed nieuws.

En inderdaad noodzakelijk. Nederland bungelt samen met Luxemburg en Malta onderaan de lijst als het gaat om het behalen van de Europese klimaatdoelen voor 2020.

De minister van klimaat moet ervoor zorgen dat in 2020 de CO2 uitstoot met 25% is teruggebracht. Onze groene branche draagt hier natuurlijk graag aan bij.

Alle hoveniers en groenvoorzieners rijden tegen die tijd natuurlijk elektrisch. Flink wat zonnepanelen en windmolens erbij en hupsakee we zitten zo op min 25%. Maar Mark, wat denk je, gaan we het hiermee redden?

je toch vaak lucht- en lichttoetreding waardoor de duizendknoop gewoon kan doorgroeien.’’ Het is belangrijk om de ’besmette’ percelen ruim af te dekken. Zo is het afgedekte perceel dichtbij de Pleijweg, 10 bij 30 m groot, terwijl de Japanse duizendknoop er op een gebied van 5 bij 20 m groeide.

Ook dienen de verschillende banen plastic elkaar ruim te

Oh, je wilt nog meer doen voor het klimaat? Elk kind op de basisschool moet een boom geplant hebben? Top man, dat sluit helemaal aan bij de internationale actie ‘One Tree per Child’.

Geweldig. Ja, goed plan: een staatssecretaris voor bomen. Of ik iemand ken? Ik denk meteen aan Peter Derksen van de Nationale Boomfeestdag. Die is goed met bomen, man.

Gaan we dit weekend verder over bomen, met een biertje. Gezellig. Wat? Heb je geen tijd?

Oh, ga je je tegels uit de tuin halen? Operatie Steenbreek? Tegel eruit, groen erin? Goed bezig, Mark. Ik spreek je’.

Die Mark, altijd al iets gehad met het economisch klimaat.

overlappen. Verder is het zaak om het afgedekte perceel zeer regelmatig te controleren zegt Schaap. Het landbouwplastic is vastgezet met panlatten en krammen. Daar waar de krammen gaten in het folie maken, groeien scheuten van de Japanse duizendknoop, die worden er door de onderhoudsmedewerkers van het waterschap direct uitgestoken. <

Met het oog op de uitbreiding van het gebruiksverbod van chemische onkruidbestrijdignsmiddelen in november, sloegen Tuin en Landschap en Wellantcollege begin dit jaar de handen in elkaar om dit evenement te organiseren. In 2016, na de invoering van het gebruiksverbod voor professionals op verhardingen, waren de meeste gemeenten al omgeschakeld op alternatieve bestrijdingsmethoden. Veel hoveniers, die in de particuliere tuin en op bedrijfsterreinen

werken, bleken echter nog zoekende naar de meest effectieve methode.

Het verklaart het succes van het seminar, waarvan de inschrijving twee weken voor aanvang moest worden gesloten omdat alle workshops vol zaten. In combinatie met demonstraties van diverse leveranciers van machines en apparaten op gebied van onkruidbeheersing, bleek deze dag een schot in de roos.

Veel belangstelling was er voor de workshop over wet- en regelgeving door het ministerie van Milieu en Infrastructuur.

Diverse deelnemers hoopten een antwoord op al hun vragen te krijgen, maar veel zaken blijven lastig te doorgronden. Zo blijft voorlopig de situatie bestaan waar professionals geen middelen mogen gebruiken, maar particulieren wel. „De overheid is niet geloofwaardig

door voor de ene groep wel een verbod in te voeren, maar voor de andere niet,” klonk de kritiek. Volgens Martin Keve van het ministerie was een verbod eerder niet mogelijk door juridische complicaties. Er is nu een verbod voor particulieren in voorbereiding, maar het kost tijd om de wet aan te passen.

Keve verwacht dat, zodra het nieuwe kabinet is aangetreden, de Tweede Kamer hierover in debat zal gaan.

In zijn presentatie gaf Keve ook aan dat een verbod voor particulieren lastig is. Zodra glyfosaat voor particulieren verboden is, kunnen zij ook een fles Glorix of azijn pakken om onkruid te bestrijden, terwijl dit voor het milieu misschien nog wel schadelijker is. Het is daarom zaak om particulieren hier goed over voor te lichten.

Andere workshops focusten op inrichting van de tuin door ontwerp, gebruik van materialen en beplanting, waardoor

Onlangs kreeg ik een uitnodiging van de gemeente Utrecht voor een bijeenkomst over Waterproof030. Dit is een initiatief met als doel om meer tuinen en buurten te vergroenen. Omdat ik doordeweeks in Utrecht overblijf, leek het me aardig om te gaan luisteren. Ik zag een aantal bekende sprekers, waaronder Amsterdam Rainproof en het KNMI. Een feest van herkenning. Vertegenwoordigers van de gemeenten Utrecht, Houten en Nieuwegein, waarmee we als VHG al veel contact hebben, waren tijdens de bijeenkomst aanwezig. Ik sprak er onder andere met een tuinontwerper en met een hovenier aangesloten bij Wilde Weelde. Ook maakte ik kennis met iemand van ProRail.

Opvallend hoeveel energie er al is rondom het aanleggen van buurttuinen en zelfs groene daken! Maar ook een verkeerd aangesloten regenpijp passeerde de revue. In het tweede deel van de avond gingen we in groepjes met elkaar in gesprek. Iedereen mocht een

er minder onkruiddruk is. Ook deelden bedrijven hun ervaringen met alternatieve methoden zoals Verheij Integraal groen dat een wagen met het eigen H2O-concept had meegebracht voor demonstraties.

Op het buitenterrein konden deelnemers diverse demonstraties bijwonen. Zo was Ramm aanwezig met de Oeliatec die op GroenTechniek Holland het Gouden Klavertje Vier won voor beste innovatie. Terrazza MC was aanwezig met de Terrazza Weedee. Dit is een compacte droogborstelmachine die prima in de particuliere tuin kan worden gebruikt. Verder waren er de bekende merken zoals Mantis ULV, Heatweed Technologies (voorheen Wave), WeedControle en HOAF. Normeco was aanwezig met onkruidwerende producten zoals fugensand en stropellets. Lageschaar Vasteplanten zorgde voor een groene component met prairiebeplanting. <

wens op tafel leggen. Mijn wens was dat ik binnenkort in mijn presentaties ook een mooi voorbeeld van een groencoöperatie in Utrecht kan noemen. Die is er namelijk nog niet echt. Een vaste samenwerking tussen burgers, gemeente en groenprofessionals in een duurzaam groeninitiatief in de buurt. Het idee riep van verschillende kanten enthousiasme op. Een aantal inwoners van Utrecht wist wel een buurt waar dit zou kunnen. De hovenier zag kansen om bij de aanleg en het onderhoud te ondersteunen. De gemeente beloofde voor vijf jaar het onderhoud van deze bewoners-oase te financieren uit het initiatievenfonds. Ik ging met een geweldig gevoel naar huis. Wat een productieve avond! En wat mooi dat hoveniers worden gezien als natuurlijke partij om deze ontwikkeling mee mogelijk te maken. We hebben afgesproken om binnenkort een kopje koffie te drinken om te kijken hoe we het project gaan invullen.

Bij het artikel 'Unieke urnenmuur geeft begraafplaats Rhijnhof sfeer' in Tuin en Landschap 19 (pag. 20-23) is het webadres van Bureau Copijn Bruine Beuk weggevallen. Dit is www.bruinebeuk.nl.

Husqvarna Nederland committeert zich aan een reductie van CO2-uitstoot van 10% in 2020 ten opzichte van 2015.

Hiermee kwaliďŹ ceert de producent van bos- en tuingereedschap zich als Premium Partner van NL Greenlabel.

Het project Maanplein van Tree Ground Solutions is door de VHG uitgeroepen tot Boomproject van het Jaar 2017. De uitreiking vond plaats in de Utrechtse Jaarbeurs, tijdens de Dag van de Openbare Ruimte.

Het Groene Inspiratiepark wordt tijdens de Groene Sector Vakbeurs 2018 vergroot. Dit concept werd in 2017 voor het eerst toegevoegd aan de beurs. Toen bestond het nog uit een gedeelte van een beurshal, in 2018 wordt het concept uitgebreid naar een volledige beurshal.

Op Dag van de Openbare Ruimte in Utrecht was deze editie een Plein ingericht, naar ontwerp van Carien van Boxtel. Diverse partijen, waaronder de NVTL presenteerden zich hier aan het publiek. De aanleg van het plein met een heuse fontein, een boombak en andere ornamenten kostte vier dagen.

an Dahlia bestaan duizenden cultivars in bijna alle kleuren, alleen echt blauw is er niet. Forse cultivars worden ruim 1,5 m, kleine Dahlia zo’n 25-40 cm.

Er zijn bloemen met een doorsnede van meer dan 30 cm (dinnerplate dahlia’s) en bloemen van slechts enkele centimeters.

Dit knolgewas komt oorspronkelijk uit Mexico. Op basis van de bloemvorm is er voor de cultivars een classificatiesysteem.

Er zijn enkelbloemige Dahlia (mignon, topmix), halfgevulde Dahlia (pioenbloemig, anemoonbloemig en halskraag) en gevuldbloemige Dahlia (decoratief, waterlelie, cactus, semi-cactus, bal en pompon). Ook zijn er diverse series. Bij de ’Classic’-serie bijvoorbeeld is het blad donkergetint. Dat geldt ook voor de Bishop-dahlia’s en de laagblijvende serie ’Dark Angel’.

Uit het enorme sortiment is precies de juiste tint te kiezen voor een vasteplantenborder. Voeg je slechts een paar dahlia’s toe dan blijft het geheel nog kleurrijk tot ver in het najaar. Fraaie combinaties zijn te maken met Aconitum, Agastache, Aster, Chelone, Foeniculum, Helenium, Persicaria,

Sedum en siergrassen. Of plant een enkelbloemige cultivar tussen siergrassen voor een natuurlijk effect en om vlinders en bijen naar de tuin te lokken. Neem vlammende rode en gele tinten voor een exotische tuin, samen met het grote blad van de banaan en bloemriet (Canna). De lage Dahlia zijn perfect als potplant en perkplant.

Plant dahlia’s in voedzame, humusrijke en altijd voldoende vochtige grond op een zonnige plek. De bloeitijd van Dahlia is afhankelijk van de planttijd. Plant begin mei in de volle grond voor bloei vanaf juli. Of plant dahlia’s in maart in een pot en zet ze op een warme plek om ze voor te trekken voor vroegere bloei.

Hoge soorten hebben steun nodig.

Knip uitgebloeide bloemen weg. Geef van mei tot en met augustus elke 14 dagen vloeibare voeding of elke maand korrels 12-10-18. De knolvormige wortel is niet tegen vorst bestand. Overwinter de knollen daarom vorstvrij. Of neem het risico: plant de knollen vrij diep en laat ze in de grond; dek af met een dikke mulchlaag. <

et geslacht Sedum komt met zo’n vijfhonderd soorten voornamelijk voor op het noordelijk halfrond. De variatie is groot: sommige soorten worden maar een paar centimeter hoog, terwijl andere soorten gemakkelijk een halve meter halen. De bloemkleur is wit, roze, rood of geel, met een enkele blauwe uitzondering. Er zijn een- en tweejarige soorten, oersterke vaste planten en zelfs halfheesters.

Sommige Sedum zijn veeleisende rotsplanten, maar veel soorten zijn juist gemakkelijk in cultuur en al tijden als tuinplant in gebruik. Ze zijn goed bestand tegen een hete, zonnige standplaats.

Eigenlijk zijn ze altijd gezond. Alleen

larven van de taxuskever kunnen grote schade aan de wortels veroorzaken. Misschien hebben met name de geelbloeiende soorten een wat oubollig imago, maar dan wordt het tijd dat ze in ere worden hersteld.

De bekendste hemelsleutel kennen we allemaal als Sedum ’Herbstfreude’, die tegenwoordig officieel geen Sedum meer heet, maar Hylotelephium. In de handel zal dat voorlopig echter nog wel even Sedum blijven. Alle soorten zijn prima bijen- en hommelplanten en ook vlinders weten veel soorten te vinden. De acht beschreven soorten zijn wat minder bekend, maar bijzonder sterke en dankbare tuinplanten. <

>

inds juli werken PostNL en groenvoorzieningsbedrijf Verheij Integrale groenzorg samen in de gemeente Stichtse Vecht binnen het innovatieve IBOR-contract (Integraal Beheer Openbare Ruimte) dat deze gemeente met Verheij is aangegaan. Het dagelijks werk van Verheij is om de buitenruimte van de gemeente Stichtse Vecht integraal te beheren. Postbezorgers van PostNL gaan daar nu bij helpen.

Voorafgaand aan deze samenwerking liep sinds januari een pilot. „Aanleiding om met deze pilot te starten, was de wens van de gemeente die volgde uit het IBOR-contract om sterk in te zetten op burgerparticipatie en burgertevredenheid. Samenwerking met PostNL is een van de manieren waarop wij deze wens in vervulling willen laten komen,” aldus Wilco Boender, algemeen directeur bij Verheij Integrale groenzorg.

Tijdens de aanbesteding van gemeente Stichtse Vecht was burgerparticipatie een belangrijk item. Vandaar dat Verheij Integrale groenzorg in haar Plan van Aanpak een duidelijke visie op burgerparticipatie gaf.

Na beoordeling van de EMVI-criteria en inschrijfprijzen bleek dat Verheij Integrale groenzorg de economisch meest voordelige inschrijving had gedaan.

Daarnaast scoorde het ook hoog op het onderdeel participatie.

Tegelijkertijd met de aanbesteding van Stichtse Vecht won Verheij ook de aanbesteding voor het integraal onderhoud in de gemeente Zuidplas, waar ook de samenwerking met PostNL is gezocht.

Verheij werkt in zowel Stichtse Vecht als Zuidplas overwegend conform beeldkwaliteit B, voor een aantal gedeelten geldt een afwijkende beeldkwaliteit of is de uitvoering op basis van frequentie.

Door deze bijdrage zit er ook voor PostNL een verdienmodel in. Postbezorgers krijgen op hun beurt extra geld uitgekeerd van PostNL voor het doen van meldingen.”

De komende tijd blijft Verheij Integrale groenzorg intensief samenwerken met PostNL en haar postbezorgers om het proces te optimaliseren. Een voorbeeld hiervan is het afstemmen of meldingen wel of juist geen meerwaarde bieden voor de desbetreffende gemeente.

Boender: „PostNL werkt als een van de eerste postbedrijven ter wereld met een speciaal voor PostNL ontwikkelde app, die is gekoppeld aan onze Collector-app.

Door een intensief samenwerkingsverband met softwareontwikkelaar ESRI kon dit worden gerealiseerd.”

Verheij Integrale groenzorg ziet veel toekomst in het signaleren en melden door postbezorgers. Op korte termijn wil het bedrijf in samenspraak met gemeente Stichtse Vecht ook met de civiele aannemer van deze gemeente, Bevanos, om de tafel om te kijken of civieltechnische meldingen direct door Bevanos kunnen worden afgehandeld.

Het idee om postbezorgers in te zetten om ongewenste situaties in de buitenruimte te melden, werd door PostNL al in 2015 geopperd. Boender: „Ik besloot een jaar later, in september 2016, om PostNL te bellen. Zij waren meteen enthousiast.”

PostNL had in Nederland al een aantal vergelijkbare projecten lopen, maar de vraag van Verheij omtrent het signaleren van de onderhoudsbehoefte in het openbaar groen was nog niet aan de orde geweest. Boender: „Hierdoor hadden wij tijdens de tenders van de gemeente Stichtse Vecht en de gemeente Zuidplas exclusiviteit met deze aanpak.”

Voor iedere melding betaalt Verheij een bedrag aan PostNL. Boender: „We zitten nog niet aan het maximum bedrag dat we in gedachten hadden, dus er is nog ruimte genoeg voor meer meldingen.

Volgens Rogier Havelaar, programmamanager Slimme Samenleving bij PostNL, was het bedrijf blij verrast dat Verheij hen in september 2016 belde. „Stichtse Vecht is natuurlijk een grote gemeente met veel groen, dus wij snappen wel dat ze ons belden; onze medewerkers kennen de buurt en komen natuurlijk vijf dagen in de week overal.”

PostNL ervaart al langere tijd dat organisaties en bedrijven op zoek zijn naar de hulp van postbezorgers. Havelaar: „Wij zien dat steeds meer organisaties en bedrijven een partner zoeken om hen met burgers c.q. consumenten te verbinden.

Dat komt omdat er wereldwijd een trend is van verstedelijking en toenemend internetgebruik, waardoor mensen niet meer de deur uit hoeven om bijvoorbeeld zaken te kopen. Het persoonlijk contact

komt door deze ontwikkeling in het gedrang.”

Vandaar dat binnen het PostNL-programma ‘Slimme Samenleving’ pilots worden uitgevoerd om te kijken hoe de postbezorger de leefbaarheid in de wijk kan helpen vergroten. Een van de manieren is het helpen monitoren of de leefomgeving schoon, heel en mooi is zoals nu gerealiseerd wordt in samenwerking met Verheij Integrale groenzorg.

Havelaar is, net als Boender, voorstander van een totaalaanpak, dus één bedrijf binnen een gebied dat zowel de civiel-

technische als de groen- en cultuurtechnische werkzaamheden coördineert.

Havelaar: „Anders krijg je een situatie waarbij de postbezorger bij afval op straat geen melding kan maken, omdat het civieltechnisch is, en bij afval op groen wel, omdat het cultuurtechnisch is.”

PostNL zoekt overigens nog naar gemeentes, aannemers en groenvoorzieners die interesse hebben om deel te nemen aan vergelijkbare projecten.

Inmiddels lopen er verschillende projecten van PostNL in bijvoorbeeld Rotterdam, Amsterdam, Haarlem, Leusden en Best. <

Onafhankelijk en betrouwbaar keurmerk Vakmanschap, duurzaamheid, kwaliteit en garantie.

‘Groenkeur in een bestek betekent maatschappelijk verantwoord inkopen van groenvoorzieningen.’

Stichting Groenkeur info@groenkeur.nl www.groenkeur.nl @groenkeur

Oprijvrachtwagens van 7 tot 27 ton Oprij LF 18-83 -

laadvloerhoogte 85 cm laadvermogen 11,5 ton afmeting 8,30x2,35 m oprijhoek 12°

Groenekan T. 0346 25 96 00 | Zwolle T. 0529 46 94 00 | www.veldhuizen.nl | info@veldhuizen.nl

oe zit het ook al weer? Iedere onderneming beschikt over gevoelige informatie die bedoeld is om intern te blijven. Denk aan klantinformatie, financiële gegevens, gehanteerde marges, omzetgegevens of bepaalde werkwijzen.

Om zich ervan te verzekeren dat deze bedrijfsgegevens geheim blijven, nemen werkgevers vaak een geheimhoudingsbeding op in de arbeidsovereenkomst.

Het spreekt voor zich dat zo’n geheimhoudingsbeding en de reikwijdte ervan duidelijk moet worden omschreven.

Onduidelijkheden worden vaak in het voordeel van de werknemer uitgelegd.

Als bepaalde informatie niet onder de omschrijving valt, betekent dat overigens niet automatisch dat het de werknemer vrijstaat om die informatie te delen. Ook zonder geheimhoudingsbeding is de werknemer verplicht om bijzonderheden over de bedrijfsvoering, waarvan ieder normaal denkend mens moet begrijpen dat deze niet bedoeld zijn om met anderen te delen, geheim te houden.

Een werkgever kan een boete opleggen op de overtreding van voorschriften uit de arbeidsovereenkomst, zoals geheimhouding. Voorwaarde is dat het boetebeding schriftelijk in de arbeidsovereenkomst is overeengekomen en dat het bedrag van de boete is vermeld. De wet bepaalt dat een beding dat de werkgever

de bevoegdheid geeft een boete te innen én schadevergoeding te vorderen, niet is toegestaan. Een werkgever moet derhalve een keuze maken. Wel kan worden opgenomen dat recht op volledige schadevergoeding bestaat voor zover die schade meer bedraagt dan het boetebedrag.

In een recente uitspraak van de kantonrechter Den Haag is een ex-werknemer veroordeelt tot betaling van een boete van €5.000 aan haar werkgever omdat zij omzetlijsten van haar werkgever aan derden had laten zien. De ex-werknemer had een schriftelijk geheimhoudingsbeding in haar arbeidsovereenkomst met een boete in geval van overtreding. De rechter woog mee dat het boetebeding niet ongebruikelijk was. Enerzijds fungeert dit beding als prikkel tot nakoming van de geheimhouding, anderzijds fixeert de boete de schadevergoeding. Dat laat-

ste is van belang omdat schade vaak pas na verloop van tijd te begroten is. Hoewel de werkgever in dit geval helemaal geen schade heeft geleden vond de rechter een boete toch gerechtvaardigd, in het bijzonder omdat het mede om patiëntgegevens ging. De werknemer had moeten begrijpen dat het om zeer vertrouwelijke gegevens ging die zij niet mocht delen.

Patrick zal de ex-werknemer dus zeker kunnen aanspreken en hem verbieden de gegevens te verspreiden, al dan niet door tussenkomst van de rechter. Omdat de schade lastig te bepalen is, is het handig als hij zich op een boeteclausule in de arbeidsovereenkomst kan beroepen.

De boete zal al snel toewijsbaar zijn. Kan Patrick aantonen dat de schade hoger is dan de boete, dan kan hij in plaats van de boete de hogere schade vorderen, mits hij dat correct heeft vastgelegd. Uit bovenstaande blijkt dat de formulering van een geheimhoudingsbeding en boetebeding nauw luisteren. <

n gemeente Heiloo in Noord-Holland is de bladcampagne in de loop der jaren steeds verbeterd, vertelt wijkbeheerder Gerard Bak. „Zo werd vroeger met trekkers met veegwagen blad van het gras afgehaald. Totdat het besef kwam 'Waarom doen we dit eigenlijk? We hebben veel meer aan extra veegwagen die de weg bijhoudt”, geeft Bak als voorbeeld.

Het groene Heiloo – zo’n 16.000 bomen – heeft een eigen dienst die vanaf half oktober aan de slag gaat in de wijken. Naast de eigen veegwagen wordt in die periode één veegwagen bij gehuurd.

Vanaf half oktober gaat een trio – veegwagen plus twee man met bladblazers – de wijken in. Bak: „Ze blazen alles op de straat, niet zozeer in de berm, maar echt op de bestrating. De veegwagen veegt alles op en lost het vervolgens. De mannen weten precies in welke straten welke bomen staan, en of ze eerder of later hun blad laten vallen.”

Er zijn straten waar het veeg/blaastrio wel vijf of zes keer komt. De aanwezige kennis wordt dus goed benut, maar Bak waakt wel over de gezondheid van zijn team: „Voorheen hadden we echt vaste mensen in de bladploeg, maar nu hamer ik erop dat ze de werkzaamheden moeten afwisselen. Zodat ze niet dag en nacht met een bladblazer op hun rug lopen. Onze ploeg wordt ook al wat ouder.”

Aan de doorgaande wegen besteedt de Heiloose ploeg de meeste aandacht, zodat hier zo min mogelijk blad achterblijft. Vanwege gladheid en wegspoelen. Bak: „Het blad wordt natuurlijk kapot gereden en spoelt dan de straatkolken in, zodat alles in je rioleringsstelsel terechtkomt. Dat willen we gewoon voorkomen.”

Vegen wordt tegenwoordig – onder meer door de klimaatverandering - steeds belangrijker, bevestigt ook Maarten Loeffen, directeur van Vereniging Stadswerk Nederland. Blad moet op tijd weg zijn bij straatkolken, omdat je anders verstoppingen krijgt met wateroverlast tot gevolg. „Het is ook een van de aanbevelingen van stichting Rioned: zorg dat je je veegbeleid op orde hebt.”

Ook op de Heiloose burgers wordt een appèl gedaan. Zij hebben de neiging om het blad op een grote hoop bij een gemeenteboom te verzamelen, maar dan kan de groenploeg er juist niet goed bij en is bladblazen niet meer mogelijk, legt de opzichter uit. Inwoners wordt dus via het plaatselijke krantje verzocht om dit niet te doen. Heiloo komt de mensen ook tegemoet: ze kunnen gratis een aanhanger van de gemeente gebruiken om bladafval naar de gemeentewerf te vervoeren. Bak: „Een extra service die niet veel kost en waardoor

we ook geen bladkorven hoeven neer te zetten.”

Na het vegen, stort de veegwagen het blad op een van de zes tijdelijke stortplekken die speciaal hiervoor binnen Heiloo zijn gecreëerd. Ook dit systeem is in de loop der jaren steeds aangepast: van storten in onhandige containers, tot los storten op hoofdzakelijk beton of parkeerplaatsjes. Vanaf daar gaat het bladafval met een vrachtwagen naar de nabij gelegen afvalverwerkers GP Groot of HPG. Zij verwerken het – samen met ander afval vervolgens tot compost. Om zelf als gemeente aan compostering te doen, ziet Bak niet zitten. „Dat is niet rendabel. Er zitten zo veel haken en ogen aan. De verwerkers geven de compost gewoon weg, zo veel hebben ze ervan.” Heiloo krijgt dan ook op jaarbasis een paar honderd ton compost, die de burgers één keer per jaar kosteloos mogen ophalen.

Wie heel anders denkt over de verwerking van gemeentelijk herfstblad is de gemeente Hengelo.

Zij benut sinds drie jaar het bladafval om er zelf bladaarde van te maken, en past deze zowel binnen als buiten de gemeente toe. Hengelo heeft als missie om een duurzame gemeente te zijn, legt medewerker circulaire economie Auke Doornbosch uit. „We onderzochten hoe we beter met etensresten konden omgaan en liepen tegen het proces van fermenteren aan. Toen bedachten we of we hier ook bladafval of bermgras voor konden gebruiken.” Zo gezegd, zo gedaan. De gemeente startte een pilot met het bladafval in de stad en die was een groot succes.

In 2015 verwerkte Hengelo 900 ton bladafval tot bladaarde, in 2016 al zo’n 1.400 ton en voor dit jaar is het de bedoeling om de volledige 2.000 ton aan herfstbladeren om te zetten in bladaarde. En ook bermgras en slootcultuur mee te pakken, vertelt Doornbosch. De groenafdeling Gildebor (een bundeling van Stadsbeheer met het Sociaal Werk Bedrijf) haalt het blad op en verwerkt het. Er wordt zo laat mogelijk in het najaar gestart, en ook zo veel mogelijk in het najaar. „Dan heb je er ook nog geen vuurwerkvervuilingen in en is het blad geschikter om als bladaarde te gebruiken.”

Net als in Heiloo ruimt Gildebor het blad op met grote veegmachines die het opzuigen. Al het blad is welkom. „We geven ook aan bewoners aan dat ze vanaf een bepaald moment het blad dat zij verzamelen, op een bepaalde plek in de berm mogen gooien.” Daarna gaat het blad naar diverse plekken in de stad voor tijdelijke opslag en overslag. En >

waar het blad bij andere gemeenten vervolgens de tent verlaat, draait Hengelo het blad in zogenaamde bladsleuven in de grond. Er gaat een mix bij van actieve bacteriën, kleimineralen en kalk.

Na een maand of twee, drie is de bladaarde ofwel bokashi klaar en heeft de gemeente de beschikking over ’supercompost’.

Hengelo heeft deze supercompost tot nu toe op diverse locaties opgebracht en beproefd: in de plantsoenen, op moestuinen, en bij een akkerbouwer die het op zijn maïsveld gebruikt. Doornbosch: „De afname is er wel, we zijn het zo kwijt. Er is zelfs een bedrijf uit België, een kwekerij die met onze bladaarde wil gaan experimenteren.”

In de gemeenteplantsoenen werkt de bladaarde tot nu toe als een goede bodemafdekker, is de ervaring. „De planten doen het er beter op en je hoeft minder te schoffelen. Je hebt dus minder schade aan de wortels, én we hoeven niet af te voeren. Dat spaart geld, aldus Doornbosch. Hij heeft vanaf de eerste pilot de verschillen berekend in kosten tussen de twee methoden. De oude afvoerkosten naar regionale verwerkers bedroegen gemiddeld zo’n €40 per ton, inclusief transport.

Zelf bladaarde maken is aanzienlijk goedkoper. „De eerste pilot met 400 ton blad kostte €32. Inmiddels zitten we op €26 per ton.” Dit bedrag is inclusief de arbeid en de aanschaf van de benodigde fermentatie-ingrediënten.

De Hengelose groendienst is continu bezig de bladaarde te verbeteren – bijvoorbeeld door de bladaarde net iets anders te mixen en op nieuwe manieren toe te passen. Bokashi is goed houdbaar, en er is vorig jaar met opzet één slurf met bladaarde dichtgelaten. Die gaat Gildebor dit najaar als bodembeschermer in het plantsoen gebruiken. „Met bladaarde bescherm je de grond tegen vorst en houd je het bodemleven langer intact zodat dit ook weer eerder op gang komt”, verwacht Doorn-

bosch. Om de werking goed te kunnen bestuderen, wordt een controlevak aangelegd, om de verschillen tussen een plantvak mét en zonder bokashi goed te kunnen beoordelen.

Nadelen ziet de medewerker circulaire economie eigenlijk niet, of het moet de ietwat zurige lucht zijn die de eerste dagen van de in het plantsoen opgebrachte bladaarde af komt. Maar één regenbui en die zurige lucht is verdwenen, verzekert Doornbosch. Hij beschouwt de bladaarde dan ook beslist als een blijvertje: „Waarom zou je het nog anders doen? Het gaat erom om de lokale kringlopen te verbeteren. Duurzaamheid en milieuvriendelijkheid worden steeds belangrijker en stijgen ook boven gemeenten uit.”

In gemeente Horst aan de Maas geschiedt de inzameling van herfstblad deels op een unieke manier. Horst aan de Maas is de grootste gemeente van de provincie Limburg en bestaat uit zestien kernen met veel landelijk gebied. Sinds 2006/2007 past deze gemeente het zogenaamde tuinkorvensysteem toe. Aanvankelijk waren dit ronde metalen draadkorven, maar inmiddels gebruikt de gemeente een eigen variant die 2 kuub groot en zeer stevig is. Medewerkster Milieu Maria Huibers: „Ze worden met een grijper geledigd, dus moeten wel wat kunnen hebben.” De tuinkorven worden jaarrond door de burgers gebruikt. Er staan er zo’n 1.250 verdeeld over de gemeente. Ze zijn alleen bestemd voor (klein) tuinafval – niet voor groenteen fruitafval dus – en worden in de bebouwde kom drie keer per week en buiten de bebouwde kom twee keer per week geleegd.

Huibers gaat ervan uit dat een deel van de gemeentelijke herfstbladeren in deze tuinkorven terechtkomt. „Mensen willen toch hun stoep schoonvegen.” Maar daarnaast houdt ook Horst aan de Maas een aparte bladcampagne in het najaar. Volgens Huibers wordt de hoofdmoot van het bladafval zo opgeruimd. In een paar weken tijd rijden de medewerkers van Openbare Werken met bladblazers en veegwagens een grote ronde door de gemeente. Niet alle straten worden geveegd, vooral binnen de kernen en langs straten met grote bomen. Extra veegwagens worden tijdelijk ingehuurd voor deze actie.

De bladcampagne wordt onder andere aangekondigd op de gemeentewebsite. Huibers: „Alleen al om te voorkomen dat mensen gaan bellen van ’hier bij ons in de straat ligt het vol, kan die auto nu komen?’. Dat doen we dus niet: we hebben een vaste route.” Ook in Horst aan de Maas wordt het blad tijdelijk op grote hopen in de gemeente verzameld. Een extern bedrijf, firma Den Ouden, haalt het herfstblad op en verzorgt de compostering.

Eens in de twee jaar is er voor de burgers gratis compost beschikbaar. <

n het boek â&#x20AC;&#x2122;Terug naar het lindewoudâ&#x20AC;&#x2122; betogen de schrijvers dat het bos gevarieerder en aantrekkelijker gemaakt kan worden door het kiezen van boomen struiksoorten met een rijk en goed afbreekbaar strooisel.

Zo'n bos met es, esdoorn, iep, hazelaar en vooral linde heeft veel voordelen. De bodemvruchtbaarheid neemt toe, biodiversiteit groeit, voorjaarsbloeiers als witte klaverzuring en bosanemoon krijgen weer een kans en het bos wordt aantrekkelijker voor recreanten. Daarbij kan zo'n bos de effecten van luchtverontreiniging beter verzachten dan de huidige bossen.

Bossen staan vaak op plekken waar men voor landbouw niet goed uit de voeten kon. Het gaat dus veelal om arme verzuurde gronden. Slecht afbreekbaar strooisel van eik, beuk en naaldhout

hoopt zich op en versterkt de uitspoeling van basen zoals calcium en voedingstoffen. Zeker als het gaat om monocultuur van beuk of ’donkere’ naaldbomen als spar zijn de kansen voor onderbegroeiing minimaal. Bovendien houden veel bosplanten van een wat rijkere bodem dan die waarop de bossen staan.

Het blijkt bovendien dat de planten die wel in bossen voorkomen, met uitzondering van de blauwe bosbes, niet echt kenmerkend zijn voor een bosmilieu.

De bossen die veelal bestaan uit gelijkjarige boomsoorten van één boomsoort zijn prima geschikt voor de productie van hout, maar tegenwoordig worden er meer eisen aan bossen gesteld. Natuurkwaliteit, biodiversiteit en recreatie zijn ook belangrijke functies van onze bossen.

Soorten met een rijk, makkelijk afbreek-

baar strooisel zorgen voor een rijkere samenstelling van de ondergroei die weer bepalend is voor de biodiversiteit en de natuurwaarde van het bos.

Strooiselkwaliteit heeft een directe invloed op het bodemleven. Grotere dieren als vogels en zoogdieren reageren weer op de variatie in soortensamenstelling en structuur van het bos.

Ook voor recreatie is de ondergroei erg belangrijk. Mensen vinden in het algemeen een gevarieerde bloemrijke ondergroei veel aantrekkelijker dan een kale bosbodem met een dikke laag beukenblad. Dat geldt ook voor een natuurlijk ogende bosstructuur en boomsoortsamenstelling.

De auteurs van het boek betogen dat het aanplanten van soorten met een goed afbreekbaar strooisel het hele bosecosys-

teem radicaal en op korte termijn kan veranderen.

Belangrijk is om op te merken dat bomen als eik en beuk nog prima kunnen meedoen in een bos met een gezonde bodem, mits gemengd met bomen en struiken die rijker strooisel leveren.

De soortkeuze hangt echter sterk af van de bosbodem. Iep, es hazelaar en els worden genoemd als uitstekende bodemverbeteraars. De eerste twee zullen waarschijnlijk echter afvallen vanwege respectievelijk iepziekte en essentaksterfte.

Esdoorn biedt goede ook goede perspectieven, maar uiteindelijk lijkt linde het best in staat om de pH en basenbezetting op peil te houden en zelfs te herstellen.

Daarbij spelen het vermogen om kalk in het strooisel te accumuleren en het ontbreken van verzurende stoffen in het blad een rol. Terug naar het lindewoud dus. <

innen de branche is bokashi nog vrij onbekend. Een handvol hoveniers werkt er echter al jaren met succes mee.

De Samenwerkende Hoveniers Noord Nederland (SHNN) bijvoorbeeld, hebben een uitgebreide proef gedaan in samenwerking met Queens Grass en zijn enthousiast geworden over de voordelen van bokashi. Ook hovenier Sjaak Willemstein uit Waddinxveen maakt sinds een jaar of tien bokashi van zijn bladafval.

Willemstein: „In borders laten we het blad bij voorkeur liggen, maar van gazons halen we blad weg en fermenteren het.

Tussen blad blijft gemakkelijk lucht zitten en fermenteren is juist een anaëroob proces, daarom mengen we het met snoeiafval, dat geeft ook meer koolstof in het product.”

Er zijn verschillende redenen om bokashi te maken in plaats van te composteren. Je verliest tijdens het proces niet een groot deel van de organische stof als CO2, maar je slaat koolstof op in de bodem, er wordt minder heen en weer gesleept met organisch afval, het product (de bokashi) is zeer geschikt als voedingsbodem voor een gezond bodemleven, het is minder arbeidsintensief dan composteren en het gaat sneller (6-8 weken). Tot slot is een belangrijk argument dat je er geld aan over kunt houden.

Bij composteren gaat zo’n 40-65% van de koolstof verloren aan de productie van kooldioxide en methaan. Dat draagt bij

aan het broeikaseffect en daarmee aan klimaatverandering. Bovendien is het zonde van de organische stof die je juist graag in de bodem zou willen hebben.

Koolstof dient als belangrijke voedselbron voor het bodemleven dat onder meer zorgt voor een goede structuur en het vrijmaken van mineralen die planten nodig hebben.

Tijdens het composteren verdwijnt ongeveer 30-40% van de droge stof en 3050% van het water. Bij fermentatie blijft de hoeveelheid materiaal gelijk, dat betekent meer waardevol materiaal om in de tuin te gebruiken en minder uitstoot van broeikasgassen.

Omdat het fermentatieproces maar 6-10 weken duurt, is de omlooptijd van het materiaal vrij kort. Daarom heb je niet heel veel ruimte nodig om bokashi te maken. Dat maakt het voor veel hoveniers mogelijk om de bokashi op eigen terrein te maken, waardoor het materiaal niet naar een verwerkingsbedrijf hoeft te worden gebracht. Dat scheelt in transportkosten en in milieubelasting als gevolg van transport.

Bokashi is een zeer bruikbare bodemverbeteraar. Dient als voedsel voor het bodemleven dat rijker en diverser wordt.

Willemstein: „In mijn tuinen waar ik bokashi gebruik zie je een rijk bodemleven, ik heb daarin geen last van ziekten als meeldauw of plagen als luizen.”

Om het materiaal in tuinen te kunnen

gebruiken is het wel raadzaam om het goed te verkleinen. Hoewel het materiaal qua structuur veranderd is, het valt vrij gemakkelijk uit elkaar, ziet er namelijk nog net zo uit als voor het fermenteringsproces. Al te grove stukken maken het materiaal dan ook minder geschikt om in siertuinen te verwerken, het lijkt dan alsof er afval tussen de planten ligt.

Wanneer het van tevoren goed verkleind is, wordt het homogener en is dat minder bezwaarlijk.

Je kunt het ook goed door de bodem heen werken. Omdat het al verteerd is zal het geen zuurstof meer onttrekken aan de bodem. Willemstein: „Bij tuinen die we nieuw aanleggen werken we eerst een laag bokashi van 5-10 cm door de toplaag. Daarna strooien we het jaarlijks af met een laagje van 1 of 2 cm.”

Bokashi kan minimaal kostenneutraal worden gemaakt. Sjaak Willemstein bespaart zelfs geld door bokashi te maken: „Bokashi maken we hier op eigen terrein.

We huren een grote shredder die het materiaal verkleint tot snippers van 2-10 cm, dat is eigenlijk de grootste kostenpost.

Na het verhakselen blijft van een hoop van 80 kuub nog zo’n 30 kuub over. Inclusief hakselen, arbeid, de schelpenkalk, kleimineralen en microferm kost het ongeveer €20 per kuub om het te maken.

Dat zijn we anders ook kwijt om het af te voeren, maar nu houden we er nog een mooi product aan over. Dat kunnen we weer voor €40 per kuub leveren aan onze klanten.”

Tot nu toe wordt fermenteren van groenafval maar mondjesmaat gedaan in Nederland. Dat heeft er deels mee te maken dat het relatief onbekend is. Er is weinig vraag naar het product waardoor het voor composteerders niet aantrekkelijk is om erop over te gaan.

Door de toegenomen aandacht voor de uitstoot van broeikasgassen, de positieve ervaringen van een handvol pioniers en

de kosteneffectiviteit van deze werkwijze komt er echter steeds meer aandacht voor het fermenteren van groenafval. De gemeente Hof van Twente fermenteert bijvoorbeeld bermmaaisel, Hengelo fermenteert blad, Deventer experimenteert met bokashi van bladafval en ook boeren ontdekken fermenteren om hun mest te verwerken.

De opgedane ervaringen zijn overwegend positief. Zeker als meer grotere partijen op deze werkwijze overgaan, kan het in een stroomversnelling komen en de manier waarop de sector met groenafval omgaat ingrijpend veranderen. <

en 4-taktmotor heeft, vergeleken met een 2-taktmotor, een schonere verbranding en lager brandstofverbruik en daardoor minder uitstoot van milieubelastende uitlaatgassen.

Er zit geen olie door de brandstof die wordt verbrand. Deze motoren kunnen daarom gemakkelijker voldoen aan milieueisen die in 2019 weer worden aangescherpt.

De olie voor de smering zit in het carter. Door de draaiende beweging van de krukas wordt de olie aangezogen en verneveld. Deze olienevel smeert alle bewegende onderdelen van de motor. De olienevel gaat vervolgens door een oliekoeler, die achter het luchtfilter zit. In deze oliekoeler wordt de olie weer vloeibaar en loopt terug naar het carter.

Het geluid van een 4-taktmotor is, evenals van een 2-taktmotor, boven de 85 dB(A) waardoor het dragen van

goede gehoorbescherming door een gebruiker noodzakelijk is. Maar het geluid van een 4-takt motor is aangenamer voor het menselijk gehoor.

De bladblazer heeft een doorzichtige brandstoftank met een inhoud van 1,8 liter. Het waaierhuis is vernieuwd met als resultaat een grotere luchtopbrengst met een hogere snelheid.

Voor het wegblazen met een hoge snelheid gebruik je een ronde blaasmond. Voor het opblazen van nat blad is de platte blaasmond beter geschikt.

Door de bajonetsluiting kun je de bijgeleverde blaasmonden snel verwisselen.

Bij het gebruik van de bladblazer is het van belang dat je dagelijks controle uitvoert op motorolie, zitten alle onderdelen vast, zit er voldoende brandstof in en is de koeling niet vervuild of afgedekt? Werk je veel in stoffige omstandigheden, dan moet je ook het luchtfilter controleren op vervuiling. <

Bestel nu online uw bloembollen!

WWW.CSWLANDSCAPING.NL Voor de professionele gebruiker

an het Prinsenbolwerk in Haarlem is het de nieuwgebouwde villa die de aandacht opeist vanwege zijn bijzondere vormgeving en warmhouten kleur. Mopet Architecten won er in 2016 de Lieven de Key Penning mee, een Haarlemse architectuurprijs (zie kader). Het huis heeft dan ook een grote rol gespeeld in het ontwerp van Mariette Klay, die in Heemstede haar ontwerpbureau Groene Kikker Tuinontwerp heeft.

Daarnaast is de locatie van de tuin niet alledaags: de kavel wordt omringd door een openbaar park dat nog door Jan David Zocher jr. is ontworpen voor de voormalige fortificaties van de stad. De villa is gebouwd op de fundamenten van een oude school, die een paar jaar geleden is afgebroken. De achtergevel staat relatief dicht tegen het hogere talud van het voormalige bolwerk, een wandelpad leidt hier overheen. „Voorbijgangers kijken zo de tuin in.’’ Ten westen van de villa staat een negentiende-eeuws gebouw, Huize Zocher, dat als luxe bejaardenhuis dienst doet, en tegenover het huis wordt op termijn een vijf etages hoog gezondheidscentrum gebouwd. „Een gegeven om rekening mee te houden”, benadrukt de ontwerper.

Dit alles bij elkaar heeft ervoor gezorgd dat Klay in de tuin - die aan de voorkant van het huis ligt - vooral voor genoeg privacy heeft willen zorgen. Daarnaast wilden de bewoners – een gezin met jonge kinderen – graag een grasveld en een trampoline in de tuin én een moderne beplanting.

Het ontwerp van Klay is in 2016 aangelegd door Hoveniersbedrijf Klok uit Leerbroek.

De hoofdentree van het huis bevindt zich onder het maaiveld, een witstenen trap leidt naar de voordeur beneden. Een pad dat is verhard met een combinatie van oud-Hollandse Schellevistegels in de maat 30 bij 70 cm en Japans split leidt vanaf de openbare weg naar de ingang. De open structuur van de tegels vindt Klay goed passen bij de open

structuur van het huis. Het Japanse split is een materiaal dat ze vaak in tuinen gebruikt omdat het zo goed afwatert. Het entreepad leidt langs een fietsenschuur en eindigt achter het huis waar het overgaat in een houtsnipperpad. Langs het pad heeft Klay een groot aantal heesters toegepast die op termijn een dichte ’haag’ moeten gaan vormen. Nu zijn het vooral de Buddleja en de lavendel die opvallen. Dicht tegen het bolwerk aan heeft Klay met name veel schaduwminnende heesters toegepast. De volgroeide bomen op het bolwerk werpen hier hun schaduw in de tuin. Deze rand moet er op den duur voor zorgen dat de tuin er minder open en bloot bij ligt voor de wandelaars in het park.

Naast de hoofdentree van het huis heeft Klay het steile talud beplant met een combinatie van Stipa tenuifolia en de bodembedekkende Persicaria affinis ’Kabouter’. In het late voorjaar piepen hier nog paarsbloeiende Allium ’Purple Sensation’ bovenuit. Klay koos voor deze plantencombinatie omdat het mooi alles opvult en omdat het siergras vriendelijk oogt en een zeer lange sierwaarde heeft. Met deze wuivende beplanting is de entree een opvallend element in de tuin geworden.

Langs de andere kant van het pad groeit een rode beukenhaag. Het is de bedoeling dat de haag uiteindelijk 2 m hoog wordt. Achter de haag gaat namelijk het leefgedeelte van de tuin schuil: een trampoline die omgeven is door een zee aan Miscanthus en een groot grasveld. Klay heeft hier bewust grote robuuste vlakken met beplanting toegepast, „omdat het huis al zoveel aandacht opeist.” De oprit naar de schuur wordt geflankeerd door drie Prunus subhirtella ’Rosea’ die vooral in het voorjaar met hun roze bloesem zullen opvallen.

Langs het pad naar de entree staan twee Liquidambar styraciflua ’Worplesdon’ die er met name in de herfst met hun rode blad uitspringen. >

DE NIEUWE STANDAARD IN REGISTREREN

' systems

URENBRIEF

HET NIEUWE DIGITALE URENBRIEFJE !

www.timin.eu info@timin.eu STAMGEGEVENS

TE DOEN KLANTEN

FACTUUR MEDEWERKER

Schans-/steenkorven Sedum dakcassettes Grastegels

www.firmusproducts.eu

3DTUIN Designer

Maak de tuindroom van uw klant werkelijkheid!

✔

Verhoogt het verkoopresultaat met minimaal 50%

✔ ✔

Geen CAD ervaring nodig Laat de klant wandelen in uw 3D ontwerp

www.3dtuindesigner.nl

ZinCo Benelux B.V. Adviseur en leverancier van daktuinsystemen

Advies | Onderzoek | Beleid | Beheer Detachering | Vergunningsaanvraag

Stedelijk groen | Landschap Flora | Fauna | Bomen Van Pallandtlaan 10 | 6998 AW | Laag-Keppel Tel 0314-642221 | info@foreestgroenconsult.nl

www.foreestgroenconsult.nl

www.zinco.nl daktuin@zinco.nl +31 (0)20 667 4852

Daktuincentrum

• Verkoop drainagematerialen • Daktuinsubstraat Terra Top in 30 liter zakken • Kwekerij sedumpluggen XL • Afhalen sedummatten • Dakgrind en daktegels

Alles is op voorraad!

1e Mientlaan 11, 2223 LG Katwijk T: 071 3646111 E: info@ugbv.nl

www.tfi.nl

• Groeiplaatsverbetering • Opheffen bodemverdichting • Insecten- en plaagbestrijding • Vermindering wortelopdruk

ntwerp O Academie Duurzaam groen begint met een goede basisinrichting van het plantvak

Groeiplaatsconstructies Wortelschermen Boombakken & Exterieur Boomverankering Boomstambescherming Beluchting & Bewatering Kantopsluitingen Amfibieënschermen

www.greenmax.eu

en W

e

â&#x2013;

Tel. Web. E-mail

0229-279840 www.medigran.nl info@medigran.nl

zaden van inheemse planten en kruidenmengsels

De watermoestuin is een initiatief van het kunstenaarsduo Groenewoud/Buij en heeft als doel om mensen weer kennis te laten maken met eetbare waterplanten.

Het kennisprogramma Duurzaam Door van de noordelijke provincies ondersteunt het initiatief met een subsidie, in de proeftuin wordt immers een nieuwe manier van stadslandbouw getest. Ook de gemeente Leeuwarden ondersteunt het project: zij zorgt voor een waterbar en een keuken zodat als de stad volgend jaar de Culturele Hoofdstad van Europa is, er in de watermoestuin ook daadwerkelijk gekookt kan worden met de oogst.

Docent Frank Berends van het Nordwin College - dat zich naast de WaterCampus bevindt - zag in de watermoestuin een mooie praktijkopdracht voor de eerstejaars hoveniers. Omdat het een innovatief project is, „maar ook omdat er heel veel verschillende vaardigheden in samenkomen.” Berends is makelaar regioleren van het FIKS, het samenwerkingsverband tussen drie onderwijsinstellingen, het bedrijfsleven en de overheid, en altijd op zoek naar projecten waarmee de intrinsieke motivatie van de leerlingen wordt aangesproken. De watermoestuin leende zich daar volgens hem goed voor.

De tuin is aangelegd op een terp naast een bestaande waterloop. In het water zijn een aantal drijvende kweekbakken aangelegd met daarin waterzuring, kalmoes en gele lis. Langs het talud van de terp zijn drie langwerpige sawa's

gemaakt, daarin komen mannagras, groot kroosvaren, beekpunge, verschillende waterkerssoorten en waterpeper.

Het water in de sawa's is voortdurend in beweging. Bovenop de terp staan drie cirkelvormige kweekbakken met stilstaand water, twee zoete met waternoot, breed pijlkruid en Japanse waterpeterselie en één gevuld met brak water. Hierin groeien zeeaster en heen.

Nagenoeg alles is door de leerlingen uitgevoerd, van het uitzetten van de sawa's en het egaliseren van de grond langs het talud tot het aanleggen van de leidingen om het water door de sawa's te laten circuleren en het vlechten van de wilgentenen. Berends heeft de leerlingen enerzijds veel zelf laten uitzoeken: wat is bijvoorbeeld de ideale buismaat voor een drijvende kweekbak?

Anderzijds heeft hij lessen gekoppeld aan bepaalde werkzaamheden. Voordat er begonnen werd met het metselen van het pomphuis, kregen de leerlingen uitleg over profielen en metselverbanden.

Daarnaast heeft de docent er een excursie aan gekoppeld. Sommige waterplanten zijn namelijk alleen nog in de natuur te vinden. Daarvoor heeft de school samengewerkt met het Fryske Gea. Eén zaterdag zijn de leerlingen de natuur ingegaan op zoek naar waterplanten voor in de moestuin. Deze zomer hebben de leerlingen het project opgeleverd.

Donar heeft onder andere de Bladsilo Maxi in het assortiment. Deze grote bladsilo is thermisch verzinkt en groen gecoat. De afmetingen zijn 250 bij 250 cm en 140 cm hoog.

Aan de voorzijde is de korf verlaagd tot 80 cm hoogte, zodat bladafval eenvoudig in de bladsilo kan worden geplaatst.

Horizontaal is de draaddikte 8 mm dubbel en verticaal 6 mm enkel. De maaswijdte van het gaas is 50 bij 200 mm. De korf wordt geleverd inclusief 10 RVS bevestigingsbeugels.

Prijs is €308,00 ex btw. Een rood tekstbordje met 'Alléén blad uit openbaar groen' met trekbandjes is apart verkrijgbaar.

Beeldend kunstenaar en ontwerper Gera van der Leun ontwikkelde deze zonne-bloemenbank. Overdag fleurt de bank de omgeving op met bloemen, 's avonds gaat aan de onderkant van de bank verlichting aan die werkt op zonne-energie dankzij zonnecellen in de bank.

In de zitting van de bank zijn

drie zonnecellen geïntegreerd.

De energie wordt opgeslagen in een kleine ingebouwde accu.

De verlichting bestaat uit een luxueus afgewerkte led-strip met 12 Led-lampjes die aangestuurd wordt door speciaal voor de bank ontwikkelde regelapparatuur. Op de zonnecellen kun je gewoon zitten.

Trivium Ceramics introduceert volgend jaar de grootste keramische terrastegel ter wereld in de XXL-maat op de Nederlandse markt. Deze tegels hebben een afmeting van 120 x 120 x 2cm. De keramische tegels die kunnen worden toegepast in de tuin, worden verwerkt op drainagemortel of

tegeldragers. Deze keramische tegels worden gebakken in een oven met temperaturen van 750-1250 graden en krijgen een glazuurlaag. Hierdoor is het oppervlak van deze tegels slechts 0,02% poreus. Trivium Ceramics is importeur van hoogwaardige harde materialen voor de buitenruimte.

Straatmeubilair van Streetlife staat nu ook op Staten Island in New York. Er is gekozen voor producten uit Rough&Ready productrange, die wordt gekenmerkt door zijn grove balkmaat van 7 x 15 cm. De stoere uitstraling van de banken past uitstekend bij de historie van de locatie. De R&R 6-banken

zijn voorzien van extra lange rugleuningen. Dit geeft een nog robuuster uitstraling. De jukken zijn in CorTen uitgevoerd zodat ze goed aansluiten op de CorTen-plantenbakken.

Door de banken los te plaatsen van de plantenbakken blijft er vrijheid om te variëren in de opstelling.

De beste bladblazer voor professionals koop je bij Stierman De Leeuw • Ruime keuze in Eliet en Pellenc bladblazers • Krachtige machines op accu en fossiele brandstof • Mobiele machines met goede ergonomie • Ook keuze in combimachines blazen/zuigen of truckloaders • Snelle levering • Scherpe prijzen

vraag uw dealer om een gratis demonstratie info@stiermandeleeuw.nl 0575 59 9999 www.stiermandeleeuw.nl

„We zoeken als bedrijf ieder jaar een sportieve uitdaging waar we ons op kunnen toeleggen. Het liefst een activiteit voor een goed doel.

Zo hebben we vorig jaar meegedaan aan de Ride for the Roses en ook bij lokale sportiviteiten voor een goed doel doen we graag mee.”

„Een collega op de zaak had een oproep gezien op Facebook voor de Giro di Kika en het leek ons wel leuk om mee te doen, het was weer eens wat anders om een steentje aan bij te dragen. Vanuit het bedrijf zijn we met drie man gestart, en via een bevriend hoveniersbedrijf en toeleveranciers hebben we een team van tien man gemaakt. We hebben complete tenues laten

maken. Ik heb al mijn vrienden en kennissen geappt en via Facebook oproepen gedaan om wat bij te dragen. Het geld stroomde daarna binnen. Mensen in deze regio zijn sowieso heel vrijgevig met dit soort initiatieven.”

„Nee, het viel allemaal mee. Vanaf de start in Groningen tot de finish in Utrecht is er niemand gevallen, we hebben geen problemen onderweg gehad en er is niemand gestopt. Op de Veluwe was het af en toe wel even doortrappen, maar verder was de rit goed te doen.”

„Uiteindelijk vonden we drie dagen 120 kilometer fietsen net te kort

voor het mooie, dus hadden we vooraf al besloten er nog een dag aan vast te plakken. Vanaf Utrecht zijn we op de vierde dag naar de zaak in ’s Gravenzande gefietst.

Daar werden we door vrienden, familie en sponsoren feestelijk onthaald. En daarna was er natuurlijk een borrel om deze onderneming nog even mooi af te sluiten.”

„We hebben in totaal €22.385 bij elkaar gefietst als team, wat een prachtig bedrag is. In totaal is er door alle teams samen €375.000 verzameld. Kanker is van zichzelf al een nare ziekte, maar voor kinderen helemaal. Want zeg nou zelf, wie is er nou niet gevoelig voor kinderkanker? Dat je op deze manier iets kunt bijdragen is natuurlijk fantastisch.” <

Eendaagse vakbeurs met lezingen.

Over groene, waterbestendige en klimaatadaptieve openbare ruimte.

Gratis toegang, registreer via: www.waterindeopenbareruimte.nl