Tel 22 2013

22 Vakblad voor de groenvoorziening | 35e jaargang | 24 oktober 2013

Terugblik beurs

22A Vakblad voor de groenvoorziening | 35e jaargang | 24 oktober 2013

Herfst in Duitsland Brusselse pijpenla Soepele hoveniersvoeg Duurzaam ontwerpen

Voorplaat.indd 1

21-10-13 13:09

520943.indd 2

18-10-2013 14:30:27

Inhoud

Nummer 22 | 24 oktober 2013

Nieuws 4 5 6 7 8 9

VHG stelt nieuwe lidmaatschapseisen op VHG noemt verdere bezuinigingen op openbaar groen onaanvaardbaar Winnaar Gouden Potlood Appeltern-festival bekend Hoveniers blij met verlenging van 6%-btw op arbeidskosten bij renovaties woningen Uitgesproken: Wees terughoudend met uitspraken over het verhogen van de biodiversiteit Tuin en Landschap online

Sortiment 12

12 Border in herfsttooi 14 Kleine toekomstbestendige bomen

Bedrijf en Organisatie

Foto voorplaat Ralph Mens

18 Beurs in tien jaar uitgegroeid tot ’the place to be’ 21 Congres NL Greenlabel zoomt in op duurzame buiten ruimte 23 Zo-Zit-Dat: Stappenplan voor tijdelijk inhuren personeel 25 Website TenL exclusief voor abonnees 18

Ontwerp en Inrichting 28 Brusselse pijpenla toont kracht van de natuur

Aanleg en Onderhoud 32 Flexibele onkruidvrije voeg 35 Werk in uitvoering: Sedumheuvels bouwen op dak

Machines en Gereedschap 36 Celest 250 voor kilometers snel snoeiwerk 28

Service 42 Leveranciersnieuws 44 Agenda | colofon 45 Groene Gast: Jolanda Vreeken

32

TuinenLandschap | 22 | 2013

Inhoud.indd 3

3 21-10-13 13:19

Nieuws

Groenkeur presenteert beleidsvisie 2020 Foto Ralph Mens

VHG stelt nieuwe lidmaatschapseisen op

Stichting Groenkeur heeft woensdag 9 oktober op de Dag van de Openbare Ruimte in Houten haar beleidsvisie voor 2020 gepresenteerd. Entente Florale-voorzitter Jaap Spros ontving uit handen van Groenkeur-directeur Matthijs Mesken het eerste exemplaar. Groenkeur wil haar aandachtsgebieden komende tijd uitbreiden. Zo wordt gedacht aan uitbreiding naar andere sectoren zoals boomkwekers, tuin- en landschapsarchitecten en boomtechnische adviesbureaus. Volgens Mesken wordt Groenkeur inmiddels in 70% van bestekken gevraagd. Op de consumentenmarkt is met name in de communicatie nog wel een slag te winnen. <

Branchevereniging VHG gaat per 1 januari 2014 nieuwe lidmaatschapseisen invoeren. Tot nu toe gold inschrijving bij het Productschap Tuinbouw (PT) als enige eis. Het PT houdt echter volgend jaar op te bestaan.

Centraal in de nieuwe opzet staat het begrip professionaliteit. VHG gaat deze waarde nog meer communiceren richting particuliere en zakelijke opdrachtgevers.

Per 1 januari worden zes nieuwe eisen van kracht. Een zevende eis zal later worden toegevoegd. De nieuwe lidmaatschapseisen zijn: ▸ Het bedrijf staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. ▸ Het bedrijf is actief als hovenier, groenvoorziener, boomspecialist, interieurbeplanter, dak- en gevelbegroener of in een aanverwant segment gericht op aanleg en onderhoud van groenprojecten. ▸ Het bedrijf past de cao voor

het Hoveniersbedrijf toe, tenzij dispensatie is verleend of voor een bepaalde bedrijvengroep een specifieke cao van toepassing is. ▸ Het bedrijf past de Algemene Consumentenvoorwaarden van VHG toe bij particuliere opdrachten. Hiermee is de Garantieregeling van kracht en draagt het bedrijf bij aan het Garantiefonds Groen. ▸ Het bedrijf past de Businessto-busineesvoorwaarden van VHG toe bij zakelijke opdrachten. ▸ Het bedrijf draagt zorg voor een goede verzekering voor wettelijke aansprakelijkheid.

De zevende eis die later wordt toegevoegd, betreft onderschrijving van het Manifest ’Samen verantwoordelijk bij Aanbestedingen in het Groen’. Dit manifest is opgesteld in samenwerking met FNV en CNV. In november worden de lidmaatschapseisen formeel vastgelegd door de Ledenraad van VHG. <

Commentaar

Akkoord Het is in het ondernemersleven af en toe net als in een soap, goede en slechte tijden wisselen elkaar af.

Ook goede en slechte tijdingen volgden elkaar afgelopen week snel op.

Zo veerde de groensector op toen vorige week in een soort uitvaartsetting kabinet en oppositie hun begrotingsakkoord – inmiddels ook bekend als het crematoriumakkoord – voor 2014 bekendmaakten. De lage btw op renovatie en onderhoud in en rond woningen wordt tot eind 2014 verlengd!

Veel hoveniers en groenvoorzieners zijn blij met de verlenging van de maatregel, zoals u elders in dit blad (pagina 7) kunt lezen. Het wordt gezien als broodnodig steuntje in de rug. Want dat bedrijven het niet makkelijk hebben, is een feit. Sommige zien de komende winter zelfs met angst en beven tegemoet.

Dan kan zo’n btw-maatregel net dat zetje zijn dat klanten over de streep trekt.

4

TuinenLandschap | 22 | 2013

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 4

Minder goed nieuws was er te horen uit de mond van VHG-directeur Egbert Roozen. Onderzoek onder gemeenten en andere overheden toont aan wat we al vreesden: er wordt flink gesneden in de uitgaven voor aanleg en onderhoud van groen. ’Onaanvaardbaar’, vindt de VHG. Met dit onderzoek en andere rapporten onder de arm, waarin juist de waarde van groen voor burgers, bedrijven en biodiversiteit wordt aangetoond, gaat VHG samen met haar partners in iVerde politieke partijen en raadsfracties bestoken met argumenten om in groen te blijven investeren. Op 19 maart, de dag van de gemeenteraadsverkiezingen, zullen we weten of het heeft gewerkt.

Lichtpuntjes zijn er voldoende, maar niemand weet of het herstel echt doorzet. Wat wel zeker is, is dat het weer voorjaar wordt, en dat heel 2014 de btw op arbeid op 6% blijft staan. Dat geeft de burger moed.

Ralph Mens vakdredacteur

21-10-13 13:07

VHG noemt verdere bezuinigingen op openbaar groen onaanvaardbaar Driekwart van de Nederlandse gemeenten zegt dit jaar op groen te bezuinigen. In 2011 was dit nog 60%. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van VHG. VHG-directeur Egbert Roozen noemt de bezuinigingen onaanvaardbaar. „Het is kapitaalvernietiging”, zegt Roozen. „Jarenlang is het groen in onze steden en dorpen met zorg aangelegd en onderhouden. Nu dreigt afbraak.”

In totaal hebben 192 gemeenten en negen overige overheden (provincies, ministerie, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer) aan het onderzoek meegewerkt. De meeste pijn zit bij gemeenten. Hoe groter de gemeente, hoe vaker men zegt te bezuinigen op groen.

Bij grote gemeenten ligt het percentage op bijna 93%.

Ruim 52% van de overheden verwacht te bezuinigen door

het kwaliteitsniveau te verlagen. Een andere methode (33%) is functieverandering van terreinen of het omvormen naar minder arbeidsintensief groen (30%). Voor groenonderhoud door burgers kiest slecht 10,6%.

Ruim 43% verwacht dat er meer onkruid te zien zal zijn, terwijl 29% denkt dat het groen een ruiger aanzicht krijgt als gevolg van de bezuinigingen.

Ruim 24% voorziet achterstallig onderhoud.

Gevolgen In 2011 verwachtte bijna 43% van de overheden nog dat de bezuinigingen geen gevolg zouden hebben voor de gebruikers.

In 2013 is dat iets minder dan 36%. Het aantal overheden dat verwacht dat de gebruiks- en belevingswaarde lager wordt, is bijna verdubbeld, van 29,9% in 2011 naar 50,3% in 2013.

Ook bij gevolgen voor de eigen organisatie verwachten meer gemeenten dat burgers ontevredener zullen zijn (van 23,4 naar 28,3%). Verder worden meer klachten en meldingen van burgers verwacht (14,5%).

Ruim 28% verwacht geen gevolgen voor de organisatie.

Van de ondervraagden verwacht ruim 55% dat ook na 2013 de budgetten voor groen lager zullen zijn, terwijl ruim 38% verwacht dat ze gelijk blijven. Slecht 2,5% van de overheden verwacht dat het budget stijgt.

Economische winst Volgens Roozen gaan gemeenten met deze bezuinigingen voorbij aan de bewezen voordelen van groen die juist economische winst opleveren. „Een groene woon- en werkomgeving vergroot de kwaliteit

van leven. De voorbeelden zijn legio: kinderen presteren beter op school, patiënten herstellen sneller, ouderen doen minder vaak een beroep op voorzieningen, werknemers van bedrijven in een groene omgeving voelen zich prettiger, in wijken met groen is minder criminaliteit enzovoort.”

Op 19 maart 2014 zijn er gemeenteraadsverkiezingen. VHG wil vanuit stichting iVerde, met dit onderzoek in de hand, een beroep doen op bestuurders en politieke partijen om verdere bezuinigingen op aanleg en onderhoud van parken en plantsoenen te stoppen. Roozen: „Investeringen in onderhoud van het openbare groen verdienen zich aantoonbaar terug. Groen vertegenwoordigt meer dan economische waarde, het beïnvloedt de kwaliteit van de leefomgeving.” <

Nieuwe poster werken rond bomen Foto Norminstituut Bomen

Interim directeur Simon Jelsma van Stadswerk (r) en Henri Rogaar van het Norminstituut Bomen presenteerden 8 oktober op de Dag van de Openbare Ruimte in Houten de vernieuwde poster Werken rond Bomen.

Op de poster staan procedures en praktische aanwijzingen voor aannemers om schade aan bomen te voorkomen bij (bouw)werkzaamheden.

Bijvoorbeeld het plaatsen van een fysieke bescherming rond de kwetsbare zone van bomen en het houden van afstand bij graafwerkzaamheden. De poster is een product van vereniging Stadswerk, de inhoud is verzorgd door Norminstituut Bomen. Bouwend Nederland, GPKL, VHG en stichting Groenkeur ondersteunen de poster. <

TuinenLandschap | 22 | 2013

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 5

5 21-10-13 13:07

Nieuws

De festivaltuin ’Ontspanning na Inspanning’ van Fhreja Deckers en Francis Vos heeft Het Gouden Potlood gewonnen. In alledrie de categorieën werd de tuin tot winnaar van het Appelterntuinenfestival uitverkoren.

Zaterdag 12 oktober hielden de ontwerpers van de festivaltuinen een bijeenkomst waarop Het Gouden Potlood voor de beste tuin werd uitgereikt.

Voor elke tuin hadden zij een ’inspirator’ uitgenodigd die de bezoekers uitlegde waarom de betreffende festivaltuin een Gouden Potlood verdiende. Zo was Ruud Vermeer van Meneer Vermeer Tuinen de inspirator van de tuin ’Balans’ van Erik Bretveld en deed Wim Lips van de Feel Good Garden een goed woordje voor ’De 4-Elementen’ van ontwerper Peter van Dam. Alle aanwezigen mochten stemmen op hun favoriete tuin. Volgens hen heeft de tuin

’Ontspanning na Inspanning’ van Fhreja Deckers en Francis Vos het beste ontwerp, is hij het meest inspirerend en blinkt hij ook uit in hergebruik. ’Ontspanning na Inspanning’ gaat over de positieve invloed van groen op de gezondheid van mensen. Dat kan op twee manieren: sommige mensen willen vooral actief zijn in de tuin, anderen zijn vooral gebaat bij het ontspannen in de luie stoel. De tuin bestaat daarom uit twee delen. Het actieve deel heeft een rechte strakke lijnvoering en felle warme kleuren, het passieve deel een golvende zachte lijnvoering en rustige kleuren.

Deckers en Vos hebben de festivaltuin ’Het Spoor Bijster’ uit 2011 als basis genomen, daaruit hebben zij zo veel mogelijk materialen hergebruikt. Het thema van dit jaar was ’De Uitdaging’: elke deelnemer werd uitgedaagd om een tuin uit een eerdere editie opnieuw in te

Foto Miranda Vrolijk

Winnaar Gouden Potlood Appeltern-festival bekend

Inspirator Ruud Vermeer van Meneer Vermeer Tuinen maakt de bezoekers van het Gouden-Potloodevenement warm om de festivaltuin ’Balans’ als beste ontwerp te kiezen. richten. Tot eind november zijn de festivaltuinen nog te zien in de Tuinen van Appeltern.

Thema 2014 ’Dromend van Holland’ is het thema voor volgend jaar. Het thema is een variatie op de bekende dichtregel van Hendrik Marsman uit 1936: ’Denkend

aan Holland’. Ontwerpers wordt gevraagd na te denken over een creatieve vertaling in een tuinvorm van dit onderwerp. Tot 1 december kunnen deelnemers een ontwerp inzenden. <

www.tuinenlandschap.nl fotos van de festivaltuinen vindt u op onze website

c o l u m n

Goed werk Oktober. Wat een maand zeg. Maken we ons allemaal op voor onstuimig herfstweer, blijkt het heel wat anders in petto te hebben. Dat onverwachts zachte voorkomen mag van mij nog wel even voortduren.

Allereerst betekent het een opmaat naar een natuur die, nu al, volop haar prachtige herfsttooi laat zien. En zolang de nachten koel blijven, zal die beleving alleen nog maar intenser worden.

Maar nog opvallender is de wel zeer overdadige vruchtdracht van beuk, eik, tamme kastanje en gewone kastanje. Waar je ook bent, het vormt één groot tapijt van eikeltjes en beukennootjes. De vele glimmende, chocoladebruin gekleurde kastanjes springen daarbij het meest in het oog.

En zoals velen van ons de drang niet kunnen onderdrukken, je moet deze sieraden gewoon even aanraken, even oprapen. Een paar voor thuis, voor op de herfsttafel. Maar de meesten toch maar in het

6

TuinenLandschap | 22 | 2013

NieuwsPag_6-7B.indd 6

bos laten. Ik zie de eekhoorntjes al tonnetje rond hun winterslaap beginnen.

Over winter gesproken. Wat ik al sinds mijn jeugd uit de Enkhuizer Almanak weet, en Piet Paulusma blijkbaar sinds kort, is dat de natuur (lees: in dit geval de boom) veel eerder in de gaten heeft wat komen gaat dan wij. Die massa aan zaden en vruchten, bedoelt om te overleven, betekent namelijk in de regel dat er een strenge vorstperiode zit aan te komen.

Daarom ben ik nu zo blij met dit lekkere weer.

En met mij vele hoveniers. Volop aan de slag in de tuinen. Heb meerdere projecten in uitvoering en je ziet de ware tuinmannen en -vrouwen met gelukzaligheid hun ambachtelijk beroep uitoefenen.

Zo leveren we met elkaar een goed stuk werk.

Stiekem hoop ik dat de natuur dit keer een steekje laat vallen.

Jack van Haperen ontwerper/hovenier Bart Hoes tuinontwerper Ruud Vermeer hovenier

Bart Hoes info@barthoes.nl

21-10-13 13:19

Hoveniers blij met verlenging van 6%-btw op arbeidskosten bij renovaties woningen

Eerder hadden brancheorganisaties als VHG en Bouwend Nederland al aangedrongen op verlenging van de lage btw. Tot eind 2014 zorgt dit volgens de brancheorganisaties voor €360 miljoen extra omzet en het behoud van 3.000 arbeidsjaren.

De reacties uit de groensector op de verlenging van het verlaagde btw-tarief zijn zonder uitzondering positief.

De meeste bedrijven zien in de maatregel een broodnodig steuntje in de rug.

Geralt de Vries van Hoveniersbedrijf TerraFlora uit Nieuwehorne: „De verlenging van het lage btw-tarief is een mooie bijkomstigheid, het scheelt werk. Je

merkt toch dat veel mensen werkzaamheden eerder hebben ingepland door de einddatum van februari 2014. Het is niet zo dat het erg druk is, maar het heeft wel geholpen. De eerste maanden was de maatregel nog niet zo bekend bij de mensen, maar nu wel. Het helpt mensen toch over de schreef.

We hebben er ook mee op de markt gestaan en we kaarten het aan bij de mensen. Verder verspreiden we het nieuws via tweets en Facebook.”

Jos Vriend van Jos Vriend Tuinen uit Hoogkarspel: „Ik ben er blij mee, hoewel het kabinet nog wel even had mogen wachten met het bekendmaken van de verlenging. Je merkt toch dat mensen het in overweging nemen als de deadline dichterbij komt. Voordat zo’n maatregel echt bekend is, ben je gauw een paar maanden verder. Inmiddels is het wel bij de mensen doorgedrongen. We verwachten dan ook dat de stimulans in

de loop van volgend jaar zeker merkbaar zal worden. We hebben op onze website vermeld dat op arbeid momenteel 6% btw zit in plaats van 21%. Daarnaast doen we ook mailings de deur uit waarin het vermeld wordt. Overigens denk ik dat het weer uiteindelijk meer invloed heeft op het werk dan deze btw-maatregel. Wat dat betreft zie ik voor het eerst echt op tegen de komende winter.”

Ron de Jonge van Allure Tuinen (Weverling Groenprojecten) uit Monster: „Je merkt dat mensen de maatregel aantrekkelijk vinden. Het is toch een steuntje in de rug. Het is lastig om echt vast te stellen of het werkt, maar in de particuliere markt levert het zeker meer op. We maken er op de site en in nieuwsbrieven melding van.

Je merkt dat mensen op de hoogte zijn en hierdoor over de streep worden getrokken. De opdrachtenportefeuille is goed gevuld en we hebben al nieuwe

contacten gelegd voor het voorjaar. Wat ook zou helpen is als de overheid subsidie zou geven op daktuinen en dergelijke.

Misschien kan VHG zich hard maken voor subsidies op gebied van business-to-business.”

Gert Schutten van Friehof Hoveniers uit Joure: „We zijn er wel blij mee, hoewel het moeilijk te peilen is of het echt meer werk oplevert. We hebben dit jaar knap werk gehad, maar je weet niet of dat door de 6%btw komt. Ik vraag klanten er niet naar. Onze vaste klanten hebben we een brief gestuurd en bij een aantal zijn we langs geweest, dan breng je het onder de aandacht. Wat je wel ziet is dat in de landelijke media het steeds over de bouw gaat, maar mensen niet weten dat hoveniers ook 6% rekenen. Dat mag wel meer onder de aandacht worden gebracht. In december sturen we al onze klanten een kerstkaart, daar gaan we het ook in vermelden.” <

Tulpomanie in Keukenhof Maar liefst 60.000 tulpen en muscari’s komen erbij kijken om het bloembollenmozaïek van 22 bij 13 m in de Keukenhof te creëren. Thema volgend jaar is Holland. Het mozaïek stelt dan ook de Amsterdamse grachten voor met een tulp zo groot als een grachtenpand.

Het ontwerp symboliseert de Tulpomanie tijdens de Gouden Eeuw. De tuinmannen van de Keukenhof planten de komende maanden zo’n zeven miljoen bloembollen, waarvan de meeste met de hand worden geplant. Het plantmoment dat in de Keukenhof traditioneel in oktober plaatsvindt, vormt tevens de aftrap van het bollenplantseizoen. <

Foto Hans Neefjes

Foto Miranda Vrolijk

Hoveniersbedrijven zijn erg tevreden over het kabinetsbesluit om het lage btw-tarief op renovaties te verlengen. Volgens minister Blok zou de maatregel in maart 2014 aflopen. In het begrotingsakkoord is de btw-maatregel tot eind 2014 verlengd.

TuinenLandschap | 22 | 2013

NieuwsPag_6-7B.indd 7

7 21-10-13 13:19

Uitgesproken

Wees terughoudend met uitspraken over het verhogen van de biodiversiteit

Er is een belangrijk onderscheid tussen het verhogen van de natuurbeleving en

Er zit een belangrijk verschil tussen natuurbeleving en natuurwaarde

het verhogen van de natuurwaarde, de biodiversiteit. De eerste is met vrij eenvoudige ingrepen te realiseren, ook in de stad. Die tweede is dat niet.

Als je de intentie hebt om met een project de biodiversiteit te verhogen, dan zul je eerst een grondige inventarisatie moeten doen welke soorten er voor het project zijn, wat er al aanwezig is in de omgeving, daarop je maatregelen baseren en vervolgens jaarlijks monitoren of deze maatregelen effect sorteren. Dat gebeurt in heel veel van die projecten niet, omdat veel ontwerpers daar de kennis niet voor hebben. Daarvoor heb je namelijk een ecoloog nodig.

Neem vlinders, je kunt wel waardplanten voor de rupsen planten, maar als de vlinders niet al in de omgeving aanwezig zijn, heeft dat niet zo veel zin. Bovendien heb-

ben ze meer nodig, bepaalde structuren in het landschap bijvoorbeeld, waarlangs ze zich kunnen bewegen. Ook wordt er al te gemakkelijk geroepen dat projecten goed zijn voor de bij omdat die inmiddels erg ’aaibaar’ is geworden.

Geen van die projecten die pretenderen de biodiversiteit te verhogen, wordt afgerekend op die uitspraken en dat vind ik storend. Daarmee krijgen ze een natuurwaardenstempel die ze niet verdienen, bovendien halen ze de aandacht weg van projecten die dit wel doen, maar wellicht wat minder in de kijker lopen, omdat ze minder spectaculair zijn. Ik pleit er daarom voor dat ontwerpers terughoudender worden met uitspraken over het al dan niet verhogen van de biodiversiteit.”

Foto Soontiëns Stadsnatuur

„Binnen de ontwerpwereld wordt tegenwoordig makkelijk geroepen dat projecten de biodiversiteit verhogen of de vestiging van bepaalde planten diersoorten stimuleren. Begrijpelijk, want dat scoort goed, omdat de natuur momenteel onder de aandacht is. Die projecten krijgen daarmee een bepaalde natuurwaarde toebedeeld, die ze helemaal niet hebben. Want als het allemaal zo eenvoudig zou zijn, dan zou het niet zo beroerd gesteld zijn met die biodiversiteit.

Jeroen Soontiëns Bioloog en eigenaar Soontiëns Stadsnatuur in Eindhoven

www.tuinenlandschap.nl

vhg

Deze kolom valt onder redactionele verantwoordelijkheid van vhg.

Actief Samen met onze voorzitter Rien van der Spek leg ik deze weken bezoeken af bij diverse leden. Behalve een kennismaking, voor zover dat nog nodig is, zijn deze gesprekken voor Rien ook heel belangrijk om te horen wat er leeft bij de bedrijven en welke verwachtingen er zijn ten aanzien van branchevereniging VHG. We bezoeken bedrijven vanuit al onze vakgroepen en bedrijven die in hun aard en omvang van elkaar verschillen. Op die manier vormen we een zo compleet mogelijk beeld van wat er in onze brede achterban leeft.

Intussen liggen bij mij op het bureau de concept vakgroep- en regionale afdelingsplannen van 2014.

8

TuinenLandschap | 22 | 2013

NieuwsPag_8-9.indd 8

Aan mij de taak om deze plannen samen te smeden tot één jaarplan en te zorgen, in afstemming met de penningmeester, voor de financiële dekking.

In een eerste oogopslag spreekt er ambitie uit deze plannen. Samen actief aan de slag gaan om de branche op een nog hoger plan te tillen. De focus naar buiten gericht om de markt te laten zien wat wij in onze mars hebben.

Professionele bedrijven, die meerwaarde geven aan onze binnen- en buitenruimte. Met levend groen en door levend groen. Met actie vanuit ons samen, naar interactie met onze gezamenlijke markt.

Egbert Roozen directeur vhg e.roozen@vhg.org

21-10-13 13:07

Tuin en landschap o

nline

www. tuinenlandschap. nl

Van onderstaande berichten staat een uitgebreide versie op de site van TuinenLandschap

Steeds meer spreiding eikenprocessierups

Tuin Paleis Het Loo @TuinenHetLoo De nieuwe ilex haagjes in de Koningstuin ook #strak #gesnoeid.

De eikenprocessierups blijft zich uitbreiden naar het noorden. Ook de spreiding in het seizoen neemt toe. Dat melden Silvia Hellingman van Biocontrole en Arnold van Vliet van de Natuurkalender op de website natuurbericht.nl.

Vitale Groene Stad @VitaleGroenStad Wethouder #Alkmaar: #Groen maakt de stad nog fijner om in te wonen en daarvoor maken wij graag ruimte in ons budget.

Zeldzame blaasvarens naar Leidse Hortus

Hoveniersbedrijf @HetHof ke Heerlijk om te horen dat ik een klant goed begeleid heb in haar, naar eigen zeggen, eigenzinnigheid....mijn dag is weer goed!!

Zo’n tweehonderd potjes met zeldzame blaasvarens zijn van kamp Soesterberg naar de Hortus Botanicus in Leiden overgebracht. De varens werden in 2009 aangetroffen onder ongebruikte legertrucks.

Iverna Zaalberg @tuinvormgeving #huis verkopen? Een bloeiende border bij de voordeur werkt net als de geur van appeltaart.

Stadsgerichte landbouw creëert meerwaarde Stadsgerichte landbouw kan breder worden ingezet dan alleen voor voedselvoorziening, bijvoorbeeld voor educatiedoeleinden of om meerwaarde te creëren. Dat is een van de bevindingen van Green Deal Stadsgerichte Landbouw.

Hillegom Citytweet @HillegomNL Bijna 30 bomen ter ziele voor herinrichting begraafplaats.

Inschrijving Nationale Wedstrijd Tuinaanleg geopend In februari 2014 vinden er weer beroepenwedstrijden plaats.

De naam van het evenement is veranderd in ’Nationale Wedstrijd Tuinaanleg’. Teams kunnen zich tot maandag 18 november inschrijven.

Najaar als tuinseizoen tuinenlandschap.nl Tuinen van Appeltern zwengelt samen met WUR de discussie aan over het najaar als tuinseizoen. Hoe krijgen we dit weer tussen de oren bij de consument?

Buxusstruiken als inspiratiebron

Doe mee aan de discussie in de tuinenlandschap-groep

53% zei ja tegen de stelling: Foto Overtreders W

’Volgend jaar doe ik (weer) mee aan de Landelijke Open Dag Hoveniers’ Stem mee over de volgende peiling:

’Goed voor het vak dat VHG strengere lidmaatschapseisen stelt’

Kunstenaarsduo Overtreders W heeft in Raalte ontmoetingsplek BlekkerBuxusHoek ontworpen. De kunstenaars lieten zich inspireren door de vele buurttuintjes met Buxus-struiken. In het plantsoen staan negentig struiken die tot wolkenvormen moeten samengroeien. Tussen de Buxus komt uitbundige prairiebeplanting.

ap

an

h dsc

enL

Foto’s

Filmpjes

Dossiers

Documenten en links naar websites

f

ie r b ws u ie

Bij sommige artikelen in dit blad staan icoontjes, deze verwijzen naar extra informatie op de website Praat mee

N

TuinenLandschap | TuinenLandschap Tuin enLandschap 22 | 2013

NieuwsPag_8-9.indd 9

9 21-10-13 13:07

520944.indd 10

21-10-2013 10:40:41

520945.indd 11

18-10-2013 14:31:20

Sortiment

Bor d

Astilbe Thunbergii-groep

Actaea simplex ’White Pearl’

Aconitum carmichaelii

Cornus kousa ’Claudia’

Anemone x hybrida ’Honorine Jobert’

12 Spread.indd 12

TuinenLandschap | 22 | 2013

17-10-13 16:00

Tekst en beeld Modeste Herwig Locatie Weihenstephaner Gärten,

Freising, Duitsland.

or der in herfsttooi

D

eze kleurige herfstborder is half oktober gefotografeerd in de Weihenstephaner Gärten in Freising (Zuid-Duitsland).

Deze opengestelde tuinen horen bij de universiteit en herbergen diverse plantencollecties en fraaie borders.

In de zomer is er in deze border volop kleur van de Astilbe: in augustus tonen de herfstbloeiers de eerste bloemen al.

Het violetblauw van de Aconitum contrasteert opvallend met de rode herfsttinten van de kornoelje en het bruin van de al bijna afgestorven Astilbe.

Er is sprake van vrij veel schaduw vanwege de hoge bomen.

Alle planten die hier gekozen zijn, kunnen prima in zoâ&#x20AC;&#x2122;n situatie groeien, als de grond maar niet al te droog is. <

TuinenLandschap | 22 | 2013

Spread.indd 13

13 17-10-13 16:00

Sortiment

14

TuinenLandschap | 22 | 2013

Kleine toekomst bomen.indd 14

17-10-13 16:00

Kleine toekomstbestendige bomen Het klimaat verandert en planten moeten daarom in de toekomst in Nederland bestand zijn tegen extreme regen, hitte, droogte, maar ook tegen strenge vorst. Daarom vergt bomen aanplanten met visie op de toekomst een vernieuwde kijk op het sortiment. In drie artikelen worden bomen voorgesteld die het kunnen opnemen tegen al die weersextremen. In dit deel: kleine bomen.

Tekst en beeld Ton Stolk

Heptacodium miconioides Heptacodium miconioides (syn.: H. jasminoides) is in het boomkwekerijsortiment van boomachtige, meerstammige struiken een relatieve nieuwkomer. Hoewel eind 19e eeuw in China enkele malen herbariummateriaal is verzameld, koppelde Rehder hieraan in 1916 de naam Heptacodium miconioides. Pas in 1980 werd in China zaad verzameld. In de jaren daarna is Heptacodium door kwekers in cultuur genomen. De ervaring is dat hij uitgroeit tot een breedopgaande struik tot boom, die hier 4 tot 5 m hoog kan worden.

Opvallend aan het blad zijn de drie bijna parallelle nerven die tot ver in de bladpunt doorlopen. Verder is het blad doorgaans wat ingerold en hangt het af alsof het vochtgebrek heeft. Van de stam en oudere takken laat de bast in lange, lichtbruine repen los.

Pas aan het eind van de zomer tot in

oktober draagt de boom zijn witte, jasmijnachtige bloemen in losse pluimen. De geurende bloemen staan met zes bijeen in kransen en trekken veel insecten. Na de bloei groeit de vijflobbige kelk sierlijk uit en kleurt naar paarsrood. Hij heeft dit gemeen met de verwante Abelia. Voor een goede bloei is een niet al te regenrijke nazomer wenselijk.

Gezien het relatief warme klimaat in het herkomstgebied is Heptacodium gewend aan zomerse perioden met hitte, maar is tevens licht vorstgevoelig in ons klimaat. Een beschutte, zonnige tot licht beschaduwde standplaats verdient de voorkeur. Natte en voedselrijke grond vergroot de kans op vorstschade. Daarnaast is de bodempH bij voorkeur van zwak zuur tot alkalisch. Korte perioden van droogte worden goed doorstaan.

TuinenLandschap | 22 | 2013

Kleine toekomst bomen.indd 15

15 17-10-13 16:00

Clerodendrum trichotomum Clerodendrum trichotomum is van nature, net als de andere hier genoemde soorten, in feite een grote meerstammige struik.

Als zodanig wordt hij doorgaans ook aangeboden. Op één stam gezet groeit hij echter uit tot een laagvertakt, sierlijk boompje.

De hoogte is bescheiden, doorgaans niet meer dan 3 tot 4 m. Hij vormt een breed vertakte kroon. Daarmee is hij niet geschikt voor aanplant in straten, maar wel in tuinen, ruime plantvakken en in parken.

Sierwaarde ontleent Clerodendrum trichotomum allereerst aan de lange en vooral spectaculaire bloei van augustus tot in oktober met witte lipbloemen, omzoomd door een rode kelk. De bloemen trekken veel bijen, hommels, vlinders en zweefvliegen. Na de bloei kleurt de stervormige kelk dieprood met middenin een opvallend blauwe vrucht. De vruchtdracht is daarmee minstens zo spectaculair als de bloei.

Aan de bodem stelt hij weinig eisen, behalve dan dat uitgesproken zure of kalkrijke bodems weinig geschikt zijn. Een wat drogere zandgrond levert echter geen problemen op, evenals enige schaduw. De enige ’maar’ aan dit bescheiden boompje is de kans op wortelopslag.

16

Styrax japonicus var. fargesii Styrax japonicus var. fargesii is een opgaande, winterharde boomvorm binnen de soort, die vegetatief kan worden vermeerderd.

Met zijn doorgaande spil groeit hij uit tot een boom van bescheiden afmetingen. Vermoedelijk bereikt hij hier uiteindelijk een hoogte van zo’n 6 tot 8 m. De oorspronkelijk geïntroduceerde soort – Styrax japonicus – groeit veel meer struikvormig. Ook kan deze last hebben van late nachtvorsten, vooral als jonge aanplant. De hier genoemde variëteit fargesii is harder en heeft, ook de afgelopen jaren, geen vorstschade opgelopen.

Buiten dat het een elegante boom is met betrekkelijk klein blad, schuilt in de bloei grote sierwaarde. Eind mei, juni hangen de geurende, witte, min of meer wasachtige bloemen in bundels van drie tot zes stuks massaal onder de afstaande takken. Aan hun vrij lange, dunne stelen (3,5 cm) zijn het net klokjes. De zaden kleuren niet verder dan een bleek geelgroen.

Deze bijzondere, relatief snelgroeiende boom is door zijn afmetingen niet alleen zeer geschikt voor aanplant in tuinen. Ook in straten met een smal profiel past hij, mits er wordt gezorgd voor een goed doorlatende, voldoende vocht leverende zandighumeuze bodem. Deze mag licht zuur tot neutraal zijn. Styrax japonicus is gevoelig voor een hoog kalkgehalte.

TuinenLandschap | 22 | 2013

Kleine toekomst bomen.indd 16

17-10-13 16:01

Cornus officinalis Cornus officinalis lijkt veel op onze inheemse Cornus mas. Beide kornoeljes groeien uit tot een forse boomachtige, meerstammige struik. Eenstammig opgekweekt groeien beide uit tot een bescheiden boom. Maar Cornus officinalis uit Oost-China en Japan is wat forser. Toch wordt de hoogte doorgaans niet veel meer dan zo’n 5 tot 6 m. Een andere overeenkomst is de bloei, met kleine gele bloemen in trosjes. Bij beide soorten valt de bloei in februari-maart, in september gevolgd door scharlakenrode, besachtige steenvruchten. Het vruchtvlees rond het zaad is eetbaar, hoewel flink zuur.

Cornus officinalis heeft de neiging breed uit te groeien. Uiteindelijk, maar dat duurt heel wat jaren, zal hij breder dan hoog zijn.

De winterhardheid is vergelijkbaar met die van de inheemse Cornus mas. Wel verlangt hij een warmere standplaats. Geschikt zijn grondsoorten van klei tot zand, als de pH-waarde maar rond neutraal ligt en de bodem voldoende voedselrijk en vochtleverend is.

Malus trilobata Malus trilobata heeft, zoals de soortnaam aangeeft, drielobbig blad. Maar daar gaat het bij deze kleine boom in feite niet om.

Alhoewel, het diep ingesneden, veldesdoornachtige blad ziet er de hele zomer zeer gezond, donkergroen uit. In de herfst kleurt het blad naar dieprood.

Belangrijk in het sierappelsortiment is zijn afwijkende, smal piramidale groeiwijze. In het verleden is Malus baccata ’Street Parade’ als smalle straatboom geïntroduceerd, maar die krijgt op den duur voor het gebruik in straten een te brede kroon. Dan is Malus trilobata in smalle straten veel beter op z’n plaats. Wel bereikt hij op den duur een hoogte van zo’n 6 tot 8 m, maar is dan nog altijd relatief smal. In mei-juni draagt hij grote, witte bloemen (3,5 cm doorsnede) in trossen van zes tot acht. De langelliptische appeltjes zijn zo’n 2 cm dik en blijven veelal groenig geel. Alleen na warme zomers krijgen ze een rood blosje.

Heel belangrijk van deze sierappel, afkomstig uit het oostelijk Middellandse Zeegebied, is de ongevoeligheid voor schurft. Hij verdraagt lichte schaduw, tijdelijke droogte en hitte. De standplaatsomstandigheden zijn een warme, zonnige plek met een zwak zure tot alkalische bodem, die uit zandige tot kleiige wat rijkere grond mag bestaan.

TuinenLandschap | 22 | 2013

Kleine toekomst bomen.indd 17

17 17-10-13 16:01

Bedrijf en Organisatie

Flaneren over de rode beursloper De beursorganisatie had dit jaar letterlijk de rode loper uitgerold voor de bezoekers van de tiende Dag van de Openbare Ruimte die met champagne en muziek werden onthaald bij de ingang van het beursgebouw in Houten.

Ook vakinhoudelijk was er weer veel te doen en te zien. Zo waren er diverse presentaties, bijvoorbeeld op woensdag de beleidsvisie 2020 van Stichting Groenkeur en op donderdag de vernieuwde bomenposter Werken rond bomen.

Ook konden bezoekers kiezen uit diverse lezingen en workshops met boeiende onderwerpen op het gebied van de openbare ruimte.

De beurs startte op woensdag met De Groene Ochtend door VHG en Groenkeur. Aan de hand van een aantal stellingen lieten diverse sprekers hun licht schijnen op de zin en onzin van de nieuwe Aanbestedingswet. Zowel opdrachtgever als aannemers blijken nog flink te worstelen met de nieuwe aanbestedingsprocedure. Vooral het toekennen van waarde aan verschillende inschrijvers blijkt in de praktijk geen eenvoudige opgave. Ook heeft de nieuwe aanpak nog niet gezorgd voor het schiften van de â&#x20AC;&#x2122;cowboysâ&#x20AC;&#x2122; uit de markt.

18 DOR.indd 18

Kleur op de beursvloer De stand van vasteplantenkweker Lageschaar trok de aandacht met een kleurig palet vaste planten. Standhouder Laurens Lageschaar wist aanvankelijk niet wat hij op de beurs moest presenteren. De kweker besloot wat kleur op de beursvloer te brengen met een bonte verzameling siergrassen en bloeiende planten. De onderhoudsarme Prairiegarden sprak aan op de beurs waar vooral dode materialen werden gepresenteerd.

TuinenLandschap | 22 | 2013

17-10-13 16:01

Beurs in tien jaar uitgegroeid tot ’the place to be’ Vorige week woensdag en donderdag werd in Houten de tiende Dag van de Openbare Ruimte gehouden. De beurs is uitgegroeid tot een begrip en trekt een breed publiek, van groen- en gemeentemensen tot architecten en ontwerpers. Het vakblad Tuin en Landschap was vertegenwoordigd met een stand en een lezing over gebruikskwaliteit van de openbare ruimte. De beurs trok 5.126 bezoekers, een stijging van 14% ten opzichte van vorig jaar. Toen kwamen ruim 4.500 mensen op de grootste vakbeurs voor de openbare ruimte af.

Tekst en beeld Ralph Mens

Volle zaal bij lezing over gebruik openbare ruimte Vakblad Tuin en Landschap organiseerde dit jaar een lezing over de gebruikskwaliteit van de openbare ruimte.

Planoloog Rosemarie Maas (rechts) en tuin- en landschapsontwerper Kyra Kuitert hielden de lezing voor een volle zaal. Beiden werken sinds enige tijd aan een handboek rond dit thema. Aan de hand van goede en slechte voorbeelden namen ze het publiek mee langs een aantal karakteristieken die bepalen of een openbare ruimte als gebruiksvriendelijk wordt ervaren, zoals aantrekkelijk, beweegvriendelijk, groen, kindvriendelijk en veilig. De criteria zijn gebaseerd op literatuur, wetenschappelijk onderzoek, eigen kennis en ervaring, en praktijkervaringen van een brede expertgroep. Beide sprekers benadrukten dat het ontwerpen van een openbare ruimte geen kunstexperiment is. „De ontwerper moet geen object maken, maar een plek”, aldus Kuitert. Het is nog bekend wanneer het handboek verschijnt. Ook zoeken de auteurs nog naar een pakkende titel voor het boek.

TuinenLandschap | 22 | 2013

DOR.indd 19

19 17-10-13 16:01

520946.indd 20

18-10-2013 14:31:10

Bedrijf en Organisatie

Congres NL Greenlabel zoomt in op duurzame buitenruimte NL Greenlabel houdt op donderdag 14 november in Arnhem een congres met als titel ’De levende en duurzame buitenruimte’. De duurzame inrichting van de openbare ruimte staat hierbij centraal. Naast presentaties van diverse sprekers wordt het een middag met interviews, films en theater.

Tekst Ralph Mens Beeld NL Greenlabel

I

nitiatiefnemers van NL Greenlabel zijn tuin- en landschapsontwerper Nico Wissing en tv-presentator Lodewijk Hoekstra. Doel is het meetbaar maken van duurzaamheid via een integraal label. Dit duurzaamheidspaspoort moet het eenvoudiger maken voor consumenten, gemeenten en hoveniers om een verantwoorde productkeuze te maken.

Ook de duurzaamheid van diensten en ontwerpen kan op deze manier worden gemeten.

De methodiek van NL Greenlabel is ontwikkeld door adviesbureau Royal HaskoningDHV. Producten en diensten worden getoetst op zeven criteria: afstand en transportwijze, samenstelling, bedrijfsvoering, gebruiksduur, onderhoudsniveau, energiegedrag en eindverwerking. Getoetste producten krijgen een label van A tot en met F, waarbij A voor de hoogste duurzaamheidsgraad staat.

Partners NL Greenlabel organiseert het congres met Gemeenten Duurzame Ontwikkelingen (GDO), VHG, PhilipsNL, Royal HaskoningDHV en de gemeente Arnhem. Aan de orde komen vragen als: Hoe creëer je duurzame buitenruimtes? Wat zijn de valkuilen? Hoe definieer je duurzaamheid? Is een integrale aanpak haalbaar en betaalbaar?

Tijdens het congres passeren diverse praktijkcases de revue waarbij vakman, ontwerper, gemeente en eindgebruiker aan bod komen. Ook wordt het handboek Duurzame Buitenruimte gepresenteerd en worden de eerste gebiedslabels bekendgemaakt.

Deelnemers aan het congres steken ook zelf de handen uit de mouwen. In de omgeving van de congresruimte is een herontwikkelingswijk waar met duur-

NL Greenlabel houdt op 14 november in Arnhem een congres over de duurzame buitenruimte. Hoe creëer je deze en wat zijn daarbij de valkuilen? Deze en andere vragen komen aan de orde.

zame materialen een stadspark wordt gerealiseerd. De congresgangers leggen de laatste hand aan het park en laten zo een duurzame footprint achter.

Sprekers Speciale gast is staatssecretaris Economische Zaken Sharon Dijksma. NL Greenlabel heeft inmiddels twee Green Deals afgesloten met het ministerie.

Verder wordt medewerking verleend door VUMC-onderzoeker Jolanda Maas, adviseur Royal HaskoningDHV Gert Olbertijn, VHG-directeur Egbert Roozen, GDO-directeur Henk Klein, ecoloog Vlinderstichting Albert Vliegenthart, sectormanager Plilips

Lighting Niels Waterschoot en Henk Mirck, wethouder Zwijndrecht.

Lezerskorting Voor abonnees van Tuin en Landschap is er een speciale lezerskorting. In plaats van €300 betaalt u €115 (inclusief btw).

Inschrijven kan via www.nlgreenlabel.nl/ inschrijving-nl-greenlabel-congres. Vul onder Congresbijdrage optie 3 in, en vervolgens onder Inschrijfwijze ’Tuin en Landschap’. Via uw emailadres ontvangt u een e-ticket dat geldig is als toegangsbewijs. Het congres vindt plaats van 13.00 tot 18.30 uur in Showroom Arnhem, Langstraat 20, Arnhem. <

TuinenLandschap | 22 | 2013

Greenlabel.indd 21

21 17-10-13 16:01

520947.indd 22

18-10-2013 14:32:07

Zo-zit-dat

Stappenplan voor tijdelijk inhuren personeel Hovenier Han de Groot* heeft qua werkaanbod te maken met sterke seizoenspieken. Hij heeft dan ook regelmatig tijdelijk personeel nodig. De Groot vraagt zich af waar hij op moet letten om geen claim van de Belastingdienst te krijgen.

Tekst Ralph Mens | Beeld Peter Moorman

W

anneer u tijdelijk personeel nodig heeft, dan kunt u dit inhuren via een intermediair, zoals een uitzend- of detacheringsbureau. Met behulp van dit stappenplan komt u snel te weten aan welke verplichtingen u dan moet voldoen. Ook vindt u hierin enkele regels die specifiek gelden voor het inhuren van buitenlands personeel. Het stappenplan is een richtlijn. Het is mogelijk dat u nog andere verplichtingen heeft of dat voor u een andere volgorde geldt.

Stappenplan 1. Controleer Handelsregister Als inlener moet u controleren of een uitlener in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel (KvK) geregistreerd staat. Dit kunt u doen via de zogeheten Waadi-check van de KvK (Wet Allocatie Arbeidskrachten Door Intermediairs, zie www.waadicheck.nl).

2. Controleren van de identiteit Als u een nieuwe medewerker inhuurt, moet u zijn identiteit controleren aan de hand van een origineel identiteitsbewijs,

bijvoorbeeld een paspoort. Een rijbewijs is niet voldoende, aangezien hier niets over de nationaliteit of verblijfsstatus van de werknemer staat. U moet een kopie van het identiteitsbewijs van uw medewerker in uw administratie opnemen.

3. Tewerkstellingsvergunning controleren Als u iemand van buiten de EER (Europese Economische Ruimte) inhuurt, moet u controleren of deze persoon een tewerkstellingsvergunning heeft. De intermediair moet deze voor hem aanvragen. Tot 1 januari 2014 geldt dat ook voor medewerkers uit Bulgarije en RoemeniĂŤ.

Voor medewerkers uit Zwitserland hebt u geen tewerkstellingsvergunning nodig.

Voor medewerkers uit KroatiĂŤ is vanaf 1 juli 2013 een tewerkstellingsvergunning nodig.

4. Aansprakelijkheid loonheffingen De Belastingdienst kan u aansprakelijk stellen voor de loonheffingen en omzetbelasting die uw intermediair moet betalen. U kunt dit voorkomen door de uitlener te vragen een zogeheten g-rekening (geblokkeerde rekening) af te sluiten.

5. A1/(E)101-verklaring controleren Buitenlandse arbeidskrachten kunnen in sommige gevallen sociaal verzekerd blijven in het buitenland. U hoeft dan geen sociale premies voor hen af te dragen.

Om hier zekerheid over te hebben kunt u uw intermediair vragen om een zogeheten A1/(E)101-verklaring.

6. Goede arbeidsomstandigheden Als werkgever moet u zorgen voor een gezonde en veilige werkplek voor al uw personeel, dus ook voor arbeidskrachten die u inhuurt via een intermediair.

7. Werk- en rusttijden bepalen In de Arbeidstijdenwet staat hoe lang uw werknemers per dag en per week mogen werken en wanneer zij recht hebben op pauze. Deze wet geldt ook voor arbeidskrachten die u inhuurt via een intermediair.

8. Minimumloon Iedere werknemer heeft recht op het wettelijk minimum(jeugd)loon en vakantiebijslag. Ook als u medewerkers inhuurt, bent u er verantwoordelijk voor dat zij minimaal het minimumloon ontvangen. <

Ralph Mens is vakredacteur bij Tuin en Landschap, E rmens@hortipoint.nl

Hoe-zit-dat?

* Deze naam is fictief

Heeft u vragen of problemen die geschikt zijn voor bespreking in de rubriek Zo-zit-dat, laat het de redactie weten. Met behulp van een deskundige trachten wij het juiste antwoord of de juiste aanpak van uw probleem te vinden.

TuinenLandschap | 22 | 2013

Zo-zit-dat.indd 23

23 17-10-13 16:01

Husqvarna P524 Slechts € 256,- p.m.*

HUSQVARNA DENKT MET U MEE: Gespreide betaling van uw Husqvarna machine en 0% rente!* • U wordt eigenaar nadat u alles heeft betaald. (aan het eind van de looptijd is de restwaarde uw eigen fi nanciële voordeel) r lea se -adviseu Vraa g on ze rte. om ee n of fe

• Gespreide kosten gedurende het seizoen.

* B ove n s t a a n d m a a n d b e d r a g i s g e b a s e e rd o p e e n a a n ko o p b e drag van € 1 2 . 2 9 5 ,0 0 ( e x cl . b t w) , 4 8 m aan de n , 1 0 % re st waarde , ge e n aan b e t al i n g. U kunt zelf vo o ra f u w m a a n d b e d r a g a f s t e m m e n , t e d e n ke n a a n e e n eve n t u e l e a a n b e tal i n g. V raag n aar de voorwaarde n . I n t e re sse ? St u u r u w aanvraag n aar ge sp re i de - b e t aling @husqv a rna g ro up.c o m.

De nieuwe Husqvarna Accu Series is een reeks hoogpresterende professionele gereedschappen met een efciënt motorontwerp en een krachtige 36V Li-ion accu. Hiermee krijgt u de prestaties van benzinemodellen, een stille werking en geen directe emissie. En dat is nog maar het begin.

De Husqvarna Accu Series heeft bovendien een perfecte balans, accu’s die tussen producten uitgewisseld kunnen worden, de savE™ energiebesparingsstand en nog veel meer. Met andere woorden: Husqvarna gaat op de oude voet voort: we leveren het juiste gereedschap aan mensen die het beste wensen.

520948.indd 24 en Landschap_Lease_Accu series.indd 1 Adv_HQV_Tuin

21-10-2013 12:09:38 01-03-13 11:51

Bedrijf en Organisatie

Website TenL exclusief voor abonnees Tuin en Landschap lanceert op 31 oktober zijn nieuwe wesite. Niet alleen verandert de vormgeving, voortaan zijn berichten op de website alleen nog voor abonnees te bekijken. Voor abonnees komt er bovendien meer keuze in de manier waarop zij Tuin en Landschap kunnen lezen.

I

nformatie is tegenwoordig steeds sneller beschikbaar via een groeiend aantal kanalen. Ook Tuin en Landschap is daarin meegegaan de afgelopen jaren.

Na de website en de wekelijkse digitale nieuwsbrief zijn daar Twitter, Facebook en Linkedin bijgekomen.

Deze ontwikkeling heeft echter een keerzijde: lezers zijn steeds minder bereid te betalen voor informatie die zij ook al voor een deel gratis via internet kunnen krijgen. Dit heeft bij veel gedrukte media een teruggang van het aantal betalende abonnees tot gevolg. De informatie die Tuin en Landschap met zorg en inzet voor haar lezers verzamelt en produceert, is daarom voortaan op internet alleen nog maar voor abonnees toegankelijk. Er komt een zogeheten ’poortje’ op de website waarachter berichten en foto’s komen te staan. Deze informatie is vanaf 31 oktober alleen nog te bekijken met een speciale inlogcode. Abonnees krijgen uiterlijk de 31e een brief met inlogcode toegestuurd. Wie de code niet op tijd ontvangt, problemen heeft met inloggen of andere vragen heeft, kan bellen met tel. 0342-494844.

Op 31 oktober wordt de nieuwe website van Tuin en Landschap gelanceerd en is informatie enkel nog voor abonnees beschikbaar.

Elektronisch: Tuin en Landschap is voort-

Keuzemogelijkheden Behalve dat informatie voortaan exclusief wordt voor abonnees, krijgen de lezers ook meer keuzemogelijkheden voor wat de manier betreft waarop ze berichten en artikelen tot zich kunnen nemen.

Magazine: Uiteraard blijft Tuin en Landschap gewoon tweewekelijks verschijnen als magazine, met vier keer per jaar een extra themanummer. In de zomerperiode juli/augustus, wanneer veel lezers op vakantie zijn, verschijnt Tuin en Landschap tweemaal als dubbelnummer en komt dan één keer per maand uit.

Tekst Ralph Mens Beeld Tuin en Landschap

aan ook digitaal te lezen, als elektronische uitgave. Tegelijk met het verschijnen van de papieren uitgave, komt de digitale versie beschikbaar op de website.

Deze versie is ook prima te lezen via de tablet of iPad, waar steeds meer lezers gebruik van maken.

Website: Op de website www.tuinenlandschap.nl verschijnt dagelijks het laatste nieuws, exclusief voor abonnees. Ook vindt u hier foto's en filmpjes, blogs en andere opiniestukken. Wie eenmaal inlogt op de site, en de optie ’onthoud mij’ aanvinkt, kan voortaan direct actuele berichten lezen of achtergrondinformatie opzoeken.

Smartphone: Het aantal mensen dat via mobiel internet, dus met behulp van de smartphone, websites bezoekt, neemt steeds verder toe. Dankzij de nieuwste techniek past onze website zich overzichtelijk aan uw beeldscherm aan en kunt u voortaan ook op uw smartphone berichten met gemak lezen. Ook hier geldt dat eenmaal inloggen voldoende is.

Nieuwsbrief: De nieuwsbrief van Tuin en Landschap blijft wekelijks verschijnen via e-mail en geeft een overzicht van het laatste nieuws op de site en de inhoud van het blad. Iedereen kan zich gratis op de nieuwsbrief abonneren. Ook hier geldt dat, om de berichten te kunnen bekijken, lezers een inlogcode nodig hebben. < TuinenLandschap | 22 | 2013

Digitaal.indd 25

25 17-10-13 16:02

520949.indd 26 0100_Spread_TenL-DTP.indd Alle pagina's

21-10-2013 12:08:31

Net als u, houden we bij Tuin en Landschap van groei. Alle kennis die we graag met u delen, delen we niet alleen in print met u, maar vanaf 31 oktober ook meer digitaal. Met dezelfde focus op verdieping en actuele ontwikkelingen die u van ons gewend bent. Uw magazine blijft tweewekelijks verschijnen (plus 4x per jaar een themanummer), maar u kunt het vakblad voortaan ook online op uw computer, laptop of tablet lezen.

De website voorziet u van dagverse informatie, die exclusief voor abonnees toegankelijk is. Binnenkort ontvangt u hiervoor de inloggegevens. Via tuinenlandschap.nl kunt u straks op uw mobiel altijd en overal het laatste nieuws lezen. Tot slot blijft u wekelijks de nieuwsbrief ontvangen met actuele informatie, opinies, fotoseries en tips.

Zo kunt u straks zelf kiezen hoe u Tuin en Landschap leest: blijven genieten van uw gedrukte magazine plus alle digitale uitingen, of een digitaal abonnement met alle extraâ&#x20AC;&#x2122;s die de digitale wereld u biedt. Want wie wil groeien, moet zijn kennis op peil houden.

En dat doet u meer dan ooit met Tuin en Landschap nieuwe stijl.

Houdt u van groei en werkt u hard aan uw toekomst? En wilt u exact weten wat er allemaal speelt in uw vakgebied? Dan bent u bij Tuin en Landschap aan het juiste adres. Bij ons bent u namelijk geen abonnee maar abonJA. Blijf JA tegen Tuin en Landschap zeggen en lees uw vakblad vanaf nu in print en/of digitaal. Voor meer informatie verwijzen we u naar de website: tuinenlandschap.nl.

Uw magazine om de Digitale editie om leesde Website met het actuele Website met het actuele Uw magazine Digitale editie lees magazine om de Digitale editie lees Website met UwUw magazine elke Digitale editie: lees Website met hethet actuele week in uw brievenbus uw vakblad online nieuws en achtergronden week in uw brievenbus uw vakblad online nieuws en achtergronden twee weken de uwuw vakblad online actuele nieuws en week in uwinbrievenbus vakblad online nieuws en achtergronden brievenbus achtergronden

Altijd en overal het nieuws bij de hand

520949.indd 27

2x per week actuele Altijd overal het Altijd enen overal het Altijd en overal het e-mail nieuwsbrief nieuws bij de hand nieuws bij de hand nieuws bij de hand

de week actuele 1x 2x perper week actuele 2x per week actuele nieuwsbrief via de fax e-mail nieuwsbrief e-mail nieuwsbrief e-mail nieuwsbrief

2x ons per week Volg viade 2x per ook week deTwitter via de fax ennieuwsbrief LinkedIn nieuwsbrief via de fax

21-10-2013 12:08:33 21-10-13 09:47

Ontwerp en Inrichting

Brusselse pijpenla toont kracht van de natuur Charlier Tuinen won dit jaar met een Brusselse pijpenla goud in de categorie klein van de Vlaamse Tuinaannemer. In de stadstuin speelt een smalle, strakke vijver de hoofdrol. Daartussen zoeken groene siergrassen zich een weg. „En winnen het van de dode materialen’’, zegt Frédéric Charlier.

Tekst Miranda Vrolijk | Beeld Charlier Tuinen

28

TuinenLandschap | 22 | 2013

TuinVanFredericCharlier.indd 28

17-10-13 16:12

Tegen de inkijk van de buren heeft Charlier vijf Pyrus calleryana ’Chanticleer’ in leivorm geplant.

De keuze viel op de sierpeer omdat deze vroeg (maart) in blad komt en zijn blad wel tot december behoudt. Daarnaast bloeit de peer met fraaie witte bloesems. De vijver bestaat uit twee delen; ze zijn ondergronds verbonden met buizen, waar het water doorheen wordt gepompt.

S

Frédéric Charlier www.charliertuinen.be

chijn bedriegt in deze Brusselse stadstuin van 6 m breed en wel 26 m lang. Wanneer je vanaf de eerste verdieping de tuin in kijkt, lijkt de smalle brede vijver helemaal tot achterin door te lopen, waarbij het water onder een wolk Pennisetum doorschiet. In plaats van één heeft Frédéric Charlier uit het Belgische Overijse echter twee vijvers aangelegd. Van elkaar gescheiden door een 60 cm hoge heuvel begroeid met lampenpoetsersgras. „Het gras lijkt het water in tweeën te splitsen en toont zo de kracht van de natuur’’, legt Charlier uit.

Water was een belangrijke wens van de eigenaren die Charlier in 2010 de opdracht gaven om hun tuin opnieuw in te richten. Op de begane grond runnen zij een dokterspraktijk. De gevel van deze ruimte is volledig van glas en biedt dus een optimaal uitzicht op de tuin. „Eigenlijk fungeert de tuin als een schilderij in het kantoor.’’ De woning van het echtpaar bevindt zich op de eerste en verdere verdiepingen. Behalve water wilden de twee dat de tuin niet veel onderhoud zou vergen en dat hij hun wat meer privacy zou bieden.

Charlier heeft de oude tuin volledig op de schop genomen. Alleen twee grote berken achterin de tuin heeft hij behouden. Ook de gemetselde muren die de gehele tuin omkaderen, waren een gegeven. De tuin- en landschapsarchitect heeft ze in dezelfde kleur als de woning geschilderd.

Om privacy te creëren heeft hij links langs de zuidoostelijke muur vijf sierperen (Pyrus calleryana ’Chanticleer’) in leivorm geplant. Langs de andere zijmuur kwam dicht bij de woning een reeks Phyllostachys auraea. Tezamen met de berken achterin zorgt het nieuwe groen voor beschutting.

Dat de tuin zich midden in de drukke Belgische hoofdstad bevindt, inspireerde Charlier bij zijn verdere ontwerp. De stad staat daarin centraal.

De smalle, verhoogde vijver speelt de hoofdrol in de tuin. Hij ligt in het verlengde van de artsen-

praktijk, zodat je hier optimaal zicht op het water hebt. Omdat de vijver niet in het midden van de tuin ligt, maar dichter tegen de zuidoostelijke muur, heeft Charlier aan de andere kant dicht bij het huis een grote terrasruimte gecreëerd: daar waar de meeste zon komt. De vijver is voor in de tuin 45 cm hoog. Achterin ligt de tuin hoger, daar is de tweede waterpartij slechts 10 cm hoog.

Het hoogteverschil heeft Charlier halverwege de tuin opgevangen met twee traptreden van blauw hardsteen.

Hardhouten blokken Overal in de tuin heeft de tuinarchitect houten ’blokken’ aangebracht, die qua afmetingen variëren. „Net zoals de stad ook is volgebouwd met verschillende volumes’’, legt Charlier zijn idee uit. De hardhouten elementen fungeren als zitbank voor de eigenaren of als speelelement voor de peuter van het stel. Omdat de houten blokken overal in de tuin zijn geplaatst, staat er altijd wel eentje in de schaduw of de zon. „Zo hoeven de eigenaren nooit meer met tuinmeubilair te zeulen.’’ „Tussen al die dode materialen zoekt de natuur zich een weg’’, zegt Charlier, „en wint het daarvan, net zoals het groen zich ook in de verharde stad altijd een weg weet te banen.’’ Hij doelt op de verschillende organisch gevormde Pennisetum-heuvels die her en der opduiken en zich niets aan lijken te trekken van de strakke rechtlijnige vormgeving van de rest van de tuin. Zo lijken ze midden in de vijver te groeien, maar ook in de hoge border met verschillende Anemone, Helleborus en Hydrangea.

Een à twee keer per jaar komt Charlier langs voor het grote onderhoud. Dan snoeit hij de bomen, dient meststoffen toe en schoont het terras op. Tussendoor houden de eigenaren zelf hun tuin bij, maar dat vergt niet veel werk, onder andere omdat de border goed is dichtgegroeid.

TuinenLandschap | 22 |2013

TuinVanFredericCharlier.indd 29

>

29 17-10-13 16:12

30

In de verhoogde border groeien Anemone ’Honorine Jobert’, A. ’Köningin Charlotte’, Helleborus argutifolius en Hydrangea. Charlier heeft ze gemengd aangeplant, zodat de border een verwilderd karakter krijgt. In de wolken Pennisetum alopecuroides ’Hameln’ heeft Charlier Allium ’Purple Sensation’ gepoot. Die zorgen vroeger in het seizoen voor kleur en hoogte, wanneer de grassen nog op gang moeten komen.

De werkruimte van de arts biedt uitzicht op de tuin. Onder meer op de Clerodendron trichotomum rechts. Deze boom bloeit van juli tot en met september met opvallende witte bloemen met rode kelken.

Volgens Charlier is het een ideale boom voor een stadstuin omdat hij klein blijft. Daarnaast komt hij pas laat in blad en verliest hij het ook weer snel, waardoor er meer licht in de tuin komt wanneer dat nodig is in de smalle ruimte. Bovendien ruikt de boom erg lekker in het najaar.

Het kunstwerk van cortenstaal stamt nog uit de oude tuin en heeft halverwege de tuin een plek gekregen naast de vijver. Volgens Charlier komt hij hier mooi tot zijn recht. De zuivering van de vijvers gebeurt door een combinatie van waterplanten (onder meer Nymphaea ’Marliacea Albida’ en N. ’Gladstoniana’) en een zuurstofpomp. Mocht dit op termijn toch niet genoeg zijn, dan liggen er in de tuin wachtbuizen klaar, zodat gemakkelijk een extern filtersysteem kan worden aangesloten.

De tegels van blauw hardsteen waarmee het terras is verhard, meten 60 bij 120 cm en zijn 5 cm dik. Het hardsteen komt uit België en dat vindt Charlier een pre. Volgens de tuin- en landschapsarchitect is het materiaal tijdloos en blijft het mooi. Ook vindt hij het goed passen bij het Ipé-hout dat voor de zitbanken is gebruikt. Als halfverharding heeft Charlier Belgisch dolomiet gebruikt. De lichtgelige kleur maakt de tuin heel licht volgens hem. Bovendien is het goed waterdoorlatend: in de tuin zijn dan ook geen extra afvoeren aangelegd.

TuinenLandschap | 22 | 2013

TuinVanFredericCharlier.indd 30

17-10-13 16:12

Uitgelicht

Aanvoer materiaal

> N www.tuinenlandschap.nl

Kijk hier voor extra (seizoens)foto’s.

Een stadstuin aanleggen in hartje Brussel is geen sinecure, daarom is het aanvoeren van de materialen naar de tuin Frédéric Charlier dan ook het meest bijgebleven. De woning van het artsenechtpaar heeft geen achterom, dus al het materiaal moest via de woning naar de tuin worden gebracht.

Het materieel over het huis takelen was geen optie voor Charlier. Daarom moest alles via de voordeur naar binnen, zonder kruiwagen.

De tuinarchitect had de keuze uit twee parcoursen. Via de wachtkamer (vijf treden dalen, dan door een smal gangetje langs de bijkeuken naar de tuin) of via de eerste verdieping (dertien treden op en dan weer zeventien treden af via de trap die toegang biedt aan de tuin). Voor het gewone materieel koos hij voor de eerste route, voor de bo-

men de tweede. Die konden namelijk niet de draaiing maken in het smalle gangetje naar de bijkeuken. Voor het tweede parcours mochten ze echter evenmin te groot zijn, daarom heeft Charlier ze in kleine maten (14/16) aangeschaft.

Alle trappen, hoeken, deuren en vloeren schermde de tuinarchitect af met plastic om geen sporen in de woning achter te laten. Dat dit uiteindelijk een zware klus was, laat zich raden: alleen al voor het terras moesten 27 hardstenen tegels van 120 bij 60 cm door het huis gesjouwd worden. Daarnaast zijn ook de twee vijvers opgebouwd uit hardsteen. In totaal is het team van Charlier Tuinen drie tot vier weken bezig geweest met de constructie van de vijver en de aanleg van de verhardingen. Daar kwamen nog eens zo’n twee weken bij voor de rest van de tuin.

TuinenLandschap | 22 |2013

TuinVanFredericCharlier.indd 31

31 17-10-13 16:12

Aanleg en Onderhoud

CityPRO A:

Flexibele onkruidvrije voeg ,,Voegmiddelen beloven veel, maar maken lang niet alles waar’’, zegt Bert van Lith van PVN Bestratingsvoegen. Voor het bedrijf reden om zelf een product te ontwikkelen. Met CityPRO A blijven vluchtheuvels, fietsenstallingen en parkeerterreinen zeker vijf tot tien jaar onkruidvrij, garandeert PVN. Tekst en beeld Jacqueline van Wetten

De middengeleider bij de N201 ter hoogte van Uithoorn werd opgeleverd in 2011.

Het straatwerk ziet er strak en schoon uit.

Dat aan de randen toch nog wat varkensgras staat, wijt Van Lith aan een aanlegfout. ,,Die voeg tussen band en steen is te dun, daar heeft geen voegmortel gezeten. Wij adviseren om die rand altijd af te kitten, dat is hier niet gebeurd.’’

32

P

VN Bestratingsvoegen komt voort uit het hoveniersbedrijf Rosendaal & Van Lith in Diemen. Het steeds weer terugkerende onkruid in bestratingen was het bedrijf een doorn in het oog. „Je kunt het branden, borstelen, trekken: maar elke paar maanden sta je weer dezelfde kostbare handelingen te verrichten’’, zegt Bert van Lith. „Wij vroegen ons af: kan dat niet intelligenter?’’ Testen met bestaande voegproducten leverden niet het beoogde resultaat. Waarna PVN zelf aan de slag ging en CityPRO A ontwikkelde.

Het voegmiddel CityPRO A bestaat uit gekalibreerd zand in combinatie met een sterk hechtend bindmiddel op basis van waterreagerende polymeermoleculen die lange ketens vormen. „Door de lange structuren blijft de voeg flexibel. En dat is belangrijk. Zetting van bestratingen is onvermijdelijk. Zeker bij verhardingen op veen’’, legt Van Lith uit. De CityPRO-voeg blijft tot 20% rekbaar. Die blijvende elasticiteit onderscheidt CityPRO van andere voegmiddelen op basis van bijvoorbeeld

epoxy of hars die onder invloed van UVstraling hard wordt. „Harde voegen breken open wanneer de bestrating zich zet.

En dan ontstaan ruimtes waar onkruid zich kan vestigen.’’

Opeenvolgende stappen PVN garandeert dat met CityPRO A het straatwerk vijf tot tien jaar onkruidvrij blijft. Van Lith wijst erop dat dan wel aan de toepassingsvoorwaarden moet zijn voldaan en dat de aanleg door een van de dealers moet zijn uitgevoerd. Een filmpje op de site van het bedrijf toont welke stappen (invegen, aantrillen met een met rubber beklede trilplaat, nogmaals invegen, afblazen en als laatste bevochtigen) opeenvolgend moeten worden doorlopen. Na één etmaal is het gevoegde straatwerk beloopbaar en na dertig dagen is het middel uitgehard met als resultaat een compacte voeg zonder microleven waarin onkruid geen kans heeft.

Van Lith benadrukt dat het straatwerk droog moet zijn. „Is de bestrating vochtig,

TuinenLandschap | 22 | 2013

Voegmortels.indd 32

17-10-13 16:02

dan ontstaan vlekken omdat het polymeer direct reageert met water. Daarom mag ook de stap waarbij overtollig voegmiddel met de bladblazer wordt afgeblazen, niet worden overgeslagen.’’

Het feit dat het straatwerk door de voeg lange tijd vrij blijft van onkruid maakt CityPRO A duurzaam vindt Van Lith. „Branden, borstelen, laat staan chemische onkruidbestrijding is niet meer nodig. Als het straatwerk na verloop van tijd aan vervanging toe is, kan de voeg als bouwstof worden hergebruikt in bijvoorbeeld cunetten of als funderingslaag.’’

Tuinen en openbare ruimte CityPRO A wordt door hoveniers toegepast in particuliere tuinen bij paden en terrassen en door de gemeentelijke overheden en provincies in de openbare ruimte op plaatsen die weinig belopen worden of moeilijk bereikbaar zijn voor onkruidbestrijding: vluchtheuvels, onder fietsenrekken of bij trottoirranden die direct grenzen aan panden. CityPro A kun je ook pleksgewijs toepassen, meent Van Lith. „Qua kleur zie je geen verschil met een gewone voeg. In Amsterdam is het bijvoorbeeld gebruikt rond lantaarnpalen en ander straatmeubilair.’’

Het voegmiddel kan ook gebruikt worden voor renovatie van oud straatwerk, al raadt Van Lith het niet direct aan. „Je moet dan de oude voeg heel secuur verwijderen en vervangen door een nieuwe voeg. Dat kost veel tijd en moeite.’’

CityPRO A kost zo’n € 2,20/kg (ex. btw). Voor straatwerk met 60 x 60-tegels waarbij de voeg deels wordt opgevuld met zand is ongeveer 1 kg CityPRO A per m2 nodig. Straatwerk met de speciaal ontwikkelde voegsteen (betonsteenformaat) vereist 3 kg CityPRO A per m2. Het middel is verkrijgbaar bij verschillende dealers door heel Nederland. CityPRO A is het meest gebruikt en geschikt voor voegruimtes van 3 tot 20 mm. Het vloeibare product City Slim is ontwikkeld voor straatwerk met een minimale voegruimte tot 3 mm. City Duty bevat een extra hoge concentratie polymeren en cementen en is geschikt voor locaties met een zware verkeersbelasting. <

Erik Punt, directeur groenbedrijf Eijkelboom in Apeldoorn:

’Voor goed resultaat is afstemming met stratenmaker vereist’ „Dit voorjaar hebben we CityPRO A toegepast in het straatwerk van alle middengeleiders en vluchtheuvels bij de op- en afritten van de A12 bij Driebergen, Doorn en Veenendaal in opdracht van BAM Wegen.

Het is het grootste project waarbij we het middel hebben toegepast. Vaak komt de vraag van een opdrachtgever: hoe kunnen we onkruid voorkomen? Dan ga je kijken wat er allemaal op de markt is. Ik heb geen vergelijkend warenonderzoek gedaan, maar ik kwam onder andere uit op CityPRO. Terwijl andere middelen vanuit de wegenbouw ontwikkeld worden, is CityPRO afkomstig van een groenbedrijf. Dat geeft me meer vertrouwen, bovendien is het geschikt voor verschillende toepassingen, wordt het geleverd in verschillende kleuren

en is CityPRO concurrerend qua prijs.

Het middel vraagt bij de verwerking een bepaalde vaardigheid en ook is het van belang om de weersomstandigheden op het moment van toepassing goed in de gaten te houden, maar daar word je goed in begeleid en inmiddels kunnen we dat zelf.

Wanneer verschillende werkzaamheden apart zijn uitbesteed, zoals in die grote projecten als de A12 vaak gebeurt, is het wel zaak om goed af te stemmen met de stratenmaker welk type bestrating hij gebruikt en hoe hij het straatwerk achterlaat. Ik heb geen projecten waar het voegmiddel al tien jaar ligt, maar in de projecten waar ik het heb gebruikt, voldoet CityPRO tot nu toe prima en daar geeft de leverancier ook garantie op.’’

William Romkes, adviseur GWW provincie Noord-Holland:

’Het middel gaat zo lang mee dat je eraan verdient’ „Vier jaar geleden hebben we zes leveranciers van voegmortels benaderd voor een test. Bij de N203 hebben we toen zes vakken gemaakt waar elke leverancier zijn kunstje mocht vertonen. Na twee maanden en na dik anderhalf jaar hebben we de resultaten beoordeeld. Drie voegmiddelen, Promaq, Romex en ook CityPRO, hebben we toen goedgekeurd. Daarbij gaf niet alleen de onkruidremmende werking van het middel de doorslag, maar keken we ook naar hoe je het middel moest aanbrengen en hoe het project na afronding van de werkzaamheden werd achtergelaten.

Sindsdien is in onze voorschriften opgenomen dat alleen deze drie voegmiddelen in onze projecten mogen worden gebruikt.

De drie middelen zijn concurrerend qua prijs. Om uit de kosten te komen, moet een voeg drie jaar liggen. Maar het ligt veel lan-

ger. In 2005 hebben we het voegmiddel Promaq bij de N208 toegepast in een middengeleider. Dat straatwerk ligt er nu na acht jaar nog steeds naar tevredenheid bij.

En omdat je geen onderhoud hoeft te plegen en geen wegafzettingen meer nodig hebt, ga je er als opdrachtgever op een gegeven moment aan verdienen. Op basis van de onderzoeksresultaten verwacht ik dat CityPRO eenzelfde levensduur heeft.

Dat je in de hoeken van de middengeleider bij de N201 (zie foto) nu onkruid ziet, is voor ons niet acceptabel. Dit is ook niet wat ik gewoonlijk aantref: de stenen zijn daar verzakt, ik denk dat hier een vrachtwagen overheen is gegaan. Die randen kun je afkitten. Dat doen we al met de naden tussen de banden, maar kitten is duurder. We zijn nog zoekende naar wat de beste oplossing is voor die kwetsbare plekken.’’

TuinenLandschap | 22 | 2013

Voegmortels.indd 33

33 17-10-13 16:02

520951.indd 34

18-10-2013 14:32:52

Werk in uitvoering

Wat Wie

Tekst Peter Bennink Beeld Engberts

Hoveniersbedrijf

Zelf een bijzondere aanlegof onderhoudsklus voor deze rubriek? Mail naar

pbennink@hortipoint.nl

Sedumheuvels bouwen op daktuin Engberts hoveniersbedrijf Bij de nieuwe psychiatrische afdeling van het VU medisch centrum leggen medewerkers van Engberts hoveniersbedrijf uit Wijdewormer een daktuin aan. Van piepschuim maken ze heuvels waarop een laag van 9 cm substraat komt te liggen, met daarop Sedum-matten.

Rond de heuvels komen randen van cortenstaal die ter plaatse in elkaar gelast worden. Behalve de bouw van de Sedum-heuvels, planten de hoveniers

heesters en maken ze meubels, plantenbakken en verandaâ&#x20AC;&#x2122;s van verduurzaamd hout.

Het zijn overigens niet alleen mensen op de loonlijst van Engelberts die hier aan het werk zijn.

Het bedrijf zelf is drie man sterk en werkt samen met zzpâ&#x20AC;&#x2122;ers, zoals timmermannen en lassers.

Bij deze klus waren er twaalf man aan het werk namens Engberts. Zo groeit en krimpt het bedrijf mee met de hoeveelheid werk. <

TuinenLandschap | 22 | 2013

WerkInUitvoering.indd 35

35 17-10-13 16:02

Machines en Gereedschap

Celest 250 voor kilometers sn el De Celest 250 is een zelfrijdende hagensnoeier, die wat snelheid van werken en ergonomie betreft grote voordelen heeft ten opzichte van motor- of accuheggenscharen. Maar, je hebt wel een stabiele ondergrond nodig.

Tekst en beeld Marein Kolkmeijer

D

e Celest 250 is in feite een zelfrijdende telescopische arm met een slagmessenunit erop; een takkenschaar is binnenkort ook een optie. Het is in eerste instantie een machine voor plekken waar je niet met een compacte trekker met snoeiunit kunt komen omdat er geen plaats is of omdat de bodem geen zware machines verdraagt.

De Celest is heel geschikt voor kleinere hoveniersbedrijven die veel snoeiwerk hebben maar niet over een trekker beschikken. De machine vult het gat op tussen heggenscharen en compacttractoren met een snoeimachine erop. Hij neemt heel veel werk uit handen met name als je gewend bent al het snoeiwerk met een handgevoerde heggenschaar te doen. De Celest is dan een razendsnel alternatief.

Stabiliteit

Het verschil zit in de compactheid. De Celest kan in een veel kleinere ruimte gebruikt worden, maar door deze hele smalle opbouw boet de Celest wel iets in aan stabiliteit vergeleken met een trekker met arm.

Als je met een wiel in een gat duikt dan maakt de snoei-unit ook een duik en zorgt als je niet uitkijkt voor een hap in je haag. Daar moet je tijdens het werken dus steeds op blijven letten.

Maar als je een stabiele ondergrond langs de haag hebt, een keurig verhard pad waar je in ieder geval met ĂŠĂŠn zijde van de machine overheen kunt rijden, dan heb je het werk in no time gedaan. Dan kun je echt kilometers maken en zijn de fysieke inspanning en werksnelheid niet te vergelijken met die wanneer je het handmatig met een motorheggenschaar moet doen. <

Toch kan je de Celest niet helemaal zien als een kleine trekker met snoei-unit.

36

TuinenLandschap | 22 | 2013

Heggensnoeier.indd 36

17-10-13 16:03

Hydrauliek De machine werkt volledig hydrostatisch. De tweetakt Kohler benzinemotor drijft drie hydraulische pompen aan voor de rijaandrijving, de snoei-unit en de bewegingsfuncties van de arm. De achterwielen worden aangedreven door één hydromotor.

Op de as zit een differentieel om te kunnen sturen.

Breedte De machine is zo smal mogelijk gehouden. Voor meer stabiliteit en dus om sneller en rechter te kunnen werken, kun je het spoor van de voorwielen verbreden. Na het losdraaien van de zwarte knoppen kun je de draagbalken van de voorwielen naar behoefte uitschuiven.

Bediening De drie hoofdfuncties van de snoei-unit : kantel, hoogte-instelling en hoek worden bediend met de linkerduim. Met de rechterhand regel je de rijaandrijving: de snelheid en de voor- en achteruit.

Knoppen voor de andere functies en de noodstop zitten op het hoofddashboard.

sn el snoeiwerk Celest 250320 kg Motor Kohler 1 cil. 2 takt benzine 9,5 kW (13 pk) Max. reikwijdte vanaf midden 2,60 m Max. snoeihoogte horizontaal 2,48 m Max. snoeihoogte verticaal 3,90 m Max. snoeicapaciteit 20 mm Rijsnelheid (snoeien) 0.5-3 km/u Rijsnelheid (transport) 7 km/u Werkbreedte: 1,07 m Afmetingen (transport) lxbxh 2,50 x 1,05 x 1,8 m Gewicht 320 kg Prijs €14.985

Slagmessen De snoei-unit heeft drie slagmessen. Deze kunnen twee kanten op draaien. Daarmee kun je kiezen voor de richting van de afvoer van het materiaal: voor of achter de haag. De slagmessen moeten regelmatig worden gecontroleerd en liefst dagelijks handmatig met een spekvijltje worden geslepen.

Snoeibeeld Het werken met slagmessen geeft een beter resultaat dan de klepelbak die ook nog wel eens wordt ingezet voor lange hagen. De takken, tot een dikte van 20 mm, worden door de slagmessen niet versplinterd maar netjes afgesneden. Het scherp houden van de messen is daarvoor essentieel.

▸ Dabekausen, Echt (0475) 48 70 21 info@dabekausen.com

TuinenLandschap | 22 |2013

Heggensnoeier.indd 37

37 17-10-13 16:03

520952.indd 38

18-10-2013 14:33:27

520953.indd 39

18-10-2013 14:34:09

520954.indd 40

18-10-2013 14:37:21

520955.indd 41

18-10-2013 14:34:56

Leveranciersnieuws De informatie in deze rubriek is verstrekt door de leveranciers

Kan vervormd hout aan Stierman introduceert zaagen kloofcombinatiemachine S-360. Dit is de opvolger van S-350 en zij heeft tot 20% meer productiecapaciteit dan haar voorganger.

De houtinvoer is verbeterd, waardoor ook vervormd hout verwerkt kan worden. Ook is de zaagcyclus versneld en de

joystickbediening geoptimaliseerd. Een noodschakeling zorgt voor bescherming bij mogelijke bedieningsfouten.

S-360 heeft een kloofkracht van 12 ton, een cirkelzaagblad van 900 mm en kan hout met een doorsnede tot 35 cm aan.

De zaaglengte is instelbaar van 20 tot 50 cm.

▸ Stierman Reesink | (0575) 59 99 94 | www.stierman.info

Onopvallende gietrand Droge grond binnen de stedelijke omgeving zorgt voor aanslagproblemen bij jonge aanplant. De Bio Gietrand van GreenMax kan de inboet voorkomen.

Naast bescherming van nieuwe aanplant beschermt de gietrand tegen maaischade en strooischade van zoutstrooi-

wagens. De rand heeft een dikte van 1 mm, is leverbaar in rollen van 40 m en heeft de kleur olijfgroen. Deze kleur valt minder op in het straatbeeld. Een watergeefrand is vervaardigd van biologische polymeren, waardoor hij biologisch afbreekbaar en composteerbaar is.

▸ GreenMax | (0413) 29 44 47 | www.greenmax.eu

Veiligheid op grote hoogte Met de telescopische lans XL 8 D van Birchmeier is werken op een ladder verleden tijd. Een bespuiting of verstuiving is met de lans aan te brengen op hoogtes tot 8 m.

De telescopische lans is uitschuifbaar van 1,5 tot 8 m. Door zijn 1,5 kg is hij licht in gewicht en gemakkelijk te hanteren.

De lans bestaat uit zeven delen en kan op een rugspuit van Flox, Iris, Profi Star 5 of de nieuwe accu rugspuit REC 15 ABZ worden gemonteerd. XL 8 D kan gebruikt worden voor het bespuiten van hoge bomen. Ook het behandelen van eikenprocessierups of het veilig bestrijden van wespennesten wordt door de lans eenvoudig gemaakt. In combinatie met de passende sproeiset is de lans te gebruiken voor het toedienen van vloeistoffen of bestrijdingsmiddelen. Ingeklapt neemt XL 8 D 1,3 m in beslag, in een bijgeleverde draagtas. ▸ DCM Nederland | (071) 401 88 44 | www.birchmeier.nl

42

TuinenLandschap | 22 | 2013

LeveranciersTEL22.indd 42

17-10-13 16:03

Kort

Internet

Wienerberger heeft vijf DUBOkeurcertificaten uitgereikt gekregen voor het assortiment straatbakstenen.

Het keurmerk is een kwaliteitsaanduiding voor duurzame productiemethoden: de straatbakstenen zijn op een milieuvriendelijk geproduceerd en bezitten kenmerken als onderhoudsvrij, kleurecht en een levensduur van 125 jaar.

kunnen de snippers worden ingeleverd en hergebruikt.

▸ Wienerberger | (0418) 59 71 52 | www.wienerberger.nl

▸ Stierman Reesink | (0575) 59 99 94 | www.stierman.info

Van Ee introduceert twee nieuwe valdempende ondergronden: rubbersnippers en rubberschors. Deze materialen zijn gemaakt van gerecyclede autobanden en hebben een valdemping tot 3 m. De producten zijn cradle-to-cradle: als de speelplaats stopt,

In de Tuinscheurkalender 2014 van Paul Geerts en Romke van der Kaa staat elke dag een groene tip van deze twee tuinveteranen. Daarnaast bevat hij tuingedichten, recepten en wetenswaardigheden.

▸ Van Ee | (0342) 75 19 50 | www. vaneespeeltoestellen.nl

Köppl heeft een nieuw systeem voor bijna alle maaiaandrijvingen, waarbij een speciaal kunststof toegepast wordt. Dit slijt minder dan de conventionele middenaandrijvingen, zodat je kan besparen op onderhoud.

Gemeente Lisse heeft met Meerlanden een overeenkomst gesloten voor de verzorging van de openbare ruimte. Meerlanden is onder meer verantwoordelijk voor het reinigen van bestrating en het onderhoud van de plantsoenen. ▸ Meerlanden | www.meerlanden.nl

GreenLight Compagny heeft het assortiment uitgebreid met straatmeubelen ’met een missie’. Bij deze nieuwe missie - samen zitten, praten en genieten - hoort een nieuwe naam: Tjinco. Het bedrijf wil met een veilige buitenruimte bijdragen aan een positieve leefomgeving. ▸ Tjinco | (070) 361 59 35 | www. tjinco.nl

▸ De Tuinscheurkalender | ISBN 97890-450-2368-7 | €14,95

Tuindeco heeft een eigen app op de markt gebracht, te downloaden op I-phone en Android. De gebruiker van de app vindt de hele catalogus van de groothandel, foto's, bedrijfsinformatie en speciale aanbiedingen. Tuindeco levert tuinhout, tuinmeubelen, blokhutten, priëlen en sauna’s aan de tuinbranche. ▸ www.tuindeco.com

Via de website van Mascot Footwear is de catalogus veiligheidsschoenen online te bekijken. De catalogus bevat gedetailleerde informatie en productspecificaties. De schoenen zijn robuust en geschikt voor werkzaamheden buitenhuis op een oneffen grond. In de collectie zijn zes nieuwe modellen opgenomen. ▸ www.mascot.dk/nl

Boeken Tom Bergevoet en Maarten van Tuijl presteren in De flexibele stad een nieuwe ontwikkelwijze die oplossingen biedt voor de uitdagingen van de hedendaagse stad. Centraal staat de transformatie van het bestaande, de invloed van de gebruiker en de omgang met onvoorspelbaarheid. Aan de hand van gerealiseerde projecten tonen zij hoe een flexibele stad eruit kan zien.

Met de Veldgids Paddenstoelen is het zelf herkennen van paddestoelen goed te doen. De gids beschrijft de 500 meest algemene soorten paaltjeszwammen en boleten van Nederland. Gedetailleerde sleutels en honderden kleurenfoto’s zijn gericht op herkenning in het veld. Een soortbeschrijving geeft informatie over veldkenmerken, ecologie en verspreiding.

Weerzien in Hotel Victoria vertelt over de vriendschap van twee mannen die elkaar ontmoeten in het landschap van de Europese Alpen. Het is een getuigenis van de invloed van de buitenwereld op de gemoedsgesteldheid van de mens en is een roman in de wereld van tuin, park en landschap. Michel Lafaille schenkt de opbrengst van dit boek aan het ontwerpinstituut.

Het weer in de stad is een naslagwerk en inspiratieboek voor iedereen die werkt aan een leefbare stad. De manier waarop het stadsklimaat beleefd wordt, is afhankelijk van fysieke en omgevingspsychologische factoren. Aan de hand van deze factoren wordt in het boek uitgelegd hoe de basisprocessen van het stadsklimaat werken en hoe deze worden beïnvloed.

▸De flexibele stad | ISBN 978-946208-045-4 | €24,50

▸Veldgids Paddenstoelen | ISBN 978-90-5011-463-9 | €39,95

▸Weerzien in Hotel Victoria | €20 | www.ontwerpinstituut.nl

▸Het weer in de stad | ISBN 97894-6208-095-9 €29,50

TuinenLandschap | 22 | 2013

LeveranciersTEL22.indd 43

43 17-10-13 16:03

Cursussen

Landschappen op buitenplaats Beeckestijn Tentoonstelling, t/m 3 november, Velsen-Zuid.

Tuinbouw Relatiedagen 26 t/m 28 november, Venray.

Strategie en proces Lezing, 25 oktober, Houten.

▸ www.evenementenhal.nl

▸ www.makeblijde.nl

Een socratische dialoog over waarde Symposium, 27 november, Amersfoort.

Greenspiration Lunchlezing over trends, 29 oktober, Den Haag.

▸ www.ipcgroen.nl

▸ toekomstnatuur.pleio.nl

Databank gemeentelijk groenbeheer Klantendag (ook voor niet-leden), 5 november, Boxtel.

▸ www.buitenplaatsbeeckestijn.nl

Als zaadjes spreken konden Tentoonstelling over zaden, t/m 15 november, Meise , België.

▸ www.cultureelerfgoed.nl

▸ www.plantentuinmeise.be

Schimmels: een zegen en een vloek Lezing, 29 oktober, Amsterdam

IPM Vakbeurs, 28 t/m 31 januari, Essen, Duitsland.

B-VCA Hercertificering, 30 oktober (Lelystad) en 31 oktober (Biddinghuizen)

▸ www.messe-essen.de

▸ www.vcagroen.nl

Tuinbouw Relatiedagen 11 t/m 13 februari, Gorinchem.

Motorkettingzagen 2 Gevorderden cursus, 4 november, Arnhem.

▸ www.evenementenhal.nl

▸ www.ipcgroen.nl

Tuinidee Beurs, 20 t/m 23 februari, 's-Hertogenbosch.

Motorzagen Driedaagse basiscursus, 4 november, Biddinghuizen.

▸ www.tuinidee.nl

▸ www.degroenepraktijk.nl

▸ www.ginkelgroep.nl/bijeenkomsten

Huis & Tuin Beurs, 27 februari t/m 2 maart, Leeuwarden.

Natuurlijke oplossingen! Studiedag, 5 november, Zwolle.

▸ www.huis-tuin-beurs.nl

▸ www.greenguard.nl

Inspecteur veiligheid van speelgelegenheden Opfriscursus, 7 november, Zwolle.

Fleurig Beurs, 11 t/m 15 juni, Bennekom (Ede).

Veilig werken langs de weg voor uitvoerenden Cursus, 5 november, Arnhem.

▸ www.dehortus.nl

Grote dag van de kleine gemeenten Evenement, 30 oktober, Bunnik. ▸ www.reedbusinessevents.nl

Nationale grasdag Evenement voor sportprofessional, 4 november, Rotterdam. ▸ www.nationalegrasdag.nl ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸

Herkennen, beheersen en bestrijden van ziekten en plagen in de groenvoorziening Kennisbijeenkomst, 5 november, Giessenburg.

▸ www.fleurig.nl

Stone+tec Vakbeurs, 13 t/m 16 mei 2015, Nuremberg, Duitsland. ▸ www.stone-tec.com

Duurzaamheid biedt perspectief voor de toekomst Jaarbijeenkomst PEFC, 7 november, Hoofddorp. ▸ www.pefcnederland.nl

Nationaal Monumentencongres 14 november, Amersfoort.

▸ www.databankgroenbeheer.nl

Motorkettingzagen hout onder spanning Cursus, 6 november, Arnhem. ▸ www.ipcgroen.nl

De gezonde leefomgeving van de toekomst Themabijeenkomst, 7 november, Ede.

▸ www.keurmerk.nl

Bomen en overlast Cursus, 7 november, Zutphen.

▸ www.ipcgroen.nl

▸ bmvisser@freeler.nl

Beeldbestekken voor groen en blauw: beleid en voorbereiding Cursus, 5 november, Houten.

Visuele boomveiligheidscontrole Vierdaagse cursus, 7 november, Eindhoven.

▸ www.ipcgroen.nl

▸ t.bouwens@helicon.nl

Invloed van weer op de werking van gewasbeschermingsmiddelen Kennisbijeenkomst, 5 november, Giessenburg.

Plantenvirussen, van bron tot aanpak Kennisbijeenkomst, 7 november, Aalsmeer. ▸ www.ipcgroen.nl

▸ www.ipcgroen.nl

▸ www.nationaalmonumentencongres. nl

Colofon Tuin en Landschap is een tweewekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia, Issnnummer 016 533 50 Schipholweg 1 Postbus 9324, 2300 PH Leiden www.tuinenlandschap.nl Secretariaat: Linda Laman en Alice Hoogenboom (071) 565 96 78 tuinenlandschap@hortipoint.nl

Redactie Bakker hoofdredacteur 06 35 11 56 17 / wbakker@hortipoint.nl ▸ Peter Bennink vakredacteur (071) 565 96 53 / pbennink@hortipoint.nl ▸ Ralph Mens vakredacteur (071) 565 96 52 / rmens@hortipoint.nl ▸ Miranda Vrolijk vakredacteur (071) 565 96 56 / mvrolijk@hortipoint.nl ▸ Alice Hoogenboom redactie-assistent (071) 565 96 79 / ahoogenboom@hortipoint.nl ▸ Gerdien de Nooy fotograaf ▸ Marrit Molenaar, Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker bureauredacteuren ▸ Bert Hassing, John Jennissen vormgevers ▸ Wendy

▸ Basisvormgeving

44 Agenda.indd 44

Gerrie van Adrichem

Abonnementenservice Aanvraag en wijziging abonnement naar BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld (0342) 49 48 44 abonnementen@bdu.nl Abonnementsprijs per jaar: €240 (excl. 6% btw). Studenten en scholieren €180 (25% korting, excl. btw). Buitenlandse abonnees betalen een toeslag voor portokosten. Los nummer €10 (incl. 6% btw, excl. verzendkosten).

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.

Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie.

Exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Wiljo Klein Wolterink mba uitgever (0342) 49 42 63 Advertentie-exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Gert-Jan Bloemendal media adviseur (0342) 49 48 07 / g.bloemendal@bdu.nl ▸ Ron van de Hoef verkoopleider (0342) 49 42 63 / r.v.d.hoef@bdu.nl Druk BDUprint

©BDUmedia, 2011 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld; evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

TuinenLandschap | 22 | 2013

21-10-13 12:24

Foto Gerdien de Nooy

Agenda

Foto Gerdien de Nooy

Groene Gast

Jolanda Vreeken U staat op de Fransche Kampheide in Bussum, wat heeft u met deze plek? ,,Het is mijn dagelijkse inspiratiebron. Samen met mijn hond Rossi ga ik hier elke dag wandelen. Soms zit ik hier zelfs op mijn hurken een nieuw ontwerp te tekenen. Het is een fantastische plek omdat het er ieder seizoen, zo niet iedere dag anders uitziet. Je kunt hier heel goed zien hoe het licht valt en welke voorwaarden je moet scheppen om de natuur te laten groeien. Dat probeer ik ook in mijn opdrachten te verwerken.’’

Hoe bent u in het groene vak terechtgekomen?

Jolanda Vreeken runt in Bussum haar ontwerpbureau Joosbuiten.

,,Op mijn veertigste heb ik – net zoals veel tuinontwerpers – een totale ommezwaai gemaakt. Ik heb jarenlang in de farmaceutische industrie en de marketing en com-

municatie gewerkt. Ook erg leuk, maar op een gegeven moment kwam ik toch op het punt dat ik me afvroeg: ’Wat wil ik nu eigenlijk echt?’. Omdat ik altijd wat met tuinen, architectuur en groen heb gehad, besloot ik het daarin te gaan zoeken. En al na het eerste jaar van de avondopleiding Tuinontwerpen aan het Wellant College in Gouda wist ik: dít is mijn vak.’’

Wie is binnen het groene vak een inspiratiebron voor u? ,,Michel Lafaille. Ik heb verschillende opleidingen bij hem gevolgd.

Hij heeft me geleerd mijn grenzen te verleggen, bewuster te kijken, open te blijven en niet te oordelen.

Opdrachtgevers blijven vaak aan de oppervlakte met hun wensen.

Ik ga met hen op zoek naar de diepere betekenis van hun tuin en

naar dat wat hen als mens raakt.

Daarbij komt mijn werkverleden heel goed van pas, ik heb veel marktonderzoek gedaan waarbij ik diepgaande gesprekken met mensen moest voeren over hun keuzes. Die ervaring kan ik nu goed gebruiken.’’

Waarom heeft u meegedaan aan het tuinenfestival van Appeltern? ,,Omdat ik het een vernieuwende manier vind om te laten zien dat ontwerpers nog meer kunnen dan alleen een ’gewone’ tuin ontwerpen. Dat je van een tuin iets symbolisch kunt maken of er een bepaalde boodschap mee kunt uitdragen. Een festivaltuin kan raar, gek of confronterend zijn en laat zien dat de buitenruimte heel sterk de innerlijke ervaring van mensen beïnvloedt.’’ <

TuinenLandschap | 22 | 2013

Agenda.indd 45

45 21-10-13 12:24

520956.indd 46

18-10-2013 14:34:48

NIEUWE type MCP32

Standnr

630

490583.indd 47 22 520957.indd

22-4-2013 12:54:58 12:29:38 21-10-2013

520958.indd 48

18-10-2013 14:35:49