TEL_25-2013

25 Vakblad voor de groenvoorziening | 35e jaargang | 5 december 2013

Speelsculptuur Stellaria holostea Symbiose tussen huis en tuin Geluidsarm bladblazen

Voorplaat_nieuw.indd 1

02-12-13 13:55

536655.indd 2

29-11-2013 14:03:11

Inhoud

Nummer 25 | 5 december 2013

Nieuws 4 5 6 7 8 9

Urennorm zitmaaiers blijft onveranderd TEEB-tool moet gemeenten overtuigen van de waarde van groene investeringen Kinderen pesten minder op groen schoolplein Nederlandse inzending op Portugees festival Uitgesproken: ’Waarom paardenkastanje niet meer aangeplant moet worden’ Tuin en Landschap online

Sortiment 10

10 Bijzondere coniferen; buitenbeentjes?

14 Stellaria holostea

Bedrijf en Organisatie

Foto voorplaat Carve

18 Eindejaarstips 2013: Nog snel besparingen boeken op uw belastingen 21 Z0-Zit-Dat: Is het interessant om bij de belastingdienst te sparen?

26

Ontwerp en Inrichting 22 Symbiose tussen huis en tuin 26 Sculpturaal speelelement toegankelijk voor iedereen

Aanleg en Onderhoud 28 De reset van Hoofdstuk 51 30 Vitale boom laat eikenspintkever kansloos 33 Werk in uitvoering: Schoonmaken vijver en sprengkop

Machines en Gereedschap 30

34 Geluidsarm bladblazen met Echo PB760LN 39 Gespot: Mobiele valbeveiliging

Service 40 Leveranciersnieuws 42 Agenda I Colofon 43 Groene Gast: Arjan Fokker

34

TuinenLandschap | 25 | 2013

25Inhoud.indd 3

3 02-12-13 13:38

Nieuws

Foto Miranda Vrolijk

Netwerken tijdens CROWcongres over beheer

Met een les netwerken begon de middag van het Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte dat 27 november in Zoetermeer plaatsvond. Onder leiding van dagvoorzitter Silvia de Ronde Bresser van Kracht in NL bespraken de ruim 250 deelnemers staand wat de valkuilen en de winst van netwerken zijn. Tijdens alle lezingen en workshops van het congres stond het beheer van de openbare ruimte centraal, omdat dit een steeds belangrijkere positie inneemt bij gemeenten, daar waar eerst de focus op ontwerp en inrichting lag. Belangrijke onderwerpen die aan bod kwamen, waren de bezuiningen, burgerparticipatie en bewonerstevredenheid. <

Urennorm zitmaaiers blijft onveranderd De maximale werktijd op een zitmaaier blijft 4 uur per dag of 3 dagen per week. Dit hebben vakbonden en werkgevers in de hovenierssector onlangs besloten.

Aanleiding om rond de tafel te gaan zitten was het onderzoeksrapport ’Blootstelling aan lichaamstrillingen van chauffeurs van moderne zelfrijdende cirkelmaaimachines tijdens het maaien van plantsoenen in de praktijk’, dat op 11 september dit jaar op de Groentechniek Holland beurs in Biddinghuizen werd gepresenteerd.

Het onderzoek was gedaan om na te gaan of zitmaaiers inmiddels zo verbeterd zijn dat de werktijden verruimd kunnen worden zonder gezondheidsrisico’s. Uit het onderzoek bleek dat nog niet het geval te zijn.

Met een gemiddelde dagindeling blijkt de blootstelling aan trillingen voor een volledige werkdag voor alle machines

boven de gezondheidsgrens uit te komen. De grenswaardewordt gegeven de verschillende taken volgens de dagindeling bij normaal rijgedrag bereikt na 5-6 uur werk.

Alleen bij beheerst maaien zou de maximale tijd die er met zitmaaiers mag worden gewerkt, kunnen worden verruimd tot een hele dag. De grenswaarde wordt dan bereikt na 7-8 uur.

Vakbonden en werkgevers hebben echter besloten om de norm niet te verruimen omdat het begrip beheerst maaien lastig te definiëren en te controleren is. Wel zullen vakbonden en werkgevers in de arbocatalogus opnemen dat beheerst maaien de gezondheidsrisico’s aanzienlijk kan verminderen.

Ook wordt met leveranciers gesproken om de machines zo aan te passen dat de chauffeur zo min mogelijk aan trillingen blootgesteld wordt. <

Commentaar

Minnetje Of je het nou moet uitspreken als ’teep’ of als ’tiep’, daar zijn de geleerden het nog niet over eens. Waar iedereen het wel over eens lijkt te zijn, is dat TEEB (The Economics of Ecosystems and Biodiversity) een uitstekend instrument is om de waarde van groen in kaart te brengen.

Vorige week donderdag werd in Utrecht de website teebstad.nl gelanceerd. Via een handig programmaatje kan iedereen nu eenvoudig berekenen wat het oplevert als je bomen in de buurt van huizen plaatst, of als je een nieuw park aanlegt. Een kind kan de was doen. Opvallend is dat zelfs mensen die regelmatig met groene plannen te maken hebben, de waarde van groen toch nog blijken te onderschatten. Bij een praktijkcase met een nieuw groengebied in Den Helder werden de uiteindelijke baten becijferd op ruim €18 miljoen. Ongelovig stelden workshopdeelnemers dat er vast ergens een nulletje te veel was ingetikt.

4

TuinenLandschap | 25 | 2013

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 4

Natuurlijk valt er nog van alles aan te merken op het rekenprogramma. Moet je bijvoorbeeld zaken als ’vermeden verhuiskosten’ op het conto van groen schrijven? Die kosten zijn sowieso niet voor de gemeente, dus of die daar echt door wordt overtuigd?

Zo zijn er nog wel wat zaken die nog gefinetuned moeten worden. Maar het gaat dan ook om een eerste versie van de TEEB-tool. In de praktijk moet duidelijk worden wat wel en niet werkt. Of de bezuinigingen die gemeenten op stapel hebben staan hiermee kunnen worden voorkomen, is zeer onzeker. Maar je kunt raadsleden er wel heel snel inzicht mee geven wat het korten op groen voor effect heeft. Want zoals je er de baten van nieuwe groeninvesteringen mee kunt berekenen, kun je er ook mee laten zien wat niet investeren in groen de gemeenschap kost. Gewoon een minnetje voor het eindbedrag zetten.

Ralph Mens vakredacteur

02-12-13 13:41

TEEB-tool moet gemeenten overtuigen van de waarde van groene investeringen De groensector heeft er sinds vorige week een nieuw wapen bij om gemeenten en andere partijen te overtuigen van de waarde van groen. In Utrecht werd namelijk de TEEB-tool gelanceerd, een programma waarmee de opbrengst van groeninvesteringen kan worden becijferd.

waardoor er weinig gebruik van werd gemaakt. Daarom is nu een website gelanceerd, teebstad.nl, waarmee gemeenten, vakmensen, maar ook burgers, op eenvoudige wijze en snel inzicht kunnen krijgen in de opbrengst van investeringen in openbaar groen en natuur.

Volgens VHG-directeur Egbert Roozen bestaat er veel enthousiasme onder groenondernemers om met de nieuwe webtool aan de slag te gaan. De hoveniersbranche was nauw betrokken bij de ontwikkeling van het instrument waarmee opbrengsten van groen in kaart kunnen worden gebracht.

De TEEB-tool is een vervolg op een eerder rekenmodel waarmee de waarde van groen kon worden berekend. Dit model bleek echter te ingewikkeld

TEEB Stad TEEB staat voor The Economics of Ecosystems and Biodiversity. Hieronder valt een aantal studies waaronder TEEB Stad, waarmee inzicht wordt gegeven in de baten van groen.

De nieuwe TEEB-tool kan gebruikt worden om gemeenten of andere betrokken partijen te laten zien wat de opbrengst is van de aanplant van bomen of de aanleg van een park of stuk natuur. Via een eenvoudig programma kunnen gegevens

worden ingevoerd, zoals aantal bomen of aantal hectare groen, waarna het programma berekent wat dit oplevert op diverse terreinen.

Gekeken wordt naar opbrengsten op gebied van gezondheid, energieverbruik, waarde van woningen, recreatie en vrije tijd, sociale cohesie en waterhuishouding. Een druk op de knop levert uiteindelijk een totaalplaatje op van de opbrengsten van een groene investering. Het programma geeft geen inzicht in de kosten van projecten. Deze verschillen namelijk per project waardoor het onmogelijk is om deze in dit programma te verwerken.

Bewustwording Volgens projectleider Lian Merkx van Platform31 is de tool vooral bedoeld om inzicht te

geven in de baten van groen, maar ook om bewustwording van de opbrengsten te creëren.

Bijvoorbeeld door te laten zien wat de aanplant van een rij bomen binnen 50 meter van een woning aan energiebesparing oplevert.

Pioniersfase Merkx benadrukte ook dat de tool nog in de pioniersfase verkeert. Zo wordt gekeken of ook verschillende soorten beheer in de tool kunnen worden meegenomen. Ook bestaat de mogelijkheid de tool verder uit te bouwen, bijvoorbeeld naar stadslandbouw.

Er wordt verder nog gewerkt aan een toolkit met regionale praktijkvoorbeelden waarmee meer bekendheid aan de TEEBtool kan worden gegeven. <

Foto Ronald Bakker

Bollen planten voor Amsterdamse Tulpen Dagen Hovenier Dennis Groot van Hoek Hoveniers uit Ursem plant eind november tulpenbollen in de tuin van museum Willet-Holthuysen in Amsterdam. De tuin is een van de vijftien grotendeels particuliere tuinen die tijdens de Amsterdamse Tulpen Dagen op 3 en 4 mei volgend jaar te bezoeken zijn. Dit bollenfestijn wordt voor de derde keer georganiseerd door tuinontwerper Saskia Albrecht en Museum Van Loon.

Andere tuinen die dan te bezichtigen zijn, zijn onder meer de tuin van het Rijksmuseum en die bij het Amerikaanse hotel Waldorf Astoria.

In de tuin van Willet-Holthuysen zijn tulpen aangeplant die lijken op de soorten die in de zeventiende eeuw in zwang waren, Tulipa ’Carnaval de Nice’ bijvoorbeeld, of T. Estella Rijnveld, die beide lijken op de witrode ’Semper Augustus’. <

TuinenLandschap | 25 | 2013

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 5

5 02-12-13 13:41

Nieuws

Kinderen pesten minder op groen schoolplein

Het ministerie van Economische Zaken en de gemeente Rotterdam hebben samen tussen 2009 en 2011 de groene herinrichting van twaalf schoolpleinen in Rotterdam gefinancierd. Dit vloeide voort uit het convenant ’Groen en krachtwijken’.

Verondersteld wordt dat een groen schoolplein een positieve invloed heeft op het welzijn van kinderen, op hun motorische, cognitieve en sociaalemotionele ontwikkeling en hun houding ten aanzien van de natuur. Beide partijen wilden weten of deze veronder-

stelde positieve effecten ook daadwerkelijk optreden. Dat is op vier scholen onderzocht door Alterra. Ook nam het onderzoeksinstituut een grijsgebleven schoolplein onder de loep ter controle.

Foto Stichting Internationale Bloemententoonstelling Keukenhof

Op groene schoolpleinen wordt minder gepest, dit blijkt uit het onderzoek ’Groene Schoolpleinen, wat levert het op?’ van Alterra. Groen maakt een schoolplein aantrekkelijker en verhoogt de speelmogelijkheden voor kinderen. Daardoor maken ze minder ruzie en neemt het pesten af.

Meer spelvariatie Een groene herinrichting betekent doorgaans meer variatie in speelmogelijkheden. Als kinderen een plein aantrekkelijker vinden, verbetert het sociale klimaat: ze zijn aardiger voor elkaar en maken minder ruzie. Op termijn gingen de succesvolle groene herinrichtingen ook gepaard met een verbetering van het welzijn van leerlingen. Wel blijkt uit het onderzoek dat het belangrijk is om groen aan te leggen dat hufterproof is en om geen bestaande populaire speelmogelijkheden ten bate van de nieuwe inrichting weg te halen.

Dan heeft het nieuwe groen juist een averechts effect. <

Oude beuken Keukenhof vervangen door nieuwe De regenboog is haast symbolisch voor de operatie die deze week in de Keukenhof in Lisse is uitgevoerd. Een rij monumentale beuken werd gekapt, tot groot verdriet van veel groenliefhebbers. De veiligheid van de bomensingel kon echter niet worden gegarandeerd. Ter vervanging zijn 42 beuken van veertig jaar oud teruggeplaatst. Hiermee blijft een beeldbepalend onderdeel van het oorspronkelijk door Zocher ontworpen park bewaard. De beuken zijn geleverd door de Duitse boomkwekerij Lappen. <

c o l u m n

Indiaantje spelen Wanneer heeft u voor het laatst indiaantje gespeeld?

Ik bij het laatste Kantinegesprek in Apeldoorn. Mijn lezing ging over Camassia.

Camassia’s zijn ideaal om tussen zomer- en herfstbloeiende vaste planten te plaatsen voor een langer bloeiseizoen. Als zij gaan verdwijnen komen bijvoorbeeld de Echinacea tevoorschijn, die eigenlijk een hekel aan de buren hebben. Maar natuurlijk leven zij al eeuwen lang samen op de prairies. Dat schept een band. De vele soorten Camassia’s zijn goed voor verwildering en nemen al snel een grote plek in.

Zwaardere gronden en natheid zijn geen probleem.

De mooiste combinatie vind ik de soort cusickii of de blauwe variëteiten van de soort leichtlinii met Tulipa ’Queen of Night’ en Narcissus poëticus. Maar wat dacht u van de wat later bloeiende witte variëteiten van leichtlinii gecombineerd met de bruinkleurige Iris germanica. Als een sprookje, zo mooi….

6

TuinenLandschap | 25 | 2013

NieuwsPag_6-7.indd 6

Kent u het ’sprookje’ van de Indiaanse prinses Sacajawea? Zij redde in 1804 een expeditie van de hongersnood door de hongerige ontdekkingsreizigers de bollen van de Camassia quamash te laten eten. Ik zou Meneer Vermeer niet zijn als ik niet de proef op de som zou nemen. Dus kookte ik ter plekke, in het bijzijn van de aanwezigen, op een campinggasflesje een pan vol bollen. Ik vertelde dat ik het thuis al had voorgeproefd in het bijzijn van een dokter en liet een megavoorraad Norit zien. Er meldden zich, boven verwachting, toch nog twintig ontdekkingsproevers. Ik denk niet dat het restaurant van Het Kantinegesprek Camassia quamash op de kaart zal zetten want de smaak is ronduit melig.

Maar we leven nog!

Jack van Haperen ontwerper/hovenier Ruud Vermeer hovenier Bart Hoes tuinontwerper

Ruud Vermeer info@meneervermeertuinen.nl

02-12-13 13:34

Illustratie Anita Ebbing

Het ontwerp ’Festivity of Live’ van Anita Ebbing Ontwerp uit Venray is geselecteerd door het Porte de Lima International Garden Festival 2014. Begin volgend jaar wordt haar tuin aangelegd in de Portugese stad en van mei tot en met oktober zal deze te zien zijn.

Waarom doet u mee met een Portugees tuinfestival? ,,Het thema ‘Celebration Gardens’ – vanwege het tienjarig bestaan van het festival – sprak me aan. Ik had er meteen een idee bij dat eigenlijk voortborduurt op mijn inzending van een kantoortuin voor de ontwerpwedstrijd van de Floriade.

Daarvoor kreeg ik een eervolle vermelding.’’

Wanneer hoorde u dat u geselecteerd was? ,,Vrijdag 15 november was de uiterste inzenddatum, en 19 november hoorde ik al dat mijn tuin uit de 55 inzendingen was gekozen. De jury was er dus snel uit! Elf inzendingen zullen worden aangelegd, één daarvan blijft permanent lig-

Heeft het Portugese klimaat invloed gehad op uw plantkeuze? ,,Uiteraard, al ben ik geen echte ’groenvrouw’. Ik ben ruimtelijk omgevingsvormgever en werk veel samen met groeningenieur Anjo Verhoeven uit Maashees. Haar heb ik geraadpleegd bij mijn plantkeuze.’’

Gaat u de tuin zelf aanleggen? gen, die tuin wordt door het publiek uitgekozen. De rest wordt eind oktober weer afgebroken. Het festival doet me daarom heel erg denken aan dat van Appeltern.’’

Hoe ziet uw ontwerp ’Festivity of Live’ eruit? ,,Een voorwaarde van de organisatie was dat in het ontwerp geen zware constructies mochten worden toegepast.

Alles moet gemakkelijk weer te verwijderen zijn. Ik heb daarom een demontabel systeem bedacht. Ik heb een pergolaconstructie gemaakt van kastanjehouten palen die in grote manshoge Portugese

wijnvaten staan. Wanneer je die palen vult met zand, dan heb je een heel stevige constructie. De wijnvaten worden gevuld met substraat en daarin plant ik allemaal snelgroeiende klimmers: klimpompoenen, tomaten, pronkbonen, paprika’s, Oost-Indische kers. In het festivalseizoen zie je de planten van zaad tot vrucht ontwikkelen. Met Portugese textiele doeken creëer ik schaduwplekken.

Centraal staat een tafel waar mensen kunnen zitten, wellicht recepten uitwisselen die in de brievenbus van de tuin gedeponeerd zijn door andere bezoekers. Verder scharrelen er kippetjes gewoon vrij rond.’’

,,Nee, dat had wel gemogen, maar ik laat het over aan de tuindienst van het festival.

Je krijgt €10.000 voor de aanleg. In mijn tuin maak ik veel gebruik van lokale Portugese producten. Om te weten te komen waar ik die het beste kan krijgen, zou ik minstens een maand daar moeten vertoeven om de lokale markt te leren kennen. Dat kan die Portugese tuindienst veel beter. Overigens werk ik veel in de openbare ruimte, ik ben het daarom wel gewend om het ontwerp uit handen te geven aan de aannemer. En ik heb alle vertrouwen in de tuindienst van het festival.’’ <

Fladderiepen geplant voor iepenpage Medewerkers van de gemeente Heerlen, IVN en De Vlinderstichting plantten eind november fladderiepen (Ulmus laevis) in de Limburgse plaats speciaal voor de iepenpage. De vlinder komt nog maar op een paar plekken in Nederland voor en huist uitsluitend in iepen. Zijn positie is verslechterd omdat door de iepziekte veel bomen zijn gesneuveld. Sinds 1993 is bekend dat de soort in Heerlen zit. De gemeente heeft de vlinder geadopteerd en gaat het komende halfjaar samen met Natuurmonumenten, IVN en De Vlinderstichting nog minimaal vijf groepen met fladderiepen in het Geleenbeekdal planten. <

Foto Albert Vliegenthart

Foto Stichting Internationale Bloemententoonstelling Keukenhof

Nederlandse inzending op Portugees festival

TuinenLandschap | 25 | 2013

NieuwsPag_6-7.indd 7

7 02-12-13 13:34

Uitgesproken

Waarom paardenkastanjes niet meer aangeplant moeten worden „Op LinkedIn werd een discussie gestart met betrekking tot de mogelijkheid tot het terugplanten van een nieuwe kastanje, nadat een eerdere paardenkastanje was aangetast door bloedingsziekte. Mijn eerste reactie was: waarom zou iemand het nog in zijn of haar hoofd halen om een paardenkastanje te willen planten? Verwachten mensen nog steeds mooie monumentale bomen. Tien jaar terug was ik zelf al een beetje uitgekeken op de paardenkastanje. De meeste kastanjes die je toen tegenkwam, waren tot de bloei mooi, maar daarna waren ze al snel in herfstkleuren gehuld en zorgden ze vaak voor een droevig, dor beeld.

Wilt u het op uw geweten hebben dat een monumentale kastanje het loodje legt?

Nu tien jaar later hebben we een enorme golf van bloedingsziekte achter de rug, die nog veel meer kastanjes liet aftakelen. Ik zie dan ook weinig reden om überhaupt na te denken of ik ergens nog een kastanje zou willen poten. Ik zou eerder willen oproepen tot een verbod op het aanplanten van de paardenkastanje, om de verspreiding van de bloedingsziekte en de plaagdruk van kastanjemineermot te beperken.

Laten we een voorbeeld nemen aan de aanpak van de iepenziekte. De iepenziekte was zonde voor het Nederlandse landschap. Maar jaren later zijn er resistente klonen ontwikkeld en kunnen ze weer veilig aangeplant worden. Daarnaast zijn er door het harde ingrijpen op bepaalde plekken nog steeds mooie monumentale iepen te zien. Nu is aan mij en mijn medeontwerpers om de huidige monumen-

tale paardenkastanjes te gaan beschermen. Laten we wachten tot resistente soorten ontwikkeld of benoemd worden. Voor de kastanjemineermot zijn er al soorten met een hoge resistentie, zoals de Aesculus mutabilis, A. parviflora en de A. indica. Sommige hiervan lijken echter weer vatbaarder voor de bloedingziekte. Wageningen Universiteit heeft al grote stappen gezet met onderzoek naar de veroorzaker en de verspreiding van de bloedingsziekte. De bacterie bleek overal op en om de boom aanwezig te zijn. Een slechte weerstand, door een foute staanplaats of de kastanjemineermot lijkt de bomen extra vatbaar te maken. Laten we dus even geduldig wachten op de resistente soorten of wilt u het straks op uw geweten hebben dat de mooie monumentale kastanje bij u in de buurt straks ook het loodje legt?”

Ing. Arnout Bol ontwerper bij sinBol tuinen landschapdesign

www.tuinenlandschap.nl

vhg

Deze kolom valt onder redactionele verantwoordelijkheid van vhg.

Uitstraling De Ledenraad is het hoogste orgaan binnen onze vereniging. Twee keer per jaar wordt hier verantwoording afgelegd over de uitgevoerde activiteiten en worden nieuwe plannen besproken.

Vorige week was de tweede Ledenraadsvergadering van dit jaar. Een belangrijk punt op de agenda was de vaststelling van het jaarplan 2014 ’Professioneel in Groen Ondernemen’. Onder dit motto worden tal van activiteiten ondernomen die bijdragen aan de versterking van de positie van onze leden en het ondersteunen van hun ondernemerschap. Bovendien keurde de Ledenraad de nieuwe lidmaatschapseisen goed, die vanaf 1 januari gaan gelden en waarin het begrip professionaliteit centraal staat. VHG profileert

8

TuinenLandschap | 00 | 2012

NieuwsPag_8-9_nieuw.indd 8

zich zo als branchevereniging van de professionele ondernemers in het groen. Aangesloten bedrijven laten door hun lidmaatschap zien samen te willen werken aan het op een nog hoger plan tillen van het groene vak, het groene bedrijf en de groene branche als geheel. Het lidmaatschap als vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Iets dat opdrachtgevers steeds belangrijker vinden. Samen gaan we verder uitstraling geven aan waar we voor staan en de verbindingen in de markt leggen. Samen kunnen we het initiatief nog meer naar ons toetrekken en een serieuze gesprekspartner zijn. Met resultaten ten dienste aan onze leden.

Egbert Roozen directeur vhg e.roozen@vhg.org

02-12-13 13:36

Tuin en landschap o

nline

www. tuinenlandschap. nl

Van onderstaande berichten staat een uitgebreide versie op de site van TuinenLandschap

Op groene schoolpleinen wordt minder gepest

Michiel Slooijer @Slooijertuinen Vandaag weer een dakgoot schoongemaakt zo loopt het regenwater weer de goede kant op.

Onderzoek van Alterra toont aan dat op groene schoolpleinen minder wordt gepest. Als een plein aantrekkelijker wordt gevonden, verbetert het sociale klimaat: kinderen zijn aardiger voor elkaar en er wordt minder ruzie gemaakt.

Oosterwolde-Zuid uitgeroepen tot Beste Beheerteam

MariëtteV sfeertuin @create_destiny Ook nu vind ik de tuin mooi. Vorm en structuur bepalen de sfeer. Tip: leg afgevallen blad in de border. #winterdek

De Bewonerscommissie Oosterwolde-Zuid is uitgeroepen tot Beste Beheerteam van Nederland. Dit gebeurde op 27 november tijdens het Nationale Congres Beheer Openbare Ruimte in Zoetermeer.

Springsnow Amsterdam @Springsnowtweet Vanochtend is begonnen met afvoeren van majestueuze iep @MuseumGeelvinck. Ter herinnering wordt een deel bewaard.

Weinig animo voor vervolgonderzoek essentaksterfte

Tuinarchitect @PerryLandman We kunnen tegelen. #schellevis 100/100cm platen zijn binnen #Tuinaanleg #MartinVeltkampTuinen top service @KPSDelftbv

Eén boomkweker en één bos- en natuurbeheerder willen bijdragen aan vervolgonderzoek naar essentaksterfte. Alleen deze twee reageerden positief op de oproep van CGN-onderzoeker Sven de Vries om dit onderzoek te financieren.

ToekomstNatuur @ToekomstNatuur Welk idee heeft u op het gebied van het benutten van natuur?

Inspireer ons bij #EZ met jullie voorbeelden.

Gebruik EMVI als gunningscriterium toegenomen Het gebruik van EMVI als gunningscriterium bij aanbestedingen is sinds april dit jaar sterk toegenomen. Dat blijkt uit onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB).

Is Parrotia persica echt boom van de toekomst? tuinenlandschap Joost Poppinga: „Als kweker vind ik het een bewerkelijke boom.

Groeit langzaam. Vormt moeizaam een doorgaande harttak.

Snap de keuze niet, ben ik de enige?”

Hollands tulpenportret voor stadspark Litouwen

Doe mee aan de discussie in de tuinenlandschap-groep

Foto TuinGroenAdvies Bleu Aimable

83% zei ja tegen de stelling: ’Goede zaak dat ook ontwerpers straks lid kunnen worden van de VHG’ Stem mee over de volgende peiling:

'Met de TEEB-tool kunnen gemeenten worden overtuigd om te investeren in groen'

Komend voorjaar bloeien in het Litouwse Vilnius 70.000 tulpen en blauwe druiven. Verantwoordelijk is voormalig Keukenhofontwerper Jan Guldemond. Tezamen vormen de bollen het wapen van Litouwen. De bollen werden geplant in het kader van het EU-voorzitterschap van Litouwen.

ap

an

enL

Filmpjes

Dossiers

Documenten en links naar websites

f

ie r b ws u ie

Bij sommige artikelen in dit blad staan icoontjes, deze verwijzen naar extra informatie op de website Foto’s

h dsc

Praat mee

N

TuinenLandschap | TuinenLandschap Tuin enLandschap 25 | 2013

NieuwsPag_8-9_nieuw.indd 9

9 02-12-13 13:54

Sortiment

Bij coniferen denken we meteen aan dennen, sparren en pijnbomen.

Ook haagconiferen zoals ’leylandii’s’ passeren onze gedachten. Maar er zijn een aantal kegeldragers die in onze tuinen nooit populair zijn geworden. Maak kennis met de buitenbeentjes onder de coniferen.

Tekst en beeld Ronald Houtman

Bijzondere coniferen; buitenbeentjes?

D

at het buitenbeentjes zijn heeft voor een deel met de beperkte winterhardheid van deze coniferen te maken.

Toch is er een aantal dat wel voldoende winterhard is, sierwaarde heeft, maar toch onbekend is bij de meeste gebruikers. De eigenschappen van deze planten zijn niet uniek en vaak ook aanwezig bij bekende coniferen. De hier genoemde planten zijn dus gewoon liefhebbersplanten. Ze worden niet op grote schaal gekweekt en een aantal van de hier genoemde planten is ronduit zeldzaam. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat ze niet wat vaker toegepast kunnen worden.

De grotere struiken en bomen zoals Dacrydium, Fitzroya, Taiwania en Torreya kunnen als alternatief dienen voor een solitaire Abies of Picea of, in het geval van Athrotaxis en Calocedrus voor Chamaecyparis of Thuja. Zo vormen met name Dacrydium en Taiwania met hun afhangende twijgen zeer sierlijke kleine bomen.

Pseudotaxus is een leuk alternatief voor Taxus. Niet als haag, maar gewoon als solitair. De cultivars met gekleurd of bont blad hebben een unieke sierwaarde en zijn niet door andere te vervangen.

10

Calo

Van d C. de ook d Amer men C. de slank blade waard natur maar met g Prima

TuinenLandschap | 25 | 2013

Bijzondere coniferen.indd 10

28-11-13 15:25

n

Athrotaxis Een geslacht dat uit slechts twee soorten en een hybride bestaat die allen op Tasmanië voorkomen. Bij A. cupressoides, de meest winterharde soort, liggen de donkergroene schubben strak tegen de twijgen.

A. selaginoides heeft twijgen die meer weg hebben van Cryptomeria. De hybride A. laxifolia zit er tussenin. Het zijn slank opgaande bomen die in de natuur meer dan 15 m hoog kunnen worden. Bij ons zal A. cupressoides een klein boompje van maximaal een meter of vier worden. De bomen dragen over het algemeen veel kleine, ronde kegeltjes, wat enigszins ontsierend kan zijn.

Calocedrus Van de vier soorten wordt alleen C. decurrens gekweekt. Dit is ook de enige soort die in NoordAmerika voorkomt, de andere komen uit China, Vietnam en Taiwan.

C. decurrens is een grote maar slanke boom. De schubvormige bladeren staat steeds in één vlak, waardoor de twijgen plat zijn. Van nature is het loof donkergroen, maar er zijn verschillende cultivars met geel, oranjeachtig of bont loof.

Prima winterhard.

Torreya Middelgrote bomen die met hun glimmend donkergroene naalden een gezonde uitstraling hebben. De naalden voelen hard aan en zijn scherp gepunt. Van de zes soorten zijn er drie op zeer kleine schaal in cultuur. De Noord-Amerikaanse T. californica en T. taxifolia en de Japanse T. nucifera. Opvallend kenmerk van de Amerikaanse soorten is dat de naalden bij kneuzen een frisse citroenachtige geur verspreiden.

De meest winterharde soorten kunnen als alternatief dienen voor boomvormige Abies of Picea. >

TuinenLandschap | 25 |2013

Bijzondere coniferen.indd 11

11 28-11-13 15:25

Bodemeisen en winterhardheid Verschillende geslachten stellen verschillende specifieke eisen aan de bodem en standplaats. Toch groeien alle hier genoemde planten het beste op enigszins vochtige (geen natte), maar goed doorlatende gronden. Athrotaxis en Pseudotaxus hebben een voorkeur voor een licht zure bodem, de andere hier genoemde planten voldoen op iedere licht zure tot licht alkalische grond. Wel hebben de planten een voorkeur voor wat zwaardere gronden, wat in praktijk inhoudt dat er wat klei of leem aan de grond kan worden toegevoegd voor het planten.

12

Fitzroya Slechts één soort met een verspreidingsgebied in zuidelijk ZuidAmerika. F. cupressoides is een langzaam groeiende boom die in de natuur meer dan 50 m hoog kan worden. In ons klimaat beduidend kleiner en vaak struikachtig groeiend. Het schubvormige loof is donker grijsgroen. In de natuur is Fitzroya bedreigd en geniet in Chili en Argentinië een beschermde status.

Dacrydium

Phyllocladus

Een geslacht van ruim twintig soorten die in Zuidoost-Azië en Oceanië voorkomen. Alleen de Nieuw-Zeelandse D. cupressinum is bij ons op kleine schaal in cultuur. Van nature een zeer grote boom (tot meer dan 50 m), maar in ons klimaat zelden meer dan een meter of vier. Het is een elegante conifeer met slappe, slanke twijgen die sierlijk naar beneden hangen, terwijl de harttak omhoog groeit. Het loof is naaldvormig, zoals bij Cryptomeria japonica en middengroen van kleur.

Opvallende struiken tot (kleine) bomen die er helemaal niet uitzien als coniferen. De naalden/schubben zijn vergroeid tot bladachtige twijgen. Dit is ook de letterlijke betekenis van de geslachtsnaam (phyllos = blad, clados = twijg). Er zijn vier soorten die voorkomen in Zuidoost-Azië en Oceanië. Twee min of meer winterhard. P. aspleniifolius met relatief fijn, donkergroen loof is alleen geschikt voor toepassing op de mildste plaatsen.

P. trichomanoides var. alpinus heeft wat groter, blauwgroen blad en is ook winterharder.

TuinenLandschap | 25 | 2013

Bijzondere coniferen.indd 12

28-11-13 15:26

Soorten en cultivars Naam Athrotaxis cupressoides A. laxifolia A. selaginoides Calocedrus decurrens C. d. ’Aureovariegata’ C. d. ’Berrima Gold’ C. d. ’Compacta’ C. d. ’Maupin Glow’ C. d. ’Pillar’ C. d. ’Riet’ Dacrydium cupressinum Fitzroya cupressoides Phyllocladus aspleniifolius P. trichomanoides var. alpinus Pseudotaxus chienii Taiwania cryptomerioides

Hoogte* 4m 6m 8m 25 m 5m 4m 2,5 m 4m 6m 2m 4m 5m 4-6 m 3m 2-4 m 5-8 m

Habitus slank opgaand slank opgaand slank opgaand zuilvormig slank opgaand zuilvormig spreidend-opgaand zuilvormig zuilvormig spreidend-opgaand breed opgaand breed opgaand opgaand breed opgaand spreidend-opgaand breed opgaand

Torreya californica T. nucifera T. nucifera ’Prostrata’ T. taxifolia

4-12 m 10 m 2m 8m

breed opgaand breed opgaand spreidend breed opgaand

Loof donkergroen donkergroen donkergroen middengroen geelbont oranje/geelgroen middengroen groenig geel middengroen middengroen middengroen onregelmatig ovaal donkergroen blauwgroen donkergroen donkergroen tot blauwgrijs donkergroen donkergroen donkergroen donkergroen

T. taxifolia ’Argentea’

2m

spreidend

witbont

Opmerkingen/Winterhardheid** kegeltjes kunnen ontsierend zijn / Zone 8b kegeltjes kunnen ontsierend zijn / Zone 8b-9 kegeltjes kunnen ontsierend zijn / Zone 9 sterke, grote boom / Zone 7 groeit langzamer dan de soort / Zone 7 zeer mooie loofkleuren / Zone 7b compacte struikvorm / Zone 7 helder gekleurd loof/ Zone 7b slanker dan de soort / Zone 7 compact; ontstaan als heksenbezem / Zone 7 sierlijk afhangende twijgen / Zone 8b-9 onregelmatige, vaak struikachtige groei /Zone 8 ’schubben’ bladachtig vergroeid / Zone 8b-9 ’schubben’ bladachtig vergroeid / Zone 8b opvallende witte vruchten / Zone 7 sierlijk afhangende twijgen / Zone 8b-9 loof glimmend; geurend bij kneuzen / Zone 7 loof glimmend / Zone 7 lage, brede struik / Zone 7 loof glimmend; geurend bij kneuzen; door schimmelziekte minder dan 1.000 exemplaren in het wild aanwezig / Zone 8 zeer opvallend witbont / Zone 8

* De gegeven hoogte is een indicatieve uiteindelijke hoogte die in Nederland/België bereikt zal worden. ** Winterhardheid wordt aangegeven in het USDA zonesysteem. Nederland en België worden ingedeeld in Zone 8b (kust) tot 7b. Voor een overzicht zie: http://freeindependentsun.com/wp-content/uploads/2011/12/european-hardiness-zone-map-1-11-11.jpg

Pseudotaxus

Taiwania

Sterk op Taxus lijkende struik die breed opgaand groeit tot circa 4 m hoogte. De planten groeien wat warrig en onregelmatig. In alles lijkt P. chienii op Taxus baccata, maar het grote verschil wordt gemaakt door de vruchten. Bij Pseudotaxus zijn deze namelijk wit en vallen goed op tegen het donkergroene loof. Deze struik is in Zuidoost-China, het natuurlijk verspreidingsgebied zeer zeldzaam en wordt zelfs met uitsterven bedreigd. Prima winterhard.

Logischerwijs komt deze boom van het gelijknamige eiland in de Chinese Zee. Het is een kleine tot middelgrote boom met een doorgaande harttak en sierlijk afhangende twijgen. De naaldvormige schubben lijken wel wat op die van de nauw verwante Cryptomeria, maar voelen scherp aan. Ze zijn donkergroen, soms wat blauwgrijs getint. De boom is twijfelachtig winterhard en alleen geschikt voor toepassing op milde, beschutte plaatsen.

TuinenLandschap | 25 |2013

Bijzondere coniferen.indd 13

13 28-11-13 15:26

Sortiment

1

2 3

Hans Kramer stelt voor:

Stellaria holostea Als je deze bescheiden inheemse plant in de natuur ziet dan heb je niet het gevoel dat hij als tuinplant erg waardevol kan zijn. Maar eenmaal verlost van de zware concurrentie in de natuur ontpopt Stellaria holostea zich in de tuin als een ware alleskunner, deze wintergroene bodembedekker kan bijna alle standplaatsen aan.

Tekst en beeld Hans Kramer

Hans Kramer is vasteplantenkweker.

Hij bestrijdt eentonigheid in Nederlandse tuinen en plantsoenen door onbekend, maar goed toepasbaar sortiment onder de aandacht te brengen. www.hessenhof.nl

14

I

n Nederland vind je grootbloemige muur vaak op lichtere plekken in loofbossen en aan de randen hiervan, maar vooral langs bermen. Daar heeft de plant vaak vrij spel en vormt dan grote plakkaten. Dit is ook precies de plek waar ik stekken genomen heb om de plant op onze kwekerij te introduceren. Daar plantte ik de stekken onder een eikenwal, een plek waar veel klanten langslopen.

Na een jaar had de plant al een flinke mat gevormd en tijdens de bloei kwamen natuurlijk de reacties los. Er waren heel weinig mensen die de plant herkenden.

Dat kwam omdat de plant massaal bloeide. De concurrentie in gekweekte toestand is natuurlijk veel minder.

In de natuur zie je vaak heel verspreid een paar bloemetjes. Maar op de kwekerij was het loof door de rijke bloei onzichtbaar geworden. De plant worden elk jaar grif gekocht en behoort tot de ruggengraat van ons sortiment.

TuinenLandschap | 25 | 2013

Stellaria holostea.indd 14

28-11-13 15:25

1 Stellaria holostea vormt in de schaduw of halfschaduw al snel grote plakkaten.

2 De diep ingesneden bloemblaadjes maken de grootbloemige muur goed herkenbaar.

3 Ook na de bloei oogt de plant tot in de winter aantrekkelijk door de frisse nieuwe bladrozetten.

Naam en herkomst 1

Het geslacht Stellaria is met zo’n honderd soorten één van de grootste binnen de anjerfamilie (Caryophyllaceae). De naam is afgeleid van het Latijnse stellaris, wat stervormig betekent, hetgeen duidelijk met de bloemvorm te maken heeft. Officieel luistert het naar de Nederlandse naam muur, maar voor de duidelijkheid noemen we het liever sterremuur. Stellaria holostea is voor de tuin verreweg de betrouwbaarste en meest grootbloemige soort met bloemen tot 3 cm doorsnede. De Nederlandse naam luidt dan ook grootbloemige muur.

De plant komt in een groot gebied van Europa voor met uitzondering van het uiterste noorden en het mediterrane gebied. Ook in het Atlasgebergte en West-Azië komt de plant voor. In Nederland is grootbloemige muur vooral in het noorden, oosten en zuiden een algemene plant.

2 3

Wetenschappelijke naam Stellaria holostea Nederlandse naam Grootbloemige muur Bloeitijd April-juni Hoogte 20-40 cm Grondsoort Humeus, niet al te droog Standplaats Half zonnig tot schaduwrijk Wintergroen Ja

De plant wordt zoals gezegd een flinke mat, waarvan de rozetten hier eigenlijk altijd wintergroen blijven. De bladeren voelen vooral aan de randen ruw en stijf aan, waardoor de rankende stengel er steun aan heeft.

De stengel wortelt vaak bij de okselknoppen waardoor de plant zich snel kan verspreiden. De bloemblaadjes zijn groot en maar tot de helft ingesneden, een duidelijk kenmerk van deze soort. In de reeks zachte winters van een jaar of tien geleden was het niet zeldzaam dat eind februari de eerste bloemen openden. Maar normaal gesproken is dat niet eerder dan half april.

Stellaria holostea wordt graag door bijen bezocht. Als het daarna niet te snel te warm wordt, heb je bloei tot in juni. De plant blijft daarna aantrekkelijk want de nieuwe bladrozetten beginnen te groeien, een beeld wat tot in de winter voortduurt.

Stellaria holostea vind je jammergenoeg niet standaard in het sortiment van vasteplantenkwekerijen. Zaad is soms verkrijgbaar, er moet bij voorkeur voor de winter worden gezaaid. Het kiemt vaak onregelmatig en over een langere periode. Heb je eenmaal een grootbloemige muur, dan raak je hem niet meer kwijt. En dit is positief bedoeld want een notoire woekeraar vind ik het zeker niet. Bovendien zijn de oppervlakkig wortelende matten makkelijk in toom te houden.

Natuurlijke tuin In een wat grotere, natuurlijke tuin is zeker plaats voor deze plant. Als bodembedekker onder loofhout, als voorbeplanting tussen heesters, of net als vaak in de natuur in de berm, naast de oprit. Op het heetst van de dag staat de plant graag wat in de schaduw, diepere schaduw

kan ook, maar dan zal de bloei wat meer verspreid en minder rijk zijn.

Droogte wordt redelijk goed verdragen, alhoewel de plant in de natuur een voorkeur heeft voor niet al te droge gronden.

De smalbladige rozetten en de fijne ingesneden bloemen contrasteren mooi met planten met breed, groot blad.

Is de grond vochtig genoeg, dan zijn er prachtige combinaties te maken met Pulmonaria angustifolia met hier en daar verspreid een paar grote planten van Veratrum met het grote, geplooide blad.

In een mat van bloeiende, grootbloemige muur verwordt deze simpele combinatie tot een echte blikvanger.

In de trend naar een meer inheemse beplanting in het openbaar groen is het eigenlijk een schande dat de plant daar nauwelijks bekend is. Onder loofhout of hogere, bladverliezende heesters met wat koekoeksbloem en boshyacint ertussen zou een prachtig beeld ontstaan. <

TuinenLandschap | 25 | 2013

Stellaria holostea.indd 15

15 28-11-13 15:25

536656.indd 16

29-11-2013 14:03:44

536657.indd 17

29-11-2013 14:04:14

Bedrijf en Organisatie

Eindejaarstips 2013

Nog snel besparingen boeken o Wilt u nog snel flink besparen op uw belastingen? Zoals ieder jaar zet Tuin en Landschap de belangrijkste tips voor snelle besparingen aan het einde van het kalenderjaar op een rij. Doe er uw voordeel mee.

Tekst Egbert Jan Blonk | Beeld Ingimage

S

tartende ondernemers kunnen ervoor kiezen om bedrijfsmiddelen willekeurig (dat wil zeggen sneller of trager) af te schrijven. Zij kunnen de aanschafwaarde (exclusief de restwaarde) zelfs in één keer ten laste van het resultaat brengen. Het moet gaan om bedrijfsmiddelen die ook in aanmerking komen voor de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA). Een personenauto valt hier dus niet onder, een bestelauto weer wel. U bent een startende ondernemer als u ook in aanmerking komt voor startersaftrek.

Versneld afschrijven investeringen Investeert u in de periode 1 juli tot en met 31 december 2013 in nieuwe bedrijfsmiddelen? Dan mag u onder voorwaarden die bedrijfsmiddelen in 2013 eenmalig en tot maximaal 50% willekeurig afschrijven.

Fluctuerende inkomens Bij sterk wisselende inkomens kunt u kiezen voor de middelingsmogelijkheid.

Bij middeling vindt herrekening plaats van Box 1-inkomens over een periode van drie jaar. De verschuldigde inkomstenbelasting wordt opnieuw berekend over de gemiddelde Box 1-inkomens en vergeleken met de eerder op aanslag verschuldigde bedragen. Bij sterk wisselende inkomens kan dit een teruggave opleveren.

Levensloopregeling Neemt u in 2013 uw gehele levenslooptegoed op, dan wordt over een gedeelte van het opgenomen bedrag geen loonbelasting geheven (er geldt een vrijstelling van 20% van het saldo per 31 december 2011).

18

Verrekening ondernemingsverliezen Ondernemingsverliezen van eenmanszaken kunt u verrekenen met winsten van de drie voorafgaande jaren (’carry back’) en negen volgende jaren (’carry forward’). Bij ondernemingsverliezen van vennootschappen is deze termijn beperkt tot één jaar ’carry back’. De termijn voor ’carry forward’ bedraagt wel negen jaar.

Schenken van uw onderneming U kunt onder voorwaarden ook tot uiterlijk 2021 door blijven sparen, doch dan geldt geen gedeeltelijke vrijstelling meer.

Ontslagstamrecht Bestaande ontslagstamrechten die onder de stamrechtvrijstelling vallen hoeven vanaf 2014 niet meer in periodieke termijnen te worden uitgekeerd. Voorgesteld wordt om bestaande stamrechten zonder heffing van revisierente, ineens uit te laten keren. De uitkering wordt in haar geheel in Box 1 belast. Als de aanspraak in 2014 ineens wordt uitgekeerd, betaalt u belasting over slechts 80% van het totale uitgekeerde bedrag.

Vorm man-vrouwfirma Drijft u samen met uw partner een onderneming, dan kunt u onder voorwaarden een man-vrouwfirma oprichten. Ook uw partner kan in dat geval een beroep doen op de ondernemersfaciliteiten, bijvoorbeeld de zelfstandigenaftrek.

Uiteraard moet uw partner dan, net als u, voldoen aan het urencriterium.

Vorm een voorziening Als u in de komende jaren verwacht uitgaven in de kostensfeer te moeten doen die door de bedrijfsuitoefening in 2013 worden veroorzaakt, dan kunt u voor deze toekomstige uitgaven een voorziening vormen ten laste van het fiscale bedrijfsresultaat van dit jaar. Als u een dergelijke voorziening al in een eerder jaar had kunnen vormen, maar dit nog niet hebt gedaan, dan kunt u ook voor deze kosten een fiscale voorziening vormen. Inhalen van oude jaren is dus mogelijk.

Indien u een onderneming of aandelen in een BV ’gratis’ (of tegen een te lage prijs) overdraagt aan uw kind kan u onder bepaalde voorwaarden in aanmerking komen voor de bedrijfsopvolgingsfaciliteit van de Successiewet. Ondernemingsvermogen dat wordt geschonken of wordt vererfd is tot circa €1 miljoen geheel vrijgesteld voor de successiewet en is het meerdere boven €1 miljoen voor 83% vrijgesteld.

Heroverweeg uw fiscale eenheid Heeft u meerdere bv’s en vormen zij tezamen een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting? Dan kan het voordelig zijn om één of meer bv’s te ontvoegen. Hierdoor kunt meerdere keren gebruikmaken van de eerste schijf van 20%, waardoor u over de totale winst minder vennootschapsbelasting hoeft te betalen.

Stel uw salaris vast Als directeur groot aandeelhouder (dga) moet u voor de werkzaamheden voor uw vennootschap een salaris ontvangen. Dit salaris dient ten minste 70% te bedragen van een salaris dat u zou kunnen krijgen als u dezelfde werkzaamheden voor een niet gelieerde werkgever zou verrichten.

Wel geldt een minimum bedrag van €43.000. U kunt indien gewenst aannemelijk proberen te maken dat een lager salaris zakelijk is. Omgekeerd kan de belastingdienst proberen aannemelijk te maken dat een hoger salaris zakelijk is.

Eigen bijdrage voor privégebruik Voor het privégebruik van een aan u ter beschikking gestelde auto vindt een bij-

TuinenLandschap | 25 | 2013

Eindejaarstips.indd 18

28-11-13 15:26

en op uw belastingen telling van bijvoorbeeld 25% op uw fiscaal loon plaats. Hierover bent u loonbelasting verschuldigd. Als de bijtelling plaatsvindt tegen het hoogste belastingtarief van 52%, kunt u er voor kiezen om een eigen bijdrage ter hoogte van de bijtelling aan de bv te betalen. Deze bijdrage vormt dan een aftrekpost op de fiscale bijtelling zodat de 52% loonbelasting niet verschuldigd is. De vergoeding vormt een belaste opbrengst voor uw vennootschap.

Doordat de belastingdruk op resultaten van de bv (vennootschapsbelasting en aanmerkelijkbelangheffing) minimaal

40% en maximaal 43,75% bedragen, kunt u een belastingbesparing realiseren van 12% respectievelijk 8,25%.

Aflossen vordering Heeft u een vordering op uw eigen vennootschap, dan zal op deze vordering het zogeheten terbeschikkingstellingsregime van Box 1 van toepassing zijn. Als u deze vordering wilt laten aflossen door de vennootschap, dan kunt u het beste nog even wachten tot na 1 januari 2014. Op die manier bespaart u de Box 3-belastingheffing over 1,2% van het afgeloste bedrag. <

Plan uw investeringen en desinvesteringen Sinds de invoering van de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA) is het verstandig waar mogelijk uw (des)investeringen jaarlijks te plannen.

Bent u van plan op korte termijn aanzienlijk te investeren? Ga dan na of het gunstiger is nog te investeren in 2013, dan wel te wachten tot 2014. Zo kunt u optimaal profiteren van de KIA. De hoogte van de KIA is afhankelijk van de omvang van uw investeringen. Het kan dus aantrekkelijk zijn uw investeringen te spreiden over 2013 en 2014.

Bij de verkoop van bedrijfsmiddelen waarvoor u destijds investeringsaftrek heeft genoten, bestaat de verplichting om een belaste desinvesteringsbijtelling over de verkoopopbrengst aan te geven. Dit is alleen het geval wanneer de verkoop plaatsvindt binnen vijf jaar na aanvang van het kalenderjaar van investeren. Ter voorkoming van deze bijtelling kan het interessant zijn de verkoop uit te stellen.

Voor het einde van het kalenderjaar kunt u nog snel besparing boeken dankzij de eindejaarstips.

TuinenLandschap | 25 | 2013

Eindejaarstips.indd 19

19 28-11-13 15:26

536658.indd 20

29-11-2013 14:03:20

Zo-zit-dat

Is het interessant om bij de belastingdienst te sparen?

Hovenier Jan Warmendam* heeft begrepen dat het wellicht aantrekkelijk is om belasting sneller te betalen, en mogelijk zelfs te veel te betalen omdat de belastingdienst haar tarieven verhoogt. Hij vraagt zich af of het inderdaad interessant is om bij de belastingdienst te sparen?

Tekst Egbert Jan Blonk | Beeld Peter Moorman

P

er 1 januari 2013 is de regeling van de belastingrente in werking getreden en de regeling van de invorderingsrente gewijzigd. Daarbij is het rentepercentage voor beide maatregelen aangesloten bij de wettelijke rente voor niet-handelstransacties. Tot zover nog niets nieuws.

In het recente Regeerakkoord is echter afgesproken - met uitzondering van de vennootschapsbelasting (Vpb) - voor alle belasting- en invorderingsrente de wettelijke rente voor niet-handelstransacties te blijven hanteren, maar met een ondergrens van 4%.

Ook is afgesproken het belastingrentepercentage voor de Vpb te koppelen aan de wettelijke rente voor handelstransacties, en daarbij een ondergrens van 8% in te voeren.

Overgangsrecht Zowel voor te vergoeden als voor in rekening te brengen belasting- en invor-

Egbert Jan Blonk is accountant bij Grant Thornton, E Egbertjan.blonk@gt.nl * Deze naam is fictief

deringsrente worden deze gewijzigde rentepercentages ge誰ntroduceerd.

Het is de bedoeling dat deze wet per 1 januari 2014 in werking treedt, maar er komt wel overgangsrecht.

Hierdoor worden de gewijzigde rentepercentages effectief pas vanaf 1 april 2014 gehanteerd.

Eerder betalen Met deze hoge rente verwacht de belastingdienst dat ondernemers eerder zullen melden dat hun voorlopige aanslag niet op het juiste niveau is opgelegd en dus eerder hun (te verwachten) belastingschuld zullen betalen. Wordt sparen bij de belastingdienst hierdoor aantrekkelijker? Nee dus, en wel hierom.

Het opzettelijk onjuist, of onvolledig verstrekken van gegevens en inlichtingen in het kader van de voorlopige aanslagregeling, en bij herziening, wordt beboetbaar.

De inspecteur kan een vergrijpboete opleggen die maximaal 100% van het belastingbedrag bedraagt dat ten onrechte is of zou zijn teruggegeven of ten onrechte niet is of zou zijn betaald.

Resultaatverwachtingen Kortom, voor ondernemers wordt het nog belangrijker om gedurende het jaar te beoordelen of het nodig is een voorlopige aanslag aan te vragen, dan wel op tijd de reeds opgelegde voorlopige aanslag aan te laten passen aan de nieuwe resultaatverwachtingen.

Voor iedere ondernemer is het dus van belang goed na te gaan wat voor hem beter is. Als je krediet in rekening hebt waar je een hogere rente betaalt, dan is de belastingdienst een goedkopere financierder.

Maar in vele gevallen is het aan te raden om de belastingaanslagen zeker niet te laag te houden. Neem tijdig actie. <

Hoe-zit-dat?

Heeft u vragen of problemen die geschikt zijn voor bespreking in de rubriek Zo-zit-dat, laat het de redactie weten. Met behulp van een deskundige trachten wij het juiste antwoord of de juiste aanpak van uw probleem te vinden.

TuinenLandschap | 25 | 2013

Zo-zit-dat.indd 21

21 28-11-13 15:26

Ontwerp en Inrichting

Symbiose tussen huis en tuin Bij een duurzaam huis hoort een ecologische tuin, vonden de eigenaren in Roosendaal. Vis Ă Vis Ontwerpers uit Woudrichem maakte voor hen een tuin waar de duurzaamheid vanaf spat met een helofytenfilter, vogelbosjes, zonnepanelen, kruidenmengsels en houten wallen. De natuur mag er boven alles zijn gang gaan.

Tekst Miranda Vrolijk | Beeld Vis Ă Vis Ontwerpers

22

TuinenLandschap | 25 | 2013

TuinVanVisAVis2.indd 22

28-11-13 15:27

Achter de vijver is een border aangelegd met meer gecultiveerde planten, de nadruk ligt op de herfst. Zo groeit er Panicum virgatum ’Rehbraun’, Persicaria amplexicaulus ’Speciosum’, Echinacea purpurea en Hemerocallis hybr. ’Pardon Me’. Voor het pad is de halfverharding Grauwacke gebruikt. „Een gemêleerde splitsoort die past in een natuurlijke tuin.’’

H

Margo van Beem en Emiel Versluis www.visavisontwerpers.nl

et is een opvallende verschijning in Roosendaal: het houten huis met het dak van turf.

De eigenaren runnen het bedrijf Bouwpuur dat gespecialiseerd is in duurzame bouwmaterialen.

Hun woning gebruiken ze als voorbeeld van wat je kunt bouwen met het product NUR-HOLZ, een houtbouwsysteem. Het dak van de woning is naar Noors voorbeeld bedekt met turf en begroeid met grassen en kruiden.

Bij hun duurzame huis wilden de eigenaren een ecologische tuin, maar wel één met een moderne twist. Via de Wilde Weelde kwamen ze eind 2011 bij Emiel Versluis en Margo van Beem uit, die het ontwerpersduo Vis à Vis Ontwerpers vormen.

Versluis geeft de tuinen ruimtelijk vorm en Van Beem is de beplantingsdeskundige. De eigenaren hadden duidelijke wensen: ze wilden graag een zwemvijver, de tuin moest aansluiten bij de groene omgeving én ze wilden dat de toegepaste materialen zo veel mogelijk cradle to cradle zouden zijn. Dat ze na een leven in de tuin geen afval opleveren, maar weer voor een ander doel gebruikt kunnen worden „Dit betekende een heel bewuste, minimalistische materiaalkeuze’’, zegt Versluis.

Centraal in de tuin ligt een grote (8 bij 12 m) zwemvijver. „Die heeft een groot ruimtelijk effect, zo spiegelt het water mooi het omringende landschap’’, zegt Versluis. Het water van de zwemvijver wordt gefilterd door een ellipsvormig helofytenfilter dat in een open verbinding staat met de vijver.

Dit filter vangt ook het water van het turfdak op.

Rondom het huis heeft Versluis een groot oppervlak verhard om veel leefruimte te creëren, maar ook omdat het dak een ruim overstek heeft, er veel entrees zijn en omdat er een oprit moest komen die ruimte biedt aan twee auto’s. Voor de bestrating zijn de betonklinkers van de voormalige boerderij gebruikt die op deze plek stond. De klinkers liggen in een vlechtverband, de tussenruim-

tes zijn afgestrooid met een halfverharding. „Dit werkt geweldig om regenwater af te voeren’’, zegt Van Beem. In de tussenruimtes groeien inmiddels de nodige inheemse kruidachtigen. „Maar alleen op de plekken die niet veel gebruikt worden, op deze manier hebben we een zachte omgeving gecreëerd’’, voegt Versluis daaraan toe.

De ellipsvorm van het helofytenfilter heeft de ontwerper op meerdere plekken toegepast, zo hebben de vogelbosjes achter in de tuin die vorm, de borders in de voortuin en de onderbeplanting van de drie appelbomen op het terras. De ontwerper legt uit dat de eigenaren zo veel mogelijk van hun uitzicht willen behouden en ze daarom zelfs geen gordijnen hebben hangen. „Ik heb met de vormen zo gespeeld dat de inkijk wordt geblokkeerd, maar het uitzicht niet ontnomen wordt.’’

De vogelbosjes achterin en de borders voorin liggen 80 cm hoger dan hun omgeving. Ze worden gekeerd door houtwallen van gezaagde Robina- en Quercus-stammetjes. „Wij wilden in eerste instantie de dakpannen van de boerderij in stapelmuren hergebruiken, maar de kosten die de aannemer rekende voor het heel afvoeren van de pannen waren zo hoog, dat we ervan af zagen.’’ Hovenier Tuintechniek van Rijswijk uit Halsteren, die de tuin heeft aangelegd, kon stammen leveren die hij bij een andere klus gezaagd had. De houten stammetjes blijken een paradijs voor insecten en paddenstoelen. „Omdat de onderkant vochtig blijft. Die zal langzaam verteren, dan vullen we de wal aan de bovenkant gewoon weer aan.’’

De ruimte tussen de ellipsen is ingezaaid met het G1-mengsel van de Cruydt-Hoeck, een algemeen bloemenweidemengsel dat ook geschikt is voor arme zandgronden zoals in deze tuin. Omdat de tuin in hoogte varieert en nattere en drogere plekken kent, domineren op elke plek weer andere soorten. „De tuin is daardoor heel dynamisch.’’ >

TuinenLandschap | 25 |2013

TuinVanVisAVis2.indd 23

23 28-11-13 15:27

Achter in de tuin heeft de wal van gezaagde boomstammen een haha effect.

De 80 cm hoge wal leunt tegen de opgehoogde grond erachter. Op die manier wordt het perceel begrensd zonder dat je dat vanuit het huis ziet. Op deze plek heeft Van Beem vogelbosjes aangeplant die vooral uit besdragende heesters bestaan, zo groeit er Sambucus nigra, Sorbus aucuparia, Ribes uva-crispa ’Hinnonmäki Röd’, Aronia melanocarpa, Amelanchier lamarckii en Ligustrum vulgare.

In de voortuin hebben de heuvels die tegen de ’muurtjes’ van boomstammen liggen een gecultiveerde beplanting gekregen. De nadruk ligt op de bladvormen en wintergroene soorten.

Zo groeien er verschillende varens, Geranium phaeum, Euphorbia amygdaloides var. robbiae en Aster divaricatus. In het voorjaar zorgen Arum italicum en Crocus tommasinianus voor bloei.

De boomstammetjes liggen los gestapeld, ze zijn hier wel overspannen met ijzerdraad zodat ze niet zomaar voor het grijpen liggen.

24

Een tweedehands vrachtcontainer doet dienst als berging. Bovenop zijn zonnepanelen geplaatst die de elektriciteit voor het huis opwekken.

Vis à Vis heeft aan de buitenkant metalen roosters geplaatst, waartegen klimplanten als Hedera helix, Lonicera henryi en Akebia quinata groeien. Omdat de plek vol in de zon ligt, heeft de border een Mediterrane beplanting gekregen. Links in de vijver gedijt Mentha aquatica.

Tijdens het ontwerpen van de tuin heeft Vis à Vis nauw samengewerkt met de architect van het huis. Samen kwamen ze tot de sculpturale goot die langs de oostelijke gevel het overtollige water van het dak naar het helofytenfilter leidt.

De vorm is geïnspireerd op uitgeholde boomstammen zoals ze die van oudsher in Noorwegen toepasten. Omdat de turf zich bij een regenbui langzaam volzuigt met water, wordt de neerslag heel gelijkmatig afgegeven aan het filter.

In het helofytenfilter domineert momenteel Iris pseudoacorus, Acorus calamus en Sparganium erectum. Bij de aanleg van de moerasvijver waren ook Alisma plantago-aquatica en Carex nigra aangeplant. Die doen het echter wat minder. Volgens Versluis en Van Beem moet het systeem nog in balans komen. Er zit momenteel weinig voeding in het water, daardoor is het wel heel helder, maar slaan niet alle planten aan.

TuinenLandschap | 25 | 2013

TuinVanVisAVis2.indd 24

28-11-13 15:27

Uitgelicht

Helofytenfilter Het helofytenfilter is ongeveer 24 m2 groot, dit is eenderde ten opzichte van de zwemvijver. Die oppervlakte is nodig om het water goed te kunnen zuiveren. Het filter is 1 m diep en is zo gesitueerd dat het vuil automatisch door de heersende windrichting in het filter drijft. Tuintechniek van Rijswijk heeft eerst een ellipsvormige beschoeiing gemaakt van hardhouten steenschotten (een afvalproduct uit de steenindustrie die tweedehands is aangeschaft). Daarna is 1,2 mm dik EPDMrubberfolie aangebracht dat vooraf geheel op maat werd gemaakt. De folie is met een stalen strip bevestigd tegen de beschoeiing. De stalen strip (5 x 100 mm), die eveneens dienst doet als op-

sluiting voor de terrasverharding, is met bevestigingslippen aan de steenschotten gemonteerd.

De bak is gevuld met een 80 cm dikke laag lava. In dit substraat kunnen de waterplanten zich wortelen. Ook is het poreuze materiaal geschikt voor de groei van bacteriĂŤn die nodig zijn voor de filtering. Voeding halen de waterplanten uit het water dat in het helofytenfilter 20 cm hoog staat, op die manier wordt het gefilterd. Onder in de lavalaag zijn drainagebuizen gelegd, verbonden met een pompput. Met behulp van een gravitatiepomp wordt het gefilterde water vanuit het helofytenfilter naar de andere kant van de zwemvijver teruggepompt.

Dwarsdoorsnede helofytenfilter

N

>

hardhouten steenschotten

stalen strip

waterlijn

betonklinkers in vlechtverband

lavagrind drainagebuizen

www.tuinenlandschap.nl

EPDM-folie

TuinenLandschap | 25 |2013

TuinVanVisAVis2.indd 25

25 28-11-13 15:27

Ontwerp en Inrichting

Sculpturaal speelelement toegankelijk voor iedereen Het blauwe speelobject in het Haagse Billie Holidayplantsoen lijkt als een stuk kauwgom in het plantsoen te zijn vastgeplakt. De sculptuur is ontworpen door Carve, het Amsterdamse ontwerpbureau dat niet wars is om eigenaardige vormen te gebruiken. „Wij willen sculpturale kwaliteit aan maatschappelijke voorzieningen geven.’’

Tekst Miranda Vrolijk | Beeld Carve

S

Achter de dikke, hoge rand van de derde ’kop’ gaat een binnenwereld schuil. In de rand zijn meer spannende speelobjecten verwerkt.

In de rand van het tweede plateau zijn rekstokken en schommels aangebracht.

Onder de 2 m hoge klimmuur ligt ook een valdempende ondergrond van EPDM.

26

inds eind september kunnen de kinderen uit de Haagse wijk Loosduinen zich vermaken in de tot Billie Holidayplantsoen omgedoopte speelplek. Dit tot voor kort rommelige stukje achteraf groen, heeft door de plaatsing van een organisch gevormde speelheuvel een ontmoetingsfunctie gekregen. Jong en oud vermaken zich op en rond het speelobject, dat is ontworpen door het ontwerpbureau Carve uit Amsterdam.

Ongebruikelijke vorm Als een uitgerekt stuk kauwgom lijkt de speelheuvel in de groenstrook te zijn vastgeplakt. Als een stuk blauw bubblegum met drie uitgedrukte ’koppen’ slingert het zich rond een prominente abeel. Die boom is daarmee behouden gebleven. Carve-ontwerper Elger Blitz legt uit dat de ongebruikelijke vorm is geïnspireerd door de vormen die te zien zijn in het werk van de Japans-Amerikaanse beeldhouwer Isamu Noguchi (1904-1988). „Hij wilde maatschappelijke kwaliteit aan zijn sculpturen toevoegen, wij willen sculpturale kwaliteit aan maatschappelijke voorzieningen geven.’’ In andere woorden: de speelvoorzieningen die Carve ontwerpt, zien er ook mooi uit en voegen esthetische waarde toe aan de openbare ruimte.

De glooiende randen van het speelobject veranderen continu in hoogte en dikte. Ze transformeren zo van een zitrand, tribune en boombank tot een klimmuur van 2 m hoog. De twee lage ’koppen’ zijn vormgegeven als plateau waarin speelelementen zijn geïntegreerd.

In de één zijn dat trampolines, twee schommels en rekstokken, in de ander drie slingerpalen. De derde ’kop’ heeft

brede hoge randen waardoor een luwe geborgen plek is ontstaan. Daarin is een zandbak gemaakt. In de brede rand zijn meer dynamische elemanten verwerkt, een glijbaan, klimmuur en klimtouwen bijvoorbeeld.

Elke leeftijd vindt wel iets van zijn gading in het speelobject, zonder dat ze elkaar in de weg zitten. Carve heeft daarvoor ruimtelijke scheidingen in de speelheuvel gemaakt. Blitz legt uit: „Elk kind kan naar eigen motorisch vermogen op de sculptuur spelen. Om bijvoorbeeld de 2,5 m hoge klimbult voorbij de glijbaan te kunnen bereiken moet je wel op eigen houtje op de 60 cm hoge rand zien te klimmen. Ben je 3,5, dan lukt dat doorgaans niet.’’ Blitz benadrukt dat dat een indicatie is. „Want de praktijk is behoorlijk weerbarstig, zo kan een meisje van vier al in bomen klimmen en een schuchtere jongen van acht daar te bang voor zijn.’’ Het gaat hem erom dat het gehele speelobject door elk kind te gebruiken is en dat er geen strikte scheiding tussen verschillende leeftijdsgroepen wordt gemaakt.

Geborgenheid Daarnaast is de betonnen speelheuvel ook toegankelijk voor kinderen met een beperking. „Zonder dat je dat eraan af ziet’’, benadrukt Blitz. Zo ligt het laagste plateau op het niveau van het grasveld eromheen. Kinderen in een rolstoel kunnen zo het blauwe beton oprijden en op die plek een spel verzinnen met de draaipalen. Voor kinderen met een sociale stoornis is de binnenwereld met de zandbak heel geschikt volgens Blitz. „Autistische kinderen zullen zich op die besloten, geborgen plek prettig voelen.

TuinenLandschap | 25 | 2013

BillyHolidayplantsoen.indd 26

28-11-13 15:28

De betonnen speelheuvel slingert zich rond een prominente abeel. „Daar heeft de boom een steun in de rug gekregen en is het geen geen solitair object meer.’’

De speelheuvel is in zijn geheel een speelvoorziening; kinderen krijgen daarmee de ruimte om zelf hun spel te verzinnen. „Wij ontwerpen niet directief, dat wil zeggen dat speelelementen maar op één manier te gebruiken zijn. Dat is voor kinderen helemaal niet interessant.

Wij proberen zo te ontwerpen dat kinderen de voorzieningen gaan gebruiken op een manier die wij nog nooit bedacht hadden’’, legt Blitz uit. „Het Billie Holidayplantsoen is nu meer dan de som der delen.’’ <

www.tuinenlandschap.nl

Voor de veiligheid is rondom de trampolines een valdempende ondergrond aangebracht van EPDM. Om die reden zijn ook rondom de ingangen van de glijbaan hekken neergezet. In het midden van het object verandert de rand in een zitbank, daar heb je uitzicht op het aangrenzende trapveldje.

TuinenLandschap | 25 | 2013

BillyHolidayplantsoen.indd 27

27 28-11-13 15:28

Aanleg en Onderhoud

De reset van Hoofdstuk 51 Hoofdstuk 51 ’Groenvoorzieningen’ ligt de komende weken onder een vergrootglas. Waar levert de tekst verwarring op en waar is de volgorde van onderwerpen onlogisch? Een werkgroep onder leiding van groenman Herman Wevers gaat het hoofdstuk uit de RAW-systematiek resetten zodat het voor iedereen goed leesbaar wordt.

Tekst Miranda Vrolijk | Beeld CROW

Z

e zijn er nu anderhalve maand mee bezig, de CROW-werkgroep ’Reorganisatie RAW-Hoofdstuk 51’. Onder leiding van Herman Wevers van het bedrijf Alles over Groenbeheer in Eerstel en Jacques Teunissen, consulent Aanbesteden & Contracteren van CROW, wordt het hoofdstuk ’Groenvoorzieningen’ uit de RAW-systematiek minutieus onder de loep genomen. Met als doel de tekst beter leesbaar te maken en het hoofdstuk zelf helder in te delen. Eind dit jaar moet de klus geklaard zijn.

Dikker en dikker De huidige versie van Hoofdstuk 51 stamt nog uit 1985. In de loop der jaren is het hoofdstuk heel wat dikker geworden.

Zo is in 2007 het deelhoofdstuk 51.5 ’Onderhoud bomen’ aan de systematiek toegevoegd en vorig jaar nog het deelhoofdstuk 51.6 ’Bomen in infrastructuur’.

Ook is er een deelhoofdstuk over kunstgrassportvelden en zijn er bepalingen over de bestrijding van de eikenprocessierups aan 51 toegevoegd. „Ieder jaar wordt het hoofdstuk dikker, maar het wordt er niet overzichtelijker op’’, zegt Teunissen.

Open en gesloten beplanting

Elke vijf jaar wordt de Standaard RAW-bepalingen geactualiseerd. In 2015 verschijnt weer een nieuwe versie, met daarin ook een herschreven hoofdstuk 51 ’Groenvoorzieningen’.

28

Bovendien zijn de definities van de gebruikte begrippen vaak onnodig ingewikkeld en niet eenduidig, Herman Wevers. Een goed voorbeeld dat voor veel verwarring onder bestekschrijvers zorgt, zijn de begrippen ’open’ en ’gesloten’ beplanting. Onder gesloten beplanting verstaat de RAW-systematiek niet dat de beplanting is dichtgegroeid en dat er geen zwarte grond meer is te zien, zoals

veel gebruikers van de Standaard het begrip wel interpreteren. „Nee, met het begrip gesloten beplanting wordt bedoeld dat je er niet machinaal in kan werken’’, zegt Wevers. „Waarom noemen we het dan ook niet zo? Bijvoorbeeld machinaal of niet-machinaal.’’

Ook vraagt hij zich hardop af of je bij het knippen van hagen niet als resultaat het begrip ’glad oppervlak’ moet gebruiken, maar beter een ’egaal oppervlak’. „Omdat het lang niet altijd alleen met een heggenschaar gebeurt, maar ook met andere grotere machines als je bijvoorbeeld een kilometerslange klus hebt als je bijvoorbeeld de bermen van Rijkswaterstaat beheert.’’

De opdracht die de werkgroep van het CROW heeft meegekregen is dan ook tweeledig. Enerzijds moet het hoofdstuk 51 opnieuw gestructureerd worden zodat onderwerpen gemakkelijk terug te vinden zijn. Anderzijds vragen sommige verwarrende begrippen om een nieuwe eenvoudige formulering, zodat elke bestekschrijver, opdrachtgever en aannemer ermee uit de voeten kan.

Reorganisatie begin 2014 klaar CROW wil dat de reorganisatie van het hoofdstuk begin 2014 klaar is, zodat het nog mee kan met de vijfjaarlijkse actualisatie van de RAW-systematiek in 2015. Dan worden alle extra vastgestelde teksten van de afgelopen vijf jaar in de systematiek opgenomen en zijn ze voor alle bestekschrijvers verplicht om te gebruiken. De input voor de werkgroep is in de loop der jaren zelf door CROW verzameld. Via de helpdesk

TuinenLandschap | 25 | 2013

CROW-herziening.indd 28

28-11-13 15:28

De CROW-werkgroep ’Reorganisatie RAW-Hoofdstuk 51’

komen geregeld telefoontjes binnen van gebruikers die onjuistheden in de teksten signaleren. Ook tijdens de cursussen die de kennisorganisatie organiseert, geven gebruikers onduidelijkheden door. „Zo levert het bijmaaien rond bomen en obstakels verwarring op en lijkt de lijst met materialen die gebruikt kunnen worden voor boompalen of boombanden niet compleet’’, somt Teunissen op.

Vervolgopdracht De verwachting is wel, dat de werkgroep ’Reorganisatie RAW-Hoofdstuk 51’ een vervolgopdracht krijgt. Volgens Teunissen is de behoefte onder de gebruikers groot om uit te breiden met onderwerpen, bijvoorbeeld het beheer van golfbanen, dat vrij specifiek is. Wevers noemt ecologie als onderwerp waar nu nog te weinig over gemeld wordt. „En dan met name

het beheren met grazers. Als je nu een bestek maakt met een stuk begrazing erin, is het behelpen, je moet dan vrij veel eigen tekst gebruiken.’’ Mocht het tot een vervolgopdracht leiden, dan komen die eigen geschreven teksten overigens wel van pas, omdat die dan het basismateriaal vormen waarop verder wordt geborduurd. <

Inhoud verandert niet Teunissen benadrukt dat er inhoudelijk niets verandert aan hoofdstuk 51.

Zou dat wel het geval zijn, dan moeten de aangepaste teksten het hele proces van de ter visie legging aan de gebruikers en de vaststelling door de Raad voor het Infrabouwproces doorlopen en dat is nu niet het geval. „Dit is een reorganisatie zonder dat de BV Nederland daar zijn zegje over hoeft te doen’’, zegt Teunissen.

Wevers geeft als voorbeeld het ecologisch beheren van grasvelden. „Dit betekent dat je een deel niet maait, maar hoe groot dat deel is, daar is hoofdstuk 51 niet duidelijk over. Als wij als werkgroep besluiten dat dat 50% is, dan verander je iets aan de inhoud en dat kan niet, want dat moet dan eerst ter visie.’’

CROW-werkgroep ’Reorganisatie RAW-Hoofdstuk 51’ Herman Wevers heeft CROW geadviseerd bij de samenstelling van de werkgroep voor de herstructurering van Hoofdstuk 51. Hij heeft zo veel mogelijk verschillende sectoren in de werkgroep betrokken, van een beheerder van een recreatiepark tot een provincie die duizenden kilometers bermen moet beheren en een waterschap die weer waterkeringen en plasdrasbermen in onderhoud heeft. Wevers wil hiermee zo veel mogelijk draagvlak onder opdrachtgevers en –nemers te creëren. Daarnaast hebben de meesten nog nooit in een werkgroep gezeten en daarom een frisse blik op de gang van zaken.

Van links naar rechts op de foto: Johan Schansker van Nijestee Planmatig onderhoud in Groningen (woningbouwvereniging), Rob Plomp van Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem, John van de Wiel van Ploegmakers Cultuurtechniek in Veghel (groenvoorziener), Herman Wevers van Alles over Groenbeheer (adviesbureau), Ron Theunisz van Gemeente Heerlen, Raymond van de Sande van Ergon in Eindhoven (SWbedrijf), Jacques Teunissen van CROW, Jan Reinders van Krinkels (groenvoorziener).

Op de foto ontbreken: Rick Ketelaars van Waterschap De Dommel in Boxtel en Wim Slijkhuis van Provincie Overijssel.

TuinenLandschap | 25 | 2013

CROW-herziening.indd 29

29 28-11-13 15:28

AAnleg en Onderhoud

Vitale boom laat eikenspintkever kansloos Eikenspintkever is een groeiend probleem. Uit onderzoek van PPO blijkt dat gezonde bomen, zowel op kwekerij als in het openbaar groen, goed in staat zijn een aanval van de bastkevers af te slaan. Zorg dus dat je bomen vitaal zijn.

Tekst Peter Bennink Beeld Bart van der Sluis

Onderzoek Ω In 2012 heeft de cultuurgroep Laan- Bos en Park-bomen van het Productschap Tuinbouw opdracht gegeven aan PPO om het basten houtboordersprobleem te onderzoeken. Dit onderzoek is uitgevoerd door Bart van der Sluis (PPO) en entomoloog Leen Moraal (Alterra). Ω Volgens de literatuur zou het kunnen gaan om aantastingen door eikenspintkever, eikenprachtkever en ongelijke houtkever. In de praktijk bleek het vrijwel altijd te gaan om eikenspintkever.

S

chade door bastkevers is een veelvoorkomend probleem in jonge eiken. Vaak is het een twistpunt tussen opdrachtgever, aannemer en kweker. Want zaten die eikenspintkevers (Scolytus intricatus of esk) nu al in de bomen bij levering of zijn ze er later ingekomen?

Volgens onderzoeker Bart van der Sluis van PPO is de kans dat een aantasting al op de kwekerij begonnen is vrijwel nihil: „Als de bomen er bij levering goed en vitaal uitzien, is de kans dat esk erin geslaagd is de bomen te infecteren uiterst klein. Wèl kan het zo zijn dat er inboorgaatjes te zien zijn, maar die zijn dan het gevolg van een aanval die door de boom is afgeslagen.”

Met een steekproef is een aantal bomen met uitwendige symptomen (inboorgaatjes) op kwekerijen ook inwendig onderzocht. Hieruit blijkt dat de aanwezigheid van uitwendige symptomen zoals boorgaatjes in veel gevallen niet samengaat met verdergaande inwendige schade (larvengangen). Het gaat hier om mislukte inboringen.

De inboring beperkt zich dan tot een platte mijn in de cambiale zone, zonder larvengangen. Alleen

Als een eikenspintkever een vitale boom aanboort, perst deze kleverig sap naar buiten en voorkomt zo dat de kever eitjes kan afzetten.

30

als de kever in staat is een moedergang te boren, waarna de larven gangen kunnen maken, heeft dit verdere aftakeling van de boom of tak tot gevolg.

Aan de buitenkant zijn dikwijls aanwijzingen te zien of een inboring geslaagd of mislukt is. Als bomen voldoende vitaal zijn, persen ze na inboring kleverig boomsap uit de inbooropening, waardoor ei-afzetting en larveontwikkeling mislukt. Dit sap geeft een vlek rond de booropening die later zwart verkleurt en nog lang te zien is.

Als een kever erin slaagt een broedgang te maken en daarin eitjes te leggen, dan kruipt de moederkever achteruit naar de booropening en sluit deze met haar lichaam af en sterft. Zo biedt haar lichaam bescherming tegen roofinsecten.

Zie je dus in een boorgaatje het achterste van een dode kever, dan kun je ervan uitgaan dat er eitjes gelegd zijn.

Alleen in bomen waarbij de vitaliteit zichtbaar ver teruggelopen was, is uitgebreide inwendige schade gevonden. Van der Sluis: „Omdat bomen op kwekerijen in het algemeen onder gunstige groeiomstandigheden staan, komt het dan ook niet of nauwelijks voor dat eikenspintkever vat krijgt op de bomen. Bovendien zien de bomen er dan zo slecht uit dan een afnemer ze zou weigeren.”

De oplossing van het eikenspintkeverprobleem ligt volgens Van der Sluis dan ook in het voorkomen van stress. Het onderzoeksrapport voorziet ook in een aantal aanbevelingen om schade te voorkomen, zie kader.

Als een moederkever eitjes heeft gelegd, sluit ze het inboorgat af met haar lichaam en sterft. Zo beschermt ze haar nageslacht tegen roofinsecten.

TuinenLandschap | 25 | 2013

Eikenspintkever.indd 30

28-11-13 15:29

Vitale eiken in Boxtel. Deze bomen hebben oude inboorgaatjes, maar hebben door hun gezondheid verdere aantasting door eikenspintkever voorkomen.

Dit ondanks de nabijheid van twee bijna dode eiken met een actieve aantasting.

Middelen In het onderzoek zijn een ook aantal chemische en biologische middelen tegen esk getest. Op een perceel eiken in zeer slechte conditie met volop aantastingen testte Van der Sluis de middelen Calypso (werkzame stof thiacloprid), Decis (werkzame stof deltamethrin, niet toegestaan in het openbaar groen), organische vetzuren, insectparasitaire nematoden en ESK pasta van Green Guard.

Met elk van de middelen werden vanaf half juli twee behandelingen uitgevoerd. Opgemerkt moet worden dat van niet alle middelen de voorgeschreven behandeling kon worden gevolgd. ESK pasta van Greenguard zou bijvoorbeeld al vanaf mei moeten worden toegepast.

Een maand na de laatste behandeling zijn de bomen beoordeeld. Per methode werden vijf stammen inwendig onderzocht. Bij alle onderzochte stammen bleken vitale larven van eikenspintkever onder de bast aanwezig te zijn.

Uit de test kan dus niet worden geconcludeerd dat er middelen zijn die helpen bij het bestrijden van esk. Van der Sluis: „Als de kever eenmaal onder de bast zit, is het moeilijk hem nog te raken.

De beste methode om schade te voorkomen blijft ervoor te zorgen dat de bomen vitaal zijn, zodat ze vanaf juni/juli als de kevers hun eigangen gaan boren, de aanvallen af kunnen slaan.” <

Aanbevelingen om (droogte-)stress te voorkomen Ω Plant alleen eiken op plaatsen met geschikte bodemstructuur en bodemvochtigheid. Ω Aanwezigheid van andere eiken en zeker eikenbos in de omgeving is een risicofactor. Ω Kies een aan de groeiplaats aangepaste herkomst. Ω Kies gezonde onbeschadigde bomen met een voldoende grote wortelkuit. Ω Voorkom beschadiging, uitdroging, hoge temperaturen en bevriezing van de kluit bij transport en opslag. Ω Vermijd langdurige tussenopslag, opkuilen en lang transport van de bomen. Ω Maak een ruim plantgat, doorbreek storende lagen en zorg voor voldoende

organische stof in de bodem. Ω Snoei de planten flink bij aanplant om verdamping te verminderen. Ω Zorg voor een goede gietrand en geef voldoende water. Ω Geef op goede bodems tot het tweede of liever het derde jaar water Op lichte en droge bodems en in de stad kan water geven tot het vijfde jaar nodig zijn. Ω Meerdere kleine watergiften zijn beter dan weinig grote, maar geef minstens 20 l/m2 per keer. Ω Beperk concurrentie door andere vegetatie in de boomspiegel. Ω Voorkom bastvraat door woelmuizen in de winter.

TuinenLandschap | 25 | 2013

Eikenspintkever.indd 31

31 28-11-13 15:29

536659.indd 32

29-11-2013 14:04:43

Werk in uitvoering

Wat Wie

Tekst en beeld Peter Bennink

Zelf een bijzondere aanlegof onderhoudsklus voor deze rubriek? Mail naar

pbennink@hortipoint.nl

Schoonmaken vijver en sprengkop Vrijwilligers IVN In het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem wordt hard gewerkt aan het schoonmaken van een vijver en de sprengkop die de vijver van water voorziet. Nu stroomt de leeggepompte vijver in een nacht vol, maar als de sprengkop hersteld is, zal de bron weer meer water geven.

Het schoonmaken van de vijver is een secuur werkje want de leemlaag die de vijver waterdicht maakt, mag niet doorboord worden. Een loonwer-

ker met een kraan doet het grove werk, terwijl vrijwilligers van de IVN werkgroep Sprengen en Beken bladeren en bagger verwijderen waar de kraan niet bij kan.

Het is een hele klus want de vijver is omgeven door bomen en al zeker twintig jaar niet leeggehaald. De vijver, gelegen op de Waterberg, is overigens veel ouder dan het museum zelf. Op kaarten uit de 18e eeuw is hij al te vinden. <

TuinenLandschap | 25 | 2013

WerkInUitvoeringSprengkop.indd 33

33 28-11-13 15:29

Machines en Gereedschap

Geluidsarm bladblazen met E ch De Echo PB760LN is een gebruiksvriendelijke en comfortabel op de rug gedragen bladblazer die weinig herrie maakt zodat hij zeer geschikt is voor in lawaaigevoelige omgevingen zoals woonbuurten, ziekenhuizen, scholen of golfbanen.

Tekst en beeld Marein Kolkmeijer

34

H

et geluidsniveau van deze Low Noise bladblazer van het Japanse merk Echo is slechts 65 dB(A). Bij vergelijkbare ruggedragen bladblazers ligt dit niveau rond de 100 dB(A). Deze Echo is dus een stille machine. Er zijn diverse maatregelen genomen om geluidsoverlast met de bladblazer te beperken. De demper in de uitlaat van de kleine 2-taktmotor is aangepast. Daarmee verliest de motor wel vermogen. Het toerental is verlaagd naar 6.000 rpm waardoor de luchtsnelheid minder is. Deze concessies zijn gedaan om de machine in te kunnen zetten in lawaaigevoelige omgevingen.

Ook in de blaaspijp zit nog een demper.

De machine wordt als gebruiksvriendelijk en simpel in onderhoud ervaren. Het gewicht van het geheel inclusief afgevulde brandstoftank is zoâ&#x20AC;&#x2122;n 13 kg. Het draagtuig zit prettig en is goed verstelbaar tot de meest comfortabele positie.

Tijdens het starten staat het draagstel

stabiel op de grond. De kleine 63,3 cc 2-taktmotor start gemakkelijk met behulp van een handbediende choke en een handpompje voor extra brandstof in de vorm van een transparante flexibele drukknop. De maximale luchtsnelheid kan met de schuifknop boven op de handgreep worden afgesteld. Deze heeft twee luchtsnelheidsstanden en een uitstand waarmee de motor stopt. Maar de werkelijke luchtsnelheid regel je met de regelaar onder aan de handgreep. Daarmee regel je het toerental van de motor en dus de luchtsnelheid waar je behoefte aan hebt. In de lagesnelheidstand blaas je droog gras en bladeren van paden en andere (semi)verhardingen. De hoge stand gebruik je voor het verwijderen van vochtig blad van een gazon of tussen de planten in de border vandaan. En de hoogste snelheid via de regelaar onder heb je nodig om grind, vuil, sneeuw, blikjes van de straat af te blazen. <

TuinenLandschap | 25 | 2013

echo bladblazer.indd 34

28-11-13 15:29

Blaaspijp De blaaspijp bestaat uit verschillende snel zonder gereedschap te koppelen stukken pijp waarmee deze op de gewenste lengte is te brengen. In het verbrede deel zit een geluiddempende laag schuim. Het speciale koppelsysteem voorkomt lostrillen.

Ventilator De ventilator zit aan de rugzijde van de machine, daardoor wordt de rug meegeventileerd en zal het dragen van de machine geen oververhitte, zweterige rug opleveren. Twee veiligheidsroosters voorkomen dat er iets kan worden aangezogen.

Bediening Op de handgreep voor het sturen van de blaaspijp zit boven op de schuifknop voor aan-uit en de blaassnelheid (laag en hoog). Met de schakelaar onder de handgreep geef je gas. De plaats van de handgreep is verstelbaar en aanpasbaar aan de onderarmlengte.

E cho PB760LN Echo PB760LN Gewicht motor luchtgekoelde 2-takt benzinemotor Cilinderinhoud 63,3 cc Vermogen 1,90 kW Leeg gewicht 11,9 kg Luchtsnelheid 85 m/s Luchtvolume 994 m3/u Geluidsniveau 65 dB(A) Inhoud brandstoftank 2 l Gewicht 11,9 kg (leeg)

Simpel De machine oogt simpel. Meer dan een chokeknop, een transparant brandstofpompje met al dan niet zichtbare brandstof en een trekkoord zit er niet aan. De bougie zit veilig beschermd tegen regen opgeborgen onder de flexibele rubber klep bovenop.

Filters De filters moeten regelmatig worden gecontroleerd. Het filtersysteem van de motor bevat een voorfilter dat met water en zeep kan worden uitgewassen. Het moet wel goed droog worden teruggeplaatst. Het hoofdfilter moet droog met een borsteltje gereinigd.

â&#x2013;¸ Matracom, Nijmegen (024) 373 19 90 www.matracom.nl

TuinenLandschap | 25 |2013

echo bladblazer.indd 35

35 28-11-13 15:29

536660.indd 36

29-11-2013 14:03:54

536661.indd 37

29-11-2013 14:04:24

536662.indd 38

2-12-2013 12:11:28

Gespot

▸Gewicht: 12 kg ▸Bruikbaar op: platte daken met opstaande rand tot 25 cm hoog ▸Prijs: €950 ex btw ▸info: www.dakhaak.nl

Mobiele valbeveiliging De dakhaak is een draagbaar valbeveiligingssysteem voor het werken op platte daken. Waar geen permanente veiligheidsvoorziening aanwezig is, kun je met de aluminium haak toch veilig werken.

Tekst Peter Bennink Beeld Drico Safety

V

albeveiliging bij het werken op daken is vanzelfsprekend van vitaal belang maar soms lastig in te vullen. Want waaraan maak je jezelf vast als daar geen voorziening voor getroffen is?

Voor die gevallen ontwikkelde Peter van Leeuwen, directeur van een dakbedekkingsbedrijf de dakhaak. De dakhaak is een opvallend rood gepoedercoate, lange aluminium balk van 12 kg, met in het midden een handgreep voor vervoer. Aan het uiteinde zit een haak die je over de rand van een plat dak plaatst.

De dakhaak is zo geconstrueerd dat je bij - op de juiste wijze - plaatsen of verwijderen van de dakhaak niet van de dakrand kunt vallen. Je moet op 2 m van de rand door de hurken gaan en

kunt de haak ’bedienen’ met een schuin geplaatste hendel. Een dwarsbalkje zorgt ervoor dat de dakhaak stabiel blijft liggen, en niet ’omklapt’.

Je gebruikt de haak in combinatie met een harnas en een vallijn, die je aan een oog aan de dakhaak vastmaakt. Is het werk aan één kant gedaan, dan kun je de dakhaak ook weer van een afstand van 2 m van de dakrand verwijderen en aan de overzijde van het dak plaatsen om veilig aan de tegenoverliggende kant te werken.

Groene daken De dakhaak is nu ook in gebruik voor groene daken. Thod Binder van Binder Groenprojecten was meteen enthousiast toen hij het apparaat ontdekte: „Groot voordeel is dat we nu veel meer onafhankelijk van permanente veiligheidssystemen kunnen werken. Er zijn geen aanpassingen aan groen of dakbedekking noodzakelijk en we zijn niet meer afhankelijk van de kwaliteit van bevestiging en actuele keuring van eventueel aanwezige vaste ankerpunten en lijnsystemen. In de praktijk komen we te vaak ongekeurde veiligheidssystemen tegen.”

De dakhaak is een klasse B verankeringspunt conform EN795 en heeft een CE keurmerk. Het is een PBM die net als andere PBM’s jaarlijks gekeurd moet worden door een deskundig iemand. <

TuinenLandschap | 25 | 2013

Gespot Dakhaak.indd 39

39 28-11-13 15:30

Leveranciersnieuws De informatie in deze rubriek is verstrekt door de leveranciers

Hydraulische heggenknipper De Trimmy van Marolin is een hydraulische heggenknipper voor tractoren van 18-30 pk.

Deze machine is speciaal geschikt voor het werk in kleine ruimtes.

Nieuw is model Trimmy EVO. Een eigen hydrauliekpomp en een olietank van 40 l maakt dat deze machine onafhan-

kelijk is van de olietoevoer van de tractor. Hierdoor kan de heggenknipper al ingezet worden met een tractor van 18-20 pk. De Trimmy heeft een bereik van 350 cm. Standaard heeft hij een maaibalk van 130 cm, waarmee takken kunnen worden gesnoeid tot een dikte van 3 cm.

Gemeente Lansingerland heeft onlangs vier nieuwe bruggen laten plaatsen, naar ontwerp van ipv Delft. Met het bronskleurig hekwerk gaan de ingetogen bruggen als vanzelf op in de natuur.

Het groene karakter van het nabij gelegen plantsoen heeft als belangrijkste inspiratie-

bron gediend voor het ontwerp. Als materiaal is gekozen voor onderhoudsvrij staal en composiet, geschikt voor langzaam verkeer. De bijpassende visvlonder in het plantsoen heeft een houten dek, dit omdat de functie van de vlonder anders is. Het vlonderdek is uitgevoerd in antislip.

▸ Hissink Oeken | (0575) 47 65 55 | www.hissink-oeken.nl

▸ ipv Delft | (015) 750 25 74 | www.ipvdelft.nl

De maag van het gewas

Sober en stijlvol Zweeds

De cursus bodembiologie is een praktische cursus voor iedereen die met planten werkt.

Een gezonde bodem is immers de basis voor een kwaliteitsproduct.

Het zoeken naar de juiste balans tussen chemie, biologie en energie leidt tot een gezonde groei. De cursus geeft uitleg over bodemproblematiek,

ziekteweerbaarheid en de cursist krijgt handvatten om de efficiëntie van de bodem te vergroten. De onderwerpen structuurbederf, bodemmoeheid, grondbewerking, ontstaan van ziekten en plagen, bemesting en bemonsteren komen aan de orde. Daarnaast wordt aandacht besteed aan toepasbare bodembiologie.

▸ Groeibalans | (076) 599 02 51 | www.groeibalans.nl

40

Landelijke bruggen

Skargaarden presenteert de nieuwe vrijetijdsmeubelen voor 2014. Diverse kleuren en uitvoeringen zijn beschikbaar.

De meubelen zijn gemaakt voor ontspanning en vervaardigd van eiken, teak of roestvaststaal. De pure materialen staan voor kwaliteit en comfort en liggen aan de basis van een sober en stijlvol design.

De diverse lijnen binnen het meubelassortiment hebben Zweedse namen als Oxnö, Häringe en Resö en refereren naar kastelen of landhuizen in een Zweeds natuurgebied.

De collectie bevat stoelen en tafels, maar ook zonnebedden en fauteuils met bijpassende comfortabele kussens en accessoires als lantaarns.

▸ MSK SunSquare | (0416) 36 29 44 | www.skargaarden.nl

TuinenLandschap | 25 | 2013

LeveranciersTEL25.indd 40

28-11-13 15:30

Nieuwe lamellenschijf

Zware machine, rustige loop

Matabo komt met de nieuwe lamellenschijf Flexiamant Super Convex CER op de markt, geschikt voor een onlangs geïntroduceerde platkopslijper. De schijf is speciaal gemaakt voor het werken in nauwe hoeken en met vlakke u-profielen. Zelfscherpende keramische korrels, aan de rand naar boven afgerond, maken de schijf bijzonder.

Flexiamant Super Convex is ook geschikt voor het bewerken van binnenhoeken en vlakslijpen.

Radiaal aangebrachte, naar buiten afgeronde lamellen passen zich aan de natuurlijk vorm van een binnenhoek aan. Een schijf van samengeperst vlies met in kunsthars gegoten zirkoniumkorund slijpkorrels maakt het toebehorenprogramma van de slijper compleet.

Bodemverdichter CR 9 is een van de zwaarste modellen in de portfolio van Weber MT. Tijdens het gebruik heeft de machine een rustige loop en gemakkelijke bediening.

CR 9 heeft een centrifugale kracht van 100 kN en een gewicht van bijna 740 kg.

Een traploze, elektrohydrau-

▸ Metabo | (0346) 25 90 60 | www.metabo.nl

▸ Weber Maschinentechnik | (0049) 27 54 39 80 | www.webermt.de

lische tipschakeling maakt een exacte en gemakkelijke omschakeling tussen de voorwaartse en achterwaartse loop mogelijk. Gereduceerde hand-armtrillingen maken dat bediening eenvoudiger is.

Daarnaast kan de stuurboom aan de lichaamslengte van de bediener aangepast worden.

Boeken Stedenbouwkundige Robert Derks werkt zijn hele carrière aan de new town Houten. In het boek ’Het groen omarmd’ doet hij zijn verhaal. Samen met ’Modelstad Houten’ vormt het boek een bundel. In de stad Houten is altijd belang gehecht aan groen. ▸ Het groen omarmd | ISBN 978-90-75271-39-3 | €29,50 ▸ Bundel samen met Modelstad Houten | ISBN 978-90-75271-41-6 | €44,50

In ’Naar buiten!’ wordt beschreven hoe de boerderij een inspiratiebron is voor landelijk wonen. Landelijk wonen is chic en een welvaartsverschijnsel, aldus de auteur.

Toch wordt het gepresenteerd als afkeer van de jachtige stad en als liefde voor de natuur.

De trek naar buiten is een grote sociale beweging van de vorige eeuw en nog is landelijk wonen een geliefd thema.

Een innovatief landschap is steeds in beweging. Het vraagt om een andere kijk op onze vertrouwde omgeving en werkwijze. Innovatief Landschap is een bundeling naar aanleiding van de gelijknamige lezingenreeks georganiseerd door Architectuurcentrum Makeblijde.

Tien landschapsarchitecturen spreken in dit boek over de vernieuwing van hun vak.

De waarde van het landschapsarchitectonisch ontwerp moet steeds opnieuw bewezen worden, is het luxe of noodzaak? ’De noodzaak van ontwerpen’ verkent nieuwe vaardigheden en manieren van werken en geeft een blik achter de schermen bij zestien bureaus. In essays wordt besproken welke bijdragen het ontwerponderwijs en -onderzoek kunnen leveren.

▸ Naar buiten! | ISBN 978-0-4502503-2 | €21,95

▸ Innovatief Landschap | ISBN 978-90-752-7169-0 | €11,90

▸ De noodzaak van ontwerpen | ISBN 978-90-81742-66-5 | €39,50

TuinenLandschap | 25 | 2013

LeveranciersTEL25.indd 41

41 28-11-13 15:30

Cursussen

Landschappen van Bas Smets Tentoonstelling, t/m 5 januari, Antwerpen, België. ▸ www.desingel.be

▸ www.hortusleiden.nl

Tuinbouw Relatiedagen 11 t/m 13 februari, Gorinchem. ▸ www.evenementenhal.nl

Rondleiding tropische kassen Zondagwandeling, 8 december, Leiden. ▸ www.hortusleiden.nl

Winterpaleis Het Loo Paleistuin in wintersfeer, 14 december t/m 5 januari, Apeldoorn. ▸ www.paleishetloo.nl

Open dag voor nieuwe cursisten 18 december, Apeldoorn. ▸ www.ontwerpinstituut.nl

De groene sector Vakbeurs, 7 t/m 9 januari, Hardenberg. ▸ www.evenementenhal.nl

Sneeuwklokjes in het duin Evenement, 16 februari, Bakkum. ▸ www.doornduyn.nl

Tuinidee Beurs, 20 t/m 23 februari, 's-Hertogenbosch. ▸ www.tuinidee.nl

Huis & Tuin Beurs, 27 februari t/m 2 maart, Leeuwarden. ▸ www.huis-tuin-beurs.nl

Stinzenplanten Lezing door Heilien Tonckens, 2 maart, Leiden. ▸ www.hortusleiden.nl

Florall Beurs, 4 en 5 maart, Gent, België.

Bomen in de winter Zondagwandeling, 12 januari, Leiden.

▸ www.florall.be

▸ www.hortusleiden.nl

Vakmanschap | ontwerp en sense of place Lezing, 17 januari, Houten. ▸ www.makeblijde.nl

IPM Vakbeurs, 28 t/m 31 januari, Essen, Duitsland. ▸ www.messe-essen.de

Stinzenplanten en andere vroege bloeiers Zondagwandeling, 9 maart, Leiden. ▸ www.hortusleiden.nl

Afrikaanse liefdeslelie en meer Afrikaanse schonen Bollenweekend, 15 en 16 maart, Utrecht. ▸ www.uu.nl/botanischetuinen

Vakmanschap | wetenschap en ontwerptraditie Lezing, 7 februari, Houten. ▸ www.makeblijde.nl

Varens en mierenplanten Zondagwandeling, 9 februari, Leiden.

Vakmanschap | in uitvoering Lezing, 21 maart, Houten. ▸ www.makeblijde.nl

Motorkettingzagen 1, lichte velling Training, 10 december, Arnhem. ▸ www.ipcgroen.nl.

Bescherm uzelf en het milieu Bijeenkomst, 10 december, Arnhem, 19 december, Houten. ▸ www.ipcgroen.nl.

Herkennen ziekten Kennisbijeenkomst, 10 december, Arnhem. ▸ www.ipcgroen.nl.

Bewegen en gezondheid in de groene wijk Ontbijtsessie, 10 december, Utrecht. ▸ www.bsnc.nl

Growing green cities: zaaien en oogsten Knooppunt café, 10 december, Almere. ▸ www.knooppuntbouwenmetgroen.nl

Beeldbestekken Cursus, 11 december, 3 september, Bunnik. ▸ www.crow.nl

Identiteit maakt verantwoordelijk Landelijk congres openbare ruimte, 11 december, Zaanstad. ▸ www.lcor.nl

Verantwoord eenvoudig kapbeleid Cursus, 11 december, Driebergen. ▸ www.EKootree.nl

Veiligheid van speelgelegenheden Opfriscursus, 12 december, Venlo. ▸ www.keurmerk.nl

Dag van de stadslandbouw Congres, 14 t/m 17 mei, Utrecht. ▸ www.dagvandestadslandbouw.nl

Onkruidbestrijding in groene ruimte Verleningsbijeenkomst spuitlicentie, 12 december, Lunteren.

▸ www.veluweplant.nl

Duurzaam onkruid (DOB) Kennisbijeenkomst, 12 december, Giessenburg. ▸ www.ipcgroen.nl.

Invloed van weer op gewasbeschermingsmiddelen Kennisbijeenkomst, 12 december, Giessenburg, 19 december, Houten. ▸ www.ipcgroen.nl.

Sketchup Vierdaagse basiscursus, start 13 december, Utrecht. ▸ www.tuinontwerpen3d.nl

Van nature vooruitkijken Symposium, 13 december, Baarn. ▸ www.probos.nl

Dag van de boerderij Studiedag, 13 december, Amersfoort. ▸ www.agrarischerfgoed.nl

Gebiedsontwikkeling nieuwe stijl Zoektochtevent, 13 december, 16 januari, Amersfoort. ▸ www.gebiedsparticipatiecongres.nl

Boomklimmen 1 Klim- en werktechnieken, 16 december, Arnhem. ▸ www.ipcgroen.nl.

Gezonde grond/chemische onkruidbeheersing Bijeenkomst, 17 december, Alphen aan den Rijn. ▸ www.ipcgroen.nl.

Hoe kunnen ontwerpers samen meer betekenen? Bijeenkomst, 18 december, Apeldoorn. ▸ www.ontwerpinstituut.nl

Colofon Tuin en Landschap is een tweewekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia, Issnnummer 016 533 50 Schipholweg 1 Postbus 9324, 2300 PH Leiden www.tuinenlandschap.nl Secretariaat: Linda Laman en Alice Hoogenboom (071) 565 96 78 tuinenlandschap@hortipoint.nl

Redactie Bakker hoofdredacteur 06 35 11 56 17 / wbakker@hortipoint.nl ▸ Peter Bennink vakredacteur (071) 565 96 53 / pbennink@hortipoint.nl ▸ Ralph Mens vakredacteur (071) 565 96 52 / rmens@hortipoint.nl ▸ Miranda Vrolijk vakredacteur (071) 565 96 56 / mvrolijk@hortipoint.nl ▸ Alice Hoogenboom redactie-assistent (071) 565 96 79 / ahoogenboom@hortipoint.nl ▸ Gerdien de Nooy fotograaf ▸ Marrit Molenaar, Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker bureauredacteuren ▸ Bert Hassing, John Jennissen vormgevers ▸ Wendy

▸ Basisvormgeving

42 Agenda.indd 42

Gerrie van Adrichem

Abonnementenservice Aanvraag en wijziging abonnement naar BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld (0342) 49 48 44 abonnementen@bdu.nl Abonnementsprijs per jaar: €240 (excl. 6% btw). Studenten en scholieren €180 (25% korting, excl. btw). Buitenlandse abonnees betalen een toeslag voor portokosten.

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.

Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie.

Exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Wiljo Klein Wolterink mba uitgever (0342) 49 42 63 Advertentie-exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Gert-Jan Bloemendal media adviseur (0342) 49 48 07 / g.bloemendal@bdu.nl ▸ Ron van de Hoef verkoopleider (0342) 49 42 63 / r.v.d.hoef@bdu.nl Druk BDUprint

©BDUmedia, 2013 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld; evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

TuinenLandschap | 25 | 2013

28-11-13 15:31

Foto Erica Muijderman

Agenda

Foto Erica Muijderman

Groene Gast

Arjan Fokker Wanneer is deze foto genomen?

Rijdt u er ’s winters ook mee?

,,Van de zomer vlak voordat ik op vakantie ging. Ik moest nog een tuintje aanleggen en om alvast in de vakantiestemming te komen, heb ik de planten met mijn zelfbouw autootje gehaald. De eigenaar wilde een oerwoudsfeer in de tuin, vandaar de gunnera’s en fatsia’s achterin.’’

,,Zeker! Maar mijn vrouw gaat dan niet mee, de auto heeft namelijk geen verwarming en geen dak.

Als ik dan op de snelweg in lichte sneeuw wordt gepasseerd, moeten de mensen lachen, dan hebben ze pas echt lol.’’

Een zelfbouw autootje?

Arjan Fokker is eigenaar van Fokker Hoveniersbedrijf in het Brabantse Duizel.

,,Ja, het onderstel is van een Citroën lelijke eend, en het bovenstel bestaat uit een bouwpakket van wit kunststof. Voor mijn ontspanning ga ik er vaak in toeren in een straal van 30 km om mijn huis.

Omdat het autootje zo licht is, kom ik op plekken in het bos en over zandwegen waar ik normaal nooit kom. Daar kan ik me zondags helemaal in verliezen.’’

U zat in het panel tijdens de aftrap van de Appeltern-campagne ’Het Vergeten Seizoen’. Hoe bent u daarin terechtgekomen? ,,Ik had mijn mening op de website van het vergeten seizoen gegeven en zo kwam Ben van Ooijen bij mij.

De leeftijdsgroep van 20 tot 40 jaar heeft totaal geen voeling meer met tuinaanleg. Die bellen in het voorjaar en willen dan stande pede een tuin, dat je ook in de zomer kunt bellen voor een tuin in het najaar of in het najaar voor een tuin in

het voorjaar, komt niet bij hen op.

Dat is soms lastig.’’

Wat vindt u het mooiste aan het vak? ,,De mensen. Ik zit nu 27 jaar in het vak en het contact met mensen vind ik nog altijd het leukst en het interessantst. Dat je iets voor hen maakt waarvan ze gelukkig worden. Dat doe ik nu toevallig met tuinen, maar dat had net zo goed iets anders kunnen zijn.’’

Wat typeert u als ontwerper? ,,Ik hou erg van kleur. Zowel in de beplanting als de dode materialen.

Rood, roze en die terrakleur, die pas ik allemaal graag toe in tuinen.

Zo’n 25 jaar geleden ben ik al begonnen met schuttingen een kleur geven, dat was toen nog helemaal nieuw, daar was ik een van de eerste mee.’’ <

TuinenLandschap | 25 | 2013

Agenda.indd 43

43 28-11-13 15:31

536663.indd 44

29-11-2013 14:05:11