Tuin en Landschap 1 2014

1 Vakblad voor de groenvoorziening | 36e jaargang | 2 januari 2014

De Inclusieve Tuin

Verbena stricta Investeren in innovatie Gemakkelijk gazononderhoud

Voorplaat01.indd 1

23-12-13 13:37

540860.indd 2

30-12-2013 10:52:08

Nummer 1

Inhoud

| 2 januari 2014

Nieuws 4 5 6 7 8

Ontwerpers beraden zich over collectief Debat verbod chemische onkruidbestrijding uitgesteld Maatregelen nodig tegen verval bomenbestand Uitgesproken: Goed aangeplante Robinia is duurzaam Tuin en Landschap online

Sortiment 10 Schone planten voor een schoon park 14 Verbena stricta 14

Bedrijf en Organisatie 16 Crisis te lijf met opleidingen, certificering en innovatie 19 Zo-zit-dat: Wat verandert er aan ontslagrecht en flexibele arbeid?

Ontwerp en Inrichting 20 Strak en modern, maar toch boordevol natuur 24 Spelen in de voortuin 16

Aanleg en Onderhoud 30 Zin en onzin van wortelgeleiding 32 Tijdelijke droogval stimuleert groei van helofyten 34 Werk in uitvoering: Stobben frezen

Machines en Gereedschap 36 Gazononderhoud met Maredo ST63

Foto voorplaat Mirands Vrolijk

Service 20

35 40 42 43

Gespot: Rainwinner Leveranciersnieuws Agenda I Colofon Groene Gast: Jasper Helmantel

36

TuinenLandschap | 01 | 2014

Inhoud-2014.indd 3

3 23-12-13 13:19

Nieuws

Ontwerpers beraden zich over collectief Aanleiding van de discussieavond was de vraag van VHGvoorzitter Egbert Roozen medio november. Omdat leden van branchevereniging VHG niet langer ingeschreven hoeven te staan bij het Productschap Tuinbouw kunnen per 1 januari 2014 ook tuin- en landschapsontwerpers lid worden van de Foto Miranda Vrolijk

De ontwerpers zijn er voorlopig niet uit of zij zich als collectief bij Branchevereniging VHG willen aansluiten. Een commissie is ingesteld om de komende acht weken de koers te bepalen. Dit is afgesproken tijdens de door het Ontwerpinstituut georganiseerde discussieavond op 18 december in Apeldoorn.

Over acht weken komen de ontwerpers met een plan voor een collectief.

VHG. Hoe zij zich binnen de vereniging als collectief willen laten vertegenwoordigen, dat wil Roozen van de ontwerpers zelf laten afhangen.

Na de discussieavond, waar zo’n veertig man op afkwam, is daar nog geen eenduidig antwoord op te geven. Met name omdat nog niet duidelijk is of de ontwerpers zich überhaupt wel bij de VHG vinden thuishoren. Oud-voorzitter van de NVTL John van Veelen deed bijvoorbeeld een oproep aan de ontwerpers om zich en masse bij zijn vereniging aan te sluiten op voorwaarde dat ook zij op de bureaulijst komen te staan, die door de NVTL op de website wordt gepubliceerd. Nu staan daar alleen de in het architectenregister geregistreerde bureaus op. Van Veelen pleit al langer bij zijn vereniging om de bureaulijst open te maken, maar of dat erdoor komt, is nog maar de vraag.

Een derde optie is dat de ontwerpers zichzelf verenigen.

Zo pleitte ontwerper Ruud Aanhane voor één grote brancheorganisatie ’Buitenruimte’ waarin de ontwerpers een van de beroepsgroepen zouden zijn, naast bijvoorbeeld de dakbegroeners, hoveniers en welnessontwerpers. Met name omdat de laatste jaren de grenzen van de verschillende werkvelden aan het vervagen zijn. Ook zouden zich onder die overkoepelende organisatie de NVTL en de VHG kunnen scharen.

Acht weken Een commissie is ingesteld om te bepalen hoe en met wie de ontwerpers verder willen.

Tevens zullen zij de belangrijke vraag moeten beantwoorden wat de ontwerpers van een branchevereniging verwachten.

Is dat promotie, imagoverbetering, onderwijs, lobbyen richting Den Haag, kennisdeling?

Daarover werd de zaal het niet eens. Over acht weken moet deze commissie met een plan komen. <

Commentaar

Buitenruimte Over één ding waren de verzamelde ontwerpers het in Apeldoorn eens: het wordt tijd voor een branchevereniging voor ontwerpers. Tot dusver bleven de deuren van de bestaande brancheverenigingen gesloten. Om van de VHG lid te mogen worden moest je tot voor kort afdragen aan het PT en bij de NVTL kun je je wel aansluiten, maar alleen die bureaus die ingeschreven staan bij het architectenregister krijgen publiciteit. Korte tijd was er BRAVVO dat een stormachtig succes was, maar na het vertrek van oprichter Wendy Hendriksen is deze vereniging toch min of meer een zachte dood gestorven.

Bij de VHG is echter de deur voorzichtig opengegaan en bij de NVTL zijn er sommige leden die vinden dat de ontwerpers gelijk moeten worden behandeld als de tuin- en landschapsarchitecten. De ontwerpers kwamen er nog niet uit in Apeldoorn. Een belangrijke vraag die er werd opgeworpen is waarom al die

4

TuinenLandschap | 01 | 2014

NieuwsPag_4-5_B.indd 4

clubs gesegmenteerd moeten zijn? De werkvelden tussen de verschillende beroepsgroepen overlappen elkaar toch al heel lang? Waarom niet een grote gemeenschappelijke branchevereniging met de titel ’Buitenruimte’? Dat is immers hetgene wat ons bindt en waarin we ons dagelijks begeven om die er fantastisch uit te laten zien.

Dat is interessant. Want waarom zou je je als hovenier die ook ontwerpt, en als groenvoorziener die daken begroent, als ontwerper die pleinen en parken ontwerpt, laten vertegenwoordigen door een vereniging die maar een deel van je werkveld vertegenwoordigt? Eén branchevereniging die opkomt voor de Buitenruimte, die de belangen hiervoor behartigt en daarmee voor alle beroepsgroepen die in en aan die buitenruimte werken. Zo’n vereniging heeft toch veel meer zeggingskracht dan de huidige organisatiestructuur die allang is ingehaald door de praktijk?

Miranda Vrolijk vakredacteur

23-12-13 13:25

Debat over verbod op chemische onkruidbestrijding uitgesteld Staatssecretaris Mansveld van Milieu stuurt begin februari een onderzoek naar de haalbaarheid van het verbod op chemische onkruidbestrijding op sport- en recreatieterreinen naar de Tweede Kamer. Ook zal de staatssecretaris dan haar standpunt bekendmaken over de haalbaarheid van een verbod in 2017.

Onderzoeksbureau Tauw doet in opdracht van de staatssecretaris onderzoek naar de haalbaarheid van het verbod op chemische onkruidbestrijding op sport- en recreatieterreinen per november 2017. Ook is er een Taskforce Gewasbescherming geformeerd door Branchevereniging Sport en Cultuurtechniek (BSNC). De taskforce heeft overleg gevoerd met sportorganisaties, overheden en brancheorganisaties als

VHG, Cumela en Stadswerk. De partnerorganisaties brengen in januari via de taskforce een gezamenlijk standpunt uit richting politiek.

Oorspronkelijk zou de Tweede Kamer al in januari debatteren over het verbod op chemische onkruidbestrijding, maar dit is uitgesteld tot februari. Dan zal de staatssecretaris ook de adviezen van de landsadvocaat en het Ctgb naar de Kamer sturen.

Te vroeg Branchevereniging VHG heeft al duidelijk gemaakt een verbod voor alle professionele onkruidbestrijdingsmiddelen op verhardingen met ingang van november 2015 te vroeg te vinden. Volgens VHG-voorzitter Rien van der Spek hebben ondernemers meer tijd nodig

om hun bedrijfsvoering aan te passen.

Het verbod op chemische onkruidbestrijding voor sportvelden en recreatieterreinen en overige terreinen zoals parken gaat pas in november 2017 in.

De BSNC is echter van mening dat een verbod om cultuurtechnische, organisatorische en economische redenen niet haalbaar is.

BSNC stelt nu voor om, in samenwerking met NOC*NSF en de Vereniging Sport en Gemeenten (VSG), een Green Deal Sportvelden af te sluiten met staatssecretaris Mansveld.

Deze Green Deal heeft als doel om maximale verduurzaming op sportvelden in 2020 te realiseren. De contouren van de Green Deal zijn uitgewerkt in het rapport Gewasbescherming dat in januari, samen met het

standpunt van de brancheorganisaties, naar de staatssecretaris wordt gestuurd.

Vewin Vewin, de Vereniging van drinkwaterbedrijven in Nederland, roept ondertussen de Tweede Kamer op om voor een verbod op chemische onkruidbestrijdingsmiddelen te stemmen. „Steeds meer gemeenten, provincies en bedrijven in Nederland beheren al chemievrij en ook onze buren Duitsland en België laten zien dat het anders kan. Waarom zouden wij achter blijven en dweilen met de kraan open?”, aldus Vewin-directeur Renée Bergkamp. Vewin steunt het plan van staatssecretaris Mansveld voor een verbod op chemische onkruidbestrijding buiten de landbouw. <

Dakpark Vierhavensstrip geopend Foto Jan van der Ploeg

Op de stormachtige middag van zaterdag 21 december nam wethouder Alexandra van Huffelen (Duurzaamheid, Binnenstad en Buitenruimte) het dakpark Vierhavensstrip officieel in gebruik. Het Rotterdamse dakpark ligt op een nieuw winkelcentrum en is 1 km lang, 80 m breed en 9 m hoog. Daarmee is het het grootste dakpark op een commercieel gebouw in Europa. Het ontwerp is van Buro Sant en Co landschapsarchitecten uit Den Haag, dit bureau heeft nauw samengewerkt met de gemeente en de buurt.

In het onderhoud van het groen zullen de buurtbewoners ook gaan meewerken. Mostert De Winter uit HardinxveldGiessendam heeft het gehele park aangelegd.

TuinenLandschap | 01 | 2014

NieuwsPag_4-5_B.indd 5

5 23-12-13 13:26

Nieuws

Er moeten dringend maatregelen worden getroffen om te zorgen dat de kwaliteit van het bomenbestand niet verder achteruitgaat door prijsdruk en beperkte gemeentelijke budgetten. Dat staat in een onderzoek van VHG-vakgroep Boomspecialisten uitgevoerd door studenten van HAS Den Bosch.

Zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers (boomverzorgende bedrijven) stellen dat de kwaliteit van het bomenbestand afneemt. Regelmatig wordt ervoor gekozen om het onderhoudsniveau naar beneden bij te stellen. Ook besluiten veel gemeenten om gekapte bomen niet te vervangen.

Gemeenten kampen met te krappe budgetten en verlagen daarom de onderhoudsfrequentie van hun bomenbestand. De lagere budgetten leiden tot stevige concurrentie.

Hierdoor wordt ingeboet op kwaliteit en veiligheid.

Aannemers en adviesbureaus geven aan dat het gemeenten ontbreekt aan de kennis en tijd om goed toe te zien op kwalificaties van personeel en kwaliteit van het werk. Dat heeft tot gevolg dat werkzaamheden uit het bestek tot een minimum worden beperkt. De kwaliteit en veiligheid komen daardoor onder druk te staan.

Door bezuinigingen bij gemeenten zien marktpartijen specifieke bomenkennis bij gemeentelijke instanties geleidelijk afnemen. De introductie van een ontzorgingsmodel zou hiervoor een oplossing kunnen bieden. Hierbij nemen aannemers het gehele boombeheer voor hun rekening inclusief veiligheidsinspecties, snoeien en het oplossen van calamiteiten en klachten.

Boomspecialisten zouden in het toezicht een actievere rol kunnen spelen volgens het rapport. <

Foto Het Groene Woud

Maatregelen nodig tegen verval bomenbestand

Erfbeplantingsproject Het Groene Woud Streekfonds Het Groene Woud in Noord-Brabant subsidieert de aanleg van erfbeplanting. Eind november vorig jaar zijn 10.000 stuks haag- en bosplantsoen, 196 laan- en leibomen en 107 hoogstamfruitbomen uitgeleverd aan deelnemers aan het erfbeplantingsproject. In het voorjaar vindt een nieuwe uitlevering van plantmateriaal plaats. Het plantgoed wordt gratis ter beschikking gesteld. Deelnemers moeten de aanplant in eigen beheer uitvoeren.

c o l u m n

Tumor „Meneer Van Haperen, ik moet u helaas vertellen dat we een tumor hebben ontdekt in uw hoofd”, was voor mij de meest indrukwekkende zin van 2013. De neuroloog vertelde het gelukkig met een licht Vlaams accent; hij was afgestudeerd in het Belgische Leuven.

Dat verzachtte de hardheid van de uitspraak zodat ik niet meteen ter plekke aan een hartinfarct bezweek.

Ik was dus in een verkeerde film terecht gekomen.

Ik wist dat dit een zogeheten omslagpunt in mijn leven zou betekenen. Vanaf nu zou niets meer hetzelfde zijn. Plotseling speelde ook mijn eigen dood een rol in mijn leven en daar was ik eigenlijk nog nooit echt serieus mee bezig geweest. Dat hoefde dit nieuws natuurlijk helemaal niet te betekenen, maar er was een serieuze dreiging.

Een tumor in je hoofd is ’bad news’. Het legde in één slag al mijn kwetsbaarheden bloot. De betekenis van de rol in mijn gezin en de rol in mijn bedrijf.

6

TuinenLandschap | 01 | 2014

NieuwsPag_6-7.indd 6

Er volgde verdriet en boosheid. Gelukkig kwam vrij snel de acceptatie. Het was niet anders, we konden er maar beter het beste van proberen te maken, werd mijn motto. Bij alles wat ik deed, probeerde ik er een feestje van te maken onder het mom van: ’nu het (nog) kan’.

Er volgden vijf onzekere maanden. Onderzoek na onderzoek. Telkens weer naar de slachtbank. Ik voelde emoties in een heftigheid waarvan ik niet wist dat het bestond. Soms hartverscheurend lelijk, maar een andere keer ook zinderend mooi. Ik was niet alleen.

Inmiddels zie ik deze ervaring als een zegening.

Dat kan ook want de tumor is ’met een grote mate van zekerheid goedaardig’ en groeit niet. Met de overlast kan ik leven. En dus is er een nieuw begin. Laat 2014 maar beginnen.

Bart Hoes tuinontwerper Jack van Haperen ontwerper/hovenier Ruud Vermeer hovenier

Jack van Haperen info@formaverde.nl

23-12-13 13:20

Uitgesproken

Foto Het Groene Woud

„Op allerlei plekken wordt nagedacht over het begrip ’toekomstboom’. Niet te verwarren met ’boom van de toekomst’.

Hele seminars worden aan het onderwerp gewijd. Wat zijn de kansen van Robinia als toekomstboom?

In een parkje dicht bij mijn huis zijn een flink aantal Robinia’s geplant. Ze zijn nu ongeveer 15 à 20 jaar oud. Deze Robinia’s hebben allemaal een slechte conditie. Staande op een afstandje van de bomen, is dat goed te zien aan de afstervende toppen.

Robinia’s met een stamdoorsnede van meer dan 30 cm zijn er in het westen vrijwel niet te vinden. Op de zandgronden van midden- en oost-Neder-

Robinia’s, goed aangeplant en goed beheerd, zijn wel degelijk duurzame bomen

Deze kolom valt onder redactionele verantwoordelijkheid van vhg.

land zijn deze wel te vinden, al zijn dat er ook dan niet al te veel. Wil dat nu zeggen dat een Robinia juist geen toekomstboom is? Rondlopend in dat parkje vlak bij mijn huis zou je dat op grond van de conditie van deze bomen wel concluderen. Maar als de omstandigheden voor de boom beter zouden zijn, zou Robinia dan wel een toekomstboom kunnen zijn?

De Robinia’s in het bewuste parkje staan vrijwel allemaal in een kuil. De grond rond iedere boom ligt onder het maaiveldniveau van het gazon rondom de plantplaats. Met regen is de plantplaats daardoor altijd verzadigd van water. Bovendien wordt er met (steeds) zwaardere machines gemaaid. Zo’n 20 keer per jaar draait en maait de maaimachine twee rondjes rond de boom waardoor de wortelruimte rond de boom maar liefst 40 keer per jaar wordt verdicht. Elk jaar weer!

Wortels moeten ook adem

NieuwsPag_6-7.indd 7

Maarten H. van Atten Zelfstandig IBOR professional

www.tuinenlandschap.nl

vhg

Rolodex Dit woord bleef in mijn hoofd hangen toen ik laatst op de terugweg vanuit Brussel was. Samen met mijn Belgische collega had ik een gesprek gehad bij de Europese Commissie over een nieuw programma, ’nature based solutions’. De Commissie wil dit in 2016/2017 starten en zoekt nu naar partijen die kunnen helpen dit programma brede bekendheid te geven.

We kregen een briefing over het doel en wat onze rol hierbij zou kunnen zijn. Ik werd meteen enthousiast. Het doel van de Commissie haakt exact aan bij wat wij als branche op dit moment al in gang hebben gezet. Onze focus ligt op het ontwikkelen van nieuwe groene verdienmodellen voor bedrijven, waarbij wetenschappelijk onderzoek de onderbouwing

Egbert Roozen directeur vhg e.roozen@vhg.org

kunnen halen (net als alle andere onderdelen van een plant). Dat is zo ongeveer het meest essentiële voor boom en plant. Water en voedsel kunnen ze gaan halen door oppervlakkig in de breedte of juist diep te wortelen, al naar gelang de lokale situatie.

Maar lucht kan niet gehaald worden, dat moet er zijn! Robinia’s hebben met hun dikke vlezige wortels zelfs net iets meer lucht in de bodem nodig in vergelijking met menig andere boom. En lucht komen ze in het parkje schromelijk tekort. Uiteindelijk zijn de gebrekkige omstandigheden daar zelfs funest voor alle bomen.

Zou de Robinia goed aangeplant en ontzien door zware machines en andere kwalijke verdichting wel een duurzame boomsoort zijn, een toekomstboom? Robinia’s, goed aangeplant en goed beheerd, zijn wel degelijk duurzame bomen.’’

Foto PR

Goed aangeplante Robinia is een duurzame boom

levert. Laat dit nu ook precies de insteek van de Commissie zijn!

We waren het er dus snel over eens, dat we iets voor elkaar kunnen betekenen. Dat we samen geweldige kansen zien om met ons natuurlijke groen nieuwe oplossingen te creëren gericht op de verdere verbetering van onze gezondheid, het leefmilieu, de biodiversiteit en de ontwikkeling van biobased producten.

Het werpt onze blik verder vooruit. Een nieuwe dimensie na duurzaamheid, die binnenkort gemeengoed zal zijn. Onze gegevens zitten alvast in de rolodex bij de Europese Commissie en daarmee dus ook uw gegevens.

TuinenLandschap | 01 | 2014

7 23-12-13 13:20

Tuin en landschap o

nline

www. tuinenlandschap. nl

Van onderstaande berichten staat een uitgebreide versie op de site van TuinenLandschap

Subsidie voor Levende Duurzame Buitenruimtes

Toekomstnatuur @ToekomstNatuur Voelt u zich somber? Depressief? Ga de #natuur in. Groen werkt heilzaam ow.ly/rNls7

Het ministerie van Economische Zaken gaat subsidie geven aan het projectplan Levende Duurzame Buitenruimtes. Dat heeft partner NL Greenlabel bekendgemaakt. Het projectplan loopt tot 15 mei 2016. De uitvoering van het project is inmiddels gestart.

Cruydt-Hoeck @cruydthoeck Bruin zandoogje meest gespotte vlinder in 2013

Drie nominaties voor titel ’Boom van het jaar 2014’

DeBomenridders @DeBomenridders Rossum kapt robinia’s vanwege overlast: ”ze trekken bijen aan.”

Nouja!!

Een jury heeft uit zo’n twintig voordrachten uit het vak drie bomen genomineerd die in aanmerking komen voor de titel ’Boom van het Jaar 2014’. Op 3 januari kiezen kwekers welke de boom van het jaar wordt. Genomineerd zijn Fagus sylvatica, Magnolia kobus en Parrotia persica ’Vanessa’.

Frans van Zijderveld @FransNatuur @DeBomenridders laat de #bijenmakelaar en @sharon_dijksma het niet horen!

’Tuintjes bijhouden geen geschikte tegenprestatie’

Jaco Geurts @JacoGeurts onderweg naar #Rometron en #KampsdeWild over gevolgen totaal verbod gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw.

Het ’bijhouden van tuintjes’ is geen geschikte tegenprestatie voor een bijstandsuitkering. Dat schrijft VHG-directeur Egbert Roozen in een brief aan staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Eerste scholen leggen Gezond Schoolplein aan Deze maand starten 22 scholen met de realisatie van een Gezond Schoolplein. Jantje Beton, IVN en RIVM Centrum Gezond Leven slaan hiervoor de handen ineen. In de periode 2014- 2016 realiseren 70 scholen een Gezond Schoolplein.

Neonicotinoïden schadelijk voor zenuwstelsel tuinenlandschap.nl Neonicotinoïden zijn mogelijk schadelijk voor het zenuwstelsel, reden om meteen te stoppen met deze middelen te gebruiken?

Ecologische verbindingszones in Land van Cuijk

Doe mee aan de discussie in de tuinenlandschap-groep

Foto Waterschap Aa en Maas

50%

Waterschap Aa en Maas legt 10 km ecologische verbindingszones aan in het Land van Cuijk. Om de uitwisseling van planten- en diersoorten tussen natuurgebieden mogelijk te maken, worden oevers verflauwd en amfibieënpoelen aangelegd. Ook worden struiken aangeplant als schuilplek.

Ni

8

zei ja tegen de stelling: 2014 wordt qua omzet een beter jaar voor de groensector dan 2013 Stem mee over de volgende peiling:

'Verbod op chemische onkruidbestrijding op verhardingen in 2015 is te vroeg'

Bij sommige artikelen in dit blad staan icoontjes, deze verwijzen naar extra informatie op de website

Foto’s eu ws enL bri ands ef chap

Filmpjes

Dossiers

Documenten en links naar websites

Praat mee

TuinenLandschap | Landschap || 00 || 2012 Landschap 2012

NieuwsPag_8.indd 8

23-12-13 13:22

540861.indd 9

30-12-2013 10:53:27

Sortiment

Planten met sierwaarde zuiveren vervuilde grond

Schone planten voor een schoon park Op het terrein van Ceuvel de Volharding, een voormalige scheepswerf in AmsterdamNoord, wordt bodemzuiverend park De Ceuvel aangelegd. Landschapsarchitect Pieter Theuws van DELVA Landscape Architects selecteerde voor zijn ontwerp fytoremediatie planten die ook zorgen voor een aantrekkelijk beeld.

Tekst Jacqueline van Wetten | Beeld DELVA

Landscape Architects, Kallerna, Chmee2, MPF, diverse open source

K

„

ennis over bodemzuiverende beplanting is er al heel lang’’, vertelt Pieter Theuws van DELVA Landscape Architects in Amsterdam. Er zijn verschillende universiteiten en instituten in binnen- en buitenland die er onderzoek naar doen. „Maar hoe je in de praktijk die bodemzuiverende beplanting toepast om er een aantrekkelijk landschap mee te maken, is nieuw. Dat maakt De Ceuvel als bodemzuiverend park uniek.”

De Ceuvel, gelegen op het in onbruik geraakte industrieterrein Buiksloterham in Amsterdam-Noord, was oorspronkelijk in gebruik als scheepswerf en mede daardoor flink vervuild met zware metalen (zink en daarnaast ook koper en cadmium) en organische verontreinigingen (minerale oliën en polycyclisch aromatische koolwaterstoffen (PAK)). Globaal onderzoek laat zien dat de eerste 50 cm van de bodem matig is vervuild. Dieper in de bodem is de grond zwaarder verontreinigd. Theuws: „We kunnen niet heel

Populus deltoides, de Amerikaanse (zwarte) populier breekt organische verontreiniging af. Daarbij zuigt de boom veel vocht naar zich toe, waardoor de bodemverontreiniging zich minder makkelijk verspreidt.

10

precies aangeven welke verontreiniging waar zit, daarvoor zijn te weinig metingen gedaan in het bodemonderzoek. Wel bleek de zone grenzend aan de verharding van de scheepshelling het zwaarst vervuild. Waarschijnlijk door afspoeling.

Dat gebied is daarom afgegraven.”

Deze sterk verontreinigde grond is elders op het terrein ingepakt met worteldoek, en met betonnen elementen ingekapseld en omgevormd tot een sculptuur dat dienst doet als podium en zitelement. „Bewust is gekozen om de grond niet af te voeren en het probleem te verplaatsen zoals bij traditionele bodemsanering wordt gedaan. Het is nu een ruimtelijk element in het gebied dat een verhaal vertelt, een verhaal over vervuiling dat we mensen nadrukkelijk willen meegeven.”

Fytoremediatie Om de bodemverontreiniging op het terrein van De Ceuvel op te ruimen zet

Verschillende grassen waaronder Festuca arundinacea, vormen een golvende vlakte die in de wind beweegt. De grassen stimuleren bovendien het bodemleven waardoor de verontreiniging sneller afbreekt.

TuinenLandschap | 01 | 2014

Zuiverende planten.indd 10

23-12-13 10:48

DELVA Landscape Architects kruidachtige planten en bomen in. Deze organische manier van bodemzuivering heet fytoremediatie.

Groot voordeel in vergelijking met traditionele bodemsanering is dat fytoremediatie veel minder kost. Nadeel is dat fytoremediatie een langdurig proces is dat afhankelijk van bodemtype, zuurgraad, mate van verontreiniging en soort vervuiling tot soms wel honderd jaar kan duren. Theuws: „We moeten realistisch zijn: over tien jaar is De Ceuvel nog niet helemaal schoon. Wel kan de bodemverontreiniging tegen die tijd aan de norm voldoen zodat bijvoorbeeld woningbouw op het terrein weer mogelijk is.”

Onder het overkoepelende begrip fytoremediatie vallen meerdere technieken. Drie technieken die in De Ceuvel worden toegepast zijn: phyto-extraction, phyto-stabilisation en phyto-hydraulics.

Bij phyto-extraction nemen planten (o.a. Thlaspi caerulescens, Brassica juncea, Helianthus tuberosus, Helianthus annuus en Populus tremula x Populus tremuloides) metalen uit de bodem op om ze op te slaan in wortels, stengels en bladeren. Planten die phyto-stabilisation toepassen (o.a. Deschampsia cespitosa, Typha latifolia en Salix viminalis) binden vervuilende stoffen op of in de wortels. Phyto-hydraulics is een techniek waarbij planten (o.a. Salix nigra en Populus deltoides) als een natuurlijke pomp fungeren. Door grote hoeveelheden water aan te trekken en vast te houden, zorgen ze ervoor dat organische verontreinigingen en metalen niet weglekken naar andere gebieden.

Aantrekkelijk beeld Voor het parkontwerp van De Ceuvel stelde DELVA Landscape Architects een beplantingspakket samen dat niet alleen de bodem zuivert, maar tevens een aantrekkelijk beeld oplevert. En dat is best ingewikkeld. „Want het is niet zo dat de meest zuiverende beplanting ook altijd >

Kruidachtige planten zoals Epilobium angustifolium, worden in homogene vakken aangeplant. Zo kan de Universiteit van Gent hier verder onderzoek doen naar de bodemzuiverende werking per soort.

TuinenLandschap | 01 | 2014

Zuiverende planten.indd 11

11 23-12-13 10:48

Foto Fotograaf

Digitalis purpurea neemt verontreiniging op en heeft door zijn lange bloei een grote sierwaarde.

Salix nigra breekt verontreiniging af. Net als Populus deltoides houdt de zwarte wilg veel water vast en voorkomt zo het weglekken van vervuiling.

het meest passend is in een bepaald gebied. Misschien maak je de bodem het beste schoon door het hele gebied te beplanten met wilg, maar dat geeft niet de uitstraling die we hier willen realiseren.”

In het ontwerp voor De Ceuvel bestaat de basis van het park uit een laag van verschillende grassen. „Agrostis capillaris, Festuca arundinacea en Lolium perenne vormen een golvende, groene vlakte die met de wind meebeweegt. De grassen passen bij het ruige karakter van Buiksloterham als industrie- en havengebied”, legt Theuws uit. De grassen nemen zelf geen vervuilende stoffen op uit de bodem, maar zorgen wel voor meer biologische activiteit. Daarmee wordt de afbraak van organische verontreinigingen extra gestimuleerd.

Centraal in de graslaag wees de landschapsarchitect twee gebieden aan waar intensieve zuivering met wilgenstaken (Salix nigra) plaatsvindt. Deze wilgenzones zorgen vooral voor extractie van verontreinigingen. De staken zijn in het midden van de zone 80 tot 100 cm hoog en dicht aangeplant. Meer naar buiten toe zijn ze korter en staan ze wijder uiteen. Jaarlijks wordt het hout geoogst

12

en als biomassa verwerkt in een kleine vergistingsinstallatie op het terrein.

Vaste planten Naast de twee hoge, centrale kernen met wilg, komen aan de randen van het park pleksgewijs vier zones met vaste planten.

De gekozen plantensoorten zijn door de Universiteit van Gent, die al lange tijd onderzoek verricht naar bodemzuivering door beplanting, aangemerkt als goede fytoremediatie planten. Elke zone is beplant met één soort, respectievelijk Digitalis purpurea, Achillea millefolium ’Cerise Queen’, Typha latifolia en Epilobium angustifolium in bruin-paars-roze tinten. „De homogene beplantingsgebieden zorgen voor rust in het park dat door de verschillende manieren waarop het park wordt gebruikt als woon- en werkplek (zie kader: De Ceuvel als broedplaats) een divers karakter heeft. Bovendien benut de Universiteit van Gent de homogene beplantingsvlekken voor onderzoek naar de opname van verontreiniging per plantensoort.”

De toegepaste planten hebben verschillende bewortelingsdiepten en boren verschillende vervuilingslagen aan. De

Net als met Epilobium angustifolium en Digitalis purpurea wordt met Typha latifolia een homogene zone ingeplant.

verontreinigingen worden door de planten opgeslagen in de wortels, stengels of bladeren. Dit vervuilde plantmateriaal wordt deels gebruikt voor het maken van producten (bijvoorbeeld voor meubels van gedroogde grassen of bouwmaterialen van snoeihout) waarmee de verontreiniging wordt vastgelegd. Ook wordt een deel benut als energiebron in de biovergistingsinstallatie. Wat dan nog overblijft zal als verontreinigd afval worden afgevoerd.

De reeds aanwezige bomen zijn, op vier monumentale exemplaren na, allemaal gekapt, omdat juist jonge bomen in de groei het meest zuiverend effect hebben. In het park worden 27 wilgen (Salix nigra) en 36 populieren (Populus deltoides) aangeplant. Beide boomsoorten hebben een sterke aanzuigende werking en breken bovendien organische verontreinigingen af.

De vaste plantenzones in de zee van grassen worden met elkaar verbonden door een meanderend vlonderpad dat bezoekers een afwisselende wandeling door het park biedt. <

TuinenLandschap | 01 | 2014

Zuiverende planten.indd 12

23-12-13 10:48

Beplanting

De Ceuvel als broedplaats

Agrostis capillaris (gewoon struisgras), Festuca arundinacea (rietzwenkgras) en Lolium perenne (Engels raaigras) zorgen voor extra biologische activiteit in de bodem en stimuleren daarmee de natuurlijke afbraak van organische stoffen.

Typha latifiolia (grote lisdodde) neemt zware metalen (cadmium, lood en koper) op in de wortels (phytostabilisation).

Digitalis purpurea (vingerhoedskruid) en Achilea millefolium ’Cerise Queen’ (duizendblad) nemen cadmium op in de wortels (phyto-stabilisation).

Epilobium angustifolium (wilgenroosje) neemt cadmium en koper op in de wortels (phyto-stabilisation).

Salix nigra (wilg) en Populus deltoides (Amerikaanse populier) breken organische vervuiling af en trekken grote hoeveelheden water aan waardoor verontreinigingen niet weglekken.

De verlaten scheepswerf Ceuvel de Volharding is deel van het industrie- en havengebied Buiksloterham in Amsterdam-Noord. Rond de vervuilde kavel van 4.000 m2 stond jaren een hek. In januari 2012 werd een prijsvraag uitgeschreven voor een tijdelijke (tien jaar) invulling van het gebied. Het winnende plan, bedacht door een team van (landschaps)ontwerpers, ecologen, kunstenaars en ondernemers, omvat niet alleen de aanleg van een bodemzuiverend park maar tevens de bouw van een broedplaats waar kunstenaars en ondernemers wonen en werken. Voor de productie van energie, warmte, schoon water, voedsel en de verwerking van afval worden zo veel mogelijk lokale kringlopen en duurzame technieken benut.

Op het openbaar toegankelijke terrein komt een kennisroute met informatieborden over de historie van het gebied, de werking van het zuiverende park en de toegepaste duurzame technieken. Na tien jaar krijgt de gemeente De Ceuvel schoner terug dan het was.

Artist’s impression van De Ceuver. Een gradiënt in hoogte van beplanting zorgt voor doorzichten en een spannende ruimtelijke beleving over de slingerende vlonder.

TuinenLandschap | 01 | 2014

Zuiverende planten.indd 13

13 23-12-13 10:48

Sortiment

1

2 3

Hans Kramer stelt voor:

Verbena stricta Verbena stricta is een nauwelijks gekende telg uit het veel toegepaste Verbena geslacht. Toch heeft deze prairiebewoner de eigenschappen om een populaire tuinplant te worden, met zijn stevige habitus, intense kleur en lange bloei.

Tekst en beeld Hans Kramer

Hans Kramer is vasteplantenkweker.

Hij bestrijdt eentonigheid in Nederlandse tuinen en plantsoenen door onbekend, maar goed toepasbaar sortiment onder de aandacht te brengen. www.hessenhof.nl

14

H

et is verwonderlijk dat Verbena stricta al niet lang tot de ruggengraat van het vasteplantensortiment behoort, want de plant werd al omstreeks 1800 in Parijs gekweekt. Rond die tijd is de plant ook voor het eerst beschreven, maar in latere standaardwerken over vaste planten ontbreekt hij, of wordt hij terloops even vermeld.

Zelf zag ik de plant pas een jaar of zes geleden voor het eerst in de beroemde prairietuin van Herrmannshof in Weinheim, Duitsland. Cassian Schmidt gebruikt de plant daar al jaren in prairiemengsels samen met Echinacea en Noord-Amerikaanse grassen. Wat gelijk opviel was de strakke opgerichte groei en de relatief intense bloemkleur, vooral als je die vergelijkt met de bekendere V. hastata. De laatste soort is natuurlijk al volop in cultuur, maar zaait zich vaak hinderlijk uit. Bij V. stricta gebeurt dit niet of nauwelijks.

TuinenLandschap | 01 | 2014

Hans Kramer Verbena.indd 14

23-12-13 10:49

1 De bloemen bloeien van onder naar boven, steeds komt een nieuwe krans van bloemen in bloei.

2 Verbena stricta is een echte prairieplant, hier in Glacier Ridge, Polk county, Minnesota 3 De habitus van Verbena stricta blijft ook lang na de bloei nog intact.

Naam en herkomst 1

Verbena behoort met zo’n 140 soorten tot de familie der Verbenaceae.

Ze komen bijna allemaal uit Zuid-Amerika. Noord-Amerika is maar met een paar soorten vertegenwoordigd, waaronder de perfect winterharde V. stricta. De naam stricta betekent ’erg recht, naar elkaar getrokken’ wat niet anders dan op de strakke opgerichte bloeiwijze kan duiden. De plant komt bijna in heel Noord-Amerika voor, behalve in een paar staten in het westen. Hij wordt zelfs gerapporteerd tot in het oosten van Canada. In de volksmond wordt hij ’Hoary Vervain’ genoemd naar het grauwe behaarde blad en stengels. Dit is een duidelijk kenmerk om hem van de nauw verwante Verbena hastata, die in Nederland veel meer in omloop is, te onderscheiden. In het land van herkomst heeft de laatstgenoemde veel meer een voorkeur voor vochtige standplaatsen, terwijl V. stricta voornamelijk op droge prairies en ruderale terreinen groeit.

2 3

Wetenschappelijke naam Verbena stricta Nederlandse naam ijzerhard Bloeitijd juni-oktober Hoogte 70-120 cm Grondsoort droog tot normaal Standplaats volle zon tot lichte schaduw Wintergroen nee

In de zes jaar dat we de plant hebben, zijn er maar een paar zaailingen gevonden. De diepere kleur, en de geringere hoogte maken V. stricta een waardevolle toevoeging aan het assortiment.

De bloeiwijze van V. stricta is gedrongener dan van V. hastata, met dicht bij elkaar gepakte strak opgerichte lange bloemaren die al gauw 20 cm lang worden. Daarom is het zo’n effectvolle plant.

Ze bloeien van onderen naar boven uit in een mooie diepe paarse kleur. Elke keer komt er een nieuwe krans met bloemen in bloei en dit gaat door tot begin oktober.

Doordat de planten meestal uit zaad worden gekweekt komen kleine kleurverschillen voor. Het zou interessant zijn om hier mooie selecties uit te halen.

In de literatuur zijn zelfs roze en witte vormen bekend, maar deze worden zover ik weet niet gekweekt.

Helaas geuren de bloemen niet, maar

er komen wel veel bijen op af. Het is een gezonde plant en omvallen is niet aan de orde. Na oktober verkleurt de plant snel naar lichtbruin, maar het moet gek gaan als de plant z’n habitus gedurende die periode niet behoudt.

De lange aren zitten vol met zaad wat graag door vogels gegeten wordt. Je zou verwachten dat er veel jonge zaailingen zouden verschijnen, maar tot nu toe heb ik dat niet of nauwelijks gemerkt.

Mijn eerste plant staat nu meer dan vijf jaar op dezelfde plek, zonder tekenen van verval. Er wordt namelijk in de Amerikaanse literatuur geschreven dat dit een kort levende plant zou zijn.

Tot nu toe merk ik er niets van.

Gebruiksmogelijkheden zijn er te over voor zo’n handzame, lang bloeiende en perfect winterharde plant. Met de lange aren en de strakke verticale groei kun je in een klassieke border fraaie contrasten maken met planten met een duidelijke

horizontale bloeiwijze, zoals Achillea en Aster.

Er zijn volop mogelijkheden om prachtige combinaties te maken in bloembakken met eenjarigen. En waarom zien we hem nog zo weinig toegepast in de nu zo modieuze prairietuin, waar men het begrip prairieplant vaak heel ruim neemt.

Daar hoort deze Verbena van nature thuis.

Verbena, iedereen kent de plant en daarom moet het niet moeilijk voor deze waardevolle plant zijn snel een plekje in het standaardsortiment te veroveren.

Maar bij een botanische soort, een plant die vrij vermeerderd mag worden, duurt dat altijd langer dan bij een dure gepatenteerde soort. De propagandamachine werkt in dit geval wat langzamer, want er is schijnbaar minder aan te verdienen.

Laat het u er niet van weerhouden deze plant in uw volgende beplantingsschema op te nemen. <

TuinenLandschap | 01 | 2014

Hans Kramer Verbena.indd 15

15 23-12-13 10:49

Bedrijf en Organisatie

H e n k B o o i m a n v a n B o o i m a n Tu i n e n :

Crisis te lijf met opleidingen, certificering en innovatie Booiman Tuinen vierde vorig jaar het 20-jarig bestaan. Het bedrijf van Henk Booiman maakte in deze periode een forse groei door, maar twee jaar geleden sloeg ook hier de crisis toe. Om zijn bedrijf gezond te houden, investeert Booiman in innovatie, scholing en certificering. Zo was hij onlangs de eerste hovenier die het Start, Werk & Blijf veilig-certificaat in ontvangst mocht nemen.

Tekst Ank van Lier | Beeld Booiman Tuinen

16

TuinenLandschap | 01 | 2014

Booiman.indd 16

23-12-13 11:48

sector. Vooral de overname van een ander hoveniersbedrijf in Beilen, in 1996, speelde hierin een belangrijke rol. „Door de overname vestigden we onze naam in de particuliere markt. En in dit segment hebben we een verdere groei doorgemaakt: particulieren zijn op dit moment goed voor zo’n 70 tot 75% van onze omzet. Met name in de wintermaanden werken we ook nog wel voor bedrijven en overheidsinstanties. Dan doen we bijvoorbeeld boomverzorgings- en snoeiwerkzaamheden voor natuurorganisaties.”

Afspraken nakomen

Bedrijfsinformatie ▸ Bedrijf Booiman Tuinen ▸ Locatie Beilen en Groningen ▸ Aantal medewerkers 14 ▸ Werkzaamheden Ontwerp, aanleg en onderhoud vormen de core business. Daarnaast voert Booiman Tuinen boomverzorgings- en snoeiwerkzaamheden uit en legt het bedrijf zwemvijvers en groene daken aan. De klantenkring bestaat vooral uit particulieren, maar ook uit bedrijven, instellingen en overheden. ▸ Werkgebied Noord-Nederland. Ook heeft Booiman enkele klanten in Zwitserland.

Volgens Booiman is het zaak om scherp te blijven. „Zien of horen we dat ergens groen moet worden aangelegd, dan doen we een folder in de bus.”

,

H

enk Booiman (44) wilde het 20-jarig bestaan van zijn bedrijf, in april vorig jaar, niet onopgemerkt voorbij laten gaan. Maar een groot feest vond hij in de huidige tijd ook niet gepast. „Uiteindelijk hebben we gekozen voor een middenweg”, vertelt de ondernemer. „We hebben al onze vaste klanten een brief gestuurd om hen op de hoogte te stellen van deze mijlpaal en de 6% btw-regeling extra onder de aandacht te brengen. Ook hebben we speciale stickers aangebracht op onze auto’s en machines. Hierop kwamen veel felicitaties binnen; dat doet je toch wel goed. Daarbij is het een mooi moment om je bedrijf weer onder de aandacht te brengen.”

Booiman Tuinen maakte begin jaren ’90 een vliegende start: met het ministerie van Defensie haalde de beginnend ondernemer uit Beilen meteen een grote klant binnen. „Ik kreeg het onderhoud van diverse militaire terreinen in Noord-Nederland toebedeeld”, vertelt Booiman. „Hierdoor moest ik meteen vier medewerkers in dienst nemen.”

Lag de focus in de beginjaren op werkzaamheden voor de overheid, in de jaren daarna verschoof het zwaartepunt steeds meer naar de particuliere

Niet alle keuzes die Booiman in de loop der jaren maakte, bleken succesvol. Zo nam de ondernemer in 1999 een hoveniersbedrijf in Groningen over, om zo zijn werkgebied te kunnen uitbreiden. Het runnen en aansturen van een bedrijf met twee verschillende locaties bleek echter lastiger dan gedacht. „Als ondernemer kun je niet op twee plekken tegelijk zijn, je moet op elke locatie iemand hebben die de kar trekt. Daarom heb ik sinds enkele jaren een compagnon in Groningen, die 70% van de aandelen in deze locatie heeft. Hierdoor lopen zaken soepeler en draaien we meer omzet. En met twee vestigingen leg je meer gewicht in de schaal: vooral grotere opdrachtgevers nemen je eerder serieus.”

De groei van het bedrijf door de jaren heen, had volgens de ondernemer ook te maken met de gehanteerde werkwijze. „Kwaliteit en creativiteit zijn in onze branche vanzelfsprekend, daarmee kun je je niet meer onderscheiden. Wel maak je een verschil door afspraken na te komen: ’doen wat je zegt en zeggen wat je doet’. Dat lijkt heel gewoon, maar mijn ervaring is dat hier in onze sector erg nonchalant mee wordt omgesprongen. Terwijl klanten hier wel veel waarde aan hechten.”

Booiman vindt het daarnaast belangrijk om een ’klik’ te hebben met een klant. „Dit bereik je onder meer door open te communiceren. En door een potentiële klant referentieprojecten te laten zien.

Dan krijgt hij een gevoel bij jouw werk en is de prijs niet meer het enige telt.”

Investeren Desondanks gaat de crisis ook aan Booiman niet voorbij; met name de laatste twee jaar loopt de omzet terug. „Dit jaar hebben we vijf mensen moeten ontslaan. Dat hakt erin.”

Om deze moeilijke tijden te doorstaan, is het volgens de hovenier zaak om ’wakker te blijven’. „Zien of horen we dat ergens groen moet worden aangelegd, dan doen we bijvoorbeeld een folder in de bus. Ook laten we ons meer zien in de omge-

TuinenLandschap | 01 | 2014

Booiman.indd 17

>

17 23-12-13 11:48

Lag de focus van Booiman in de beginjaren op werkzaamheden voor de overheid, in de jaren daarna verschoof het zwaartepunt steeds meer naar particuliere tuinen.

ving, bijvoorbeeld door mee te doen aan open dagen.”

Continu investeren in personeel is volgens Booiman een andere troef: hij laat zijn mensen liefst elk jaar een cursus volgen. „Dit is belangrijk om een stukje kwaliteit te kunnen bieden, opgedane kennis vervaagt in de loop der tijd. En opdrachtgevers hebben snel in de gaten of je medewerkers al dan niet vakbekwaam zijn. Datzelfde geldt voor certificeringen: met name bedrijven en overheden hechten hier waarde aan. Vooral veiligheidscertificaten gooien hoge ogen.”

Om deze reden, en omdat Booiman het zelf belangrijk vindt dat zijn mensen veilig kunnen werken, behaalden zeven medewerkers onlangs het Start, Werk & Blijf veilig (SWB)-certificaat. „Wij hebben een Wajonger en een medewerker met een beperking in dienst; voor hen is het VCAexamen te hoog gegrepen. Om ook hen bewust te maken van de veiligheidsrisico’s in de werkomgeving, hebben zij het SWB-e-learningprogramma doorlopen. Dit is laagdrempelig en eenvoudig, maar toch effectief. En opdrachtgevers waarderen dit: zo wil FrieslandCampina dit traject ook gaan aanbieden aan enkele van haar medewerkers. Op deze manier kun je meerwaarde bieden aan je

opdrachtgever, waardoor je minder snel inwisselbaar bent.”

Koeientuin Ook innovatie is een rode draad door de bedrijfsvoering van Booiman, de ondernemer kijkt continu uit naar nieuwe kansen en mogelijkheden. Zo ontwikkelde hij enkele jaren geleden het groene geluidsscherm Greenwall dat in een behoefte bleek te voorzien. Op dit moment is de hovenier betrokken bij de introductie van een nieuwe vorm van koeienhuisvesting, De Koeientuin. „Nieuwe concepten en producten ontwikkelen zit mij in het bloed. En het helpt om als bedrijf voorop te kunnen lopen. Maar natuurlijk vergt het ook een stukje lef. En niet alles pakt even succesvol uit.”

Via Greenwall kwam de ondernemer ook in contact met een Zwitserse partij. Van het een kwam en ander: inmiddels heeft de hovenier al meerdere klanten in het Alpenland. „Een hovenier is daar ontzettend duur. Zelfs als wij mensen uit Nederland sturen en de reisuren in rekening brengen, zijn we toch nog goedkoper. Wie weet wat hier verder uit voortkomt. Dit voorbeeld bewijst dat innovatie altijd iets oplevert, direct en indirect.” <

Vijf tips van Henk Booiman ▸ Kom afspraken na. Dat vinden klanten belangrijk. ▸ Neem een potentiële klant mee naar een gerealiseerd project. Dan krijgt hij een gevoel bij jouw werk. ▸ Zorg voor een gevarieerd personeelsbestand, wat leeftijd betreft. Oudere werknemers brengen kennis over op jongeren. ▸ Medewerkers zijn je visitekaartje naar de markt. Hierin investeren loont. ▸ Communiceer open met je medewerkers, houd hen op de hoogte van de ontwikkelingen binnen het bedrijf. Op deze manier creëer je meer begrip voor eventuele ’moeilijke maatregelen’.

18

TuinenLandschap | 01 | 2014

Booiman.indd 18

23-12-13 11:48

Zo-zit-dat

Wat verandert er aan ontslagrecht en flexibele arbeid?

Hoveniers Staartjes* heeft gehoord dat volgend jaar het een en ander verandert op gebied van ontslagrecht en flexibele arbeid. Hij vraagt zich af wat de consequenties zijn voor zijn personeelsbeleid. Wat staat er precies op stapel?

Tekst Ralph Mens | Beeld Peter Moorman

M

inister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft onlangs de nieuwe Wet Werk en Zekerheid (WWZ) gepresenteerd. De WWZ wijzigt de ontslagregelgeving, de Werkloosheidswet (WW) en de regels over flexibele arbeid.

Volgens de plannen wordt de ontslagvergoeding vervangen door een transitievergoeding. Werknemers hebben recht op zoâ&#x20AC;&#x2122;n vergoeding als ze twee jaar in dienst zijn geweest. Hierbij maakt het niet uit of ze een vast of flexibel contract hebben. De vergoeding kent een maximum van â&#x201A;Ź75.000. De hoogte van het bedrag is afhankelijk van het aantal dienstjaren.

Deze worden lager gewaardeerd dan in de huidige kantonrechtersformule het geval is. Overigens kunnen werknemers wel bezwaar maken tegen de hoogte van de vergoeding.

Voor de eerste tien gewerkte jaren krijgt een ontslagen personeelslid straks een derde maandsalaris per jaar mee, voor de jaren daarna geldt een half maandsalaris per jaar. Voor ontslag op economische gronden, bijvoorbeeld

een reorganisatie, moet de werkgever straks aankloppen bij het UWV. Wanneer persoonlijke redenen in het spel zijn, bijvoorbeeld disfunctioneren, moet de werkgever naar de kantonrechter. Nieuw is dat de ontslagen werknemer in hoger beroep kan gaan tegen een uitspraak van de rechter. Zo lang een beroepsprocedure loopt, lopen de lasten ook gewoon door.

Een werknemer die in de WW terechtkomt, heeft daar straks nog maar maximaal twee jaar recht op, in plaats van 38 maanden nu. In de cao kan echter wel een aanvullende periode worden afgesproken.

Flexibele arbeid De WWZ moet de rechtspositie van flexibele werknemers verbeteren. Zo maken werknemers met een tijdelijk contract straks na twee jaar aanspraak op een vast contract. Nu is dat nog drie jaar.

De tussenperiode waarbinnen contracten als opeenvolgend worden gezien, wordt verdubbeld van drie naar zes maanden.

Voor seizoenmatig hovenierswerk zal deze wijziging er toe leiden dat er meer vaste dienstverbanden komen en er meer gewisseld zal worden bij tijdelijke contracten. Tevens zal er bij tijdelijke contracten van maximaal zes maanden geen proeftijd meer mogen worden opgenomen.

De Cao voor het Hoveniersbedrijf, die op 31 december 2013 afliep, kende een verkorte tussenperiode van 32 dagen na drie opeenvolgende tijdelijke contracten. Het is nog niet duidelijk hoe dit in de nieuwe cao is geregeld aangezien de onderhandelingen daarover nog liepen op moment van schrijven.

De nieuwe wet gaat stapsgewijs in. De regelgeving voor flexibele arbeid moet op 1 juli 2014 in werking treden. De nieuwe ontslagregelgeving gaat op 1 juli 2015 in.

De WW wordt vanaf 1 juli 2016 teruggebracht met een maand per kwartaal.

Werknemers die vanaf 1 juli 2019 worden ontslagen, hebben nog maximaal 24 maanden recht op een WW-uitkering. De WWZ moet nog wel door de Tweede en Eerste Kamer worden goedgekeurd. <

Ralph Mens is vakredacteur voor Tuin en Landschap, E rmens@hortipoint.nl

Hoe-zit-dat?

* Deze naam is fictief

Heeft u vragen of problemen die geschikt zijn voor bespreking in de rubriek Zo-zit-dat, laat het de redactie weten. Met behulp van een deskundige trachten wij het juiste antwoord of de juiste aanpak van uw probleem te vinden.

TuinenLandschap | 01 | 2014

Zo-zit-dat.indd 19

19 23-12-13 10:53

Ontwerp en Inrichting

Carrie Preston, www.studiotoop.nl

Jasper Helmantel, www.cruydthoeck.nl

Strak en modern, maar toch boordevol natuur De Inclusieve Tuin in Appeltern heeft een strakke vormgeving, maar is desondanks rijk aan natuur door een juiste combinatie van gecultiveerde en wilde planten. Het icoon van de moderne tuin – de rechthoekige vijver – ligt centraal. Maar dan wel met een twist, zodat ook die boordevol planten en dieren zit.

Tekst en beeld Miranda Vrolijk

O

m de verstening van tuinen tegen te gaan, hebben VARA’s Vroege Vogels en het tijdschrift Groei&Bloei de handen ineengeslagen. Zij lieten Jasper Helmantel en Carrie Preston een voorbeeldtuin maken boordevol planten en dierenleven. Vroege Vogels voert al langer campagne om van tuinen natuurreservaten te maken en Groei&Bloei wil het consumenten gemakkelijk maken om weer planten in de tuin te zetten met haar ’26-planten-plan’. Die twee insteken zijn door Helmantel en Preston gecombineerd in ’De Inclusieve Tuin’ die in 2012 is aangelegd in Appeltern.

De naam is een knipoog naar al die tuinen die tegenwoordig als ’exclusief’ worden betiteld, legt Preston uit. „Strakke moderne tuinen die uitblinken in luxe dode materialen, maar die vaak ook exclusief planten, bloemen en insecten zijn.

20

Wij hebben ook een strakke, moderne tuin gemaakt, maar dan inclusief planten- en dierenleven.” „Een tuin die wel rijk aan natuur is, maar niet natuurlijk oogt”, vervolgt Helmantel. „Dus geen standaard organische vormgeving met kronkelende paadjes en hier en daar een omgevallen boomstam. Voor die vogels of vlinders maakt dat toch niet uit.”

Als uitgangspunt hebben de ontwerpers een denkbeeldige volledig betegelde tuin genomen. In de voorbeeldtuin laten zij zien wat je daarmee kunt doen. De doorsnee betonnen 40 bij 60 cm-tegel, die je in elke net opgeleverde Vinex-tuin aantreft, vormt de basis van de tuin. „Wij laten zien dat je door een goede vormgeving daar een heel mooie tuin van kunt maken”, zegt Preston.

De blikvanger in de tuin is de vijver.

De vormgeving ervan is een knipoog

naar de rechthoekige, verhoogde vijver die nu al zo’n vijftien jaar in zwang is. „Zo’n langwerpige spiegelvijver heeft echter geen enkele natuurwaarde”, zegt Preston. Omdat de vijver zo herkenbaar en iconisch is, hebben de twee hem wel in hun voorbeeldtuin toegepast, maar dan opengebroken zodat er meer ruimte is voor planten en dieren. De oever loopt aan een kant van de vijver die 1 m diep is, langzaam op. Dit gedeelte is ingeplant met een inheemse moerasvegetatie. „Water in de tuin trekt een heel eigen insectenleven aan, en is daarom belangrijk om toe te passen als je een tuinreservaat wilt maken”, zegt Helmantel.

Van de betonnen Vinex-tegels zijn zitbanken gestapeld. Die komen overal in de tuin terug en vormen zo een ritmisch geheel. Preston en Helmantel wilden dat de hele tuin bruikbaar zou zijn,

TuinenLandschap | 01 | 2014

DeInclusieveTuin.indd 20

23-12-13 11:49

In de gestapelde zitbanken zijn insectenhotels geïntegreerd. Daarvoor zijn af en toe tegels weggelaten, de leegtes zijn opgevuld met hout, bamboe en bakstenen met speciale gaatjes en gleuven. De hotels zullen insecten aantrekken en die weer vogels. „Op deze manier zijn de insectenhabitats in de vormgeving geïntegreerd. Vaak zijn insectenhotels alleenstaande objecten in een tuin. Maar dat hoeft dus niet”, aldus Preston. Om de paar jaar zal het materiaal - met name het bamboe en hout - aangevuld of vervangen moeten worden. Als fundering van de bankjes zijn drie tegels in de grond gestapeld.

Tussen de moerasvegetatie zijn stapstenen geplaatst zodat je de natuur dichtbij kunt beleven.

>

TuinenLandschap | 01 | 2014

DeInclusieveTuin.indd 21

21 23-12-13 11:49

dat de tuin actief uitnodigt om erin te verblijven. Daarom zijn overal in de tuin zitplekken geïntegreerd die variëren in formaat. Preston: „Het hoofdterras is iets groter dan de rest. Daaromheen ligt een verzameling kleinere plekjes die allemaal met elkaar verbonden zijn. Als je door de tuin loopt, dan heb je overal keuzes om links- of rechtsaf te slaan, je vloeit als het ware door de tuin.’’ Daarnaast is door deze vormgeving de tuin heel geschikt om bijvoorbeeld een feest te geven. Ook kan de gebruiker gedurende de dag daar gaan zitten, waar hij dat het prettigst vindt. Om dit verplaatsen te stimuleren heeft Preston behalve het permanente meubilair ook lichte, flexibele stoeltjes in de tuin geplaatst. „Zodat je niet met zwaar meubilair hoeft te slepen.’’

Qua beplanting zijn er vier verschillende zones te onderscheiden: centraal ligt de reeds genoemde moerastuin, daaromheen de vasteplantenweide, langs de randen de zogenoemde vogelbosjes en helemaal achterin de snoeptuin bij het

kasje. „Maar de hele tuin is wel een eenheid, het is geen gefragmenteerd geheel geworden omdat we de planten overal in de tuin herhalen’’, benadrukt Helmantel.

De 26 planten van Groei&Bloei vormen de basis. Dit zijn min of meer gegarandeerde planten, die niet al te kieskeurig zijn en het eigenlijk altijd en overal doen.

Groei&Bloei wil mensen daarmee op weg helpen in de wereld van planten, omdat velen nogal eens geïntimideerd raken door de enorme hoeveelheid die er is.

Behalve de 26 basisplanten hebben de twee ook een reeks inheemse planten toegepast. „Daarmee krijgt de tuin veel meer natuurwaarde omdat het vaak waardplanten zijn voor insecten. Wij willen mensen hiermee op het idee brengen om ook uit het inheemse plantenbestand te putten. Want we hebben ontzettend veel leuke, bruikbare wilde planten’’, zegt Helmantel. De ontwerpers hebben gekozen voor die inheemse soorten die al als tuinplant worden toegepast en zich redelijk gedragen. „Dus niet de notoire

De vijver en het moerasgedeelte vormen het meest ecologische deel van de tuin omdat hierin uitsluitend inheemse planten zijn gebruikt. De vijver is 1 m diep en gaat via een natte oever (waterdiepte 30-50 cm) glooiend over in de moeraszone. Op de verschillende hoogtes zijn diverse waterplanten door elkaar gezet, per m2 zo’n 7 à 8 stuks. De planten zullen volgens Helmantel zelf de plek en waterdiepte zoeken waarop zij het beste gedijen. In de vijver zijn vooral veel zuurstofplanten gezet, onder meer Nymphea alba, Elodea canadensis en Stratiotes aloides. Op een waterdiepte van 30-50 cm zijn onder meer Butomus umbellatus (zwanebloem), Saggitaria saggitifolia (pijlkruid), Hippuris vulgaris (lidsteng), Hydrocharis morsus-ranae (kikkerbeet) en Comarum palustre (wateraardbei) aangeplant. In de ondiepe moeraszoom groeien onder meer Alisma plantago-aquatica, Mentha aquatica, M. pulegium, Lysimachia vulgaris, Pulicaria dysenterica en Myosotis scorpioides (moerasvergeet-mij-nietje).

22

woekeraars, maar planten waar je niet meteen een buil aan valt.” Bijvoorbeeld Scabiosa columbaria, Succisa pratensis, Knautia arvense en Malva alcea.

Planten weven Bij de aanplant zijn de planten door elkaar ’geweven’. Helmantel onderscheidt in dat weefstel structuur-, vul- en weefof -accentplanten. De structuurplanten dragen de border omdat ze zoals Persicaria amplexicaulis ’JS Caliente’, Hesperis matronalis of Helenium ’Moerheim Beauty’, lang bloeien. De weef- en accentplanten zijn de planten die een deel van het jaar de border vanwege hun vorm of bloei een accent geven, bijvoorbeeld Heuchera ’Mocha’ of Miscanthus sinensis ’Kleine Silberspinne’. Met vulplanten als Sedum ’Matrona’, Silene dioica en Origanum vulgare, zijn de borders opgevuld. „Het is nu niet erg als de planten gaan wandelen, je hoeft alleen maar in te grijpen als het uit de hand dreigt te lopen.’’ <

De Inclusieve Tuin Locatie De Tuinen van Appeltern Opgeleverd in 2012 Opdrachtgevers Groei&Bloei, Vroege Vogels en Tuinen van Appeltern Ontwerp Carrie Preston van Studio TOOP Tuinarchitectuur in Amersfoort en Jasper Helmantel van de Cruydt-Hoeck in Nijerberkoop Aanleg Van Ooijen Hoveniers in samenwerking met Carrie Preston en Jasper Helmantel Onderhoud Van Ooijen Hoveniers Beplanting De basisbeplanting bestaat uit het 26-planten-plan van het tijdschrift Groei&Bloei. Deze 26 planten: ▸ gedijen op de meeste standplaatsen en grondsoorten ▸ verdragen regen, wind en droogte ▸ vallen niet om ▸ zijn niet ziektegevoelig ▸ woekeren niet ▸ zijn goed te combineren ▸ zorgen voor jaarrond kijkplezier ▸ gevarieerd in hoogte, kleuren, bloem- en bladvormen ▸ aantrekkelijk voor vlinders en andere insecten Meer informatie www.groei.nl en www.vroegevogels.nl

TuinenLandschap | 01 | 2014

DeInclusieveTuin.indd 22

23-12-13 11:49

Qua beplanting is de tuin heel dynamisch, in elk seizoen ziet de tuin er compleet anders uit. Op de foto’s is het volop herfst en donimeren de siergrassen als Pennisetum alopecuroides ’Cassian’ en Deschampsia cespitosa ’Goldschleier’ en herfstbloeiers als Helenium ’Moerheim Beauty’ en Geranium ’Anne Thomson’. Zomers zijn het met name de bloeiers in de vasteplantenweide die voor een vrolijke kleurenrijkdom zorgen. Voor kleur in het vroege voorjaar zijn verwilderingsbollen aangeplant als Arum italicum, Chionodoxa siehei, Crocus tommasinianus en Scilla siberica.

De drie Liquidambar styraciflua stonden al in de tuin, Preston en Helmantel hebben er dankbaar gebruik van gemaakt: in de herfst zorgen zij voor een spectaculaire herfstverkleuring. Langs de randen van de tuin zijn de zogenoemde vogelbosjes gecreëerd: een intensieve struikenlaag met veel bloei en bessen, met een onderbegroeiing van vaste planten. In de struikenlaag groeien uit het 26-planten-plan onder meer Hedera helix ’Arborescens Groep’, Magnolia stellata, Amelanchier lamarckii en Buddleja davidii ’Nanho Blue’, aangevuld met onder meer de inheemse Aronia macrocarpa en Cornus mas. In de onderbeplanting is uit het 26-planten-plan onder meer Anemone x hybrida ’Honorine Jobert’ en Brunnera macrophylla ’Jack Frost’ toegepast aangevuld met onder meer Deschampsia cespitosa ’Goldschleier’ en Carex pendula.

TuinenLandschap | 01 | 2014

DeInclusieveTuin.indd 23

23 23-12-13 11:49

Ontwerp en Inrichting

Spelen in de voortuin Vanwege de plaatsing van een trampoline in de voortuin besloten de tuineigenaren hun gehele tuin aan te passen. Hun moderne â&#x20AC;&#x2122;boerderijâ&#x20AC;&#x2122; in de landelijke omgeving van Soest vroeg om een passend ontwerp. Freek de Gruijter ging op zoek naar eigentijdse varianten. Om spanning en sfeer in een tuin te krijgen zijn planten voor hem het ideale instrument.

Tekst en beeld Modeste Herwig

24

TuinenLandschap | 01 |2014

TuinVanGruiter.indd 24

23-12-13 10:53

De kinderen kunnen veilig spelen in de voortuin. Rondom de trampoline een smalle rand met Cornus stolonifera ’Kelsey’, de struikklimop Hedera hibernica ’Arbori Compact’, Helleborus argutifolius en Alchemilla mollis.

V

Freek de Gruijter www.degruijtertuinen.nl/ www.tuike-tuike.nl

olgens Freek de Gruijter draait het bij een tuinontwerp om de woning, de mensen en de omgeving. Een tuin is de plek waar deze drie elementen met elkaar in verbinding gebracht worden tot een harmonieus geheel. Verbinding was daarom het uitgangspunt bij dit ontwerp. Daarnaast kwam in het eerste gesprek naar voren dat de eigenaren hun huis als een moderne boerderij beschouwen. De woning van de familie ligt in een landelijke omgeving, rondom staan diverse oude boerderijen. Bij het kiezen van materialen heeft De Gruijter daarom gezocht naar moderne varianten van materialen die traditioneel rond een boerderij toegepast worden. Basaltkeitjes van 12x12 cm komen wat kleur betreft overeen met de spatrand van de woning. Ze refereren aan de bekende kasseien die je vaak aantreft bij oude boerderijen. Als tweede materiaal is maasgrind gekozen, dat goed past bij de witte muren van het huis. Overal wordt de verharding van keitjes en grind herhaald.

De voortuin bestond voornamelijk uit grind, met daarin enkele struiken en bomen: Prunus laurocerasus en Amelanchier bij de voordeur, een oude knotwilg bij de weg, verder twee forse Metasequioa, een treurberk en een Acer palmatum. De voortuin had geen erfafscheiding en er was geen groen tegen het huis toegepast. In het midden heeft De Gruijter een oprit gemaakt. Zo creëerde hij links daarvan ruimte voor de trampoline en rechts een extra speelplek voor de kinderen bij de oude knotwilg. Alle aanwezige heesters bleven behouden in het ontwerp, om direct een volwassen uitstraling te creëren. Richting entree kwam langs de erfgrens een natuurlijk ogende beplanting, met onder andere Alchemilla, Perovskia, Yucca, Salix en Buddleja.

In de voortuin zijn nieuwe afscheidingen langs de erfgrens gemaakt. Zo wordt de tuin van de stoep gescheiden door een 1,10 m hoog hek van kastanjehout. Tegen het hek groeien om inkijk te voorkomen vaste planten en heesters, in plaats

van een haag. Calamagrostis x acutiflora ’Karl Foerster’, Lonicera henryi, Salix elaeagnos ’Angustifolia’ en Hedera zorgen voor een natuurlijke uitstraling. Het hoogteverschil wordt opgevangen door een gemetseld muurtje. De hekwerken van kastanjehout suggereren een boerenverleden en fungeren tevens als steun voor de beplanting.

Daarnaast voorzien ze in de gewenste veiligheid voor de spelende kinderen. De schutting van wilgentenen lijkt een logische keuze in verband met de aanwezige oude wilg en geeft de eigenaren en buren privacy.

Rondom de woning loopt een pad. De Gruijter heeft die voor een deel 90 cm vanaf de buitenmuren gelegd. Zo ontstond er ruimte voor beplanting.

Hier zijn schermbloemige (dus geen boeren-) hortensia’s aangeplant. Deze zorgen ervoor dat de woning aansluiting krijgt bij de rest van de omringende tuin. Ook de buxusbollen tegen de woning verbinden de zijtuin en dragen bij aan een rustig, maar toch groen gevoel. Het pad van keitjes doorbreekt het grind en zorgt hierdoor voor duidelijkheid. Bovendien voorziet het de woning van een ’sokkel’, het zet het huis in verhouding met zijn omgeving.

De achtertuin Verder richting achtertuin gaat het pad van keitjes over in een grindpad dat leidt tot een modern terras van Oud Hollandse tegels (Schellevis 60 x 60 cm). De wens was hier rustig te kunnen zitten onder de oude appelboom. Dit resulteerde in een ruim terras met een rustige, onderhoudsvriendelijke beplanting. Rondom de stam van de appelboom is een vak met Liriope muscari aangelegd. In de smalle plantvakken langs de erfgrens staan Corylopsis pauciflora, Hydrangea macrophylla en Tamarix racemosa. Vinca minor en Pachysandra terminalis fungeren als bodembedekkers tussen de heesters. >

TuinenLandschap | 01 |2014

TuinVanGruiter.indd 25

25 23-12-13 10:53

Inkijk vanaf de weg wordt voorkomen door een begroeiing van Calamagrostis x acutiflora ’Karl Foerster’, Lonicera henryi, Salix elaeagnos ’Angustifolia’ en Hedera. De planten hebben steun van het hek. Om de landelijke sfeer te benadrukken is dit van kastanjehout gemaakt.

Een overzicht van de achtertuin met in het midden de oude appelboom. Op de zonnigste plek een royale eettafel, gemakkelijk te bereiken vanuit de openslaande deuren. Links een schaduwrijke plek onder de boom. Rondom een beplanting van Hydrangea macrophylla, Tamarix racemosa, Corylopsis pauciflora, Vinca minor en Pachysandra terminalis. De appelboom staat centraal in de achtertuin. De grote boom geeft hoogte aan het ontwerp en benadrukt de

26

In de achtertuin is een ruim terras aangelegd onder de oude appelboom. De verharding bestaat uit 60 x 60 cm antraciet grijze Oud-Hollandse tegels (Schellevis). Tegen de woning buxusbollen om het huis met de tuin te verbinden. De hoge haag van Cupressocyparis leylandii op de erfgrens maakt de omgeving extra groen. De oude boerderij van de buren, met grote rieten kap, vormt een sfeervolle achtergrond.

seizoenen met bloesem in de lente en een flinke oogst appels in de nazomer. Door het bladerdak is het gebruik van een parasol niet nodig en wordt bovendien inkijk voorkomen. Rondom de stam een vak vol Liriope muscari, deze sterke wintergroene bodembedekker groeit prima onder bomen en struiken. Onderhoud is niet nodig, er wordt alleen af en toe wat blad of appels tussen het loof weggehaald. Er zijn acht planten per vierkante meter gebruikt.

Vanaf de achtertuin loopt een grindpad door de smalle zijtuin naar de voortuin. Aan het eind gaat het grind over in een bestrating van 12 x 12 cm basaltkeitjes. Tegen het huis zijn vakken met buxusbollen aangeplant en bij de keukendeur schermbloemige Hydrangea.

Rechts groeien voor het lage hek een roos, Hedera en Lonicera nitida. Het grind ligt op een aangetrilde puinlaag.

TuinenLandschap | 01 | 2014

TuinVanGruiter.indd 26

23-12-13 10:53

Uitgelicht

Wilgentenen schutting Verse een- of tweejarige wilgenscheuten zijn uitstekend te gebruiken voor een schutting. De levensduur van een wilgentenen schutting is afhankelijk van de dikte van de tenen en de standplaats, zeven tot tien jaar. De lengte van tweejarige scheuten (bleeslatten) is ongeveer 4 m. Het bovenste dunne deel wordt afgeknipt, vaak moet er aan de onderkant ook wat af. De lengte om mee te werken is dan circa 3 m. Reken voor een schutting van 2m hoog ongeveer 80 wilgentenen boven elkaar. Of reken twee bossen wilgentenen per meter voor een schutting van 180 cm hoog.

Van Aalsburg Griendhouthandel uit Hellouw heeft deze wilgentenen schutting gemaakt. De medewerkers zijn begonnen met het plaatsen van rondhouten kastanjepalen met een diameter van 6 cm. De palen staan op 60 cm

van elkaar, dit zorgt voor voldoende stevigheid. Eerst is met een palenboor een 60 tot 80 cm diep gat gemaakt, daarna zijn de palen zuivergesteld op ĂŠĂŠn lijn met behulp van een draad en waterpas.

De gaten zijn gevuld met zand en water.

Na het wegzakken van het water staan de palen stevig. De palen zijn na plaatsing op de juiste hoogte afgezaagd.

De wilgentakken zijn om en om kruislings tussen de palen gevlochten. De dikke takken zijn om de 30 cm vastgezet. Hierdoor staan de palen stevig in het vlechtwerk. Tijdens het vlechten werden de wilgentenen regelmatig stevig naar beneden gedrukt. Hier is een mix van dunne en wat dikkere wilgentenen gekozen. De wilgentenen dienen vers te zijn vanwege de flexibiliteit. Ze worden ontdaan van zijtakjes wanneer de schutting klaar is.

N

>

TuinenLandschap | 01 | 2014

TuinVanGruiter.indd 27

27 23-12-13 10:54

540862.indd 28

30-12-2013 10:53:58

540863.indd 29

30-12-2013 10:53:48

Aanleg en Onderhoud

Zin en onzin van w Wortelgeleiding is al jaren een omstreden onderwerp in de boomverzorging. Wat volgens sommigen een ideaal hulpmiddel is tegen wortelopdruk, is volgens anderen weggegooid geld. Voorstanders en critici leggen uit waarom wortelgeleiding volgens hen wel of niet werkt.

Tekst Peter Bennink| Beeld Greenmax, Gerrit-Jan van Prooijen

Uit het onderzoek van Van Prooijen bleek dat wortels die onder de schermen uitgroeien rechtstreeks omhoog groeien en vervolgens toch zorgen voor wortelopdruk.

Wortels groeien toch weer omhoog Gerrit-Jan van Prooijen, eigenaar van Prohold in Arnhem, heeft geen positieve ervaringen met wortelgeleiding. Bij een bewortelingsonderzoek dat hij deed in Amsterdam bleek dat ondanks de geplaatste schermen bij alle drie de bomen die hij onderzocht de wortels zodra ze voorbij het wortelscherm gegroeid waren, direct omhoog groeiden en onder de bestrating hun weg vervolgden.

Van Prooijen gelooft dan ook dat je wortels moet verleiden om te groeien waar je ze hebben wilt, in plaats van ze te verbieden om te groeien waar je ze niet hebben wilt. „Boomwortels zijn net als pubers: „Ze groeien als gekken, zoeken voortdurend grenzen op, als je even niet oplet dan gaan ze over die grenzen heen en ze laten zich moeilijk sturen”, aldus Van Prooijen Bij het onderzoek in Amsterdam onderzocht Van Prooijen 3 (van een groep van 38) groeiplaatsen die 10 jaar eerder waren ingericht, waarbij Deeproot wortelgeleidingsschermen gebruikt zijn.

Doel was om erachter te komen of wortelgeleiding een effectieve manier is om wortelopdruk te voorkomen.

De plantplaatsen waren ingericht in

30

een bestaand profiel, een strook klinkers met een fundering van een dikke laag steenkorrels, tussen een geasfalteerde rijbaan en een geasfalteerd fietspad.

Hierin zijn gaten gemaakt waarin de platanen zijn geplant en ondergronds verankerd.

Wortelgeleidingsschermen moesten de wortels de diepte in leiden en voorkomen dat ze direct tegen de onderkant van de bestrating zouden groeien en opdruk geven. Daarbij is de omringende groeiplaats verbeterd met gebruikmaking van de TFI (Tree Fertilizer Injector), waarbij onder druk scheuren in de bodem worden gemaakt waarin een voedzaam substraat gespoten wordt. De zo gecreëerde scheuren bieden de wortels een aantrekkelijke groeiplaats dieper in de grond.

De drie onderzochte bomen zijn als volgt gekozen: bij één groeiplaats was er duidelijk sprake van wortelopdruk. Bij één boom waren er de eerste tekenen van wortelopdruk te zien en bij de derde boom was er helemaal niets te zien.

Bij het onderzoek bleek dat alle drie de bomen een vergelijkbaar wortelpatroon lieten zien. Steeds groeiden wortels direct nadat ze voorbij het wortelscherm

kwamen, langs de buitenkant van de wortelschermen loodrecht omhoog om vervolgens tegen de onderkant van de bestrating hun weg te vervolgen.

De conclusie van Van Prooijen is dat de wortelgeleidingsschermen hier weinig zin hebben omdat de boom de neiging heeft om zodra de wortels de onderkant van het scherm passeren, loodrecht omhoog te groeien. De grond achter de schermen is verdicht, want daarbovenop ligt immers de bestrating. Direct tegen de schermen aan (aan de buitenkant van het scherm) kun je de grond niet goed verdichten omdat de schermen blijven meegeven, aan de binnenkant ervan zit immers de wortelkluit.

Van Prooijen: „Een smalle strook direct tegen de buitenkant van het scherm is dus doorwortelbaar. Als ze daar eenmaal omhoog gegroeid zijn, vervolgen ze hun weg onder de klinkers, net zoals ze gedaan zouden hebben zonder wortelgeleiding.” <

TuinenLandschap | 01 | 2014

Wortelgeleiding.indd 30

23-12-13 13:13

n wortelgeleiding Wortelwering en wortelgeleiding Een wortelweringswand is aan beide zijden glad en alleen bedoeld om wortels tegen te houden.

Een wortelgeleidingswand moet de wortels naar beneden leiden en wordt veelal rond een boom geplaatst om opdruk van bestrating te voorkomen.

Verticale ribben op de panelen leiden de wortels naar beneden en voorkomen dat de wortels gaan rondgroeien aan de binnenkant van het scherm. Een dubbele bovenrand voorkomt dat wortels eroverheen groeien en grondankers zorgen ervoor dat de schermen niet door de wortels omhooggedrukt worden als deze eronderdoor groeien.

Als de wortels die onder de schermen door groeien in goed doorwortelbare grond terecht komen, blijven ze op diepte is de ervaring van Greenmax.

Hulpmiddel, geen wondermiddel Henk Werner, adviseur bij Pius Floris boomverzorging Amsterdam was des­ tijds betrokken bij het planten van de bomen in de Spuistraat. Volgens Werner hebben de wortelgeleidingsschermen wel degelijk hun waarde bewezen. Ook bij de bomen in Amsterdam die Van Prooijen heeft onderzocht: „De bomen in de Spuistraat staan er al tien jaar goed te groeien, middenin de verharding. Toch is maar bij de helft in beperkte mate wor­ telopdruk zichtbaar. Dat geeft aan dat de genomen maatregelen werken, ook de wortelgeleidingsschermen. Zonder Deep­ root was het veel erger geweest.”

De wortels die achter het scherm omhoog groeien en onder de bestrating groeien kunnen volgens Werner logi­ scherwijs geen stabiliteitswortels zijn.

Door de knik onder het scherm door kan de wortel mechanisch gezien geen trek­ kracht meer leveren. Bij het herstellen van het straatwerk kun je deze wortels daarom afkappen zonder de stabiliteit van de boom aan te tasten.

Volgens Werner moet je wortelscher­ men niet afschrijven omdat je toch wor­ telopdruk hebt, maar je moet de situatie met wortelschermen afzetten tegen die

zonder: „Zonder Deeproot had je eerder en meer wortelopdruk gehad. Bovendien had je opdruk gehad van stabiliteits­ wortels omdat de boom zich zo hoog mogelijk in de bodem verankert. Dan waren de mogelijkheden voor herstel minder geweest omdat je die wortels niet zomaar kan verwijderen.”

De kritiek op de wortelschermen komt volgens Werner mede door het beeld dat ontstaan is toen wortelgeleiding voor het eerst geïmporteerd werd uit Amerika. Werner: „De leveranciers, maar ook wijzelf, hebben het te enthousiast gepresenteerd als het ei van Columbus.

De Amsterdamse politiek pakte dit op, en al snel ontstond het idee dat dé oplossing voor wortelopdruk gevonden was.”

Deze hoge verwachtingen kan het product volgens Werner niet waarmaken, maar dat neemt niet weg dat de wor­ telschermen hun waarde inmiddels in de praktijk bewezen hebben. Het moet dan volgens hem wel gezien worden als een hulpmiddel, niet als wondermid­ del. „We kunnen allemaal berekenen hoeveel kuub doorwortelbare ruimte een boom nodig heeft, en we weten dat je die ruimte in de stad vrijwel nooit hebt. Als

we dan toch bomen willen, dan moe­ ten we accepteren dat zoiets werk kost.

Wortelgeleiding is een middel om dat werk aanzienlijk kan vergemakkelijken, beperken en uitstellen en zo per saldo goedkoper te maken.”

Marco Brouwers, van Greenmax, de leverancier van Deeproot voegt toe dat de effectiviteit van wortelgeleiding staat of valt met hoe de groeiplaats is ingericht.

De wortels moeten volgens Brouwers, als ze eenmaal onder de schermen door groeien, een goede doorwortelbare grond hebben. Dat kan volgens hem bijvoor­ beeld met een groeiplaatsconstructie of met bomenzand. Daarnaast dient de grond achter de schermen meer verdicht te worden aangezien de boomwortels de weg van de minste weerstand zoeken.

Brouwers: „In het westen van het land wordt de wortelruimte vaak beperkt door de fluctuerende en hoge grondwaterstan­ den. Kijk daarom eerst of Deeproot een geschikt middel is voor de locatie, en kies de schermen in de juiste hoogte.

Bij de juiste toepassing is Deeproot een nuttig middel. Ik heb talloze voorbeel­ den waar het naar volle tevredenheid is toegepast.” <

TuinenLandschap | 01 | 2014

Wortelgeleiding.indd 31

31 23-12-13 13:13

Aanleg en Onderhoud

Tijdelijke droogval stimuleert groei van helofyten Veel oppervlaktewateren hebben te kampen met blauwalgen en algenbloei. Tijdelijke droogval heeft een positieve invloed op deze problematiek, zo blijkt uit recent onderzoek. Deze techniek is ook goed toepasbaar in wateren in het stedelijk en landelijk gebied.

Tekst en Beeld Henk-Jan van der Veen

H

Na het droogvallen van de bodem van het petgat in het grote compartiment, ontwikkelde zich hier een gevarieerde water- en oevervegetatie.

et was een opmerkelijk gezicht, de rechthoekige stalen constructie aan de rand van de Rottige Meente. Het roestbruine gevaarte lag dwars in een van de petgaten en was voor bezoekers van de vogelkijkhut niet te missen. Het riep de nodige vragen op bij het publiek: herrees hier een imposant bouwwerk of had het iets te maken met natuurontwikkeling?

Feit is dat het moerasgebied al lange tijd kampt met waterkwaliteitsproblemen. Op veel lokaties is het water troebel, het doorzicht amper 30 cm en er ontbreekt een gevarieerde onderwateren oevervegetatie. Met name de brasem domineert de visstand en veroorzaakt opwerveling van de bodem. Ook windwerking draagt sterk bij aan vertroebeling van het water. De afgelopen twintig jaar is het inlaatwater vanuit het omliggende boezemkanaal sterk verbeterd, waarvan vooral de trilvenen in het reservaat profiteren. Een omslag naar helderder water met een gevarieerde water- en oevervegetatie is echter achterwege gebleven. Een goede verklaring hiervoor kon tot op heden niet worden gevonden.

Beheerders bleven aankijken tegen een verstoord watersysteem met algenbloei en hoge concentraties blauwalg in de zomermaanden.

Blauwalg is hardnekkig In de kleine compartimenten werd het water ongemoeid gelaten. Ook deze groeiden snel vol met waterpest en glanzend fonteinkruid, maar de soortenrijkdom was minder groot dan in het grote compartiment.

32

„Deze situatie is exemplarisch voor veel oppervlaktewateren in de stad en het buitengebied’’, zegt projectleider PietJan Westendorp van ingenieursbureau Witteveen+Bos. Oorzaak: een verstoorde

nutriëntenbalans. „De afgelopen dertig jaar hebben zich grote hoeveelheden stikstof en fosfaat in de bodem opgehoopt. Het inlaatwater mag dan sterk verbeterd zijn, als de bodem nog veel nutriënten bevat, blijven deze opneembaar voor planten. Blauwalg en algenbloei zijn hardnekkig en je ziet dat het systeem vaak niet in staat is de balans te herstellen’’, weet Westendorp.

Zomer- en winterpeil Een van de verklaringen voor dit probleem volgens Westendorp is het ontbreken van een natuurlijke peildynamiek. „Vroeger was een verschil van meer dan een meter tussen zomer- en winterpeil heel gebruikelijk. In de zomer vielen sloten en plassen regelmatig droog.

Na herstel van het waterpeil keerden waterplanten massaal terug en werd het water helderder. Ervaringen in het Naardermeer, de Oostvaardersplassen en het rivierengebied laten dit ook duidelijk zien’’, aldus Westendorp.

Droogval zorgt ervoor dat zuurstof in de bodem doordringt. Hierdoor oxideren ijzerverbindingen, waaraan fosfaat kan binden. Stikstofverbindingen worden omgezet en verdwijnen in de lucht als stikstofgas. Westendorp: „In het huidige waterbeheer ontbreekt tijdelijke droogval. Peilen zijn kunstmatig hoog omdat watergangen meerdere gebruiksfuncties hebben, zoals scheepvaart, recreatie, aan- en afvoer van water of vanwege de esthetische waarde. Het overschot aan nutriënten verdwijnt daardoor niet op natuurlijke wijze uit het systeem. Bovendien is de maatregel niet bekend en waarschijnlijk niet geliefd bij beheerders, want hoe leg je een bewoner uit dat je een stadsvijver tijdelijk laat droogvallen, met het risico op bijvoorbeeld stank?’’

Om een beter beeld te krijgen van de mogelijkheden en effecten van tijdelijke droogval, startte STOWA (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer) samen met Staatsbosbeheer in 2011 een droogvalproef. De vier locaties in Fries-

TuinenLandschap | 01 | 2014

Droogvalproef.indd 32

23-12-13 10:54

n

De proef in de Rottige Meente bestond uit twee afgescheiden compartimenten: één grote van 1.500 m2 (in het midden tussen de twee damwanden) en een kleinere van 400 m2 (linksachter het grote compartiment).

land en Groningen bestonden uit een veen-, zand-, en kleibodem. Westendorp: „Op drie lokaties was droogval makkelijk te realiseren. Een gronddam en afsluiten van duikers was voldoende. Alleen in de Rottige Meente was een stevige constructie noodzakelijk vanwege de moerassige bodem.’’

„Het levende bewijs dat droogval een positief effect heeft op de water- en oevervegetatie’’, concludeert de projectleider.

De proef voldeed aan de verwachtingen. Naast herstel van de watervegetatie is het doorzicht van het water sterk toegenomen. „We konden tijdens de proef met gemak de bodem van het

anderhalf meter diepe petgat zien.’’

Daarnaast toonde wateronderzoek aan dat de hoeveelheid stikstof en fosfaat sterk waren afgenomen. Hierdoor was de watervegetatie in het grote compartiment gevarieerder dan in de twee kleine.

Dit ondersteunt de theorie van tijdelijke droogval, aldus Westendorp. <

Leegvissen De proef in de Rottige Meente bestond uit twee afgescheiden ruimtes: één grote van 1.500 m2 en een kleinere van 400 m2. ,,Na het leegvissen van de compartimenten is in juni het water uit het grote compartiment gepompt en heeft de bodem drie maanden drooggelegen. In het andere compartiment is het waterpeil gelijkgebleven’’, vertelt Westendorp.

Na het plaatsen van de damwand kwam de vegetatieontwikkeling goed op gang. Het kleine compartiment groeide snel dicht met vooral waterpest. In het grote compartiment ontwikkelde zich vrijwel geen waterpest, maar wel verschillende soorten kranswieren en fonteinkruiden en zelfs een zeldzame glanswiersoort. Op en rond de oevers vestigden zich riet en grote lisdodde.

Tips Volgens de Europese Kaderrichtlijn Water moeten alle oppervlaktewateren in 2015 een goede waterkwaliteit hebben. Dit is een lastige opgave, omdat veel stadswateren jaarlijks belast worden met stikstof en fosfaat.

Via lozingen, riooloverstorten en dumping van afval komen deze in het water terecht.

Ook grote concentraties watervogels (strooien van brood) en hondenuitlaatplaatsen naast stedelijk oppervlaktewater zorgen voor inspoeling van meststoffen.

Na het onderzoek zijn een aantal selectiecriteria voor droogval ontwikkeld.

Westendorp: „Hoe meer een gebied voldoet aan een aantal basiseisen, hoe beter het

resultaat van droogval is. Kijk bij blauwalg naar de nutriëntenbalans van het watersysteem en de samenstelling van de bodem. Die moet bestaan uit voldoende ijzermoleculen om tijdens de droogval fosfaat te kunnen binden. Het waterschap kan vaak al diverse gegevens aanleveren. Heeft de watergang een flauw talud, dan is dit gunstig voor de uitbreiding van riet en andere helofyten. Verder is het een voordeel als de gebruiksfunctie van een watergang makkelijk op te heffen of te verplaatsen is. Tip: combineer droogval met groot onderhoud, bijvoorbeeld vervangen van beschoeiing.’’

TuinenLandschap | 01 | 2014

Droogvalproef.indd 33

33 23-12-13 10:54

Werk in uitvoering

Wat Wie

Tekst Peter Bennink Beeld Gerdien de Nooy

Zelf een bijzondere aanlegof onderhoudsklus voor deze rubriek? Mail naar

pbennink@hortipoint.nl

34

Stobben frezen Eres Boomverzorging, Doetinchem In de binnentuin van Huis Bergh in ’s-Heerenberg staat Cees Schreuder van Eres Boomverzorging een stobbe weg te frezen. Eres zaagde twee dikke paardenkastanjes om, waarvan één met een doorsnee van twee meter, omdat ze instabiel waren geworden door de bloedingsziekte.

Schreuder gebruikt een gloednieuwe Vermeer SC30TX frees. Bijzonder aan de frees is dat het een kleine stobbenfrees is, van 700 kg en 86 cm

breed maar dat de machine wel op rupsen staat, en daardoor stabieler is tijdens het frezen dan een machine op luchtbanden. Dat is wel zo prettig bij zo’n zware klus. Het frezen van de twee stobben met de lichte machine duurde in totaal 6 uur en leverde 15 kuub freespulp op.

Een zwaardere machine kon niet bij het werk komen omdat ze de ophaalbrug over moesten en ook nog door een klein poortje heen. <

TuinenLandschap | 01 | 2014

WIU_Stobbenfrezen.indd 34

23-12-13 13:14

Gespot

▸afmetingen 90x60x22 cm per element ▸leeggewicht ca 10 kg per element ▸opslagcapaciteit 110 liter per element ▸consumentenprijs 6 Rainwinner modules = 660 liter, incl. montageen aansluit set (excl. palen) €832,37 incl. btw ▸info www.rainwinner.nl

Water opslaan in de erfscheiding Terwijl het riool de hoeveelheid water bij een stortbui nauwelijks kan verwerken, moet een paar maanden later vaak de tuin gesproeid worden met kraanwater.

Zonde vonden Harry den Hartigh en Jan Broos. Zij ontwikkelden de Rainwinner waarmee je regenwater in de ’schutting’ kunt bewaren voor tijden van droogte.

Tekst Peter Bennink Beeld Rainwinner

A

fhankelijk van hoe je het bekijkt is de Rainwinner een ’waterbergende schutting’, of een ’modulaire regenton’.

Het is een schakelbaar systeem dat bestaat uit elementen van 90x60x22 cm en een inhoud van 110 liter, die je ’als legoblokken’ op elkaar kunt stapelen en waarmee je regenwater kunt opslaan voor gebruik later.

Qua capaciteit houdt de Rainwinner

het midden tussen een regenton en een ondergrondse opslagtank. Het is bedacht door Harry den Hartigh die het systeem samen met waterspecialist Jan Broos van Broos Water ontwikkelde.

De elementen kunnen op allerhande manieren worden gestapeld en neergezet, maar ze zijn duidelijk ontworpen met het oog op het bouwen van een muur of erfscheiding. Net als bij een schutting kan de Rainwinner geplaatst worden tussen houten palen.

Zes geschakelde Rainwinners hebben precies de afmetingen van een standaard schuttingdeel. Je kunt dus eenvoudig een schuttingdeel vervangen door zes elementen en daarin 660 liter water bergen, zonder de palen te hoeven verplaatsen.

Voor het vullen van de elementen plaats je een regenwaterautomaat in de regenpijp, iets onder de hoogte van de bovenkant van de Rainwinner. Vanaf de automaat loopt een verdeelbuis naar de onderkant van de rainwinner van waar deze gevuld wordt. Via een extra aansluiting op de hemelwaterafvoer aan de onderkant, kan het systeem eenvoudig geleegd worden voor de vorst.

Aan de verdeelbuis kun je direct een kraantje bevestigen om het opgeslagen water te gebruiken, maar je kunt er

natuurlijk ook een pomp tussen zetten zodat je de tuin kunt sproeien.

De elementen zijn gemaakt van PE en alleen verkrijgbaar in antraciet. Als klanten dat niet mooi vinden is het uiteraard mogelijk om een betimmering om de elementen heen te maken, of ze te laten begroeien met bijvoorbeeld Hedera.

In elk element zitten zes gaten waarin speciale pluggen gestoken kunnen worden, zodat je er in kunt schroeven. Ook is er een op maat gemaakte schanskorf beschikbaar waarmee de Rainwinnerelementen door stenen aan het oog onttrokken worden. Dit maakt het systeem meteen hufterproof en daarmee beter geschikt voor gebruik in de openbare ruimte.

De Rainwinner is niet alleen geschikt voor gebruik buiten, maar kan ook binnen geplaatst worden. Het water kan dan, met wat aanpassingen in de waterleiding, gebruikt worden voor de wasmachine en het doorspoelen van het toilet.

Inmiddels heeft de Rainwinner verschillende prijzen gewonnen waaronder de Waterinnovatieprijs 2013 van de Unie van Waterschappen. Het systeem is verkrijgbaar via groothandel Teruplast.

Verschillende hoveniersbedrijven leveren het systeem aan consumenten. <

TuinenLandschap | 01 | 2014

GespotRainwinner.indd 35

35 23-12-13 12:13

Machines en Gereedschap

Gazononderhoud met Mared o De Maredo ST63 is een basismachine waaraan vier hulpstukken kunnen worden gekoppeld voor het onderhoud van een grasmat.

Elk hulpstuk kan met een snelkoppelsysteem, zonder gereedschap, aan de basismachine worden verbonden.

Tekst en beeld Johan Simmelink

36

D

e Maredo ST63 is een basismachine met een Honda GX benzinemotor. De basismachine is 81 cm breed en daarmee kun je gemakkelijk door iedere poort of deur.

Een poly V-riem brengt de aandrijving van de motor over naar het wiel. Met wisseltandwielen kun je de maximumsnelheid instellen op 1,8; 2,2; of 2,7 km per uur.

Aan de basismachine koppel je een verticuteermachine, een spikebeluchter, een holle penbeluchter of een doorzaaimachine. Elk hulpstuk heeft een werkbreedte van 52 cm. De aandrijving van de hulpstukken zit aan één zijde en wordt tegelijk met de snelkoppeling tot stand gebracht.

De hulpstukken kunnen in de rijrichting de oneffenheden van het veld volgen. De basismachine heeft één groot voorwiel. Hierdoor draait deze eenvoudig om z’n lengteas, waardoor de hulpstuk-

ken ook zijdelingse oneffenheden kunnen volgen.

De spikebeluchter prikt niet alleen gaatjes in de grasmat, maar breekt de grond ook los. De excenter as laat de spikes tijdens het afrollen trillen en daardoor dringen ze dieper in de bodem. Door de trillende beweging wordt de ondergrond nog iets dieper losgebroken.

Bij de verticuteermachine zijn vijfhoekige messen als een spiraal op een centrale as gemonteerd op een afstand van 20 mm. De messen snijden 15 mm door de grasmat om het oude gras en mos er uit te halen.

De holle penbeluchter maakt door het afrollen een sleufvormig gat, dat langer open blijft en gemakkelijker zand doorlaat. Bij het doorzaaihulpstuk kun je de hoeveelheid zaaizaad afstellen met behulp van wisseltandwielen. <

TuinenLandschap | 01 |2014

MenGMaredo2.indd 36

23-12-13 10:54

Motor De Maredo ST63 wordt aangedreven door een Honda GX 160 motor met een vermogen van 4,0 kW( 5,4 pK). Het is een 1-cilinder 4-takt benzinemotor met een benzinetank met een inhoud van 3,6 liter. De luchtgekoelde motor wordt gestart met een startkoord.

Bedieningshendels De chauffeur bedient de machine met twee hendels. Aan de rechterhandgreep zit de gashendel en de koppelingshandgreep voor de aandrijving van het wiel. Wanneer je de linkerhandgreep inknijpt koppel je de aandrijving aan het hulpstuk.

Snelkoppeling Het hulpstuk wordt aan de basismachine gekoppeld door middel van een snelkoppeling. Een zeskantige aandrijfas aan het werktuig schuift in de machine en verbindt ze met elkaar. Een vergrendelingsplaat fixeert het hulpstuk vervolgens.

ed o ST63 Maredo ST63 Motor Honda GX160 benzinemotor Vermogen 4,0 kW(5,4 pk) Gewicht 105 kg Breedte 81 cm Werkbreedte hulpstukken 52 cm Gewicht hulpstukken 25 – 65 kg Prijs vanaf € 3.345,-- excl. btw

Holle penbeluchter De holle penbeluchter bestaat uit zes hollepennensecties, die aan een aangedreven excentrische as gemonteerd zitten. Deze as veroorzaakt tijdens het rollen over de grond een trillende beweging op de holle pennen. Hierdoor dringen de pennen beter in de grond tot een diepte van 55 mm.

Doorzaaien Aan de onderkant van het doorzaaihulpstuk zitten de spikes die over de grond rollen. De spike-tand neemt het graszaad aan de voorzijde op en drukt het in de grond, op het moment dat het gat wordt geprikt. Het graszaad zal daardoor sneller kiemen.

De borstel veegt de grond en eventueel naast gevallen zaad in de gaten. ▸ www.maredo-bv.com ▸ sales@maredo-bv.com

TuinenLandschap | 01 |2014

MenGMaredo2.indd 37

37 23-12-13 10:54

ESPALIER

540864.indd 38

30-12-2013 12:00:36

540865.indd 39

30-12-2013 10:54:23

Leveranciersnieuws De informatie in deze rubriek is verstrekt door de leveranciers

Herstartbeveiliging In het Hitachi-assortiment zijn vier nieuwe haakse slijpers opgenomen met herstartbeveiliging. Hitachi geeft hiermee aan rekening te houden met veiligheid.

Modellen G18 en 23 UDY hebben een vermogen van 2.600 W, G23MRUA 2.500 W en G23SWU 2.200 W. G18 en 23

UDY zijn uitgevoerd met UVP, het door Hitachi ontwikkelde systeem dat voor een laag vibratieniveau zorgt. Dit zorgt voor werkcomfort. Alle modellen zijn voorzien van aanloopstroombegrenzing en een zeer vlakke kop. Daarnaast hebben ze een duurzame constructie tegen overbelasting.

GreenMax kluitverankering is nu leverbaar in een biologisch afbreekbare uitvoering. Door ondergrondse verankering behoren boompalen en -banden tot het verleden.

De volledig afbreekbare biobanden zijn vervaardigd uit aardappelzetmeel. Met de bijgeleverde aanspanner kunnen

de banden goed strak getrokken worden. De biobanden houden volgens onderzoek de eerste vier jaar voldoende kracht om stabiliteit te garanderen, in het slechtste geval verliezen ze maximaal 6% van de sterkte. De kluitverankering is leverbaar voor bomen tot 35 cm stamomtrek.

▸ Hitachi Power Tools | (030) 608 40 50 | www.hitachi-powertools.nl

▸ GreenMax | (0413) 29 44 47 | www.greenmax.eu

Waterafvoer in design pot

Design, comfort en veiligheid

Scheurich introduceert een nieuwe collectie potten voor 2014: Wave. De collectie bevat zestig verschillende potten.

De in Duitsland geproduceerde potten zijn vorst- en UVlichtbestendig. Een speciaal waterafvoersysteem voorkomt wateroverlast voor de plant.

De potten worden vervaardigd

in diverse verschillende kleuren. Wave Garden is verkrijgbaar in vier maten, 30, 35, 41 en 48 cm, model Cubo in drie, 30, 40 en 50 cm, Bowl in twee, 30 en 40 cm en Jardiniere in de maat 50 cm. De potten hebben een frisse uitstraling en bieden functionele oplossingen voor elk tuinontwerp.

▸ Scheurich | 0049 93 71 50 70 | www.scheurich.com

40

Afbreekbare kluitverankering

Dat veiligheidsschoenen niet zwaar en stug hoeven te zijn bewijst Mascot Workwear met de nieuwe collectie. Bij de ontwikkeling van de schoenen lag de nadruk op design, comfort en veiligheid.

De zes verschillende modellen; Preston, Langley (Lady), Sanford en Eagle (Lady),

hebben een extra stootabsorbering en een lichte zoolconstructie met een flexibele antiperforatiezool van textiel die de voeten steunen en fit houden. Een speciale ergonomisch gevormde veiligheidsneus beschermt conform de normering en het lage gewicht reduceert het totaalgewicht.

▸ Mascot | (0458) 724 47 31 | www.mascot.dk/nl

TuinenLandschap | 01 | 2014

LeveranciersTEL01.indd 40

23-12-13 13:12

Simpel en intrigerend Streetlife introduceert een nieuwe brug en bank. Beide producten zijn leverbaar vanaf januari 2014.

Brug Bowie Bridge dankt zijn naam aan David Bowie’s lied ’Wild is the wind’. De brug is verkrijgbaar in een vlakke en een getoogde uitvoering. Het hekwerk bestaat uit koppel-

bare modules met roestvaststalen buizen in verschillende diameters: 10, 20 en 30 mm.

Bank Solid Bench is zo simpel van vorm dat het intrigeert.

De bank is tot 400 cm lang en heeft een zitdiepte van 60 cm.

De stalen constructie is weggewerkt in dwars geplaatste FSC hardhouten balkjes.

▸ Streetlife | (071) 524 68 46 | www.streetlife.nl

Kleurrijke 3D-dieren Met de 3D rubberen dieren brengt Van Vliet Buitenruimte een nieuwe manier van samen spelen. De dieren zijn kleurrijk en versterken de fantasiewereld van de kinderen.

De vorm en het formaat van de speelobjecten maken dat kinderen fysiek en mentaal gestimuleerd worden tot spe-

▸ Van Vliet Buitenruimte | (0348) 68 82 22 | www.vanvlietbv.nl

Cursus

Kort Collé Rental & Sales wordt algemeen importeur in Nederland voor Kramer Allrad.

Kramer is marktleider voor compacte laders in de vermogensklasse tot 120 PS. Collé biedt klanten het zo volledige programma voor compacte machines van Kramer aan, als de wiellader, wiellader met telescooparm en telescooplader.

Leverancier van Elektrotrekkers Movexx verhuist naar de Wiltonstraat in Veenendaal.

Het bedrijf krijgt hiermee de mogelijkheid de processen opnieuw in te richten, verder te optimaliseren en weer door te groeien.

▸ Collé Rental & Sales | www.colle.eu Kramer Allrad | www.kramer.de

Mechanisatiebedrijf Broekens heeft het dealerschap van Vredo mest- en doorzaaitechniek in Friesland verworven.

Broekens kan met de Vredoproducten beter inspelen op ontwikkelingen en de vraag van de markt.

Cassecroute biedt meubilair aan voor de openbare ruimte.

Steeds meer picknicktafels van de Belgische fabrikant staan in parken en bij restaurants. Op de website van de fabrikant is onder ’Cassecroute publiek’ meer informatie te vinden. ▸ Cassecroute | 0032 475 25 71 85 | www.cassecroute.be

len. De objecten kunnen zowel los als verankerd geplaatst worden op gras of elke andere veiligheidsondergrond. Door hun gewicht staan de dieren stabiel, een volwassene zou het dier desgewenst wel kunnen verplaatsen. De 3D-dieren zijn vervaardigd van kwalitatief hoogwaardig epdm rubber.

▸ Movexx International | (0318) 51 99 00 | www.movexx.nl

▸ Mechanisatiebedrijf Broekens | www.broekens.nl Vredo | www.vredo.nl

Marijn design brengt een collectie (verplaatsbare) boombakken op de markt,

eventueel met een logo. Optioneel zijn de bakken te voorzien van een waterreservoir met capillaire werking, een bevloeiingssysteem, een overloop of peil- en vulmogelijkheden, waardoor ze geschikt worden voor het openbaar groen. Isolatie beschermt de beplanting tegen diverse weersomstandigheden. ▸ Marijn design | (0183) 50 58 68 | www.skb-group.nl

Cobra organiseert de incompanytraining ’Schimmels; vriend of vijand?’ Tijdens de training leren cursisten alles over de bijzondere wereld van goede en slechte schimmels. ▸ www.cobra-adviseurs.nl

Het ontwerpinstituut heeft de cursus Ontwerpmethodiek aangepast. De cursus duurt nu tien dagen en kan alleen gevolgd worden als vervolg op de cursus

Ter Steege heeft een mvo-project opgestart onder de naam Roots. Handgemaakte houten tuin- en woonaccessoires domineren in de collectie van Roots. Bijzonder is dat de producten vervaardigd worden in Vietnam, door mensen met een beperking. ▸ Ter Steege | (0548) 53 50 20 | www. tersteege.nl

Ontwerpkunde. ▸ www.ontwerpinstituut.nl

IPC Groene Ruimte besteedt tijdens de cursus Graafschade aandacht aan het graafketenproces in de uitvoering. Communicatie, verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid spelen een rol. ▸ www.ipcgroen.nl

TuinenLandschap | 01 | 2014

LeveranciersTEL01.indd 41

41 23-12-13 13:12

Agenda

Cursussen

Landschappen van Bas Smets Tentoonstelling, t/m 5 januari, Antwerpen, België.

Vakmanschap | wetenschap en ontwerptraditie Lezing, 7 februari, Houten.

Schimmels in zicht Licentieverleging gewasbescherming, 28 januari, Alkmaar.

Groot civiel technisch onderhoud Bijeenkomst CROW, 4 februari, Utrecht.

▸ www.desingel.be

▸ www.makeblijde.nl

▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

▸ www.levende-stad.nl

Winterpaleis Het Loo Paleistuin in wintersfeer, t/m 5 januari, Apeldoorn.

Varens en mierenplanten Zondagwandeling, 9 februari, Leiden.

Gedragscode flora en fauna 2 Cursus, 28 januari, Alkmaar.

Creatief ontwerpen Start tiendaagse opleiding, 4 februari, Apeldoorn.

▸ www.hortusleiden.nl

▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

▸ www.ontwerpinstituut.nl

Tuinbouw Relatiedagen 11 t/m 13 februari, Gorinchem.

EMVI - Gunnen op waarde Cursus voor aanbesteders, 29 januari, 5 februari, 12 maart, 7 mei, 25 juni, 24 september, 8 oktober, 3 december, diverse plaatsen.

B-VCA Hercertificering, 4 februari, Biddinghuizen.

▸ www.paleishetloo.nl

▸ www.evenementenhal.nl

▸ www.evenementenhal.nl

▸ www.degroenepraktijk.nl

Bomen in de winter Zondagwandeling, 12 januari, Leiden.

Sneeuwklokjes in het duin Evenement, 16 februari, Bakkum (Castricum)

▸ www.hortusleiden.nl

▸ www.doornduyn.nl

VTA Tweedaagse cursus, 29 januari, Biddinghuizen.

▸ www.ipcgroeneruimte.nl

Vakmanschap | ontwerp en sense of place Lezing, 17 januari, Houten.

Tuinidee Beurs, 20 t/m 23 februari, ’s-Hertogenbosch.

▸ www.degroenepraktijk.nl

▸ www.tuinidee.nl

Gewasbescherming en biociden Workshop, 30 januari, Wageningen.

Insecten bij de neus genomen Licentieverleging gewasbescherming, 4 februari, Alkmaar.

Huis & Tuin Beurs, 27 februari t/m 2 maart, Leeuwarden.

▸ www.ctgb.nl

▸ www.huis-tuin-beurs.nl

BHV herhaling brand en ontruiming Cursus, 30 januari, Alkmaar.

Stinzenplanten Lezing door Heilien Tonckens, 2 maart, Leiden.

▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

▸ www.hortusleiden.nl

Florall Beurs, 4 en 5 maart, Gent.

Ruimtelijk tekenen Vierdaagse cursus, start 1 februari, 1 maart, Utrecht.

▸ www.florall.be

▸ www.tuinontwerpen3d.nl

Gedragscode flora en fauna 1 Tweedaagse cursus, 5 februari, Alkmaar.

Stinzenplanten en andere vroege bloeiers Zondagwandeling, 9 maart, Leiden.

Communiceren met je opdrachtgever Driedaagse praktijkcursus, 3 februari, Apeldoorn.

▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

▸ www.hortusleiden.nl

▸ www.ontwerpinstituut.nl

Afrikaanse liefdeslelie en meer Afrikaanse schonen Bollenweekend, 15 en 16 maart, Utrecht.

VOL VCA Cursus, 3 februari, Biddinghuizen.

▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

▸ www.degroenepraktijk.nl

Tuinaanleg en -onderhoud 2 24 avonden, start 5 februari, Alkmaar.

▸ www.makeblijde.nl

Groenbeurs Brabant 22 en 23 januari, Sint Oedenrode ▸ www.groenbeursbrabant.nl

Maison & Objet Internationale vakbeurs voor woondecoratie en design, 24 t/m 28 januari, Parijs, Frankrijk. ▸ www.maison-objet.com

IPM Vakbeurs, 28 t/m 31 januari, Essen, Duitsland. ▸ www.messe-essen.de

Voorjaarsbeurs Menkehorst 3 t/m 6 februari, Hengelo. ▸ www.menkehorst.nl

▸ www.crow.nl

▸ www.uu.nl/botanischetuinen

Werken met geïntegreerde contracten, tips en valkuilen uit de praktijk Themadag, 4 februari, Arnhem.

▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Gedragscode flora en fauna 3 Vierdaagse cursus, 4 februari, Alkmaar. ▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Botanisch tekenen Wintercursus, 4 t/m 7 februari, Leiden. ▸ www.anitawalsmitsachs.nl

Uitvoeren gewasbescherming Driedaagse examentraining, 5 februari, Alkmaar.

▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Colofon Tuin en Landschap is een tweewekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia, Issnnummer 016 533 50 Schipholweg 1 Postbus 9324, 2300 PH Leiden www.tuinenlandschap.nl Secretariaat: Linda Laman en Alice Hoogenboom (071) 565 96 78 tuinenlandschap@hortipoint.nl

Redactie Bakker hoofdredacteur 06 35 11 56 17 / wbakker@hortipoint.nl ▸ Peter Bennink vakredacteur (071) 565 96 53 / pbennink@hortipoint.nl ▸ Ralph Mens vakredacteur (071) 565 96 52 / rmens@hortipoint.nl ▸ Miranda Vrolijk vakredacteur (071) 565 96 56 / mvrolijk@hortipoint.nl ▸ Alice Hoogenboom redactie-assistent (071) 565 96 79 / ahoogenboom@hortipoint.nl ▸ Gerdien de Nooy fotograaf ▸ Marrit Molenaar, Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker bureauredacteuren ▸ Bert Hassing, John Jennissen vormgevers ▸ Wendy

▸ Basisvormgeving

42

Gerrie van Adrichem

Abonnementenservice Aanvraag en wijziging abonnement naar BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld (0342) 49 48 44 abonnementen@bdu.nl Abonnementsprijs per jaar: €240 (excl. 6% btw). Studenten en scholieren €180 (25% korting, excl. btw). Buitenlandse abonnees betalen een toeslag voor portokosten.

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.

Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie.

Exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Wiljo Klein Wolterink mba uitgever (0342) 49 42 63

©BDUmedia, 2014 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen Advertentie-exploitatie of enige andere manier, zonder voorafgaande BDUmedia, afdeling Vak- en Publiekstoestemming van de uitgever. media Algemene voorwaarden op alle aanbiedingen, offertes ▸ Gert-Jan Bloemendal media adviseur (0342) 49 48 07 / g.bloemendal@bdu.nl en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter ▸ Ron van de Hoef verkoopleider Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK. (0342) 49 42 63 / r.v.d.hoef@bdu.nl Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvulDruk dige wijze en naar beste weten is samengesteld; evenBDUprint wel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

TuinenLandschap | 01 | 2014

Agenda01.indd 42

23-12-13 13:12

Foto Erik van den Ham

De groene sector Vakbeurs, 7 t/m 9 januari, Hardenberg.

Foto Erik van den Ham

Groene Gast

Jasper Helmantel In welke bloemenmengsel staat u?

Dit is het B1-mengsel, een kleurrijk mengsel van ruderale soorten.

Heel geschikt om op braakliggende bouwgronden in te zaaien. Vooral wanneer die stukken nog minstens twee jaar onbebouwd blijven, want er zitten veel tweejarigen in. Dit mengsel is op ons terrein ingezaaid, ik vind het inspirerend om door die prachtige bloemenzee te lopen.

Hoe bent u in de bloemenzadenwereld terechtgekomen?

Jasper Helmantel en Jojanneke Bijkerk runnen de Cruydt-Hoeck in Nijeberkoop.

Bloemen en planten hebben me altijd gefascineerd. Ik heb de tuinbouwschool in Frederiksoord gedaan - daar ben ik ook mijn vrouw Jojanneke tegengekomen. Daarna ging ik als kweker en tuinontwerper aan de slag. Zeven jaar geleden vroeg Ans Leopold of Jojanneke en

ik de Cruydt-Hoeck wilden voortzetten, het wildebloemenzadenbedrijf van haar man Rob Leopold en Dirk van den Burg, die beiden overleden waren. Dat hebben wij toen gedaan.

en toch nog wat leuks willen. Wij proberen wel steeds meer advies te geven over het beheer van bloemenweides. Want met alleen een keer inzaaien ben je er niet.

Wat is uw favoriete inheemse plant?

En hoe bevalt dat?

Goed! Jojanneke en ik wisten niet dat we naar de Cruydt-Hoeck op zoek waren, totdat we het bedrijf overnamen. Dit is het voor ons, alles wat we willen en belangrijk vinden, kunnen we hierin kwijt.

Het toepassen van bloemenmengsels lijkt steeds populairder te worden.

Zeker, wij merken dat de vraag naar zadenmengsels toeneemt. Niet alleen omdat er meer aandacht is voor themaâ&#x20AC;&#x2122;s als biodiversiteit en de bijensterfte, maar ook omdat gemeenten moeten bezuinigen

Ik bekijk planten niet als individu.

Wat mij fascineert is de samenhang in een bloemenweide, hoe de planten elkaar in balans houden. Zo kan een plant die individueel saai en onbetekend is, in het grote geheel een belangrijke rol spelen.

Wat zijn de plannen voor 2014?

We gaan een nieuwe woning en bedrijfspand bouwen. Helemaal ecologisch verantwoord met milieuvriendelijke materialen en landschappelijk ingepast. We wonen al drie jaar in een stacaravan, dus dat mocht ook wel een keer. <

TuinenLandschap | 01 | 2014

Agenda01.indd 43

43 23-12-13 13:12

540866.indd 44

30-12-2013 10:54:48