re-integreerders hoorde Damink echter dat het Waterschap graag zag dat samengewerkt werd met de werkploeg vanuit het project Baanbrekend Landschap. „Wij stonden er wel voor open om mensen vanuit een social return-situatie mee te laten werken om ze een kans te geven.” Ook omdat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen steeds belangrijker wordt. „Achteraf bezien kan ik concluderen dat het ons veel goodwill heeft opgeleverd en zijn we in beeld gekomen bij een aantal grotere partijen zoals het Waterschap, Staatsbosbeheer, Landschap Overijssel en andere semi-overheden.” In totaal kreeg Damink twaalf jongeren waarmee hij moest samenwerken en die hij deels ook moest begeleiden. De
groenaannemer voerde samen met de werkploeg werkzaamheden uit rondom de nieuw aangelegde beek De Doorbraak. Voor ze aan de slag gingen werd eerst bekeken welke jongere welke werkzaamheden aan kan. De werkzaamheden bestonden vooral uit handenarbeid zoals het slepen van grote takken, het uittrekken of omzagen van opslag, en het klaarleggen van takken voor de versnipperaar. De lichtere werkzaamheden bestonden uit het aanharken van fijn snoeiafval. Een van de lastigste zaken vond Damink het omgaan met al die verschillende karakters. De jongeren die echt ’groene vingers’ hadden, heeft Damink de mogelijkheid geboden om een groene opleiding te gaan volgen via AOC Oost. <
Plattelandsontwikkeling nieuwe stijl Het project Baanbrekend Landschap maakt onderdeel uit van Twentse Kracht, het programma voor plattelandsontwikkeling nieuwe stijl in Zuidwest-Twente. „Het was een pilot en het succes geeft ons extra motivatie voor het opzetten van een vervolgproject”, aldus projectleider Jongsma. Meerdere Twentse gemeenten, de provincie Overijssel en branchevereniging VHG hebben inmiddels interesse getoond om een vervolgproject Baanbrekend Landschap op te zetten. „Ook heel veel groenaannemers uit deze regio hebben al aangegeven dat ze bij volgende projecten aanwezig willen zijn.” Vrijwel alles is goed verlopen aldus Jongsma, maar één punt gaat hij wel aanpassen. Bij volgende projecten worden reiskosten, in plaats van nadat het project afgelopen is, voortaan wekelijks of maandelijks uitbetaald, zodat de deelnemers niet zo lang hoeven te wachten op hun reiskostenvergoeding.
Baanbrekend Landschap heeft op diverse locaties projecten uitgevoerd. Hier is het team aan het werk bij de nieuwe beek De Doorbraak in Almelo. TuinenLandschap l 22 l 2015
21
Bedrijf en Organisatie
Verwondering in schoolmoestu Schooltuinen kunnen het natuurgevoel van kinderen vergroten, zo is uit onderzoek gebleken. Op basisschool Op De Horst in de gemeente Groesbeek weten ze dat als geen ander. Sinds drie jaar tuinieren ze met groep 5 en 6 in de schoolmoestuin naast het Voedselbos Ketelbroek. ,,Het is het ontsteken van een vuurtje in het bewustzijn van het kind dat er zonder natuur geen leven is”, zegt meester Henk Visser. Tekst Wendy Bakker | Beeld Paulien Varkevisser
E
lke donderdag lopen de kinderen uit groep 5 en 6 van basisschool Op De Horst naar het ruim 800 m2 grote terrein naast het Voedselbos Ketelbroek van Wouter van Eck en Pieter Jansen. Daar wacht vrijwilliger opa Toon ze op. Gedurende twee uur neemt hij ze mee in de wereld van het zaaien, wieden, verzorgen en oogsten van groenten en bloemen. De schoolmoestuin is een initiatief van oud-schooldirecteur Theo Giesbers en voedselboseigenaar en ecologisch adviseur Wouter van Eck. Aan Op De Horst wordt ervaringsgericht onderwijs (EGO) gegeven. Naast de standaardvakken als rekenen en taal leren kinderen door ervaren. Zo is er een verkeerstuin op het
22
TuinenLandschap l 22 l 2015
schoolplein voor de onderbouw en een keyboardgroep en slagwerkgroep voor de bovenbouw. Natuuronderwijs is een van de uitgangspunten in het EGO-programma. De kinderen gaan bijvoorbeeld mee op avontuur op het Belevenispad van de gemeente: laarzen aan, schepnet en zoekkaarten mee en op onderzoek uit. Giesbers droomde ervan om een plek te maken waar de kinderen hun eigen groenten konden telen. De oud-directeur las in de krant over de plannen van het Voedselbos Ketelbroek, dat ruim 100 m van de school verwijderd is. Hij nam contact op met Wouter van Eck en vroeg of op die plek ook een tuin voor de school gerealiseerd kon worden. Van Eck was direct enthousiast: ,,Dat had ik vroeger als kind ook wel gewild.” Het perceel is in bruikleen gegeven aan Op De Horst. De school heeft bewust voor een moestuin en niet voor een groen schoolplein gekozen. ,,Onze speelplaats nodigt al volop uit tot spelen hetgeen belangrijk is voor de motoriek. De moestuin ligt 100 m verderop, midden in de natuur en is lopend bereikbaar. Natuurlijk speelt daarin mee dat we ook de mogelijkheid en de ruimte kregen”, legt leerkracht Henk Visser van groep 6 en contactpersoon voor de schoolmoestuin uit.
in Effecten Op De Horst is een vrij kleine basischool met 175 leerlingen in een door akkers en bossen omringd De Horst (Gemeente Groesbeek). Niet bepaald een omgeving waar je verwacht dat de kinderen natuurgevoel bijgebracht moet worden. ,,Toch wel”, zegt Visser. ,,In deze overvolle wereld met al zijn verleidingen zijn de kinderen gewend dat alles kant-en-klaar is. Ze weten niet dat een courgetteplant uit zaad groeit, dat er een bloem in komt en dat er na bestuiving een vrucht wordt gevormd waarvan je lekkere soep kunt maken.’’ Het is niet alleen de moestuin die de kinderen laat ervaren hoe de natuur in elkaar steekt. ,,Op het land naast de tuin staat een groot ooievaarsnest waar elk jaar ooievaars in nestelen. Maar ook de insecten, de pieren in de grond; het helpt allemaal mee in de natuurbeleving van het kind. En wij zien dat de verwondering groot is. Er kan geen biologieles op tegen de schooltuin”, meent de meester. Visser geeft aan dat de leerresultaten er niet negatief door worden beïnvloed. ,,Als je twee uur per week naar de tuin gaat, kun je op dat moment geen rekenen en taal geven. Daar is echter geen kind slechter van geworden. De kinderen kunnen buiten, in de frisse lucht, bewegen en lekker werken.
Hierdoor neemt de concentratie op het moment dat we weer in de klas zijn toe.’’ De betrokkenheid van de kinderen is groot en het welbevinden is toegenomen, stelt de leerkracht vast. Ook leren ze samenwerken, want de kinderen hebben twee aan twee een tuintje die ze samen moeten verzorgen. De sfeer op de tuin is goed, ,,tijdens de lessen gebeurt er zelden iets vervelends”.
Teeltvereisten De school en Wouter van Eck hebben samen het perceel met een haag van meidoorn, boswilg en linde omzoomd. ,,We hebben natuurlijk onze ecologische principes, maar binnen de hagen is het aan de school om invulling te geven aan het terrein. Onze enige voorwaarde is dat er biologisch wordt geteeld”, zegt Van Eck. Op de grond rust de bestemming natuur en alles wat er op wordt verbouwd moet SKAL gecertificeerd zijn. Aan de grond in de moestuin mogen geen bodemvreemde stoffen worden toegevoegd. Al het zaaimateriaal is volledig biologisch. Vrijwilliger opa Toon, een opa van een van de kinderen, coördineert al wat er plaatsvindt op de moestuin. Hij maakt het teeltschema, regelt dat het land wordt bewerkt en bemest, zorgt voor de zaden,
trekt de plantjes voor, hetgeen ook deels in de klas gebeurt, en begeleidt de kinderen tijdens de werkzaamheden. In februari gaan Henk Visser, opa Toon en een aantal hulpouders om tafel om het nieuwe tuinseizoen voor te bereiden. Vanaf april starten de eerste werkzaamheden. Dit jaar teelden de kinderen courgette, bonen, peulen, koolrabi, prei, aardappelen, zonnebloemen en Lathyrus. Behalve tijdens de twee uren onder schooltijd kunnen de kinderen ook met hun ouders in de avonduren of na schooltijd in hun tuintje werken. Het seizoen wordt eind september afgesloten met een oogstfeest. ,,De tuin wordt dan versierd, twee moeders snijden met de kinderen de groenten en koken soep. Alle kinderen krijgen een schooltuindiploma.” De kosten van het zaaigoed worden vergoed vanuit subsidie van de gemeente. Verder is alles met de kinderen en de ouders gemaakt, zoals de gereedschapskist en de waterpomp. Er is een sterke sociale binding in De Horst: ,,Iedereen kent iedereen.” Hierdoor is men bereid in kennis en materialen bij te dragen. En wat vinden de kinderen er zelf van? ,,Daarvan is het merendeel enthousiast”, zegt meester Visser. ,,Een klein deel vindt het minder leuk: Get, alweer courgettesoep!” <
TuinenLandschap l 22 l 2015
23
Agenda
Cursussen
Chrysantenshow - Enchanted gardens t/m 1 november, Kasteeltuinen, Arcen
Kwaliteit en eerlijke prijzen als de omzet onder druk staat Avondklas, 26 oktober, Dronten
▸▸www.kasteeltuinen.nl
▸▸www.warmonderhof.nl
Sterke bollen dagen 24 en 25 oktober, Laag Keppel ▸▸www.dewarande.nl
Paesaggi Invisibili / Onzichtbare landschappen 30 oktober t/m 13 november, tentoonstelling, Amsterdam ▸▸www.iicamsterdam.esteri.it
Bomen en buren Juridische verdieping, 5 november, Cuijk
Watermanagement Opleiding, start 12 november, Utrecht
▸▸www.cobra-adviseurs.nl
▸▸www.sbo.nl
De meerwaarde van duurzaamheid Start leergang, 27 oktober, diverse locaties in Oost-Nederland
Plantenkennis module vaste planten Tweedaagse cursus, 6 en 13 november, Locatie passend bij het onderwerp
Boom anatomie en fysiologie Cursus, 12 november, Oosterbeek
▸▸www.groeipunt.nl
▸▸www.ontwerpacademie.nl
Mycological Tree Assessment Cursus, 27 oktober, 6 november Baarn, 16 november Assen, 20 november Vught
Budgetbewaking en nacalculatie Workshop, 10 november, 26 januari, 8 maart, Elspeet/Waddinxveen
Aandacht voor groen, communicatietechnieken om op te komen voor groen en bomen Tweedaagse cursus, 12 en 19 november, Goudriaan
▸▸www.hoveniersacademie.nl
▸▸www.cursuscentrumcambium.nl
Juridische aspecten van bomen in de openbare ruimte Cursus, 11 november, Oosterbeek
Houtconstructies voor de hovenier Vijfdaagse workshop, 13 november, 15 januari, Piershil
▸▸www.cursuscentrumcambium.nl
▸▸www.hoveniersacademie.nl
Groen in de stad Tweedaagse masterclass, 11 november en 2 december, Arnhem en Leersum
Landelijk congres openbare ruimte 19 november, Schiedam, 9 december, Tilburg
▸▸www.elba-rec.nl
▸▸www.lcor.nl
▸▸www.hogeschoolvhl.nl
UAVgc Cursus, 11 november, 10 december, diverse locaties
Werkvoorbereiding, organisatie en planning Tweedaagse workshop, 3 november, 8 december, 19 januari, 16 februari, Elspeet/Waddinxveen
▸▸www.crow.nl
Implementatie flora- en faunawet in gemeentelijk beleid Cursus, 19 november, Oosterbeek
▸▸www.cursuscentrumcambium.nl
▸▸www.boom-kcb.nl
Voorlichtingsavond Ontwerpacademie 2 en 23 november, Capelle aan den IJssel ▸▸www.ontwerpacademie.nl
Bomen en stedelijke omgeving Informatieavond hbo-leergang, 3 november, Velp ▸▸www.hogeschoolvhl.nl
Presentatie winter en meer 17 t/m 19 november, Boskoop ▸▸www.floralisboskoop.nl
Takeuchi demodagen 20 en 21 november Zeewolde, 28 en 29 november Maarheeze, 11 en 12 december Berkel en Rodenrijs ▸▸www.verhoevenbv.com
Paysalia Beurs voor landschap, tuin en sport, 1 t/m 3 december, Lyon, Frankrijk
Mycological Tree Assessment Tweedaagse masterclass 30 oktober, 12 november Baarn, 23 november Assen, 27 november Vught ▸▸www.boom-kcb.nl
Mens en natuur: onlosmakelijk met elkaar verbonden Miniseminar, 3 november, Velp
▸▸www.hoveniersacademie.nl
Begroten en offertes 1 - Aanleg Tweedaagse workshop, 4 november, 6 januari, 17 februari, Elspeet/ Waddinxveen
▸▸www.cursuscentrumcambium.nl
Begroten en offertes 2 Workshop, 11 november, 2 december, 3 februari, 16 maart, Elspeet/Waddinxveen ▸▸www.hoveniersacademie.nl
Zintuigmechanisme en leereffecten van de natuur Symposium, 20 november, Delft ▸▸www.levenswerken.eu
Herkennen van winterkenmerken Cursus, 12 november, Cuijk, 10 februari, 17 november, Hilversum
Plantenkennis module coniferen Vierdaagse cursus, 20 november, locatie passend bij het onderwerp
▸▸www.paysalia.com
▸▸www.hoveniersacademie.nl
▸▸www.cobra-adviseurs.nl
Open demodagen 11 t/m 13 december, Ammerzoden
SketchUp Basiscursus, 4 november, Capelle aan den IJssel
Slim ontwerpen met bomen en infrastructuur Cursus, 12 november, Ede
Zorgplicht en bezuiniging Cursus, 26 november, Cuijk
▸▸www.crow.nl
▸▸www.cobra-adviseurs.nl
▸▸www.ontwerpacademie.nl
▸▸www.ahlmann.nl
▸▸www.ontwerpacademie.nl
Colofon Tuin en Landschap is een tweewekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia, Issnnummer 016 533 50 Schipholweg 1 Postbus 9324, 2300 PH Leiden www.tuinenlandschap.nl Secretariaat: Linda Laman en Alice Hoogenboom (071) 565 96 78 tuinenlandschap@hortipoint.nl
46
Redactie Bakker hoofdredacteur (06-35115617 / wbakker@hortipoint.nl ▸ Peter Bennink vakredacteur (071) 565 96 53 / pbennink@hortipoint.nl ▸ Ralph Mens vakredacteur (071) 565 96 52 / rmens@hortipoint.nl ▸ Miranda Vrolijk vakredacteur (071) 565 96 56 / mvrolijk@hortipoint.nl ▸ Alice Hoogenboom redactie-assistent (071) 565 96 79 / ahoogenboom@ hortipoint.nl ▸ Gerdien de Nooy fotograaf ▸ Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker bureauredacteuren ▸ Diseno vormgeving ▸ Wendy
TuinenLandschap l 22 l 2015
Abonnementenservice Aanvraag en wijziging abonnement naar BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld T (0342) 49 48 44 F (0342) 41 31 41 abonnementen@bdu.nl Abonnementsprijs per jaar: €240 (excl. 6% btw). Studenten en scholieren €180 (25% korting, excl. btw). Buitenlandse abonnees betalen een toeslag voor portokosten. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice. Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie.
Exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Wiljo Klein Wolterink mba uitgever (0342) 49 42 63 Advertentie-exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Gert-Jan Bloemendal media adviseur (0342) 49 48 07 / g.bloemendal@bdu.nl ▸ Ron van de Hoef verkoopleider (0342) 49 42 63 / r.v.d.hoef@bdu.nl Druk BDUprint
©BDUmedia, 2015 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvul dige wijze en naar beste weten is samengesteld; even wel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de infor matie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslis singen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.