B
26
8 Warmterotonde steeds meer vorm
10 Met zes iconen
12 Marktbezoek
30 Teeltrecept
in Rotterdam met zomerbloementelers
voor ’Perfecte
The orchid professionals
ÂŽ
since 1933
De specialist in uitgangsmateriaal van orchideeĂŤn +31 (0)251 20 30 60
www.floricultura.com
3
B 8 Warmterotonde Zuid-Holland in tien vragen
Vakblad voor de
Opinie 4
Interview: ’Telers moeten meedenken over invulling warmterotonde’
4
Commentaar:
5
Stelling:
Nieuws 6
B
10 Zes iconen moeten boekdelen gaan spreken
8
Ondernemen: Warmterotonde Zuid-Holland in tien vragen
10
Afzet:
12
Afzet:
14
Afzet:
Markt 18
Oriëntals duur voor Rusland en voor Engelsen betaalbaar
18 19 20 21
Teelt
12 Bloemisten niet bekend met promotiecampagnes
22
In beeld:
24
Gewasbescherming: Kasgeluiden
26
Gewasbescherming:
29
Column:
30
Roos:
32
Teelttips:
33
Column: Kees van Egmond
34
Vragen:
Nieuws 35 36
30 Teeltrecept voor ’Perfecte Roos’ is er nog niet
Service 37
Kasgenoot: Agenda Voorplaat:
12 (2015)
3
Opinie Maya van der Steenhoven, PBWK Zuid-Holland:
’Telers moeten meedenken over invulling warmterotonde’ fOtO: Gerdien de nOOy
Bestuurders in het Westland hebben de mond vol van havenwarmte. Volgens Maya van der Steenhoven, directeur van het Programmabureau Warmte Koude Zuid-Holland, is dat slechts een onderdeel van de warmterotonde, is nu aan tuinders mee te denken over die warmterotonde.” Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl
Wat houdt de warmterotonde in? „Vaak wordt gedacht dat de warmterotonde een verbinding is tussen havenwarmte uit Rotterdam, de glastuinbouw in het Westland en de steden Den Haag en Leiden. De warmterotonde is echter niet alleen infrastructuur en pijpleidingen, maar een visie en strategie op hoe je Zuid-Holland in de komende vijftien jaar op een economisch rendabele wijze kunt verduurzamen op het gebied van warmte, waarbij je zowel vanuit de afnemer als vanuit de economische versterking van de haven en de glastuinbouw werkt. Je begint daarbij met havenwarmte, maar op termijn kun je de rotonde ook invoeden met aardwarmte, power-to-heat, seizoensopslag en andere vormen van duurzame warmte.”
Met diepe geothermie kun je veel aard-en havenwarmte elkaar niet? „Nee, het vult elkaar juist aan. We beginnen weliswaar met havenwarmte, maar dat is nu eenmaal het makkelijkst omdat je dat
vanaf het eerste moment een behoorlijk groot volume voor handen hebt, waardoor je vrij makkelijk een uitgebreide infrastructuur kunt aanleggen. In ons idee zijn we trouwens niet klaar met het ontsluiten van twee of drie bronnen. We kijken verder naar 2020, 2030 en 2040 en zien dan dat je steeds meer nieuwe innovatieve bronnen kunt gaan aansluiten. Nu is de haven nog warmteleverancier, maar over twintig jaar misschien een warmtevrager. Dan heb je wellicht de aardwarmtebronnen in het Westland nodig om de haven van warmte te voorzien.”
U wilt ook met de glastuinbouw aan tafel, waarom? „De glastuinbouw heeft via LTO Glaskracht Nederland heel enthousiast gereageerd op het idee voor een warmterotonde in ZuidHolland. ’Liever gisteren dan morgen.’ Wij zitten met bedrijven aan tafel die warmte uit de haven willen aanbieden, die precies weten wat ze willen omdat ze het al twintig jaar zo doen. Ik wil echter ook tuinders aan tafel.
Bij hen ligt immers de vraag naar warmte. Ik wil weten hoe zij vanuit die positie ons idee voor een warmterotonde kunnen optimaliseren door er innovaties in aan te brengen. Tuinders moeten gaan meebepalen hoe de infrastructuur, die ook voor hen van belang is, er straks gaat uitzien. Dat betekent niet dat alleen LTO Glaskracht Nederland aan tafel zit, maar ook dat tuinders met elkaar – op basis van de feiten die we hebben – een goed idee moeten gaan vormen over wat ze willen, zodat er een soort gedeeld belang gaat komen vanuit de glastuinbouw.”
Een teler zal willen weten hoeveel de warmte uit die rotonde kost, hoeveel back-up is en er ook CO2 geleverd wordt. Hoe zit het daarmee? „Dat zijn heel goede vragen en via LTO Glaskracht zijn wij daar natuurlijk ook van op de hoogte. Tuinders moeten echter eerst zelf vanuit hun eigen business over oplossingen nadenken. Dat is beter dan dat ik eerst iets bedenk. De warmterotonde is geen
Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl
T
-
goed doen. De tuinbouwsector vindt het een bureaucratische instelling die telers het werken gezocht naar mazen in de wet om dit water toch te kunnen gebruiken. Want dat deze techniek mogeHoe dan ook, feit is dat toelatingen een bureaucrawel. Maar voorlopig is het gebruik illegaal. activeerd water is niets anders dan zuiver kraanwater waar een stroom doorheen is gejaagd. Daardoor worden er reactieve stoffen gevormd zoals peroxide
nieuws geweest vanwege het illegale gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Dat is nooit goede om administratieve redenen niet is toegelaten –
12 (2015)
Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,
Stelling
Zonde dat telers Keukenhof links laten liggen idee dat ineens over hen heen wordt gestort. Het is een vraaggestuurd concept waarin de klant centraal staat. Op 23 maart is er een bijeenkomst waarin we dit soort discussies met elkaar kunnen voeren.”
-
Gaat de warmterotonde er komen? „Het is nu het momentum, echt alle seinen staan op groen. De inrichting van een warmterotonde zoals wij hem graag hebben willen, kost echter een aantal jaren. Voor het technisch beheer van zo’n systeem kun je een beroep doen op de ervaring die we nu hebben met gas en elektriciteit. Verder kun je bijvoorbeeld een marktplaats maken à la TTF of APX. Daarnaast heb je een netbeheerder, leveranciers en producenten. Dat is niet veel anders dan bij andere energievormen. Het ingewikkelde is echter om vanuit het niets een goedwerkend marktmodel voor warmte op te zetten. Voor dat vraagstuk is een werkgroep ingesteld die bestaat uit vertegenwoordigers van de gemeenten Westland, Rotterdam, Delft en de provincie Zuid-Holland, aangevuld met een aantal bedrijven, waaronder Eneco, Westland Infra, het Warmtebedrijf Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam. De werkgroep zal ook kijken hoe de governance van zo’n warmtenet eruit moet zien. Wordt het een open net of een één-op-éénoplossing? Moet er ruimte zijn voor groei of niet? Welke scenario’s voorzien we voor de aankomende vijftig jaar? Bedoeling is dat de werkgroep half april met een rapport komt.” <
Peter van der Plas, betekent niet dat er meer mensen nodig bewust Keukenhof links
om iets meer met de kwekers te gaan voor? betrokkenheid van de kwekers met deze prachtige tentoonstelling moet faciliteren met onze mooie bloemen en Floriade af en support Keukenhof, dit is
bromeliakweker in Woubrugge ik collega’s denigrerend praten over Keukenhof, want dat is ’maar’ voor
zorgen dat Keukenhof de komende twee maanden nog mooier gaat worden dan
onze producten kopen en het verdienen om enthousiast gemaakt te worden door
Vanuit de Bromeliagroep staan we er weer met een mooie presentatie, waar
Waar anders vind je zoveel liefhebbers van bloemen en planten als op Keuken
nog niet meedoen, misschien leuk een
Piet Evers, leliebroeier in Moerkapelle en Luttelgeest heeft voor een uitbreiding van het etiket –, of ’wie is je klant?’ antwoordden de mees
onderscheid maken burgers niet, en de wet leggen dat sommige middelen wel in groenten
nog 180 takken geselec teerd voor de opening van Keukenhof en week 13
Het denken van veel kwekers moet an
grofmazig toelatingsbeleid zoals dat in België en doen en deze Keukenhof links laten lig kans! Recent heb ik een lezing van een
12 (2015)
5
Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander
■ De gerberapromotiecampagne ’Coloured by Gerbera’ brengt deze maand nieuw promotiemateriaal uit voor de groot- en detailhandel. Het gaat om nieuwe displays, een trendbrochure, boekjes en posters met daarop de laatste trendfotografie. De campagne start op 30 maart en sluit aan op de internationale bloemenagenda. Het nieuwe promotiemateriaal, dat inspeelt op het aankomend voorjaar, is binnenkort te zien op de website van Coloured by Gerbera. Het nieuwe materiaal is bedoeld voor gebruik in bijvoorbeeld cash-and-carry’s en in bloemenwinkels.
■ Nederlandse exporteurs van bloemen en planten realiseerden in februari een omzetwaarde van € 544 miljoen. Dat is, net als in januari, een daling van 3%. De daling wordt vooral veroorzaakt door Duitsland en Rusland. Andere belangrijke landen als Engeland (+17%) en Frankrijk (+14%) vertonen forse groeicijfers, zo maakte de VGB bekend. Lees meer op pagina 14.
■
Manager van het Jaar Edwin Wenink, manager Supply Chain bij FloraHolland, is vorige week uitgeroepen tot Logistiek Manager van het Jaar 2014. De jury was vooral onder de indruk van zijn brede visie op de sector. Wenink is volgens de jury strategisch sterk en maakt niet alleen goede keuzes voor het eigen bedrijf, maar ook voor de sector door het bedrijfsbelang van FloraHolland te laten samenvallen met dat van de totale branche.
■ Kasteel Keukenhof fuseert met Kasteel Keukenhof en bloemententoonstelling Keukenhof gaan per 1 januari 2016 op in één nieuwe organisatie, zo hebben zij op 17 maart bekendgemaakt. De bestaande plannen van de twee organisaties worden voortgezet. Zo blijft de bloemententoonstelling investeren, onder andere in het nieuwe entreegebouw. De fusieorganisatie krijgt een nieuw bestuur.
6
In voorjaarssferen op Seasonal Trade Fair Het buitenseizoen staat voor de deur. De lentebest gedaan. Veel van de circa 400 kwekers die deelnemen aan de Seasonal Trade Fair hebben op 18 en 19 maart hun assortiment getoond in zomerse (tuin)sferen. Demi Henkes en Rachel Kleer, vierdejaars mbo-studenten aan de Lentis-opleiding bloem&design in stand van Inca Orchids er de zonnebril al vast De Trade Fair was dit jaar ingekort met een dag, maar wel met op de twee overgebleven beursdagen. In de beginuren op woensdag werden stands nog niet plat gelopen. Standhouders hadden er alle vertrouwen in dat de toestroom later wel op gang zou komen.
■ Freesiatelers schaffen samen groeicel aan Drie freesiatelers hebben samen een groeicel aangeschaft om te gaan experimenteren met de opkweek van de jonge planten. Duijvestijn Freesia, Ton Vreugdenhil Freesia en Fields Source of Flowers werken in dit onderzoek samen onder de naam Freesia 3.0. Eind maart wordt de container van Certhon op het bedrijf van Duijvestijn neergezet.
■ Geen ’sierteeltgenomineerden’ Versmarketeer 2015 Dit jaar dingen er geen marketeers uit de sierteelt mee naar de titel Versmarketeer van het Jaar. Dat blijkt uit de lijst met genomineerden die de organisatie deze week bekendgemaakt heeft. Onder de genomineerden zijn marketeers uit de groenten-, horeca- en slagerijsector.
■ Tillema volgt Hogervorst op als
concernmanager Vanaf 1 april start Ina Tillema als concernmanager Strategie, Marketing & Business Development bij FloraHolland. Zij volgt Dirk Hogervorst op die eerder deze maand zijn vertrek bekend-
maakte. Tillema heeft in de achttien jaar dat zij werkzaam is bij FloraHolland diverse functies bekleed. De afgelopen anderhalf jaar was zij manager Commerciële Operatie.
■ Bloemisten hebben deze week de toolkit Power of the Fair Trade Flower van Hivos ontvangen. Daarmee kunnen de detaillisten consumenten beter informeren over het aanbod gecertificeerde bloemen. De toolkit bevat informatie over het aanbod gecertificeerde bloemen en tips over hoe bloemisten het assortiment duidelijk kunnen presenteren naar de consument toe.
■ Veerman trekt deltaplan herstructurering Westlandse Oud-landbouwminister Veerman wordt de trekker van een deltaplan voor de herstructurering van 1.000 ha glastuinbouw in het Westland. Dat heeft de Westlandse burgemeester Sjaak van der Tak bekendgemaakt. De agrologistieke bedrijventerreinen in het Westland hebben Rabobank Nederland, waar Veerman de 12 (2015)
FOTO: PETER VAN LETH
Gelezen op Twitter andre westendorp (@awestendorp) problematiek meeneemt in een marktplan voor groene planten. Een flink aantal groene planten wordt volgens de veiling door kwekers geïmporteerd uit Zuid-Amerika tegen dollarkoers, om vervolgens in Nederland afgekweekt en verhandeld te worden. De import van deze planten is duurder geworden door de gestegen dollarkoers.
afgelopen zeven jaar deel uitmaakte van de raad van commissarissen, gevraagd om de oud-bewindsman in te zetten als trekker van een plan voor het wegnemen van ruimtelijke en financiële obstakels die modernisering van het teeltareaal in de weg staan. Om belangentegenstellingen te voorkomen, heeft Veerman zijn functie als commissaris neergelegd, zo meldt de bank.
■ Tuinders die zich oriënteren op de mogelijkheden van het verwijderen van een asbestdak, van bijvoorbeeld een loods of schuur, kunnen daarvoor sinds kort gebruik maken van een quickscan op internet. De quickscan – te vinden op agroasbestveilig.nl – geeft aan welke stappen een ondernemer moet doorlopen om het aanwezige asbest te saneren en welke producten en diensten beschikbaar zijn om hem daarbij, individueel of als onderdeel van een collectief, te ondersteunen.
■ Veel groeneplantenkwekers hebben last van de dure dollar, zo meldt FloraHolland die de 12 (2015)
wat een compliment via de mail, ik wordt uitgenodigd voor JONGE zomerbloementelers bijeenkomst :)
Holland Strelitzia (@RolandDuyv) Tussenstop bij Holland Strelitzia van bloemisten @RondomKlokEelde op weg naar FloristEvent, gezellig! #bloemistenklok pic.twitter.com/ vWGw2LAJp5
■ Interventieteam FloraHolland
Rob Scheepers (@RobScheepers)
Sinds dit jaar onbetrouwbare aanvoerders niet langer welkom zijn op de klok van FloraHolland, haalt het nieuwe interventieteam van de veiling dagelijks vijftig karren bloemen en planten uit de aanvoer. Sommige telers zijn hier volgens FloraHolland verrast over en merken de terugkoppeling van een reclamatie niet op. Na de interventie nemen de herhalingsreclamaties met 50% af. De werkwijze van de kwaliteitsinterventie evalueert de veiling in mei. FloraHolland heeft eind vorig jaar zijn kwaliteitsbeleid aangescherpt.
Vanmiddag reed er een wegmisbruiker achter me in een bloemisten busje. Ik heb ’m bij de eerstvolgende kruising schuin afgesneden.
■ NVWA waarschuwt voor bacterie
Ondanks de lagere prijzen groeit de verkoop van #orchids op de markt in Taiwan! Er is ook volop verscheidenheid!
De NVWA waarschuwt voor Xylella fastidiosa, een zeer schadelijke bacterie uit Amerika die in Italië al vele olijfbomen heeft verwoest. Omdat Nederland veel sierplanten importeert uit de besmette gebieden, lopen ook Nederlandse sierplanten volgens de NVWA risico op een bacteriebesmetting. Xylella fastidiosa, een quarantaineorganisme, werd in 2014 in Nederland aangetroffen in een aantal uit Midden-Amerika geïmporteerde partijen coffea-planten. Deze partijen zijn toen vernietigd.
■ FloraHolland start met FloraHolland heeft onlangs een klantenplatform in het leven geroepen, dat betrokken zal worden bij het uitwerken en implementeren van de visie FloraHolland 2020. In het platform komen ongeveer twintig klanten, eigenaren of directeuren van bedrijven uit alle klantsegmenten. Voorzitter wordt algemeen directeur Vos. Het klantenplatform krijgt een adviserende functie en bespreekt vier keer per jaar met veilingdirectie en -management relevante strategische en tactische thema’s.
Jan Haaksman (@JanHaaksman) Valuta koersen bepalen waar bloemen heengaan! De wereld is een stad geworden. Mogelijkheden voor NL Chrysant als de € onder de $ zakt.
Orchids4all (@orchids4allnl)
Discussie op LinkedIn podium voor promotie Deze week opent Keukenhof haar deuren weer. Het bolbloemenpark biedt enorme mogelijkheden voor telers om hun producten te promoten in de binnententoonstellingen. Wat een exposure zeg. Meer dan 800.000 bezoekers die gewapend met camera’s en actief op sociale media de mooiste plaatjes van bloemen en planten de wereld over sturen. Als telers daar geen tijd en geld in willen investeren... Of ligt dat anders? Veel telers laten Keukenhof links liggen en die zullen daar hun redenen voor hebben. Wat vindt u. Is Keukenhof een goed podium voor promotie of niet?
7
Warmterotonde Zuid-Holland in tien vragen
Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl
1
haven 450 tot 600 MW bedraagt. In 2018 zal de warmtevraag vanuit het Westland naar schatting 570 tot 810 MW bedragen. De warmtevraag is dus groter dan het aanbod, wat een goede basis is voor een businesscase.
2
Voor de warmterotonde hebben 25 partijen een samenwerkingsovereenkomst getekend. De alliantie bestaat uit overheden en regio’s (zoals: het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de provincie Zuid-Holland, de gemeenten Rotterdam, Westland, Delft, Den Haag en Leiden), de glastuinbouw (LTO Glaskracht Nederland),
BRON: PROGRAMMABUREAU WARMTE KOUDE ZUID-HOLLAND
In 2020 moet 14% van de gebouwen en kassen in Zuid-Holland verwarmd worden met duurzame warmte, zo luidt de ambitie van de provincie. Om die te verwezenlijken, is de warmterotonde bedacht, een gezamenlijk netwerk voor duurzame warmte. Begonnen wordt met restwarmte uit de Rotterdamse haven waarmee kassen in het Westland kunnen worden verwarmd en woonwijken in Den Haag en Leiden. Op termijn kunnen echter ook andere warmtebronnen op de rotonde aansluiten, zoals aardwarmtebronnen en warmtebuffers van tuinders. Onderzocht is dat het warmteaanbod vanuit alleen al de Rotterdamse
Ocap, Havenbedrijf Rotterdam, energieen warmtebedrijven, netbeheerders en Rabobank. Het Programmabureau Warmte Koude Zuid-Holland is ingesteld om de rotonde van de grond te krijgen.
3
Er moet allereerst een haalbare en betaalbare businesscase zijn. Half april hoopt een werkgroep daarover meer naar buiten te kunnen brengen. Voor de glastuinbouw is de beschikbaarheid van zuivere CO2 een belangrijke randvoorwaarde. Ocap onderzoekt of zij haar twee huidige bronnen, Shell en Abengoa, kan uitbreiden met een derde. Daarbij gaat het om het afvangen van CO2 uit de rookgassen van een nieuwe kolencentrale van E.ON en GDF Suez op de Maasvlakte. Lukt dat niet, dan moet worden berekend of het per vrachtauto aanvoeren van CO2 uit biovergisters elders uit het land is rond te rekenen.
4 Op de warmterotonde zal in eerste instantie havenwarmte worden ingevoed. Later is ook warmte uit geothermiebronnen en uit warmtebuffers van tuinders in te voeden.
8
den voor een warmterotonde?
over een warmterotonde
Er wordt al langere tijd gesproken over levering van havenwarmte aan het Westland. Dat het daar de afgelopen jaren niet van is gekomen, ligt aan een veelheid aan factoren. Zo zijn de begininvesteringen van zo’n warmtenet erg hoog. Ook zijn er veel partijen bij betrokken met vaak verschillende belangen. Verder is er sprake van een groot aantal glastuinders als potentiële afnemers van de restwarmte. Zij hebben echter 12 (2015)
BRON: PROGRAMMABUREAU WARMTE KOUDE ZUID-HOLLAND
op de industriële warmte), dan had een dunne en dus goedkopere leiding volstaan. Maar dan zijn er veel minder bronnen aan te koppelen, wat naar de toekomst toe minder duurzaam uitpakt.
8 verschillende teelten en nemen ieder hun eigen besluiten over het al dan niet aangaan van een warmteleveringscontract. Dat zich juist nu een momentum aandient voor een warmterotonde heeft met een reeks andere factoren te maken. Zo is in 2018 een aantal (petrochemische) industriële installaties in de Rotterdamse haven die nu nog veel warmte wegkoelen uit hun bedrijfsproces, in groot onderhoud, wat een natuurlijk moment is om ’uitkoppeling’ van warmte in te bouwen. Ook is een aantal warmtevoorzieningen in de haven dan afgeschreven. Dat laatste geldt eveneens voor het WKK-park in het Westland. Veel onderhoudscontracten lopen in 2016–2020 af. Daarnaast draaien veel WKK’s niet langer rendabel. Verder kan een warmterotonde flink bijdragen aan het halen van de afspraken voor 2020 uit het nationaal energieakkoord.
5
Wanneer start de aanleg?
Bedoeling is dat er in 2017 met de aanleg van de warmterotonde wordt gestart, te beginnen met leidingen voor restwarmte vanuit de Rotterdamse haven naar het Westland en Den Haag. In 2018 moeten deze leidingen te gebruiken zijn.
6
Wat kost de aanleg?
Een eerste inschatting van de aanlegkosten voor het netwerk vanaf de zuidzijde van de Nieuwe Waterweg naar het Westland tot aan Den Haag (inclusief distributienetwerk) komt uit op een investering van € 200 12 (2015)
tot € 250 miljoen en jaarlijkse operationele kosten van € 20 tot € 30 miljoen. Daarbij is uitgegaan van de aansluiting van 400 tuinders die samen 600 MW afnemen en een levering van 150 MW aan inwoners van Den Haag. Dit is volgens de betrokken partijen een mega-investering. Banken zullen waarschijnlijk niet in de rij staan om die te financieren. Daarom wordt er op gerekend dat de overheid wil inspringen met garantstellingen waardoor financiers makkelijker met geld over de brug zullen komen. Gezien de grote investeringen zal de warmterotonde uiteindelijk pas rendabel worden, als het netwerk minimaal twintig jaar kan worden benut, zo is de verwachting. Overigens zijn er ook nog kosten van uitkoppeling – het beschikbaar krijgen van de restwarmte uit industriële processen – evenals het transport van de warmte naar de Nieuwe Waterweg. Die kosten zullen verrekend worden in de aankoopprijs van de warmte.
7
Hoe warm is warm?
Waarschijnlijk zal de warmte in de warmterotonde een temperatuur van 90°C krijgen. Bij die temperatuur kan er namelijk, behalve havenwarmte, ook warmte uit geothermiebronnen en uit warmtebuffers van tuinders worden ingevoed. Ook is water met deze temperatuur prima aan te sluiten op de bestaande verwarmingssystemen van tuinders. Nadeel is wel dat de leidingen relatief dik moeten zijn. Zou een temperatuur van bijvoorbeeld meer dan 100°C worden aangehouden (wat aansluit
Wat kost de warmte?
Dat is nu nog niet te zeggen. Wel zal de warmteprijs ongetwijfeld bestaan uit een vast en variabel deel, waarbij er gekeken zal worden naar zowel leveringsvolume als vermogen en/of een combinatie daarvan. Qua prijssystematiek lijkt gedacht te moeten worden aan een APX-achtige structuur waarbij sprake is van een open markt en warmte dus moet concurreren met andere vormen van energievoorziening.
9
Welke voordelen levert een warmterotonde een tuinder op?
Nu zijn glastuinders voor hun warmte nog grotendeels afhankelijk van aardgas, een fossiele energiebron die op termijn uitgeput zal raken en waarvan de prijs fluctueert. De verwachting is dat de gasprijs in de toekomst alleen nog maar zal stijgen. Bovendien lijkt Nederland voor zijn aardgas in grotere mate afhankelijk te gaan worden van Rusland, een geopolitiek ongewenste situatie. Een betrouwbaar warmtenetwerk kan in de regio Rotterdam en in de greenport WestlandOostland tot een beter ondernemersklimaat leiden. Daarnaast leidt de warmterotonde tot minder CO2- en NOx-uitstoot.
10
Wat staat de warmterotonde nog in de weg?
Om tot een succesvolle warmterotonde te komen, moet er voldoende afnamezekerheid zijn in de vorm van langetermijncontracten. Vanuit de glastuinbouw zal daarin één partij het voortouw moeten nemen. Daarnaast moet er een werkend marktmodel zijn. Ook zal er één coördinator moeten komen die de planning in de gaten houdt en die ervoor zorgt dat tuinbouw, industrie en steden bij het netwerk betrokken blijven. Daarnaast is diepgravend onderzoek nodig naar de aanleg van het leidingentracé in het Westland. <
9
FloraHolland presenteert uniforme symbolen voor de consument
Zes iconen moeten boekdelen gaan spreken De werkgroep Ketencommunicatie van Orchidee Nederland heeft uniforme verzorgingssymbolen voor consumenten ontwikkeld. Potorchideekwekers zouden toejuichen als ook andere potplantenkwekers gebruik gaan maken van de uniforme verzorgingssymbolen. Het systeem wordt sterker wanneer alle potplanten met de symboliek werken. Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl
C
onsumenten zien door de bomen het bos niet meer als het gaat om de warboel aan verzorgingstips op steeketiketten bij potplanten. Daarom is Orchidee Nederland een ketenproject gestart om tot uniforme verzorgingssymbolen te komen gekoppeld aan consumentenonderzoek. De resultaten zijn afgelopen week bekend gemaakt op de FloraHolland Seasonal Trade Fair in Naaldwijk.
Verzamelen van steeketiketten
Foto: Gerdien de nooy
Door Nederlandse potplantenkwekers wordt een veelvoud aan verschillende iconen en informatie voor verzorging gebruikt. Gitta ten Hoope, ketenadviseur
productkwaliteit bij FloraHolland, heeft ze nagenoeg allemaal verzameld. „Als je alles op één hoop gooit, is het een ratjetoe. Een ratjetoe aan zowel het soort informatie over voornamelijk standplaats, water geven en kamertemperatuur als gebruikte symbolen voor die informatie. En ook nog eens in willekeurige volgorde. Met de beste bedoelingen denkt iedere kweker op die manier de consument het beste van dienst te zijn. Niets is minder waar”, meldt Ten Hoope. Uit consumentenonderzoek blijkt dat consumenten veel waarde hechten aan verzorgingstips. Het is een belangrijk aankoopcriterium. Het resultaat uit het onderzoek was dat 15% van de consumenten een plant niet koopt als goede informatie ontbreekt.
Door symbolen te uniformeren en voor alle potplanten toepasbaar te maken, wordt de informatie voor de consument duidelijk en eenduidig. Na verloop van tijd leren consumenten dat de symbolen altijd hetzelfde betekenen, zodat verzorging van planten geen struikelblok meer hoeft te zijn voor de aankoop.
Wassymbolen als vertrekpunt Orchidee Nederland heeft zich laten inspireren door allerlei iconen. Uiteindelijk heeft ze geconcludeerd dat de wassymbolen voor kleding, die wereldwijd uniform zijn, het beste vertrekpunt zijn. Dus is gekozen voor een systematiek van enkele basissymbolen met variaties erop per basissymbool (zie illustratie). Met zes iconen is voldoende informatie wat betreft potorchidee te verschaffen aan de consument. Voor alle potplanten is te kiezen uit achttien iconen, inclusief variaties op de zes basissymbolen. Dat is volgens Ten Hoope een enorme reductie van het aantal iconen dat ze is tegengekomen op de verzamelde etiketten.
Consumentenonderzoek
Door een veelvoud aan verschillende iconen op steeketiketten in potplanten raken consumenten verward en laten ze in 15% van de gevallen potplanten links liggen.
10
Uit consumentenonderzoek blijkt dat vier iconen zonder uitleg worden begrepen. Het symbool voor consumptie vinden consumenten overbodig, maar dat wenst de retail. Het icoon voor plantspecifieke eigenschappen wordt niet altijd direct begrepen, maar wel gewaardeerd. In de uitwerking van potorchideeën gaat het om het icoon dat na de bloei takken zijn af te knippen, waardoor met deze verzorging de plant meerdere keren tot bloei kan komen. 12 (2015)
1 2 3 4 5 6
op deze consumenteninformatie.
„Veel consumenten weten dat potorchideeën meerdere keren kunnen bloeien en stellen openheid hieromtrent op prijs. Dat ze niet het idee krijgen dat dit bewust wordt verzwegen om maar zo veel mogelijk planten te kunnen verkopen. Beperkte toelichting is voldoende, zodat geïnteresseerde consumenten zelf de ontbrekende informatie kunnen vergaren. Het heeft geen zin om op het etiket gedetailleerd uit te weiden wat de beste snoeiwijze is”, stelt Ten Hoope. Verder hechten consumenten belang aan een vaste volgorde van iconen, te beginnen met die voor standplaats gevolgd door watergeven en temperatuur.
ten, handelaren en retailers de handen ineen slaan. De praktijk leert volgens Ten Hoope dat van de meeste retailers weinig inspanning is te verwachten, behalve dat ze de vraag bij kwekers kunnen neerleggen om uniforme symbolen te gebruiken. Ze denkt dat leveranciers van etiketten wel zo ver te krijgen zijn om klanten te adviseren met uniforme symbolen te werken als ze met afwijkende symbolen bij hen aankloppen. „Kortom, introductie van uniforme verzorgingssymbolen ligt met name op het bordje van producenten”, schetst de ketenadviseur.
andere productcommissies over de streep te trekken.
Medewerking is en blijft op basis van vrijwilligheid. Verplicht gebruik is niet de intentie en ook niet realiseerbaar, aldus de ketenadviseur. Ze hoopt dat het merendeel van de ondernemers nut en noodzaak van uniforme verzorgingsiconen in zien. Zowel ondernemers die tot dusver niet het nut ervan hebben in gezien als ondernemers die al veel tijd en energie gestopt hebben in eigen verzorgingsiconen.
Delen met collega’s Veel terrein te winnen Met uniforme verzorgingsiconen zijn zoals vermeld meer consumenten te verleiden om potplanten te kopen. Er is dus veel terrein te winnen als kwekers, leveranciers van etiket-
In het kort
12 (2015)
Ondanks dat de iconen zijn ontwikkeld met geld opgebracht door potorchideekwekers, vinden ze het van groot belang dat ook andere potplantenkwekers gebruik kunnen maken van de uniforme iconen. „Kwekers van potorchidee zijn er eveneens bij gebaat dat het uniforme systeem van verzorgingssymbolen sterker wordt. Dit wordt bereikt wanneer steeds meer partijen met de symboliek gaan werken”, verwoordt Ten Hoope. De ontwikkelfase van de symbolen is afgerond. Het is nu aan potplantenkwekers om de iconen te gaan gebruiken. Ten Hoope heeft er hoge verwachtingen van, zeker als retailers zich massaal achter het idee scharen en erom gaan vragen: „Dan kan het snel gepiept zijn. Indien niet, dan hoeven er ook geen jaren over heen te gaan.” De productcommissie hortensia heeft al positief gereageerd, evenals Decorum. Met goede voorlichting zijn volgens Ten Hoope ook
Hoe verder De lancering van de uniforme verzorgingsiconen door FloraHolland op de Seasonal Trade Fair is een eerste start. Uitleg naar alle andere belanghebbenden staat nu op het programma en inventariseren hoe ze er tegenover staan. Informatie komt in ieder geval beschikbaar op de websites van Orchidee Nederland en VBN. Met FloraHolland zijn gesprekken om bij de veilingorganisatie het beheer en de borging van de iconen neer te leggen, inclusief de richtlijnen voor het gebruik van de iconen. „Het zou mooi zijn als de iconen zijn te koppelen aan Floricode en dat bij het aanmaken van een VBN-code de kweker direct informatie krijgt over de iconen. Door deze gebruiksvriendelijkheid krijgt een ondernemer de iconen die hij wil inzetten met alle toebehoren op een presenteerblaadje”, aldus Ten Hoope. <
11
Bloemisten niet bekend met kers vorige week een bezoek aan bloemisten in Rotterdam.
cvanderzwet@hortipoint.nl
T
Van der Touws mening over het assortiment zomerbloemen is positief. Hij zou niet zonder kunnen. „De kwaliteit van het Nederlandse product is goed. Bij de import let ik altijd toch iets meer op”, geeft hij aan. De hardlopers in zijn winkel zijn vooral pioenen en zomerbloemen. Over de promotie heeft hij een duidelijk mening. „PurE seasonal flowers? Nog nooit van gehoord. Telers kunnen beter geld stoppen in promotie via de tv. Op programma’s zoals Hollands Beste Bloemstylist of Rob’s grote tuinverbouwing krijg ik wel respons van de consument.”
Hangende sering en delphinium Willem-Jan Rhijnsburger was een van de deelnemers van het programma Hollands Beste Bloemstylist. Hij is samen met zijn moeder Arlien Breugem eigenaar van Flowerdeli, een bloemenwinkel die een stukje verderop zit. Breugem vindt zomerbloemen onmisbaar in het assortiment. Deze dag staan er ornithogalum, anemoon en protea in de winkel. „Ik houd me vast aan de
seizoenen, want de kwaliteit is dan gewoon beter. Soms kan ik niet om import heen, omdat ik toch een bepaald assortiment in de winkel wil hebben.” Graag zou ze extra informatie ontvangen over bijvoorbeeld houdbaarheid. Zo heeft zij nog wel eens problemen met sering en delphinium. „Er gaan er altijd wel een paar hangen. Bij rozen trouwens ook. Doen wij iets verkeerd? Kan het anders? Tips zijn welkom.” Breugem maakt van de gelegenheid gebruik en schiet Bianca van der Eijk aan, teler van agapanthus. Van dit product vallen soms de bloemen uit. Het antwoord hierop van de teler is helder: „Dat is bij de import vaak aan de hand. Bloemisten wijken daar soms naar uit vanwege de prijs, maar er zit wel degelijk verschil in de kwaliteit.”
MPS niet onderschatten In de winkel wordt duidelijk dat Flowedeli een duurzame bloemist is. Er staan verschillende spreuken op de muur om klanten hiervan op de hoogte te stellen. Bijvoorbeeld
Foto’s: Corneline lanooy
wee dagen marktbezoek in Rotterdam, inclusief een overnachting. Zo’n tien kwekers schreven zich voor deze studiereis van FloraHolland en gingen langs bloemisten in de omgeving van Rotterdam. Het doel is om inzicht te krijgen in hoe de bloemisten over de groep zomerbloemen denken en wat zij van de campagne PurE seasonal flowers vinden. Boeketterie De Binnenweg is de eerste bloemist die bezocht wordt. Ed van der Touw praat de groep bij over de verkopen, die de laatste jaren flink zijn teruggelopen. In 2008 had deze bloemist tien werknemers in dienst, nu nog twee. Vooral de verkoop van bloemen en planten bij de supermarkten is hem een doorn in het oog. „Ik zou eigenlijk tegen jullie kwekers willen zeggen: stop daar mee. Er is voor ons niet tegenaan te werken. Natuurlijk is er kwaliteitsverschil, maar veel consumenten zien dit niet. Wij kunnen niet leven van een klant die af en toe komt voor een cadeautje. We hebben de consument die het gangbare bosje bloemen koopt ook hard nodig.”
-
12
-
12 (2015)
promotiecampagnes over het feit dat zij bloemen per bakfiets bezorgen, met zorg de schoonmaakmiddelen uitkiezen en dat het aandeel duurzame bloemen steeds groter wordt. „Ik let er altijd op of de bloemen MPS-A gecertificeerd zijn. Helaas is er nog niet genoeg assortiment voorhanden”, oordeelt Breugem. Dit is volgens Gerard Gardien van FloraHolland inderdaad een punt van aandacht. In vergelijking met andere productgroepen liggen zomerbloementelers achter in de certificering. Het belang van certificering wordt deze ochtend steeds duidelijker. „Onze reis begon vanochtend met een bezoek aan groothandel Van der Vijver. Ook daar zag je dat MPS vermeld wordt op de prijssticker. En ook nu hoor je het weer. Het krijgt steeds meer aandacht in de keten en dat moet niet onderschat worden”, signaleert hij.
De kansen die de zomerbloementelers zien, worden op een post-it genoteerd en in de bus verzameld. Aan het einde van de studiereis worden alle bevindingen bij elkaar geveegd en zal daar met de productcommissie over worden gesproken. Opvallend is dat de campagne PurE seasonal flowers niet bekend is bij de bloemisten. Ook bij de volgende bloemist gaat geen belletje rinkelen. We zijn bij Zomers aanbeland, waar twee eigenaren samen met het personeel druk bezig zijn de zakelijke bestellingen af te ron-
12 (2015)
den. De telers merken dat de zakelijke markt niet onderschat moet worden. „Nu richten we ons vaak op de consument, maar soms is de zakelijke markt voor een bloemist nog belangrijker. Daar moeten we ons misschien ook meer in verdiepen”, denkt Van Eijk. Eigenaar René Jongeneel van bloemenwinkel Zomers heeft weinig op met de verschillende promotieactiviteiten. „Verhalen over producten vind ik overigens wel leuk. Klanten willen wel een nostalgisch, ambachtelijk verhaal horen over een product. Dat is echt helemaal van deze tijd. Daar kan misschien nog wel wat meer mee gedaan worden. Ik ben zelf te druk of te lui om die informatie te zoeken, maar ik zou dat best aangereikt willen krijgen van een teler.”
Geen naakte mannen Jongeneel is positief over de groep zomerbloemen. Zo probeert hij altijd een seizoen voorop te lopen. In de lente zijn zomerbloemen, vooral pioenen en delphinium, favoriet. Ook bij de volgende bloemist staan pioenen hoog op de inkooplijst. „Ik heb nu trosrozen staan, maar mijn klanten denken dat de pioenen er al weer zijn. De mensen vragen er nu al om”, lacht Susanne Vuijk van bloemenwinkel Niche. Ook craspedia, fritillaria, brem, allium, delphinium en anigozanthos staan deze ochtend op een tafel uitgestald. Vuijk haalt haar handel dagelijks
bij de groothandel Star & Van der Gugten en koopt vooral in wat zij mooi vindt. Op de prijs let zij in mindere mate. „Het is soms moeilijk in te schatten. Onlangs had ik bromelia'’s die € 25 op moesten brengen en daar twijfelde ik over. Maar binnen een paar dagen waren die al weg. Klanten willen graag vooral iets wat mooi is en lang mee gaat. En daar willen ze dan best voor betalen”, ervaart zij. Ook bij Niche zijn geen flyers of posters te bekennen. Vuijk geeft aan nog niet eerder van PurE seasonal flowers gehoord te hebben. Ze is vooral kritisch op de vormgeving van promotiemateriaal. „Zo’n poster met bijvoorbeeld van die naakte mannen is niets voor mijn winkel. Om die reden loop ik er eigenlijk vaak voorbij. Het materiaal moet mooi zijn en qua uitstraling passen bij mijn winkel. Dan zou het heel misschien iets voor mij kunnen zijn”, zegt ze. Jacqueline Doornekamp van Concept Factory, die de campagne voor PurE seasonal flowers coördineert, hoort deze ochtend de meningen van de bloemisten aan en kan de onbekendheid met de campagne wel plaatsen. „Wij hebben ons de eerste jaren vooral gericht op de content en andere partijen moeten het verhaal vertellen. Wij zijn enkel de dragers van het nieuws. Het is goed om de campagne nu meer als merk te gaan verspreiden. Dit zullen we met de productcommissie moeten gaan evalueren”, besluit zij. <
13
Export
Geen paniek bij achterstand grootmarkt Duitsland De bloemen- en plantenexport vanuit Nederland naar Duitsland kampt tot en met februari dit jaar met een achterstand van 4% en stokt op â&#x201A;Ź 279 miljoen. Bloemen doen het beter dan planten. Exporteurs zien perspectief op herstel van de grootmarkt Duitsland, waarbij de concurrentie intensiveert. Hermen de Graaf bloemisterij@hortipoint.nl
N
a de stijging van de exportomzet van bloemen en planten met 4% tot en met december vorig jaar op Duitsland is de achterstand na twee maanden procentueel net zo groot, volgens de VGB â&#x201A;Ź 279 miljoen (zie tabel). De exportwaarde van pot- en tuinplanten kromp tot en met februari
Tabel. Toptien exportlanden bloemen en planten totaal
Jan t/m feb 2015
Februari 2015
Waarde
Waarde
Mutatie
Mutatie
met 12% tot â&#x201A;Ź 83 miljoen. De snijbloemenwaarde kromp nauwelijks en bleef op een vergelijkbare exportwaarde van â&#x201A;Ź 195 miljoen. Tot en met februari vorig jaar steeg de bloemen- en plantenexportwaarde naar de Oosterburen met 5%. Die stijging werd nagenoeg vastgehouden tot een jaartotaal van â&#x201A;Ź 1,6 miljard, waarbij het marktaandeel stabiel bleef op 30% (zie grafiek). â&#x20AC;&#x17E;In februari was wel merkbaar dat Valentijn in het carnavalsweekend viel, waardoor de bloemenafzet achterbleefâ&#x20AC;?, zo meldt de groothandelsorganisatie.
Bloemen vergelijkbaar
Totaal alle landen
â&#x201A;Ź 931.217
-2,9 â&#x201A;Ź 544.175
-2,7
Bron: Floridata/publicatie VGB
Exportwaarde van snijbloemen en pot- en tuinplanten vanuit Nederland naar Duitsland vanaf 2000. 2.000.000
1.500.000
1.000.000
500.000
0
â&#x20AC;&#x2122;00 â&#x20AC;&#x2122;01 â&#x20AC;&#x2122;02 â&#x20AC;&#x2122;03 â&#x20AC;&#x2122;04 â&#x20AC;&#x2122;05 â&#x20AC;&#x2122;06 â&#x20AC;&#x2122;07 â&#x20AC;&#x2122;08 â&#x20AC;&#x2122;09 â&#x20AC;&#x2122;10 â&#x20AC;&#x2122;11 â&#x20AC;&#x2122;12 â&#x20AC;&#x2122;13 â&#x20AC;&#x2122;14
%XPORTWAARDEÂŹSNIJBLOEMEN XÂŹ ÂŹEURO Waarde x duizend euro. Bron: HBAG/Floridata
14
â&#x20AC;&#x2122;13 â&#x20AC;&#x2122;14 â&#x20AC;&#x2122;15 t/m feb
Projectmanager Stendert Zuurbier van FleuraMetz bevestigt de tegenvallende valentijnsafzet. â&#x20AC;&#x17E;Eind februari merkten we ook minder van de aanloop naar Internationale Vrouwendag, in het oosten van Duitsland is dat een belangrijke dag. De stemming in het bloemensegment is sowieso veel minder goed dan vorig jaar, toen we een vliegende start haddenâ&#x20AC;?, vergelijkt hij. Een leverancier aan het retailsegment, waarvan de keten niet wil dat zijn naam wordt genoemd, noteerde in oostelijk Duitsland ook minder omzet. â&#x20AC;&#x17E;Het is geen omzetmaker, wel een trekker en indicator, maar de afzet van Engelse narcissen kwam bijvoorbeeld later op gang. Dat is ternauwernood gecompenseerd door de vroegere start van de tulpenafzetâ&#x20AC;?, meldt hij. In het bloemensegment rekent Zuurbier ondanks de haperende start op jaarbasis op een stabilisatie. Micha Hoogeboom van Bloomways
heeft dezelfde verwachting. â&#x20AC;&#x17E;Filialen signaleren wel dat hun klantenkring kleiner wordtâ&#x20AC;?, aldus Hoogeboom en ook die ervaring deelt Zuurbier.
Plantenafzet gekrompen De daling van de pot- en tuinplantenexport op Duitsland met 12% tot en met februari tot â&#x201A;Ź 84 miljoen is relatief groter dan de krimp op totaalniveau van 8% tot â&#x201A;Ź 304 miljoen. In het Duitse groothandels- en bloemistensegment is deze daling volgens ingewijden groter dan in het retailsegment, inclusief de tuincentra. â&#x20AC;&#x17E;Bloeiende planten en seizoenproducten doen het relatief goed, groene planten liggen al heel lang moeilijk in de marktâ&#x20AC;?, aldus Johan Kroet van Salomo Aalsmeer. Hij is van mening dat de plantenmarkt structureel wordt overvoerd.
Perspectief Het brede assortiment, betrouwbaarheid en kwaliteit zijn volgens pot- en tuinplantenexporteurs sterke punten van het Nederlandse aanbod en biedt perspectief om te groeien. Dat geldt ook voor de snijbloemen, maar daarin wordt de concurrentie fors groter. â&#x20AC;&#x17E;Importkwaliteit wordt steeds beter en dat geldt zowel voor het segment van de exclusieve als de gangbare productenâ&#x20AC;?, is de analyse van Zuurbier. Hoogeboom: â&#x20AC;&#x17E;Nederlandse bloemenkwekers hebben te kampen met een hogere kostprijs en meer wetgeving. Dat verzwakt de concurrentiepositie. Een breed assortiment en vooral constante, betere kwaliteit zijn voorwaarden om die concurrentieslag aan te gaan.â&#x20AC;? <
M Vanwege het tuinplantenseizoen worden ook de klokprijzen van deze producten weergegeven. Omdat er ruimte is voor maar drie grafieken, worden de bloeiende en groene planten in één grafiek verwerkt. In week 25 verdwijnt de grafiek van de tuinplanten weer.
K
Groene + bloeiende planten
Snijbloemen 2013
40
2014
2015
100
30 25 20
120 110 100 90
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 13 14 week
Ten opzichte van week 10 daalt de middenprijs in week 11 met 3 cent tot 25 cent. In 2013 en 2014 stond deze op 22 en 18 cent in dezelfde week.
80
2013
2014
2015
90 Middenprijs in centen
Middenprijs in centen
Middenprijs in centen
2015
2014
130
35
15
2013
140
Tuinplanten
80 70 60 50 40 30
1
2
3
4
5
6
7
8
20
9 10 11 12 13 14 week
De middenprijs bij de bloeiers zakt 1 cent tot 93 cent en bij de groene planten komt er 8 cent bij tot 123 cent.
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 week
De middenprijs in week 10 is 61 cent. In week 11 gaat er 2 cent af tot 59 cent. Dat is 2 cent meer dan vorig jaar en 6 cent minder dan in 2013.
Dico Drost:
’Is gekozen om afzet via de klokken om zeep te helpen?’ Bedrijf: www.dicodrost.com Veiling: Aalsmeer Week: 11
Maandag „De aanvoer neemt behoorlijk toe. Het assortiment is erg eenzijdig en aan diverse producten is af te lezen dat ze al drie dagen op de kar hebben gestaan zo na het weekend. Het weer is zonnig en lekker fris; mooi weer om bollen-op-pot te verkopen.Prijzen op de klok blijven echter achter.”
Dinsdag „FloraHolland heeft zonder overleg met de klanten die dagelijks inkopen op de klokken het klokfront veranderd. Ik heb geen verbeteringen kunnen ontdekken. Ik begrijp dat het voor FloraHolland noodzakelijk is om haar positie en koers te wijzigen, maar vraag me af of het juist is om veranderingen door te voeren waar bestaande klanten niet positief over zijn. Al zijn het kleine veranderingen, doe ze dan goed. Is er misschien een keuze gemaakt om de afzet via de klokken om zeep te helpen? FloraHolland heeft het voordeel dat de handel zich niet meer als een vuist opstelt. Ook bij het VGB is de energie eruit om tegengas te geven.”
Woensdag „Het assortiment is een stuk interessanter dan op maandag. Dit in combinatie met verse producten is het fijn om in te kopen. Ik heb behoorlijk wat bestellingen en kan mijn klanten blij maken met mooie producten. Het 12 (2015)
voorjaar is toch een mooie tijd om met planten te werken. Alles begint weer te groeien en bloeien.”
Donderdag „Het is al niet duur maar desondanks zakken prijzen nog iets verder weg. Gelukkig krabbelen de prijzen van hortensia wat op. Deze groep is al behoorlijk vertegenwoordigd. Tussen alle voorjaarsproducten zie je ook al perkgoed en terrasplanten komen als fuchsia, osteospermum, dipladenia, gazania en Solanum rantonetti op stam.”
Vrijdag „Ondanks dat het vrijdag de 13e is heb ik besloten om na de klok enkele klanten in België te bezoeken. De klanten gaven aan iets achter te lopen wat betreft omzet op vorig jaar, maar ten opzichte van 2013 is er een voorsprong. Iedereen merkt dat consumenten erg gedreven worden door prijzen. Als sector zijn we met z’n allen een wedstrijd aan het houden wie de goedkoopste is. Ketens als Aktion en Primarkt worden geassocieerd met succesvolle concepten. Wanneer ik naar andere ketens in de Agri & food industrie kijk is er overal hetzelfde probleem. De kostprijs van het basisproduct is te laag voor een gezonde continuïteit.”
15
In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.
Simone van Tol
Snijbloemen Engelse Moederdag valt gunstig 150 125 100
n
75 50 25
6
7
8
9
10
11
Prijs index
Aanvoer index
Week 11 dit jaar is een stuk beter dan week 11 in 2014. Toen vielen we na Internationale Vrouwendag in een dip omdat Engelse Moederdag pas op 30 maart viel. Dit jaar sluit deze naadloos aan op Internationale Vrouwendag. Daardoor steeg de gemiddelde prijs totaal met 29%. Ook het aantal verkochte stuks lag 15% hoger, wat resulteerde in een omzet die ruim 48% hoger lag dan in dezelfde week vorig jaar. Bij tulpen zagen we bij de enkele 27% meer stuks en lag de prijs
gemiddeld 7,7% hoger. Parkiettulpen en dubbelbloemige werden minder aangevoerd, maar wel beter gewaardeerd dan in week 11 vorig jaar. Ook roos stond in het teken van Engelse Moederdag. De gunstige prijszetting van week 10 werd goed doorgezet. De gemiddelde prijs bij grootbloemige roos lag gemiddeld 37,4% hoger dan vorig jaar, bij een aanvoerstijging van 2,8%. Alstroemeria deed het prima en scoorde een prijsstijging van ruim 90% gemiddeld ten opzichte van week 11 in 2014.
Kamerplanten Lagere prijzen bij meer stuks 150
n
125 100
n
75 50 25
6
7
8
Aanvoer index
9
10
11
Prijs index
De kamerplanten profiteerden niet echt van de verkoop voor Engelse Moederdag. In totaal werd ruim 17% meer aangevoerd, maar lag de prijs gemiddeld 6,2% lager dan in week 11 vorig jaar. Dit zorgde voor een omzetdaling van ruim 9%. Bij de top 15 kamerplanten zijn bijna alle bloeiende producten in prijs gedaald ten opzichte van vorig jaar in week 11. Behalve primula, dit product deed het goed. Met 7,6% meer stuks aangevoerd steeg deze week de prijs gemiddeld met 12,7%
ten opzichte van dezelfde week vorig jaar. Bij phalaenopsis steeg de omzet deze week met 19,5%. Dit kwam niet door de goede prijsvorming, maar door de aantallen die in deze week met 26,8% stegen vergeleken met vorig jaar week 11. De prijs liet het echter wat afweten en daalde gemiddeld met 5,8%. De groene kamerplanten die voorkomen in de top 15 doen het in verhouding redelijk. Ficus steeg gemiddeld qua prijs met ruim 10% en de prijs van dracaena bleef stabiel.
Tuinplanten Aanbod nog niet op gang 200
n
150
100
50
0
6 Aanvoer index
16
7
8
9 Prijs index
10
11
De tuinplantenaanvoer is nog niet helemaal op gang gekomen. Ook in week 11 lag de aanvoer totaal ruim 21% achter op vorig jaar in deze week. Toen barste in week 11 het tuinplantenseizoen los. Wel zien we nu een flinke stijging in aantallen in overige perkplanten, 69,4% meer aanvoer. De prijs bleef echter achter en in totaal leverde het overige perkgoed gemiddeld ruim 12% minder op qua prijs. Viola deed het echter wel beter. Daar steeg de prijs gemiddeld met 8,5%. De aanvoer van violen daalde met
18,6% in week 11 en dit resulteerde in een omzetdaling van 11,7%. Buxus, rhododendron en overige vaste planten, bomen en heesters daalden allemaal in prijs ten opzichte van vorig jaar. De lente hangt echter in de lucht dus de verwachtingen zijn goed. Volgende week staat buxus in de schijnwerpers met de campagne â&#x20AC;&#x2122;Buxus Jeans of Gardenâ&#x20AC;&#x2122;. Laat de lente maar komen!
12 (2015)
Over de toonbank
Italië
Corazzano
Gian Cattaneo:
’Veel vraag naar bolbloemen en bol-op-pot’ Naam: La Fioreria Locatie: Corazzano Sortiment: 60% bloemen, 20% planten, 10% overig Specialiteit: rouw en trouw Aantal medewerkers: geen
U bent gespecialiseerd in rouwen trouwwerk? „Ik ben een bloemist van de oude stempel en richt me vooral op het traditionele segment. Vooral met rouwwerk heb ik een goede reputatie opgebouwd in de omgeving, juist omdat daar het traditionele altijd vooropstaat. Ik probeer wel met de tijd mee te gaan, bij trouwwerk is dat een vereiste, maar ik laat me niet verleiden tot hypermoderne tierelantijnen en bloemen buiten het seizoen.”
Is het druk momenteel? „Ach, het gaat zijn gangetje. Begrafenissen kennen geen seizoenen, dus daar hebben we altijd werk van. Het trouwseizoen staat voor de
deur, dus daar bereid ik me nu druk op voor. De voorjaarsgekte is losgebarsten en er is dus veel vraag naar bolbloemen en bollen-op-pot. Richting Pasen zal het nog drukker worden.”
Welke planten lopen goed?
siteit en volume vind ik ook de Nederlandse manier van verpakken en transporteren uitstekend. Rozen en zomerbloemen uit Nederland vind ik echt geweldig. Tulpen minder. Die koop ik dan ook vooral van eigen bodem. Italiaanse tulpen zijn echt bijzonder goed en sterk.”
„Met name ficus, croton, anthurium, cymbidium en phalaenopsis. Perkplanten en buitengoed maken nu langzaam een opmars.”
En wat vindt u van de Nederlandse prijzen?
Hoe staat het met eigen gebruik? „Dat is de afgelopen jaren sterk afgenomen vanwege de crisis. Mensen kopen voornamelijk nog bloemen en planten als cadeau en zelfs daar zijn de bestedingen gekrompen. De gemiddelde Italiaan heeft het nog altijd heel zwaar en dat merken wij sterk aan onze omzet.”
Waar koopt u de producten? „Ik koop vrijwel alles in bij de groothandel die weer het grootste deel importeert uit Nederland. Het Nederlandse aanbod is goed van kwaliteit en altijd beschikbaar. Behalve diver-
„De beginprijzen zullen best redelijk zijn, maar voordat we de producten hier in de winkel hebben staan is er nog zoveel bovenop gekomen. Tussenhandel en transport drijven de prijzen gigantisch op. En het lijkt erop dat dat alleen maar erger wordt.”
Wie zijn uw concurrenten? „Als traditionele bloemist heb ik hier ongeveer het alleenrecht. De supermarkt is voor mij geen concurrent en andere bloemisten richten zich juist op het trendy segment, dus ook die zitten me niet in de weg. Ik ben echt één van de laatste der Mohikanen, heb ik het idee.”
Standpunt
’Betrek uw klant bij de strategiekeuze!’
H Helma Veenstra (ReviewPartner) en John Olsthoorn (Pull Position)
Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl
12 (2015)
et is algemeen bekend dat steeds meer kwekers, exporteurs en groothandelaren direct contact hebben met hun klanten. Iedereen doet zijn uiterste best om zijn klant zo goed mogelijk te bedienen. Dit wordt vooral gedaan door een mooi product, goede service bieden, mooie en functionele verpakkingen en zorgen voor een goede, logistieke aanlevering. Iedereen roept dat ze meedenken met hun klant… Maar weten we wel echt wat die klant wil? Wij hebben gemerkt dat we hier met elkaar nog belangrijke slagen in kunnen én moeten maken. De aandacht gaat dikwijls naar slechts een klein
deel van de klanten, met wie het contact prettig verloopt. Maar is dit een goede graadmeter voor de hele klantgroep? Uit onderzoek, of beter gezegd: klantonderzoek, blijkt vaak van niet. Daarom zijn Pull Position en ReviewPartner een samenwerking aangegaan. Pull Position begeleidt ambitieuze kwekers die willen groeien als bedrijf. Hierbij spelen verscheidene aspecten een rol, waarbij het kennen van de klant essentieel is. Een samenwerking met ReviewPartner kwam daarom als een zeer waardevolle aanvulling. ReviewPartner levert representatief klantonderzoek op
maat. Doordat ReviewPartner klantinzicht kan leveren en Pull Position dit inzicht gebruikt om gerichte marketingactiviteiten in te zetten, zorgen we ervoor dat het effect van uw strategie hierdoor ook daadwerkelijk in acties overgaat. Maak dus zelf ook gebruik van uw klanten. Doe onderzoek, ga in gesprek met uw klanten, betrek ze bij strategiekeuzes. Uw klanten kunnen u helpen om nieuwe klanten aan te trekken en uw koers te bepalen. Wat ons betreft een belangrijke voorwaarde om verantwoord te kunnen groeien.
17
200.000 160.000
Op de afzet van de Oriëntal-lelies hebben de goedkope roebel en het dure pond een relatief groot effect. Handelaren denken verschillend over de kwaliteit van het aanbod.
„De kwaliteit is goed. Ik heb het idee dat er minder problemen met het blad zijn. Je moet weten van wie je koopt”, zegt inkoper Dennis Witteveen van Weerman over het aanbod Oriëntals. Henk van Pelt, inkoper bij Hilverda De Boer, is kritischer. „Misschien iets beter dan vorig jaar, maar de wintermaanden zijn moeilijk voor deze lelies.” Ronald de Mooy, inkoper bij Paauw & Van Egmond signaleert onevenwichtigheid. „Er zijn relatief te veel zware Oriëntals, richting vijf- en zevenkoppers en er is onvoldoende voor het middelste en goedkopere segment.”
Effecten valuta Door de goedkopere roebel en minder bestedingsruimte heb-
ben broeiers de Russische markt zien krimpen, niet alleen in de aanloop naar Internationale Vrouwendag. Daarentegen profiteert de handel van de hogere koers van het pond, in Engeland zijn Oriëntals relatief goed gevraagd. Maar tot en met februari leverden de Oriëntals van alle leliegroepen het meeste in, met een prijsdaling van 6 cent tot 76 cent per steel. De aanvoer steeg met 5%. Dat is vergelijkbaar met de aanvoertoename tot 153 miljoen stelen vorig jaar bij de vestigingen van FloraHolland. De middenprijs eindigde 1 cent hoger per steel op 62 cent. „Een redelijk jaar, vooral dankzij een goede zomer met minder buitenaanvoer”, concludeert Herman de Jong van De Jong Flowers in
l
Oriëntals duur voor Rusland en voor Engelsen betaalbaar
80.000
m
120.000
40.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Verkochte ste en x duizend
A
0
Aanvoer en gemiddelde prijs Oriëntal-lelies op de Nederlandse bloemenveilingen in de afgelopen 15 jaar. (Bron: VBN/FloraHolland)
De Kwakel. „Voor de witte kleuren was de prijsvorming stabiel, roze vloog alle kanten op”, blikt Thomas Evers van Bredefleur in Luttelgeest terug. Witteveen vindt dat de service van leliebroeiers de afgelopen jaren flink is verbeterd. „Als je er bij de klok naast zat of je krijgt latere orders, zijn nabestellingen nooit meer een probleem”, noemt hij als voorbeeld. „Maar de kwaliteit van de informatie schiet nog wel eens tekort.”
Assortiment Inkopers zijn content over het assortiment. „Klanten ervaren nu wel eens een overdaad aan soorten en maten”, weet Witteveen. „Het is ruim voldoende”, voegt
De Mooy toe. Nieuwe OT-soorten, die ook tot het assortiment Oriëntals worden gerekend, worden volgens Evers relatief goed gewaardeerd. Dit jaar worden ook de Roselily-types voor het eerst in het klokaanbod opgenomen, ruim twee jaar na de marktintroductie. „Stuifmeelloos, in meerdere kleuren, als dubbelbloemige extra mooi en met een specifieke geur”, somt Jaap Moerman van Moerman Lilium in De Lier als pluspunten op. Nieuwe lelies worden steeds vaker exclusief aangeboden, soms permanent en soms alleen in de introductieperiode. Deze aanpassingen van het uitgiftebeleid duiden op extra spanning in de markt. ■
Prijsverbetering Longiflorum nog niet voldoende dan in 2014 en telers rekenen erop dat deze nu twee jaar du-
Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe
„De vraag is heel stabiel geworden, richting Pasen loopt het altijd wat op”, zegt Dennis Wit-
18
teveen over Longiflorum-lelies. Volgens de inkoper van Weerman blijft Longiflorum sterk
geassocieerd met bruids- en grafwerk. „Maar in menig Nederlandse bloemenwinkel is het een standaardbloem in het assortiment.” In het marktsegment van Van Dijk Flora is Longiflorum niet populair. „Af en toe tweepitters”, geeft inkoper Mesut Ozdemir aan. Volgens Ronald de Mooy, inkoper bij Paauw & Van Egmond is de vraag naar de kelklelie structureel weggezakt. „De tijd dat we duizenden White Europe’s per week naar Engeland verstuurden is echt voorbij.” Tien jaar terug werden er via FloraHolland tachtig miljoen per jaar verhandeld. Vorig jaar kromp de aanvoer voor het tiende achtereenvolgende jaar met 13% tot 27,5 miljoen stelen. Daarvoor werd gemiddeld 45 cent betaald, 6 cent meer dan in 2013 en 10
cent meer dan in 2012. „Maar met die verbetering zijn we er nog niet”, stelt Thomas Evers van Bredefleur in Luttelgeest.
Assortiment White Heaven is op afstand het belangrijkste ras. Van de nieuwe rechtopgaande types gooit Watch Up volgens inkoper Henk van Pelt van Hilverda De Boer de hoogste ogen. „Andere types slaan niet aan, ondanks onze pogingen”, is zijn ervaring. Evers: „Dankzij de rechtopgaande bloeiwijze is de transporteerbaarheid beter en komen verdere markten in beeld.” Otto de Ruiter van Connecting Lilies in ’s-Gravenzande ziet vooral kansen in de gunstige koers van het Britse pond en de herstellende Engelse economie. ■ 12 (2015)
Perspectief bij aanhoudende krimp LA’s en Aziaten
„Er is een mooi aanbod van professionele telers die hun verkoop goed op orde hebben. Daardoor kunnen we bijna alle LA’s en Aziatische lelies rechtstreeks inkopen. De vraag ernaar is redelijk stabiel”, meldt inkoper Dennis Witteveen van Weerman over dit segment van de leliemarkt. Henk van Pelt, inkoper bij Hilverda De Boer, vindt het beperkte assortiment LA’s en Aziaten in de wintermaanden lastig. „Naarmate het seizoen vordert trekt dat bij en dat is goed voor de afzet.” Bij retailafnemers van Van Dijk Flora is de verkoop van deze lelies beperkt, weet inkoper Mesut Ozdemir.
Betere middenprijs Op jaarbasis eindigde de middenprijs voor LA’s en Aziaten vorig jaar 5 cent hoger dan in 2013 en 9 cent hoger dan in 2012. Toen werden via de vestigingen van FloraHolland iets meer dan
100 miljoen stelen verhandeld, in 2013 98 miljoen en afgelopen jaar 94 miljoen. „Het was een redelijk goed jaar, maar dat was ook nodig. En de verschillen per teler, ras en periode kunnen heel groot zijn”, relativeert Jhon Koopman van kwekerij Geveland in Obdam de schijnbaar forse verbetering van de middenprijs. Het prijsherstel bij de LA’s was fors, van 28 cent in 2012 via 34 cent in 2013 tot 39 cent per steel vorig jaar. De Aziaten plusten er in dezelfde periode 1 centje bij. „Aziaten verdwijnen”, stelt inkoper Ronald de Mooy van Paauw en Van Egmond. „Voor sommige kleuren vielen we terug op Aziaten, maar inmiddels zijn daarvoor in het LA-aanbod ook alternatieven. Bach bijvoorbeeld voor Navona”, noemt hij als alternatief in de witte kleuren. De LA-hybride Honesty wordt gezien als een vervanger voor de
Foto: De GraaF Van Der ZanDe
-
oranje Tresor. „De Aziaat Vermeer hebben we nooit geteeld, maar in dat roze-witte segment schakelen we met Albufeira op van proeven naar een vast aanbod dit jaar”, meldt Jan-Willem de Vos. Hij is bij Bredefleur Moerkapelle verantwoordelijk voor de daghandel.
Broeiers en kwekers Broeiers in dit leliesegment en bollenkwekers verwachten dat de aanvoerdaling dit jaar aanhoudt. Een onzekere factor is altijd het bollenaanbod, omdat nooit duidelijk is welk aandeel van de productie wordt geëxporteerd. Het effect van aantasting door het
PlAM-virus lijkt bij LA’s en Aziaten minder dan bij de langer in de kas te telen Oriëntals. Dit verschilt per teler, soort en herkomst. De aantasting vertaalt zich in de handelsfase vooral naar de bladkwaliteit. „In vergelijking met Oriëntals is de kwaliteit van LA’s beter”, vindt Van Pelt. Witteveen voegt eraan toe, dankzij de directe handel nooit problemen te ondervinden. Beide inkopers verwelkomen graag aparte kleuren, ook als tijdelijk aanbod. „De markt hiervoor is beperkt, maar het verlevendigt de handel”, licht Witteveen toe. ■
Marktacties Promotie Woonplant van de maand maart: Franse geranium Woonplant van de maand april: klimop Tuinplant van de maand maart: saxifraga, aubrieta Tuinplant van de maand april: buxus PurE Seasonal Flowers voorjaar: anemoon, hyacint, ranonkel, iris. sep-mrt ’15 Campagne snijorchidee, initiatief van telers, promotiecommissie en FloraHolland, coördinatie en uitvoering Fresh Retail 21mrt Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: bol-oppot, tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini, freesia, sonatini en scilla, hydrangea Strong Annabelle, hydrangea Pink Annabelle en acer J.Jewels, Green is… sansevieria Laurentii pot 17, sansevieria Green flame pot 17, zamioculcas pot 19, hedera vogelhuis met keramiek, yucca 2 toef pot 21, Dieffenbachia compacta 17, TiSento, Decorum assortiment met roos Avalanche+, hydrangea, buxus piramide 100/110, Ornitogalum dubium. SBS6, 17.00 u.
Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland
9 - 29 mrt: anjer
30 mrt - 30 apr: gerbera 4 - 31 mei: pioenroos 1 - 28 juni: lelie 29 juni - 26 juli: zonnebloem
3 apr Goede Vrijdag (Ned, Dui, GB, Oos, Zwi) 5 - 6 apr Pasen 12 apr Orthodox Pasen (Rus) 16 apr Secretaressedag (Ned, Bel, Fra) 23 apr St. George’s Day (Eng) 25 apr Bevrijdingsdag (Ita) 27 apr Koningsdag (Ned) 1 mei Internationale Dag van de Arbeid 4 mei Dodenherdenking (Ned) 5 mei Bevrijdingsdag (Ned) 8 mei Bevrijdingsdag WO II (Fra) 9 mei Dag van de Overwinning (Rus) 10 mei Moederdag (Ned, Bel, Dui, Ita, Oos, Zwi) 12 mei Internationale dag van de Verpleging 14 mei Vaderdag (Dui)
Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl
12 (2015)
19
Analyse bloeiende planten Foto: HAmiplAnt
Exporteur over
Eindsprint potnarcis maakt matige start niet meer goed Potnarcis is begonnen aan de eindsprint richting Pasen. Telers en handel vrezen dat die korte periode de matige start niet meer
Bedrijf: Hamiplant Functie: Sales manager Belangrijkste afzetlanden: Italië, Frankrijk, Duitsland Inkoop: 90% direct bij kwekers, 10% klok Aantal medewerkers: 160
Michel de Rijke:
’Investeren in relaties met kwekers’ Wie zijn uw klanten in Frankrijk? „Wij beleveren alle segmenten. De groothandel, supermarkten, bouwmarkten en sinds de overname van Vida Verde zijn we ook sterk vertegenwoordigd bij de tuincentra. Voor elk segment werken wij met kleine, specialistische teams, die we formeren rond de klant. Hierin komen markt- en productspecialisten samen.”
Welke planten verkoopt u er vooral? „Het gangbare Europese assortiment, zou je kunnen zeggen. Frankrijk is natuurlijk een groot land met verschillende klimaten, dus de vraag in het noorden en in het zuiden is uiteraard niet altijd hetzelfde. Maar overal kunnen we terecht met planten als phalaenopsis, potroos, kalanchoë en anthurium. Bij tuinplanten draait het vooral om eenjarige seizoensbloeiers, daar zijn wij als Nederland sterk in. De vaste planten en de grotere terrasplanten zijn sinds de crisis minder gevraagd.”
Is de crisis nog voelbaar in Frankrijk? „Jazeker. Met als gevolg dat voor de Fransen de kwaliteit de laatste jaren niet meer bovenaan staat, in elk geval niet zoals voor de crisis. Maar we blijven erop hameren bij onze klanten en stapje voor stapje gaat het weer de goede kant op.”
Vooral Tete a Tete zit nu in de lift, de potnarcis die nog altijd 87% van het totale aanbod bepaalt. De periode van november tot begin maart, waarin ook de overige soorten een bescheiden rol spelen, viel tegen. „Zelfs Vrouwendag liet maar een minimale opleving zien. Waar we normaal gesproken ineens dubbele volumes wegdraaien in de aanloop naar 8 maart, haalden de Russen hun narcissen nu vooral voor de klok weg en hadden daar niet veel meer voor over”, merkt Gert-Jan Hogervorst van HL Hogervorst in Noordwijk op. „Het is op de klok geen vetpot dit jaar”, zegt Cor Wassenaar van Flowerboost in Noordwijkerhout. „Hoewel we nu midden in de piek zitten, liggen de klokprijzen nog steeds achter op vorig jaar. Gelukkig zien we aan de andere kant wel een groei in de directe handel. Exporteurs zijn op zoek naar kwaliteitsproducten en willen daar best iets meer voor betalen.”
Tetten sterke positie Hoewel het aandeel Tetten nog altijd enorm groot is, breidt het aanbod in overige narcissen in aantallen wel uit. „Het is goed dat de markt nu meer alternatieven heeft, maar de Tetten hebben en houden een sterke positie. Daar is niks mis mee”, geeft Mark Warmerdam van WBD aan. Hij belevert met name
de retail van Tetten. „Hoewel de retail graag al vroeg begint met narcis, beginnen nu de echte aantallen pas te lopen en heeft men er een betere prijs voor over.” Net als bij veel andere producten, wordt ook bij narcis bemiddeling steeds belangrijker. Waar bemiddeling in 2009 nog goed was voor ruim 45% van de omzet, is dat nu bijna 60%. „Toch kijkt de handel nog altijd naar de klok als prijsbepaler, terwijl dat niet meer representatief is”, zegt Warmerdam.
Te veel Bij Bloominess lopen de verkochte aantallen van potnarcis achter op die van vorig jaar. Ronald de Vries: „De directe handel wordt afgestraft door de lage klokprijzen. Daarmee prijzen klanten zichzelf uit de markt. Klok- en bemiddelingsprijzen voor een 9 cm-pot verschillen vaak meer dan een stuiver. We verkopen alleen Tetten, vanwege de hoge doorloopsnelheid.” Ysbrand Hoekstra van Profitplant vindt de vraag niet tegenvallen. „Al vanaf januari loopt narcis in alle soorten en maten goed weg. De klokprijzen zijn slecht, hoewel die nu ook langzaam oplopen. Narcis doet het zeker beter dan hyacint op het moment, maar ook dit product zit in het nauw vanwege te grote aantallen.” ■
Hoe staat het met de concurrentie? 50.000
ij i
40.000
l
30.000
i
20.000
„Die zie ik gunstig in, zolang alle schakels maar waarde toe blijven voegen aan de planten. Je kunt als exporteur wel blijven kopen op de klok, in de hoop op wegzakkers, maar je kunt beter investeren in goede relaties met kwekers en klanten. Hecht partnership, dat is waarnaar wij streven. Zo haal je het beste uit elkaar.”
20
10.000
G
Hoe ziet u de toekomst?
2010
2011
2012
2013
2014
0
Verkochte aantallen x duizend
„Die is enorm in Frankrijk. Veel Nederlandse groothandelaren exporteren naar Frankrijk, maar er is ook binnenlandse productie. Hoe we er dan toch zo’n stevige voet aan de grond hebben en houden? We zitten er al zo’n dertig jaar; het was het eerste land waar we actief waren. We gaan gestaag door, betrouwbaar en professioneel, zonder negatieve verrassingen voor onze klanten.”
Verkochte aantallen en middenprijs narcissus op de FloraHolland-veilingen van 2010 tot en met 2014. 12 (2015)
Foto: Gerdien de nooy
Afzetzaken
Analyse tuinplanten
Goed weer houdt de handel in myosotis op gang
Foto: VAkblAd Voor de bloemisterij
en met week 11, midden in de seizoenspiek, is dat nog niet af te leiden. De middenprijs van 46 cent komt goed overeen met de 45 cent in 2014 en lijkt gemiddeld genomen niet slecht. Goed weer in de belangrijke afzetgebieden houdt de handel blijkbaar goed op gang. Planteninkopers hadden het eind week 11 in elk geval nog flink druk met myosotis.
Temidden van producten als primula, bellis en violen, vinden jaarlijks rond begin maart een kleine 1,4 miljoen Hollandse vergeet-mij-nietjes voornamelijk in potjes 10,5 en 9 cm hun weg naar met name tuincentra en bouwmarkten in Duitsland, Nederland en Frankrijk. Het zwaartepunt van deze handel ligt meestal in week 11 of 12. Sommige kwekerijen leveren al vanaf februari, anderen rekken het seizoen tot april.
Iets achter Vorig jaar piekte de vraag naar myosotis vroeg. Vergeleken daarmee liepen de verkochte aantallen via FloraHolland tot en met eind week 11 iets achter. Sommige telers vermoeden dat het totale aanbod dit seizoen iets kleiner is, maar uit de cijfers tot
Producenten noemen het prijsverloop dit jaar wisselvallig. „In week 10 nam de aanvoer aanvankelijk wat sneller toe dan de vraag. Later die week werden de prijzen beter. Ook het begin van week 11 was goed. Daarna kwam er weer wat meer”, schetst Gerrit Boers van kwekerij Boers in ’s-Gravenzande. Volgens Henry Doornenkamp van kwekerij De Rijke in Poeldijk verliep de start van het seizoen in februari wat moeizaam door kou in Frankrijk en Duitsland. „De prijzen waren wisselvallig. Maar de laatste weken zijn ze goed. En we zijn iets eerder klaar dan begroot.” Kwekerij Bevermeer in ’s-Gravenzande had eind week 11 geen myosotis meer voor de daghandel. „We gaan nog door tot eind maart, maar wat er nu nog staat is al verkocht”, aldus teler Ben Vermeer. ■
60
2.000
l
40
1.600
3
1.400
20
1.200
1
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
1.000
Verkochte aantallen x duizend
1.800
Verkochte aantallen en middenprijs myosotis op de FloraHolland-veilingen van 2008 tot en met 2014. 12 (2015)
Bedrijf: What-Women-Want Aanleiding: Opening showroom WhatWomen-Want
Anja Kuijper „What-Women-Want is een marketingplatform dat Marcel Boom en ik hebben opgestart. Wij organiseren marketingactiviteiten rondom planten. En wellicht in de toekomst ook voor snijbloemen. Uiteindelijk is ons doel de verkoop voor de aangesloten telers te vergroten.”
„Wij ondersteunen kwekers in de ontwikkeling van toegevoegde waarde. We nemen de sourcing en ontwikkeling van collecties uit handen voor telers. Tevens verzorgen we de communicatie rondom producten. Kortgezegd: we leveren planten met een verhaal! We verlenen onze diensten aan acht kwekers en op deze manier is er dus een heel assortiment beschikbaar. Met dit assortiment zijn klanten in staat om naast de individuele producten ook combinaties samen te stellen binnen een thema.”
„Het samenstellen van mengkarren binnen een bepaald thema is niet uniek. Het is wel uniek dat wij geen onderdeel uitmaken van de keten. Wij kunnen transparant zijn naar telers, klanten en eindklanten. We zijn geen bedreiging, maar alleen een adviserende schakel. Wij communiceren de collecties van What-Women-Want in de keten, maar de verkoop laten wij over aan de kwekers zelf. De kweker betaalt ons abonnementsgeld, afhankelijk van het aantal collecties dat wij samenstellen. Klanten zijn daarnaast zelf meer bezig met thema’s en schappen plannen, met onze kennis zijn we in staat om op deze vragen naar eigen inzicht voorstellen te maken.”
„Ja, dat is altijd van belang. Ondanks dat het bij telers soms maar een klein onderdeel van de productie uitmaakt, vindt binnen dit vak wel de meeste vernieuwing plaats. Hierdoor blijft je met klanten in gesprek. Het wordt nu nog als bijzaak gezien, maar je kunt de aandacht hiermee op de kwekerij vestigen. En als je het klantcontact hierdoor verder aanhaalt, kan ook de verkoop van de standaardproducten verbeterd worden.”
„Uiteindelijk willen wij What-Women-Want uitbreiden, in aantal kwekers en in dienstverlening. Het blijft daarbij wel belangrijk dat er geen overlap in de verschillende productgroepen zit. Deze week openen we in Naaldwijk een centrale showroom waar de thema’s jaarrond aanwezig zijn en waar wij zelf, en uiteraard onze kwekers met klanten kunnen afspreken om samen de mogelijkheden van de collecties te bekijken.”
21
Alleen blauwe lippen strelitzia’s op het tuinpad van Holland Strelitzia in Zevenhuioogst? „Die lippen moeten witte lip bestaan niet.”
H
et zijn de stellige woorden van teler Roland Duyvesteijn. „Strelitzia’s met een witte lip zijn veel te rauw gesneden. Het gaat ten koste van de sierwaarde.” Op zijn oogstkar zijn alleen bloemen te vinden met twee blauwe lippen, zoals het hoort. Helaas voor Duyvesteijn en broer Barry komen er te rauwe strelitzia uit Zuid-Europa op de markt. Voordeel van het rauwe snijden is dat er veel strelitzia’s in een doos kunnen en bloemen niet beschadigen. Om de bloemen nog enige sierwaarde te geven worden importstrelitzia’s in Nederland opengepeld. In plaats van twee blauwe lippen komen er dan twee witte of een witte en een blauwe lip te voorschijn, schetst Roland, die het woord plofstrelitzia’s in de mond neemt. Roland zegt niets tegen importbloemen te hebben. „Als de lippen blauw zijn, zijn ze van harte welkom, maar nu hebben we er last van.” Hij ervaart dat het de prijsvorming van de Nederlandse bloemen, die kwalitatief beter zijn, beïnvloedt. „Als de Nederlandse bloemen in het voorjaar op de markt komen dan laat de handel de import niet zomaar links liggen. Waarom zouden de handelaren hun klanten gaan verwennen als ze later in het jaar die kwaliteit niet kunnen bieden?” Gesprekken met de veiling hebben niet mogen baten. Importstrelitzia komt als A1 voor de klok. De broers Duyvesteijn streven ondertussen naar 100% bemiddeling. Alleen de bloemistenklokken kunnen op hen rekenen. Verder zetten ze alles – ze produceren jaarrond – af via vaste partners. < Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl
Foto: Gerdien de Nooy
22
K asgeluiden Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers
Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.
’Misschien is de bodem wel de basis van alles’ -
-
Maurice Olsthoorn Teeltmanager bij Together2Grow Plaats: Westland Teelt: alstroemeria Oppervlakte: 7,5 ha
’Luis iets te ver laten komen’
-
Simon Zwarts Plaats: Mijdrecht Teelt: gerbera grootbloemig onder 6.000 lux Oppervlakte: 1,5 ha
-
-
24
12 (2015)
’Beperkte, preventieve aanpak werkt goed’
het feit dat we alles registreren, dat
Arjan van Noordt Bedrijfsleider bij Duynplant
-
Plaats: De Lier Teelt: cordyline Oppervlakte: 4,2 ha
avonds onder een gesloten doek.
2
gewasbescherming nodig. Het 2
over het aglaonema en dracaena vraagt soms om een behandeling met Admire. „Dat is tegen wolluis. Meestal valt
het kan geen kwaad om middelen af te wisselen.” zonniger wordt en de daglengte toe-
niet meer uit vanwege de wolluis.”
’De bio staat goed’ „De bio staat goed,” concludeert adviseur Guido Halbersma. Daar-
Hier en daar is een chemische corgewassen adviseert Halbersma het
geval van hoge infectiedruk kan de teler besluiten om niet twee maar
hun werk doen en in ruime mate laatste fase van de teelt kan Conserve als correctiemiddel dienen.
Guido Halbersma
actiever is geworden. De nieuwe generaties schademakers, de larven,
Adviseur gewasbescherming van Van Iperen, onder andere in chrysant
een strategie uitgewerkt voor zowel een lage als een hoge infectiedruk
tevens een middel als Movento te gebruiken. De linten komen dan dus een week later in het gewas. stomen. Soms is het verstandig om nu al een keer licht te stomen. Mits -
gesignaleerd in chrysant. Luis is in vliegende insecten als mineervlieg,
12 (2015)
25
LTO Nederland pleit voor grofmazig toelatingsbeleid middelen
Beleid en onderzoek op PlantgezondheidEvent Met staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken als gastspreker ging het PlantgezondheidEvent 2015 niet alleen over de nieuwste inzichten en ontwikkelingen op het gebied van geïntegreerde gewasbescherming, maar ook over het beleid daaromtrent. Zij roept telers vooral op beter te communiceren over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Peter van Leth en Joef Sleegers
O
Een goede buur... Op het PlantgezondheidEvent riep staatssecretaris Dijksma de glastuinbouw op nog beter het gesprek aan te gaan met het publiek over de nut en noodzaak van gewasbeschermingsmiddelen. En de duurzame prestaties die op dat gebied worden geboekt. De berichten in het Greenpeacerapport ’Middelen die bijen doden’ en de recente resultaten van de NVWA over de naleving
door bloemisterijtelers bij de inzet van gewasbeschermingsmiddelen verontrusten Dijksma. En niet alleen haarzelf, maar ook de burgers, denkt de bewindsvrouw. Door haar contacten met de sector weet ze deze berichten in een genuanceerder perspectief te plaatsen, maar de meeste burgers kunnen dat niet. „Zorg voor een breder draagvlak bij burgers door beter te communiceren. Leg Foto: Peter van Leth
p 12 maart was het jaarlijkse PlantgezondheidEvent in Bleiswijk. Normaliter een evenement waar de nieuwste inzichten en ontwikkelingen op het gebied van geïntegreerde gewasbescherming in workshops aan de orde komen (zie kaders). Het karakter was dit jaar echter breder met staatssecretaris Sharon Dijksma en Nico van Ruiten, voorzitter LTO Glaskracht Nederland, als gastsprekers.
26
12 (2015)
gewasbeschermingsmiddelen „Alles is chemisch te verklaren. Vanuit dat oogpunt liggen er raakvlakken tussen gewasbeschermingsmiddelen en meststof-
mingsmiddelen en meststoffen”, zei Dirk
van Bakker dat het neerkomt op maatwerk en dat NovaCropControl dat baseert op plantsapmetingen. „Een goede balans in de nutriëntenopname kan de weerbaarheid van de plant vergroten. Met de nadruk op
’Bemesting wordt gewasbescherming’.
vitaliteit van het gewas. Met meststoffen is
van elementen, het groeipotentieel en stressmomenten van de plant en de gevoeligheid voor ziekten en plagen. Zo is met nitraat, sulfaat, fosfaat en chloride dicht in de buurt te komen van het effect van daminozide op groeibeheersing. En niet voor niets wordt koperoxide in de biologische teelt ingezet tegen schimmels. En zo noemde Bakker meer bekende en
de plant dan met gewasbeschermingsmiddelen. Het niveau dat met gewasbeschermingsmiddelen wordt bereikt, zal nooit worden bereikt met meststoffen”, redeneer-
vaak neerkomt op maatwerk: „Ook wanneer van de gewasbeschermende werking
Geen wondermiddel
-
uit waarom middelen nodig zijn en welke duurzame prestaties er worden geleverd om gewasbescherming duurzamer te maken. Het draait om het creëren van wederzijds begrip”, betoogt Dijksma. Laat de vele telers die het goed doen niet lijden onder de kwaden, was haar boodschap. Graag gaat Dijksma op korte termijn met LTO Nederland het gesprek aan hoe telers frequent hun buren zouden moeten informeren over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Een stap in de goede richting vindt ze de continuering van het LTO-project ’Een goede buur is beter...’.
Grofmazig toelatingsbeleid Het Nederlandse toelatingsbeleid vindt LTO Glaskracht Nederland te gedetailleerd. Of te fijnmazig zoals voorzitter Nico van Ruiten het typeerde op het PlantgezondheidEvent. Liever een grofmazig beleid zoals in België en Duitsland. „LTO Glaskracht Nederland is voor een zorgvuldig toelatingsbeleid met oog voor mens, dier en milieu. Met de manier waarop dat echter nu in Nederland is geregeld lopen ondernemers en sectoren helemaal vast. Dat beleid moet robuuster; er moet een grofmazig systeem komen in de sierteelt. Dat brengt ook minder kosten met zich mee. Daar kunnen we nog wat leren van Duitsland en België. De harmonisatie van het toelatingsbeleid in de EU moet nu doorgezet worden, zo ontstaat er een gelijk speelveld”, aldus Van Ruiten In België worden middelen toegelaten in bedekte of onbedekte teelt en/of in de grond- of substraatteelt. Verdere verfijning is er niet. In Duitsland wordt een soortgelijk toelatingsbeleid gehanteerd. Dus niet zoals in Nederland nog eens op gewasniveau uitgesplitst.
Interessant voor toelatingshouders Met een grofmazig toelatingsbeleid wordt Nederland weer interessanter voor toelatingshouders. Nu trekken ze zich terug vanwege het fijnmazige toelatingsbeleid, ziet Van Ruiten. Een ongewenste situatie, zeker voor de broodnodige effectieve integreerbare selectieve correctiemiddelen. „Telers 12 (2015)
scherming’ was Joan Timmermans van No-
door te zeggen dat andersom wel is te stellen dat als een gewas uit balans is, de ziektedruk toeneemt. Dat meststoffen hierin
eens dat meststoffen geen ’wondergewasbalanceren tussen elementen.” Tenslotte meldde Bakker dat de regelgeving op het gebied van bemesting richting die van gewasbescherming gaat. Zolang die niet hetzelfde is, zal door niemand worden beweerd dat meststoffen als gewasbeschermingsmiddel worden ingezet.
Zijdelingse invloed Een tweede gastspreker die zich mocht uitlaten over ’Bemesting wordt gewasbe-
willen de grens in de geïntegreerde teelt wel opzoeken, maar alleen als er een terugvaloptie is als het ontspoort. Die terugvaloptie ontbreekt nu al in veel gevallen. Daardoor neemt de inzet van chemische middelen de laatste jaren weer toe”, schetst Van Ruiten.
Op het gebied van toelatingsbeleid had Van Ruiten nog een wens die hij Dijksma graag meegaf. Hij vroeg om de emissie van gewasbeschermingsmiddelen uit de glastuinbouw eenduidig via de milieuwetgeving aan te pakken langs een realistisch tijdspad met voldoende maatwerk voor de regio’s en voor biologische en kleine bedrijven. Ondernemers willen wel in zuiveringsapparatuur
een gewasbeschermingsmiddelenpakket zaakt hun teelt steeds verder te optimaliseren om hun gewas weerbaarder te maken. leveren, is het onderzoeken waard, meende rozen steviger en daardoor weerbaarder tegen meeldauw. Waarom zou dat niet opgaan voor andere gewassen?”
investeren, maar de kosten zijn daarvoor te hoog. „Draagvlak bij telers voor zuivering van overtollig restwater wordt gecreërd als ze over voldoende correctiemiddelen kunnen beschikken”, meldt Van Ruiten. En daar wringt volgens hem op dit moment de schoen in veel teelten. „Het Ctgb gaat door met steeds meer en diverse verplichtingen op de etiketten van noodzakelijke middelen. De technieken zijn nog in ontwikkeling en op dit moment kunnen veel bedrijven nog geen zuivering betalen. Die bedrijven en de kleinere bedrijven met grondteelten komen ernstig in de knel en mogen straks die middelen niet meer gebruiken, terwijl er geen alternatief is. Het gevolg laat zich natuurlijk raden.” < Lees meer >
27
Geen toelating voor zuiver kraanwater -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
28
-
12 (2015)
Column
Bodemplagen eerst lokken, dan doden -
Shoppen in Colombia
-
en 2 kunnen kleine verschillen in concentraties
-
-
-
2
-
-
Chrysant op water gaat niet over rozen -
-
De teelt van chrysant op water gaat niet over
-
-
4
heeft.
12 (2015)
29
Eerste proeffase afgerond:
Teeltrecept voor ’Perfecte Roos’ is er nog niet
Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl
E
en stabiele productie van takken die gemiddeld 60 gram wegen, een knop van minimaal 5 cm hebben en tenminste tien dagen vaasleven. Deze kwaliteit is in 2013 geformuleerd in het project ’de Perfecte Roos’. Streven was om een en ander de afgelopen twee jaar te realiseren met 30% minder energie en 25% minder gewasbeschermingsmiddelen dan in een standaard rozenbedrijf. Dat is is deels gelukt. Projectleider en onderzoeker Arie de Gelder van Wageningen UR Glastuinbouw: „De productie van 280 stuks en 15,6 kg per m2 is boven de doelstelling uitgekomen en er is 50% bespaard op CO2(referentie 140 kg/m²/ jaar). De kwaliteitsdoelen konden we niet jaarrond realiseren en de energiebesparing was zo’n 10%. We moesten meer gewasbescherming inzetten dan verwacht, maar ook daar proberen we komend jaar verbetering in te brengen. Duurzaam een topkwaliteit rozen telen. Dat blijft het streven.”
Op basis van veel verzamelde data is een behoorlijk cijfermatige benadering van de rozenteelt mogelijk. Wat te denken van de formule: y = 0,25X + 15, waarbij y de etmaaltemperatuur in °C is en X de dagsom aan PAR-licht. De meeste ideale verhouding tussen die twee ’teeltfactoren’ is er mee te berekenen. De Gelder gebruikt de formule om uit te leggen wat er gedaan kan worden als het bijvoorbeeld te warm, te koud of te donker is in een rozenkas. „Als de lichtsom lager is dan 14 mol en de etmaaltemperatuur is onder de 18,5°C, dan moet je stoken en belichten om optimale groei te realiseren. Is de kastemperatuur hoger dan bij de heer-
30
sende lichtsom past, dan is koelen gewenst, eventueel in combinatie met extra belichten. Koelen is goedkoper dan belichten, dus koelen heeft de voorkeur.” Twee voorbeelden om aan te geven dat het nuttig is om diverse technieken in een rozenkas te hebben. DLV’er Edwin van der Knaap weet dat al die techniek een behoorlijke investering vraagt. Bij rozentelers die investeerden in koeling, belichting en luchtbehandelingskasten ziet hij dat het economisch rendabel is. De resultaten die hij heeft vastgelegd en beoordeeld in de proef bij het Improvement Centre bewijzen het volgens hem ook. „De traditionele manier van telen met intensieve belichting, verwarming en CO2-dosering is nog steeds rendabel voor Nederlandse rozentelers. Door aanscherping van de regelgeving en milieudoelstellingen zullen we het over een paar jaar met minder emissies moeten doen. Met behulp van moderne technieken kan dit lukken. We moeten in deze proef ontdekken hoe we het rozenbedrijf van de toekomst kunnen inrichten.”
Het beheersen van de luchtvochtigheid en de plantbelasting in de proefkas vroeg afgelopen twee jaar veel aandacht. Het was regelmatig te vochtig in de kas. De effecten van 85% RV of hoger zijn bekend: meer uitloop, meer meeldauw en een korter vaasleven. Onder een gesloten doek met de lampen aan werd al snel een RV van 90% gemeten. Vocht is afgevoerd via condensatie op het kasdek. Ontvochtigen met de OPAC’s ging goed als ze in de verwarmingsmodus stonden. De luchtbehandelingskasten met slurven onder het gewas waren minder
’succesvol’ als het om ontvochtigen gaat: het kost meer energie dan ontvochtigen met de OPAC’s en je stimuleert de gewasverdamping met de droge lucht die uit slurven komt. Daarom wordt het luchtbehandelingssysteem AVS nauwelijks meer ingezet. Het is bekend dat het vaasleven van roos afneemt als de luchtvochtigheid te lang hoog is. Afgelopen twee jaar waren er ook wel eens te kleine knoppen, B-kwaliteit, heel donkere knoppen en draaiharten. Vaak gevolgen van tijdelijk te lage temperaturen of technische storingen.
De kwaliteitsaspecten hebben meestal een relatie tot de plantbelasting. Dit was daarom net als luchtvochtigheid een veel voorkomend gespreksonderwerp voor de begeleidingsgroep van telers, adviseurs en onderzoekers die wekelijks en maandelijks bij elkaar kwamen. Het blijkt niet eenvoudig om het aantal opgroeiende scheuten in verhouding te houden tot de lichtsom aan groeilicht. Regelmatig ging het over op tijd onder- of bovendoor knippen, kale plekken voorkomen, tijdig inbuigen van dunne takken en takken die dieper in het gewas gesitueerd zijn en ’loze’ takken hoger in het gewas onderdoor uitknippen. Het zijn discussies die telers ook op het eigen bedrijf voeren. Gewasverzorging luistert nauw, weten zij. Te laat en te traag beginnen met onderdoor knippen kan bijvoorbeeld leiden tot lichtere takken en kleinere knoppen. Onderzoeker De Gelder stelt dat de knipstrategie dusdanig moet zijn dat je gemiddeld 5 takken/m2 per week oogst. „Niet meer stuks nastreven, want dat gaat ten koste van het takgewicht.” Aandachtspunten zijn 12 (2015)
Foto: Hans neeFjes
tijdig onderdoor knippen, bij het inbuigen letten op het bladpakket per plant en niet te veel blad aanhouden voor lichtonderschepping. In de proefkas geen inzet van ledtussenbelichting meer. Je kan er de uitloop mee beïnvloeden, maar de 10 extra groei per Watt ten opzichte van SON-T weegt niet op tegen de investering.
Besparing Besparen op gewasbeschermingsmiddelen was afgelopen twee jaar niet mogelijk. Insecten als wittevlieg en trips doken op, maar de grootste factor was het beheersen van meeldauw. Verklaarbaar, want er is nog geen sprake van de verwachte optimale klimaatsturing en groei die moesten bijdragen aan 25% besparing op gewasbeschermingsmiddelen. De Gelder schat dat 10% energie bespaard is ten opzichte van een standaard rozenbedrijf. Vooral elektra was meer nodig dan voorzien. Het stroomverbruik kwam hoger uit dan het gestelde doel van 400 kWh/m2/ jaar. Het gasverbruik bleef afgelopen jaar een paar kuub onder het streefgetal van 28 m3/m2. „Er is meer warmte geoogst in de proefkas dan we voor verwarming nodig hebben. Uiteindelijk hebben we niet de energiedoelstelling gehaald. We kwamen uit 12 (2015)
op iets minder dan de referentie van 33,33 kWh/kg product. We zien verbeterpunten. Belichting beperken in het voorjaar bijvoorbeeld. In die periode is het aanzetten van de assimilatielampen heel snel niet rendabel. In het najaar en de winter moet je juist eerder en meer belichten. 55 kWh per vier weken inzetten voor belichting is het maximum. In de zomer is waarschijnlijk ook besparing op elektriciteit mogelijk, al blijkt koelen snel rendabel te zijn. Koeling is sowieso minder gevoelig voor fluctuaties in energieprijzen. We zullen dit daarom maximaal inzetten als de proef doorgaat.”
Gewascoöperatie Voor het derde onderzoeksjaar is € 450.000 nodig. Daarvan is 90% reeds toegezegd vanuit het programma Kas als Energiebron en het ministerie van EZ. Voorwaarde is dat de rozentelers zelf € 45.000 bijdragen. Het is de bedoeling dat dit bedrag komt van de gewascoöperatie roos die nu in oprichting is via LTO Glaskracht Nederland. Afgelopen jaren werd duidelijk dat meer verwarmen en minder schermen helpt om het gewas harder te maken. Kritisch punt is de donkerperiode. Komend jaar wil men streven naar minder energie-uitwisseling met gewas door minder luchtbeweging
en minimale verwarming. Bij de kop van het gewas moet de lucht relatief droog zijn. Is het mogelijk om de lichtemissie te reduceren volgens het lichtconvenant (met uitzondering van 10% kier in de nanacht)? Dat is de extra onderzoeksvraag. Tot 2017 kunnen rozentelers nog met lokale overheden afspraken maken over lichtafscherming. In hoeverre dat daarna kan, is nog ongewis. Trips, luis en wittevlieg blijft men zo veel mogelijk biologisch bestrijden. Meltatox en Luna blijft de basis tegen meeldauw. Daarnaast zal met Koppert een strategie ingezet worden om de weerbaarheid van het gewas te verhogen. Net als bij de inzet van de aanwezige techniek en de gewasverzorging gaat het erom dat er steeds minder fout gaat. <
In het kort ■ Het eerste deel van het project ’Perfecte Roos' is afgerond. ■ Afgelopen twee jaar is de beoogde besparing op energie en gewasbescherming niet gehaald. De productie was boven de norm en de kwaliteit regelmatig ook. ■ omdat gewasbescherming en belichtingsregels extra onderzoeksonderwerpen worden.
31
Teelttips Zomerbloemen
Onkruid is een van de lastigste problemen van de zomerbloementeler. Chemische onkruidbestrijding is per definitie slecht voor de grond en het gewas. Probeer dit dus te vermijden. Door goede voorbereiding, zoals een goed doordachte grondbewerking, waarbij bij latere plantingen een vals zaaibed wordt gecreëerd, kan al veel onkruid op voorhand
Freesia Het weer is erg wisselend. Van zeer donker tot zeer scherp, met piekmomenten . Als op het bedrijf niet geschermd kan worden, leidt dit tot te veel licht in de kas. Planten kunnen de verdamping niet goed bijhouden. Dit uit zich in knijpende bladeren,
Chrysant Weerbaarheid De afgelopen twee à drie jaar zijn door WUR Glastuinbouw onderzoeken uitgevoerd om te kijken of weerbaarheid in een monocultuur bestaat. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat er grote verschillen tussen gronden bestaan in de
32
Campanula
worden vernietigd. Zorg dat de grond schoon is als het groeiseizoen begint. De meeste afbrandmiddelen hebben een iets minder negatieve invloed op de bodem dan de bodem herbiciden. Als er bodemherbiciden nodig zijn, zorg dan voor optimale omstandigheden bij de toediening. Op die manier wordt met het minste middel het beste resultaat bereikt. Zorg voor een dusdanige
bemesting dat het gewas zo snel mogelijk dicht staat. Als dit dichtgroeien door de bodemherbiciden wordt vertraagd, kan het middel voor extra onkruid zorgen. Een beetje schade accepteren als de grond dan maar schoon blijft, blijkt in de praktijk een utopie. Als er schade is, wordt het perceel eerder vuil.
Bij Campanula glomerata is het belangrijk dat er niet te veel kunstmest in één keer gestrooid wordt. Omdat deze plant erg oppervlakkig wortelt, heeft deze snel last van zout in de bovenlaag, zodat juist de wortels die de voeding moeten opnemen verbranden. Probeer de kunstmestgift in meerde giften te verdelen en geef pas weer als de vorige gift weg is. Geef eventueel tussendoor alleen water om dit te bewerkstelligen. Bij het gebruik van organische mestkorrels is dit probleem veel minder, omdat deze de voeding langzamer vrijgeven. Overweeg dus of dit voor u een optie is.
Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301
Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301
krom gaan van de stelen en zelfs breekstelen in de nacht. Te vroeg krijten heeft een aantal nadelen. Zo kan de groeisnelheid duidelijk terugvallen bij minder zonnige dagen. Bij donkere
hiermee de RV overdag zo hoog mogelijk te houden. Door overdag een hogere temperatuur (en RV) aan te houden, zal de plant uiteindelijk minder snel in de stress komen dan als de kastemperatuur laag gehouden wordt waardoor er veel vocht uit de kas verdwijnt. De plant kan op dat moment de verdamping niet meer bijhouden, met als gevolg dat de plant uiteindelijk minder goed doorgroeit. Als te snel teruggekomen
moet worden met water geven om het klimaat te beheersen, dan is krijten raadzaam.
het resultaat van producten die de weerbaarheid en groei moeten verhogen ook groter. Direct toepasbaar zijn:
is essentieel om uw bodem in conditie te houden. Afwisselen in bewerking en diepte is het advies.
zal weer meer gestookt pokken kan wat sneller optreden na het krijten. Enkele scherpe dagen zijn nog goed op te vangen door in de ochtend overheen water te geven en
gevoeligheid voor Pythium en wortelknobbelaaltjes. Ook is gebleken dat een grond onder natuurlijke omstandigheden weerbaar kan zijn, terwijl dezelfde grond na steriliseren met gammastralen een veel lagere weerbaarheid laat zien. Weerbaarheid in een grondgebonden monocultuur is dus haalbaar! Maar hoe deze te bereiken? Een eerste stap is het verbeteren van de bodemconditie. Als onderstaande punten in orde zijn, dan is
compost toe. Dit verhoogt het CEC (ook bekend als klei-humus complex) en de beschikbare koolstof van de grond. Ook komen bij de afbraak organische stoffen vrij, zoals humuszuren. tuur. Een goed plan van aanpak voor de grondbewerking door het jaar heen
Het gebruik van verneveling kan goed gebruikt worden om de kas te koelen, RV te verhogen en hierdoor gemakkelijker met meer licht en CO te werken voor een betere groei van de freesia. Het vernevelingsprincipe werkt op basis van verdamping van water. Hiervoor is
de verdamping van het gewas. Te nat telen gaat ten koste van de grondstructuur, maar ook zal de plant minder haarwortels hebben, waardoor de calciumopname moeilijker is. Een goede calciumopname verstevigt de celwanden. Daarnaast geeft calcium in de bodemvoorraad en aan
energie nodig. De energie komt van de zon. Het is dan ook van belang om op basis van (ongedempte) straling de vochtinbreng (pulstijd) te bepalen. Zodra het minder zonnig wordt (bewolking) moet de pulstijd verminderd worden. Het voordeel van deze methode is dat er minder kans op neerslag ontstaat.
Pronkconsultancy, Hans Pronk, 06-21231991
het CEC een betere structuur. Op zandgronden kan dit met een kalkmeststof. Op zavel en kleigronden is het beter om hiervoor een gips te gebruiken. hoge nitraatniveaus in de bodem. Nitraat is slecht voor het bodemleven, met als gevolg dat pathogenen extra ruimte krijgen om toe kunnen slaan. René Corsten, DLV Plant,
12 (2015)
Schoffelen
Recent onderzoek door PlantDynamics laat zien dat boven een stralingsniveau van 400 µmol PAR de fotosynthese beperkt toeneemt. Ook werd wederom duidelijk dat de huidmondjes langzaam open gaan (er is in de ochtend een duidelijk traag opstarteffect) en dat in de middag de fotosynthese veel minder efficiënt is dan aan het eind van de dag. Nu de stralingssom per dag boven de 1.200 Joule/cm2 (15 mol PAR) uitkomt, heeft het geen zin meer om in de middag te belichten. En lampen mogen nu ’s ochtends snel uitgeschakeld worden als de actuele straling > 150-180 µmol is (dan neemt het fotosyntheserendement namelijk snel af). Dit komt overeen met een buitenstralingsniveau van ongeveer 100-150 watt. Diffuus licht dringt veel dieper door en is ook efficienter voor de fotosynthese. Daarom is het advies om zeker voor lichtgevoelige rassen of jonge aanplant, de kas met een diffuse coating zoals
Gladiool Bij enkele kleinbloemigecultivars (onder meer Gladiolus nanus Nymph) is het gewas in de kas nogal eens, ondanks voldoende stikstofgift, te licht van kleur. Als de binnenste bladeren geler zijn dan de buitenste bladeren,
12 (2015)
DFuse of ReduFuse(IR) te voorzien. Het lichtverlies is beperkt en de lichtkwaliteit verbetert aanmerkelijk. Diffuus licht verlaagt de bladtemperatuur (minder kans op verbranding) van het bovenste blad.
Er is vrij veel verse bladluis in jonge scheuten en groeipunten. Veelal gaat het om perzikluis, maar ook steeds meer om katoenluis en zwarte bonenluis. Doordat de luizen momenteel levendbarend zijn, kan een populatie zich heel snel uitbreiden. De schade van luis uit zich in het krom groeien van jonge scheuten en de verspreiding van virus. Dit laatste is het grootste probleem. Mozaiekvirus en Carla-virus worden primair met plantensappen verspreid; via oogsthandelingen en via luizen. Biologisch kan luis prima bestreden worden met Aphidius en aphidoletus, maar vaak duurt het in het voorjaar te lang voordat er een evenwicht is ontstaan. Advies is om vroegtijdig ter
duidt dit veelal op ijzergebrek. Gebruik 300-500 gram Fe EDDHA per 100 m2 met veel water. Maak het gewas voor toepassing vochtig. Regen direct na het spuiten van ijzerchelaat na met water. Spuit bij donker weer of ’s avonds om bladverbranding te voorkomen. Na bespuiting met ijzerchelaat moet het gewas binnen tien dagen groener worden. Test eerst enkele tientallen meters, voordat u de rest behandelt.
correctie te roken met Pirimor rookkaarsen. Dit is heel effectief en het gewas hoeft niet nat gespoten te worden. Gebruik ongeveer 12-14 potjes per ha. Een gewasbespuiting met Actara of Teppeki wordt nu ontraden. Deze middelen werken weliswaar snel lokaal systemisch maar zijn negatief voor sluipwespen zoals encarsia die ook witte vlieg larven goed kan parasiteren. Bovendien valt het niet mee om scheuten onderin het gewas goed te raken; een deel van de luizen op de jonge scheuten bevindt zich namelijk net onder het grondoppervlak. In de zomerperiode kunnen Actara of Teppeki beter gebruikt worden omdat vaak dan al een stabielere sluipwespenpopulatie is opgebouwd en de bladluis zich dan vaak primair tussen de bloemsteeltjes bovenin het gewas zich bevindt. Met een bespuiting zijn deze dan effectiever te raken. Marco de Groot, Flori Consult Group, 06-54695274
Alle nanussen en ccolvillii’s zijn onder glas gevoelig voor bladverbranding: gele strepen op het blad en bruine bladpunten. Niet alle cultivars reageren even sterk. Risico is het grootst bij langdurige hoge RV en overmatig watergeven. Voldoende luchten is dan ook sterk aan te raden. Begin daarmee vroeg in de ochtend. Het is ook raadzaam ’s morgens te beregenen.
„Zo klinkt een mkb-er die het gigadruk heeft: ’Mán, als een tierelier!’ En zo een mkb-er die het rustig heeft: ’Mán, als een tierelier!’ Niemand geeft het graag toe, maar soms heb je gewoon wat minder werk.” Tot vervelens toe komt de reclame voorbij op de radio. Maar het is wel waar. Niets is wat het lijkt. Neem nou de politiek. Hoeveel beloften worden er gedaan als er verkiezingen voor de deur staan? En wat komt ervan terecht? Natuurlijk, ik weet het, er moet gepolderd worden en dan is het een kwestie van geven en nemen. Uitruilen. Maar waarom dan zo stellig vóór die tijd? Of neem de bonnetjesaffaire van Ivo Opstelten en Fred Teeven. De eerste wist van niks en praatte maar raak, de tweede wist van de hoed en de rand en hield zijn mond. De waarheid? Die kwam pas later aan het licht. Toen volk en vaderland allang het spoor bijster was. Je zou er haast paranoia van worden. Wie kun je nog geloven? Het lijkt wel één groot complot. We leven in een wereld waarin het volstrekt normaal is dat je elkaar voor de gek houdt. De tv-reclames zijn ervan vergeven. Wasmiddelen worden almaar beter. Kinderspeelgoed lijkt te leven. Energiebedrijven zijn allemaal het best en goedkoopst. En zeg zelf, als jou gevraagd wordt hoe het met je gaat zeg je standaard ’Goed!’ k moet denken aan vroeger. Mijn moeder had me op de markt in Katwijk met een sigaret zien lopen. Wat was ik, veertien jaar? Maar nee hoor, ik bleef ontkennen. ’Dat moet echt iemand anders zijn geweest, ik rook niet!’ Vandaar die lange neus. En in onze tuinbouwsector is het eigenlijk niet anders. Wat lopen we graag te pronken met termen als maatschappelijk verantwoord ondernemen. We hebben oog voor de gezondheid van ons personeel en de omgeving. Piekfijn is alles in orde. Behalve als er monsters worden genomen van onze producten of van slootwater naast de kas. Dan blijken er opeens verboden middelen te zijn gebruikt. En ik begrijp het wel hoor. Maar waarom er dan zo mee te koop lopen? Doe eens wat bescheidener! Als het gewas niet zo goed groeit zeg je weleens ’Konden ze maar praten. Konden ze je maar vertellen wat er aan de hand is.’ Nou, vergeet het maar. Wie zegt me dat je hen wel kunt vertrouwen?
DLV Plant, marktgroep bloembollen, 0252-688541
33
Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl
Welke kansen biedt ledverlichting tuinders? Ledverlichting is in opkomst. Voor de belichting van sommige gewassen vormt het een serieuze
Wat bepaalt de keuze voor belichte teelt? Behalve de strategische en energetische afweging, is het ook een financieel vraagstuk. Belichting is een gevolg van de gekozen bedrijfsstrategie en een manier om de gewenste marktpositie te bereiken. Toch geldt een investering in led- of hybrideverlichting al snel als â&#x20AC;&#x2122;te duurâ&#x20AC;&#x2122;. Terwijl uit haalbaarheidsanalyses regelmatig blijkt dat investeren in ledverlichting juist interessant is. Het heeft een langere levensduur, waardoor ook de terugverdientijd langer is. Ledverlichting is duurzamer en biedt flexibiliteit wat betreft verlichtingsintensiteit en spectrum. Dit stelt een ondernemer in staat om nauwkeuriger te sturen op productie en kwaliteit. Dit kan van grote betekenis zijn op de markt- en ketenpositie. Zo is ledverlichting - dankzij haar duurzame karakter - al niet meer weg te denken uit bijvoorbeeld de woning- en interieurmarkt en de autobranche.
IllustratIe: Peter moorman
Hoe kunt u als tuinder deze technologie verantwoord in het productieproces toepassen, zowel financieel als uit oogpunt van duurzaamheid? De flexibiliteit en ruime toepassingsmogelijkheden van led- of hybrideverlichting maken het investeringsvraagstuk complex. Van een complete inzet of omschakeling naar ledverlichting is in de praktijk daarom alleen sprake na een periode van testen, proeven en gedeeltelijke
opschaling. Ondernemers kunnen dit ook collectief organiseren en samenwerken met kennis- en onderzoeksinstellingen. Overweegt u als tuinder ledverlichting? Begeef u dan actief in omgevingen waar de onderzoeken plaatsvinden. Ook is het slim om op tijd te beginnen met analyses voor uw bedrijf. Zo komt u erachter wat in uw situatie haalbaar is. <
Geldt rechtsvermoeden van arbeidsomvang ook voor oproepkrachten? Kan een oproepkracht met een minimum/maximum-contract een beroep doen op rechtsver-
In Nederland is het gebruikelijk om een arbeidsovereenkomst aan te bieden met daarin opgenomen een vast aantal uren per week. Als een werknemer bijvoorbeeld een arbeidsovereenkomst voor 20 uur per week heeft maar in de praktijk langer dan drie maanden elke week 40 uur werkt, dan kan de werknemer een beroep doen op het zogenoemde rechtsvermoeden van arbeidsomvang. Dit betekent dat de werknemer bij
34
vier maanden 40 uur werken aanspraak kan maken op een arbeidsomvang van 40 uur per week bij zijn werkgever. Werkgevers gebruiken de laatste jaren steeds meer oproepcontracten. Tot voor kort werd namelijk aangenomen dat een werknemer met een minimum/maximum-contract geen beroep kan doen op het rechtsvermoeden van arbeidsomvang. Door een uitspraak van het Hof Den Haag komt hier wellicht verandering in. In een weliswaar extremer voorbeeld (contract van minimaal 5 uur en maximaal 40 uur per week en enkele jaren structureel 35 uur per week gewerkt te hebben) bepaalde de rechter dat de arbeidsomvang van de werknemer niet naar 5 uur was terug te brengen. Het Hof bepaalde dat het contract
aan de realiteit (het werkaanbod) dient te worden aangepast. In dit geval werd het minimum aantal contracturen vastgesteld op 20 uur in plaats van 5 uur. Ondanks dat de uitspraak nog niet door meer rechters wordt gehanteerd, is het raadzaam om werknemers met een minimum/ maximum-contract daadwerkelijk flexibel in te zetten. Bij een minimum/maximumcontract van bijvoorbeeld 5 tot 15 uur zal de werknemer bij voorkeur de ene week 5 uur ingezet moeten worden, de week erna 13 uur en de week daarna 9 uur. <
Nieuws
Groen licht voor negen projecten KaE Het bestuur van de stichting Programmafonds Glastuinbouw heeft op 11 maart negen aanvragen voor financiering van projecten in het kader van Kas als Energiebron (KaE) gehonoreerd. Daaronder bevinden zich twee grootschalige projecten rond roos en chrysant, samen goed voor bijna € 500.000. Onder de negen goedgekeurde projecten bevinden zich twee projecten die betrekking hebben op groentegewassen. De overige zijn algemene of sierteeltgeoriënteerde projecten, waarvan hierna een beschrijving volgt.
ingeleverd op kwaliteit (houdbaarheid) en gevoeligheid voor meeldauw. Het project is een voortzetting van de huidige proef bij het Improvement Centre. ■ Bijdrage: € 431.350 (mits 10% financiering met private bijdrage rozentelers).
Stroombesparing chrysant In het project ’Elektriciteitsbesparing chrysant’ worden twee concepten opgesteld voor een energiezuinige teelt van chrysanten, een voor een bestaand bedrijf, waarbij de maatregelen moeten passen binnen de bestaande bedrijfsuitrusting en een tweede voor een bedrijf dat nieuw bouwt en technische aanpassingen kan doen. Doelstelling is een reductie in elektriciteitsgebruik voor belichting met 30% met behoud van productie. Dat betekent een reductie van 145 kWh/m2/ jaar naar 100 kWh/m2. jaar. ■ Bijdrage: € 48.116
Duurzaamheid roos Het project ’Duurzaamheid als leidraad voor roos’ richt zich op een duurzame en energiezuinige rozenteelt door een gerichte inzet van de belichting; minder in het voorjaar en de zomer en intensief in herfst en winter en een maximaal gebruik van de koeling via de OPAC luchtbehandeling. Uitgangspunt in de teelt is dat niet mag worden
CO2-faciliteit Op de Demokwekerij Westland is een fysieke ruimte – de CO2-faciliteit – ingericht voor fundamenteel onderzoek, kennisoverdracht en demonstraties van nieuwe technieken op het gebied van CO2. Doel is tuinders versneld te leren efficiënter en zuiniger CO2 te gebruiken. Dit project wil KaE voortzetten. Er is € 35.000 gereserveerd voor literatuur- en/of experimenteel onderzoek. ■ Bijdrage: € 93.000.
ringsopties (led, diffuus glas, LBK’s) niet langer in de monitor meegenomen. ■ Bijdrage: € 320.000 (Stichting Programmafonds) en € 300.000 (EZ).
Bekendheid KaE Doel van KaE is dat telers het programma kennen, de ambitie en doelen onderschrijven en vervolgens stappen zetten om energie te besparen en te investeren in duurzame energie. De bekendheid van KaE moet daarom hoog blijven. In een communicatieplan staan acties die daarop gericht zijn. Het gaat onder meer om een vernieuwing van de website energiek2020.nu, waarbij de site zich meer richt op het verstrekken van kennis in plaats van nieuws. Dat zal gebeuren via praktische uitleg, filmpjes, animaties en infographics. Andere activiteiten zijn het EnergiekEvent (ook in regionale variant) en bijeenkomsten voor tuinbouwadviseurs. ■ Bijdrage: € 100.000
Visie 2030 KaE Energiemonitor Glastuinbouw De Energiemonitor Glastuinbouw is een publicatie van LEI Wageningen UR die jaarlijks, sinds 1990, de energiebalans van de glastuinbouw in kaart brengt aan de hand van enkele indicatoren (CO2-emissie, aandeel duurzame energie en energieefficiëntie). EZ en LTO Glaskracht willen dat het LEI dit tot en met het verbruiksjaar 2017 blijft doen. Om kosten te besparen, worden ontwikkelingen rond enkele energiebespa-
Het ministerie van EZ en LTO Glaskracht Nederland willen halverwege 2016 een visie klaar hebben op de aanpak van de energieverduurzaming van de glastuinbouw ná 2020. Er zijn concrete doelen en ambities voor 2020 en er is de ambitie om als sector klimaatneutraal te zijn in 2050, maar doelen voor CO2-reductie voor de periode daartussen ontbreken nog. ■ Bijdrage: € 50.000.
WKK-barometer en bio-energie
foto: QuiNcy voN BaNNisseht
Via KaE wordt steun gegeven aan de WKKbarometer die Energy Matters verzorgt. Daarnaast wordt input geleverd voor de Energiemonitor van het LEI. Op het gebied van bio-energie ondersteunt KaE de studiegroep Bio-energie en legt contacten met twintig potentiële koppelingen met lokale aanbieders en vragers op het gebied van biomassa, houtketel en bio-WKK. ■ Bijdrage: € 82.230
Productschap Tuinbouw
-
2
Stichting Programmafonds Glastuinbouw zet het restant van het Energiefonds van het voormalige Productschap Tuinbouw in voor KaE. De projecten zijn van advies voorzien door de ondernemersgroep KaE van LTO Glaskracht Nederland. <
2
12 (2015)
35
Nieuws
Openheid over middelengebruik via Residu Indicator Anthos, de handelsbond voor boom- en bolproducten, onderzoekt de invoering van een Residu Indicator. De indicator moet informatie verschaffen over het middelengebruik per gewas en vertrouwen geven richting de retail dat gewassen staan voor duurzaamheid. In de ketenanalyse ’Residu gewasbeschermingsmiddelen’ zien Anthos, PPO Wageningen UR en Nefyto aanleiding voor de ontwikkeling van een residu-indicator (zie kader). Volgens Henk Westerhof, voorzitter van Anthos, kan de indicator gaan verklaren waarom residuen van middelen op gewassen zitten en of de normen acceptabel zijn. Doel is daarmee begrip te kweken bij de retail. „Het geeft de groothandel informatie in handen die ze nu niet kunnen bieden en het maakt het mogelijk partijen niet te verhandelen indien onvolkomenheden aan het licht komen”, meldt Westerhof. Volgens de Anthos-voorzitter kan de indicator een mooie aanvulling zijn op duurzame keurmerken: „De residuproblematiek speelt meer en meer in sierteeltsectoren. Voor diverse retailers zegt een keurmerk blijkbaar te weinig over residuen. De grootste ketens zijn al gestart met zelf bemonsteren van
partijen.” Hij is daarom blij met de inbreng van Nefyto. Bij de gewasbeschermingsmiddelenindustrie is immers vanuit de voedingstuinbouw veel kennis aanwezig over de residuproblematiek en de wijze waarop met de eisen van retailers is om te gaan.
De druk op de bloembollensector om openheid te geven aan de retail over de residu-
UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d hoef@bdu.nl
Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij nl
Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642
36
gehaltes is nu het grootst, aldus Westerhof. Sommige retailers zijn daardoor zelfs terughoudend in het plaatsen orders. Vandaar de voortvarendheid vanuit Anthos. Zodra het voorstel voor de Residu Indicator vanuit PPO en Nefyto er ligt heeft de handelsbond er niets op tegen het gesprek met andere belangenorganisaties aan te gaan over de inzet van de indicator in andere gewasgroepen dan bol- en boomkwekerijproducten. <
Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken
ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8 30 uur tot 14 00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r v d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g bloemendal@bdu.nl
Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. U tgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele w jze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.
Druk: BDU Media
12 (2015)
Kasgenoten
A genda Binnenland Werkgeversbijeenkomst Info: www.werkgeverslijn.nl
Info: www.greenportaalsmeer.nl Projectpresentatie water- en nutriëntenmaInfo: www.cew-leeuwarden.nl Info: www.komindekas.nl
FOTO: Marja van Leeuwen
-
Leeftijd: 23 jaar Plaats: Honselersdijk Teelt: snijhortensia (amortensia) Oppervlakte: 6.000 m2
LTO Glaskracht Nederland Algemene ledenvergadering gewascoö-
Ron van Leeuwen Je bent jong en je bent net tuinder geworden? „Toevallig heb ik dinsdagochtend de eerste bloemen gesneden en die werden woensdag geveild. Ik vond dat wel iets speciaals. Ik ben ook naar de veiling gegaan om te
Jaarvergaderingen ledenbijeenkomst
Info: www.ltoglaskrachtnederland.nl
Nooit getwijfeld aan het tuindersvak?
Keukenhof productpresentaties
„Vlak voordat ik klaar was met het atheneum wist ik zeker dat ik tuinder wilde worden.
-
-
Je vader werkt nog bij je?
Info: www.keukenhof.nl
Buitenland
Kun je je ei kwijt? -
hier kon ik al meer meedenken. Overal hield ik het na twee jaar voor gezien omdat ik het
Wat is het laatste boek dat je gelezen hebt? „’Ik ontsnapte uit Auschwitz’ van Rudolf Vrba. Ik lees graag over de Tweede WereldOnderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl
!
Documenten en linken naar website
12 (2015)
Foto’s
Filmpjes
37
Digitale tensiometer
Vastzetsysteem betonplaat
AFWATERINGSGOOT
TM-93 revolutionaire vochtsensor met verhoogde nauwkeurigheid en betrouwbaarheid.
Voor uitgebreide informatie: /i °\Êä{£ÈÊÎ ££{ÇÊUÊ v JÃV i iÛ Ã°
WWW.SCHELLEVIS.NL
VEBU V.O.F. Kasonderhoud - Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com
www.meten.nl
E-mail: info@nieuwkoopbv.nl Tel. 0297 325836
Kassen en Machine automatisering...
Beuk engineering Technische automatisering | Besturingstechniek | Elektrotechniek
Waaier 46, 2451 VW Leimuiden Tel: +31 (0) 172 506 922 info@beukengineering.nl www.beukengineering.nl
VOOR KRIJTEN EN REINIGEN email: info@eduardvansanten.nl mobiel: 06-51713429
EVAL: voor elke situatie juiste installatie Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleiding… Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing. Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik. Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden
;b[ajhej[Y^d_[a Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl
Ae[bj[Y^d_[a
www.eval.nl
Ab_cWWjj[Y^d_[a
MWj[hj[Y^d_[a
• Sinds 1958 • Steeds vernieuwend • De specialist in teeltvloeren
QUALITY FLOORS FOR EXCELLENT PLANTS
VA N K L I N K
STOOMKETELVERHUUR
www.erfgoed.com +31(0)79 593 38 00
René vd Stok schermingen voor aanleg, onderhoud en renovatie T: 0174 - 517897 M: 06 53 437 827 www.renevanderstok.nl