Vbb14 15

B

28

8 Sponsors Kom in

10 ’TTIP biedt kansen

12 Specialist in

30 Actiever de

geurende rozen in Kenia

markt op met

aan imago sector

voor export bloemen op Amerika’

Cover-nw.indd 1

01-04-15 15:29

587014_.indd 2

1-4-2015 11:21:41

B 8

sectorbelang Kom in de Kas

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview:

4

Commentaar: Intentie en passie vormen succes Kom in de Kas

5

Stelling:

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

B

10 ’TTIP biedt kansen voor bloemenexport op Amerika’

8

Kom in de Kas: Gezonde sector ook in belang van sponsoren

10

Afzet: ’TTIP biedt kansen voor bloemenexport op Amerika’

11

Column: Feico Smit, Oeganda

12

Afzet: ’Winst maken is niet ons enige doel’

14

Vragen: Welke beloning geldt voor het werken op een feestdag?

Markt 18 18 19

Meer aanvoer nekt rendement hippeastrumseizoen

20

’Dendrobium nobile op grens overcapaciteit’

21

Afzet saxifraga mooi gespreid

Teelt

12 ’Winst maken is niet ons enige doel’

22

In beeld: Aaltjes vallen door de mand

24

Gewasbescherming: Kasgeluiden

26

Keukenhof: Rode dubbele Expression wint Jan Goemanstrofee

28

Veredeling: Discussie octrooirecht duurt voort

30

Anthurium:

34

Teelttips:

35

Column: Kees van Egmond

Nieuws 33 36

Minder aanvoer pothortensia is iets voor de lange adem

Service

30

de markt op

37

Kasgenoot: Teun van der Lugt Agenda Voorplaat: Foto: Agriom

14 (2015)

Inhoud.indd 3

3

01-04-15 15:52

Opinie

’Nederlandse glastuinbouw

fOtO: JOef SleegerS

’Local for local’ is een internationale trend die de exportpositie van de Nederlandse glastuinbouw onderuit gaat halen. De export van kennis wordt -

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

for local? „Er is een verschil tussen rijkere en armere landen. In de rijkere Westerse landen is local for local een luxe-ontwikkeling; een hype.

Men wil de lokale economie steunen en vindt transport slecht voor het milieu.

In armere landen groeien de bevolking en de economie. Ze hadden altijd lage gewasopbrengsten per m2 en moesten veel importeren. Tegenwoordig is er steeds vaker geld om technologie en kennis te kopen, zodat ze hun eigen productie kunnen verhogen. Dat is voor hen goedkoper dan importeren.”

„Met Demokwekerij Westland en met Lentiz Cursus en Consult hebben we het Horti Knowledge Center opgericht. Samen zijn we projecten aan het opstarten in landen als Vietnam, India, Turkije en Polen. Daar trainen we trainers, die lokaal weer telers kunnen opleiden. Verder zijn we expertisecentra aan het opzetten. Het buitenland is ontzettend aan het versterken. Daarbij ziet

men de Nederlandse glastuinbouw als voorbeeld. Men heeft behoefte aan onze kennis, techniek en uitgangsmateriaal. Eerst voor de lokale markt, daarna voor de export. Zover is het nog niet, maar met de Nederlandse kennis kunnen ze snel een grote transitiestap zetten. Dat past trouwens in het overheidsbeleid: we gaan kennis exporteren.”

„Wij helpen ook de Nederlandse glastuinders. Meer dan ooit is strategisch management nodig om hierop in te springen.

Medewerkers en leidinggevenden moeten dagelijks oog hebben voor kostenbewustzijn, het centraal stellen van de klant en het elimineren van verspillingen in bedrijfsprocessen. Daar geven wij trainingen voor.”

Nederlandse glastuinbouw? „Hier worden bijna geen nieuwe kassen meer gebouwd. Kassenbouwers, zaadleveranciers en technische bedrijven zijn allemaal aangewezen op het buitenland. Dat

is voor hen de enige manier om het hoofd boven water te houden. Er gaan dus een heleboel ontwikkelingen in het buitenland plaatsvinden. Of we dat nu leuk vinden of niet. De concurrentiepositie van de Nederlandse tuinbouw komt verder onder druk te staan doordat er overal wordt geproduceerd.

Nederland gaat op dat gebied zijn exportpositie kwijtraken. Dat kunnen we compenseren door onze kennis te exporteren.”

„Dat klopt, kennisexport is eigenlijk de uitverkoop van het hele verhaal. Dat kunnen we alleen maar volhouden als we voorop blijven lopen. Mijn angst is echter, dat onze kennispositie gaat afnemen omdat er geen thuismarkt meer overblijft. Dus markt- en productinnovaties zijn cruciaal.”

ontwikkeling? „Als de hele wereld vol staat met kassen, dan is het niet meer nodig om onze producten

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

I

n de kern is er aan de intentie van Kom in de Kas -

-

-

4

Opinie_NW.indd 4

evenzeer van realiteitszin.

14 (2015)

01-04-15 16:16

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

toekomst -

de hele wereld over te vliegen. Tuinders moeten dus lokaal gaan produceren, door kassen bij grote steden te bouwen.”

ze met local for local? „Het zou en-en moeten zijn. Vergis je niet, de lokale markt is enorm groot. Binnen een straal van 500 km liggen het Ruhrgebied, Parijs, Hamburg. Ook dat is local for local.

Als je die markt wilt bedienen, moet je niet inzetten op grootschalige productie van een enkel gewas, maar op diversiteit, zonder verspilling in het ketenproces.

Vanuit die gedachte was de pilot ’VersvandeKweker.nl’ opgezet. Het idee is dat kwekers rechtstreeks aan de consument leveren. Daarmee slaan ze allerlei schakels in de keten over en steken ze die winst in hun eigen zak. En de consument heeft een beter, verser product voor dezelfde prijs.”

„Dat had veel beter gekund. We zien nu dat de handel in dit gat in de markt springt.”

-

André van Kester, chrysantenteler in Kwintsheul -

„Het is zeker een gat in de Westerse markt.

We zien nu dat grote commerciële partijen, zoals Amazon.com en Zalando.nl, veel geld stoppen in vergelijkbare e-commerce projecten. Zij gaan de hele markt pakken.

Daarmee gaat de winst weer naar de retail.

Het was beter geweest als dit bij de telers terecht zou komen.”

Marco Alderden, teler van trekheesters in Aalsmeer

om in de Kas -

-

14 (2015)

Opinie_NW.indd 5

5

01-04-15 16:16

Nieuws Lees meer op de website

Storm trekt spoor van vernieling

Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws.

Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

De storm die op 31 maart over het land trok heeft een spoor van verzekeraar Interpo-

■

schademeldingen binnengekomen, verdeeld over het hele land, aldus woordvoerder Adri Wit-

De aardwarmte-installatie van Green Well Westland in Honselersdijk krijgt al enkele maanden geen warm water uit de grond omdat er op 2.400 m diepte koppelingen in de aanvoerleiding zijn versleten. Naar verwachting zijn die op 1 juli gerepareerd. Het project, dat warmte moet leveren aan tien bedrijven, kampt volgens initiatiefnemer Scheffers met een strop van inmiddels € 1 miljoen. „We praten nu met partijen als het ministerie van EZ en de provincie over financiële steun. Rente en aflossing lopen door en we moeten met de ketels gas verstoken om alles te verwarmen. Het onderzoek naar de oorzaak van de verstopping heeft ook een paar ton gekost.”

uit de glastuinbouw. De grootste schade werd gemeld in Kwintsheul; 300 ruiten gesneuveld.

Over het algemeen gaat het om schades van enkele tientallen ruiten De totale schade wordt geschat op zo’n € 5 à 6 miljoen. De schade in de glastuinbouw zal naar schatting rond de € 2 miljoen liggen. Volgens des in de laatste jaren vooral het gevolg van van lokale windhozen rond onweersbuien.

■ Eén op de zeven ondernemers in de tuinbouw had vorig jaar uitbreidingsplannen, terwijl bezien over de totale agrosector, één op de vier ondernemers wilde uitbreiden. Dat blijkt uit onderzoek van marketing- en marktonderzoeksbureau AgriDirect. In de agrarische sector blijken graasdierhouders – vooral melkveehouders – het meest uitbreidingsgezind te zijn. Van hen heeft 32,4% uitbreidingsplannen.

■ Milieudiensten, waterschappen en gemeenten in Zuid-Holland en LTO Glaskracht Nederland moeten harder hun best doen om de emissie van neonicotinoïden naar het oppervlaktewater vanuit glastuinbouwgebieden terug te dringen. Die oproep doet Natuurmonumenten, mede namens Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland/Zeeland en het Weidevogelpact Midden-Delfland, in een gezamenlijke brief aan de bovengenoemde organisaties.

■

■

In het komende teeltseizoen gaat het Hoogheemraadschap van Rijnland streng toezien op het gebruik door agrariërs van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen langs slootkanten. Ook vroeg in de ochtend, ’s avonds en in de weekeinden zullen handhavers van Rijnland surveilleren.

Op 1 april is een groot onderzoeksprogramma van start gegaan naar energiebesparing in de glastuinbouw, met de naam ’LED it be’. Voor het onderzoek, dat ruim vijf jaar zal duren, is € 3,3 miljoen uitgetrokken. Dit geld wordt opgebracht door Stichting Technische Wetenschappen, die € 2,3 miljoen bijdraagt en het bedrijfsleven, dat € 1 miljoen betaalt.

■

■

In de periode 2016–2020 wil Greenport Gelderland extra inzetten op innovatie, internationalisatie, ondernemerschap en samenwerking.

Dat is de kern van de Agenda 2020 die Greenport Gelderland onlangs aan Provinciale Staten van Gelderland heeft aangeboden.

Het aanvragen van octrooi op ’resultaten’ van klassieke veredeling – zoals planten, zaden en vruchten – is volgens het Europese octrooirecht toegestaan. Dat heeft de Hoge Kamer van Beroep van het Europees Octrooibureau op 25 maart beslist in een zaak rond klassiek veredelde broccoli en tomaat.

Lees meer op pagina 28 en 29.

■

■

Bloemenbureau Holland heeft Ivo van Orden per 1 april als marketingmanager Nederland benoemd. Hij combineert deze baan met de functie van campagnemanager Buitenplanten.

Susan Iping volgt hem op als campagnemanager Snijbloemen.

Sinds 30 maart zijn de minimumprijzen voor pelargonium en vaste planten op Veiling RheinMaas verhoogd. Beide productgroepen zijn toegevoegd aan het lopende pilotproject Minimumprijzen.

6

Nieuwskort2.indd 6

■ Wageningen UR Glastuinbouw werkt aan het opzetten van een nieuw DNA-laboratorium. Met DNA-technieken is volgens de onderzoekers precies te achterhalen welke ziekten en plagen 14 (2015)

01-04-15 16:16

FOTO: TST TOTAAL SERVICE VOOR DE TUINBOUW

Gelezen op Twitter nico karsten (@KarstenNico)

potplanten, zowel in buiten- als kasteelten.

Het gebruiksvoorschrift van Nemasol is aangescherpt. De aaltjes- en bodemschimmelbestrijder moet in bolbloemen en vollegrondsbloemisterijgewassen voortaan in lagere dosering worden toegepast met gebruikmaking van extra beschermingsmiddelen.

■

in een gewas voorkomen. Dit kan een bijdrage leveren aan verdere verduurzaming van de glastuinbouw.

Er zijn geen misstanden bij de afdelingen Bijzonder beheer van banken, zo blijkt uit verkennend onderzoek door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) dat op 26 maart bekend werd.

De AFM heeft niet kunnen vaststellen dat banken te snel overgaan tot overdracht van kredieten aan Bijzonder beheer, het opzeggen van de kredietrelatie of dat zij op een faillissement aansturen. Wel schieten banken tekort in hun communicatie naar ondernemers toe over de werkwijze van deze afdelingen. Banken gebruiken Bijzonder beheer vooral om het kredietrisico te beheersen. De voor de ondernemer kostenverhogende maatregelen die zij daarvoor nemen, ervaren ondernemers als belemmerend en onterecht. Zij verwachten hulp in plaats van extra risico-opslagen. Banken moeten dit volgens de AFM daarom beter uitleggen.

■

bloemenveiling Aalsmeer De politie en de FIOD hebben op 26 maart invallen gedaan in drie bloemenbedrijven in Aalsmeer, zo meldt het Openbaar Ministerie (OM). Dat gebeurde in het kader van een onderzoek naar grootschalige oplichting van bedrijven op de bloemenveiling in Aalsmeer, heling, witwassen en faillissements- en btwfraude. Uit onderzoek blijkt dat de oplichters vanuit hun bloemenbedrijven grote partijen bloemen bestellen, maar die volgens het OM uiteindelijk niet betalen. De criminelen laten hun bedrijven na ontvangst van de leveringen failliet gaan. Daardoor blijven de bloemenleveranciers achter met schadeposten, die in de duizenden euro’s lopen.

■

beperkingen Nemasol Het Ctgb heeft BIO 1020 opnieuw geregistreerd. De bestrijder van de taxuskever blijft toegelaten in bloemisterijgewassen en 14 (2015)

Nieuwskort2.indd 7

irissen prijzen ook steeds beter engelse spelen in op goedkope#euro# 13 in plaats van 10 irissen aan een bos

Ron Nieboer (@the_amazed @bloemisterij minimum prijzen zijn zo #oudeeconomie en #kartel. Tijd voor #ondernemers met succeslef

LiliesofLife Gerben (@LiliesofLife) Vandaag wordt onze nieuwe #selfielelie gedoopt. Speciaal ontwikkeld voor @ visitkeukenhof #Komtdatzien!

Eric Moor (@eric_moor) De Orchideeen boot gaat door op de Canal Pride in Amsterdam!! Internationale top promotie! Dank aan alle sponsoren w.o. Westland Marketing.

Arnold Koek (@Arnoldpbibv) Grote aantallen Chrysanten in Hongarije iedere dag te koop onder klokprijs zonder factuur #bvo. Hopen op actie @FloraHolland @bloemisterij

Martin hofstede (@mha007) Markt in Portugal same story, nooit van papieren gehoord. Blijft de vraag Wie o wie ? @Arnoldpbibv @FloraHolland @ bloemisterij

■ DNA Green Group en Rijnplant meldden vorige week dat de overname van Rijnplant door DNA Green Group is afgerond. Daarmee gaan de veredelings- en vermeerdingsactiviteiten van pot- en snijanthurium, bougainvillea en heliconia per direct over naar DNA Green Group.

■ Het aardwarmteproject Mijnwater in Heerlen heeft onlangs de prestigieuze European Geothermal Innovation Award 2015 gewonnen.

Het Limburgse project pompt ondiepe laagwaardige warmte omhoog die, via een netwerk waarop ook warmte vanuit andere duurzame bronnen wordt ingevoerd, naar woningen en kantoren wordt verspreid. Het project kan volgens de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) tot voorbeeld dienen voor andere gemeenten.

Discussie op LinkedIn Groene middelen zijn niet de toekomst Het is goed dat er een Green Deal Groene gewasbeschermingsmiddelen loopt, maar ’natuurlijke’ middelen zijn hooguit een mooie aanvulling op het slinkende middelenpakket. Het nadeel van groene middelen is toch dat de werking minder is dan bij chemische middelen. Bij een chemisch middel is de effectiviteit minimaal 80 tot 90%. Bij biologische middelen moet je vaak genoegen nemen met een effectiviteit tussen 50 to 60%.

Alleen daarom al zal chemie nodig blijven. En dan vooral effectieve correctiemiddelen.

7

01-04-15 16:16

Gezonde sector ook in belang van sponsoren Over een week staat de 38e editie van Kom in de Kas op het programma.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

J

arenlang kon Kom in de Kas rekenen op financiële steun vanuit het Productschap Tuinbouw (PT). Via deze collectieve bijdrage droeg iedere glastuinder mee aan het grootste publieksevenement van de Nederlandse glastuinbouw. Sinds 2013 is de organisatie afhankelijk van sponsoren.

Trouwgedienden als Interpolis en Rabobank continueerden hun financiële steun.

In 2013 zegden FloraHolland en Dutch Produce Association in eerste instantie hun steun toe voor een jaar, maar al gauw committeerden ze zich ook voor 2014 en 2015.

Een nieuwe sponsor is Bayer CropScience die editie 2015 aangrijpt om een bijdrage te leveren aan de imagoverbetering van de sector. Het concern heeft de intentie een langdurigere samenwerking aan te gaan.

De landelijke organisatie moet het in 2015 met een budget doen van circa € 260.000, iets meer dan in 2014. Dit ligt echter beduidend lager, bijna anderhalve ton, dan ten tijde van de PT-bijdrage. Dit is voornamelijk

opgevangen door radiospotjes achterwege te laten en efficiënter om te gaan met promotiemateriaal. Desondanks heeft Kom in de Kas nog dezelfde uitstraling, aldus penningmeester Bernadette Bijman.

Zij nuanceert dit budget enigszins: „De regio’s halen nog steeds het meeste geld op bij regionale sponsoren, al wordt dit ook lastiger. De crisis heeft ook Kom in de Kas niet onberoerd gelaten. De landelijke bijdrage is slechts een steuntje in de rug.” Regio’s krijgen maximaal de helft van hun onkosten vergoed, exclusief promotiemateriaal. „De

Meer partner dan sponsor Bayer CropScience is dit jaar voor het eerst sponsor van Kom in de Kas met de intentie de samenwerking te continueren. Het concern ziet als sponsor van Kom in de Kas, maar als partner. Een partner die leden wil ondersteunen, omdat ze meedoen aan een evenement debat over duurzame landbouw en voedsel én de toenemende schermingsmiddelen. „Sponsoring van Kom in de Kas past binnen

meer gaan uitgeven aan bloemen en planten. „Het is van de zotte dat met zoveel pracht en praal naast de deur dat het bestedingspabuurlanden. Bloemen en planten zouden in Nederland als cadeauar-

over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Dat de

om de consument met de glastuinbouw kennis te laten maken. een-op-een-gesprekken tussen kweker en consument moet volgens

bezig is als consumenten een van haar veilinglocaties bezoeken. voorheen dat zowel chemische als groene gewasbeschermingsmid-

overtuigd dat bezoekersaantallen met vele duizenden en misschien

leven voor mens, dier en milieu”, redeneert Bryce.

8

KIKSponsers.indd 8

14 (2015)

01-04-15 12:29

Foto: Kom in de Kas

’Tuinbouw, daar zit muziek in’ Het thema van Kom in de Kas is dit jaar

echte financiële dragers van het evenement zijn de ondernemers en de vele vrijwilligers die zich belangeloos inzetten. Als je hun inzet in geld zou uitdrukken, dan is Kom in de Kas eigenlijk een onbetaalbaar evenement”, benadrukt Bijman

De indruk die Bijman met haar nuancering absoluut niet hoopt te wekken, is dat de landelijke organisatie niet blij is met de vijf partners van het evenement. „Integendeel,

zonder partners immers geen Kom in de Kas. Het zijn ook meer partners dan sponsoren”, stelt ze.

Bijman maakt zich ook geen zorgen dat zowel FloraHolland als Dutch Produce Association hun bijdrage in 2016 zullen heroverwegen. „Zolang er onder hun leden draagvlak is voor het evenement, zullen beide grote partners niet afhaken. En die signalen zijn er niet. Sterker nog, het merendeel van de glastuinders is blij met Kom in de Kas. Enthousiasme groeit als ondernemers er aan mee hebben gedaan. Het

evenement is ook geen eendagsvlieg. Het bewijst jaar in, jaar uit telkens opnieuw zijn waarde. „En je hoeft er maar een keer mee te stoppen en dan keert het nooit meer terug”, oordeelt Bijman.

„En zolang het tuindershart blijft kloppen voor Kom in de Kas staat het landelijke glastuinbouwpromotie-evenement als een huis. Dit klinkt misschien clichématig, maar het is wel waar”, zegt de penningmeester. <

-

-

Vakblad voor de Bloemisteri14 (2015)

KIKSponsers.indd 9

9

01-04-15 12:29

Bloemenexporteurs hopen op versoepeling fyto-eisen VS

’TTIP biedt kansen voor bloem en TTIP, het handelsverdrag dat in de maak is tussen Europa en Amerika, biedt volgens een tweetal Nederlandse bloemenexporteurs kansen voor de uitvoer op de Verenigde Staten. De handelsovereenkomst kan volgens hen tot versoepeling leiden van de nu nog strenge fytosanitaire eisen die de Amerikanen stellen aan geïmporteerde bloemen. Of dat ook zal gebeuren, is de vraag.

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

T

te nemen en/of af te bouwen.

Het Nederlandse kabinet is in principe vóór TTIP. De Tweede Kamer riep verantwoordelijk minister Lilianne Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking deze week echter op goed in de gaten te houden dat het verdrag niet onbedoeld nationale regelgeving ’overruled’.

Bloemenexport In de Nederlandse sierteelt kan TTIP grote gevolgen hebben voor bloemenexporteurs op de VS. Nu gaat het daarbij om slechts een tiental grote spelers, maar de verwachting is dat de Nederlandse bloemenexport op Amerika de komende tijd wel eens fors kan toenemen.

De sterke dollar maakt inkoop van Nederlandse bloemen voor Amerikanen immers aantrekkelijk. Daarnaast zoekt een aantal Nederlandse exporteurs naar alternatieven voor de wegvallende Russische afzetmarkt.

Directeur Paul Hoogenboom van Holex Flower in De Kwakel – marktleider op de Amerikaanse markt als het om bloemenimport uit Nederland gaat – ziet om die redenen kansen liggen in TTIP. Holex Flower draait volgens hem een jaaromzet van € 40 miljoen. „Daarvan halen we 80% uit de VS met producten als: tulp, hyacint, narcis, lelie, freesia en amaryllis.”

Hoogenboom noemt het Amerikaanse fytosanitaire beleid de grootste handelsbelemmering met de VS van dit moment. Via TTIP zou dat volgens hem kunnen worden

Foto: the Greens/eFA

TIP staat voor Transatlantic Trade & Investment Partnership en is een nog te sluiten vrijhandelsovereenkomst, waarover de Europese Unie (EU) en de Verenigde Staten (VS) op dit moment onderhandelen. In de media wordt wel gesproken over het grootste handelsverdrag ooit omdat het om samenwerking tussen ’s werelds sterkste economieën gaat.

Voorstanders van TTIP (spreek uit: ’tie-tip’) verwachten dat het verdrag de internationale handel zal stimuleren en voor economische groei, werkgelegenheid en dus meer welvaart zal zorgen. Met het verdrag willen de EU en de VS onder meer de toegang tot elkaars markten verbeteren door allerlei handelsbelemmeringen – zoals verschillen in regels en invoerrechten – weg

Met het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) haalt de EU een trojaans paard binnen, vinden tegenstanders van het verdrag.

10

TTIP.indd 10

14 (2015)

01-04-15 12:30

Column Feico Smit f.smit@royalvanzanten.com

m enexport op Amerika’ versoepeld. „Het is nog steeds moeizaam met wat we wel en niet mogen met bloemen richting Amerika. Vooral fytosanitaire eisen in keuringen op kwekerijen en het gebruik van certificaten werken handelsbelemmerend. Het wordt daardoor te kostbaar en te omslachtig om bepaalde producten in volume te gaan versturen.”

Chrysant Voor bepaalde bloemen – bekend voorbeeld is chrysant – en heesters houdt Amerika volgens Hoogenboom de grens bovendien potdicht. „Er is wel een lijst met bloemen en planten waarvoor men de deur op een kier zou willen zetten en waarover dan wordt onderhandeld. Maar men praat al jaren, zonder dat er iets verandert”, aldus Hoogenboom.

Ook algemeen directeur Ron Bos van Hilverda De Boer noemt het Amerikaanse fytobeleid als grootste handelsbelemmering. De Aalsmeerse exporteur belevert zestig landen. „Amerika staat in onze top vijf en is dus een belangrijke markt voor ons. We sturen er hoofdzakelijk tulp, hortensia, amaryllis, calla en zomergoed naartoe.”

Bos zou graag versoepelingen zien in het Amerikaanse fytobeleid. „Soms wordt er in Amerika gekeurd, terwijl er dan ook al keuringen in Nederland hebben plaatsgevonden, waardoor het dus dubbel gebeurt.

Maar soms ook weer niet. Dat is heel lastig om mee te werken.”

Overigens kent het nadeel van strenge fyto-eisen volgens Bos ook weer een zeker voordeel. „Voor ons schuilt daarin namelijk nu juist ook onze kracht. Wij kunnen ervoor zorgen dat het ’PD-technisch’ allemaal in orde is, wij kennen de ingangen en het past binnen onze manier van werken. Dat geldt niet voor iedere andere exporteur.”

aan te beginnen”, aldus Bos. Hoogenboom vermoedt dat protectie van de eigen markt daarbij een rol speelt. „Wij merken bijvoorbeeld dat Los Angeles een stuk moeilijker doet dan Miami. Dat heeft vermoedelijk te maken met het feit dat Californië wat eigen productie kent die op die manier beschermd wordt.”

TTIP zou volgens Hoogenboom de regels in staten wat gelijk kunnen trekken. „Hoewel het er dan natuurlijk wel vanaf hangt wat je als criterium gaat nemen.”

14 (2015)

TTIP.indd 11

Bank zitten

Importtarieven Over de hoogte van de Amerikaanse importtarieven is bij de twee Nederlandse exporteurs geen wanklank te horen. „Tarieven van 6 tot 7% vind ik niet heel spannend; die zijn in de VS heel redelijk. Kijk je naar landen als Rusland, waar de invoerrechten op 20%, 30% of hoger liggen, dan is het andere koek”, aldus Hoogenboom.

De kansen voor de sierteelt in de onderhandelingen over TTIP liggen volgens de exporteurs vooral in een versoepeling van het fytosanitaire beleid. „Maar ja, het zijn wel onderhandelingen. Het zou ook zomaar de andere kant kunnen opgaan: nog strenger beleid”, aldus Bos. Zowel Bos als Hoogenboom vragen zich daarom af in hoeverre de stem van de sierteelt in Brussel en Washington wordt gehoord.

De EU en de VS wilden de onderhandelingen over TTIP oorspronkelijk aan het eind van dit jaar afronden. Eurocommissaris van Handel Cecillia Malmström gaf echter vorige week aan dat die deadline niet realistisch is. Wel wordt volgens haar gestreefd in december een ’politiek raamwerk’ klaar te hebben. Dat geeft de sierteeltlobby in elk geval nog wat respijt. <

In het kort

Verschillen tussen staten Zowel Bos als Hoogenboom wijzen er verder op dat de uitvoering van het federale Amerikaanse fytobeleid per staat verschilt. „Je kunt bijvoorbeeld niet zomaar op elke luchthaven bloemen laten inklaren. Eigenlijk kan dat alleen in grote steden als New York, Chicago, Miami, Los Angeles en Dallas. In Boston kan het bijna niet, in Washington is het ook lastig en in een grote stad als San Antonio in Texas hoef je er al helemaal niet

Oeganda

■

11

01-04-15 12:30

Tambuzi is gespecialiseerd in geurende rozen

’Winst maken is niet ons enige doel’

Frans van den Houdt

,

S

top and smell the roses’, staat er op het logo van Tambuzi, rozenkwekerij in Naro Moru, aan de voet van Mount Kenya. Wie die raad opvolgt komt er snel achter dat het geen loze kreet is. Iedere roos hier heeft een eigen sterke, fascinerende geur die doet denken aan zoete specerijen als vanille, dan weer aan een exquise parfum en soms associaties oproept met tropisch fruit. In voornamelijk pastelkleuren, maar ook harde kleuren en een mix van beide. „Bij ons gaat het vooral om geur, vorm en schoonheid”, zegt eigenaar Tim Hobbs, die op kantoor en tijdens een rondwandeling over het bedrijf continu wordt begeleid door twee goedaardige Deense doggen. „Dit is geen alledaags product voor een grote markt. Dat de rozen zich onderscheiden van de massa is belangrijker dan de opbrengst per ha.”

Hobbs kwam in 1991 naar Kenia, werkte een aantal jaren op een bedrijf van vrienden en begon in 1996 samen met zijn vrouw Maggie met het telen van groenten en kruiden voor supermarkten in Europa. Twee jaar later begonnen ze op heel kleine schaal (0,25 ha) met het telen van geurrozen. „Vrienden in Engeland gingen tuinrozen telen en wij zeiden, dat kunnen wij ook, en wel het hele jaar door. De eerste rozen waren allemaal verwelkt toen ze in Engeland aankwamen, maar de geur was nog steeds uitmuntend”, zegt Hobbs lachend.

De 0,25 ha werd al snel een 0,5 ha, daarna 1 ha en inmiddels heeft Tambuzi 7 ha geurrozen. Hobbs: „We groeien niet snel, maar wel gestaag. Over vijf jaar willen we 10 ha in productie hebben.” Dit jaar worden zo’n 4,5 miljoen stelen geproduceerd, de prognose voor volgend jaar is 5 miljoen stelen.

gypsophila en ammi majus (7 miljoen stelen per jaar, 8 ha in totaal), belangrijk om het bedrijf financieel gezond te houden. Om het predicaat duurzaam extra kracht bij te zetten wordt geïnvesteerd in zonne-energie (240 zonnepanelen wekken 60 kW op, 40% van de totale energiebehoefte. Door een forse uitbreiding wordt binnenkort 90 kW geproduceerd), hergebruik van water en bosbouw. Bestrijding van ongedierte en plagen gebeurt zoveel mogelijk – „100% is helaas nog niet haalbaar” – op biologische wijze.

Daarnaast worden groenten geteeld voor de 520 werknemers, is er een bijenhouderij en worden varkens gefokt. Plannen voor de bouw van een biogasinstallatie waarin bloemenafval, dat nu nog tot compost wordt verwerkt, wordt omgezet in brandstof, zijn in een vergevorderd stadium.

Caffee Latte De naam Tambuzi is daarom niet voor niets gekozen; het betekent ’opmerkelijk’ in Kiswahili en dat is precies wat het bedrijf op alle fronten wil uitstralen. Op ethische wijze gerund, met oog voor natuur en milieu en de sociale omstandigheden van de werknemers en naburige gemeenschap. De website met vrolijk rondvliegend vlindertje doet eerder denken aan een ’Garden of Eden’ dan aan een commercieel bloemenbedrijf.

Hobbs: „We maken geen verlies, maar verdienen ook niet veel met deze bloemen.

Het is een nicheproduct. Wij houden van rozen en genieten van hun prachtige vorm, kleur en geur. Dat maakt deze business meer dan de moeite waard.”

12

Tambuzi.indd 12

Het assortiment, dat inmiddels uit ruim 50 variëteiten bestaat, wordt voortdurend uitgebreid door nauwe samenwerking met veredelaars, die steeds weer nieuwe, fraai gevormde en geurige rozen ontwikkelen.

Een van de meest recente aanwinsten zijn de koperkleurige Caffee Latte en de in allerlei roze-tinten bloeiende Princess Charlene of Monaco.

De Mount Kenya regio is uitermate geschikt voor de teelt van dit nicheproduct, onderstreept Hobbs, vanwege hoogte (2.000 m), klimaat (veel zonneschijn, niet te heet overdag, koel ’s nachts), en voldoende water.

Dat levert grootbloemige rozen met lange stelen (63 tot 82 cm) op.

Naast rozen teelt Hobbs ook alstroemeria,

De bloemen vinden hun weg naar groothandels en bloemisten over de hele wereld; van Australië, Hong Kong, Midden-Oosten, Kazachstan en Rusland tot aan de Verenigde Staten en Canada. „De afzetmarkt is klein en seizoensgebonden”, verklaart Hobbs. „Huwelijken, feestdagen als Pasen en Kerstmis en Valentijnsdag en Moederdag zijn belangrijke voor ons. Gelukkig is het seizoen voor huwelijken in ieder werelddeel anders, zodat we onze productie verspreid over het jaar kwijt kunnen.” De bestellingen lopen uiteen van 1 doos per week voor € 250 voor een privéklant in Bahrein, tot tientallen dozen voor een groothandel in Nederland of de VS. „Dat betekent dat de kosten ook zeer verschillen”, benadrukt Hobbs.

14 (2015)

31-03-15 14:59

Foto: Frans van den Houdt

Belangrijke partner in Nederland is de in 2011 opgerichte Parfum Flower Company, die fungeert als groothandel voor exporteurs, commissionairs en bloemisten.

De competitie komt vooral uit Colombia en Ecuador; in Kenia is Tambuzi de enige producent van geurrozen.

Apart kussentje Op de pakafdeling van het bedrijf wordt duidelijk hoe delicaat de bloemen zijn. Ze worden per 8 of 12 stelen verpakt, met tussen iedere vier bloemen een apart kussentje van met foam bekleed karton, voordat ze in lange dozen van zwaar karton gaan. Op verzoek van de klant wordt rondom het uiteinde van de stelen soms nog een nat sponsje gebonden zodat de levensduur wordt verlengd. „Deze rozen zijn erg gevoelig en leven niet zo heel lang, gemiddeld 5 tot 7 dagen”, zegt Hobbs. De gevoeligheid vereist ook de nodige extra zorg van de werknemers. „En dan nog gaat zeker 20% van de productie verloren, voor, tijdens of na de oogst.”

Bloemen produceren in Kenia voor markten elders in de wereld blijft, ondanks de vrachtkosten en CO2-uitstoot, goedkoper en duurzamer dan in bijvoorbeeld Europa, verzekert Hobbs. „Als je rozen teelt in een tro14 (2015)

Tambuzi.indd 13

pisch klimaat en ze vervolgens per vliegtuig naar Nederland vervoert is de CO2-uitstoot slechts eenzesde van de totale uitstoot die je veroorzaakt door in Nederland een tropisch klimaat te creëren.”

Uitdagingen zijn er uiteraard ook. Als het tegenzit zak je door de bodem zonder enig hulpnetwerk. Slecht of totaal niet werkende bureaucratie en exportformulieren die plots niet beschikbaar zijn omdat de drukker ze niet op tijd heeft geleverd, kunnen het werk erg lastig maken. Maar het meest frustrerend vindt Hobbs corrupte politie-agenten die werk en transport vaak erg moeilijk maken. „Maar ik ben een optimist en blijf genieten van dit land, het klimaat en de mensen.”

Politiepatrouille Hobbs streeft naar 100% duurzaamheid voor zijn bedrijf en daar hoort volgens hem ook bij dat hij goed voor zijn medewerkers en het naburige dorp zorgt. Sommige activiteiten worden gezamenlijk ondernomen door een aantal bloementelers en tuinbouwers, verenigd in de Mount Kenya Growers Association, zoals de aanplant van bomen op de hellingen van de berg en het faciliteren van een politiepatrouille.

Andere zaken organiseren Hobbs en zijn

vrouw zelf, zoals sociale projecten voor het personeel, het verbeteren van de waterhuishouding in de regio en het aansluiten van scholen op internet. Dat de Kenya Flower Council hen tot de exclusieve groep van vijf gouden leden rekent – die zo duurzaam en maatschappelijk verantwoord mogelijk produceren – vervult hen met trots. Niet voor niets staan op borden bij de ingang alle certificaten vermeld die het bedrijf heeft verworven, zoals GlobalGap en Fairtrade. „Maggie en ik hebben de Keniaanse nationaliteit, maken deel uit van deze gemeenschap en willen die daarom zo veel mogelijk helpen. Wij voelen ons verantwoordelijk voor het welzijn van de werknemers en onze buren. We willen ieders bestaan wat rooskleuriger maken. Winst maken is niet ons enige doel.” <

In het kort ■ ■ ■ ■

-

13

31-03-15 14:59

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden.

U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Welke beloning geldt voor het werken op een feestdag?

De feestdagen staan weer voor de deur. Hebben werknemers recht op loondoorbetaling over de feestdagen? En welke feestdagen moeten worden doorbetaald? En waar heeft een werkeen feestdag?

O

ver de doorbetaling van feestdagen en het betalen van toeslagen bestaat veel onduidelijkheid. De feestdagen die er nog aan komen, en die in de cao’s voor de open teelten en voor de glastuinbouw zijn vastgelegd als doorbetaalde feestdagen, zijn: Pasen, Koningsdag, Hemelvaartsdag en Pinksteren. Dit betekent dat de medewerkers voor wie deze dagen reguliere werkdagen zijn, recht hebben op loondoorbetaling. Zij krijgen dus hun gewone loon doorbetaald, maar hoeven geen arbeid te verrichten.

Op veel bedrijven is het echter niet mogelijk om de werkzaamheden uit te stellen tot na de feestdagen. Het kan dan noodzakelijk zijn dat er toch arbeid wordt verricht door een medewerker. Deze medewerker heeft dan altijd recht op een toeslag volgens de desbetreffende cao. De hoogte van de toeslag waarop de medewerker recht heeft is Diana eleveldd, aviseur cao en arbeidsrecht, Werkge-

verdienen goede huisvesting.

Waar moet ik op letten?

V

eel werkgevers nemen het zoeken naar woonruimte op zich, omdat het, vooral voor een tijdelijke kracht, een tijdrovende en ingewikkelde klus is. De agrarische cao’s kennen zelfs een passage waarin staat dat de werkgever de buitenlandse werknemer die tijdelijk in Nederland verblijft redelijk moet huisvesten.

Arbeidsmigranten kunnen op verschillende manieren gehuisvest worden, zoals

IllustratIe: Peter moorman

afhankelijk van zijn afgesproken werkdagen en varieert tussen de 50% en 100%. Deze toeslag wordt betaald bovenop het gebruikelijke loon per gewerkt uur.

Wanneer u de overwerktoeslagen liever niet wilt uitbetalen in geld is het ook mogelijk om die in tijd te vergoeden. U maakt dan afspraken met uw medewerker dat hij de beloning én toeslagen in tijd krijgt. Op een later moment neemt hij dan vrij.

Voor Bevrijdingsdag op 5 mei geldt voor de cao voor de open teelten dat dit altijd,

dus niet alleen in een lustrumjaar een doorbetaalde feestdag is. In 2015 is het een lustrumjaar, dus een doorbetaalde feestdag.

In de cao voor de glastuinbouw is 5 mei geen doorbetaalde feestdag, ook niet in lustrumjaren. Hiervoor in de plaats zijn sociale partners in het verleden een extra vakantiedag overeengekomen.

Bij het opstellen van het werkrooster voor uw medewerkers gedurende de feestdagen kan het van belang zijn om te bekijken wie u inzet voor de werkzaamheden. <

in een reguliere woning, in wooneenheden of op het eigen erf. Welke vorm het meest geschikt is, is afhankelijk van de wens van de arbeidsmigrant, de beschikbaarheid, het aantal arbeidsmigranten in de gemeente en het aantal maanden per jaar dat ondernemers arbeidsmigranten nodig hebben. Bij alle vormen van huisvesting is toezicht en kwaliteit van de huisvesting een belangrijk aandachtspunt.

Vanzelfsprekend moet de huisvesting zelf, het sanitair, de kookgelegenheid, de verwarming en de brandveiligheid minimaal volgens wettelijke en gemeentelijke regels zijn. De Inspectie SWZ stelt dat de werkgever maximaal 20% van het bruto wettelijk

minimum(jeugd)loon mag verrekenen voor huisvesting, inclusief gas, water en licht.

Bij een fulltime dienstverband komt dit op ongeveer € 70 per week.

In het algemeen is het vinden van huisvestingslocaties de taak van de werkgever, de mogelijkheden worden bepaald door de gemeente. In het bestemmingsplan staat geformuleerd of huisvesting van arbeidsmigranten is toegestaan en onder welke voorwaarden. Voordat de tijdelijke huisvesting gerealiseerd kan worden, is het noodzakelijk dat de gemeente toestemming geeft. < Diana eleveldd, aviseur cao en arbeidsrecht, Werkge-

14

1415vragen.indd 14

31-03-15 14:59

M K Groene planten

Snijbloemen 2015

2013

160

130

150

120 110 100 90 80

2014

2015

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 week

130 120 110

De middenprijs van snijbloemen bleef week 13 ver onder het gemiddelde van 2014. Ze bleef maar nipt boven de middenprijs van 2013.

90

2014

2015

130

140

120 110 100 90

100 4

2013

140

Middenprijs in centen

2014

140

Middenprijs in centen

Middenprijs in centen

2013

Bloeiende planten

80

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 week

Groene planten kennen de afgelopen twee weken een stabiel gemiddelde. De middenprijs zit in de buurt van voorgaande jaren.

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 week

De middenprijs voor bloeiende planten vertoont een stijgende lijn. Het gemiddelde lag vorige week op €1,08.

Cor van Jaarsveld:

’Het is niet makkelijk voor de handel deze week’ Bedrijf: Lavendel Bloemen en Planten Veiling: Plantion Week: 13

Maandag „Er staan 790 karren bloemen en planten. Perkgoed, zoals violen, is niet al te duur. Bloemen zijn wel aardig aan de prijs en dan vooral geel. Met het oog op Pasen houden telers blijkbaar wat bloemen vast en daardoor komt er minder geel voor de klok. Tulpen zijn duur: tussen de 20 en 25 cent. Eigenlijk zijn er geen goedkope bloemen vandaag. Er staat een redelijk assortiment maar het kost net allemaal even te veel voor de handelaren. ”

Er staat een leuk assortiment tegen een goed betaalde prijs. Er staat eigenlijk wel te weinig bijhandel om mee te mengen in boeketten.”

Donderdag „Er staan 350 karren. Het is net zo prijzig als woensdag. Tulpen en lisianthus blijven duur. Het assortiment is weinig spectaculair. Het is niet zo dat ik vandaag alles voor het weekend bij elkaar kan tikken.”

Vrijdag Dinsdag „Vandaag staan er 450 karren. Een net assortiment. Het is allemaal een paar cent goedkoper dan gisteren. Tulp ligt rond de 19 cent. De verkoop in de winkel loopt aardig, maar niet spectaculair. We hopen dat Pasen volgende week wat extra gaat geven.”

Woensdag „De aanvoer is 950 karren. Alles is vandaag knap aan de prijs; het is duurder dan dinsdag. Lisianthus doet rond de 60, 70 cent. Dat is een hoge prijs. Tulpen gaan voor rond de 20 cent en gemengde tulpen doen 25 cent. Alstroemeria gaat voor 25 cent of meer, zelfs voor 30, 35 cent.

14 (2015)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 15

„Het aanbod is 750 karren. Je ziet de gele gerbera’s al fors oplopen in prijs. De andere kleuren zijn niet overdreven duur. Alles wat neigt naar geel of oranje daar worden prijzen voor betaald die buiten alle proporties zijn. Tulpen zijn weer goed aan de prijs, net als alstroemeria en lisianthus.

Qua inkoop zijn de prijzen aan de hoge kant terwijl de verkoop in de winkel niet spectaculair is. Maar ik zit dagelijks aan de klok en probeer zo op de verschillende dagen een assortiment bij elkaar te krijgen door de ene keer dit en de andere keer dat in te kopen. Het is allemaal niet makkelijk voor de handelaren deze week. Maar het is ook wel eens anders: het is ook wel eens niet makkelijk voor de kwekers. Zo reëel moeten we ook blijven.”

15

01-04-15 12:30

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125 100 75 50 25

8

9

10

11

12

13 week

Prijs index

Aanvoer index

Hoogste tulpenprijs sinds 5 jaar De gemiddelde prijs van snijbloemen totaal in week 13 was 21 cent, een stijging van 18,8%.

Het aantal verkochte stuks daalde 8,7%. Kortom het was een goede week ten opzichte van week 13 vorig jaar, zeker omdat toen de aanvoer voor Engelse Moederdag plaatsvond.

Ook was vorige week een goede tulpenweek. De prijzen stegen met 32,4% bij 6% meer verkochte stuks. Opvallend waren de prijsstijging van parkiet en dubbele tulp van 96,4% en 97,7%.

De hoogste prijs van de afgelopen vijf jaar.

Dat Pasen om de hoek staat, was ook bij de chrysanten te merken.

Met name de kleuren wit en geel waren in trek. De prijs steeg met 26%. Dit komt mede door de daling van het aantal verkochte stuks met 31,5% en minder vraag vanuit Rusland. De Russen betaalden afgelopen week zelfs meer voor de troschrysanten dan in de week voor Vrouwendag. De stijging van de roebel heeft hier zeker invloed op gehad.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125 100 75 50 25

8

9

10

Aanvoer index

11

12

13 week

Prijs index

Meer verkochte kamerplanten De gemiddelde prijs voor de kamerplanten is gedaald met 9,8%.

Het aantal verkochte stuks steeg met 23,5%. Dit resulteerde in een omzetstijging van 11,3%.

Net zoals bij de troschrysanten is ook bij de phalaenopsis de invloed van Pasen goed merkbaar.

Hier zijn de kleuren geel en wit populair. Met name geel is populairder vergeleken met vorig jaar.

Het aantal verkochte stuks phalaenopsis is met 7,2% gestegen en de prijs daalde met 1,7%. Deze prijsdaling komt mede door een

ruim aanbod van 1-takkers.

Er zijn 84,6% meer narcissenop-pot verkocht ten opzichte van vorig jaar in dezelfde week. De prijs steeg met 7,8%.

Hyacint-op-pot is fors gegroeid in aanvoer. Maar liefst 96,9% stuks meer verkocht dan in week 13 een jaar eerder. Daarbij is de prijs wel met 26,1% gedaald.

Potroos, ficus en campanula hebben eenzelfde gemiddelde prijs als vorige jaar in dezelfde week.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

50

0

8 Aanvoer index

16

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 16

9

10

11 Prijs index

12

13 week

Laatste violen en langer primulaâ&#x20AC;&#x2122;s In totaal zijn in week 13 iets minder stuks verkocht ten opzichte van vorig jaar. Namelijk een daling van 0,2%. De prijs is met 7,8% meer gedaald.

De violen gaan de laatste weken in. Het aantal verkochte stuks is net als de prijs gestegen. Bijna 19% meer stuks met een prijsstijging van 11,3%. Clayettes en sixpack zijn niet meer leverbaar en de laatste 9 cm en grotere terraspotten worden richting Pasen verkocht. Het seizoen van primula loopt iets langer door.

Dit komt doordat ze zeer gewild

zijn vanwege Pasen. Het eenjarig perkgoed heeft moeite om bloemen op de planten te krijgen en zijn hierdoor later op de markt dan vorig jaar.

Bij buxus daalde vorige week het aantal verkochte stuks met 23%.

De prijs daalde licht met 1,1%.

Opvallend is dat de groep overig bomen/heester/klimplanten maar liefst 119,3% stuks meer hebben verkocht in week 13. Dit had echter als resultaat dat de prijs gemiddeld ruim 40% lager uitkwam deze week ten opzichte van vorig jaar.

14 (2015)

31-03-15 14:59

Oostenrijk

Over de toonbank Wenen

Berta Slanec

’Nederlandse rozen prijzen zichzelf uit de markt’ op een andere doelgroep en heeft een eigen aanbod en stijl. Wat we allemaal gemeen hebben is de liefde voor het product.”

Wat zijn de hardlopers?

FOTO: BERTA SLANEC

„We verkopen veel tulpen en narcissen in boeketten. Bij planten zijn het nu met name primula’s en bollen-op-pot. Rozen staan jaarrond op de eerste plaats. Waar de roos voorheen in elk boeket voorkwam, zien we nu wel meer variatie ontstaan en staan in veel boeketten exotische bloemen of leuke noviteiten centraal.”

Waar koopt u in?

Naam: Blumen Slanec Locatie: vier winkels in Wenen Sortiment: 55% bloemen, 30% planten, 15% overig Specialiteit: elke winkel een andere Aantal medewerkers: 7

„Vrijwel alles komt van de groothandelsmarkt in Wenen. Daar vinden we zowel lokale als internationale producten. Waar ik kan, koop ik van lokale kwekers, want hun aantal neemt sterk af en ik wil de overblijvers graag ondersteunen bij het overleven. Online kopen is niets voor mij. Ik wil alles zelf kunnen zien en uitzoeken.”

U heeft vier winkels?

Wat vindt u van de Nederlandse kwaliteit?

„Ja, één in het ziekenhuis, één in een winkelcentrum, één bij een trein- en busstation en één in het centrum. Allemaal strategische locaties en belangrijke trekpleisters voor de aankoop van bloemen en planten. Elke winkel richt zich

„De kwaliteit hangt sterk af van de groothandelaar en hoe die de producten inkoopt en behandelt. Maar omdat ik inmiddels weet hoe een ieder werkt, weet ik er altijd de beste kwaliteit

uit te halen. Wat dat betreft heb ik zeker geen klachten. Wel soms met verpakkingen. Bij gerbera zijn er hele mooie en slimme verpakkingen tegenwoordig, maar dan zie je toch vaak dat ze tijdens het transport vaak ruw op elkaar zijn gedrukt, waardoor alsnog sommige bloemen zijn afgeknapt als we ze uitpakken. Maar ik vind het zeker geen goed idee om meer in plastic te verpakken, dat schaadt de bloemen veel meer.”

En de prijzen? „Aan elke kwaliteitsklasse hangt een eigen prijskaartje en dat vind ik niet meer dan logisch.

Topkwaliteit is duur, maar dat mag best van mij.

Wat ik wel storend vind is dat de Nederlandse rozen zo buitenproportioneel duur zijn. Die prijzen zich echt uit de markt, en dan vooral rond de grote feestdagen. Veel van mijn klanten hebben die prijzen er niet meer over.”

Bent u positief over de toekomst? „De economie zie ik zo snel niet meer op het niveau van weleer komen. De bloemenbranche zal daar zeker nog last van gaan ondervinden.

Aan de andere kant wordt de concurrentie van de grootschalige retail steeds heftiger. We zullen het vooral moeten hebben van onze kwaliteit, service en creativiteit om te overleven.”

Standpunt

’De klok verstoort, maar we kunnen niet zonder’

G

Arnold Koek, Premier & Blenheim International

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over?

Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

14 (2015)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 17

raag wil ik hierbij reageren op de discussie over het belang van de veilingklok die de afgelopen weken in deze rubriek speelt. Premier & Blenheim bedient al vijftien jaar ketens van bloemenwinkels. Het zijn speciaalzaken die meerdere keren per week een breed assortiment van goede kwaliteit in kleine aantallen willen. Dat is de reden dat wij de klok nog hard nodig hebben, hoewel we inmiddels meer dan de helft direct bij kwekers inkopen.

De prijs vindt de bloemist (in het buitenland) echt minder belangrijk. Sterker nog, de prijsschommelingen voor de klok vinden ze nagenoeg allemaal

onpraktisch. Anders dan bijvoorbeeld bij bloemen uit Zuid-Amerika of Afrika.

Daarvan weten de buitenlandse bloemisten jaarrond waar ze aan toe zijn.

De bloemist wijzigt de verkoopprijzen alleen als het echt moet. Schommelingen beïnvloeden dus direct het resultaat en worden als irritant ervaren. Standing orders tegen vaste seizoensprijzen kennen bovendien telkens verliezers; of de bloemist of de kweker is uiteindelijk niet tevreden. Dit komt doordat de markt te transparant is en door de klok grillig.

Afgelopen maanden hebben we als Dutch Flower Group-bedrijf in samenwerking met een veredelaar

en kweker de alstroemeria Charmelia exclusief in de markt gezet. Een ongekend succes. Een topproduct waarvoor een prijs gemaakt kon worden waar alle marktpartijen blij van werden. Van kweker tot en met consument. Het bewijs dat het kan en het bewijs dat de klok verstoort. Wij gaan versterkt inzetten op deze manier van vermarkten.

Op de klok wordt gejaagd op koopjes. En van prijsconcurrentie is nog nooit iemand wijzer geworden. En toch kunnen ook wij niet zonder diezelfde klok.

17

31-03-15 15:00

Verkochte stelen x 1000

A 1500

Markt voor fritillaria blijft ondanks topprijzen klein

1000

500

0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

bron: florAhollAnd

2000

Aanvoer fritillaria (alle soorten) op de Nederlandse veilingen sinds 2000.

„Het zijn geen hardlopers”, typeert inkoper Hans van de Horst van Van der Plas de verschillende fritillariatypes in het aanbod voorjaarsbloemen. „We hebben ze erbij, voor de breedte van het assortiment”, is een vergelijkbare positionering van inkoper Gerwin van der Vijver van A. Heemskerk. Inkoper Dick Brader vindt de speciale fritillariasoorten te exclusief voor de markten waarop J. van Vliet actief is. „Ze zijn heel mooi, de keizerskronen, maar te duur en risicovol om op voorraad te hebben”, geeft hij als beperking aan.

Breed aanbod Het aanbod fritillaria is breed, gezien de omvang van de productgroep bij FloraHolland, met

foto: de GrAAf VAn der ZAnde

„Mooi sterk, je kunt ze een tijdje op voorraad hebben”, vindt inkoper Maarten van der Meer van

een aanvoer van nog geen 1,5 miljoen stelen op jaarbasis vorig jaar. Zo’n 40% bestaat uit Frittillaris meleagris (kievitsei), die in 2014 tegen 15 cent per steel van eigenaar verwisselden. Dat was 1 cent minder dan het jaar ervoor.

Daarna komt de uva-vulpisgroep, goed voor circa 30% van het aanbod tegen een middenprijs van 8 cent. Dat was 3 cent minder dan het jaar ervoor. Hier tegenover staan de soorten uit de persicagroep en de imperialis (keizerskroon).

Persicasoorten brachten vorig jaar gemiddeld € 1,05 per steel op, 4 cent meer dan het jaar ervoor, maar daarbij is de bandbreedte groot. Dat bleek ook dit jaar: Fritillaria persica Yvory Bells werd

Premier & Blenheim over ornithogalum (vogelmelk). „Vooral de kleurtjes doen het nu goed”,

vorige week vrijdag voor € 3,53 geveild, vlak voor de stroomstoring bij FloraHolland Aalsmeer.

De handel klapte daarna in elkaar, maar voor Yvory Bells werd alsnog bij € 4,10 geklokt.

Teler Koos Peerdeman van Maatschap Peerdeman in Bovenkarspel, die aanvoert vanaf begin maart tot de eerste week van mei, is in tegenstelling tot vorig jaar tevreden met de tot nu toe behaalde resultaten. „We voeren imperialis Aurora en lutea aan en hebben het aanbod dit jaar teruggebracht omdat we onszelf in de weg zaten”, licht hij toe.

Doede de Jong van De JongVelsma in Midlum boekt met de

vindt Dick Brader, inkoper bij J. van Vliet. Jamie den Haan, inkoper bij Van der Plas, karakteriseert de vraag naar de verschillende ornithogalums als goed. „Vernieuwing is welkom.”

Vorig jaar steeg het Nederlandse aanbod orni’s bij FloraHolland met 40% tot bijna 5 miljoen stelen en kroop eindelijk het marktaandeel weer eens. „Maar dat merkten we meteen aan een lagere prijs”, weet teler Theo van den Berg van de gelijknamige kwekerij in Etten-Leur. De middenprijs zakte 2 cent tot 20 cent.

Het importaanbod kromp 9% tot bijna 30 miljoen stelen.

Sinds een paar jaar voert J.M. van Berkel uit Hillegom vanaf mei ornithogalum aan vanuit

18

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 18

imperialis Orange Beauty dit jaar ook betere resultaten. Marco Verschoor van A. Verschoor en Zoon in Breezand wil het assortiment de komende jaren met exclusieve soorten geleidelijk uitbreiden, maar ook met lichtere types als Twin Towers Tribute.

Tim Schagen van marktleider Gia Flowers in Heerhugowaard, broeier van alle fritillariagroepen, signaleert stevige fluctuaties. „Vorig jaar was het dramatisch en liep het niet. Dit jaar is het vooralsnog het compleet tegenovergestelde. Dat kan nieuwe broeiers aantrekken, maar het seizoen is nog niet gelopen. De markt voor fritillaria is kleiner dan waar de huidige prijzen op duiden”, weet hij uit ervaring. ■

Spanje. In vergelijking met Afrikaanse import zien handelaren het als een verrijking dankzij de aanvoer op water, rechtop in emmers. Impuls voor de kwaliteit is ook de nieuwe Albuca canadensis, die tot de ornithogalumgroep wordt gerekend. „Grotere bloem, sneeuwklokjeswit met een groen randje, heel mooi”, vindt Sjaak van Berkel.

Het huidige aanbod ornithogalum uit Israël omschrijft Johan Castricum van OZ Import als kwalitatief heel goed in een mooi assortiment, met White Star, Royal Beauty en Big White als toppers. In Nederland wordt vooral de klassieke saundersiae (zuidewindlelie) geteeld. „Dit jaar hopelijk niet meer aantallen dan in 2014”, aldus Van den Berg. ■ 14 (2015)

31-03-15 15:02

Meer aanvoer nekt rendement hippeastrumseizoen

„Wij hebben wel een goed seizoen gehad en meer verkocht dankzij nieuwe klandizie vanuit Duitsland”, blikt inkoper Maarten van der Meer van Premier & Blenheim terug op het hippeastrumseizoen. „Het seizoen is goed geweest”, bevestigt inkoper Willem van Duyn van Van der Plas over de periode vanaf de herfst tot begin maart. „Daarbuiten verkopen we ze mondjesmaat”, typeert hij de jaarrondvraag net als Van der Meer. Bij de klanten van Hamifleurs is er volgens Marc van de Beek het hele jaar door vraag naar hippeastrum. „Speciale versieringen, trouw- en sierwerk en dan gaat het niet om aantallen.

Maar elke bestelling is belangrijk en daardoor is amaryllis wel een belangrijke bloem. Zeker in de periode van piekaanvoer.”

Gerekend vanaf september tot en met februari, de periode waarin

de afgelopen drie seizoenen zo’n 90% van het aanbod werd verwerkt, steeg de aanvoer in 2014/2015 met 10% tot 45 miljoen stelen. Tegen gemiddeld 76 cent per steel, 2 cent minder dan in 2013/2014 en 8 cent minder dan in 20112/2013. „Afgezet tegen de aanvoerstijging valt de prijsdaling nog mee.

Het is dat de energieprijzen ook zijn gedaald, maar magertjes is het wel”, concludeert Arno van Marrewijk van de Maatschap Van Marrewijk in De Lier. Johan Vellekoop van kwekerij Amaranthos in Bleiswijk noemt de resultaten matig tot slecht. „De productie was wel goed, maar de prijs per steel is gezakt.”

Van Marrewijk en Vellekoop rekken dit seizoen hun aanvoer tot de Pasen dit weekend. Er zijn enkele hippeastrumtelers die het hele jaar aanvoeren. „Daar moeten we het mee doen, het assortiment is dan wel smaller maar er

foto: de Graaf Van der Zande

bron: floraholland

Het hippeastrumseizoen wordt afgesloten met een lagere

is goed mee te werken”, omschrijft Van de Beek de markt.

Kwaliteit Het oordeel van inkopers over de kwaliteit van hippeastrum ligt tussen ’geen klachten’ via ’goed’ tot ’prima’. „Duitsland kan alle klassen wel hebben, naar Zweden gaat het goed met de wat lichtere stelen, vooral in de boeketten.

En Rusland is in de markt voor de zwaardere, al is het nu mondjesmaat. Wordt het wat goedkoper, dan komt Engeland weer in beeld”, is de ervaring van Van der Meer.

Net als over de kwaliteit zijn in-

kopers tevreden over het assortiment. De vernieuwing is wat teruggevallen, maar er is nog altijd verbreding. Van de rozewitgestreepte Revelation en het wat rodere zusje Maestro komt volgend seizoen meer op de markt.

Avalanche is een groene hippeastrum, wat donkerder dan Challenger en komt er in kleine aantallen. Hoge verwachtingen zijn er van de helderwitte Himalaya, die komend seizoen z’n primeur beleeft. Hoewel effecten niet direct meetbaar zijn, vinden telers dat de collectieve promotiecampagne Amazing Amaryllis moet worden voortgezet. ■

Marktacties Promotie

Bloemenagenda

Woonplant van de maand april: klimop Woonplant van de maand mei: Chinese roos Tuinplant van de maand april: buxus Tuinplant van de maand mei: roos PurE Seasonal Flowers zomer: paeonia, matthiola, antirrhinum, gladiool.

Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

4 apr Rob’s Grote Tuinverbouwing (Keukenhof), met onder andere: bol-op-pot (tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini, freesia, sonatini en scilla), Hydrangea macrophylla en paniculata (kamer), hydrangea Strong Annabelle, hydrangea Pink Annabelle en acer J.Jewel, Favourite Roses, Green is… Yucca pot 21, dieffenbachia Mars pot 17, aglaonema Silverbay pot 17, Fatsia japonica Spider-web, diverse hedera, TiSento, Lavendula stoechas Anouk en Lavendula angustifolia Felice, aeschynanthus, Sense (Pieris jap. Katsura Sense, Choisya ternata White Dazzler Sense, Euonymus jap. Pierrolino sense), klimop, diverse clayettes, fuchsia, Decorum assortiment (Chrysanthemum geel, Gerbera Twister P12, Phal Hurricane), buxus, waterplanten, pelargonium.

30 mrt - 30 apr: gerbera 4 - 31 mei: pioenroos 1 - 28 juni: lelie 29 juni - 26 juli: zonnebloem 30 juli - 9 aug: calla 9 aug - 29 aug: hortensia

Bloemendagen 3 apr Goede Vrijdag (Ned, Dui, GB, Oos, Zwi) 5 - 6 apr Pasen 12 apr Orthodox Pasen (Rus) 16 apr Secretaressedag (Ned, Bel, Fra) 23 apr St. George’s Day (Eng) 25 apr Bevrijdingsdag (Ita) 27 apr Koningsdag (Ned) 1 mei Internationale Dag van de Arbeid 4 mei Dodenherdenking (Ned) 5 mei Bevrijdingsdag (Ned) 8 mei Bevrijdingsdag WO II (Fra)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

14 (2015)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 19

19

31-03-15 15:02

Analyse bloeiende planten Foto: HilvErdA dE BoEr

Exporteur over Koeweit

’Dendrobium nobile op grens overcapaciteit’ overige dendrobiums juist een niche worden voor de vakhandel.

’Steeds meer concurrentie op Koeweit’ Oliedollars, garantie voor grote omzetten? „Zo eenvoudig is het niet. In Koeweit telt de prijs mee, net als in elk ander land. Het is wel zo dat de kwaliteit en de service in Koeweit uiteindelijk het belangrijkst zijn. Het zijn geen prijskopers in de zin dat elke cent telt. Of het voor ons een grote afzetmarkt is? Het is natuurlijk een klein land, dus een omzettopper zal het nooit worden. Maar het is een degelijke aanvulling op ons klantenpakket.”

Welke kanalen bedienen jullie? „De groothandel en de evenementenbureaus. Die laatste hebben een belangrijke vinger in de pap in Koeweit. De bruiloften zijn interessant voor ons als leverancier, omdat daar zoveel bloemen worden gebruikt. Maar ook bij andere evenementen, zoals beurzen, zijn bloemen een belangrijk decoratiemiddel.”

Hoe staat het met de concurrentie? „Die wordt steeds groter. Je merkt dat veel collega-exporteurs op zoek zijn naar uitbreiding van hun klantenpakket en richting het Midden-Oosten gaan kijken. Vooral nu Rusland voor een belangrijk deel wegvalt als afzetmarkt. Daarnaast heeft Koeweit ook veel rechtstreekse lijntjes naar Afrika en Ecuador.”

Welke producten zijn er belangrijk?

Hoe kijkt u naar de toekomst? „Ik verwacht dat onze afzet in Koeweit stabiel zal blijven, de rek is er wel een beetje uit en de markt aardig verdeeld. Een spectaculaire stijging van de afzet zit er dus niet in. Ook al door de onrust in het Midden-Oosten, dat heeft zeker invloed. Voor ons is het een interessante, maar kleine markt en ik verwacht dat het dat zal blijven.”

20

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 20

In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 35% meer nobile’s langs FloraHolland dan in 2014. Elmar van der Park van OZ Planten in De Kwakel: „De nobile zit op de grens van overcapaciteit. De markt is nog niet verzadigd, maar het de plant wordt op de klok steeds vaker ondergewaardeerd. Onze eigen lijnen en prijzen lopen nog altijd heel goed. Je ziet dat middelgrote klanten nu ook geïnteresseerd raken en het zal me niet verbazen als de plant volgend jaar ook bij ketens als Ikea staat. Daar is op zich niets mis mee, want de plant is zeker geschikt voor de retailmarkt, maar de vraag is of je het niche-imago wel kwijt wilt.”

Meer uitleg nodig Glenn Bovenlander van Noviflora in Honselersdijk sluit zich daarbij aan. „Overaanbod op de klok leidt steeds vaker tot dumpprijzen. Vaak in januari en tijdens de zomer maar ook in deze periode, nu het tuingoed de markt begint te beheersen.

Die prijsbreuk is zorgelijk, maar tegelijkertijd ook hoopvol want je merkt dat het product ook voor andere doelgroepen bereikbaar is geworden.” Volgens Bovenlander komt de nobile qua prijs steeds dichter in de buurt van de phalaenopsis, maar om echt de concurrentie aan te kunnen, zal nobile beter met de consument moeten communiceren. „Er is meer uitleg nodig over bloeiperiodes en verzorging. Een nobile kan bijvoorbeeld al rijp tonen, maar bloeit dan nog zeker 8 weken door in de huiskamer. Dat moet de consument weten als hij een overweging maakt.” Volgens telers is een probleem ook dat de eindklant er te veel geld voor vraagt. „Als je voor een nobile € 20 vraagt en voor een phalaenopsis € 9,99 is de keuze snel gemaakt, zeker zonder uitleg”, zegt John Zuijderwijk van Van den Bos Orchids in Poeldijk. ■

600

6000

500

5000

400

4000

300

3000

200

2000

100

2010

2011

2012

2013

2014

1000

Verkochte aantallen x duizend

„Eigenlijk alle bloemen en planten die we in andere landen ook verkopen, met de nadruk op orchideeën, vooral snij-phalaenopsis. Die zijn veelgevraagd voor bruiloften en evenementen. Dat geldt ook voor snij-hortensia, dat begint in deze tijd van het jaar weer op te komen. Sowieso houden onze afnemers in Koeweit van seizoensproducten.”

Niche imago kwijt

Positief vindt hij de ontwikkeling in het uitgangsmateriaal die leidt tot een beter kleurenpallet.

Bron: FlorAHollAnd

Gerard Haazebroek:

Gemiddelde prijs in centen

Bedrijf: Hilverda De Boer, Aalsmeer Functie: salesmanager Belangrijkste afzetlanden: Europa Inkoop: klok, Aalsmeer, Rijnsburg, Naaldwijk en direct bij kwekers Aantal medewerkers: 200

De rollen zijn aan het omkeren.

Waar de Emma-types (overige dendrobiums) tot een aantal jaren geleden nog vaak als ’goedkope opvulling’ in orchideeënmixen voor de retail terechtkwamen, groeien de nieuwe soorten van dit type – omgedoopt tot Sa-nook dendrobium – juist in de nichemarkt. Van de 13 kwekers zijn er nog 2 over, het fors verkleinde aanbod lijkt in de verste verten niet meer op het problematische sortiment van weleer.

De nobile – goed voor 84% van de dendrobiummarkt – kent nu meer kwekers en aantallen en daar komt de retail meer in beeld.

Verkochte aantallen en middenprijzen van Dendrobium nobile via FloraHolland van 2010 tot en met 2014.

14 (2015)

31-03-15 15:03

foto: Gerdien de nooy

Afzetzaken

Analyse tuinplanten

Afzet saxifraga mooi gespreid

foto: VAkblAd Voor de bloemisterij

De afzet van saxifraga piekte dit jaar iets later dan vorig jaar.

Een betere spreiding van een iets kleiner aanbod, zorgde

Tot en met week 13 werd de gemiddelde saxifraga dit jaar bij FloraHolland afgerekend voor bijna 72 cent. Dat is een fors betere middenprijs dan de 63 cent van vorig jaar. Telers zijn dan ook overwegend positief over de huidige resultaten van dit relatief kleine product uit de vasteplantenhoek. „Het liep redelijk”, vindt John Grootscholten, die onlangs de laatste saxifraga’s kwekerij Gebr.

Grootscholten in Kwintsheul zag verlaten. „We kwamen met de kasteelt dit jaar netjes voor de buitenteelt. Vorig jaar kwam door de zachte winter alles tegelijk.”

Tevreden Arnoud van der Knaap van kwekerij De Noordpoel uit De Kwakel is tevreden met de resultaten van saxifraga tot nu toe. „Het

seizoen kwam wat later op gang, maar loopt wel beter door.” Of saxifraga veel heeft geprofiteerd van de status ’Tuinplant van de Maand’, betwijfelt hij.

Volgens Cor Verweij van Verpa Plant in Geldermalsen moet het seizoen voor saxifraga van buiten nog beginnen. Maar bij FloraHolland lopen de aantallen na een piek in week 12 duidelijk terug. Eind week 12 waren daar zo’n 378.000 stuks afgerekend, 36% minder dan in 2014. „Ten opzichte van vorig jaar piekte het seizoen een week later”, ziet Martijn Bentvelsen van FloraHolland. „Een deel moest dus nog komen. Maar er was ook minder opgezet.” Het valt hem op dat de handelsstroom via Connect vrijwel gelijk blijft in omvang en stabiel in prijs. Tot en met eind week 13 werd dus vooral minder geklokt tegen hogere prijzen.

Koolhaas

-

Willem Koolhaas (rechts) Waarom gingen jullie vorige week langs de handel?

Wat vond de handel ervan?

Te kort Plantenhandelaren zien saxifraga als een bijproduct, dat ze gedurende het seizoen dagelijks goed verkopen. De kwaliteit dit jaar noemen ze goed tot uitstekend. „Het seizoen van saxifraga is te kort”, vindt Ies Schouten van Eddie den Dekker. „Tegen de tijd dat iedereen weer weet dat ze er zijn, zijn ze er al bijna niet meer.” ■

Bent u het daar mee eens?

-

Gaan jullie dit ook aanvoeren voor de klok?

Gemiddelde prijs in centen

80

1500

70

1300

60

1100

50

900

40 30

700

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

500

Verkochte aantallen x duizend

bron: florAhollAnd

-

Hoe belangrijk is de klok voor jullie?

Verkochte aantallen en middenprijs van de tuinplant Saxifraga via FloraHolland van 2008 t/m 2014.

14 (2015)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 21

21

31-03-15 15:03

Aaltjes vallen door de mand Emile Hartman, rayonmedewerker van Blgg AgroXpertus, bemonstert het drainwater van een rozenkas op aaltjes.

In de vollegrond is dit een routineklus, maar in de kas wordt het weinig gedaan.

E

erst wordt het bezinksel in de drainput losgeroerd. Daarna worden tien emmers drainwater gezeefd en gaat een monster naar het lab.

Daar zijn met de microscoop de belangrijkste aaltjes te onderscheiden. Na een dag of vijf krijgt de tuinder de uitslag. „In een deel van de kas groeide het gewas niet naar de zin, en dan ga je overal aan twijfelen”, zegt de rozenteler die opdracht heeft gegeven voor het onderzoek. „Een van de oorzaken die ik wilde uitsluiten is aaltjes.”

Een besmetting met aaltjes kan jarenlang latent aanwezig zijn voordat hij tot uiting komt. In de grond legt een aaltje hooguit een meter per jaar af. In substraatmatten met recirculatie kan het echter een stuk sneller gaan. En vanwege de hoge temperaturen gedijen aaltjes prima in de kas; beter dan in de vollegrond.

Gelukkig voor de teler werden er geen aaltjes aangetroffen. Zo heel veel is er namelijk niet tegen te doen. Het enige dat echt helpt is het gewas ruimen, of – preventief – het recirculatiewater goed ontsmetten.

Het is nuttig om op aaltjes te bemonsteren als er problemen zijn, maar ook preventief onderzoek kan zinvol zijn, meent Blgg-medewerker Hartman. „Daarmee kun je bijvoorbeeld beslissen of je nog een jaar langer doorgaat met je gewas, of dat je het beter kunt ruimen. En als je aaltjes signaleert moet je natuurlijk de werking van de ontsmetter controleren. Dit kan onder meer door een bepaling van het kiemgetal, die Blgg verkoopt onder de naam OntsmetterCheck.” < Tekst en foto: Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

22

Spread Blgg.indd 22

14 (2015)

31-03-15 15:03

14 (2015)

Spread Blgg.indd 23

23

31-03-15 15:03

K asgeluiden Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers

Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk?

Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

’Niet alle roofmijten reageren goed op bijvoeren’ Het verblazen van stuifmeel gebeurt is een halve kilo per ha. Sommige

iets toe. Een ideaal moment volgens

op basis van stuifmeel te gebruiken.

-

om een populatie A. swirkii in een anderen verspreiden de stuifmeel op A. Swirskii lust tripslarven en jonge stadia van wittevlieg. Er is tevens een nevenwerking tegen kasspint

in aantal gaat toenemen. Onderzoek Specialist gewasbescherming bij Biobest Nederland, o.a. in potplanten

gewassen moet je gewoon vaker Amblyseius swirskii en Euseius galli-

steeds vaker in potplanten ontdekt. moeite met rode fruitspint. Een -

alleen kasspint in het spel is.”

Plekken wolluis wegvreten gaat

’Feltiella heeft de winter goed overleefd’ Het wordt langzaam voorjaar in de

en zetten het in de vakken met spint.

om de spuit op te bergen en de beestjes het werk te laten doen. Er is in de laatste weken nog een paar

jaar vloeiend gaat.”

Ook diglyphus is voldoende over.

moeten beginnen met spuiten.

Buiten is het boven 15°C en we meeldauw de kas binnen.”

-

Arjen Verwer Plaats: Klazienaveen Teelt: minigerbera onder 7.000 lux Oppervlakte: 2 ha

te zien. „Als de komende zomer

hoeft niet extra in te zetten. gedaan om de spint uit de bloemen te houden en om wittevlieg niet te laten toenemen.

gegaan om de biologie de ruimte te hebben al wat meeldauw gevonden.

besteld. Spoedig kunnen ze over de zal geen last hebben van de laatste bespuitingen.

heeft feltiella de winter goed overleefd. „Meestal zien we hem in de winter alleen op de warme plekken spintplekjes midden in de kas. Het is een sterke stam. We plukken het

24

Kasgeluiden-NW.indd 24

14 (2015)

01-04-15 12:30

’Spintbestrijder kon het blijkbaar even niet bijbenen’

Marco van de Werken Plaats: Brakel Kwekerij De Heuve: 3,8 ha chrysant onder 7.000 lux, waarvan 75% troschrysant Grand Pink en 25% santini (o.a. ’Rossi’) -

’Inzet van tripsroofmijten snel verhoogd’ -

-

-

-

Kees Kouwenhoven

-

Adviseur gewasbescherming Royal Brinkman, o.a. roos

-

14 (2015)

Kasgeluiden-NW.indd 25

25

01-04-15 12:30

Rode dubbele Expression wint Ja -

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

V

teler in Maasdijk buiten kijf. De afgelopen decennia is het areaal en het aantal telers flink gekrompen. Volgens Vreugdenhil was er in 1978 335 ha freesia en werden er 523 miljoen stelen geproduceerd. Vorig jaar was dat gereduceerd tot 85 ha (67 telers) die goed zijn voor ruim 300 miljoen stelen.

De afgelopen vier jaren blijft de productie redelijk op hetzelfde niveau, vertellen CBS-cijfers. Vreugdenhil: „We zijn meer stelen per m2 gaan produceren en daardoor is de terugloop de afgelopen tijd beperkt gebleven. Bovendien zijn de prijzen stabiel.”

Toch pleit Vreugdenhil voor verandering. „Het marktaandeel freesia mag niet verder krimpen anders is het niet meer interessant om in de teelt te investeren. Hij zei dan ook blij te zijn dat er voldoende steun is

voor de gewascoöperatie freesia. Het maakt onderzoek naar verbeteringen mogelijk.

Overigens heeft een aantal telers waaronder Vreugdenhil al het initiatief genomen om onderzoek te doen naar de eerste zes weken van de teelt van freesia in een groeicel met led-verlichting en klimaatinstallaties. De teelt in de groeicel dient meer productie op te leveren.

Vreugdenhil wees zijn gehoor er echter op dat er niet alleen naar de kostprijs gekeken moet worden. Marketing is volgens hem van groot belang om de sierwaarde en emotionele waarde van freesia te benadrukken en hogere prijzen te krijgen.

De Maasdijker trok de vergelijking met Vincent van Gogh – het is het Van Goghjaar op Keukenhof – die ooit in een brief schreef dat hij hoopte dat zijn schilderijen meer waard werden dan de prijs die hij betaalde voor de verf. Het uiteindelijke succes

Foto: Arie-FrAns Middelburg

oorzitter van de promotiecommissie Ton Vreugdenhil eindigde zijn speech vorige week donderdagavond op de freesiabijeenkomst op Keukenhof met een grappige anekdote over een taxichauffeur die tijdens een rit door een klant zachtjes op zijn schouder wordt getikt, zich rot schrikt, de stoep opschiet, op het nippertje een lantaarnpaal, een terras en een aantal mensen weet te ontwijken en vlak voor een gevel van een winkel tot stilstand komt. „Wil je dat nooit meer doen”, bijt de taxichauffeur de klant toe. „Ik heb 25 jaar bij een begrafenisonderneming op een lijkwagen gereden.”

Vreugdenhil zei dat hij hoopte dat veranderingen in de freesiateelt niet zo’n enorme uitwerking gaan hebben op telers en veredelaars als het tikje op de schouder van de taxichauffeur. Want dat er veranderingen nodig zijn, staat volgens de freesia-

Expression van Van den Bos Freesia won de Jan Goemanstrofee.

Volgend jaar gaat ze geteeld worden door Ton Vreugdenhil.

26

Keukenhof-Freesia.indd 26

14 (2015)

31-03-15 15:03

nt Jan Goemanstrofee van de schilderijen van Van Gogh moet ook het voorland voor freesia zijn.

Centraal op de freesiabijeenkomst stond de Freesiashow. Ook dit jaar werden de nodige prijzen vergeven. Telers en veredelaars hadden met 88 verschillende cultivars een zeer breed sortiment neergezet. De kwaliteit van de inzendingen was volgens de acht-koppige jury (telers, veredelaars en een handelaar) zeer hoog, hoger dan ooit. Alle vazen kregen een cijfers boven die 9,0 en dat was een unicum.

Een belangrijke prijs, de Toptelerstrofee, ging naar Kwekerij de Molenakker van Leo Vervoorden uit Brakel. Vervoorden scoorde met twee vazen gemiddeld het hoogst. Het ging om de dubbele oranje Mandarine en de dubbele gele Boulevard. Vervoorden kreeg automatisch ook de Keukenhof vakprijs freesia. Ook die prijs gaat naar de kweker die gemiddeld het hoogst scoort met twee vazen. Vervoorden had tevens met Boulevard de hoogste score in de categorie freesia dubbel, kwekers.

In de categorie enkel, telers won de blauwe Mercurius van T. J. van der Houwen uit Hoek van Holland.

Penning Freesia uit Honselersdijk haalde drie prijzen binnen. Naast de prijs voor de

14 (2015)

Keukenhof-Freesia.indd 27

beste stand, haalde ze de hoogste score met de bordeauxrode Bordeaux in de categorie freesia enkel, veredelaars. De enkelbloemige freesia heeft een kleur die er nog niet was in het freesia-assortiment. Tenslotte won Penning in de categorie freesia dubbel, veredelaars met Clementine.

Veredelaars toonden op Keukenhof veel nieuwe cultivars. Opvallend was dat zowel Van den Bos Freesia, P. Hofland in â&#x20AC;&#x2122;s-Gravenzande en Penning Freesia een dubbele blauwe freesia onder nummer hebben. In dit segment is nauwelijks meer iets voorhanden.

Jan Goemanstrofee Jaarlijks wordt ook op Keukenhof de Jan Goemanstrofee uitgereikt. Een winnaar dient nieuw en op onderdelen verbeterd te zijn. Vorig jaar won de witte enkele freesia Corvette van Penning freesia. Voorzitter van de jury Vincent Kuijvenhoven gaf om de waarde van de prijs te benadrukken aan dat Corvette goed opgepakt wordt door

telers, handel en consument.

De 38-ste keer ging de wisselbokaal vorige week naar Expression van Van den Bos Freesia in Honselersdijk. Expression is veredeld door veredelaar Hans Middelburg en wordt door Van den Bos Freesia verhandeld. De rode dubbele freesia werd door een zevenkoppige jury een veelbelovende toekomst toegedicht.

Expression, die in de show een 9,50 scoorde, kwam als beste uit de opplantingsproeven bij de firma M.C. Zwinkels in Poeldijk. Daar stonden negen nieuwe rassen en vijf vergelijkingsrassen die onder meer gekeurd werden op bloemgrootte, duimen, bloeiwijze, knoppresentatie en de kwaliteit van de koptakken en haken.

Volgens Kuijvenhoven heeft Expression een goede plantopbouw, stevige stelen, een strakke kam, een goede knoppresentatie, een goed vaasleven, zware haken en is ze jaarrond te telen.

Expression gaat volgend jaar geteeld worden door Ton Vreugdenhil. Hij heeft al het beschikbaar plantmateriaal opgekocht. <

Freesia enkel, telers

Mercurius

T. J. van der Houwen, Hoek van Holland

9,43

Freesia dubbel, telers

Boulevard

Kwekerij de Molenakker, Brakel

9,51

Freesia enkel, veredelaars

Bordeaux

Penning Freesia, Honselersdijk

9,60

Freesia dubbel, veredelaars

Clementine

Penning Freesia, Honselersdijk

9,67

27

31-03-15 15:03

Uitspraak octrooirecht raakt oo De discussie over octrooirecht op klassiek veredelde Toch heeft de uitspraak van Europese Octrooibureau -

over kwekers- en octrooi-

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

D

e reactie van Plantum op de uitspraak van de Hoge Kamer van het Europese Octrooibureau omtrent octrooi op klassiek veredelde producten liegt er niet om (zie kaders). Sierteeltveredelaars beraden zich op de gevolgen.

Alhoewel hij de reikwijdte van de uitspraak van de Hoge Kamer van het Europese Octrooibureau nog niet volledig kan inschatten, noemt André Smaal van

De uitspraak van de Hoge Kamer van het Europese Octrooibureau is een grote tegenslag voor plantenveredelaars.

Agriom de uitspraak wel een ernstige zaak.

De veredelaar van veel (kleine) gewassen als hortensia, kalanchoë, hypericum en roos in De Kwakel is niet bang dat dit het einde betekent van zijn bedrijfsactiviteiten. Maar hij vreest voor de gevolgen voor de vele kleine hobby-sierteeltveredelaars.

Smaal schaart zich volkomen achter het standpunt van Plantum. „Wij zien genoeg kansen om met de modernste technieken te

Achtergrond

Octrooi op klassiek veredelde producten mag De Hoge Kamer van Beroep van het Europees Octrooibureau staat octrooien op ’resultaten’ van klassieke veredeling, zoals planten, zaden en vruchten, toe. Dit heeft ze

edelaars, stelt Plantum. De brancheorganisapolitieke actie om de balans tussen het kwekersrecht en het octrooirecht te herstellen. Maar ook veredelaars moeten

octrooien op klassiek veredelde broccoli en nemen en de toegang tot hun kweekmateriaal kamer stelt dat wat in het Europees Octrooiverdrag staat over het verbod op het octrooieren van essentieel biologische processen (klassieke veredeling) niet van toepassing is op de producten die daaruit voortkomen.

Dat is een grote tegenslag voor plantenver-

28

1415octrooi.indd 28

veredelaars.Toegang tot kweekmateriaal is

ontwikkelen voor teler en consument, aldus Plantum.

blijven innoveren in diverse sierteeltgewassen. Als we echter financieel moeten gaan afrekenen met collega-concurrenten krijgen we natuurlijk wel een geheel ander speelveld. Een minder open speelveld, waar de meeste Nederlandse sierteeltveredelaars niet om gevraagd hebben.”

Smaal nuanceert de vrees voor de gevolgen van de uitspraak. De octrooien die worden toegekend, kunnen volgens hem qua uitoefening ingeperkt worden door nationale en mogelijk ook internationale kwekersvrijstellingen. Ook kan oppositie worden gevoerd tegen elke specifieke toekenning.

Dit kost echter veel geld. Verder denkt hij dat sierteeltveredelaars tot onderlinge afspraken komen om elkaar niet de tent uit te vechten. Hij verwacht dat ze overeenstemming zullen bereiken over de oprichting van een International Licensing Platform zoals groenteveredelaars die kennen.

De uitspraak doet volgens Smaal de collectiviteit in ieder geval geen goed: „Niet alleen veredelaars kunnen de dupe worden, maar ook producenten, zeker als gezamenlijk onderzoek geslotener wordt.”

Op nagenoeg dezelfde golflengte zit Mark van der Knaap van Anthura uit Bleiswijk, 14 (2015)

01-04-15 15:35

Foto: AnthurA

kt ook sierteelt Achtergrond

Kwekersrecht versus octrooirecht Het ontwikkelen van nieuwe plantenrassen

plant dat nu juist middels de uitzondering

duurzaamheid in de land- en tuinbouw, aan productkwaliteit en diversiteit voor de consument en aan wereldvoedselzekerheid, stelt Plantum. Tot enkele jaren geleden was het kwekersrecht een open systeem voor bescherming van nieuwe rassen en vormde

uitgezonderd van octrooieerbaarheid. De Hoge Kamer oordeelt echter dat de uitzondering zeer beperkt moet worden uitgelegd. Dit nieuws is een grote tegenslag voor de veredelingssector die jaren vol spanning op deze uitspraak heeft gewacht.

De hoop was erop gevestigd dat het

werden op planteneigenschappen was het idee dat die alleen voor echte innovaties schappen die ontdekt werden in bestaand plantmateriaal. Het resultaat daarvan is dat verder is te veredelen. Voor de commercialisatie van een nieuw ras dat daaruit voortkomt moet over een licentie worden onderhandeld met de octrooihouder, ook wanneer de eigenschap al in het kweekma-

geen sprake van. Integendeel, het ting haast maken met de verlening van meer dan honderd octrooiaanvragen die in afwachting van deze uitspraak waren opgeschort.

Expliciet

biologische processen onder de uitzonde-

veredelaar met als hoofdgewassen anthurium en phalaenopsis. Hij is eveneens fel gekant tegen octrooi op natuurlijke eigenschappen. „Ik hoop niet dat de uitspraak leidt tot een grote patentoorlog tussen sierteeltveredelaars en een wildgroei aan sierteeltpatenten. Alleen maar omdat iemand ergens de eerste mee is en niet vanuit een werkelijke innovatie. Een patent beloont immers de inspanningen die bedoeld zijn om innovatie te stimuleren”, verwoordt Van der Knaap.

Echter ook hij weet niet welke kant het precies op zal gaan, daarvoor is de uitspraak nog te vers. Anthura heeft in ieder geval geen patentaanvragen klaar liggen, maar zal zich als ieder gezond bedrijf beraden op ontwikkelingen in de markt.

Ook voorstanders Een octrooi op klassiek veredelde producten stuit niet iedere sierteeltveredelaar tegen de borst. Dit merkt Maarten Leune van Royalty Administration International (RAI) uit ’s-Gravenzande. RAI heeft zowel voor- als tegenstanders als klant, vandaar dat Leune in deze kwestie neutraal wil blijven. Hij meldt daarom niet hoeveel sierteeltpatenten bij RAI in de pijplijn zitten en hoeveel hij denkt dat het er in totaal zijn. Het enige dat 14 (2015)

1415octrooi.indd 29

gezeten. De uitspraak van de Hoge Kamer van Beroep bevestigt dat iedereen die een eigenschap vindt in een plant en inkruist in commercieel materiaal een octrooi mag vestigen wanneer die eigenschap niet eerder in een openbare publicatie beschreven is.

weinig belang omdat de meeste octrooien

De Hoge Kamer van Beroep merkt hierover Duitse nationale wetten deze uitzondering

Eigenaardig Het eigenaardige van het octrooirecht is dat de ontdekking van een reeds bestaande als een uitvinding vanwege de toepassing (inkruising) in een commercieel ras. Dit

hij kwijt wil, is dat ook voor octrooien blijft gelden dat het om unieke innovaties moet gaan.

Een van de veredelaars die niet rouwig is over de uitspraak, is de DNA Green Group.

Managing director Harry Kloppenburg vindt het zelfs een aanwinst om met name veredelingsproducten die via hoogstaande dure technologieën tot stand komen beter te beschermen. En in die zin gelijk op te lopen met ontwikkelingen in de groentesector. Hij is niet bang dat er sierteeltveredelaars buiten

bedoeld kan hebben. taak heeft om de uitzondering die voorligt te interpreteren en dat het aan de politiek is -

spel komen te staan door een monopoliepositie van enkele grote veredelaars.

Kloppenburg blijft voorstander van een open, redelijke wijze van licensering. „Het zal altijd een combinatie blijven tussen de klassieke veredeling – voor bijvoorbeeld verbetering van sierteeltwaarden van kleine gewassen – beschermd door kwekersrecht, en de meer hoogwaardige veredeling – zoals voor grotere gewassen of resistentieveredeling – beschermd door octrooirecht”, schetst Kloppenburg. <

29

01-04-15 15:36

Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

K

Foto: Hans neeFjes

lanten zeggen bijna nooit: ik wil die bloem. Dat geldt ook voor snijanthurium. Mensen kiezen op basis ” van hetgeen wij aanbieden en maken.” Het was bloemist Leon Vermeulen die dit zei op een bijeenkomst op donderdag 26 maart bij Anthura in Bleiswijk. Twee bloemisten, een arrangeur, twee handelaren, een veilingmedewerker, een marketeer en commercieel directeur Marco van Herk van Anthura gingen met elkaar in gesprek over snijanthurium. De ongeveer dertig aanwezige telers, medewerkers van Anthura en FloraHolland en enkele handelaren hoorden het aan en konden later reageren.

Bloemist Vermeulen zei onder andere:

30

anthuriumdag.indd 30

„De trend is dat bloemen minder gestyleerd moeten zijn. Anthurium is een gestyleerde bloem. Vroeger was er veel aanbod en zag je ze overal. Dan is het voor ons bloemisten lastig om ermee te werken.” Arrangeur Ton van Jaarsveld gaf aan dat hij houdt van gestyleerde bloemen, maar op events worden er weinig snijanthuriums gebruikt. Bloemist Jan Poels vindt dat de bloem een belangrijk structuurmaker in een boeket is en hij verwerkt hem veel in rouwarrangementen.

Van Jaarsveld prefereert voor zijn arrangementen grote bloemen met lange stelen.

Hij weet dat die lastig te vervoeren zijn.

Handelaar Jan de Boer van Barendsen vatte de opmerkingen samen: „Ook bloemisten

zijn er in vele segmenten. Ik raad de telers aan om eens met een lijnrijder mee te gaan.

Op een dag kan je dan heel veel leren.”

De rol van de bloemist kwam vaker terug op de bijeenkomst in Bleiswijk. Volgens marketeer Jacqueline Doornekamp van Concept Factory is de bloemist net als veel andere stervelingen een gewoontedier. Hij loopt zijn lijstje af als er inkopen gedaan moeten worden. „Je moet dus zorgen dat je opvalt met snijanthurium. Benut en koester in de communicatie in ieder geval de langdurige natuurlijke glans van de bloem en benadruk het goede vaasleven en het feit dat anthurium zo veelzijdig is dat hij in elk interieur of stijl kan passen.”

Doornekamp leidt de promotiecampagne voor snijanthurium, waarbij Facebook en de website www.anthurium.info belangrijke middelen zijn om inspiratie en informatie te delen. Het verschil pot- en snijanthurium ziet niet iedereen, zo blijkt uit de onlinereacties. Vragen gaan over beleving, verzorging en toepassing.

Niet alleen inspiratie is nodig, vinden de aanwezige handelaren en bloemisten. Ook correcte info over de bloemdiameter of de eventuele koudetolerantie van cultivars zijn belangrijk. Net als goede productfoto’s.

Bloemisten kopen deels op de Bloemistenklok van FloraHolland. De meningen daarover zijn verdeeld. Volgens sommige telers en handelaren is die klok voor bloemisten vooral een middel om te besparen op inkoop. Ze baseren dat op het feit dat het aanbod niet alleen bij snijanthurium terugloopt wegens tegenvallende prijsvorming. Bouman Anthuriums uit Berkel en 14 (2015)

01-04-15 15:20

Foto:AnthurA

In het ochtendprogramma gingen bloemisten, handelaren, een arrangeur en vertegenwoordi-

Rodenrijs vertelde dat zij vanaf dag 1 op de bloemistenklok aanvoert. Hun sortiment ging terug tot alleen Midori en dat was tot vorige week de enige vertegenwoordiger van snijanthurium op de bloemistenklok. Op de bijeenkomst gaven meerderen aan dat dit verkoopkanaal een kans verdient. Bouman gaat voorlopig op de maandagen een breder sortiment neerzetten. Andere telers overwegen een aanbod. Veel zal afhangen van de prijsvorming, gaven ze aan.

Op de bloemistenklok geldt net als op andere klokken van FloraHolland dat telers hun zogenoemde kwekersminimumprijs kunnen meegeven aan partijen. Vanaf juni 2014 is die optie er voor onder ander snijanthurium. Volgens FPC-voorzitter Gert Oosterom blijkt het een goed middel te zijn om iets te kunnen sturen in de prijsvorming. De kwekersminimumprijs was alleen niet zichtbaar op het klokfront. „Sinds vandaag, 26 maart, is het technisch mogelijk om de gekozen minimumprijs in een afwijkende blauwe kleur op te laten lichten in het klokrondje”, gaf Oosterom aan. De ’standaard’ minimumprijs voor snijanthurium is 14 cent.

De FPC stelt geld beschikbaar om onderzoek te laten doen naar de bron van soms hoge bacteriegehaltes in de aanvoer van snijanthurium op water. Bedrijfsprocessen en veilingfust worden onderzocht. Er zijn nog niet veel snijanthuriumtelers die op water aanvoeren, maar de respons van de 14 (2015)

anthuriumdag.indd 31

handel is volgens Oosterom positief. Eind 2015 zijn de resultaten de diverse metingen waarschijnlijk bekend.

Teler Jeroen Ammerlaan van Fiore Anthurium lichtte het concept ’Jungledoos’ toe.

De doos met een print die verwijst naar de tropische oorsprong van de bloem is bedoeld als herkenbare verpakking van deelbare boeketten van drie, vier of vijf stelen per eenheid. Veelal meerdere soorten per doos en een zogenoemde brugverpakking, zodat het traditionele met tape vastplakken van de stelen niet nodig is. In eerste instantie een doos om afzet op te bouwen in Rusland. Via gecontroleerd transport, want in een gekoelde vrachtwagen kunnen anthuriums niet lang vervoerd worden.

Gecombineerd transport in een warmere ’plantenwagen’ blijkt volgens Ammerlaan echter ’documenttechnisch’ lastig te zijn. De ingestorte vraag in Rusland zat het concept eveneens in de weg.

Besloten is om de doos nu niet alleen voor drie, maar voor alle telers beschikbaar te stellen. Er zijn 10.000 exemplaren gemaakt in opdracht van de FPC. Hij is bedoeld voor directe afzet op iedere markt die de teler wil bedienen. Jacqueline Doornekamp: „Iedereen die zich wil onderscheiden met anthurium kan de doos in overleg met de initatiefnemers gebruiken.”

Een extra tool dus voor directe verkoop, naast afzet via klokvoorverkoop. Verkoop

anno 2015 vergt meer inspanning van telers. Positieve respons gaven ze op de promotie-activiteiten gericht op bloemisten in Duitsland en Nederland. Het werkt om hen continu te prikkelen met de brede toepassingsmogelijkheden van anthurium.

De samenwerking met vijf andere bloemsoorten in het concept Bouquettales en deelname aan beurzen als de IPM, ervaren de telers eveneens als positief. Als wens werd uitgesproken dat er nog nauwer met de bloemistenorganisatie VBW wordt samengewerkt. Een week van de snijanthurium in Nederland zou top zijn.

Sheila Mahmood van FloraHolland zei dat een panel van ruim zestig bloemisten uit Nederland, Duitsland, Engeland en Frankrijk recent aangaf dat snijanthurium veel in rouwwerk, tafelstukken of single in een vaasje ’verdwijnt’. In mengboeketten en in combinatie met andere exotische bloemen en blad komt hij ook goed tot zijn recht. De bloem is verlost van het klassieke imago dat een bloemistenpanel in 2011 noemde.

Tijdens de eerder genoemde discussie kwam ook al naar voren dat met name jonge consumenten geen link zien tussen anthurium en oubollig. Ze kijken onbevooroordeeld naar de bloem; ze vinden hem leuk of niet. Rianne van de Berg van FloraHolland voegde in haar betoog toe dat de helft van de Nederlandse consumenten vrijwel nooit bloemen of planten koopt. Voor zij die wel ’groen’ kopen zijn de prijs en de plaats in huis bepalend. Over zaken als soort, kleur en grootte wordt pas in de winkel beslist.

Kwestie van verleiden. <

In het kort

31

01-04-15 15:20

587015_.indd 32

31-3-2015 16:11:39

Nieuws

Als je stress voorkomt, dan krijgt het gevreesde PIAM-virus het minste vat op lelie.

Een broeier stelde dit tijdens een vakbijeenkomst van LTO Glaskracht Nederland op 26 maart. De invloed van bedrijfshygiëne op de bolkwaliteit werd duidelijk gemaakt door Dirk Frijlink van de bollenkeuringsinstantie BQ Support. Het paste in de lijn van het verhaal dat bollenteler Kees Burger vertelde over de stappen die standsorganisatie KAVB nam en gaat nemen. De toenemende besmetting door PIAM en andere virussen in combinatie met strengere eisen van afnemers noopten de bollensector tot maatregelen. Tot invoering van de werkwijze volgens het plan ’Lelie 2.0’ is het niet gekomen. „Een dik stapel papier met eisen en maatregelen die uiteindelijk wel de sector bewust heeft gemaakt. Er moest structureel iets in de bedrijfsvoering en de controle veranderen”, vatte Burger samen. Een 100% gezonde bol blijft het streven. Een voor iedereen acceptabele kwaliteit is volgens Burger al een prima uitkomst van alle inspanningen.

Gewascoöperatie De bolkwaliteit en al het onderzoek dat daarmee gepaard gaat, is een zaak voor de KAVB, stelt gewasvoorzitter John van Ruijven. Onderzoek voor broeiers kan geregeld worden via een gewascoöperatie.

Telers brengen dan geld bij elkaar, waardoor tevens co-financiering door bijvoorbeeld het ministerie van EZ mogelijk wordt. In over-

Vijf chrysantentelers in de Bommelerwaard zijn samen met leverancier Brinkman in week 13 gestart met het testen van een nieuwe methode om roofmijten te verstrooien.

Verblazen van roofmijten geeft volgens de telers geen optimale verdeling in 9,60 mkappen. En bij gebruik van linten is er op zijn vroegst pas zo’n drie weken na het planten een afdoende ’leger’ aan roofmijten in het gewas. Teler Hans van Helvoort uit Vlijmen ging samen met fabrikant Pullens uit Heesbeen aan de slag met een mechanis14 (2015)

Productpaginas-4-berichten.indd 33

FOTO: HaNs NeeFjes

Er is meer dan de reguliere aanpak van ziekten en plagen. Op een bijeenkomst voor leliebroeiers ging het over de rol van de bol, de bodem, biologische middelen, UV-licht en verscherpte hygiëne.

leg met de achterban zal het budget besteed worden. Reeds genoemde speerpunten zijn onderzoek naar beheersing van trips en luis.

Voorstel is om leden van LTO Glaskracht Nederland jaarlijks € 400 per ha te laten betalen. Niet leden betalen € 300 per ha extra en dat is volgens LTO-directeur Dick Hylkema minder dan de contributie van de standsorganisatie. Niet-leden kunnen slechts 1 jaar deelnemen aan de gewascoöperatie. Tijdens de bijeenkomst tekenden de eerste vier broeiers voor deelname. Een minimale deelname in aantal ha of aantal bedrijven wil de organisatie niet noemen. De komende tijd zal men eerst actief de ruim 100 leliebroeiers in Nederland benaderen.

Het leliegewas schoonhouden van trips en luis wordt steeds lastiger. Op de informatie-

markt werd duidelijk dat dit lang niet altijd meer met chemie hoeft. De biostimulant Hicure van Syngenta of bepaalde schimmels kunnen ook een oplossing zijn. Koppert en Biopol kijken met hun respectievelijke concepten Natugro en Fytopro eveneens naar de rol van biologische producten. Een aanpak die begint in de bodem. De firma Biovic gebruikt producten als kiezelaarde en bepaalde katalysatoren om de groei te stimuleren en weerbaarheid te verhogen.

Cleanlight toonde een toepassing van UV-licht die de leliebollensector inmiddels oppakt om de verspreiding van schimmels, virussen en bacteriën tegen te gaan. Tijdens verwerking gaan de bollen onder dit licht door. In gewassen als roos worden schimmels als meeldauw en botrytis met UV-licht bestreden. Volgens Cleanlight merken telers dat die gewassen tevens minder vatbaar zijn voor insecten als luis en trips. <

me dat lijkt op die van de granulaatstrooier.

Boven ieder bed hangt nu een strooier. Als drager werd gekozen voor de spuitboom, maar een speciale ’strooiboom’ is niet ondenkbaar. Samen met adviseur Conrad van Doorn van Brinkman testen de telers de komende weken de beste inzetstrategie.

De telers strooien de eerste roofmijten handmatig over de stekken. Dat gebeurt op de plantrobot, de kortste route om de mijten direct op het gewas te krijgen. Daarna strooit de nieuwe machine tot ongeveer halverwege de teelt wekelijks 100-200 mijten per m2 uit. De roofmijt in kwestie is de

Amblyseius montdorensis die zowel larvestadium 1 als 2 van trips aanpakt en daarom effectiever kan zijn tegen dit plaaginsect.

Producenten van de roofmijt zijn Syngenta en Agrobio. De stekleveranciers wordt verzocht om middelen als Vertimec niet te spuiten op de stek omdat de Montdorensis daar niet goed tegen kan. Tegen spint blijven de telers phytoseiulus in week 3 en/of 4 inzetten. De nieuwe strategie kan volgens hen een kostenvoordeel opleveren, maar een schoon gewas is belangrijker dan kosten besparen. Een filmpje van de strooier is te vinden via de site van het Vakblad. <

Informatiemarkt

33

01-04-15 15:19

Teelttips ZomeRbLoemen Voorjaarsbemesting Nu het eindelijk, na de regenbuitjes, voor de planten voorjaar is geworden en vrijwel alles extreem snel is gaan groeien, is het belangrijk om de stikstofbemesting aan deze groei aan te passen. De basisbemesting ligt er waarschijnlijk al een poos op, maar deze voorziet niet in voldoende stikstof voor de eerste groeiperiode.

Realiseert u zich dat

AnthuRium Lagere temperaturen De gemiddelde buitentemperatuur van januari tot maart is 2°C lager dan vorig jaar. De lagere buitentemperaturen zorgen ervoor dat het moeilijker is de snelheid te maximaliseren in het gewas. De steeldikte van de bloem is een goede indicatie om te con-

Roos Zonlicht afschermen Onderzoek heeft aangetoond, dat een rozengewas een buitenlichtniveau van rond de 700 W/m2 efficiënt kan benutten. Daarboven is er te veel licht. Sommige cultivars (vaak de rode) kunnen het genoemde niveau al niet verdragen omdat de knop te veel

34

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 34

hypeRicum

tweederde van de stikstofbehoefte van de planten, in de eerste derde van de ontwikkeling zit. Dit houdt dus is, dat zelfs op vruchtbare gronden, die dit jaar in temperatuur achterblijven, niet voldoende stikstof vrijkomt om in de sterke behoefte te voorzien.

Probeer in deze tijd van het jaar niet alleen stikstof te bemesten met nitraatstikstof zoals kalksalpeter, maar gebruik hiervoor ook

ammoniumstikstof zoals deze voor de helft in de KAS (kalkammonsalpeter) zit. Zeker onder koude omstandigheden en bij een wat hogere pH wordt dan een krachtiger groei verkregen.

troleren of de etmaaltemperatuur en de assimilatie in het gewas in balans zijn.

In de meeste gewassen zijn de bloemstelen nog dik genoeg wat aangeeft dat er ruimte is om etmalen hoog te houden. Daarom mogen ook komende tijd etmalen van 23°C tot 24°C worden aangehouden.

Om etmalen hoog te houden met lagere buitentemperaturen moet in de ochtend en avond zoveel mogelijk warmte in de kas worden gehouden.

Hiervoor is het belangrijk te letten op het sluiten van doeken. Sluit het energie doek daarom al 90-120 minuten voordat de zon ondergaat. Sluit het zonnedoek 30-45 minuten voor zonsondergang.

warmte absorbeert. Er zal in principe geschermd moeten worden.

Een schermdoek is flexibel en kan ingezet worden op het moment, dat het nodig is. In de ochtend en de avond kan het gewas wel profiteren van het niet afgeschermde buitenlicht. Vooral in het voorjaar is er het voordeel van het gebruik van de dekberegening.

Sommige cultivars zijn erg gevoelig voor weersovergangen. Dan is krijt het aangewezen schermmid-

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Roest Vorig jaar waren er grote problemen met roest. Onzeker is of roest zich nu op dezelfde manier zal ontwikkelen. Zeker is dat er meer wintersporen zijn dan andere jaren. Direct bij de start van de groei een sterk roestmiddel gebruiken pakt deze sporen aan zodra ze kiemen. Deze sporen vormen de eerste vrijwel niet zichtbare roestaantasting. Vanuit deze besmetting ontstaat de aantasting zoals we die kennen.

Na deze bespuiting, is het raadzaam om bladbedekkend te spuiten met een niet resistentie gevoelig middel zoals Macozeb. Misschien heeft de veronderstelde roestresistentie ons de laatste jaren wel te makkelijk gemaakt en is deze, toch wel bekende methode, niet altijd toegepast.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Gewassen die in de winter onder folie zijn geteeld zijn gewend geraakt aan telen met een laag VD. Met kieren, het openen of geleidelijk weghalen van folie zal het klimaat

veel actiever worden. De overgang naar telen zonder folie moet geleidelijk gaan.

Bij vast folie kun je een kier van 5%(is ruim 2 cm) in beweegbaar folie na gaan bootsen door per vak (van 4,5 x 8 m) 36 m2 bijna 2 m2 aan gaten te maken. Maak eerst boven een pad de helft van de gaten. Als het te warm blijft kan boven een ander pad de andere helft van de gaten worden gemaakt.

Krijten kan het beste worden gedaan voor het

verwijderen van de folie.

Als er niet wordt gekrijt zal de geleidelijke overgang moeten worden gemaakt door de bevochtiging snel te starten en de schermstanden met 75 W/m2 te verlagen. Bevochtiging mag starten bij waarden van VD van 6-8 g/m3 met een afbouw op straling van -2.

del, hoewel het er ook ligt wanneer het niet nodig is.

Krijt geeft meer stabiliteit en die moet omgezet worden in kwaliteit!

Er is een ruime keuze: standaard, extra warmtewerend krijt (langere golflengtes worden selectief meer weggeschermd) en diffuus krijt. Check of het te kiezen krijt te combineren is met dekberegening.

Er zijn verschillen tussen de krijtsoorten.

Breng liever in twee keer op, dan alles in één keer

waarbij het in het begin eigenlijk te dik ligt voor die weken van het jaar.

Warmtewerend heeft voordelen, maar de ervaring leert dat er veel aanpassingen in de teelt nodig zijn. Dus houd dat goed in het achterhoofd. Achteraf gaat een gewas in een aantal gevallen weer beter groeien.

Diffuus krijt heeft voordelen. De lichtafscherming is zeer beperkt en niet selectief. In combinatie met een scherm is het zeker te

overwegen. Het scherm kan dan minder uren maken, waardoor het totale lichtverlies niet noemenswaard is.

Er zijn ook andere, selectieve krijtsoorten, die bijvoorbeeld meer blauw licht wegschermen. Die zijn zeker interessant, maar er zijn meer ervaringen nodig om een goede afweging te kunnen maken.

teelt zonder folie

Hans van Eijk, Bureau IMAC Bleiswijk, 010-5219094

Johan Sonneveld, Adviesbureau J. Sonneveld, 06-46134453 14 (2015)

31-03-15 15:03

Schoffelen

Chrysant

Het moment nadert dat u felle instraling uit de kas moet houden om bloemverbranding, gesprongen bladcellen of bloemverkleuring te voorkomen. Krijt is een goed hulpmiddel. Los van de vraag welk type krijt de voorkeur heeft, is er de vraag wanneer moet er gekrijt worden.

Eind april (rond week 16) is de tijd om het krijt aan te brengen. Als de weersomstandigheden het toelaten kan worden gewacht tot week 18. Dit geldt voor kleurtjes en rassen zoals Bacardi die gevoelig zijn voor sterke wisselingen in verdamping. Vorig jaar zijn bij Bacardi goede ervaringen opgedaan met diffuse schermmiddelen.

Voor pluischrysanten is het raadzaam rond half april te krijten. De linten van de bloemen bevatten geen huidmondjes en met name gekleurde pluischrysanten zijn gevoelig voor verbranding van de bloemlinten.

De huidige diffuse schermmiddelen laten nog te veel warmtestraling door.

Daarom wordt voor pluischrysanten geadviseerd om Reduheat of vergelijkbare schermmiddelen te gebruiken. Dosering voor Reduheat: 15-16 emmers per ha.

Euro vormt met zijn gevoeligheid voor bloemafwijking door te veel warmtestraling een apart verhaal. Op basis van ervaringen in Italië lijkt het erop dat in Nederland te weinig krijt wordt gebruikt.

In Euro ontstaan afwijkende

bloemharten als tijdens de eerste drie weken van de korte dag meer dan 30.000 lux wordt gemeten. Onder Nederlandse omstandigheden is met 17 emmers Reduheat/ha op meerdere dagen meer dan 45.000 lux gemeten. Dit betekent dat meer krijt nodig is om mooie groene hartjes te krijgen.

Komende weken wordt op het productiebedrijf van Dekker het krijt in twee keer opgebracht tot een totaal van 26 emmers Reduheat per ha. De vraag is wanneer te veel gewichtsverlies optreedt. Een deel van het lichtverlies wordt gecompenseerd door hogere CO2 gehaltes.

met 20°C in een traject van 30-31°C kastemperatuur.

Een combinatie van beide kan natuurlijk ook.

zoals spint, mosmijten en wolluizen weer actiever.

PhalaenoPsis Minimumonderbuis In april zal de gemiddelde buitentemperatuur stijgen en er zullen meer zonuren zijn dan enkele weken geleden.

Toch blijft het belangrijk om afdroging en activiteit te stimuleren met een minimumtemperatuur in de onderbuis. Juist ook omdat het weer afwisselend kan zijn in april en na zonnige dagen ook donkere en koude dagen kunnen volgen. Stel een minimum in van ±45°C en verlaag deze pas met 20°C in een stralingstraject van 350-700 W/m². Een andere manier is het verlagen van de buistemperatuur op kastemperatuur. Verlaag dan de buistemperatuur 14 (2015)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 35

De rode spintmijt Brevipalpus (ook wel ’phalaenopsismijt’ genoemd) komt vaak terug op plaatsen waar het vorig ook zat. Check deze locaties dan ook regelmatig.

Bij stijgende etmalen en hogere lichtintensiteiten in deze tijd van het jaar zijn vooral de gevels en padkanten berucht om het ontstaan en zich snel ontwikkelen van deze spintsoort. Grijp dan voldoende snel (chemisch) in om te voorkomen dat de plek zich verder in de kas verspreidt. Ook biologisch zijn er met de roofmijt amblyseius swirskii mogelijkheden om deze rode spintmijt te bestrijden. Wees alert: in het voorjaar worden de insecten

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071-5416564

Om een te snelle afdroging van de bovenlaag tegen te gaan, kan in deze periode tussen de grote gietbeurten in een klein ’klimaatbeurtje’ gegeven worden. Geef dan niet meer dan 1,5 l/m² om de bovenlaag nat te maken.

Hiermee verbetert het microklimaat. Het vocht tussen de planten blijft gemakkelijker op niveau. Met name op de dagen voor het gieten kan het microklimaat te schraal zijn. Hierdoor neemt de verdamping in de nacht af en dat kan ten koste gaan van groei. Bovendien wordt de kans op overworteling kleiner wanneer de bovenlaag vaker nat is.

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

aandeel Zo, het eerste kwartaal zit er weer op. Tijd om te kijken hoe het gaat. Week 1 tot en met 13.

Een overzicht per koper. Eens even zien. Ja, dat loopt redelijk in de pas. Een mooie lange lijst en er is er niet eentje bij die een groter aandeel heeft dan drie procent. Perfect!

Echt hoor, stel dat er een exporteur of lijnrijder is die meer dan vijf procent van onze bloemen afneemt, ik bel hem op. Of het niet wat minder kan. Dan koopt hij ze maar bij een collega. Of hij kiest een ander product voor het samen te stellen boeket. Want we moeten onder geen beding afhankelijk worden van één klant. Veel te link.

Spreiden is het toverwoord.

Wees maar eerlijk, dat doet u toch ook? Met aandelen bedoel ik hè? Je zet toch niet al je geld op een of twee bedrijven of sectoren? Nee, want als het even tegenzit dan ben je mooi de Sjaak.

Een beetje van dit en een beetje van dat zong Vulcano ooit. Daar word je nooit echt rijk mee, maar een buil val je je ook niet. Lekker veilig.

Ik hoorde pas nog van een bakkerij die een heel grote klant had. Had ja. Nu niet meer. Want er was een koekenbakker die het voor een cent per brood minder kon. En dus zei de grote klant dag met het handje, de bewuste bakker in staat van faillissement achterlatend. En je was in het begin nog zo trots dat die grote afnemer jóuw klant was…

Al een paar zaterdagen adverteert de Jumbo paginagroot in de krant. Drie kassabonnen naast elkaar. Van Jumbo, AH en Lidl. Exact dezelfde boodschappen met onderaan het totaalbedrag.

En, je verwacht het niet, Jumbo is de goedkoopste. Dankzij de laagste prijsgarantie. De laatste keer ging het om groente en fruit. Ik vroeg me af of de tuinders die hun producten aan Jumbo leveren net zo blij zijn als de consument. Of dat zij ook een laagste prijsgarantie hebben.

Pas had ik nog een heel enge droom dat de Dutch Flower Group de hele sierteeltexport had overgenomen. Ik maakte een overzicht per koper en er stond er maar eentje op. Badend in het zweet werd ik wakker. ’Gelukkig, het is niet echt!’ riep ik opgelucht. ’Nee, ik ben er nog…’ mompelde mijn vrouw slaapdronken.

Of de klok moet blijven? Liever wel ja. En al die lijnrijders, exporteurs en commissionairs ook.

Graag.

Ed Konijn, Bureau IMAC Bleiswijk, 010-5219094

35

31-03-15 15:03

Nieuws

Minder aanvoer pothortensia is iets voor de lange adem Tot en met half maart zijn 228.000 pothortensia’s verhandeld via FloraHolland. Een stijging van 10% ten opzichte van 2014. De middenprijs lag over deze periode 38 cent per pot lager; een daling van 14%.

Als vraag en aanbod niet in verhouding liggen zullen producenten daarop moeten reageren, daarover is het gros van de pothortensiatelers het eens. Achter de schermen wordt hard gewerkt om te kijken of de slechte prijsvorming is te keren onder andere door nieuwe markten te onderzoeken of door meer op kwaliteit te telen.

Minder sterke productiegroei Half maart kreeg de FPC pothortensia (tuin en kamer) de laatste aanvoercijfers gepresenteerd door Michel Verbeek, productcoördinator hydrangea FloraHolland.

De veilingorganisatie, waar eenderde van de Europese productie wordt verhandeld, kreeg tot dusver minder aanvoerders over de vloer: 63 tegenover 78 in 2014. De daling zit volgens Verbeek in de kleinere aanvoerders.

Alhoewel de tekenen er de eerste weken van

2015 met een aanvoerstijging van 10% er nog op wijzen, verwacht Verbeek over heel 2015 een productiestijging van 5%. De helft minder dan in 2014.

Over heel 2014 zijn 17,9 miljoen potten verhandeld via FloraHolland, een toename van 1,6 miljoen potten ten opzichte van 2013. De gemiddelde prijs lag bijna 15 cent lager. Dit resulteerde in een verlies van ruim € 2,5 miljoen. En dat al voor het tweede achtereenvolgende jaar, schetst Verbeek.

Dus ook hij meent dat met productie meer gericht op kwaliteit veel is te bereiken, maar dat is iets voor de langere adem.

Voor 2015 verwacht Vermeer iets minder aangevoerde tuinplanten en weer meer aangevoerde kamerplanten.

Na de cijfers hield Verbeek ook nog een betoog over de kritische consument. „Die moet je geen producten leveren die jezelf ook niet wilt hebben. Dus kijk met de ogen van de consument naar je product”, adviseert Verbeek. Makkelijker gezegd dan gedaan in een aanbodsmarkt, weet ook de productcoördinator. Toch geeft hij zijn

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

36

1415colofon.indd 36

Na de discussie over de dalende middenprijzen van 2013 en 2014 is in december besloten om gezamenlijk te kijken naar nieuwe kansen in bestaande en nieuwe markten. Dat wordt mogelijk door gezamenlijk marktonderzoek te doen naar behoeftes van de Europese consument. Verder door te investeren in nieuwe soorten en bij de productie meer uit te gaan van kwaliteit kweken. Ten slotte zal ook promotie inzetten een belangrijk element zijn om een betere prijsvorming te krijgen. <

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

toehoorders de volgende adviezen mee: kweek betere kwaliteit door minder planten op de vierkante meter op te zetten, investeer gezamenlijk in nieuwe soorten, laat je niet opjagen door winkelketens, blijf eigen baas over wat er met jouw product gebeurt en blijf promotie maken. Verbeek had daarvoor nog wel een idee: de blije-baby-hortensia.

Stop in de blije doos die zwangere vrouwen ontvangen een cadeauvoucher waarmee ze respectievelijk een roze of blauwe kleine hortensia kunnen ophalen bij een regionaal afzetkanaal.

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice.

Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl.

Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50.

Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten.

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia.

Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

14 (2015)

01-04-15 12:29

Kasgenoten

A genda Binnenland

GreenGrowing bijeenkomst, georgani-

Dutch Lily Days, open dagen bij zestien lelieveredelaars en -exporteurs op diverse loca-

FOTO: JOeF SleegerS

-

Plantarium, vakbeurs voor de boom-

LTO Glaskracht Nederland

Leeftijd: 29 jaar Plaats: Naaldwijk Teelt: chrysanten Oppervlakte: 3,8 ha

Teun van der Lugt

Startbijeenkomst ondernemingsdossier,

Wanneer gaat u chrysanten op water telen?

-

Hortensia goes USA, buitenlandbe-

Hoeveel rassen teelt u?

Keukenhof productpresentaties

-

9-14 apr roos, 16-21 apr narcis en bijzondere bolgewassen, 23-28 apr alstroemeria en iris,

Loopt het nieuwe ras een beetje?

-

hoe kun je verkopers triggeren om een nieuw ras te verkopen? Door zelf de klanten te -

Wat vindt u het leukst aan uw vak?

Buitenland

-

En wat vindt u het minst leuk?

Hebt u tijd voor hobbyâ&#x20AC;&#x2122;s?

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

!

Documenten en linken naar website

14 (2015)

Kasgenoten agenda_nw.indd 37

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s

-

Filmpjes

37

01-04-15 15:19

587016_.indd 38

31-3-2015 16:12:31

587017_.indd 39

1-4-2015 12:16:59

587018_.indd 40

31-3-2015 16:12:02