Bloemisterij 32/33 2014 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

20 Keuring verplicht voor gastoevoer naar ketel en WKK

38 Weinig telers

42 â&#x20AC;&#x2122;Het liefst telen

meten kwaliteit lucht in de kas

we twee gewassen halfomâ&#x20AC;&#x2122;

NIEUWE FORMULE all-in-1day

van 09:00 TOT 21:00

Belgische najaarsbeurs

woensdag 27/08

Flanders Expo Gent (België) | Hal 3 & 5

Openingsuren woensdag 27/8 van 09:00 tot 21:00

“Op één dag een volledig overzicht van het najaarsassortiment!” Belgische vakbeurs waarop kwekers, toeleveranciers en handelaren hun kwalitatief assortiment presenteren aan de internationale sierteeltsector.

GRATIS TOEGANG & CATALOGUS (enkel voor professionelen)

registreer online | WWW.FLORALL.BE Meer info: www.florall.be | info@florall.be Twitter: @FLORALLfair

DCM is een sterk groeiende onderneming en levert kwalitatief hoogwaardige organische meststoffen, bodemverbeteraars en substraten. Het merk DCM geniet internationale bekendheid bij sportvelden, golfbanen, openbaar groen, hoveniers, landen tuinbouw en tuincentra. DCM producten zijn uniek toepasbaar bij het verantwoord gebruik van de bodem en komen tegemoet aan de steeds veranderende vraag van bodemvruchtbaarheid. Met productinnovaties van hoge kwaliteit zijn wij toonaangevend in onze markt. Binnen het team welke verantwoordelijk is voor de toepassing van onze producten in de landen tuinbouw zijn wij op zoek naar een:

ACCOUNTMANAGER / BODEMKUNDIG ADVISEUR IN DE REGIO NOORDHOLLAND, FLEVOLAND, GRONINGEN, DRENTHE, FRIESLAND, OVERIJSSEL. FUNCTIE:

WIJ BIEDEN:

• U bent verantwoordelijk voor het onderhouden en pro- actief verder uitbouwen van het relatiebestand in uw rayon. • U bent het aanspreekpunt en de specialist voor onze relaties. • Analyses interpreteren in bemestingsadviezen en koppelen aan commerciële resultaten. • Nauwe samenwerking met onze dealers. • Deel nemen aan vakbeurzen. • Geven van productpresentaties.

• Goede beloning en secundaire arbeidsvoorwaarden • Prima ondersteuning en interne opleiding middels onze kennis en jarenlange ervaring • Uitstekende uitrusting met auto van de zaak, mobiele telefoon, laptop en CRM systeem.

WIJ VRAGEN: • HBO werken denkniveau verkregen door een landbouw- of tuinbouwkundige opleiding • Goede communicatieve eigenschappen. • Affiniteit met de doelgroepen. • Flexibele instelling. • Ervaring in de branche is een pré.

Als u graag wilt werken in een informele organisatie met enthousiaste collega’s, die borg staan voor de verdere groei van ons bedrijf, dan verzoeken wij u te solliciteren met bijvoeging van uw CV en deze per email te richten aan dhr. H. van Kampen, h.vankampen@dcmnederland.com.

DCM NEDERLAND BV, VALKENBURGSEWEG 62A, 2223 KE KATWIJK. TELEFOON: 0714018844 • WEBSITE: WWW.DCMINFO.NL

B 20 Keuring gastoevoer naar ketel en WKK is verplicht

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Particulier zonnepaneel op schuurdak: kans voor telers’

Commentaar:

Stelling:

Nieuws 6

Thema 10

22 ’Je wordt creatief als je minder te besteden hebt’

12 14 16 18

36 De zin en onzin van een lichtplan voor groeilicht

Energiemarkt:

Vragen: O

Ondernemen:

Column:

Afzet:

Markt 28 28 29 30 31

Teelt

42 ’Het liefst telen we twee gewassen halfom’

In beeld: Baard met orchideeën

Gewasbescherming:

Belichting:

Kaslucht:

Grondontsmetting: Experiment met mobiel stomen

Chrysant:

Anthurium:

Teelttips:

Column:

Service 49

Kasgenoten: Agenda Voorplaat: in de verhalen in dit themanummer.

32/33 (2014)

Opinie

’Particulier zonnepaneel op schuurdak: kans voor telers’ Telersvereniging Prominent levert sinds vorig jaar warmte aan een Westland-

fOtO: PrOminent

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

nelen in? „Het idee is om twintig schuurdaken van bij ons aangesloten trostomatentelers in het Westland – goed voor een totale oppervlakte van 1,5 ha – beschikbaar te stellen voor plaatsing van zonnepanelen van particulieren. In potentie kun je daarmee 250 huishoudens van stroom voorzien. Voor particulieren bestaat daarvoor een aparte regeling.”

„Als je als particulier investeert in zonnepanelen mag je de opgewekte elektriciteit overdag terugleveren aan het net en salderen met de elektriciteit die je bijvoorbeeld ’s avonds verbruikt. Over dat verbruik betaal je dan geen transportkosten en energiebelasting. Voor een particulier is dat dus een heel voordelige regeling. Legt iemand zijn zonnepanelen echter bij ons op het dak – bijvoorbeeld omdat zijn eigen dak er ongeschikt voor is of omdat hij er geen ruimte voor heeft – dan is die salderingsre-

geling niet langer van toepassing. Voor zulke gevallen is in het Energieakkoord afgesproken dat particulieren de opgewekte stroom alsnog mogen salderen met het eigen verbruik, waarbij ze een korting krijgen op de energiebelasting van 7,5 cent per kWh, mits de plaatsing van de zonnepanelen binnen dezelfde ’postcoderoos’ gebeurt.”

ondernemen en bij te dragen aan verdere verduurzaming. Daarom hopen wij ook op financiële steun van de gemeente Westland. Die is waarschijnlijk nodig om het project rond te krijgen. We gaan daar na de zomer verder over praten.”

regeling omdat die te weinig garan-

„De particulieren die bij ons op het dak zonnepanelen zouden willen leggen, vormen een coöperatie die eigenaar is van de panelen. Wat voor constructie wij gaan hanteren als verdienmodel, is nog niet duidelijk. Dat zijn we nog aan het onderzoeken, vandaar dat ik er ook nog niets over kan zeggen. Uiteraard moet dit project echter bijdragen aan de naamsbekendheid van Prominent. We hopen hiermee te bereiken dat de Prominentleden nog meer als duurzame ondernemers zullen worden gezien. Je moet het dan ook meer beschouwen als kans om maatschappelijk verantwoord te

„Ik ben net zo kritisch als die Kamerleden. De overheid heeft verzuimd de regeling eerst te toetsen aan de praktijk. Dat is wel enigszins te verklaren. De tijdsdruk die achter het sluiten van dat Energieakkoord zat, was immers hoog en het was al een moeizaam gesloten akkoord. Het is echter nu aan ons om aan te geven waar de bottleneck zit, dat terug te koppelen richting rijksoverheid om vervolgens te kijken hoe de regeling kan worden aangepast zodat projecten wél rendabel kunnen worden. Daarnaast hopen wij het project met gemeentesteun toch van de grond te krijgen.”

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

meeste komen voor in de landen tuinbouw-

32/33 (2014)

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

FloraHolland moet regie nemen in tuinbouw „Onze WKK’s draaien sinds 2011 een stuk minder rendabel. Tegelijkertijd zijn er op de Maasvlakte en in het havengebied bedrijven die hun koelwater lozen op de Nieuwe Waterweg en de Noordzee. Die restwarmte zouden wij prima kunnen inzetten in onze 200 ha kassen in het Westland. Het plan is daarom om die havenwarmte in 2018 door een hoofdleiding het Westland in te brengen, maar ook naar woningen in Den Haag en Rotterdam. Voor onze basislast kunnen we zo voorzien worden van havenwarmte. Met onze WKK’s en ketels kunnen we dan inspelen op de piekvraag in het warmtenet door invoeding van warmte. Dat zou ook kunnen met geothermiebronnen die warmte op dat net invoeden.”

Is er niet veel warmteverlies door zo’n „Dat valt wel mee. Het koelwater dat door de leiding gaat, heeft een temperatuur van meer dan 90°C. Het gaat dus om hoogwaardige warmte. Hemelsbreed moeten er misschien enkele kilometers overbrugd worden, maar dat is niet zo heel spannend voor een warmteleiding. Je zult allicht een aantal graden aan warmte verliezen, maar zeker op het moment dat het een open handelssysteem wordt waarop iedereen die erop is aangesloten, kan invoeden en waaraan iedereen kan onttrekken, is dat probleem minder van belang. De warmteverliezen zullen dan kleiner worden omdat je op verschillende plekken invoedt.”

Recent veldonderzoek onder leden van FloraHolland, laat zien dat telers -

„Misschien is dit wel voor de toekomst van de sierteelt in Nederland en misschien zelfs daarbuiten. Iemand moet het voortouw nemen om zaken als promotie, vermarkting, onderzoek en belangenbehartiging in goede banen te leiden. We moeten de centrumfunctie in Nederland houden en daar is een daadkrachtige organisatie voor nodig. Kan FH dat? Willen en kunnen we dat als sierteelt?

„De wereldpositie van de Nederlandse tuinbouw komt door versnippering van belangenbehartiging en oprukkende individualisering steeds meer onder druk te staan. Om als sector deze positie te behouden en verder uit te bouwen, pelende organisatie nodig die een dui-

Of dat het verstandig is externen in te schakelen, al dan niet op het hoogste managementniveau. Die overweging maken steeds meer siertelers. -

„Het is voor heel tuinbouw

over die verhoudingen een absolute voorwaarde

wat doet. Laten ze nou in

niet liggen, want het runnen van een familiebe-

32/33 (2014)

freeriders die niet binnen het systeem willen en dus niet mee willen betalen aan Laat FH het dan maar doen, maar dan moeten ze dat wel doen uit kracht en niet uit macht. Geen dwangregime maar supergoede dienstverlening waardoor niemand om de diensten van FH heen wil. Geen eenvoudige missie, maar wel

strelitziateler in Zevenhuizen

vervult. FloraHolland vertegenwoordigt

onenigheid over sociaaleconomische aspecten

Hebben we genoeg geleerd van de

niet de hele sector en is dus zeker niet

van commissarissen van topondernemers moet er streng op toezien dat deze zet worden. Ondernemen is topsport en

een wereldspeler naar een vereniging van hobbytuinders.”

alstroemeriateler in Wervershoof

’land zonder regering’ hebben gehad en wat bleek: het land draaide gewoon door. tuinbouw ook gewoon doordraait. Welis-

waar redementsloos maar daar kan een lobbyorganisatie niks aan veranderen. Ik zou zeggen: hef al die clubs op en laat de markt het maar bepalen. FloraHolland heeft haar handen al vol aan het verliesje over 2013, laat staan dat dat moet gaan doen.”

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws.

Bloemenjurkjes en blote voeten

Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Zomerschema vakblad In het kader van het zomerschema van het Vakblad voor de Bloemisterij is dit het tweede combinatienummer. Volgende week verschijnt er geen blad. Vanaf nummer 34 (22 augustus) verschijnt het blad weer wekelijks. Nieuws uit de sector vindt u in de nieuwsbrief en via www.vakbladvoordebloemisterij.nl

■ Helianthus bloem van de maand De zonnebloem (helianthus) is door Bloemenbureau Holland uitgeroepen tot bloem van de maand augustus. Het product wordt ook wel de koningin van de zomerbloemen genoemd. Voor FloraHolland startte het zonnebloemenseizoen overigens al op 19 juni.

getooid in bloem en blad. Wie in het eerste weekend van augustus in het Westland was om het Varend Corso trekken, kan het niet zestig vlotten, sloepen, zeilende Westlanders (historische beurtvaartschepen), pramen, roei-, sleep- en duwboten, die etalage vormden vol Westlandse bloemen-, planten-, groenten- en zadenpracht. Het zeventiende corso op het water kende als thema ’Op Volle Toeren’. De presentator van dit tv-programma, Chiel Montagne, woonde de opening van het evene-

■ Leen Huisman failliet Scherminstallateur Leen Huisman uit Maasdijk is eind vorige week failliet verklaard. Directeur Ruud Vlottes ziet als oorzaak de tegenvallende markt in het vierde kwartaal van 2013. Verder waren er faillissementen van klanten, waardoor rekeningen open bleven staan. Of enkele lopende projecten nog kunnen worden afgerond, was bij het ter perse gaan van dit blad nog niet bekend. Leen Huisman is in onderhandeling met diverse partijen over een doorstart. Intussen blijven servicemonteurs aan het werk.

men op de boten, vormgegeven met bloemen.

maatregelen te voldoen, die volgens hen vergaand, onnodig en bureaucratisch zijn. Vooral de vijfduizend kleine en middelgrote veredelaars in de EU zouden hierdoor getroffen worden.

■ ’Aardwarmteboring goedkoper door kunststof buizen’

■ Zeer diepe aardwarmteboring

Boren naar aardwarmte wordt goedkoper door toepassing van kunststof in plaats van stalen buizen. Dat stellen Acquit Business Development, producent van boorpijpen, en boorbedrijf Well Engineering Partners. De twee bedrijven hebben onlangs met succes in een olieput in Oman op een diepte van ruim 5 km zeer sterke composiet mantelbuizen geïnstalleerd.

Met een recent overeengekomen Green Deal tussen een Westlands aardwarmteconsortium en het ministerie van Economische Zaken (EZ) is een eerste proefboring naar een zogeheten Trias-laag op 4 km diepte, dichterbij gekomen. Het consortium – FloraHolland, Westland Infra en HVC – kreeg van EZ een garantstelling van € 3,6 miljoen, waarmee de meerkosten van een ’door-boring’ naar het Trias zijn gedekt.

■ Veredelaars eisen vernietiging van EU-verordening Zestien Nederlandse en zeventien Duitse veredelaars stappen naar het Europese Hof van Justitie om daar vernietiging te eisen van EUverordening 511/2014. Deze leidt volgens hen tot oneerlijke verdeling van genetisch materiaal en afname van biodiversiteit. De bedrijven kost het naar eigen zeggen onevenredig veel tijd en geld om aan de door de verordening gestelde

■ Syngenta lanceert app voor combinaties van middelen Syngenta heeft onlangs een app gelanceerd waarmee snijbloemen- en potplantentelers onder andere combinaties van biologische en chemische gewasbeschermingsmiddelen op elkaar kunnen afstemmen. De app is geschikt voor smartphone, tablet en computer.

■ FloraHolland vervangt BI door Quality Index FloraHolland gaat dit najaar de huidige Betrouwbaarheidsindex (BI) vervangen door de Quality index (QI). De BI geeft het percentage betrouwbare aanvoerinformatie over de laatste honderd partijen aan. Zaken zoals logistiek en het versturen van de aanvoerbrief neemt de BI ook mee. De QI verschaft enkel informatie over het aantal kwaliteits- en sorteringsfouten die een teler maakt. De index zal lager worden wanneer een koper met een klacht over een product terugkomt bij de klachtenafhandeling.

■ ’Glastuinders koesteren weinig Glastuinders koesteren weinig hoop op betere prijsvorming. Ook neemt onder hen de positieve verwachting over de productie af. Dat blijkt uit de Agro Vertrouwensindex over het tweede kwartaal van 2014.

■ Noodweer veroorzaakt waterschade in tuinbouw De hevige regenval op 28 juli heeft in de glastuinbouw tot meer dan 15 schadegevallen geleid, vooral als gevolg van overgelopen 32/33 (2014)

FOTO: GERDIEN DE NOOY

Gelezen op Twitter Stefan Slijkerman (@SLIJKERMANS) Het regende Chrysanten op Dancevalley hectares glas, maar aan de duurzame bijdrage die de sector levert aan de gezondheid en het welzijn van mensen.” Dat stelde de Westlandse burgemeester Sjaak van der Tak onlangs in een opiniebijdrage in het Algemeen Dagblad. De tuinbouw is volgens Van der Tak meer dan glas. „Binnen de sector is er onvoorstelbaar veel kennis en innovatiekracht op het gebied van voedsel, duurzaamheid, energie en water.” Die kennis zal, volgens hem, een steeds belangrijkere rol gaan spelen in de sector zelf, maar ook wereldwijd.

■ Vos presenteert uitkomsten onderzoek concept-strategie

goten. Verzekeraar Interpolis noteerde daags na het noodweer ruim 25 schades uit de (glas) tuinbouw, waarbij het in 15 à 20 gevallen ging om overgelopen kasgoten. Het merendeel van de schadegevallen werd gemeld uit WestBrabant en Zuid-Holland. Over de financiële omvang van de schade kan de verzekeraar nog niets zeggen.

■ Nieuw kwaliteitsbeleid FloraHolland verloopt niet vlekkeloos Het nieuwe kwaliteitsbeleid van FloraHolland verloopt niet vlekkeloos, zo meldt de veiling. Handelaren zijn ontevreden over de betrouwbaarheid van de aangevoerde partijen bloemen en planten. De ervaringen verschillen per product. Bij jaarrondproducten loopt de zelfkeur goed, bij seizoenproducten komen er problemen voor. Na de zomer gaat FloraHolland hierover in gesprek met kopers, waarna de veiling stappen zal zetten om de betrouwbaarheid van de informatie te verhogen.

■ Van der Tak: ’Glasareaal niet bepalend voor kracht tuinbouw’ „De kracht van de tuinbouw, de kracht van Westland, is niet af te meten aan het aantal 32/33 (2014)

Lucas Vos, algemeen directeur van FloraHolland, heeft op 24 juli de belangrijkste uitkomsten bekend gemaakt van een breed veldonderzoek dat onlangs onder leden, klanten en andere betrokkenen is uitgevoerd om te komen tot een concept-strategie FloraHolland 2020. Het onderzoek kent drie thema’s: ’authentieke kracht van FloraHolland’, ’trends & impact’ en ’ketens’. Eind september gaat de veiling via regiobijeenkomsten met haar leden en klanten in gesprek over de concept-strategie.

Eric Moor @eric_moor #VarendCorso, misschien een ideetje om het varend corso wat op te hippen met een vleugje Canal Parade uit Amsterdam?

Cor Verbree (@Westlandinsider) @NOS Waarom wel aandacht voor gaypride en niet voor Varend Corso mega evenement honderdduizenden toeschouwers @VarendCorso

joycelansbergen (@joycelansbergen) Goedemorgen, broer ophalen van Schiphol! Betekent dat mijn vakantiebaantje er weer op zit Hoe ouder je wordt hoe leuker :)

Kees van Egmond (@KeesvE) Aardappels zijn niks waard omdat er te veel geteeld worden. Vorig jaar waren ze nog duur. Boeren zijn net tuinders :-| #overproductie #dom

■ Schoneveld Breeding dringt door

Leandra de Boef (@LeandradeBoef)

Schoneveld Breeding uit Twello is doorgedrongen tot de finale van de jaarlijkse verkiezing International Grower of The Year. De overige drie finalisten komen uit Canada, China en Denemarken, zo maakte de organisator, de International Association of Horticultural Producers (AIPH), op 24 juli bekend. De winnaar wordt op 17 september bekend tijdens het AIPH-congres in het Chinese Qingdao.

Als dit geen visitekaartje is, dan weet ik het niet meer. Gefeliciteerd en heel veel succes 17 sept @Schoneveld_NL

■

beschikbaar voor buitenbloemen De toelating van het schimmelbestrijdingsmiddel Amistar Top is uitgebreid naar de toepassing in de teelt van onder meer bloemisterijgewassen, vaste planten en sierkool. Dat heeft het Ctgb op 23 juli besloten. De uitbreiding is tot stand gekomen via de verkorte procedure voor kleine toepassingen en komt als geroepen voor buitenbloementelers. Zij kampen volgens LTO Glaskracht Nederland al langere tijd met een groot tekort aan fungiciden.

Discussie op LinkedIn FloraHolland moet regie nemen in sector Een recent veldonderzoek onder leden van FloraHolland, laat zien dat telers de bloemenveiling belangrijk vinden als sectororganisatie en belangenbehartiger. Dat komt goed uit want nu het PT ophoudt te bestaan, ontstaat er behoefte aan een partij die de regie neemt in de tuinbouw, in elk geval in het bloemisterijdeel daarvan. De behartiging van telersbelangen vindt nu namelijk te versnipperd plaats.

Energiemarkt Het Vakblad brengt elke maand de ontwikkeling van de energieprijzen in de rubriek ’Energiemarkt’. Een deskundige analyseert de belangrijkste ontwikkelingen en een teler vertelt hoe hij met de markt omgaat.

Olieprijs 120

Ervaring

Voor zijn bedrijf, met een breed sortiment pot-, perken vaste planten, heeft Viehweg oplossingen bedacht in de strijd tegen hoge stookkosten van de kassen en benodigde elektriciteit voor onder meer belichting. Deze oplossingen bestaan uit een houtstookkachel en een mini-WKK, van 20 kW. In een aantal decennia tijd heeft de kwekerij, op zo’n 15 km van de Nederlandse grens ligt, al verschillende soorten ketels gehad. Dat begon ooit met kolenstook, toen zware olie, daarna lichte olie, vervolgens weer kolen, en nu als laatste hout. Met de prijs van het hout inclusief kosten van de kachel, waarbij onderhoud een belangrijke post is, komt Viehweg uit op rond de 3 cent per kWh. „Dat ligt op ongeveer op het niveau van de gasstookkosten voor Nederlandse telers.”

Hij koos voor houtstook, mede omdat zijn buurman in de houthandel zit en hij zodoende verzekerd is van aanvoer. Dat wil zeggen, de buurman levert tegen de 40% en ruim 60% komt uit Nederland. Viehweg: „Zo kan ik de stookkosten in de hand houden, maar het is niet probleemloos. De houtprijs is afgelopen jaar circa 8% omhoog gegaan. Verder is veel toezicht nodig. Gasstook heb je geen omkijken naar, maar ik moet drie keer per dag de ketel controleren.” Puur voor de eigen stroombehoefte werd de mini-WKK aangeschaft. Die voorziet de kachel en ook de belichting van stroom. Een grotere installatie heeft geen zin. „Stroomverkoop loont niet meer. In Duitsland krijg je momenteel 13 cent per kWh voor elektriciteit uit aardgas. Betalen moet ik echter 21 cent per kWh.”

BrOn: FuTurEs.TrAdingChArTs.COm

’Oplossingen bedacht voor de hoge warmte- en stroomprijzen’

110

100

Jj i

Ju j

Gasprijs 26

24 BrOn: EndEx.nl/AgrOEnErgy

Thomas Viehweg, potplantenteler Issum (Duitsland):

22 juni

juli

Elektriciteit 1

55 54

Analyse AgroEnergy

Energieprijzen in de greep van Oekraïne

52 51

50 BrOn: EndEx.nl

op pre-Fukushima niveau) zijn er regelmatig aanlandingen van LNG-tankers in Engeland en ook voor Gate Terminal op de Maasvlakte is er weer een aanlanding gepland, eind augustus. Hierdoor is de bevoorrading van de markt meer dan prima. De vulgraad van de ondergrondse gasopslagen is in de afgelopen weken iedere week minder; traders anticiperen op een eventueel overschot in september. Als de september-prijs weer hoger is dan de dagprijs, zal de vulsnelheid weer toenemen. De elektraprijzen op APX en onbalans zijn al weken droevig laag door hoge duurzame productie. De momenteel actieve reservecapaciteit van centrales jaagt alle onbalans direct uit het net. Dit zal naar verwachting tot minstens dit najaar duren, helaas. De elektriciteitsprijzen volgen de gasprijzen op de voet. Bijzonder is dat de grondstofprijzen olie en steenkool eerder de neiging hebben te dalen. De olieprijs is uit de prijsrange van de laatste tijd van 107-108 dollar/vat, en zit al enkele dagen rond de 105 dollar. De CO2prijs is opgekropen naar circa 6,3 euro/ton.

49 48 juni

juli

Sparkspread WKK

i k ij

l k

MW B d

22 21 20 BrOn: VAKBlAd VOOr dE BlOEmisTErij

De laatste weken is de gasmarkt, en daarvan afgeleid de elektriciteitsmarkt, in de greep van de situatie in Oekraïne. Dit leidde tot een opwaarts sentiment op de prijzen. Hierbij valt vooral het herstel van de prijs van daggas en de frontmaanden op. Daggas ging van onder de 15 ct/m3 naar 18 ct/m3, een prijsstijging dus van 3 ct/m3, maar is intussen weer onder de 16 ct/m3 gekomen. De jaarblokprijs voor 2015 ging mee van 22,8 naar 24,3 ct/m3 (een plus van1,5 ct/m3) en is nu weer 23,7 ct/m3. De reden waarom juist de daggasprijs en de frontmaanden reageren, is niet omdat er tekort aan gas verwacht wordt in die maanden, maar omdat dit de tijdvakken zijn waarin veel gehandeld wordt. Deze tijdvakken zijn dus geschikt voor speculatie. Uit de prijsbeweging blijkt dat de sancties nog geen aantoonbare invloed op de prijs hebben. Het lijkt meer op een prijscorrectie na de eerdere daling. Het is nu afwachten hoe het zich ontwikkelt. Er is op verschillende plekken groot onderhoud op gasleidingen gaande. Maar dankzij de prijsdaling in Azië (LNG-prijzen zijn weer

19 18 17 16 15 14 juni

juli

Kijk voor de ontwikkeling van prijzen op langere termijn op de site van het Vakblad. Bekijk op de website ook iedere dag de ontwikkelingen van de OTC-stroomprijzen, de TTF- en AgroEnergy-gasprijzen, de olieprijs en de dollarkoers.

www.vakbladvoordebloemisterij.nl 32/33 (2014)

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Kan ik optreden tegen een werknemer die de geheimhoudingsplicht overtreedt? Ik heb ontdekt dat een medewerker informatie over nieuwe kruisingen heeft gemaild naar

n veel arbeidsovereenkomsten wordt overeengekomen dat de medewerker bedrijfsgevoelige informatie geheim moet houden. Toch komt het vaak voor dat dit soort informatie uitlekt. Als de werkgever kan aantonen dat de medewerker zijn geheimhoudingsplicht heeft geschonden of, als deze niet is overeengekomen, onrechtmatig heeft gehandeld door vertrouwelijke informatie te delen, kan de werkgever daartegen optreden. De kantonrechter in Den Haag behandelde recent zo’n zaak. Op 25 oktober 2012 voert de werkgever een gesprek met de medewerker, een senior installation engineer, waarin hij wordt aangesproken op het niet-naleven van het geheimhoudingsbeding in zijn arbeidsovereenkomst. De werkgever heeft ontdekt dat de medewerker informatie van de werkgever op zijn laptop en privé externe harde schijf heeft opgeslagen. De werkgever stelt een beëindigingsovereenkomst voor, maar de medewerker gaat daar niet op in. Op 16 november vindt opnieuw een gesprek plaats. De medewerker wordt hierin geconfronteerd met de resultaten van een onderzoek. De werkgever doet zijn eerdere beëindigingsvoorstel gestand. Als de medewerker dit aanvaardt, zal hij niet op staande voet worden ontslagen. De medewerker aanvaardt het voorstel niet, waarna per brief ontslag op staande voet volgt. De medewerker is het hier niet mee eens en start een procedure.

Geheimhoudingsplicht De rechter overweegt dat vaststaat dat de medewerker concurrentiegevoelige en vertrouwelijke bedrijfsinformatie op zijn laptop en op zijn privé externe harde schijf heeft staan. Een groot deel van de stukken die zich op de computer van de medewerker bevinden, waren niet voorhanden op de gemeenschappelijke schijf. Deze informatie had dus niet bij hem moeten zijn en mocht al zeker niet zijn opgeslagen op zijn privé externe harde schijf. De medewerker heeft 32/33 (2014)

IllustratIe: Peter moorman

geen goede uitleg kunnen geven. Van een werknemer die functioneert op het niveau van senior installation engineer, mag de werkgever verwachten dat hij weet hoe om te gaan met concurrentiegevoelige en vertrouwelijke bedrijfsgegevens. De stellingen van de medewerker dat het ’dom’ was om bepaalde gegevens ook op zijn privé en nietbeveiligde harde schijf op te slaan en dat de werkgever had kunnen volstaan met een waarschuwing, helpen hem niet. Van hem had mogen worden verwacht dat hij zorgvuldiger met de gegevens was omgegaan. Het ontslag op staande voet blijft in stand.

Terecht Het bewaren van bedrijfsgevoelige informatie op een privécomputer kan dus een reden voor ontslag op staande voet zijn.

Een terecht oordeel vind ik, vooral ook omdat de medewerker was gebonden aan een geheimhoudingsbeding en dus wist dat zijn handelwijze niet door de beugel kon. Verder is relevant dat de rechter het ontslag op staande voet nog steeds rechtsgeldig acht, terwijl de medewerker eerst - al op 25 oktober 2012 - de mogelijkheid was geboden met een beëindigingsovereenkomst in te stemmen. Daarmee rijst de vraag of het ontslag nog wel ’onverwijld’ (direct) was gegeven zoals de wet voorschrijft. Kennelijk vindt de rechter van wel, omdat bij het doen van het voorstel al duidelijk was gemaakt dat bij niet-aanvaarding ervan ontslag op staande voet zou volgen. <

margot van Herwerden, Houthoff Buruma, amsterdam, m.van.herwerden@houthoff.com

Balanceren tussen Jaar van het familiebedrijf

Familiebedrijven hebben de crisis beter doorstaan

dan veel andere ondernemingen. De auteurs Johan Weerkamp en Truke Zeinstra van het boek ’Wat de boer niet zegt’ beweren echter dat goede samenwerking binnen familiebedrijven niet vanzelfsprekend is en dat die eerder strandt door onenigheid over sociaal-economische aspecten dan door fiscale of financiële conflicten. Daarom staat het Vakblad in het ’Internationaal Jaar van het Agrarisch Familiebedrijf’, uitgeroepen door de Verenigde Naties, stil bij de ontwikkelingen in de glastuinbouw. En dan met name hoe de balans is tussen familie, bedrijf en eigendomsbelangen. Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

ls ondernemersdochter en -vrouw kent Ine Prins het reilen en zeilen van een familiebedrijf. Toen het bedrijf van haar man Wil Prins, Prins Orchidee in Monster, stond voor een directiewisseling bombardeerde ze deze praktijksituatie tot onderwerp van haar afstudeeropdracht voor de opleiding Master of Business Administration aan de NCOI. Ze legde haar oor onder meer te luisteren bij tien directeuren van zeven familiebedrijven in de glastuinbouw. „Het mooie van een familiebedrijf is dat ondernemer, familie en medewerkers gezamenlijk de kar trekken. De cultuur is daarom sterk bepalend voor de bedrijfseffectiviteit”, concludeert Prins in haar afstudeeropdracht ’Van je familie moet je het hebben?’

hoger kaderpersoneel verloopt echt anders dan bij niet-familiebedrijven. Bij familiebedrijven gaat men op zoek naar een persoon die ’dezelfde taal spreekt’. Dit is meestal iemand binnen het eigen netwerk of in elk geval met een vergelijkbare achtergrond. Daarbij moet deze persoon over bepaalde kennis en ervaring beschikken. Afhankelijk van de persoon en zijn of haar specifieke kennis en ervaring, wordt bekeken welke verantwoordelijkheden en bevoegdheden daarbij passen. Uiteindelijk krijgt de functie dan pas een bepaalde naam. Bij veel nietfamiliebedrijven wordt eerst de functie met gewenste specifieke kennis en ervaring bepaald. Pas daarna wordt gekeken naar welke persoon het beste in het plaatje past.

Rationele benadering

„Bij familiebedrijven zijn verantwoordelijkheden, bevoegdheden en het takenpakket zo persoonsgebonden dat de directie wisselende samenstellingen kan hebben. Het functieprofiel is erg rekbaar. Allemaal vanuit het oogpunt de effectiviteit van de directie te verhogen. Steeds vaker met niet-familieleden op sleutelposities. Ook wel begrijpelijk in een dynamische sector als de glastuinbouw. Er bestaat niet zoiets als de ideale directie. Een combinatie van factoren vraagt om maatwerk”, verwoordt Prins. Het is maar net welke mensen de ondernemer binnen zijn directie wil hebben. Als iemand dan niet het hele pakket van een voorganger kan overnemen, dan wordt er gewoon nog iemand bij gezocht. De samenstelling van de directie wordt op organische wijze ingevuld.

In de glastuinbouw worden bedrijven steeds rationeler gerund. De directie of het management bestaat steeds vaker niet louter en alleen uit familieleden. „Een ondernemer die zijn bedrijf niet meer alleen kan aansturen is bereid zijn vertrouwen ook in niet-familieleden te leggen. De kans dat de gewenste kennis en ervaring aanwezig zijn bij een familielid is immers beperkt”, verklaart Prins. In haar contacten met andere deskundigen merkt ze wel dat de glastuinbouw in de rationele benadering van het samenstellen van de directie of het managementteam wel verder is dan andere landen tuinbouwsectoren. Ze vraagt zich echter af of dat in de praktijk ook inhoudt dat de scheiding tussen familie en bedrijf er anders uitziet dan in andere agrarische sectoren. „De glastuinbouwondernemer houdt het bij het delegeren van taken of aantrekken van expertise echter nog graag dicht bij huis”, concludeert Prins in haar afstudeeropdracht. Het aantrekken van én het toewijzen van een functie of takenpakket bij vooral

Niet zonder slag of stoot In gesprekken met glastuinbouwondernemers en uit eigen ervaring bij Prins Orchidee weet Prins dat het aannemen van een niet-familielid op een sleutelpositie niet 32/33 (2014)

IllustratIe: Peter MoorMan

zonder slag of stoot gaat. „Dat lukt vaak niet direct, maar pas na enkele pogingen. De weerstand om bevoegdheden over te willen of kunnen dragen, is vaak hardnekkiger dan glastuinders toegeven. Het is echt een leerproces voor de meeste ondernemers van familiebedrijven.” Voor een goede samenwerking met niet-familiemanagers is het belangrijk dat er helderheid bestaat over verantwoordelijkheden en bevoegdheden, maar ook over besluitvorming, beloning en toekomstperspectief. Met elkaar moeten de directieleden de kennis en ervaring in huis hebben die nodig is voor de belangrijkste processen. „Op het vlak van persoonstypen moet men elkaar tevens aanvullen en versterken, het is belangrijk dat men elkaar respecteert en vertrouwt”, benadrukt Prins. Volgens haar bevindingen vraagt het opbouwen van een dergelijke samenwerking een doortastende algemeen directeur. Individuele managers moeten niet alleen vakinhoudelijke kennis en vaardigheden hebben maar ook in staat zijn als manager verschillende rollen te vervullen. „Zo zal er soms een doortastend duidelijk optreden nodig zijn. In andere situaties is juist het inlevings- en communicatievermogen van 32/33 (2014)

de leidinggevenden van belang”, zegt Prins. Verder verhoogt het aanstellen van een vaste adviseur of commissaris de effectiviteit van de directie. Hij of zij adviseert de directie over de bedrijfsstrategie en de interne organisatie.

Meer- of eenhoofdige directie Een bedrijf dat opereert binnen een overzichtelijke markt en een eenvoudige structuur heeft, kan volgens Prins besluiten tot een eenhoofdige directie. Door het instellen van een managementgroep daaronder kan een meerhoofdig managementproces worden georganiseerd. De nadelen van een eenhoofdige directie worden sterk verminderd, terwijl de beslissingsbevoegdheden toch bij de eenhoofdige directie blijven liggen. Pas als de omgeving te complex wordt voor zo’n constructie is het advies van Prins te kiezen voor een meerhoofdige directie. Om het besluitvormingsproces en de samenwerking binnen een meerhoofdige directie te bewaken, meent Prins dat het belangrijk is dat aan het hoofd van de directie een aanvoerder staat: „Dit gaat de nadelen van een meerhoofdige consensusdirectie tegen. Hij of zij moet processen goed leiden

en knopen doorhakken zodat beslissingen worden genomen.”

De bedrijfscultuur is het resultaat van de verstrengeling van familie-, bedrijfs- en eigendomsbelangen, familiewaarden en de normen en het karakter van de ondernemer, stelt Prins in haar afstudeeropdracht. De karakteristieke eigenschappen van de ondernemer zorgen ervoor dat hij een duidelijke stempel drukt op het bedrijf. Voor het merendeel van de glastuinbouwbedrijven gaat nog steeds op dat alle mensen die de ondernemer bij het bedrijf betrekt, zijn gekozen omdat ze de visie, passie en manier van werken van de ondernemer delen. Men spreekt als het ware dezelfde taal. Op deze manier blijft de specifieke cultuur binnen het bedrijf overeind. Een cultuur die bepaald wordt door de persoonlijke voorkeuren van de ondernemer, de bedrijfsstrategie die wordt gevolgd en de fase waarin het bedrijf zich bevindt. „Een cultuur echter waarin niet-familiemanagers zijn in te passen die over het algemeen een positieve uitwerking hebben op de effectiviteit van de directie”, is de overtuiging van Prins. ■

Deskundigen aan ’Communicatie binnen het familie maakt het verschil’ -

Verschillende belangen

■

’Bewuster omgaan met eigendomsstructuur is zinvol’ -

Inbreng privékapitaal -

32/33 (2014)

het woord ’Mensen stoppen hun ziel en zaligheid in het bedrijf’ -

Staande houden

is dat familieleden al hun ziel en zaligheid -

■

32/33 (2014)

■

Foto: peter van leth

aterdag is het vaak een drukte van jewelste op het vasteplanten-/zomerbloemenbedrijf van Gebr. Van Ruiten in Lisse. Zonen en dochters en aanhang van Kees en Ton van Ruiten komen al naar gelang ze tijd hebben vaak een bakje doen in de kantine van het bedrijf. Geen betere illustratie van hun betrokkenheid bij het familiebedrijf. Van de in totaal zeven kinderen zijn het de neven Barry, Marco en Raymond die het bedrijf in 2002 overnemen van hun ouders. Ruim een decennium later liggen de verantwoordelijkheden volledig in hun handen. Beide vaders zijn nog wel financieel aan het bedrijf verbonden, maar hebben de scepter duidelijk overgedragen. Verantwoordelijkheden zijn geleidelijk in handen komen te liggen van de nieuwe generatie. Op hoofdlijnen blijven Kees (66 jaar), de vader van Barry, en Ton (69 jaar), de vader van Marco en Raymond, op de hoogte van de bedrijfskoers. Kees is inmiddels om gezondheidsredenen niet meer in staat zijn bijdrage te leveren. Alhoewel Ton nog wel meedraait, is hij in staat het bedrijf beter los kunnen laten. â&#x20AC;&#x17E;Zo loopt hij dit jaar voor het eerst de vierdaagse van Nijmegen en zegt het bedrijf op een van drukste momenten vaarwel. Dat was tien jaar geleden nog ondenkbaarâ&#x20AC;?, typeert Marco de veranderingen die hebben plaatsgevonden.

Aan de bedrijfsoverdracht zijn weinig woorden vuil gemaakt. De drie neven krijgen na jaren meedraaien te horen dat ze tegelijkertijd mogen toetreden tot bedrijf, waar ze tot dan toe in loondienst zijn. De vaders gaan ervan uit dat dit is wat hun zonen wensen zonder er echt navraag naar te doen. Marco, Barry en Raymond voelen zich niet voor het blok gezet, omdat ze

32/33 (2014)

plezier in hun werk hebben. Toch is het op dat moment voor de een meer dan voor de ander een uitgemaakte zaak dat dit de gewenste toekomst is. De neven hebben duidelijk afgebakende taken. Barry is verantwoordelijk voor de zomerbloementak van het bedrijf, Raymond voor de vasteplantentak en Marco onderhoudt alle gewassen onder meer via gewasbescherming. Zo lopen ze elkaar niet voor de voeten. De neven zijn ook niet van het gestructureerde werkoverleg. Het komt bij de neven vooral aan op elkaar aanvoelen en aanvullen. Overlappende bedrijfszaken komen tijdens lunch of tijdens het werk aan de orde. Wanneer ze dan toch voor een beslissing om tafel moeten, dan geldt de meerderheid van stemmen die er altijd is bij drie of vijf aanwezigen. Dit verloopt over het algemeen goed. Soms is er onenigheid, waarin vooralsnog niemand blijft hangen. „De volgende dag is het dan gewoon weer doorgaan op dezelfde voet”, zegt Barry.

De eigendomsstructuur is geregeld in de commanditaire vennootschap (cv) waar de neven financieel in het bedrijf groeien. Een constructie waarmee een kapitaalintensief tuinbouwbedrijf is over te dragen aan de volgende generatie. Dit is niet op deze wijze over te dragen aan derden en de drie neven hadden een soortgelijk bedrijf niet kunnen beginnen als ze van nul af aan hadden moeten beginnen. Of de vaders blij zijn dat het bedrijf in de familie blijft, krijgen de neven niet rechtstreeks te horen. Uit veel andere dingen is dat wel op te maken. „Complimenten zitten niet zo in onze vaders genen. Wij zijn daar iets beter in, ook naar het personeel toe”, meldt Marco. De bedrijfscultuur is onveranderd nu een nieuwe generatie aan het roer is. De sfeer is zo informeel dat personeel als het ware ook als familie wordt beschouwd. Drie van de vijf vaste personeelsleden maken beide generaties mee. Niet voor iedereen is het makkelijk geweest dat de nieuwe generatie een eigen stempel op het bedrijf wil drukken. „Zoals wij het willen, zo gebeurt het ook. Daar zijn we nooit van afgeweken. Uiteraard zonder oog te verliezen voor goede argumenten vanuit het personeel”, vertelt Barry. 32/33 (2014)

Jenny, de partner van Marco, is als enige direct aan het bedrijf verbonden. Ze doet een deel van boekhouding, maar bemoeit zich verder niet met bedrijfsbeslissingen. Die invloed hebben andere partners ook officieel niet. De behoefte is er ook niet. „In privésfeer komt het bedrijf niet uitgebreid aan de orde. Dat is zo ontstaan. Wij hebben daar geen duidelijke afspraken over gemaakt of iets over op papier gezet”, licht Marco toe. De scheiding tussen privé en bedrijf is echter flinterdun dat ook de meningen van partners, hoe klein ook, van invloed kunnen zijn. „Maar alleen als wij ons kunnen vinden in het punt dat wordt gemaakt”, aldus Barry.

De chemie tussen de neven vinden Barry en Marco moeilijk in woorden uit te drukken. Als sterk bindende factoren noemen ze: lol in het werk, de inzet en de gedrevenheid. En de grote vergevingsgezindheid, ook al vindt Barry daar ook een keerzijde aan zitten. „Op fouten rekenen we elkaar niet af, maar kan wel eens geld kosten. Deze risico’s nemen we voor lief. Risico’s zijn we sowieso gewend met een seizoensgebonden product dat sterk afhankelijk is van het weer.” Van de kwetsbare bedrijfsvoering ligt de een meer wakker dan de ander, maar vertroebelt tot dusver niet het gezamenlijk bedrijfsdoel: een goed kwalitatief product leveren, waaraan afhankelijk van het product een strategie van een tot vier jaar wordt gekoppeld. De neven laten zich in ieder geval niet leiden door de waan van de dag. De neven zouden deze verstandhouding niet kunnen opbouwen met personen buiten de familie. „We weten dat we wellicht niet de besten zijn in het werk dat we doen. Daar draait het echter voor ons niet om. We gaan met ons bedrijf niet voor het onderste uit de kan. Met een goede boterham zijn we al dik tevreden”, benadrukt Barry.

zal de huidige bedrijfsvoering onmogelijk maken. Hierop inspelen zou betekenen uit de grond gaan telen van vaste planten. Deze ontwikkeling volgen ze wel op de voet, zeker met Marco als voorzitter van de landelijk gewascommissie. De neven zullen echter niet het voortouw in deze noviteit nemen, ondanks dat het zwaard van Damocles boven hun hoofden hangt. „Nee, op tempexbakken gaan telen op water voor een oppervlakte van 4 ha is te risicovol. Jammer, want het bespaart wel enorm veel wieden”, geint Marco. Barry voelt ook weinig voor te risicovol ondernemen: „Of het dan einde bedrijf is, durf ik niet te zeggen. Wij zullen haalbare creatieve alternatieven de revue laten passeren, maar daarin moeten we wel lol hebben. Zodra dat er niet meer is, kun je beter stoppen. Het familiebedrijf is onze passie en ons leven, maar dat heeft wel een grens.” <

B Gebr. van Ruiten te Lisse De neven Barry, Marco en

nemen. Marco en Raymond draaien dan

Hoe de toekomst van het zomerbedrijf eruit gaat zien, is niet geheel in handen van de huidige eigenaars. Plannen van de gemeente, bijvoorbeeld geen kerende grondbewerkingen meer mogen toepassen,

’Volgende generatie treedt mi Door passie voor het vak verwerven de vier zonen van Henk van Holstein een -

De directie bestaat alleen uit familieleden. Volgens Leo zijn de taken prima verdeeld. Hijzelf doet de algemene zaken en voert daarom namens het bedrijf meestal het woord naar de buitenwacht. „We voelen elkaar goed aan met hetzelfde doel voor ogen. Voor mij en mijn broers is dat natuurlijk gegroeid; talenten en interesses kwamen gaandeweg naar boven. Mijn zoons hebben veel meer door opleidingen talenten ontwikkeld die het bedrijf iets te bieden hebben”, schetst Leo. Volgens hem heeft dat

sterk te maken met de ontwikkeling die het gerberabedrijf in De Lier in ruim zeven decennia heeft doorgemaakt. Van een puur teeltbedrijf naar een gespecialiseerd bedrijf dat zijn continuïteit moet hebben van grotendeels eigen innovatieve rassen waar de markt om vraagt.

In goede harmonie Een modern glastuinbouwbedrijf moet tegenwoordig van vele markten thuis zijn. Foto: peter van leth

olstein Flowers hanteert een platte organisatievorm. Met onder de directie een middenkader met daar weer onder uitvoerend personeel. De afstanden naar het middenkader zijn kort en transparant. Het middenkader doet ook productiewerk, zodat de contacten met het productiepersoneel kort worden gehouden. „Alleen op papier komen de verschillende lagen van de organisatie naar voren. Op de bedrijfsvloer worden die echter veel minder ervaren”, meent Leo van Holstein.

32/33 (2014)

nder automatisch toe’ Daar zijn ze het bij Holstein Flowers over eens. Dit vergt ontwikkelen of aantrekken van benodigde vaardigheden. Ze zijn blij dat dit binnen de familie is te realiseren. „Personen met dezelfde bloedgroep zijn gezamenlijk tot meer in staat dan wanneer er derden bij zijn betrokken. Belangrijke voorwaarde is dan wel dat goede afspraken zijn te maken en iedereen in zijn waarde wordt gelaten”, oordeelt Leo. De directie komt daarom wekelijks bij elkaar zonder een dicht afgebakende agenda. „Bij deze overleggen kijken we niet op de klok. Alles passeert de revue in een open overlegstructuur. Het gaat er soms heftig aan toe, maar dat houdt iedereen scherp. Er is zowel oog voor individuele keuzes als gezamenlijke compromissen. Die coulance en felheid zie ik toch minder uit de verf komen bij compagnons aan tafel.” Mooi vindt Leo om te zien hoe de inbreng van de nieuwe generatie is. Aan de ene kant zijn zij nog wat terughoudend en op de achtergrond, maar tegelijkertijd vol enthousiaste gedrevenheid. „Die frisheid herkenen mijn broers en ik van onze beginjaren. Daar wordt alle ruimte aan gegeven, omdat het stimuleert en niet afstompt. Zo versterken we elkaar”, meldt Leo.

Sparren met deskundigen De valkuil van een familiebedrijf vindt Leo dat voor de lieve vrede er een te gemoedelijke sfeer ontstaat, waar de angst bestaat dat men elkaar niet scherp houdt. Met de kans dat de continuïteit van het bedrijf gevaar loopt. Dat is bij Holstein Flowers niet aan de orde, mede omdat het bedrijf regelmatig blijft sparren met onafhankelijke deskundigen of de bedrijfsactiviteiten nog wel op koers liggen. Zo raken de grote lijnen van de bedrijfsstrategie in breder verband niet op de achtergrond. „Het is goed continu de vinger aan de pols te houden en je af te vragen: waar willen we heen, waarop moeten we ons dan richten en wat moet erbij gehaald worden om ons doel te bereiken? Dit lukt vooralsnog prima en in goede harmonie binnen familieverband. Maar als het noodzakelijk is expertise van buiten het bedrijf binnen te halen dan zullen we niet schromen om dat te doen. Dat hoeft natuurlijk niet direct 32/33 (2014)

door iemand vast aan te nemen. Dat kan ook op tijdelijke basis zijn”, zegt Leo.

Familieprotocol Holstein Flowers hanteert een familieprotocol. „Het is bedoeld als een raamwerk waarop is terug te vallen, maar is niet sterk dicht getimmerd met allerlei afspraken. Het is goed afspraken aan papier toe te vertrouwen, maar niet tot in detail. Het familieprotocol is zo opgesteld dat het zo min mogelijk hoeft te worden geraadpleegd. Het is in ieder geval nog nooit uit de kast gekomen, omdat conflicten zijn voorgevallen. Daarentegen draagt het zeker bij om de bedrijfscontinuïteit te waarborgen”, meldt Leo. Wat betreft overdracht zijn enkele situaties in het familieprotocol uitgewerkt. Bovendien wordt vooralsnog een leeftijd van 65 gehanteerd waarop directieleden beginnen met hun terugtrekkingsproces. „Niet om uit beeld te geraken, maar om er voor te waken dat de directie niet te zwaar wordt”, legt Leo uit. In het familieprotocol staan ook afspraken waaraan functies dienen te voldoen. Wanneer op een bepaald werkgebied met bijkomende verantwoordelijkheden vaardigheden tekort schieten dan zal dat door de verantwoordelijke in kwestie dienen te worden bijgespijkerd via bijscholing. De eigendomsconstructie komt niet in het familieprotocol aan de orde, die ligt vast in de bedrijfsvorm die is gekozen. Van lieverlee hebben de vier broers binnen de firma hun eigen aandelen opgebouwd. Zo is ook de opbouw geregeld van nieuwe toetredende familieleden. Mocht een broer uittreden dan blijven de aandelen binnen het bedrijf. Daar staat uiteraard een vergoeding tegenover. Ook bij de aandelenconstructie staat de bedrijfscontinuïteit voorop.

Aan de keukentafel Over het reilen en zeilen van het bedrijf worden de overige familieleden bij wijze van spreken aan de keukentafel bijgepraat. En dan nog alleen op hoofdlijnen. Partners worden niet uitgesloten om een functie binnen het bedrijf te bekleden, maar zijn daar zelf zeer terughoudend in. Wel is in het familieprotocol vastgelegd dat partners geen

B Holstein Flowers te De Lier de vier broers Willem, Leo,

Hans (2010) en Paul (2014), de zonen van Leo.

1974 samen over te stappen op het telen

invloed kunnen uitoefenen op bedrijfsbeslissingen. Verder beschrijft het protocol duidelijk wat de criteria zijn voor toetreding van partners tot het bedrijf en welke opvattingen er zijn over bedrijfsoverdracht.

Niet moeten, maar mogen De bedrijfsdeur voor andere zoons en dochters dan Paul en Hans staat altijd open. Als ze de competenties en motivatie hebben en ze kunnen van meerwaarde zijn voor het bedrijf, zijn ze van harte welkom. Op korte termijn is echter geen verdere uitbreiding van de directie aan de orde. „Door de kapitaalsintensiteit van glastuinbouwbedrijven wordt het bovendien lastiger voor de volgende generatie om te beslissen toe te treden. De huidige economische tegenwind in de glastuinbouw is ook niet bepaald uitnodigend om een carrière in de sector te beginnen”, oordeelt Leo. Dus een volgende generatie treedt om meerdere redenen zijns inziens minder automatisch toe tot een familiebedrijf in de glastuinbouw. „Als echter daartoe toch wordt besloten, dan is er veelal de onvoorwaardelijke steun van de familie door dik en dun. Steun die bij toetredende compagnons veel minder vanzelfsprekend is”, denkt Leo. ■

Foto: Peter van Leth

eerst, soms het gezin’

roers verschillen. Zo ook Charl en Jack Goossens. Meewerken op het bedrijf van hun ouders doen ze allebei. Alleen raakt Charl er enthousiaster van dan Jack. Voor de een is het zijn passie, de ander ervaart het over het algemeen als veel eentonig productiewerk. Charl begint in 1988 als 19-jarige zijn loopbaan binnen het bedrijf. Jack kiest voor een studie bedrijfskunde aan de Erasmusuniversiteit met als doel bankier te worden. Daar slaagt hij ook in en gaat als manager aan de slag bij de Rabobank. Wanneer Charl in 1995 zijn hulp inroept voor het opstellen van

een businessplan ter voorbereiding van de bedrijfsovername, krijgt Jack een jaar onbetaald verlof om zijn broer te assisteren. Niet wetende dat hij de deur bij de bank definitief achter zich dicht heeft getrokken. Met specialisatie in de teelt van laurieren realiseren de broers bij het schrijven van het businessplan dat er nog een wereld te winnen valt. Het is een on-Nederlandse teelt die tien jaar duurt wil er geld mee te verdienen zijn. Dus niet voor iedereen weggelegd, terwijl Gova begin jaren negentig er al een aardige naam mee aan het opbouwen is. „Om laurier als sierplant op de markt te brengen

en niet alleen als kruidenplant hebben wij pionierswerk verricht. Een voorsprong waarin we veel potentie zagen als we daarin nog verder gingen specialiseren”, vertelt Charl. Hiervan raakt Jack ook overtuigd. Zo sterk zelfs dat hij de plannen samen met zijn broer wil gaan uitvoeren. „Bij het schrijven van het businessplan merkte ik dat de opzet aansloot bij mijn interesses en ambities en had ik niet het gevoel dat er twee kapiteins op het schip zouden komen te staan. Het ondernemersbloed bleek toch weer te kruipen waar het niet gaan kan”, verwoordt Jack. Charl gaat zich richten op de teelt en 32/33 (2014)

B Gova te Nispen

machinepark, Jack op de verkoop en de ict. Gezamenlijk voeren ze het personeelsbeleid. De verrassende switch van Jack bespreken de broers uiteraard met hun ouders die er alle vertrouwen in hebben. In 1998 doen ze afstand van het bedrijf.

Voorbereid op overname De ouders Harry en Nelly zijn al vroegtijdig begonnen met nadenken over de bedrijfsovername door hun zonen. In de jaren tachtig, negentig kopen ze her en der in de gemeente gronden aan waarvan ze weten dat ze die kunnen uitruilen bij een geplande ruilverkaveling. Als die is afgerond, krijgen zij de beschikking over circa 25 ha grond, ongeveer precies doormidden gespleten door de weg waaraan hun bedrijf ligt. Prima uitgangspunt voor een bedrijf voor twee of drie zonen gezamenlijk, Charl en Jack hebben ook nog een broer Ard, of voor zonen apart met tegenover elkaar liggende bedrijven. Charl en Jack besluiten gezamenlijk de gehele bedrijfsoppervlakte te benutten. Een stap die Charl niet overwogen zou hebben met een partner: „Het gaat te ver om te zeggen dat wij elkaar blindelings vertrouwen, maar het vertrouwen in Jack is wel vele malen groter dan ik zou hebben in welke partner dan ook. De band van broers is daardoor nooit te vervangen. We hebben soms geen of weinig woorden nodig om elkaar te begrijpen.” „Ik zie het als een bedrijf voeren tussen broers op huwelijkse voorwaarden. Ze zijn afhankelijk van elkaar”, vult Jack aan.

Het bedrijf gaat over tegen een marktconforme prijs. „Natuurlijk hebben onze ouders bij de prijszetting niet het onderste uit de kan bedongen, maar ze hebben het wel benaderd als een zakelijke, transparante transactie”, licht Jack toe. Een deal waarmee iedereen tevreden is. Geen enkel kind wordt enorm bevoordeeld, de ouders krijgen de oudedagvoorziening waar ze recht op hebben, Jack en Charl kunnen een goede bedrijfsstart maken en wellicht nog wel het belangrijkste: de zeggenschap van 32/33 (2014)

het nieuwe bedrijf komt in handen van de nieuwe generatie. „Geen zeggenschap wil nog niet zeggen geen betrokkenheid meer bij het bedrijf”, benadrukt Charl. Nelly krijgt 2% van beslissingsbevoegdheid binnen het stichtingsadministratiekantoor. De broers hebben ieder 49% beslissingsbevoegdheid. Voor deze bedrijfsvorm is gekozen omdat in geval van conflicten de stem van moeder doorslaggevend is. Wanneer Nelly er niet meer toe in staat is, denken de broers geen scheidsrechter meer nodig te hebben. Dat heeft bijna 20 jaar constructieve samenwerking zonder conflict wel uitgewezen. „In het begin wist niemand hoe onze samenwerking zou uitpakken. Nu weten we wel dat die tegen een stoot kan”, typeert Charl. Deze wijze van overdracht willen Charl en Jack ook hanteren, wanneer zij de scepter overdragen aan een eventuele volgende generatie. „Het is de gezondste manier om het bedrijf toe te vertrouwen aan de nieuwe generatie”, oordelen de broers. Zover is het nog lang niet. Wel gaan ze de komende 10 jaar goed nadenken hoe ze in de 10 jaar daarop willen gaan afbouwen. Dan is wel duidelijk of kinderen belangstelling hebben en nog belangrijker: de capaciteiten.

Geen conflict wil niet zeggen dat de broers continu op dezelfde golflengte zitten. In bijzijn van personeel zal de een echter niet op de stoel van de ander gaan zitten. Ze spreken elkaar persoonlijk erop aan als ze constateren of vinden dat iets verkeerd (dreigt) te lopen of dat er iets beter kan. „In alle openheid en harmonie valt daar voor beiden altijd iets van te leren”, meent Jack. „Dat zal ik dus minder snel hebben met een partner”, stelt Charl nogmaals. Verder voeren ze goed overleg met hun management en hebben ze gezorgd dat onder het personeel er zowel een back-up is voor Charl als Jack. Zodat ze onbezorgd op vakantie kunnen of zich even terug kunnen trekken als dat gewenst of gewild is. Want voor beide broers is het bedrijf hun lust en hun leven, maar er is in hun ogen ook meer in het leven. Charl bijvoorbeeld is gemeenteraadslid en oud-bestuurslid van

laurier 3 ha glas, 20 ha grond Gova wordt in 1931 opgericht door Charles Goossens sr. als -

naar minder energie-intensieve teelten. In 1979 is begonnen met de kweek van

kentiapalm, ieder voor 50%. In 1998

volledig overgeschakeld en gespecialiseerd in de teelt van laurieren.

een bewonersplatform en Jack zit in de Raad van Commissarissen van FloraHolland. En een punt waarover Charl en Jack het eveneens roerend eens zijn, is dat hun partners geen rol in het bedrijf hebben. Dat hebben ze ook vastgelegd. Wat dat betreft scheiden ze privé en bedrijf heel duidelijk. „Onze partners hebben geen bedrijfsverantwoordelijkheden. Dit lijkt wellicht overdreven en ver doorgevoerd, maar werkt wel het prettigst. Daarmee zijn bedrijfszaken bij thuiskomst ook letterlijk buiten de deur en worden ze niet aan de keukentafel nog eens voortgezet”, meldt Charl. „In alle overige situaties hangt het van de situatie af of het gezin of het bedrijf de boventoon voert. Deze scheiding is niet in beton te gieten”, verduidelijkt Jack.

Jack en Charl krijgen beiden een salaris en als het bedrijf verkocht wordt krijgt ieder de helft van de opbrengst. Ze denken niet in termen van eigendom. Persoonlijk hechten ze ook niet al te veel waarde aan voortzetting van het familiebedrijf. „Onze kinderen mogen maar hoeven het bedrijf niet voort te zetten. Als ze er voor kiezen, verdienen ze er wel er, net als wij nu, een eigen kijk op.” Ook daarin zijn de broers gelijkgestemd. ■

Keuring gastoevoer naar ketel en WKK is verplicht Glastuinders moeten hun ketels en WKK’s ten minste eenmaal per vier jaar -

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

van het land hebben we hierover geen meldingen van telers gekregen.” Hetzelfde artikel schrijft volgens Meis voor dat gasgestookte installaties, zoals ketels en WKK’s, minimaal één keer per vier jaar moeten worden geïnspecteerd. „Dat is wél bekend bij telers. En uit controles van de omgevingsdienst blijkt ook dat telers hun stookinstallaties keurig binnen de voorgeschreven termijn laten inspecteren. Daarbij laten ze ook de bijbehorende regelapparatuur opnieuw afstellen en wordt ook de rookgasafvoer geïnspecteerd.” De brandstoftoevoer was volgens Meis tot voor kort echter geen punt van inspectie. „Wat we zien, is dat de ODH dit punt nu echter wel prominent laat terugkomen bij een bedrijfscontrole.”

Foto: Gerdien de nooy

e afgelopen maanden liepen glastuinders in de gemeenten Westland, Midden-Delfland, Leidschendam-Voorburg en PijnackerNootdorp er al tegenaan: de Omgevingsdienst Haaglanden (ODH) wees hun er op dat zij de gastoevoer naar hun ketel en/of WKK moeten laten inspecteren. Dat is een wettelijke verplichting. Veel telers keken daar van op omdat de milieudienst hun daar niet eerder op had aangesproken. De ODH, actief in de greenport Westland-Oostland, is tot nu toe de enige milieudienst die dit milieuvoorschrift – artikel 3.7m uit de ministeriële regeling bij het Activiteitenbesluit – momenteel handhaaft, stelt milieudeskundige Guus Meis van LTO Glaskracht Nederland. „Uit andere delen

Behalve de ketel en/of WKK zelf, moet ook de gastoevoer naar deze stookinstallaties minimaal te inspecteren, buiten de kas moet de leiding daarvoor deels worden opgegraven.

De keuringen van ketels, WKK’s en de gastoevoer moeten worden uitgevoerd door installatieen inspectiebedrijven die werken volgens de richtlijnen van Stichting Certificatie Inspectie en Onderhoud Stookinstallaties (SCIOS). Dat is sinds 2010 opgenomen in het Activiteitenbesluit. Het keuren van de gastoevoer werd vóór 1992 door de energiebedrijven gedaan. Zij controleerden of de gasleiding volgens de regels was aangelegd en deugdelijk werd onderhouden. Na 1992 verdwenen die onderhoudscontroles, totdat de overheid achttien jaar later besloot alsnog een verplichte keuring in te voeren. Met de handhaving daarvan is vorig jaar gestart, tot nu toe alleen in de regio Haaglanden. Voor de keuringen hanteert SCIOS per werkgebied – ook wel scope genoemd – een raamwerk van richtlijnen waaraan de installatieen inspectiebedrijven zich moeten houden. „Scope 3 en 4 hebben betrekking op de gasgestookte installaties, scope 7 betreft de gastoevoer daarnaartoe. Dit onderdeel van de keuring komt er nu dus bij en zal een teler extra geld gaan kosten, omdat daarvoor een voor scope 7 opgeleide monteur nodig is”, aldus Meis. Installatie- en inspectiebedrijven merken sinds vorig jaar dat steeds meer telers, met name in de regio Haaglanden, hun gastoevoer laten inspecteren. „Volgens ons weten veel telers ook best dat die inspectie periodiek moet gebeuren”, zegt Pleun Romein, EuroVisa-inspecteur bij Thermeta Service in Wateringen. „Is de gasleiding namelijk nog niet geïnspecteerd, dan moeten wij daar vanuit het SCIOS expliciet melding van maken in ons inspectierapport van ketel en/ of WKK. Wij wijzen de teler daar dan ook 32/33 (2014)

Column Mening

’Eens per vier jaar: eerder mag, maar moet niet’

op. De ene teler laat de inspectie dan direct uitvoeren, terwijl de andere teler wacht totdat de milieu-inspecteur langskomt.”

Offertes Meis adviseert telers om voor de inspectie van de gastoevoer offertes op te vragen bij verschillende installatie- of inspectiebedrijven. „Bij zo’n inspectie moet namelijk een minimaal aantal inspectiepunten worden nagelopen om de keuring ’SCIOS-geldig’ te maken. Het Activiteitenbesluit schrijft echter geen maximum aantal inspectiepunten voor. Iedere inspecteur heeft daardoor de vrijheid om meer werkzaamheden uit te voeren in het kader van de keuring. Dat mag. Een bedrijf dat alleen de minimale werkzaamheden uitvoert, zal doorgaans goedkoper zijn dan een bedrijf dat daarnaast nog extra werkzaamheden uitvoert.” De keuringskosten zijn volgens Meis ook afhankelijk van de bedrijfssituatie. „Moet een gasleiding volledig worden opgegraven om een inspectie mogelijk te maken? Of zijn er ’proefsleufjes’ waardoor dat niet nodig is? Ligt de leiding onder asfalt, ver van de weg af? Of zijn er nog andere factoren waarmee rekening moet worden gehouden?”

van de te inspecteren gasleiding. Romein bevestigt dat er prijsverschillen bestaan tussen de verschillende installatieen inspectiebedrijven. „Wij houden ons aan de SCIOS-richtlijnen, maar zullen een teler daarnaast adviseren goed onderhoud te laten plegen aan zijn brandstoftoevoerleiding en deze geregeld te laten inspecteren. Het gaat over je eigen veiligheid en die van anderen. Ben je daar onachtzaam in, dan kan dat gevaar opleveren. Je hebt als teler ook een zorgplicht voor je omgeving.”

Schoorstenen Vanuit het oogpunt van veiligheid en goede werking vindt LTO Glaskracht Nederland een keuringsplicht met betrekking tot ketels, WKK’s en gastoevoer een goede zaak. Wel heeft de brancheorganisatie er bij SCIOS op aangedrongen erop toe te zien dat de keuringseisen reëel blijven en duidelijk zijn voor de installatie-eigenaren. „Wij willen namelijk niet dat er ook scopes komen voor bijvoorbeeld de certificering van schoorstenen of iets dergelijks. Telers hebben al met genoeg regels te maken.” <

In het kort Opgraven

■

Thermeta-inspecteur Romein zegt de leiding op bepaalde punten te laten opgraven zodat een visuele inspectie mogelijk is. „Er alleen maar druk op zetten zodat je kunt zien of de leiding niet lekt, vinden wij onvoldoende. Dat zegt niets over de conditie van de leiding.” Het bedrijf hanteert daarom een tarief dat mede gebaseerd is op de lengte, zowel boven- als ondergronds, 32/33 (2014)

’Je wordt creatief als je minder t

foto: Gerdien de nooy

cvanderzwet@hortipoint.nl

„Het gaat goed. Ik werk met een prima team mensen. De laatste jaren is er een hoop gebeurd, maar de wonden lijken te zijn geheeld. Ik merk dat ik hier goed op mijn plek zit. Deze sector is niet nieuw voor mij, maar ik zit nu dichter bij mijn vak. Bij FloraHolland had ik een leidinggevende functie en nu ben ik meer met marketing bezig. Ik ben onderdeel van de club. Logisch ook. Bloemenbureau Holland is de laatste jaren zo compact geworden.”

„Statutair ben ik directeur, maar in de praktijk ben ik gewoon Marc. Ik wil hier niet de directeur uithangen, al ontkom je er natuurlijk soms niet aan. Op mijn kaartje staat overigens algemeen manager, dat klinkt iets minder zwaar. Maar nogmaals, zo voel ik het niet. We zijn samen een team.”

„Ik zoek vooral de samenwerking op met andere partijen. Zo ben ik nu bijvoorbeeld in gesprek met de VGB en FloraHolland hoe we gezamenlijk consumentenonderzoek kunnen uitvoeren. Ook met de Belgische promotieorganisatie VLAM overleg ik hoe wel elkaar kunnen versterken. Ik geloof sterk in Europese samenwerking en wil mij daar de komende jaren voor inzetten.”

„Als Bloemenbureau Holland kunnen wij nu eenmaal niet alles meer doen. Dat is de nieuwe werkelijkheid. Wij richten ons op een aantal landen, maar Europa is natuur-

32/33 (2014)32/33 (2014)

te besteden hebt’ lijk veel groter. Door met elkaar samen te werken, krijg je een groter bereik. In de kernlanden hebben we eigen mensen zitten, die veel kennis hebben van het land en daar makkelijk contacten kunnen leggen. Op dit moment werken er negen mensen in Nederland en vier in het buitenland.”

Onlangs ook iemand in het Ver„We huurden daar altijd al iemand in op parttime contractbasis, maar besloten is om daar een eigen medewerker fulltime te stationeren. Dan kan je pas echt de diepte in. Hiermee volgen we het model dat we ook in Frankrijk en Duitsland toepassen. Zij vervult een brugfunctie tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Zij praat met de media daar, met afzetorganisaties en andere clubs die voor de sierteeltsector van belang zijn. Wij halen op deze manier kennis in huis van het land en de consument aldaar. De reikwijdte van de campagnes wordt op deze manier vergroot.”

„Er zijn duidelijk afspraken gemaakt over wat we als Bloemenbureau Holland wel en niet meer doen. We richten ons nu op vier kernlanden: Nederland, Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk. Daar houden we ons aan vast. Ik vind dat we in die vier landen goed aanwezig zijn. We doen het slim; je wordt creatief als je minder te besteden hebt. In plaats van zomaar extra media in te kopen, kiezen we liever voor een aansprekende en prikkelende boodschap waarover wordt gesproken. We zoeken naar de juiste woorden en beelden waar media en anderen op inhaken, zonder dat we advertenties hoeven te plaatsen. We stellen ons ook altijd de vraag: is het deze euro waard? Ik denk dat Bloemenbureau Holland wel iets terughoudender is geworden met geld uitgeven. We moeten ook wel.”

„Voorheen communiceerde Bloemenbureau Holland dat bloemen en planten 32/33 (2014)

uit Nederland kwamen. Dat doen we niet meer. We hebben dit jaar € 8,4 miljoen te besteden en dat geld is afkomstig van leden van FloraHolland. Die leden komen niet alleen uit Nederland, vandaar. Daarnaast, en eigenlijk nog belangrijker, merken we dat de boodschap verder draagt als je er geen landenafzender aanhangt. Er gaan meer deuren voor je open.”

„Ja, de campagne Lievelingsbloem en Woonplant van de maand worden voor de helft gesubsidieerd door de EU. Dat betekent dat we over een periode van drie jaar zo’n zeven miljoen euro erbij hebben gekregen. De mogelijkheid voor subsidie houden we goed in de gaten, maar het heeft niet alleen maar voordelen. Het kost ook tijd en geld om de aanvraag in te dienen en doorlopend aan de EU-voorwaarden te blijven voldoen. Voor een campagne van onder de € 200.000 is het bijvoorbeeld al niet rendabel om zo’n traject op te starten. Het is dus niet alleen maar euforie. Maar uiteindelijk ontvang je natuurlijk wel meer geld om de boodschap te verspreiden. En welke marketeer wil dat nu niet?”

ren. We willen zo’n drie à vier prikacties per jaar doen. Die acties bedenken we niet een paar dagen van tevoren; die zitten allang in de pijplijn.”

,,We hebben de meerjarige campagnes, zoals Lievelingsbloem en Woonplant van de maand. In 2015 komt er een nieuwe, langdurige campagne voor outdoor planten. Met deze campagnes willen we de bloemen en planten continu tussen de oren krijgen van de consument. Dat is onze missie; daar houdt iedereen zich mee bezig. Daarnaast hebben we natuurlijk ook nog de bloemen- en plantensites in de vier kernlanden. Die content gaat altijd door. Ook via Facebook zoeken we de conversatie op met de consument. De rol van de sociale media wordt groter. Het is de mix van de verschillende kanalen die de campagnes krachtig maakt.”

„Ik ben in gesprek met de VGB, maar niet over de promotieheffing. Dat is ook meer een bestuurskwestie. Deze taak heb ik niet meegekregen. Ik wil mooie, effectieve, aansprekende consumentencampagnes ontwikkelen. Dat is mijn opdracht.”

„We staan niet meer op beurzen en houden ons niet meer bezig met productspecifieke promotie. Met dat laatste houdt FloraHolland zich bezig. De taakverdeling is duidelijk aanwezig en werkt goed. We zitten met elkaar om de tafel en houden elkaar op de hoogte welke promotieacties er aan zitten te komen. Wij toetsen of de timing klopt en welke kwekers we bij een eventuele actie kunnen betrekken. Als oud-FloraHolland man spreek je elkaar makkelijk aan. Het is een groot voordeel dat we ook samen op dezelfde etage zitten. De lijnen zijn kort.”

„We hadden een paar mooie prikacties dit jaar, bijvoorbeeld de Valentijncampagne. In Parijs hebben we 1.500 emergency cases opgehangen met daarin een rode roos. Op Franse nationale televisiestations hebben we hiermee meer dan anderhalf miljoen kijkers bereikt en dat is natuurlijk fantastisch. Ik merk dat de media onze acties makkelijk oppakken. Bloemen en planten zijn ’likeble’. Wij zijn geen commerciële partij; wij proberen alleen maar het gebruik van bloemen en planten te stimule-

„We hebben een ondernemersplatform waar zeven kwekers in zitten. We komen vijf keer per jaar bij elkaar en toetsen onze activiteiten aan deze groep. We willen samenwerken en zichtbaar zijn; telers financieren Bloemenbureau Holland tenslotte. Natuurlijk willen de kwekers zoveel mogelijk hun eigen product terug zien, maar dat is niet onze missie. Wij doen enkel generieke consumentenpromotie. De wereld is veranderd; we hebben duidelijke keuzes moeten maken.” <

Minder aanvoer en iets betere prijzen in juli Juli gaat de boeken in als zeer warm. Over de hele linie was er minder aanvoer ten opzichte van 2013. Het resulteerde in een gemiddeld iets hogere prijs in het algemeen. De snijbloemenomzet steeg met 10,7% ten opzichte van vorig jaar. Bij tuinplanten daalde de omzet met 9,7% en bij kamerplanten met 0,1%.

e maand juli komt in de top 10 terecht van warmste julimaanden sinds 1901. Juli had, net als in 2013, 23 veildagen. Ondanks het warme weer was er bij snijbloemen totaal 4,6% minder aanvoer ten opzichte van 2013. Bij de kamerplanten was de aanvoer 5,3% minder en

Simone van Tol

Tabel. Omzet FloraHolland-veilingen juli 2014

(Aanvoer x 1.000 stuks en omzet x € 1.000 ) Snijbloemen

Omzet

% Toe-/afname* Aanvoer

% Toe-/afname* Prijs ’14 Prijs ’13

bij tuinplanten 12,8%. De prijzen waren gemiddeld iets hoger. De omzet bij snijbloemen steeg met 10,7% ten opzichte van vorig jaar. Bij tuinplanten daalde de omzet met 9,7% en bij kamerplanten met 0,1%.

Iets betere prijzen voor bloemen Gemiddeld brachten de snijbloemen 2,5 cent meer op. Voor een troschrysant werd 2,3 cent en voor een pluizer 4,8 cent meer betaald. Opvallend was de stijging van het aantal gladiolen met 22,8% ten opzichte van 2013 toen het seizoen door het weer veel later begon. Bij hydrangea was de aanvoerstijging 24,1%, maar de prijs bleef gemiddeld hetzelfde als vorig jaar. Lelie en lisianthus deden het ook goed. Lelie bracht gemiddeld 8,5 cent meer op bij een 3,9% lagere aanvoer. Bij lisianthus was dat 7,5 cent bij een aanvoerstijging van 1,2%. Van roos werd 3% minder aangevoerd en steeg de gemiddelde prijs met 0,8 cent.

Lagere verkoop en omzet planten

Snijbloemen totaal

Kamerplanten

Omzet

Kamerplanten totaal

€ 96.519

Tuinplanten

Omzet

Tuinplanten totaal Totaal

€ 139.522

10,7%

779.996

% Toe-/afname* Aanvoer

-0,1%

64.740

-4,6%

€ 0,179

€ 0,154

% Toe-/afname* Prijs ’14 Prijs ’13

-5,3%

€ 1,491

€ 1,413

%Toe-/afname* Aanvoer % Toe-/afname* Prijs ’14 Prijs ’13

€ 19.835

-9,7%

18.071

-12,8%

€ 1,098

€ 1,060

€ 255.876

4,6%

862.807

-4,8%

€ 0,297

€ 0,270

De totale kamerplantenprijs was in juli gemiddeld 8 cent hoger. Van phalaenopsis kwamen er 2,8% minder en steeg de prijs met 2,2 cent licht. Bij kalanchoë en ficus daalden ook de aantallen en lag de gemiddelde prijs iets hoger dan vorig jaar. Bij kalanchoë scheelde dat bijna 10 cent en bij ficus 47 cent. Potrozen werden met 5,7% meer verkocht maar leverden gemiddeld 2,1 cent in. Chrysant deed het iets beter. Met een lichte aanvoerstijging van 3,3% bracht een plant gemiddeld 8,1 cent meer op. De prijs van anthurium kwam verder onder druk te staan en leverde 24 cent in op de gemiddelde prijs van juli 2013.

Minder perkgoed lagere prijzen De grootste productgroep binnen de tuinplanten op dit moment is hydrangea. In juli werd daarvan 1,5% meer aangevoerd vergeleken met vorig jaar. De prijs lag daardoor 30,5 cent lager. Lavendula laat een heel ander beeld zien dan vorig jaar. Doordat het seizoen veel eerder begon, was er in juli 38% minder aanvoer dan in 2013. Daardoor lag de gemiddelde prijs nu 27,4 cent hoger. Van platycodon kwamen er 9,6% minder stuks en steeg de prijs met 21,5 cent. < 32/33 (2014)

M K Groene planten

'%&'

'%&(

'%&)

'%&'

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

(% '* '% &*

Bloeiende planten '%&(

'%&'

'%&)

&+%

&,%

&*%

&+%

&(%

'& '' '( ') '* '+ ', '- '. (% (& (' (( () lZZ`

&'% &&% &%%

De middenprijs in week 30 bleef op 17 cent staan. Week 31 plust 3 cent tot 20 cent. Dat is 5 cent meer dan in dezelfde week in 2013.

'%&)

&)% &(% &'% &&% &%%

'%&(

&*%

&)%

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

Snijbloemen

.% -%

'& '' '( ') '* '+ ', '- '. (% (& (' (( () lZZ`

Zowel in week 30 als in week 31 blijft de middenprijs op € 1. In 2013 scoorden beide weken 96 cent.

'& '' '( ') '* '+ ', '- '. (% (& (' (( () lZZ`

Week 30 moest nog 3 cent prijsgeven tot 104 cent. Week 31 doorbreekt de prijsdaling met een stijging van 1 cent tot € 1,05.

Dico Drost:

’Werken is leuk, maar er is gelukkig meer in het leven’ Bedrijf: www.dicodrost.com Veiling: Aalsmeer Week: 31

Maandag „Op de veiling staan 3.576 veilingkarren en 727 deense karren. Bij veel bloeiende planten is het warme weekend te herkennen. Desondanks ligt het prijsniveau een stukje hoger dan vorige week. Buiten is het extreem slecht weer. Code geel. Op Schiphol is er veel vertraging. De klimaatverandering zorgt voor steeds extremer weer. Deze verandering heeft ook consequenties voor de verkoop van bloemen en planten.”

Dinsdag „Vandaag staan er 3.829 veilingkarren en 847 deense karren met planten. De kwaliteit verschilt enorm met gisteren. Prijzen zijn hier en daar iets hoger, maar we zitten nog duidelijk in de zomer. Zodra de inkoopkeur groter wordt, zakken prijzen snel. De eerste gaulteria’s verschijnen, de herfst is in aantocht. De middag breng ik achter mijn computer door.”

Woensdag „Met 3.621 veilingkarren en 777 deense karren is het veilen om 9.20 uur klaar. Qua prijsvorming is het niet geheel te volgen. De markt wordt steeds wisselvalliger. In de middag een bespreking met Robert Ossevoort van DaVinc3i. Hij is actief voor de organisatie DaVinc3i en begeleidt innovatieve projecten met onder andere studenten van de Wageningen 32/33 (2014)

UR Glastuinbouw en bedrijven. We zijn het erover eens dat als we over tien jaar weer bij elkaar zouden zitten de sector er heel anders uitziet.”

Donderdag „Er is een storing voor KOA-kopers. Hierdoor wordt er ook niet begonnen met het fysiek veilen. Uiteindelijk beginnen we om 7.25 uur met het veilen van 3.090 veilingkarren en 609 deense karren. Over het algemeen is het prijsniveau weer iets hoger als de dag ervoor. Al vroeg is de inkoop klaar. De middag werk ik verder aan het project dat ik woensdag besproken heb met Robert.”

Vrijdag „Meestal stelt de vrijdag niet veel voor qua aanvoer van planten. Er zijn 2.505 veilingkarren en 456 deense karren. Om 8.20 uur was het veilen klaar. Zelf heb ik weinig te kopen en is het de moeite niet om te gaan, maar ik wil er zijn voor de klanten. Ik heb nog een hele dag voor me om mijn assortimentslijst te actualiseren en de administratie bij te werken. Als ik vandaag alles afmaak, heb ik het hele weekend vrij. We zijn bezig met de babykamer. Als alles goed gaat, verwachten we in december onze baby. Werken is leuk, maar er is gelukkig meer in het leven.”

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jacco van der Hoeven

Snijbloemen Snijbloemen beter gewaardeerd 150

125

100

Prijs index

Aanvoer index

In week 31 zijn in vergelijking met een jaar eerder alle snijbloemen uit de top 20 beter of gelijk gewaardeerd. De gemiddelde prijs steeg 4 cent en kwam hiermee uit op € 0,19. Het aantal verkochte stuks lag op +2,1%, ofwel er was 4 miljoen stuks meer aanvoer. De snijbloemenomzet kwam uit op +29,7%. De middenprijs van grootbloemige roos lag 4 cent hoger, de aanvoer was 5% meer. Troschrysant won zelfs een stuiver, het

aanbod kromp licht. Ondanks de aanvoertoename van 4% deed grootbloemige gerbera het stukken beter dan vorig jaar en bracht 6 cent meer op. Oriëntals plusten 15 cent in prijs, het aanbod daalde met 3%. De aanvoer van alstroemeria groeide met bijna 4%, de prijs kwam een stuiver hoger uit dan in 2013. Het enige product uit de top 20 dat in middenprijs gelijk bleef was de zonnebloem; het aanbod daalde licht met 1,6%.

Kamerplanten Een hogere prijs bij iets meer stuks 200

150

100

Prijs index

Aanvoer index

Het aantal verkochte stuks kamerplanten is ruim 1% gestegen in week 31 vergeleken met 2013. De middenprijs per stuk lag 6,5% hoger en kwam uit op € 1,47. Op twee producten na zien we in de hele top 15 een prijsstijging terugkomen. Kalanchoë is ook deze week een stijger in prijs per stuk met bijna 14% bij een daling in het aanbod van ruim 7%. Phalaenopsis haalde 12% meer omzet. De middenprijs lag 37 cent hoger en

de aanvoer kromp met 0,8%. De aanvoer van potroos nam aanzienlijk af met 18%, de prijs won 4 cent. De middenprijs van anthurium zakte met 6 cent bij een aanbodstijging van ruim 10%. Ook dracaena moest in prijs inleveren. De aanvoer lag daarentegen wel 22% hoger. De aanvoer van begonia groeide met 24% en de middenprijs steeg met 8 cent. In week 31 ligt de totale kamerplantenomzet 7,8% hoger dan in dezelfde week vorig jaar.

Tuinplanten Minder tuinplanten tegen hogere prijzen 200

150

100

26 Aanvoer index

In week 31 steeg de prijsindex bij de tuinplanten weer boven de 100 punten en kwam uit op +8%. De gemiddelde prijs lag 9 cent hoger dan in 2013. Het aantal verkochte stuks lag echter onder het niveau van 2013 met ruim -4%. Deze week is tuinhydrangea in omzet weer koploper, maar bij een aanvoerdaling van 18% moest tevens de prijs inleveren met enkele dubbeltjes. Lavendel noteert de grootste omzetdaling, maar ziet in week 31 bij 40% min-

der verkochte stuks de middenprijs bijna 19% stijgen. Hebe noteerde met +11 cent ook een hogere middenprijs. De aangevoerde stuks stegen heel fors met 82%. Platycodon stond op de vierde positie en wordt 28 cent per stuk beter gewaardeerd bij een kleiner aanbod. Seizoensproduct gentiana stond op positie vijf en liet een gelijk beeld als in 2013 zien. De totaalomzet bij de tuinplanten ligt 3,6% boven het niveau van week 31 in 2013.

Prijs index

32/33 (2014)

Nederland

Over de toonbank

Roelofarendsveen

Carlo Volwater

’Hollandse producten zijn beter van kwaliteit’ is, heeft ook zo zijn voordelen. Dan kom je ook weer eens aan andere dingen toe, bijvoorbeeld opruimen.”

Hoe gaan de verkopen? FOTO: CINDY VAN DER ZWT

„We richten ons op het middensegment en dat is afgelopen jaren redelijk goed door bljiven lopen. Het is wel zo dat we meer moeten doen voor hetzelfde geld; het gaat allemaal niet vanzelf. We zitten op een goede locatie, midden in het centrum. Dat scheelt. Klanten kunnen bijna niet om de winkel heen.” Naam: Carlo Volwater Locatie: Roelofarendsveen Sortiment: 60% bloemen, 35% planten, 5% overige artikelen Specialiteit: Rouw- en bruidswerk en boeketten Aantal medewerkers: geen, runt winkel met vrouw

Hier tegenover verkoopt de supermarkt bloemen... „Inderdaad, maar daar hebben we niet heel veel last van. Over het algemeen staat daar niet onze kwaliteit. Ze hebben wel eens aanbiedingen, en daar kan ik niet tegenop. Die houd ik dus wel in de gaten.”

Waar koopt u uw handel in? U bent gewoon open in de zomer? „Ik ga in de zomer niet dicht, maar we doen het wel wat rustiger aan. Zo sluiten wij onze winkel op maandag en op de koopavond. Het is rustiger in de winkel in de zomerperiode, dus dit kunnen we nu wel doen. Dat het rustig

Standpunt

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

Hoe digitaal bent u? „Totaal niet digitaal. We hebben geen site. Ik vind dat klanten de winkel in moet komen. Daar kunnen ze tenminste zien wat ze kopen. Ik ben echt van de winkel, het klantencontact vind ik hartstikke leuk. Via de site boeketten verkopen, dat is trouwens ook helemaal niet zo makkelijk. We zijn lid van Fleurop en daar krijgen we regelmatig bestellingen van binnen. De regel is dat van het bestelde boeket minimaal 80% van de bloemen overeen moet komen, de rest is vrije keus. Maar ook dat valt niet altijd mee.”

Heeft u een advies voor telers? „Ik hoop dat ze door blijven gaan. De prijzen zijn momenteel wel goed, vind ik. Ik merk wel dat telers stoppen; sommige producten zie ik niet meer. Neem nou een mooie Hollandse solidago, die is nauwelijks meer te krijgen. Ik ben altijd wel op zoek naar Hollandse producten; import verkoop ik bijna niet. Ik vind die kwaliteit toch minder. Soms kom je er niet onderuit, bijvoorbeeld bij de korte roosjes. Maar als er keus is, ga ik absoluut voor het Nederlandse product.”

’Grensoverschrijdende regie in Nederlandse tuinbouw nodig’

Bernhard Nanninga, Agrado

„Ik rijd elke dag naar de groothandel. Ik koop in hier in Roelofarendsveen en in Aalsmeer. Ik heb altijd op de klok in Bleiswijk ingekocht, maar ik moest het van de dokter rustiger aan doen. Dat vond ik best erg; de klok was echt mijn ding. De spanning of je iets wel of niet had, dat mis ik

echt. Bij de groothandel is het niet spannend; daar heb je het altijd.”

e Nederlandse tuinbouwsector komt steeds meer in de schaduw van concurrerende landen. Kennis en techniek om te telen worden al volop geëxporteerd. Ik zie echter hoe de Nederlandse tuinbouw blijft navelstaren en verdeeld is. Een stevige en gerichte krachtenbundeling ontbreekt om elders in de wereld kansen waar te nemen. Het zijn de kassenbouwers, installateurs en teeltvoorlichters die over de grenzen gaan, ieder voor zich. De voor het eerst georganiseerde beurs Greentech is in dit kader een goed initiatief om de focus op het internationale speelveld te richten. De beurs heeft volgens mij een goede potentie.

32/33 (2014)

Ook de Flower Trials en Vegetable Trials lijken een uitstekende manier om internationaal publiek te voorzien in hun behoeften. Ik heb beide beurzen bezocht, maar miste de synergie. De versnippering blijft onze grootste vijand. Goed beschouwd zijn wij het meest innovatieve tuinbouwland ter wereld, maar laten wij na onze krachten te bundelen vanuit de internationale kansen. Het is de hoogste tijd dat de handen ineen worden geslagen in het belang van een blijvend sterke Nederlandse tuinbouw. Ik wil een sterk Nederlands podium zien zowel in Nederland als in de doellanden waar we zaken willen doen. Daarvoor moeten alle neuzen

dezelfde kant op en het lef aanwezig zijn om over de eigen schaduw heen te springen. Mijn voorstel zou zijn om techniek, kennis, uitgangsmateriaal en productie in één overkoepelend platform te bundelen en Nederland in de internationale schijnwerpers te zetten en de interactie te zoeken met buitenlandse stakeholders. Dit zijn niet de tuinders op het platteland van opkomende landen maar investeerders en overheden die hun tuinbouw willen ontwikkelen. Hier ligt de echte pull en dus kansen en ik zie de mogelijkheden. Er mist echter regie in de sector en dit zal de Nederlandse tuinbouw steeds meer opbreken.

„De kwaliteit is absoluut niet minder en ik heb het idee dat er meer langere lengtes zijn”, oordeelt inkoper Manfred de Grauw over het aanbod enkelbloemige freesia bij FloraHolland. Stefan de Roos, inkoper bij Premier & Blenheim, stelt dat de kwaliteit per kweker nog behoorlijk kan verschillen. Herman Barnhoorn, inkoper bij Hilverda De Boer, is het daarmee eens. „Als inkoper moet je nog altijd ’s ochtends door de aanvoer lopen om deze van de verschillende kwekers goed te kunnen beoordelen”, is zijn ervaring. „Wij hebben in freesia’s veel daghandel. Alleen om vroeg in de box te kunnen beginnen en voor speciale dagen kopen we direct in.”

Foto: De GrAAF vAn Der ZAnDe

Iets lagere prijs voor enkelbloemige freesia

Tot en met juni dit jaar lag de aanvoer van enkelbloemige freesia’s bij FloraHolland fractioneel lager dan vorig jaar. De achterstand van 4% na het eerste kwartaal is daarmee bijna ingelopen. In de zomermaanden wordt op minder aanbod gerekend. Vorig jaar waren de resultaten in juli en augustus erg slecht. „Het is nog te vroeg voor conclusies”, vindt Erik Bok van kwekerij De Heufkens in Poederoijen. Marinus Hofland van Hofland Freesia in Maasdijk is ondanks de mindere prijzen positief tot nu toe. Tot en maart was de achterstand 1 cent op een gemiddelde van 18 cent. Tot en met juni is die achterstand er nog steeds bij een middenprijs van 17 cent,

„Enkel of dubbel, dat maakt voor onze klanten niet uit, als de prijs maar acceptabel is”, meldt Milko

Portier van Bouquetnet over de retailmarkt voor freesia’s. Manfred de Grauw, inkoper bij OZ

hetzelfde prijsniveau als in de eerste helft van 2012. Dankzij de relatief zachte winter zijn de energiekosten binnen de perken gebleven en dat komt ten goede aan het rendement.

Vernieuwing trager Met de krimp van het aantal freesiatelers en veredelingsactiviteiten, voltrekt de vernieuwing van het assortiment in een trager tempo. „ Het is wel redelijk, de hoofdkleuren zijn goed vertegenwoordigd”, oordeelt De Grauw. Hij geeft ook aan dat door het geslonken prijsverschil tussen dubbele en enkelbloemige freesia’s, de uitwisselbaarheid is verbeterd. „Als er geen enkele oranje is, volstaat de dubbele

Export meldt een ander beeld. „We hebben klanten die de meerwaarde van dubbele freesia’s willen betalen.” Inkoper Stefan de Roos van Premier & Blenheim herkent dat. „Voorwaarde is wel dat de kwaliteit constant is. Dat wordt gelukkig steeds beter.”

Foto: De GrAAF vAn Der ZAnDe

De aanvoer van dubbele freesia’s lag na het eerste kwartaal met 24,4 miljoen stelen 17% hoger dan vorig jaar en na het tweede 13%, op 54 miljoen stuks. De middenprijs stokte tot en met maart op 19 cent, 4 cent minder dan in 2013 en tot en met juni op 18 cent. Dat was 2 cent minder dan vorig jaar. Het prijsverschil tussen enkele en dubbele freesia's is daarmee gemiddeld geslonken tot 1 cent. De Grauw en De Roos

Orangina meestal wel”, noemt hij als voorbeeld. De witte Ambiance lijkt een solide plek te hebben in het aanbod en van de gele Maya wordt een hogere aanvoer verwacht als alternatief voor Dukaat. „Zwaarder en mooier”, oordeelt Hofland over de pluspunten van Maya. Bij de rustiger vernieuwing van het assortiment is het tekenend voor de freesiamarkt dat er steeds meer afzetconcepten ontstaan. Hofland komt met Freesia Finest op de markt, waarmee net als met andere concepten op een hoger segment en grotere herkenbaarheid in de keten wordt gemikt. „Onderscheid wordt steeds belangrijker”, vindt Hofland. ■

vinden dat de rijpheid goed in de gaten moet worden gehouden. „Telers geven als stadium 2 tot 3 aan. Dat moet dan ook echt zo zijn. En stuur goede foto’s mee, liefst actuele.” Voor het segment van Bouquetnet wil Portier juist mooie, rauwe freesia’s. „Maar zeker geen verschillen”, voegt hij toe. De Roos vindt het assortiment nog onevenwichtig en mist bij de dubbele freesia’s goede, blauwe cultivars. Veredelaars hebben daar hoop op en zoeken in het dubbele segment vooral naar productievere rassen, zoals de gele Soleil. Daarvan steeg de aanvoer dit jaar met 27%, de witte Volante klom 30% in aantallen. Deze toenames verklaren een groot deel van de stijging van dubbele freesia’s dit jaar. ■ 32/33 (2014)

Resultaat met ornithogalum nog ongewis

„Als we ze in de voorraad zetten, lopen ze lekker weg. Maar de vraag is op jaarbasis zeker niet meer geworden”, weet inkoper Ronald Rauxloh van Hamifleurs over de markt voor ornithogalum. „Als de prijs gaat zakken, dan kunnen we behoorlijke aantallen kwijt”, vult inkoper Gersom Wegman van OZ Export aan. Maarten van der Meer, inkoper bij Premier & Blenheim: „Ornithogalum hebben we best goed verkocht naar landen als Denemarken en Zweden. Maar het lijkt erop dat ze er een beetje op zijn uitgekeken.”

Vorig jaar was er zowel in het importaanbod als van Nederlandse ornithogalum een lichte krimp bij de vestigingen van FloraHolland. De buitenlandse aanvoer zakte met 4% tot 32,3 miljoen stelen. Daarvoor werd met 20 cent hetzelfde betaald als in 2012,

maar dat was 3 cent meer dan in 2011. Het Nederlandse aanbod zakt in 2013 met 2% tot 3,5 miljoen stelen. Daarvoor werd met 22 cent ook hetzelfde betaald als in 2012 en dat was 2 cent meer dan in 2011. „Er is structureel te veel aanbod in de piek van het Nederlandse aanvoerseizoen. De prijsvorming is onvoldoende, het is geen teelt waar ik enthousiast van kan worden”, meldt Geert Jacobs van Gebr. Jacobs in Oploo over de afgelopen jaren. Tot en met juni kromp het importaanbod met 9% tot 21 miljoen stelen en die gingen voor dezelfde prijs van 21 cent weg als vorig jaar. Het Nederlandse aanbod liep tot en met juni nog achter en de middenprijs 1 centje voor op 15 cent. „De Spaanse orni’s die nu worden aangevoerd zijn mooi”, verwijst Van der Meer naar het aanbod van J.M. van Berkel in Hillegom. Jacobs vindt het een goede

Foto: De GraaF van Der ZanDe

ontwikkeling dat Van Berkel met de teelt in Spanje vervroeging, en daarmee ook spreiding, van het aanbod nastreeft. Maar volgens Sjaak van Berkel vallen de resultaten tegen, ook in het inmiddels derde jaar waarin in Spanje wordt geteeld. „Het heeft veel haken en ogen en het transport is duur”, zegt hij.

Assortiment In het assortiment ornithogalum is weinig vernieuwing. De meer pluimvormig bloeiende thyrsoides heeft op jaarbasis bij FloraHolland een aandeel van circa 44% met zo’n zes verschillende

rassen. Die werden in 2013 uiteenlopend betaald, van gemiddeld 8 cent voor Mount Fuji tot 29 cent voor Goblin. Ornithogalum saundersiae, met een bolvormiger bloeiwijze, had een aandeel van 33% en een middenprijs van 26 cent. Deze wordt in Nederland geteeld en ook nog wel arabicum genoemd. Het aandeel van de oranje tot gele dubiums is zo'n 23%, met wel 15 verschillende cultivars en een prijsrange van 14 tot 29 cent. „Zoveel soorten hebben we echt niet nodig”, vindt Rauxloh. In Israël wordt nog wel ornithogalum veredeld, elders in wereld nauwelijks. ■

Marktacties Promotie Balkon- en terrasplanten 2014: verbena en lantana Woonplant van de maand augustus: echeveria Woonplant van de maand september: calathea Tuinplant van de maand augustus: groot fruit, appel, peer, kers Tuinplant van de maand september: skimmia PurE Seasonal Flowers augustus: tanacetum PurE Seasonal Flowers september: physalis 6 okt Een tien voor de juf. Een jaarlijks terugkerend geefmoment voor bloemen en planten door kinderen en ouders aan de leerkracht. Zie ook: www.een10voordejuf.nl

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland In de Bloemenagenda 2014 staan twaalf bloemen, gesorteerd op het seizoen waarin ze verkrijgbaar zijn en wanneer ze actueel zijn in de perceptie van de consument. De agenda vertelt het verhaal van de bloem, biedt inspiratie en bijzondere beelden. De consument vindt de bloem in de agenda op Mooiwatbloemendoen.nl

28 juli - 7 sep: zonnebloem 1 sep - 12 okt: chrysant 13 okt - 9 nov: orchidee 10 nov - 7 dec: lisianthus 1 dec - 28 dec: amaryllis

Bloemendagen 15 aug Maria Hemelvaart (Bel, Dui, Fra, Ita, Oos, Pol, Zwi) 25 aug Summer Bank Holiday (GB) 1 sep Eerste schooldag (Rus, Pol) 14 sep Ziekendag (Bel, Ned) 21 sep Dank-, boete- en gebedsdag (Zwi) 25 sep Dank-je-wel Dag (Dui) 27 sep Nationale Feestdag van de Franstalige gemeenschap (Bel) 27 sep Dag van de klant (Bel) 1 okt Nationale Vergeet-ze-niet-dag (Ned) 2 okt Grootoudersdag (GB, Ita, Spa) 31 okt Halloween (Bel, Dui, Fra, GB, Ned) 1 nov Allerheiligen (Ned, Bel, Spa, Pol, Ita, Dui) 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

32/33 (2014)

Analyse bloeiende planten

’Scherpe prijzen niet alleen voor discounters’ Wie zijn uw klanten in Duitsland? „Onze grootste Duitse klant is de Aldi. We doen vooral snijbloemen, maar we verkopen er sinds kort ook potplanten. Qua bloemen zijn rozen het belangrijkst, daarna tulpen en gemengde boeketten. Onze boeketten plannen we steeds vaker voor de langere termijn, zodat we vaste prijzen kunnen afspreken met kwekers. We maken met kwekers ook afspraken voor de gehele productie.”

Die kwekers krijgen vast ’geen cent te veel’… „Dat klopt, maar dat heeft niets te maken met het feit dat onze grootste Duitse klant de Aldi is. We doen in Frankrijk bijvoorbeeld zaken met Carrefour, en daar gaat het precies hetzelfde: onderhandelingen op het scherpst van de snede. De duurdere supermarkten betalen uiteindelijk meer, maar stellen ook hogere eisen. Aan zaken als service, concepten en verpakkingen.”

Is het voor kwekers interessant? „Dat is het zeker. Het werkt goed in gesprekken met externe financiers als je de hele productie al op voorhand hebt verkocht. Bovendien kopen wij op zo’n moment voor een vaste prijs, ook als de prijzen inzakken. We stellen echter wel eisen aan deze samenwerking. We beoordelen de kwekers duidelijk op hun prestaties en service, met behulp van de performance-indicatoren die we ook voor ons bedrijf gebruiken.”

„De concurrentie is hard, ondanks dat vorig jaar Ciccolella en Florimex zijn weggevallen. Het is niet een marktsegment dat je er even bij doet. Je moet er op ingespeeld zijn en enorme volumes kunnen verwerken in korte tijd.”

Roots for Moods Met het concept Roots for Moods kan de retail het verhaal achter de plant communiceren. „Steeds meer supermarkten, bouwmarkten en tuincentra in heel Europa boeken hier leuke resultaten mee en vragen naar meer”, zegt Barendse. Hoewel het totaalconcept, dus complete tafels met banieren, receptenboekjes en kruidenzakjes, nog geen 10% van de markt uitmaakt, gaat er wel een steeds groter deel weg met al-

leen het gezamenlijke steeketiket dat verwijst naar de website.

Vernieuwing Ook KP Holland is positief gestemd over het seizoen. Walter Gunneweg: „Voor ons heeft de introductie van twee nieuwe soorten – de Siam Supreme en de Siam Splash - een positieve impuls gegeven. Ze hebben opvallende bloemkleuren en een verbeterde doorbloei. Beide zijn enthousiast ontvangen door de handel.” Veel handelaren nemen bij warmte gas terug met curcuma. Terwijl dat volgens telers helemaal niet nodig is. „De tropische plant kan juist heel goed tegen het zomerweer; hij bloeit sneller en maakt dus meer en eerder nieuwe bloemen aan. Als de exporteur dat al niet weet, dan bereikt die boodschap de consument natuurlijk nooit”, zegt Gunneweg. Bij FleuraMetz is de vraag naar curcuma in de zomermaanden matig. Wim Scheffers: „Als buitenplant heeft die last van het late tuingoed en als kamerplant van de concurrentie van de orchidee. Het zit dus van twee kanten in de knel. Het warme weer helpt ook niet mee.” Peter Snels van Vida Verde is blij met de uitbreiding in kleuren de afgelopen tijd. „Kwekers dragen er zeker aan bij dat het assortiment verrassend blijft”, zegt hij. ■

& &%%

&#,%%

&#+%% %

&#*%% &#)%% &#(%%

+%%

&#'%%

„Recht is recht en krom is krom, dat is typisch Duits. Als je tussen 15.00 en 17.00 uur moet leveren, kun je niet om 17.05 uur komen. Ik vind het prettig zakendoen in Duitsland. Je hoort wel eens dat je wordt afgeblaft, maar daar merk ik niets van. Dat hangt ook van jezelf af. Als je doet wat je afspreekt, is er geen probleem.”

&#&%%

Duitsers, harde zakenpartners?

&#%%% .%% '%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

-%%

Verkochte aantallen x duizend

Is er veel concurrentie in de Duitse discount?

Het gekrompen aanbod sluit volgens telers beter aan op de veranderde vraag. De vraag naar grote maten liep de afgelopen tijd fors terug, wat ertoe leidde dat veel kwekers schakelden naar kleinere maten. Vooral van potmaat 19, die voorheen min of meer de standaardmaat was, is er dit jaar beduidend minder. Emiel Barendse van BK Plant in Honselersdijk: „We hebben er gezamenlijk alles aan gedaan om de markt beter in evenwicht te krijgen. Met gerichte inzet op potmaten, verbetering van het assortiment en de verdere uitrol van het concept Roots for Moods, dat we nu alleen nog direct verhandelen. De prijsvorming is daardoor verbeterd, maar ondanks de kleinere aantallen en alle verdere inspanningen nog steeds niet op een aanvaardbaar niveau.”

Jan-Paul Rijke:

Curcuma presteerde het eerste halfjaar een stuk beter dan voorgaande jaren. Vooral de kleinere aantallen en een betere aan-

Bedrijf: Green Partners Functie: commercieel directeur Belangrijkste afzetlanden: Duitsland, Frankrijk, Scandinavië, UK, Ierland Inkoop: 80% direct van kwekers, 20% op de klok Aantal medewerkers: 100 vaste en 250 flexwerkers

Curcuma in de lift

Foto: vAkblAD voor DE bloEmistErij

Exporteur over Duitsland

Verkochte aantallen en middenprijzen curcuma op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013. 32/33 (2014)

Afzetzaken Foto: Fleuroselect

Analyse tuinplanten

Meeloper salvia kwam verrassend uit de bus Salvia is in de ogen van velen een onopvallende middenmoter in het assortiment vasteplanten. Meer consumentgerichte

Foto: VAkblAd Voor de bloemisterij

nieuwe kleurtjes en planttypes in het salvia-assortiment, maar dat maakt het nog geen product dat echt opvalt bij de consument." Bedrijf: Takii Aanleiding: Cannova Bronze Scarlet F1 wint FleuroStar 2014/15

Keukenhof Award

De tuinplant Salvia nemorosa is in de plantenhandel geen opvallend product. Veel kwekerijen van vaste planten bieden wel salvia’s aan, maar een echte ’salviaspecialist’ is er niet. Ook planteninkopers voor tuincentra kijken niet speciaal naar salvia om. Desondanks maakt het product al sinds jaar en dag vast onderdeel uit van ieders assortiment vaste planten. „Salvia loopt mee met de andere vaste planten”, aldus Jos Jagers van Intratuin Groencentrum. „Het is in dat sortiment een van de middenmoters. Dat het al zo lang deel uitmaakt van het pakket is aan de ene kant een kracht: de plant is relatief bekend bij de consument. Aan de andere kant is dat misschien ook een zwakte bij een groep consumenten die zich liever laten verrassen door nieuwe producten. Er zijn wel wat

Volgens teler Rick van Woudenberg van Van Woudenberg Tuinplanten in Zevenhuizen (ZH) kan salvia wel degelijk vernieuwend zijn. „Onze Salvia Caradonna won dit voorjaar nog de Consumenten Award van alle vaste planten op de Keukenhof. Ons verraste dat ook, want het is een kopbloeiend, langgerekt ras. Zulke eigenschappen spreken de tussenhandel niet aan. De meeste salvia’s in de markt worden zo compact mogelijk gekweekt. Maar als je dus gaat vragen wat de consument mooi vindt...” In de statistieken van FloraHolland valt op dat door de jaren aanzienlijke verschillen in aanbod van de diverse potmaten bestaat. Blijkbaar vindt elk jaar een ander deel van de salvia-afzet zijn weg via de bloemenveiling. „Ten opzichte van voorgaande jaren, kunnen we wel concluderen dat de prijsvorming in 2013 slecht was”, aldus Jacco van der Hoeven van FloraHolland. „Dit jaar verbetert de middenprijs, maar de niveau’s van 2012 worden gemiddeld nog niet gehaald.”...■

^_h ^ X c

&#+%%

&#)%%

&#'%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

&#%%%

Verkochte stelenx duizend

&#-%%

Verkochte aantallen en middenprijzen tuinplant salvia op de FloraHollandveilingen van 2009 tot en met 2013. 32/33 (2014)

Blij met de prijs? „Ja, zeker. Het is voor ons een heel belangrijke prijs omdat Cannova door een breed panel van mensen uit de sierteelt is beoordeeld en benoemd tot meest interessante noviteit binnen de pot- en perkplanten. Zelf waren we al overtuigd van de kwaliteit van het product en als dat dan bevestigd wordt door andere partijen dan zijn we daar absoluut tevreden mee. Het helpt ons Cannova meer aandacht te geven.”

Wat is er zo bijzonder aan Bronze Scarlet? „De jury heeft de planten beoordeeld op het wow-effect op het moment van verkoop. Van deze Cannova heeft het mooie, donkere blad al veel sierwaarde en dit in combinatie met de felrode bloemen maakt de plant heel uniek. Daarnaast wordt Canna normaal twee tot drie meter lang. Cannova is compacter en geschikt voor borders of in een pot op de patio. Daarnaast is de Cannova-serie veredeld en geselecteerd onder Nederlandse omstandigheden. Van oorsprong komt Canna uit een subtropisch klimaat en doet ze het in Noordwest-Europa minder goed in koelere zomers. Cannova doet het wel goed in een milder klimaat. Dit zie je niet aan de buitenkant en daarom hebben we een marketingconcept voor Cannova ontwikkeld om het product te onderscheiden.”

Wat gaat u doen met de prijs? „De prijs levert sowieso veel publiciteit op. Met Fleuroselect gaan we een marketingplan schrijven om het product verder in de keten bekend te maken. We hebben al goede kwekers die de plant gaan kweken, dus de basis is er. We hebben wel gemerkt dat Cannova verderop in de keten bekendheid nodig heeft. We willen de schakels tussen consument en kweker bereiken.”

Is Fleuroselect een belangrijke organisatie voor u?

'#%%% (

Harm Custers

„Het is voor ons een belangrijke organisatie omdat Fleuroselect het gezamenlijk belang dient van veredelaars en vermeerderaars. Namelijk om producten die beter zijn dan gemiddeld de aandacht te geven die ze verdienen. Plus het is een fantastische gelegenheid om te netwerken.”

Recent was de conventie. Goede week gehad? „Ja, absoluut. Vorig jaar waren Sakata en Takii samen gastheer in Denemarken. We konden zo onze producten en bedrijven laten zien. Dit jaar hebben we ook een veredelingsbedrijf, mooie tuinen en een onderzoeksinstituut in Engeland bezocht. Ja, de conventie was zeker interessant en nuttig. Ik heb veel geleerd, gezien en veel mensen gesproken en mocht ook nog een mooie prijs in ontvangst nemen.”

Baard met orchideeën -

et begon allemaal met de zomermailing van Mirakuleus. Dit merkenbureau gebruikte de hippe bloemenbaard in haar mailing, waarin zij de verssector erop attent maakte dat Mirakuleus in de zomermaanden gratis nadenkt over merken in de verssector. Maarten Huisman van Sion raakte geïnspireerd door deze mailing. Na een zoektocht op internet bleek dat er nog geen orchideeënbaard op de gevoelige plaat was vastgelegd. Huisman vond dat hier verandering in moest komen. Mirakuleus en Sion sloegen de handen ineen en een spontane twitteractie volgde. Binnen een paar dagen waren er zes harige mannen bereid gevonden om hun baard met orchideeën te laten versieren. Jean-Paul Schaddé van Dooren van FloraHolland (links op de foto) was de eerste die op de oproep reageerde. Hij leende zijn volle baard graag uit voor deze actie. „Ik vind het een tof bedrijf en daarom reageerde ik hier positief op. Maar dat het zo’n happening zou worden met fotografen en al, dat wist ik niet van tevoren”, zegt hij voorzichtig, terwijl zijn baard volgehangen wordt met phalaenopsis. Miranda Kester van Mirakuleus schakelde een professionele fotograaf in die alle orchideeënbaarden vastlegde. Wat zij en Sion verder met de beelden gaan doen, dat weet zij nog niet. „Maar we hebben in ieder geval een ontzettend leuke ochtend gehad en het levert weer een hoop extra publiciteit op voor de zomermailing.” <

Cindy van der Zet cvanderzwet@hortipoint.nl

Foto: Wouter Vellekoop

K asgeluiden Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers, Bert Vegter

Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

’Een biologische aanpak zit er dit jaar niet meer in’ Half juni had Van Steekelenburg van wittevlieg er twee weken lang

Stefan van Steekelenburg van Lots of Flowers

met de normale tiendaagse bespuitingen mee. Een ander vak heeft nodig met Vertimec, Silwet, Raptol en NeemAzal. Hier staat een voller

hadden we er de sluipwesp trichogramma in gebracht. Die had de rupsen al stevig onderdrukt.” Sinds zes weken staan de zwavelverdampers weer aan. Dat houdt de meeldauw binnen de perken. Trips,

om de plaag te raken. Dat is toch bepalend voor het succes.” kregen. „In een vak hebben we elke Actara en Oberon. Dit vak kan nu

probleem. Daarom is begin juli twee maal met Proclaim gespoten. Dat heeft goed gewerkt. „In het voorjaar

Plaats: Nieuwerkerk aan den IJssel Teelt: minigerbera onder 7.000 lux Oppervlakte: 38.000 m2

Een biologische aanpak zit er dit jaar niet meer in. Na het gebruik van Vertimec kunnen er vier tot zes weken geen sluipwespen worden ingezet. Des te frappanter is het dat plekken waar veel wittevlieg zat. „Of encarsia is heel taai geworden, of we spuiten niet goed.” Hoewel het best goed loopt, wil Van

over een paar jaar problemen. De intentie is om met de wittevlieg naar nul te gaan. Dan kunnen we in het voorjaar weer biologie uitzetten.”

’Biologie is vaak de kunst van het afwachten’

Maurice Olsthoorn Teeltmanager bij Together2Grow Plaats: Westland Teelt: alstroemeria Oppervlakte: 7,5 ha

Alles loopt goed in de alstroemeriakassen van Together2Grow. De enige plagen waartegen Maurice sen, cicaden en bladrollers. In een streden met Proclaim en de cicaden met Steward. In een andere kas, waar afgelopen jaar de sluipwesp trichogramma is uitgezet, was geen bespuiting tegen rupsen nodig.

spannend met de extreme kastemechter amper terug in de bloemen.” Ook dit jaar wordt jaarrond cucumeris uitgezet, en op de plekken waar

gedaan. Dat durfde ik aan, want op elke tak waar spint zat, zat ook feltiella. Als beloning voor het wachten hebben we veel feltiella teruggekregen en vinden we ook

niet chemisch aan te pakken.” Ook spint is nog even spannend

al jaren niet meer hebben ingezet. Ik had de chemische middelen tegen spint al besteld, maar ik heb ze retour gestuurd. Biologische

ten, maar we hebben er niks tegen

afwachten.”

trips. Dat heeft gewerkt, denkt Olst-

dat dit heeft gewerkt. „De trichogramma zelf is zo klein dat je hem niet terugvindt. Het enige wat je ziet

andere kassen aan het uitzetten.” dan vorig jaar, vooral in de kas waar sluipwesp. De trips is iets opgelopen, met name op de vangplaten. „Het was even

32/33 (2014)

’Dit jaar gaat het met trips écht veel moeilijker’

Arjan van Noordt

hebben we elke week steinernema-

Bedrijfsleider bij Duynplant

maanden geleden heb ik eerst een dat beviel wel. Ik zag daar toen Vorig jaar winter is er best wel

Plaats: De Lier Teelt: cordyline Oppervlakte: 4,2 ha

gedaan worden omdat de gemeente

nagenoeg is weggebleven waardoor denheid constateren dat er op de

sterken van steinernema door midgraskanten langs de openbare weg veel te hoog laat worden. Daar kan dan allerlei ongedierte in gaan zitten. Over hoe het komt dat trips dit jaar

kele keren heb ik een plekje gezien. Dat is toen aangepakt met Flora-

contact met de gemeente opgeno-

’Soms bijna dubbele kosten voor tripsbestrijding’ In week 31 waren er ineens meer volwassen tripsen op de vangplaten en schade van tripslarven in de kopjes van de jonge aanplant. „Dat der veel extra maatregelen de trips

Guido Halbersma

moeizaam. Zeker als je optelt wat telers er allemaal tegen moeten

Adviseur gewasbescherming van Van Iperen, onder andere in chrysant

hebben we het nog niet over de nog Daarnaast is er soms correctie noverspreidt.” Telers hanteren volgens Halbersma steeds vaker meerdere strategieën daard van de derde teeltweek in het

Mineervlieg is beter beheersbaar:

32/33 (2014)

De zin en onzin van een lichtplan voor groeilicht -

Ank van Lier

et opstellen van een belichtingsplan is standaard bij de aanschaf van (extra) belichting door een tuinder. Een dergelijk plan wordt meestal opgesteld door de armaturenleverancier c.q. -fabrikant en zit meestal bij de offerteprijs in. „Het opstellen van een lichtplan is een must bij de aanschaf van nieuwe armaturen”, zegt Pepijn Looijaard van Lights Interaction Agro in Eindhoven. „De leverancier en de teler willen er immers zeker van zijn dat het gewenste lichtniveau wordt bereikt en dat de gelijkmatigheid, de lichtverdeling over het gewas, in orde is. Ofwel: hoeveel armaturen moet ik ophangen om een bepaalde lichthoeveelheid te realiseren en hoe ga ik deze positioneren in de kas?” Dát is volgens Looijaard de vraag waar het om draait bij het opstellen van een lichtplan. Om zo’n plan te kunnen

maken, moet je de beschikking hebben over de fotometrische data van de armaturen en over gespecialiseerde software. Een teler kan een dergelijk plan daarom niet zelf maken. Looijaard zegt telers te kennen die armaturen ophingen zonder dat hier een belichtingsplan aan ten grondslag lag. Dit resulteerde in grote kwaliteitsverschillen en een niet uniform gewas. „Dan is een investering in assimilatielampen dus weggegooid geld. Gelukkig zien steeds meer telers dat in: vooral in deze voor de tuinbouw moeilijke tijd willen ondernemers er zeker van zijn dat iedere euro maximaal rendeert. Het belang van een lichtplan neemt toe.”

Bij het opstellen van een belichtingsplan spelen diverse factoren een rol. Belangrijkste

Mening

’Een belichtingsplan biedt houvast’

is het gewenste lichtniveau: hoeveel licht wil de teler in zijn kas? De meesten hebben hier al een idee over op het moment dat ze aankloppen bij een armaturenleverancier. Verder zijn gegevens nodig over het oppervlak van de betreffende tuin en de kap- en vakmaat. Ook het type gewas is van belang. Daarnaast moet gekeken worden naar de hoeveelheid daglicht die in de kas aanwezig is, net als de horizontale en verticale verdeling van licht in de kas. Dit laatste is te optimaliseren door de armaturen op de juiste afstand van elkaar te hangen. Looijaard: „Overigens checken we bij de oplevering van de armaturen altijd of de theoretisch begrootte hoeveelheid licht overeenkomt met de lichthoeveelheid en -verdeling in de praktijk.” Volgens Nico van der Houwen van Agrolux in Maasdijk is een lichtplan niets meer dan een raster met een x-, y- en z-as. Op de z-as wordt de hoogte – de afstand tussen lamp en gewas – ingetekend, op de x- en de y-as wordt aangegeven wat de afstand tussen de lampen onderling moet zijn. „Uitdaging is om hier de juiste modus in te vinden: je moet een balans vinden tussen de dieptewerking van het licht en een acceptabele lichtverdeling. Dit resulteert onder meer in de keuze voor belichtingsarmaturen van 600, 750 of 1.000 W. Het meest worden armaturen van 1.000 W gebruikt omdat het rendement daarvan het hoogst is.” In de meeste gevallen werkt de belichtingsfabrikant meerdere opties uit. Dit komt onder meer omdat niet altijd sprake is van een lineair verband tussen de fotosynthese en de lichthoeveelheid. „Verhoog je het lichtniveau met 10%, dan heb je bijvoorbeeld ook 10% meer opbrengst”, zegt Looije. „Maar bij 20% meer licht kan de opbrengst32/33 (2014)

Foto: agrolux

Tips voor telers Hoewel het opstellen van een lichtplan dus met name een zaak is van de armaturenleverancier, heeft Looijaard nog wel enkele tips voor telers. „Zorg dat je voor jezelf weet hoeveel licht je in de kas wilt, voordat je contact opneemt met een fabrikant. Dit versnelt het proces. En: vraag offertes aan bij meerdere leveranciers. De ene leverancier en armatuur sluit beter aan bij jouw wensen en bedrijf dan de ander.” Tom Dueck ziet vaak dat telers weinig rekening houden met de hoeveelheid licht van buiten. Ze zetten de groeilampen aan, zonder erbij stil te staan of dat handig is. „Wanneer je aan het begin van de teelt veel licht geeft, bestaat het gevaar dat de plant meer licht gaat vragen in de maanden dat dit niet beschikbaar is. Hierdoor raakt het gewas in onbalans. Kortom: investeren in groeilicht, betekent niet automatisch dat je de lampen ook per definitie aan moet zetten.”

Handig speeltje

verhoging zomaar slechts 15% zijn. Wat is dan wijsheid om te doen? Dat is aan de teler. Daarnaast zijn er natuurlijk verschillen tussen de diverse armaturen, bijvoorbeeld wat betreft hoeveelheid licht die een lamp uitstraalt. Hoe beter de prestaties, hoe hoger het prijskaartje. Door meerdere opties uit te werken, geven we telers hierin een keuze.”

Elektrisch vermogen als leidraad Bij het opstellen van het ’ideale’ belichtingsplan speelt ook het beschikbare elektriciteitsvermogen op een kwekerij een sleutelrol. Assimilatiebelichting slurpt immers energie. „Een teler kan wel een bepaald lichtniveau wensen, maar het benodigde aantal armaturen moet passen binnen de elektriciteitsruimte die hij heeft”, benadrukt Looijaard. „Bij onvoldoende vermogen kan het aanschaffen van een extra WKK een 32/33 (2014)

optie zijn. Maar dat moet wel ’uit’ kunnen.” Van der Houwen heeft de ervaring dat het beschikbare elektriciteitsvermogen doorgaans leidend is bij het investeren in (extra) lampen. Daarnaast ziet hij dat steeds meer telers besluiten WKK-vermogen dat niets oplevert zelf ’op te eten’ door te investeren in (meer) lampen. „Deze tendens is vooral waarneembaar in de groenten, in de sierteelt wordt op dit moment weinig geïnvesteerd in belichting. Simpelweg omdat het geld er niet is. En op een tomatenkwekerij staat zoveel opgesteld vermogen, dat de telers wel móeten investeren.” Tom Dueck, onderzoeker bij Wageningen UR, denkt dat ook het feit dat siertelers minder gebruikmaken van een WKK een reden is dat deze ondernemers minder licht ophangen. „Hierdoor betalen zij dus meer voor elektra waardoor belichting duurder uitpakt.”

Er zijn diverse apps beschikbaar, die telers helpen inzicht te krijgen in het benodigde aantal armaturen om een bepaald lichtniveau te halen. Dit geeft ondernemers een indicatie van de kosten van extra groeilicht. Maar omdat een teler, als hij daadwerkelijk extra groeilicht wil ophangen, toch een lichtplan plus bijbehorende offerte moet laten maken door een leverancier, is een dergelijk app eigenlijk niet meer dan een handig speeltje. „De app is vooral bedoeld om telers inzicht te geven in de investering”, zegt Nico van der Houwen van Agrolux. „En natuurlijk scheelt dat ons ook tijd, aangezien telers vooraf al een beeld hebben van de investeringskosten Dat was vroeger wel eens anders.” <

In het kort Het belang van een lichtplan neemt toe:

Het beschikbare elektriciteitsvermogen

Weinig telers meten luchtkwaliteit in kassen

’Belang luchtkwaliteit nog onvoldoende tussen oren’ -

Ank van Lier

e luchtkwaliteit in tuinbouwkassen is niet altijd optimaal. Verre van dat. De meeste problemen komen door schadelijke gassen, die in de kas worden gebracht door CO2-dosering uit rookgassen van WKK en ketel. Deze rookgassen bevatten onder meer NOx en etheen; stoffen die een negatieve invloed hebben op de gewasgroei, geeft onderzoeker Tom Dueck van Wageningen UR Glastuinbouw aan. „De fotosynthese en groei worden geremd, in extreme gevallen kan sprake zijn van bloemabortie en bladschade. Maar bij het doseren van CO2 met rookgassen komen nog veel meer stoffen mee, die allemaal enig effect kunnen hebben op de gewasontwikkeling. Denk bijvoorbeeld aan aldehydes, benzeen of ethanol. We weten nog niet

Mening

wat de precieze uitwerking hiervan is.” Jolanda Heistek, die werkt als zelfstandig innovatiemanager en voorheen in dienst was van Stichting CropEye, onderschrijft de woorden van Dueck. Zij geeft aan dat ook omgevingsfactoren een rol spelen in de kwaliteit van de kaslucht. „Zo kan een drukke snelweg vlakbij een kas een negatieve invloed hebben op de luchtkwaliteit, net zoals een vrachtwagen die lange tijd staat te draaien op het erf van de buurman.” Volgens Dueck en Heistek kan een slechte luchtkwaliteit de gewasgroei en daarmee de opbrengst met 10 tot 15% reduceren. „Problemen ontstaan vooral in de wintermaanden, in kassen waar weinig wordt geventileerd”, zegt Heistek. „En als het effect zichtbaar is, is het meestal al te laat.”

Telers aan het woord over meten van luchtkwaliteit in hun kassen

Richard van der Lans van Van den Arend Roses in Maasland zette het Air Monitoring Systeem van EMS enkele jaren geleden in

gingen inzetten, maakte

Het meten van de concentraties van schadelijke gassen kan helpen om grip te krijgen op de kwaliteit van de kaslucht. Het meest gebruikte meetsysteem in ons land is het Air Monitoring Systeem, dat het bedrijf Environmental Monitoring Systems (EMS) in Sint Annaland specifiek voor de glastuinbouw ontwikkelde in samenwerking met CropEye. Het systeem maakt de concentratie van een brede range aan gassen – onder meer etheen, NO, NO2 en CO – inzichtelijk. Het betreffende systeem bestaat uit de MAC View-Greenhouse Gas Analyser van EMS en kan op alle klimaatcomputers worden aangesloten. Het totale systeem, inclusief installatie en koppeling met klimaatcomputer, kost zo’n € 25.000. Inmiddels draait het systeem op zeventig bedrijven. Binnen de sierteelt wordt bedoeld systeem onder meer toegepast in schadegevoelige gewassen als phalaenopsis, roos, chrysant en gerbera. Potplantentelers investeren daarentegen minder in dergelijke meetsystemen. „Waarschijnlijk omdat hier vaker zuivere CO2 wordt gedoseerd. Maar de investering in een meetsysteem kan het voor hen ook mogelijk maken om over te stappen naar CO2-dosering via de WKK. Op deze manier kan een teler kosten besparen”, geeft JanKees Boerman van EMS aan.

EMS is niet de enige speler op de markt. Er is daarnaast ook een Amerikaans meetapparaat beschikbaar, dat voornamelijk wordt ingezet voor onderzoekstoepassingen. Dit Teledyne API Model 200E wordt in ons land geleverd door het bedrijf Envicontrol in Zaltbommel dat sinds enkele jaren kasproeven uitvoert met het systeem, dat oorspron32/33 (2014)

Foto: EMS

Er is diverse apparatuur op de markt voor meting van de kasluchtkwaliteit. Die meten heel nauwkeurig, in deeltjes per miljard (ppb). Volgens

kelijk werd ontwikkeld voor het meten van de luchtkwaliteit in de industrie en voor het bewaken van de buitenluchtkwaliteit door de overheid. „De proeven op twee glastuinbouwbedrijven laten echter ook positieve resultaten zien: het systeem helpt telers om hun opbrengst te verhogen. Een van deze klanten regelt al enkele jaren zijn volledige kasklimaat op de resultaten van de API-200E analyzer. We willen het Teledynesysteem graag verder uitrollen binnen de glastuinbouw”, zegt Johan van Lieverlooy van Envicontrol. Het systeem werkt niet met sensoren, maar brengt de concentraties schadelijke gassen met analysers in beeld, aangezien deze volgens Van Lieverlooy minder gevoelig zouden zijn voor vocht en interferentie van andere gassen. Het Teledyne API Model 200E, dat circa € 12.000 kost, meet echter alleen NO en NO2. Om een compleet beeld te krijgen van de luchtkwaliteit kunnen telers daarnaast nog een etheenmeter aanschaffen. Zowel het Teledyne-systeem als het Air Monitoring Systeem kunnen zeer lage concentraties schadelijke gassen meten; iets dat volgens Jolanda Heistek een must is. „Beide systemen meten het aantal deeltjes per miljard (ppb), in plaats van het aantal deeltjes per miljoen. Dat is van essentieel belang, aangezien eerder onderzoek heeft 32/33 (2014)

uitgewezen dat de drempelwaarden van deze schadelijke stoffen zeer laag liggen. De risicogrenswaarde bij langdurige blootstelling ligt voor NOx bij 40 ppb, voor etheen is dat al bij 11 ppb.”

Niet blind varen Dueck en Heistek vinden dat een systeem om de luchtkwaliteit te meten tot de standaard uitrusting van een tuinbouwbedrijf zou moeten horen. „Als teler wil je immers geen productie laten liggen”, zegt Dueck. „En door het monitoren van de luchtkwaliteit en het nemen van de benodigde maatregelen – bijvoorbeeld minder CO2 doseren, zuivere CO2 inkopen, meer ventileren, et cetera – haal je het meeste uit je gewas en kun je mogelijk 5 tot 10% meer opbrengst genereren. Een investering van € 20.000 is dan snel terugverdiend.” Dueck benadrukt wel dat een teler niet blind moet varen op de meetresultaten, maar vooral ook naar de stand van het gewas moet kijken. „In de ene kas kan een bepaalde gasconcentratie wel tot problemen leiden, op een andere tuin is dat niet of nauwelijks het geval. Dat heeft onder meer te maken met de gevoeligheid van het gewas, de manier van telen en het ventilatieregime. Dus: signaleer je, aan de hand van

de metingen, bepaalde afwijkingen, kijk dan allereerst hoe het gewas erbij staat.” In ieder geval is er volgens de betrokkenen nog een wereld te winnen als het om luchtkwaliteit gaat: de meeste telers zijn zich nog onvoldoende bewust van de mogelijke effecten die dit kan hebben. Boerman: „Het is net als bij een brandverzekering: ondernemers zien pas het belang nadat ze brand hebben gehad en daadwerkelijk schade hebben geleden.” CO2 doseren met zo min mogelijk schadelijke gevolgen voor de luchtkwaliteit? Check de lijst met aandachtspunten die werd opgesteld in het kader van het project ’Grenzen voor luchtkwaliteit’ via www.vakbladvoordebloemisterij.nl/luchtkwaliteit. <

In het kort 2

Experiment met mobiel stomen foto: Arno EngEls

De boomtelers Stefan en Thomas Paulsen testen met goed succes al twee jaar het mobiel stomen van hun verbeterpunten, maar stomen is een alternatief voor ontsmetten met het recent verboden middel Basamid. Arno Engels

Het zeil houdt de stoom even in de grond voor een betere ontsmetting.

egin juli was het wederom te zien in Rellingen (Pinneberg, NoordDuitsland) op het bedrijf van Stefan en Thomas Paulsen. Heel langzaam trekt een tractor een stoommachine voort over een perceel. Hete damp wordt in de grond geperst, en een zeil van 20 meter lengte zorgt ervoor dat die stoom minstens tien minuten in de grond blijft, voordat het kan ontsnappen.

Ervaring opdoen „De bodem is nu perfect”, zegt Thomas Paulsen, terwijl zijn broer op de tractor klimt om hem op het rechte pad te houden. Voor het weekend zag Paulsen de weersvoorspelling, het zou niet gaan regenen, en dit perceel was leeg. De kweker belde de verhuurder van de stoommachine, een groenteteler uit Zuid-Duitsland die de machine heeft gebouwd. Met een vrachtwagen is de machine vervoerd voor een week werk bij de broers Paulsen. „Gelukkig kunnen we weer ervaring opdoen met deze ontsmettingsmethode. We doen het nu twee jaar, maar het is nog experimenteren”, aldus de kweker. Het rijden met de machine vergt heel wat geoefen, want de hele combinatie is zo lang dat zelfs recht rijden lastig is. Daarom zijn er vaste sporen aangelegd nadat de grond via ploegen en frezen stoomklaar is gemaakt.

Als de machine van het spoor afroetsjt, kan je hem slecht corrigeren, weten de broers uit ervaring. Hun tractor laten rechtrijden met gps is volgens hen nog toekomst. Voor een goed ontsmettingsresultaat is het volgens Thomas Paulsen belangrijk dat de bovenste 10 cm van de bodem 80°C wordt. „Dat is meer ons gevoel, dan dat het is onderzocht.” Om die 80°C te bereiken had de kweker eerst nog langzamer gereden dan de inmiddels gehanteerde 120 m/uur. Maar dat bleek niet nodig te zijn. Naar het gevoel van de kwekers zit er slechts een klein snelheidsverschil tussen te koud en te heet. Zo werd het bij de geteste maximumsnelheid van 160 m/uur in de bodem 60°C. Te hoge bodemtemperaturen door te langzaam rijden zijn niet wenselijk, denkt Thomas Paulsen. En bij te lage temperaturen duikt onkruid weer makkelijk op. „Bij ons is op zaaibedden die vorig najaar en afgelopen voorjaar zijn gestoomd, vrijwel alleen bos- en haagplantsoen te zien.”

Betere groei De eerste proef met stomen, voorafgaand aan het zaaien van sorbus, liet nog een resultaat zien: het gewas was twee keer groter gegroeid dan in niet-gestoomde grond, en ook de wortels zagen er beter uit. Door het stomen is de bodem gestimuleerd om planten beter te laten groeien, meent

Paulsen. „Stomen doodt onkruidzaden en ook fytopathogenen, maar goede schimmels komen snel terug.” Critici beweren dat stomen al het bodemleven om zeep helpt, maar daar is de Duitse kweker het niet mee eens. „Met het sinds april van dit jaar in Duitsland verboden grondontsmettingsmiddel Basamid is het niet anders.” Ook Basamid stimuleerde volgens Paulsen het bodemleven. „De werking was wel ieder seizoen een verrassing, want die was afhankelijk van de bodemtemperatuur en de tijdsduur van afdekken met plastic.” De temperatuur van de behandelde grond koelt redelijk snel af. Een dag later kan men al zonder problemen zaaien. Dat vinden de broers een belangrijk voordeel van stomen ten opzichte van Basamid. Maar nadelen zijn dat stomen langzaam gaat en dat het brandstof kost. „Er is hete olie nodig. Uit ecologisch oogpunt geen goed product en in Duitsland goedkoper dan diesel omdat er geen belasting op zit. Ik kan niet zeggen hoeveel olie we al hebben verbruikt.” Het bedrijf ligt tegen de bebouwde kom van Rellingen. „Mensen hadden eerst angst voor het stomen, omdat ze dikke wolken zien. Bij grondontsmetting met Basamid zagen ze niets. Toen we uitlegden dat het ongevaarlijke wolken waterdamp zijn, was het goed.” <

Nederlandse chrysant op verkenning naar de VS foto: hans neefjes

Op 30 juni vlogen voor het eerst sinds 2007 Nederlandse chrysanten naar de Verenigde Staten. Via een speciaal monitoringprogramma voldoen telers aan de strenge fytosanitaire eisen die de VS stellen ten aanzien van Japanse roest. Harmen Kamminga

eld wordt er nog niet mee verdiend, maar sinds jaren gaan er weer Nederlandse chrysanten naar de Verenigde Staten. Van Vliet Flower Group brengt sinds eind juni met wekelijks zo’n tien soorten chrysanten van telersvereniging Zentoo onder de aandacht van kwaliteitsbewuste klanten in de Verenigde Staten. Vrijwel gelijktijdig startte ook Van Dijk Bloemen met de export van chrysanten van kwekerij De Landscheiding.

Export Collin van Santen, bij Van Vliet Flower Group verantwoordelijk voor de export naar de VS: „Onze Amerikaanse klanten reageren positief, maar het is nog moeilijk te zeggen hoe ze de Nederlandse chrysant gaan oppakken. Enerzijds omdat het daar nu ook vakantietijd is, anderzijds omdat Nederlandse chrysanten op deze markt sinds 2007 afwezig waren. Klanten raakten gewend aan de gemiddeld lichtere chrysanten uit Zuid-Amerika. We moeten de markt weer opbouwen.” Van Santen aarzelde niet toen duidelijk werd dat onder strikte voorwaarden export van Nederlandse chrysanten naar de VS weer mogelijk zou worden. „Ooit was chrysant goed voor zo’n 20% van onze omzet op de Verenigde Staten. Ik ben blij dat we ze weer kunnen aanbieden.”

Waterdicht De chrysanten die Van Vliet het komend jaar naar de VS stuurt, zijn afkomstig 32/33 (2014)

van Zentoo. Drie teeltlocaties van deze telersvereniging staan bij het kwaliteitscontrolebureau KCB van overheidsdienst NVWA geregistreerd als deelnemer aan een intensief monitoringsprogramma dat de aanwezigheid van de schimmel japanse roest waterdicht moet uitsluiten. Naast een maandelijks extra bedrijfsinspectie wordt elke zending voor en na transport naar de logistiek dienstverlener geïnspecteerd. De chrysanten worden in speciale, verzegelde verpakking naar de VS verzonden. „Het is een heel proces”, benadrukt Michel Duijvesteijn, bij Zentoo verantwoordelijk voor de marketing en verkoop. „Maar het systeem moet echt waterdicht. Ooit is chrysant deze markt door gesjoemel kwijt geraakt. Dat moet niet nog eens kunnen gebeuren.” Handelsbedrijven kopen ’VS-chrysanten’ niet meer zoals vroeger via de veilingklok, maar enkel direct bij een geregistreerde kwekerij. Duijvesteijn gaat ervan uit dat de extra fytosanitaire maatregelen de kostprijs per tak zo’n 10% verhogen. „Nederlandse chrysant is in de VS sowieso een stuk duurder dan de Zuid-Amerikaanse. In hoeverre klanten het product voldoende onderscheidend vinden om het verschil te betalen, vind ik moeilijk in te schatten. Ik heb de indruk dat bloemenexporteurs denken van wel, want meerdere tonen interesse in onze gecertificeerde chrysanten. Wij hebben dit

traject met Van Vliet ingezet en het eerste jaar blijft die samenwerking exclusief.”

Paar zendingen De chrysanten van Wilco Hofman van kwekerij de Landscheiding in Bleiswijk gaan via Van Dijk Bloemen naar de VS. „De paar wekelijkse zendingen zeggen nog weinig over de marktpotentie, maar het is uiterst belangrijk dat alle partijen dit traject goed en zorgvuldig blijven doen. Anders is die deur zo weer dicht”, benadrukt Hofman. Het samenstellen van VS-orders kost veel moeite. „Die controles op japanse roest is maar één ding. Elke zending moet ook volledig insectenvrij zijn. Er mag dus ook geen biologische bestrijder meer aan boord zijn. Dat is best een uitdaging.” Bij exporteurs op de VS bemerkt Hofman een toenemende interesse in zijn chrysanten. Kwekerij Laurens van der Lans in ’s Gravenzande, het vijfde ’VS-gecertificeerde’ bedrijf in het NVWA-register, leverde nog geen bloemen. „Wij hadden al de certificaten voor insectenvrij leveren op Rusland en zijn al bijna drie jaar roestvrij. De KCB-inspecteur zei dat wij met betrekkelijk weinig extra moeite ook op de VS-lijst konden komen. Baat het niet, dan schaadt het niet. De extra roestinspecties kosten mij nog geen honderd euro per maand”, aldus Van der Lans. <

’Het liefst telen we twee gewassen halfom’ ’Een broek met riem én bretels’, noemt Koos van der Knaap hun nieuwe

hneefjes@hortipoint.nl

haakten telers af. Wij gingen door. Veilschema’s veranderden maar brachten niet veel verbetering. Met name als je achterin geveild werd zakten de bloemen in flowpack sterker weg in prijs dan de geplakten. Die vrije val is minder ernstig nu ook wij flesjes aan de stelen doen. Het kost extra arbeid en geld, maar we pakken nog steeds tweemaal zoveel bloemen per uur in dan degenen die vasthouden aan het traditionele plakken.”

De arbeidswinst bij het inpakken weegt volgens Ronald van der Knaap op tegen de lagere prijzen die een aantal kopers voor geflowpackte anthuriums betalen. Voor afnemers zijn er ’winstpunten’ van flowpack Foto's: Hans neeFjes

onald van der Knaap was tijdens de rondgang over het bedrijf in De Kwakel de rust zelve. Dat verandert als het gesprek komt op het verpakken van snijanthurium. „Wij gaan niet terug de prehistorie in en weer alle stelen met tape vastplakken in de doos. We flowpacken al tien jaar en daar stappen we alleen van af als er een betere verpakking komt. Flowpack is een verbetering en sinds we flesjes aan de stelen doen, hoeft er bij niemand meer paniek uit de breken als de zak geopend is. De kwaliteit blijft dan ook goed.” Vader Koos kent de weerstand bij kopers voor flowpack. Hij blikt terug: „In het begin was 70% van het aanbod in Aalsmeer geflowpackt. Dat werd bovengemiddeld gewaardeerd. Toen kwam de klad erin en

bij het uitpakken en je kan de inhoud van een doos in delen (per verpakking) verkopen. Het flesje aan de steel zorgt ervoor dat de bloemen nu zonder problemen zo’n 1,5 week in de flowpack kunnen blijven. Dat nieuwe voordeel heeft het bedrijf dit voorjaar gepromoot bij kopers via de mail, bijeenkomsten en een filmpje bij het klokfront. „Wij willen vooruit. We hebben nog genoeg wensen, bijvoorbeeld een machine die automatisch flesjes aan de stelen doet. Helaas is het rendement in de teelt te laag voor zulke investeringen.” Het woord rendement valt meermaals tijdens het gesprek. Tot 2007 ging het voorspoedig in de snijanthuriums. De kas van de achterbuurman kwam erbij, net als een stuk land elders in de regio. De zoons Gerben en Ronald kwamen rond 2005 thuiswerken nadat ze na hun studie kort ervaring opdeden op een ander bedrijf. Gerben koos uiteindelijk weer voor andere baan. Ronald ging ambitieus aan de slag met nieuwbouwplannen op de kavel die ze in bezit hadden. Het is er niet van gekomen. „Gelukkig niet. De bloemen brengen sinds 2007 te weinig op, terwijl het areaal in Nederland sindsdien bijna halveerde tot de huidige 60 ha. De prijs krabbelt iets op, maar te weinig om de stijgende kosten van arbeid en energie op te vangen. We komen nog 5 cent tekort om quitte te kunnen draaien”, aldus Ronald.

De telers gingen de bakens verzetten. Eigen sortiment – Ronald begon in 1999 met veredelen – komt steeds meer voor in de kas. „Zodoende besparen we jaarlijks € 2 per m2 aan royaltiekosten. Die kosten zijn gestegen, terwijl het sortiment niet echt verbeterde”, constateert Koos. Ronald vult

32/33 (2014)

B Koos van der Knaap & Zn De Kwakel Koos, Ria en Ronald van der Knaap

aan: „Ik zoek mooie soorten die langdurig ruim 100 takken per m2 produceren. Dat is moeilijk. Meestal zijn het kleinbloemigen en veel soorten produceren net als bijvoorbeeld Tropical minder als het gewas ouder wordt en omvalt. Maar met onze Eros hebben we nu een rode die goed presteert. Hij is ook minder gevoelig voor blauwverkleuring en je kan hem laten doorkleuren. Dat kan met Tropical niet. Die moet je blijven snijden. Wij kunnen nu een periode van lage prijzen of doordraai in de zomer enigszins vermijden. Dat kost productie en er is extra arbeid nodig in het najaar om de doorgekleurde Eros te oogsten en schoon te maken, maar de klokprijs maakt dit ruimschoots goed.” De soorten Eros, Crista, Enjoy en Elixer zijn samen goed voor 5.400 m2. En dan zijn er nog enkele noviteiten die hooguit een bed beslaan. Een paar keer per jaar wordt zo’n 600 m2 gewas vervangen. Het opkweken doen de telers zelf in een aparte kap. Het is de bedoeling dat de eerder genoemde Tropical in 2015 geheel uit de kas verdwenen

32/33 (2014)

is. Ooit was daarvan 1,2 ha, nu nog 1.600 m2. Maar dat komt niet alleen omdat Eros uitgroeide tot 3.800 m2, zodat de hoofdkleur rood op het bedrijf voldoende aanwezig bleef. Er werden meer snijanthuriums gerooid dan er teruggeplant werden.

In de voorste afdelingen van het bedrijf is geen snijanthurium meer te bekennen. Niet toevallig de oudste kassen. Een deel stamt uit 1964 en is later opgehoogd. „Hier was het schermdoek aan vervanging toe. Er ligt een enkel doek. Om voldoende energie te kunnen besparen in snijanthurium moet je liefst twee doeken hebben plus een tijdelijk folie in de winter. We stelden ons de vraag of we die investering wel moesten doen. Was overschakelen naar een ander, energiezuiniger en liefst rendabeler gewas geen betere optie”, licht Ronald de overwegingen toe. Omdat ze dicht bij de veiling zitten en zelf een vrachtwagen hebben, was een

volumineus, transporttechnisch veeleisend gewas geen bezwaar. Het werd uiteindelijk snijhortensia. Twee jaar geleden kwamen de eerste stekken. Het teeltsysteem kon blijven. Er staan nu alleen niet vijftien maar vijf potten per m2 in het systeem; 5 l-potten met perliet. Twee van de drie cultivars zijn de kwekersrechtelijk beschermde Verena (roze) en Rodeo (donkerroze). Daarnaast is er de ’vrije’ Schneeball. Ook hortensia kweken de telers zelf op. Het tweejarige gewas heeft al voldoende lengte. De eenjarigen zijn korter, zo’n 50 cm, maar bloei is er volop. Ronald: „We willen liefst halfom, dus de helft snijanthurium en de helft snijhortensia. Dat komt arbeidstechnisch goed uit. En eens zal het omslagpunt voor anthurium toch een keer komen? Doordraai en prijsval per kar zal toch een keer voorbij zijn? We gaan ervan uit en hebben in een deel van de gewassen regenleiding in het bed aangelegd om het gewas een verjongingskuur te geven. Dat heeft effect. Hopelijk herstelt de prijs ook een keer.” <

Teelttips ZomerBloemen

Bij gewassen die genoeg lengte hebben, maar toch niet vitaal genoeg zijn, zal stikstof moeten worden bijgemest. Toch kan het eenzijdig toedienen van stikstof de lengtegroei bevorderen, wat vaak niet de bedoeling is. Veel telers besluiten dan een enkelvoudige kalimeststof te geven om het gewas harder te krijgen, maar deze werkt niet voor

chrysant Vanaf half augustus moet het krijt van het dek af. Door de vele regenbuien is een flink deel er al afgespoeld. Daardoor komt het zonlicht ongelijkmatig binnen, waardoor pleksgewijs de grond sterker droogt en het gewas in groei achterblijft. In zulke gevallen moet

anthurium Bij veel gewassen snijanthurium is veel stek bijgegroeid. Zeker in oudere gewassen is meestal geen ruimte om extra bloemen te produceren. Veel stek zal daarom geen bloemen geven of alleen in de zomer. Deze stekken zullen geen rendement opleve-

een betere vitaliteit. Het beste is om een gecombineerde stikstof-/kalimeststof te gebruiken in dezelfde verhouding als bij kalisalpeter. Op die manier wordt er stikstof bijgemest voor de vitaliteit en zorgt de kali er voor dat deze niet eenzijdig kan werken. Dat een plant na een gift van bijvoorbeeld Multy K Mg groener wordt, komt dus niet door de kali, maar door de stikstof die er

het krijt zo snel mogelijk worden verwijderd. Als dit niet kan, is het raadzaam op zonnige dagen bij de start van 11.00 tot 16.00 uur het scherm tot 85% te sluiten boven 600 W instraling. Als er diffuse coatings zijn gebruikt, kan het krijt tot eind augustus blijven zitten. Het lichtverlies met diffuus krijt is kleiner en door het scherm 30% te sluiten bij zonnig weer ontstaan er geen schaduwplekken en stroken.

ren en kunnen het beste verwijderd worden. Vaak verwijdert men ze pas in de winter. Door het nu te doen, maak je ruimte in het gewas en kan minder of geen oud blad verwijderd worden. Er is dan uiteindelijk ook sprake van een optimale bladbedekking.

Met het vochtiger worden van het buitenklimaat zal er met minder instraling minder vocht verdampen. Zolang er â&#x20AC;&#x2122;s nachts wordt

Brassica in zit. Veel telers realiseren zich niet dat er in kalisalpeter bijna net zoveel stikstof zit als in kalksalpeter.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Nu is de invlieg van trips het grootst. De gebruikte roofmijten in chrysanten ter bestrijding van trips pakken alleen het eerste en/of tweede larvestadium aan, volwassen tripsen niet. Volwassen tripsen wegvangen met gele en blauwe vangplaten, eventueel aangevuld met lokstoffen, werkt onvoldoende bij een hoge infectiedruk. In proeven van enkele jaren geleden bleek de Orius majusculus in chrysant vol-

gelucht, is hoog vocht in de kas nog geen probleem. Met het zakken van de nachttemperaturen zal minder gelucht gaan worden en zal vocht in de kas blijven. Met het zakken van de temperatuur zal RV dan snel oplopen. Het wordt belangrijk om minder vocht in de kas op te bouwen door vocht in de kas te verlagen. Ook om activiteit in het gewas te houden moet de bevochtiging bij een hoger VD (verlagen RV) worden gestart. Verhoog

De lengtegroei bij sierkool vraagt nu extra aandacht. Door grote verschillen in regenval is de bemestingstoestand van de grond vrij onvoorspelbaar. Zeker na grote buien is extra bemesting nodig om de plant aan de groei te houden. Geef bij wortelsterfte door te veel water steeds kleine beetjes stikstof en houd de bovengrond nat. Grote hoeveelheden stikstof zijn nadelig voor de, nu, gevoelige wortels. Let er ook op dat reactie van sierkool op bemesting behoorlijke vertraging geeft. Besluit dus niet te snel dat de bemesting niet helpt. Nu moet de lengte gemaakt worden en deze lijkt in de meeste gevallen niet over te houden. Meet dus de lengte en schat in of extra overbemesting nodig is. Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

wassen tripsen goed aan te pakken. Deze roofwantsen zijn toen in februari uitgezet en werden van april tot in de herfst teruggevonden in het gewas. De kostprijs van de roofmijten houdt telers echter tegen om ze in te zetten. Nieuw is het spuiten van de plantenversterker SB Plant invigorator. Dit middel is inzetbaar in combinatie met biologische bestrijders en zorgt voor verkleving van de vleugels van witte vlieg en trips. De ervarin-

gen zijn nog beperkt. Uit de grond van net geoogste vakken komen veel tripsen uit poppen en gewasresten die zorgen voor een nieuwe aantasting in een net geplant gewas. U kunt dit te voorkomen door Groen-weg te spuiten over het net geoogste vak. Dit desinfectiemiddel blijkt volwassen tripsen en larven te doden. Daarna kunt u de grond klaarmaken voor de volgende teelt.

daarnaast vanaf 18.00 uur de bevochtiging nog verder. Met het instellen van een kortere pulstijd is daarnaast de kans op het natslaan van het gewas te beperken. Geef daksproeiers vooral weer voorrang boven het gebruik van lagedrukbevochtiging.

calcium worden aangepast. Met de afname van de verdamping is het weer van belang de opname van calcium te gaan stimuleren. Ook zal het bemestingsadvies aangepast moeten worden met het verhogen van de EC van de gift, omdat anders te veel van de makkelijker opneembare elementen worden meegegeven.

De komende maand kunnen ureum en ammonium uit het bemestingsadvies. Daarnaast zal ook de verhouding van kalium en

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071-5416564

Hans van Eijk, Bureau IMAC Bleiswijk, 010-5219094 32/33 (2014)

GroeNe eN boNte pLaNteN Klimaat nazomer De meeste groene en bonte planten worden goed geschermd geteeld. Weeg voor een optimalisatie van de groei een aantal belangen goed af. Te zwaar geschermde kassen belemmeren de groei van de planten. Bij een goede RV- of VD-regeling kan er vaak met veel meer licht gekweekt worden. Als het buiten wat minder fel is, kunnen groene planten erg goed groeien. Groeisnelheid in deze periode betekent dat u het in het najaar wat rustiger aan kunt doen met verwarmen. De meeste tropische gewassen verdragen erg goed hoge temperaturen en veel licht mits er voldoende vocht is zodat verdampingstress wordt voorkomen. Enkele

Gerbera Nieuw evenwicht Het klimaat heeft de afgelopen tijd niet echt meegewerkt. Het is warm in de kas, en hierdoor is het biologisch evenwicht verstoord. Er wordt alles aan gedaan om de plagen weer op een evenwichtig niveau te brengen. Zoveel mogelijk wordt er gebruiktgemaakt van selectieve middelen en middelen van natuurlijke oorsprong. Het extra bijzetten van natuurlijke vijanden heeft even geen zin; dat heeft pas weer nut als de druk acceptabel is. Om correctiemiddelen te spuiten is het belangrijk om de juiste doppen te kiezen. 32/33 (2014)

uitzonderingen zijn gewassen als fatsia en hedera. Deze vragen mildere groeiomstandigheden en goed schermen is aan te bevelen.

bemesting Een actief, goed groeiend gewas neemt veel voedingsstoffen op. De laatste jaren is vaak sprake van een structureel laag gehalte aan spoorelementen in de potgrond. Voeg daarom vooraf wat extra toe aan de potgrond. Dat is beter dan achteraf bijsturen. Denk ook aan de pH-gevoeligheid van sommige gewassen. Een goede potgrond is afgestemd op de teeltomstandigheden van het bedrijf. Overleg met uw leverancier of adviseur hoe dit te optimaliseren.

Gebruik hiervoor een driftreducerende spuitdop. Breng de spuitvloeistof waar ze moet komen; vaak is dit aan de onderzijde van het blad. Mocht er twijfel zijn over de bedekking van de spuitvloeistof, check dit dan met fluoriserend poeder. Als het gewas is opgedroogd kan men met een blacklight lamp zien hoe de bedekking is. Vaak is dit schrikken. Men gaat dan direct op zoek naar de juiste spuitdop.

Slakken Het lijkt vroeg, maar begin alvast met de bestrijding van naaktslakken. Door de temperatuur van het water en de pot zijn veel eitjes uitgekomen. De jonge slakken beginnen nu al met het aantasten van de plantendelen. Door de groeikracht valt dit nog niet op. Laat de slakken echter niet geslachtsrijp

LeLIe

Gewasbescherming

bodemweerbaarheid

Bij het ene bedrijf lukt geïntegreerd bestrijden veel beter dan bij het andere. Scout goed op de aanwezigheid van plaaginsecten en spintmijten, maar ook op de aanwezigheid van predatoren. Bij warm weer en lage RV hebben veel soorten het moeilijk en treedt er soms ineens een ernstige trips- of spintplaag op. Is er sprake van een besmetting, wacht dan niet te lang met ingrijpen. Groene planten moeten het hebben van de sierwaarde van het blad en is blad eenmaal aangetast dan geeft dat later een kwaliteitsprobleem.

Zowel bacteriën als schimmels spelen een rol in de bodemweerbaarheid, maar de rol van bacteriën in lelies lijkt belangrijker. Er zijn veel bronnen van bodemleven. Enkele voorbeelden zijn de verschillende soorten gedroogde mestkorrels, compost en oppervlaktewater. Mestkorrels, compost en oppervlaktewater zijn relatief eenvoudig in te passen in de teelt. Het effect van sturen op bodemleven is dat er veel minder problemen zijn met explosies van bijvoorbeeld phytophthora of rhizoctonia. Daarnaast blijven de wortels naar het einde van de teelt beter in conditie wat de oogstkwaliteit ten goede komt. Om uw bodem gezond te houden is het aan te bevelen om elke teeltronde ’onderhoud’ te plegen om de weerbaarheid (diversiteit) op peil te houden. Naast het aanbrengen van bodemleven kunt u ook producten gebruiken die de ontwikkeling van het bodemleven ondersteunen/stimuleren. Deze producten worden vaak gedurende de teelt toegepast en via de regenleiding ingespoeld. Ze ondersteunen de diversiteit in de bodem, maar zijn meestal niet voldoende in staat om diversiteit aan te brengen. Voorbeelden van dit soort producten zijn diverse humuszuren en Redubac. Praktijkervaringen wijzen uit dat jaarlijks stomen een onontbeerlijke maatregel is om met succes lelies te blijven broeien in de vollegrond. Bij hergebruik van potgrond in de kistenbroei geldt dat eigenlijk voor elke teeltronde. Verder blijkt de laatste jaren steeds vaker dat regelmatig bekalken ook helpt in het verbeteren van de bodemweerbaarheid en de algehele gewasvitaliteit. Tenslotte is het zeer belangrijk om de fysische structuur van de grond goed luchtig te houden. Een gezonde bodem vereist namelijk een ruime zuurstoftoetreding. Zonder voldoende zuurstoftoetreding zal een bodem nooit weerbaar zijn. Een goede fysische structuur is ook belangrijk voor een goed stoomresultaat en een goede ontwatering. Bij overmatige problemen met bijvoorbeeld phytophthora en pythium blijkt er meestal een structuur/ontwateringsprobleem te zijn.

Arie van Bostelen Teelt- & Bedrijfsadvies, 06-51312208

worden, want dat gaat snel. Dan begint het eitjes leggen opnieuw en zitten er in de herfst veel actieve slakken in het gewas. Strooi vanaf nu regelmatig een mix van slakkenkorrels. In de nazomer zijn er ook plagen die tot ontwikkeling kunnen komen. De focus ligt vaak op de hoofdplagen, en we vergeten de plagen die in een lage druk voorkomen maar voor flinke schade kunnen zorgen. Zo zijn er cicaden, brandnetel- en appelwantsen, katoenluis en echinotrips die spontaan zichtbaar worden. Houd hier komende tijd rekening mee. Mocht u een plaag waarnemen, laat u dan adviseren over de beste aanpak met behoud van het IPM systeem. Eric Kerklaan, DLV Plant, 06-53427249

Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070

Teelttips Zomerbloemen

Nu er wat meer gewerkt wordt met bladvoeding worden er door telers ook dingen geleerd. De meest gebruikte bladvoedingsmiddelen zijn ureum en bitterzout. Beide hebben een positieve invloed op de bladkleur. Toch is er een verschil in de werking. Als de plant wat arm staat, is de toevoeging van ureum erg nuttig; de plant groent op

perkgoed oppotten Volop zomer is het, maar op veel bedrijven wordt alweer opgepot voor levering na de zomer. Bij violen en ook primula is het belangrijk om extra sporenelementen en ijzer toe te laten voegen aan de potgrond. Dit komt de bladkleur en plantkwaliteit

Tulp Vroegheid In december zijn er ruim voldoende mogelijkheden om tulpen te broeien. De in Frankrijk geteelde bollen hebben dit jaar een normale ’vroegheid’ vergeleken met het langjarig gemiddelde. Bollen van tulpen die in Nederland onder folie zijn geteeld, zijn iets vroe-

Veronica

en groeit vitaler. Samen met de bitterzout ontstaat er een hard gewas. Echter, als de plant wel vitaal staat maar groener mag, kan er beter alleen bitterzout gebruikt worden. De ureum kan er namelijk voor zorgen dat de plant actiever wordt en extra gaat groeien. Als dit niet het doel van de bemesting is, kan de ureum dus beter achterwege blijven. Bij bitterzout

alleen is deze reactie er niet. Ook hier dus even wat extra aandacht.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

ten goede. Tijdens de teelt lukt dat bijsturen vaak niet goed. Beide gewassen vragen een wat lagere pH van de potgrond; breng dat onder aandacht bij uw leverancier. Na oppotten van violen is het belangrijk direct goed water te geven en te bemesten; door de hoge lichtintensiteit vormen de planten snel knoppen, vooral de kleinbloemige typen. Als er niet direct goed bemest wordt, groeit de pot niet vol. Belangrijke ziekten in violen zijn Cha-

lara elegans (Thielaviopsis) en valse meeldauw. Beide aandoeningen kunnen het beste preventief bestreden worden, met middelen als Topsin M, Proplant en Ridomil Gold. Overleg met uw leverancier of adviseur over het juiste toepassingstijdstip en dosering. Insecten en spint kunnen ook het beste preventief bestreden worden; de teelt is kort en dan lukt geïntegreerd bestrijden maar moeilijk. De belangrijkste belagers zijn wittevlieg en rupsen;

vooral rupsen kunnen in het najaar een probleem geven. Goede middelen tegen rupsen zijn Steward, Nomolt, en Steward al dan niet gecombineerd met Decis. Voor primula geldt hetzelfde; ook deze na het oppotten snel en goed bemesten. Bij warm weer wil primula soms vegetatief groeien. Dan is het beter goed te schermen of de kas nog wat krijten. Dit voorkomt ook bladverbranding. Let goed op wortelaandoeningen in primula;

geef altijd water in de vroege ochtend en nooit op een warme potkluit. Mocht het gewas niet goed doorwortelen, kan er behandeld worden met middelen als Fenomenal of Proplant. Beide gewassen vragen ook alle aandacht met remmen. Vooral primula kan nog fors gaan groeien in de nazomer. Middelen en concentraties kunt u beter afstemmen met uw leverancier of adviseur.

ger (een halve week tot maximaal een week). De ’normaal geteelde bollen’ uit Nederland zijn erg vroeg. Van verschillende herkomsten zijn veel partijen Strong Gold, Purple Prince en aanverwante mutanten, maar ook andere cultivars in G verklaard tussen 23 juli en 1 augustus.

de relatief hoge buitentemperaturen en hoge luchtvochtigheden was en is het moeilijk om de zure bollen ingedroogd te krijgen; partijen blijven erg lang ’zuur’ ruiken, zeker wanneer er behoorlijk gekoeld is om 20ºC te halen. Echter ook bij 23ºC bewaartemperatuur kan dat dit jaar spelen. De enige technische oplossing hiervoor is het zogenaamde droogkoelen. Hierbij wordt de buitenlucht eerst sterk terug gedroogd en vervolgens

weer opgewarmd naar de gewenste temperatuur (meestal 20ºC). Het gros van de bedrijven heeft deze mogelijkheid niet en het kost veel energie.

zift 12/op van cultivars die gevoelig zijn voor bladkiepen/zweten veel minder of geen problemen laten zien. De belangrijkste reden daarvoor is dat de tulpen er in de kas 40 tot 60 dagen over doen in plaats van 22 tot 25 kasdagen bij 9ºC-broei. Denk erom dat voor deze behandeling minimaal een week extra

Zuur en luchtvochtigheid De percentages ’zure bollen’ lijken hoger uit te gaan vallen dan vorig jaar. Door

Nu door het vroege voorjaar veel meer veronica-gewassen een tweede snee lijken te geven, is het tijd om extra aandacht te geven aan de gewasgroei. Normaal gesproken vindt groei voor de tweede snee plaats in een latere periode. Meestal moet er dus op worden gelet dat niet te weelderig wordt geteeld om er voor te zorgen dat de planten niet te vegetatief worden om nog te gaan bloeien. Op dit moment is er al veel groei en door de lange dagen gaan de veronica’s makkelijk in bloei. Als duidelijk is dat de snee het makkelijk haalt, teel dan wat vegetatiever omdat ze anders te kort blijven. Er zijn trouwens erg grote verschillen in groei binnen het sortiment. Houd dit dus goed in de gaten.

Hoewel het gezien de vlotte stadiumontwikkeling niet noodzakelijk is, wordt er toch regelmatig gedacht aan 5ºC-broei voor komend seizoen. Naast het vroeger in het bloei kunnen trekken heeft deze methode het voordeel dat

Schneider Youngplants, 06-53281711

Alex Buis Tulpenadvies, 06-42388337 Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06 31698070

32/33 (2014)

Schoffelen

PhAlAenoPsis licht Nu de zon in kracht afneemt, kunt u in de meeste gevallen een hogere lichtwaarde nastreven. Dit geldt met name voor de ochtenduren. Probeer de lichtsommen die in de afgelopen weken gerealiseerd zijn, vast te houden. Verkort daartoe de middagperiode waarin de gewenste instraling verlaagd wordt door de gewenste instraling pas na 13.00 uur te verlagen.

Botrytis Eind augustus/begin september neemt aantasting door botrytis (pok) in de bloemen elk jaar plotseling toe door een hogere RV in de kas. De nachten worden kouder en daardoor neemt de kans op een snelle en

AlstroemeriA licht De afgelopen maanden hebben we over licht niet te klagen gehad. De gewasgroei is dit jaar groeizaam en enigszins vegetatief. Zelfs tijdens de warme dagen van juli waren de gewassen goed in staat zich te koelen en is de scheutvorming gewoon doorgegaan. Hoewel er in augustus nog warme dagen kunnen zijn, wordt licht weer de beperkende groeifactor. Enkele alstroemeriabedrijven hebben dit seizoen een diffuse coating gebruikt. De ervaringen hiermee zijn positief. De temperatuur van gewas en kas bleef tot 2°C lager en tijdens de warme 32/33 (2014)

grote afkoeling van de bloemtemperatuur door onder andere uitstraling toe. Wanneer de bloem nat staat is de kans op een infectie door de botrytis groot. Neem de volgende maatregelen om een hoge RV en een lage bloemtemperatuur. te voorkomen: ■ sluit de doeken op tijd om uitstraling en afkoeling van de bloem tegen te gaan; ■ zet een kier in de gesloten doeken om vocht af te kunnen voeren; ■ verhoog de bovenbuis met 20-25°C bij een RV > 75%; ■ streef naar een iets hogere kastemperatuur met name in de avondperiode; ■ lucht vocht af door middel van een kier in luchtraam van 2% bij een RV > 80%. Wees bij buitentempera-

turen onder de 12°C wel voorzichtig met afluchten om kouval te voorkomen. Daarnaast kunt u rookpotten inzetten. Dit verlaagt de schimmeldruk voor een aantal weken.

dagen in juli bleef het steelgewicht beter op niveau. Deze coating neemt echter ook 10% van het licht weg. Dit licht kunt u nu niet meer missen. Als u maximaal licht wilt toelaten moet u echter ook voldoende CO2 ter beschikking hebben. Dit is minimaal 100 kg per ha per uur. Alleen dan kan de plant het licht optimaal benutten. Metingen bij gerbera, tomaat en roos wijzen erop dat de opname van CO2 in de zomer ongeveer 50-55 kg per ha per uur is. Bij een hogere dosering wordt de opname iets hoger, zo’n 60 kg per uur. Echter, wanneer u minder dan 100 kg CO2 kan doseren en wel maximaal van het buitenlicht gebruik wil maken, kunt u beter het extra licht boven 500-600 µmol PAR deels weg schermen. Dit extra licht is immers

niet goed bruikbaar. Voorkom echter een te hoge planttemperatuur. Dit betekent namelijk meer dissimilatie waardoor de planten minder reserves overhouden. Het gevolg: lichtere en kortere bloemstelen. Bij een planttemperatuur van 30°C is de dissimilatie twee keer zo groot dan bij een planttemperatuur van 20°C. Probeer daarom aan het eind van een warme en heldere dag de plant te laten herstellen door de ramen drie uur voor zononder te knijpen (windzijde helemaal en luwe zijde voor 25-30%) zodat RV en CO2 zich kunnen herstellen. Het kasklimaat verbetert hierdoor en de temperatuur in de kas kan dan sneller dalen dan buiten.

Planttempertuur In augustus kan door uitstraling de planttemperatuur aan het einde van de dag snel dalen en lager uitkomen dan gewenst. Controleer regelmatig de planttemperatuur aan het einde van de dag. Sluit het bovendoek op tijd. Wanneer dit onvoldoende is om een daling van de planttemperatuur te voorkomen, zal er meer gestookt moeten worden met de bovenbuis. Ed Konijn, Bureau IMAC Bleiswijk, 010-5219094

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

Watergift De regenleiding gaat aan. Ik loop in het vak ernaast. Mijn ogen speuren de twee leidingen af. Ja, daar draait een sproeier veel te langzaam. Even kijken hoor, 1-2-3-4 sproeiers voor het midden. Nee, ná het midden. Snel toets ik het in op het kladblokje van mijn mobiel. Best handig, zo’n elektronisch kladblokje. Voorheen noteerde ik ook weleens iets in Whatsapp, maar degene die toen mijn berichtje met de drainwaterstanden kreeg, ligt nu nog steeds in een deuk. Dus toch maar voor een andere manier gekozen als ik iets moet onthouden. Nadeel is wel dat je smartphone na verloop van tijd een sopje nodig heeft. Het behoort tot mijn minder favoriete klusjes. Het nakijken van regenleidingsproeiers. Echt zo’n werkje waar je zelfdiscipline voor moet opbrengen. En het spijt me te zeggen, maar dat is nu juist iets waar ik wat minder van heb meegekregen. Af en toe een schop onder m’n achterste is dus wel nodig. Of een vakantie. Want je wilt achteraf toch niet het verwijt krijgen dat ze twee weken lang sproeiers hebben lopen vervangen. Water geven. Best nog wel een verantwoord werkje natuurlijk. Neem alleen de planten thuis in de vensterbank maar. Hoeveel geef je. Hoe vaak. En hoe. Met een gieter of laat je ze borrelen? Als je op vakantie gaat moet je dat ook uitbesteden. Blijkt bij terugkomst dat niet alleen de buurvrouw ze water heeft gegeven maar ook je dochter. En je zoon die toevallig langskwam. Zo af en toe lees ik in vakbladen dat tuinders met veel minder water geven toe zouden kunnen. We spoelen veel te veel uit. ’Zorg ervoor dat de waterverdeling optimaal is!’ lees je dan. Ik voel op zulke momenten altijd wat wrevel opkomen over stuurlui die aan de wal staan te roepen wat jij moet doen. Zouden ze weleens een tuin met sproeiers hebben nagelopen om te kijken of ze allemaal goed werken? Als de regenleiding klaar is pak ik mijn ladder. Een zak met nieuwe sproeiers. Over de natte grond loop ik naar nummer 4 ná het midden. Draai hem eruit. Ja hoor, een natte arm. Lekker. Maar niet voor niks, want het roterende gedeelte wil inderdaad niet goed meer draaien. Snel een nieuwe sprinkler erin. Geeft toch een goed gevoel. Ik kan met een gerust hart op vakantie.

Marco de Groot, Flori Consult Group, 06-54695274

Nieuws

Zoektocht naar ’coolste’ chrysantenteler

Het is een ludieke actie om aandacht te vragen voor de koelketen van chrysant. In juli, augustus en september gaat men steekproefsgewijs tussen 19:00 en 21:00 uur bij de aanvoerdocks van FloraHolland (Aalsmeer en Naaldwijk) de kerntemperatuur van de chrysanten (in de doos) meten. De eerste ’zomeravond-metingen’ zijn reeds geweest. In juli betrof het 150 metingen in totaal. De warmste partij was 33°C en de ’coolste’ partij 4,5°C.

De individuele metingen worden vertrouwelijk behandeld en verwerkt tot een totaalbeeld. De aanvoerder kan de meetgegevens van zijn partijen opvragen. Alleen in uitzonderlijke gevallen wordt hij door de organisatie op de hoogte gebracht. In de loop van de zomer zullen ook kopers en vervoerders bij de actie betrokken worden. Chrysant NL heeft budget ter beschikking gesteld. FloraHolland levert menskracht in de vorm van haar medewerkers. Na

Foto: hans neefjes

Chrysant NL bepaalt deze zomer samen met veiling FloraHolland via steekproeven in de aanvoer welke chrysantenteler zijn product het koelst aanlevert.

Transporteur Wematrans greep Varend Corso -

afloop van de meetreeks zal de prijs voor de ’coolste’ teler uitgereikt worden. Een transporteur of koper kan ook voor een prijs in aanmerking komen.

Koelregimes Gitta ten Hoope, Ketenadviseur productkwaliteit FloraHolland, meldt dat de veiling alle koelregimes tegen het licht aan houden is. „Ook worden logistieke processen

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

aangepast of strak getrokken en producten verplaatsen van koelcel.” Koeling is voor veel producten belangrijk, maar chrysant vraagt volgens Ten Hoope door zijn volume en verpakking in dozen extra aandacht. In 2012/2013 was er al een koelketenonderzoek voor chrysant, waaraan diverse chrysantentelers, adviseurs en Chryson, Taskforce Chrysant, FPC en FloraHolland deelnamen. Het bracht onder andere het inzicht dat rond de 75 graaddagen (aantal graden maal dagen opslag/transport) de eerste kwaliteitsproblemen optreden bij chrysant. Inmiddels hebben enkele telers geïnvesteerd in precoolers of ze zetten hun koelcel langer of beter in voor hun product. Ook enkele vervoerders en handelaren investeerden het afgelopen jaar in koelwagens of koelcellen. FloraHolland koelt chrysant in Rijnsburg en Aalsmeer nu bij 2°C in plaats van bij 7-9 °C. In Naaldwijk wordt die stap om technische redenen later dit jaar gemaakt. Het wordt volgens Ten Hoope en Chrysant NL tijd om opnieuw de status van de koelketen chrysant op te nemen. In de zomer van 2013 was naar verluidt bij meer dan 80% van alle aangevoerde chrysanten de temperatuur in het hart van de doos hoger dan 10°C. <

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8 30 uur tot 14 00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r v d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. U tgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele w jze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

32/33 (2014)

Kasgenoten

A genda Binnenland 4 sep Orchideeënevent, voor telers en kopers

06 53368851 Mechatronica en robotisering event,

Nationale zomerbloemententoonstel

Aanmelden voor Tuinbouw Onderne

FOTO: PeTer van LeTh

Plantarium, vakbeurs voor de boom

Leeftijd: 41 en 46 jaar Bedrijfsnaam: WIN BLOOM Plaats: Noordwijkerhout Teelt: alchemilla Oppervlakte: 4 ha buiten, 0,5 ha vast glas en 0,15 ha rolkas

Jacco van Wieringen en Theo Nulkes Runnen jullie het bedrijf met zijn tweeën?

nemers opgeleid waardoor collega’s informeerden of ze ook van hen gebruik konden

LTO Glaskracht Nederland Hoe is de samenwerking ontstaan?

tuinbouw Waterproof, rondleidingen en work

Zet de recente naamsverandering in WIN BLOOM zoden aan de dijk? Buitenland Internationale tuinbouwvakbeurs Flora

Is het richten op één teelt niet te risicovol? Bovendien teelden we tot vorig jaar nog monnikskap, maar daarvan was de vraag te

Hoe hebben jullie de dag van nationale rouw beleefd

Nog tijd voor hobby’s? Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

32/33 (2014)

Foto’s

Filmpjes

uw o ude o l i e is geld waard !

@ A `

tel: 0174-768876 i n f o @ v i c t o n b v. n l

RenĂŠ vd Stok

VA N K L I N K

â&#x20AC;˘ groothandel in olie en metalen â&#x20AC;˘ saneren van tanks en k e t e l s ( K I WA ) â&#x20AC;˘ afvoeren van brandstofrestanten

VEBU V.O.F. Kasonderhoud

STOOMKETELVERHUUR - Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties

schermingen voor aanleg, onderhoud en renovatie T: 0174 - 517897 M: 06 53 437 827

Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com

www.renevanderstok.nl

Vastzetsysteem betonplaat

Plantenringen PP 16, 20 en 25 mm

AFWATERINGSGOOT

Voor het snel en goed bevestigen van bloemen plantenstelen aan geleiding.

/iÂ?Â°\Ă&#x160;Ă¤{ÂŁĂ&#x2C6;Ă&#x160;Ă&#x17D;Â&#x2122;ÂŁÂŁ{Ă&#x2021;Ă&#x160;UĂ&#x160;Â&#x2C6;Â&#x2DC;vÂ&#x153;JĂ&#x192;VÂ&#x2026;iÂ?Â?iĂ&#x203A;Â&#x2C6;Ă&#x192;Â°Â&#x2DC;Â?

Voor uitgebreide informatie:

WWW.SCHELLEVIS.NL

www.meten.nl

E-mail: info@nieuwkoopbv.nl Tel. 0297 325836

WILT U OOK ADVERTEREN OP DEZE PAGINA? BEL: 0342494290

Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden

Heldere structuren, duidelijke afspraken en goed overleg zijn de fundamenten van een sterk familiebedrijf. Hoe is dit binnen uw bedrijf geregeld? GeĂŻnteresseerd in een gratis scan? Neem dan contact op met Ine Prins.

info@priorg.nl

06-51492690

www.priorg.nl

EVAL: voor elke situatie juiste installatie

HOEK VAN HOLLAND T 0174 64 20 40

Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleidingâ&#x20AC;Ś Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing. Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik.

â&#x20AC;˘ KASSENSLOOP â&#x20AC;˘ (ROZEN)GEWASSEN UITRUIMEN â&#x20AC;˘ GEVRAAGD: ASSIMILATIELAMPEN EN WKK-INSTALLATIES â&#x20AC;˘

Â&#x161; ;b[ajhej[Y^d_[a

Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl

Â&#x161; Ae[bj[Y^d_[a

www.eval.nl

Â&#x161; Ab_cWWjj[Y^d_[a

Â&#x161; MWj[hj[Y^d_[a

WWW.MUSTANGDEMOLITION.NL

WILT U OOK ADVERTEREN OP DEZE PAGINA? BEL:0342-494290

The orchid professionals

ÂŽ

since 1933

Bel 0342 - 49 48 89 voor de advertentiemogelijkheden, wij geven u graag advies.

De specialist in uitgangsmateriaal van orchideeĂŤn +31 (0)251 20 30 60

www.floricultura.com

Wilt u op de hoogte blijven van het laatste nieuws, tips en energieprijzen? 3

U leest het in onze nieuwsbrief. Kijk op: www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Betere houdbaarheid Hortensia met Florissant 810 â&#x20AC;&#x153;Vorig jaar hebben we uitgebreid vaasleven onderzoek gedaan met verschillende rassen onder verschillende omstandigheden. Florissant 810 gaf steeds het beste resultaat en de verschillen in houdbaarheid met andere middelen waren groot, tot 300%.â&#x20AC;? Arie en Elly Slingerland Snijhortensiakwekerij Slingerland van Buren BV

Arie en Elly telen 12 verschillende soorten snijhortensia op 2Ha en hebben bijna 8 jaar ervaring. Kwaliteitsconcessies worden niet gedaan want een tevreden consument is in hun ogen goud waard. Dergelijke voortrekkers heeft Florissant nodig omdat toegevoegde waarde wordt erkend. Specialisten van toeleverancier Benfried speelden ook hier een cruciale rol bij de kennisoverdracht.

810

www.benfried.com

De veiling verplicht het gebruik van Florissant 600 in het aanvoerwater, dit product bevat echter aluminiumsulfaat waardoor sommige rassen van kleur kunnen veranderen. Florissant 810 is hier vrij van en heeft tevens de perfecte samenstelling om zowel kruidachtige als verhoutte Hortensia stelen een betrouwbare houdbaarheid te geven.