Bloemisterij 51 52 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Bloemisterĳ Vakblad voor de

51/52 68e jaargang 20 december 2013

Nog steeds actief

22 Jury Glazen Tulp:

24 Chilfresh wil

44 Productkwaliteit

46 Ziekteverwekkers

’Dit is boerenslimheid ten top’

verlengstuk sierteelt worden

steeds vaker intern gemeten

zĳn ter plekke te identiﬁceren

Cover-nw.indd 1

17-12-13 16:27

13 20 3

3 19

540187.indd 2

18-12-2013 11:48:23

Bloemisterij Vakblad voor de

22 Jury positief over finalisten Glazen Tulp Awards

Opinie 4

Interview: ’De belangstelling voor plantkunde neemt weer toe’

Commentaar: Wegvallende zekerheden en nieuwe structuren

Stelling: Glastuinbouw is te afhankelijk van de overheid

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

Thema Nog steeds actief

27 ’Sites gaan meer de diepte in en worden minder statisch’

Een baan is makkelijker op te zeggen dan een manier van leven

Piet Vijverberg: ’Ik ga stoppen als ik in de weg loop’

Huub van Diemen: ’Ik lig altijd half negen op bed’

Bertus Kerkvliet: ’De vrijheid is goud geweest’

Jan Knoppert: ’De beste keuze van mijn leven is die voor mijn vrouw’

Piet van der Ende: ’Ik heb het altijd naar m’n zin gehad’

Bedrijf en afzet

44 Sector meet steeds vaker interne productkwaliteit

Ondernemen: Bloemisterijtelers boeken iets minder goed resultaat

Jaaroverzicht 2013

Afzet: ’Dit is boerenslimheid ten top’

Column: Cok Harteveld

Afzet: ’We willen verlengstuk van Nederlandse sierteelt zijn’

Vragen: Hoe lang kan ik blijven storten op g-rekening?

BBH: ’Sites gaan meer de diepte in en worden minder statisch’

Afzet: Export op Rusland kan beperkt groeien

Markt 34

Hoopgevende start seringenseizoen

Topresultaat met kerstproduct ilex blijft uit

Rendeert Nederlandse grootbloemige roos als niche?

Poinsettia-handel wacht op het laatste moment

Kerstcypresjes gingen in week 50 goeddeels op

Teelt

48 Algen: Groen goud of dure drab?

In beeld: Schijn blijft bedriegen

Gewasbescherming: Kasgeluiden

Houdbaarheid: Sector meet steeds vaker interne productkwaliteit

Gewasbescherming: Ziekteverwekkers ter plekke identificeren

Algen: Groen goud of dure drab?

Teelttips: zomerbloemen, phlox, lelie, perkgoed, groene planten

Roos: Project IRISS vraagt steun telers aanpassing bosmachines

Service 57

Kasgenoot: Jan van Zanten Agenda

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Inhoud.indd 3

18-12-13 15:35

Opinie Leo Marcelis, WUR Glastuinbouw:

’De belangstelling voor plantkunde neemt weer toe’

FOTO: JOEF SLEEGERS

Leo Marcelis heeft vĳf jaar gewerkt als hoogleraar Plantenteelt in Energiezuinige Kassen in Bleiswĳk. Per 1 december is hĳ benoemd als hoogleraar van de afdeling Tuinbouw en Plant-Productfysiologie in Wageningen. Wat heeft hĳ tot nu toe bereikt en wat is hĳ van plan? „Het moet onderzoek zĳn waar zowel de tuinbouwsector als de wetenschap iets aan heeft.’’ Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

Wat is het verschil tussen onderzoek in Bleiswĳk en in Wageningen?

Waar gaat uw onderzoek zich in de toekomst op richten?

„Op de universiteit in Wageningen wordt meer verklarend onderzoek gedaan. Waar WUR Glastuinbouw alleen aan de directe vragen van de ondernemer werkt, kan de universiteit de vraagstelling verder uitdiepen om de meer algemeen geldende principes boven water te krijgen.”

„Licht is veruit de belangrijkste groeifactor waarin nog heel veel te bereiken valt. Ik zal vooral doorgaan met diffuus licht en ledlicht. Ik denk dat de toepassing van led er nu echt zit aan te komen. De lampen zijn steeds efficiënter geworden, meer licht voor hetzelfde geld. Overigens heb ik niet helder wat het allemaal kost. Fabrikanten rekenen allemaal op hun eigen manier, zodat het moeilijk is om cijfers te vergelijken. Maar het is duidelijk dat de output sterk is toegenomen.”

Wat heeft u afgelopen jaren bereikt? „Een van onze belangrijkste projecten was ’Grip op licht’. Potplanten groeien harder onder diffuus licht. Ze kunnen veel meer licht aan als het licht gelijkmatig over de plant wordt verdeeld. Er speelt echter nog iets: de continuïteit. In een normale kas krijgt een blad altijd wisselende hoeveelheden licht door schaduwwerking. Bij anthurium leidt dat vaak tot enige sluiting van de huidmondjes. Met diffuus licht blijven de huidmondjes meer open omdat het licht op een blad constanter is. Bij dit aspect van diffuus licht hadden we nog niet eerder stilgestaan.”

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

Opinie_NW.indd 4

ting was goed en bekend. Dit onderzoek was destijds puur gedaan vanuit wetenschappelijke interesse, niet vanuit praktisch nut.”

Hoe belangrĳk is het om onderzoek te doen zonder direct nut? „Veel grote ontdekkingen zijn een kwestie van toeval. De kunst is om dingen te herkennen waar de proef niet voor is opgezet. Daar hebben we binnen de universiteit meer ruimte voor dan in Bleiswijk. Al is die ruimte kleiner dan 25 jaar geleden. Er worden hardere randvoorwaarden aan de budgetten gesteld.”

Hoe snel wordt nieuwe kennis in de praktĳk opgepakt?

Is er nog genoeg geld voor onderzoek in de tuinbouw?

„Vaak kost dat veel tijd. Diffuus glas wordt wel snel opgepakt, merk ik. Het grappige is trouwens dat we 26 jaar geleden al modelberekeningen hadden die wezen op een productieverhoging onder diffuus glas. Toen bestond er echter alleen gehamerd glas, dat veel minder licht doorliet. We konden in de praktijk niets met die kennis, maar de rich-

„Nu het PT wegvalt, moeten we andere bronnen voor financiering aanboren. De tuinbouw is een van de topsectoren; deze staan bij de politiek goed op de agenda. Daar liggen dus zeker kansen. Onlangs hebben we bijvoorbeeld een groot voorstel ingediend voor led-onderzoek bij STW, een organisatie die subsidie verstrekt voor toe-

Wegvallende zekerheden en nieuwe stru ctu

et is niet vreemd dat het jaar 2013 voor de glastuinbouw kan worden ’bĳgeschreven’ als het jaar van wegvallende zekerheden en het jaar van de zoektocht naar nieuwe structuren. De teloorgang van het Productschap Tuinbouw heeft alle geledingen ﬂink opgeschud. De impact voor veel organisaties was en is groot en als gevolg daarvan krĳgen ook de aangesloten leden met de consequenties van deze ontwikkeling te maken. Cruciaal in dit alles zĳn de gewĳzigde geldstromen. Die zĳn opgedroogd, druppelen nog enigszins na of lopen via andere kanalen; lees andere organisaties. Waar de ﬁnanciering van bĳvoorbeeld promotie

en onderzoek vroeger redelĳk overzichtelĳk was, moeten organisaties zich opnieuw organiseren om aan het benodigde geld te komen. En omdat de overheid de hand stevig op de knip houdt, moet dat geld voornamelĳk uit eigen zak komen. Er kantelde wel meer in 2013. Want naast bĳvoorbeeld het besluit om LTO Groeiservice grotendeels te laten opgaan in LTO Glaskracht Nederland, besloten de leden van FloraHolland om de bestuursstructuur aan te passen. Geen Groeiservice meer, geen traditioneel veilingbestuur meer. Het zĳn forse stappen in organisatieland. Daarnaast gingen nieuwe structuren vaak gepaard met noodzakelĳke Vakblad voor de Bloemisterĳ 51/52 (2013)

18-12-13 14:51

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324, 2300 PH Leiden of naar bloemisterij@hortipoint.nl. Reacties moeten maandag voor 9:00 uur binnen zijn. De redactie kan brieven inkorten of weigeren.

gepast wetenschappelijk onderzoek. Dat onderzoek willen we samen doen met Kas als Energiebron, Philips, Hortimax, veredelaars en kwekers. Op die manier proberen we onderzoeksgelden richting de tuinbouw te krijgen. We moeten echter wel concurreren met een heleboel projecten uit vakgebieden buiten de tuinbouw. De kans om dit soort budgetten binnen te halen is ongeveer 15%. De grootste geldschieter van de universiteit is het ministerie van Economische Zaken, waar deze universiteit onder valt. De financiering hangt af van het aantal studenten.”

Zijn er genoeg studenten? „Tien jaar geleden was het aantal studenten schrikbarend laag, het was echt crisis. In de afgelopen tien jaar is het aantal weer sterk toegenomen. Nu zijn er elk jaar 30 tot 40 studenten die de bachelor-opleiding plantenwetenschappen komen volgen. In de masteropleiding komen er 70 buitenlanders bij. Dus jaarlijks studeren er 100 mensen af in de plantenwetenschappen. Bijna de helft daarvan heeft gekozen voor greenhouse horticulture.”

Hebt u een verklaring voor die populariteit? „De wereldbevolking groeit snel, dus voedselproductie wordt nog belangrijker. Bovendien had landen tuinbouw een slecht imago, met zure regen, overbemesting, energieverspilling en illegale arbeid. Ik denk dat het imago nu beter is. Het project Kas als Energiebron heeft de sector een positieve uitstraling gegeven.”

tru cturen reorganisaties. Minder inkomsten dwingen bedrijven en organisaties om in te krimpen, maar tegelijkterijd wel waardevol te blijven. Een grote uitdaging voor iedereen in tuinbouwland. Van belangenclub tot individueel tuinbouwbedrijf. En natuurlijk geldt dat ook voor de redactie van het Vakblad. Die pakt de handschoen graag op om u met goede informatie en via meerdere kanalen onverminderd te ondersteunen in uw zoektocht naar nieuwe structuren en nieuwe uitdagingen. De redactie wenst u daarbij een succesvol 2014. Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Opinie_NW.indd 5

Stelling

Glastuinbouw is te afhankelijk van de overheid Nu de overheid jaar op jaar moet bezuinigen, wordt eens te meer duidelijk hoe afhankelijk de tuinbouw is van steun van de overheid. Hoe zou het de sector vergaan zonder het verlaagde tarief energiebelasting, het lage btw-tarief op bloemen en planten, de steun voor aardwarmte en Het Nieuwe Telen, de MEI-, IRE- en SDE+-subsidies, de financiering via het topsectorenbeleid van onderzoek en de provinciale verplaatsings- en herstructureringsregelingen? Waarschijnlijk niet goed. Gezonder zou zijn als de sector minder afhankelijk is van de overheid.

Bart Oostveen, kuipplantenvermeerderaar in De Kwakel „Minder afhankelijk zijn, daar ben ik het wel mee eens. Ik denk wel dat er in het verleden een aantal partijen meer gekeken hebben naar de mogelijkheden van subsidies en daar hun bedrijfsvisie op hebben gefundeerd, dan dat er gekeken werd wat de markt/maatschappij nodig heeft. Ik ben echter wel van mening dat de overheid

moet blijven investeren in de tuinbouw door middel van een aantal subsidies en regelingen. Het makkelijkste voorbeeld is aardwarmte, daar hadden we zonder subsidie nooit zoveel gebruik van kunnen maken. De overheid doet er goed aan om te blijven investeren. Ze moet het ook zien als investering. En daarvoor geldt: vaak kun je een investering terugverdienen (in dit geval door belastingen) maar soms ook niet.”

Piet Evers, leliebroeier in Moerkapelle en Luttelgeest „Ik vraag me af of het werkelijk waar is dat de tuinbouw zo afhankelijk is van de overheid. Natuurlijk is het zo dat een overheid moet stimuleren met subsidies op de in de stelling aangegeven onderwerpen. Maar daarmee is de tuinbouw nog niet afhankelijk van de overheid. Wat wel waar is, dat wij afhankelijk zijn in de ruimte die wij krijgen om te ondernemen. De kracht van de tuinbouw is dat wij als vrij ondernemers ons bezig kunnen houden met het maken van een product, en de afzet daarvan. Het vrij ondernemen houdt ook in geen ballast van allerlei overheidinstanties die ons elimineren. Daar moet

echt de bezem door. Laat ze bezuinigen op ambtenaren en een groot aantal daarvan naar huis sturen, dat levert ons (en de overheid) winst op. We weten dat als er één ambtenaar gaat, er twee kunnen volgen, omdat zij voor elkaars werk zorgen. Want heel veel inzet die de overheid levert voor de ondernemers wordt vaak bij ons omgezet in ballast. De overheid moet eens gaan inzien dat wij nog een sector zijn die iets maakt en daarmee internationaal op de markt komt. We zetten met onze agrarische producten Nederland op de kaart. Laat de overheid zuinig zijn op de hardwerkende tuinder. De overheid moet vooral faciliterend bezig zijn, en dat dan met zo min mogelijk ambtenaren.”

André van Kester, chrysantenteler in Kwintsheul „Je wordt als bedrijf altijd beïnvloed door het beleid van de overheid. Dit is op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau. En dan heb je ook nog de waterschappen. De overheid is zeker geen instelling die alleen maar cadeautjes weggeeft. Ze voert een beleid dat ze wil sturen, en dat doet ze veelal met financiële prikkels.

De overheid voert voor elke sector een beleid dus waarom niet voor de glastuinbouw. Ik noem de verlaagde accijns op aardgas ook geen cadeau, want de standaard accijnsen zijn ook buitensporig hoog. Er zijn ook veel regels die geld kosten of beperkingen opleggen zoals de vele milieumaatregelen. En als je naar het verleden kijkt, zijn de subsidies en fiscaal gunstige maatregelen al behoorlijk beperkt.”

18-12-13 14:51

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander nieuws vindt u op www.vakbladvoordebloemisterij.nl.

n Handel verwacht exportgroei in decembermaand De handel rekent op een exportgroei in de laatste maand van het jaar. De achterstand van 4% kan daarmee nog iets ingelopen worden. Vorig jaar was het in december koud, waardoor de export met 14% kromp. Dit jaar zijn de vooruitzichten gunstiger.

n Dijksma: ’Geen plan, maar monitor voor gewasbescherming’ Kwekers hoeven vanaf 2015 niet langer verplicht een gewasbeschermingsplan op te stellen. In plaats daarvan moeten ze achteraf verantwoording afleggen over hun geïntegreerde gewasbeschermingsstrategie door het opstellen van een gewasbeschermingsmonitor. Dat schrijft staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken in een Kamerbrief. In de monitor moet in elk geval zijn opgenomen: de verplichte registratie van ingezette chemische gewasbeschermingsmiddelen en alle andere (niet-chemische) genomen maatregelen tegen ziekten en plagen gedurende het teeltseizoen. Daaronder vallen: teeltfrequentie, vruchtwisselingsplan, rassenkeuze, toedieningstechnieken, waarschuwings- en adviessytemen en biologisch en mechanische gewasbeschermingsmaatregelen.

n Bloemistenklokken FloraHolland

eerder van start De bloemistenklokken van FloraHolland gaan op 30 juni van start in Naaldwijk, vier maanden eerder dan gepland. De vervroeging betekent dat de klokken in Bleiswijk eerder naar Naaldwijk zullen verhuizen. De invoering van de bloemistenklokken hangt immers samen met de sluiting van de klokken in Bleiswijk.

n Toolbox emissiebeperking gewasbeschermingsmiddelen Vanaf januari komt er voor telers een zogeheten Toolbox Emissiebeperking Gewasbescheringsmiddelen beschikbaar. Dit is een set van zeventien informatiekaarten met praktische maatregelen om emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater te verminderen. De eerste exemplaren van de toolbox zijn 11 december uitgedeeld tijdens de jaarvergade-

Nieuwskort2.indd 6

’Een kerst zoals het hoort’ Een medewerkster van Van Lint wikkelt de laatste karren met kerstartikelen. Het bedrijf in Boskoop verpakt en produceert plantenarrangementen en kerststukken. „We zijn eerder klaar dan verwacht”, vertelt financieel manager George Vijverberg. „De afzet heeft de planning overtroffen. Dit is een kerst zoals het hoort te zijn.” Daarbij hoort de kanttekening dat het bedrijf voorzichtig heeft ingekocht. „We zien dat de totale markt voor kerstproducten iets kleiner is geworden.” Van Lint, van oorsprong een boomkwekerij, heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een allround sierteeltbedrijf. Naast de productie van arrangementen omvatten de activiteiten een jaarrond kwekerij en het vermarkten van buxus en conica.

ring van Nefyto, de brancheorganisatie van gewasbeschermingsmiddelenfabrikanten. De toolbox wordt verspreid door erfbetreders en is aan te vragen via www.toolboxwater.nl.

n Beperkte kwekersvrijstelling wettelijk geregeld Op 12 december is in de Rijksoctrooiwet een beperkte kwekersvrijstelling opgenomen. Plantenveredelaars kunnen daardoor een octrooisrechtelijk beschermd ras gebruiken voor verdere ontwikkeling. Staatssecretaris Dijksma (EZ) pleit in Brussel voor een volledige kwekersvrijstelling binnen octrooien. Dan is op natuurlijke eigenschappen geen octrooi meer aan te vragen. Bij een beperkte kwekersvrijstelling zal de veredelaar alsnog licentie moeten krijgen van de licentiehouder als de geoctrooieerde eigenschap ook in het nieuwe ras tot uiting komt.

n CNB-directeur Willems stapt op Algemeen directeur en bestuursvoorzitter van CNB, Wouter Willems, heeft zijn functie neergelegd. Begin december was hij reeds op non-actief gesteld door de bollencoöperatie uit Lisse. Willems ervaart volgens CNB een

’gebrek aan draagvlak’ om de toekomst tegemoet te treden.

n Aantal groene hbo-studenten stijgt naar recordniveau Op de vier groene hogescholen – HAS Den Bosch, Hogeschool Inholland, Hogeschool Van Hall Larenstein en Vilentum Hogeschool – hebben zich dit studiejaar meer dan 10.248 studenten ingeschreven. Een record want vorig jaar stond de teller op 9.276. Ondanks de stijgende studentenaantallen in de afgelopen vijf jaar geven de hogescholen aan nog meer studenten nodig te hebben om aan de vraag vanuit het werkveld te kunnen voldoen.

n Leden FloraHolland kiezen ALV-commissie De algemene ledenvergadering (alv) van FloraHolland stemde 12 december in met de vijf voor de ALV-commissie voorgedragen leden-kwekers. Behalve het vaststellen van de vergoeding voor commissarissen en een aantal andere taken, gaat de nieuwe commissie zich bezighouden met de vaststelling van het beloningsbeleid voor de topstructuur van de veiling. Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

18-12-13 15:35

FOTO: JOEF SLEEGERS

Gelezen op Twitter RijnPlant (@RijnPlantSales) ■ Plantion stapt over op landelĳke stapelwagen Plantion stapt per 1 januari over op de landelijke stapelwagen. De Edese veiling huurt daartoe 2.500 karren van FloraHolland. Het betekent dat Plantion stopt met de eigen karren.

■ Gietwaterbassins prima te gebruiken als waterberging In het Westland kunnen gietwaterbassins succesvol worden ingezet om het risico op wateroverlast tijdens hevige neerslag aanzienlijk te verkleinen. Dat blijkt uit een proef bij tomatenkwekerij Lans in Maasdijk, die van mei 2012 tot en met december 2013 liep. Daarmee werd via sensoren doorlopend het waterpeil in het bassin gemeten. Zodra er intensieve neerslag werd verwacht, rekende software uit hoeveel water er – anticiperend op de weersverwachting – uit het bassin kon worden afgelaten zonder dat dit gevolgen had voor de teelt.

■ Omzet Plantion lager in 2013 Tijdens de vergadering werd nauwelijks gediscussieerd over het besluit de helft van de liquiditeitsbijdrage te gebruiken voor de financiering van de reorganisatie.

■ FloraHolland kiest ’Raad van Elf’ De algemene ledenvergadering van FloraHolland heeft 12 december elf kandidaten benoemd tot commissaris in de nieuw gevormde raad van commissarissen. Dit nieuwe bestuursorgaan vloeit voort uit het besluit om bestuur en de oude raad van commissarissen in elkaar te laten opgaan. De nieuwe raad bestaat merendeels uit leden van het oude bestuur (Louis Bouman, Mariëlle Ammerlaan, Bernard Oosterom, Joris Elstgeest en Jack Goossens) en de oude raad van commissarissen (Franswillem Briët, Jan Andrea, Jos ten Have en Cees van Rijn). Gerben Ravensbergen en Rosaline Zuurbier zijn nieuw.

■ Promotiecampagne Plantion Plantion start komend voorjaar een consumentencampagne om de verkoop van bloemen en planten in Nederland te vergroten. Telers betalen jaarlijks 0,2% van hun omzet op Plantion om de promotie mogelijk te maken. Vakblad voor de Bloemisterĳ 51/52 (2013)

Nieuwskort2.indd 7

De omzet van Plantion valt dit jaar 11% lager uit dan in 2012. Dat komt vooral door de lagere omzet van de bemiddeling en Groencentrum. Dat deelde de veiling in Ede 11 december mee tijdens de algemene ledenvergadering. De terugval van de bemiddeling met 17% naar € 41,7 miljoen komt door het wegvallen van grote kopers die afgelopen jaar niet meer via Plantion, maar via FloraHolland afrekenden. De omzet van Groencentrum daalde met 22% naar €1,4 miljoen, voornamelijk door de crisis. De klokomzet daalde met 5% naar € 46,3 miljoen, vanwege het koude voorjaar en de warme zomer. De lagere omzet leidt overigens niet tot een verlies bij de veiling. Het resultaat voor belastingen is € 54.000.

■ Roep om sluiting Karuturi steeds luider Bij de rechtszaak die Allpack Industries Ltd eerder dit jaar begon tegen Karuturi in Kenia – vanwege het niet-nakomen van financiële verplichtingen – hebben zich inmiddels tien andere Keniaanse bedrijven aangesloten. De bedrijven willen dat de Karuturi Limited Kenya failliet wordt verklaard en wordt gesloten. De agrarische vakbond KPAWU steunt de bedrijven hierin. De rechtszaak dient volgend jaar.

Het is een en al #kerst wat hier de tuin af gaat deze dagen. Vandaag vooral rood, rood en nog eens rood on.fb.me/1kRVXxr #Anthuriums

Henny Bruggeman (@HennyBruggeman) #Bloemisten in #Parijs zijn de #Kerstverkoop volop aan het voorbereiden. Vrijdag worden de winkels vol gereden.

Teun van Turenhout (@TeunvTurenhout) #kerst lijkt geen dominant #bloemen feest te zijn in #Parijs. #bestedingen lopen terug is een vaak gehoorde reactie #fhopreis

Kiepflower (@Kiepflower) Op weg met gesloten keten, van veredeling tot aan het schap, voor een nog betere consumenten beleving van onze chrysanten!

Holland Strelitzia (@RolandDuyv) De bloemen zijn zo vlak voor de kerst goed aan de prijs. Zou een 3D printer wat zijn om extra Strelitzia's te produceren? #dtv

uffelenjohn (@uffelenjohn) Vandaag en morgen onze klanten afrijden om ze persoonlijk... en met een aardigheidje te bedanken voor 2013.

Het Vakblad op LinkedIn

Op LinkedIn plaatst het Vakblad tweewekelijks een stellling. Door u aan te sluiten bij de groep van het Vakblad voor de Bloemisterij kunt u hier op reageren. De lopende discussie luidt:

Tuinders moeten zich niet druk maken over de gasprijs. 7

18-12-13 15:35

Vroeger werden mensen boven 65 jaar ’bejaard’ genoemd. Die term roept het beeld op van iemand die uitgeblust en hulpbehoevend is. Tegenwoordig is dit een achterhaald beeld. Ouderen zijn vitaler dan ooit en werken steeds langer door; en dat geldt zeker in de landen tuinbouw. In dit themanummer komen vijf ondernemers aan het woord die de 65 jaar zijn gepasseerd. De jongste is 65, de oudste 86 jaar. ’Stoppen’ is een woord

Foto: JoeF SleegerS

waar ze niet of nauwelijks aan denken. Hun geheim? Plezier in het werk.

NogActief Opening.indd 8

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 11:49

Een op acht bedrijfshoofden in de sierteelt is 65+

Een baan is makkelijker op te zeggen dan een manier van leven Ongeveer 12% van de bedrijfshoofden in de sierteelt is ouder dan 65 jaar. Daarmee is de sierteelt een sterk vergrijsde sector. Hoe komt dat? Er zijn veel redenen voor ondernemers om langer door te gaan. Soms noodgedwongen, maar vaak omdat het beroep van tuinder eigenlijk een levenswijze is. Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

ederland vergrijst, en dat is in de landen tuinbouw niet anders. In de sierteeltsector is ongeveer 12% van de ondernemers de 65 jaar gepasseerd, blijkt uit tellingen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In de landbouw ligt dat percentage trouwens nog hoger: 21%. Deze cijfers zijn niet afkomstig uit een stoffige database, maar berusten op recente enquêtes onder ondernemers. Aan alle bedrijven wordt onder meer gevraagd naar de leeftijd van het bedrijfshoofd. Overigens is het wel mogelijk dat de zoon meer verantwoordelijkheden heeft dan de vader, terwijl de laatste formeel aan het roer staat. Er zijn diverse redenen waarom het aantal oudere ondernemers in de landen tuinbouw hoger ligt dan het landelijke gemiddelde. Een daarvan is de passie voor het eigen bedrijf. Dat maakt het soms pijnlijk om afstand te nemen. Een baan kun je opzeggen; een manier van leven opzeggen is lastiger. Een meer praktische oorzaak is dat deze ondernemers geen woon-werkverkeer hebben. Dat maakt de stap naar een langere carrière makkelijker dan bij andere takken van sport. Een tuinder kan eigen baas blijven op zijn eigen tempo, en kan de jaren op zijn eigen manier invullen. In feite kan hij de dingen blijven doen die hij altijd al graag deed. En dan zijn er de financiële redenen. Glastuinbouwbedrijven zijn steeds kapitaalintensiever geworden. Het is voor jongeren praktisch onmogelijk om vanuit het niets een bedrijf te beginnen. De enige manier is een overname van de ouders. Dat leidt er toe dat er weinig aanwas is en dat de tuinbouw vergrijst. Wat hier nog bij komt, is dat jongeren de overname liever een paar jaar uitstellen om voldoende kapitaal bijeen te sprokkelen, blijkt uit gegevens van het CBS. In zo’n geval blijven de ouders dus noodgedwongen langer bij het bedrijf betrokken. Het enige pensioen dat een tuinder vaak heeft is de waarde van het bedrijf en de grond. Als hij dat geld aan het bedrijf onttrekt, dan valt het om. Ook dat is een reden dat tuinders bij het bedrijf betrokken blijven.

Te laat afbouwen Een deel van de ondernemers gaat noodgedwongen door, omdat er geen opvolger is en omdat het niet lukt om het bedrijf tegen een redelijke prijs te verkopen. „Vaak denken telers te laat aan afbouVakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

NogActief Opening.indd 9

wen”, ervaart Maarten Wolleswinkel, adviseur bij Holland Corporate Finance. „Je moet het bedrijf verkopen als het in een opgaande trend zit. Als je het in een neergang verkoopt, is het veel minder waard, en heb je een slechtere onderhandelingspositie.” Vaak moet de teler na de verkoop nog enkele jaren aanblijven om de overdracht in goede banen te leiden. „Het is daarom goed om in een vroeg stadium de afhankelijkheid terug te brengen”, adviseert Wolleswinkel. „Dat kan bijvoorbeeld door het aanstellen van een bedrijfsleider of een externe directeur. Daarmee wordt de verkoopbaarheid beter en wordt het risico voor de koper kleiner. Het is ook mogelijk om geleidelijk het bedrijf aan het nieuwe management te verkopen, met steun van de bank of een externe financier. Bovendien is het verstandig om zeker vijf jaar voor de stopdatum te gaan nadenken over een optimale fiscale structuur. Dan kunnen de opbrengsten uit de verkoop bijvoorbeeld belastingvrij worden genoten in een persoonlijke holding.”

Trend in maatschappij Dat telers na de 65 jaar nog niet willen stoppen met werken sluit aan bij een trend in de maatschappij. Mensen blijven tegenwoordig langer gezond, en de echte klachten komen pas aan het eind van het leven. Zoals een van de tuinders verderop in dit nummer omschrijft: ’Ik lijd aan PHPD.’ Oftewel: pijntje hier, pijntje daar. In Nederland zijn de uitzendbureaus voor 65-plussers sterk in opkomst. Juist omdat ouderen flexibel zijn, parttime kunnen werken en meer tijd over hebben dan jongeren, blijkt uit onderzoek. „Maar ook steeds meer mensen beginnen na hun pensioen een eigen onderneming”, constateert Jan Brinkers, beleidsmedewerker bij de Unie van Katholieke Bonden van Ouderen. Op dit moment gaat het om ongeveer 2% van de ouderen, en hun aantal neemt toe. „Het zijn meestal mensen die hun hele leven in loondienst hebben gewerkt en daarna nog iets voor zichzelf willen doen. De belangrijkste drijfveer is dat ze iets willen betekenen voor de maatschappij en iets willen doen met hun kennis. Reizen heb je op een bepaald moment wel gezien. En financieel zitten er weinig risico’s aan. De ondernemers krijgen al AOW en eventueel een pensioen.” Zo zijn er allerlei redenen waarom ondernemers na hun 65ste levensjaar doorgaan met werken. Het beste is natuurlijk om hen daar zelf over aan het woord te laten. <

17-12-13 11:49

Foto: JoeF SleegerS

Nog steeds actief

Levensloop Geboortedatum 16-03-1948 Woonplaats Naaldwijk Bedrijfsnaam Kwekerij Piet Vijverberg Teelt Phalaenopsis, dracaena, dipladenia Oppervlakte 75.000 m2 Op twaalfjarige leeftijd was Piet Vijverberg niet van plan om tuinder te worden. Hij was meer gefascineerd door bouten en moeren dan door planten. Maar door een toeval was er voor hem geen plaats

NogActief Piet Vijverberg.indd 10

op de middelbare school, en in die tijd mochten alleen mensen naar de MTuS die voorlichter wilden worden. Zo ging Piet in 1964 aan de slag op de gemengde groente- en bloemenkwekerij die zijn vader in 1946 had opgericht. In 1969 begon hij voor zichzelf in een kas met Asparagus setaceus. Tweemaal heeft Vijverberg zijn kwekerij verkocht: de eerste keer in 1993 aan de gemeente en in 1999 aan de Bloemenveiling Westland. En twee keer besloot hij

om weer verder te gaan op een andere locatie. In 1998 kwam zijn zoon Sander in het bedrijf en begonnen ze samen met een klein stukje orchideeĂŤn. Dit groeide uit tot de huidige potplantenkwekerij van 10 ha, waarvan 7,5 ha glas. Onlangs was Vijverberg in het nieuws omdat hij de beoordeling van phalaenopsis op de Filipijnen laat doen. Ook zette de kwekerij een hulpactie voor dit land op touw na de orkaan.

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 11:51

Piet Vijverberg (65), phalaenopsisteler:

’Ik ga stoppen als ik in de weg loop’ Wat is een goed moment om te stoppen? „Zodra ik mensen voor de voeten ga lopen”, zegt potplantenteler Piet Vijverberg uit Monster. Op dit moment runt hij het bedrijf samen met zijn zoon Sander. Aan stoppen denkt hij voorlopig niet. Sterker nog, hij heeft net een nieuwe manier van sorteren in gang gezet.

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

igenlijk wilde Piet Vijverberg nooit meer in een vakblad staan. De jongere generatie is aan de beurt, vindt hij. Maar dat voornemen blijkt lastig vol te houden. Twee maanden geleden was hij in het nieuws omdat hij de beoordeling van phalaenopsistakken en -knoppen op de Filipijnen laat doen. Een primeur in de tuinbouw. En nu dan weer in Het Vakblad als oudere tuinder. Voor het geld hoeft Vijverberg niet meer te werken. Ook zou hij goed zonder werk kunnen. Tenminste, hij heeft geen heimwee wanneer hij op vakantie is. Toch denkt hij op zijn 65ste nog niet aan stoppen. „Omdat ik de kwekerij vanaf het begin heb opgebouwd, heb ik een brede view over het bedrijf. Technisch weet ik elk schroefje te vinden. Dat is nog steeds veel waard voor de nieuwe generatie. Op zo’n groot bedrijf loop je niet snel in de weg.” Wel wil de teler steeds meer taken overdragen, evenals zijn kennis en de teelttechnische contacten. „Sommige ontwikkelingen kun je beter aan jongeren overlaten. We hebben bijvoorbeeld een nieuw kantoornetwerk en computers; daar ga ik me niet meer in verdiepen. Ik bemoei me ook niet meer met de laatste orders of de prijs. Op den duur ga ik naar een meer adviserende taak. Dat kun je heel lang blijven doen. Als ik straks tachtig ben, kan ik niet alles meer beheren. De volgende generatie neemt het dus gefaseerd over.”

Van half zeven tot zes Vijverberg gaat nog altijd met plezier naar zijn werk. Zijn gezondheid staat hem daarbij niet in de weg. Hoewel... „Ik lijd aan PHPD; een typische ouderdomskwaal. Pijntje hier, pijntje daar.” Elke ochtend begint hij om 6:30, om door te gaan tot 18:00 uur. „Er blijven nog zo veel taakjes over op de kwekerij; daar heb ik helemaal geen hekel aan. Iemand anders heeft hobby’s; ik heb de kwekerij. Bij een werkgever zit je in een keurslijf. Op mijn eigen bedrijf kan ik de hele dag creatief zijn. Sterker nog: ik doe de dingen die ik leuk vind en anderen doen de rest. Zo heb je toch een mooie oude dag? En het fijne van ouder worden is dat er steeds meer jonge mensen zijn om mee om te gaan.” De beste beslissing in zijn carrière vindt Vijverberg dat hij in de tuinbouw is gaan werken. „Mijn ambitie was niet ’geld verdienen’, maar techniek. Ik werd aangezogen door allerlei technische ontwikkelingen. Daar wilde ik planten mee telen; dat maakt het

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

NogActief Piet Vijverberg.indd 11

kweken leuk. Op ons bedrijf stond bijvoorbeeld de eerste potplantensorteermachine in de wereld.” De tweede goede beslissing was de keuze om tuinder te blijven. Vijverberg heeft tweemaal het bedrijf verkocht. Daarna had hij kunnen stoppen, maar hij koos steeds voor het vak. De beslissing om orchideeën te telen heeft Vijverberg samen met zijn zoon genomen. Hij realiseert zich dat goede beslissingen soms gewoon een kwestie van geluk zijn. „Als we het verkeerde product hadden gekozen, hadden we nu heel anders voor gestaan. Dan had het leven er voor mij heel anders uit gezien.”

Van tegenvallers schrik je wakker Over zijn slechtste beslissing moet Vijverberg langer nadenken. Een paar dingen komen boven drijven. „Als je wordt uitgekocht krijg je vaak veel geld. Daardoor loop je de kans dat je de scherpte kwijt raakt. In een slecht jaar ben je alles zo weer kwijt. Ons bedrijf is ook een keer langs de afgrond gegaan. Wat ik ook jammer vind is dat ik door omstandigheden geen opleiding heb kunnen doen. Met een opleiding gaan dingen je veel makkelijker af; dat zie ik aan de jonge generatie. Maar dat was geen fout van mij. En ik heb zelf ooit een scherminstallatie ontwikkeld. Dat is geen succes geworden. Toch heb ik daar zoveel van geleerd dat ik het geen verkeerde beslissing kan noemen.” Grote fouten kan Vijverberg zichzelf dus niet verwijten. Integendeel. „Van tegenvallers schrik je wakker. Ons bedrijf heeft sinds de crisis een groeispurt doorgemaakt. Toen we in 2009 in de rode cijfers terecht kwamen, hebben we een andere route gekozen. Tot dan toe liep de afzet nagenoeg vanzelf. Voor dracaena en dipladenia hadden we onze vaste klanten en phalaenopsis hoefden we maar te verdelen. Aan actieve verkoop deden we bijna niets. Maar toen de crisis kwam, hebben we met de hulp van een adviesbureau alles opnieuw op de rit gezet. Zo hebben we het merk ’Star Quality by 5’ neergezet met een eigen verpakking, de ’By 5 Box’. We zitten nu bij aan de bovenkant qua prijs.” Dezelfde uitdagingen gelden voor het product. „Ik denk dat we pas over 60% van de teeltkennis beschikken. Dit maakt de tuinbouw leuk, als je elke paar jaar een stapje kunt maken.“ En of dit het laatste keer is geweest dat Vijverberg in een vakblad heeft gestaan? „Zeg nooit nooit.” <

17-12-13 11:51

U zoekt ? Bel 0342 - 49 48 89 voor de advertentiemogelijkheden, wij geven u graag advies.

Bloemisterij Vakblad voor de

540188.indd 12

een uitgave van

18-12-2013 11:47:52

Bloemisterijteler boekt een iets minder goed bedrijfsresultaat foto: VakBlad Voor de Bloemisterij

Opleving van de bedrijfsresultaten in 2012 op veel bloemisterijbedrijven heeft zich niet kunnen doorzetten in 2013. Toch maakten de opbrengsten op de meeste bedrijven de kosten goed. Dit blijkt uit cijfers van LEI Wageningen UR.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

egenover € 100 aan kosten boekte het gemiddelde snijbloemenbedrijf € 101 aan opbrengsten. Deze rentabiliteit van 101 ligt 1 punt lager dan in 2012, maar 5 punten hoger dan in 2010. Snijbloementelers waren wel toe aan een tweede achtereenvolgende positieve rentabiliteit na vier slechte jaren (2008-2011). Positieve inkomens, die veel bedrijven hebben gehaald, waren meer dan nodig om de inkomensachteruitgang uit het verleden te kunnen herstellen. Het gemiddelde poten perkplantenbedrijf doet het iets beter met een rentabiliteit van 103, ook 1 punt minder dan in 2012. Al jaren zijn poten perkplantenbedrijven de meest renderende bedrijven in de glastuinbouw met stabiele positieve rentabiliteitscijfers. Het LEI constateert echter ook dit jaar weer dat verschillen per bedrijf sterk verschillen en door verdere schaalvergroting toenemen.

Daling inkomen binnen de perken Het gemiddelde bedrijfsinkomen van een snijbloementeler ligt in 2013 op € 98.700, ruim € 16.000 lager dan in 2012. Ondanks verbetering van de inkomens bestempelt Gerben Jukema, LEI-glastuinbouwspecialist, de inkomens in deze subsector al jaren als net genoeg voor de meeste ondernemers om het hoofd boven water te houden. Heel wat ongunstiger dan hun meeste collega’s met Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

51LEIl.indd 13

Wederom daalde het aantal glastuinbouwbedrijven sterk in 2013, sterker dan in andere agrarische sectoren.

pot- of perkplanten, aldus Jukema. Hun inkomen lag gemiddeld in 2013 op € 125.600, bijna € 29.000 lager dan in 2012. Toch kampen meer potplantentelers met acute liquiditeitsproblemen (16%) dan snijbloementelers (13%). Dit komt door de grotere gemiddelde bedrijfsgrootte van potplantenbedrijven. Wanneer zij in de problemen komen met relatief meer vreemd vermogen in het bedrijf is de klap minder goed op te vangen. Tegen de 40% van alle bloemisterijbedrijven zagen in 2013 kans om zwarte cijfers te schrijven, enkele procenten meer pot- dan snijbloemenbedrijven. Het aantal faillissementen van glassierteeltbedrijven (breed) is de laatste jaren stabiel, maar samen met glasgroentebedrijven wel verre weg het hoogst in vergelijking met andere landen tuinbouwsectoren.

Schaalvergroting het grootst Wederom daalde het aantal glastuinbouwbedrijven sterk, sterker dan in andere agrarische sectoren. Anno 2013 zijn er nog 1.280 snijbloemenbedrijven (11% minder dan in 2012) en 830 poten perkplanten (- 4%). De gemiddelde bedrijfsgrootte is weer verder toegenomen en ligt voor een gemiddeld snijbloemenbedrijf op 1,7 ha en voor een gemiddeld poten perkplantenbedrijf op 2,1 ha. Het ING Economisch Bureau verwacht

dat de schaalvergroting in de sierteeltsector aanhoudt, maar in een veel lager tempo. In 2020 schat zij in dat er hooguit 1.000 snijbloemenbedrijven en 550 poten perkplantenbedrijven zijn overgebleven. De bank is wel vrij positief gestemd over 2014 en verwacht dat de sector kan opfleuren door een lichte opleving in de eurozone en sterkere exportgroei naar Oost-Europa en Turkije.

Beter dan MKB De bedrijfsresultaten in de landen tuinbouw zijn ook in 2013 stukken beter dan in het midden- en kleinbedrijf (mkb), meldt LEI-directeur Laan van Staalduinen. De inkomens in 2013 zullen volgens de prognoses licht dalen (-2,5%), terwijl het midden- en kleinbedrijf gemiddeld een teruggang zal moeten incasseren van -7%. „Zo slecht presteren agrariërs dus nog niet gezien de huidige economische situatie”, meldt Van Staalduinen. Albert Jan Maat, voorzitter LTO Nederland, is het helemaal met haar eens. Alleen baren de grote inkomensverschillen tussen vergelijkbare bedrijven binnen dezelfde sectoren hem zorgen: „Er is behoefte aan nieuwe initiatieven om kennis en ervaring van boeren en tuinders met elkaar te delen. De cijfers geven aan hoe belangrijk eigentijds ondernemerschap in de praktijk is.” <

18-12-13 16:04

jaarover Z januari – februari

foto: theo van der Kraan

n Voor het eerst krijgt een onderzoeksproject via CROWDFUNDING financiering. Het gaat om onderzoek naar luchtbehandeling tegen botrytis in hortensia. n Staatssecretaris DIJKSMA van Economische Zaken maakt tijdens haar eerste optreden in de tuinbouw goede sier met de mededeling dat Brussel groen licht heeft gegeven voor hantering van het verlaagde tarief energiebelasting in 2013 en 2014 voor de sector. n Phalaenopsiskwekerij SION uit De Lier sleept de Tuinbouw Ondernemersprijs 2013 in de wacht. n BLOEMENBUREAU Holland ontslaat 21 medewerkers, waardoor er nog slechts dertien mensen werken. Het bureau concentreert zich voortaan op generieke consumentenmarketing en productspecifieke promotie. Veel buitenlandse activiteiten verdwijnen. n Grote opluchting bij telers met buitenteelten: de remstof DAMINOZIDE mag in 2013 opnieuw regulier worden gebruikt. Aanvankelijk zou er vanaf eind 2012 een verbod gelden. n Makelaarsorganisatie NVM meldt een lichte verbetering in het glastuinbouwvastgoed. In het tweede halfjaar van 2012 lagen de verkoopprijzen iets hoger, waren er meer transacties en werden bedrijven sneller verkocht dan in 2011. n HET NIEUWE TELEN is al op bijna 100 ha glastuinbouw een feit, zo meldt het Productschap

Theo van der Kraan, FloraHolland

’Planten landelijk veilen’ In maart bracht Dirk Jansen manager veilen planten bij FloraHolland in een standpunt naar voren dat CCcontainers voortaan vooraan gebeeldveild gingen worden op de klokken 12 in Naaldwijk en 15 in Aalsmeer. De veiling deed dit om de koopkracht te versterken en dat moest een positieve werking hebben op de prijsvorming. Opvolger Theo van der Kraan zegt dat Kompas de plannen op zijn kop zet. Heeft voorop veilen van CC's aan verwachting voldaan? „Sinds maart is er veel gebeurd. De visie op de plantenklok is ingehaald door Kompas. In maart werd gesteld dat CC’s als volle karren aan een apart segment werden verkocht. Daarom wilden we ze apart positioneren. Nu zijn we bezig om voor de plantenklok het landelijk veilen in te gaan voeren. Binnen een veilgroep veilen we de volledige veilgroep ongeacht de ladingdrager.”

Het voorop veilen van CC's zet dus niet door? „We gaan niet verder dan de twee klokken die we in maart hebben uitgerold. We focussen ons in Aalsmeer en Naaldwijk op het uitbreiden van het beeldveilen, want dat is een belangrijke voorwaarde voor het landelijk veilen.”

Wanneer gaan planten landelijk geveild worden? „Niet in november 2014 als de bloemen landelijk geveild zullen worden. Met planten zijn we minder ver met virtualisering. Met bloemen zijn we al jaren bezig met beeldveilen. In 2014 beginnen we met het beeldveilen van planten. Daar hangt nog geen concrete planning aan. Onder meer de foto’s zullen verbeterd moeten worden.”

Kees van Vliet, sectormanager Agrarisch ING:

’Financiële positie veel glastuinbouwbedr ijven

Jaaroverzicht-Jan-April.indd 14

foto: Peter van Leth

Er is weerstand tegen beeldveilen van planten.. „Niet iedereen staat te trappelen om te gaan beeldveilen. Het is ook lastig. We hebben een werkgroep, er is overleg met fpc’s en aan koperskant is een klankbordgroep. Het klopt dat beeldveilen van planten lastiger is dan bloemen. Bij planten zijn er veel meer variabelen, wat dat betreft moeten we nog een slag maken. Op gebied van representativiteit moeten we nog een slag maken. We starten daarom begin volgend jaar met een begeleidingsteam.”

Tuinbouw. De meeste ervaring is opgedaan in tomaat, daarna volgen gerbera en paprika. n In tegenstelling tot voorgaande jaren is er in 2013 geen enkele teler uit de bloemisterijsector die het label MILIEUKEUR voert. Oorzaak: de consument vraagt er niet naar, zo meldt SMK. n Phalaenopsiskwekerij JAMU FLOR in De Kwakel stopt voortijdig met haar aardwarmteproject. Er blijken te veel breuken in de diepe ondergrond te zitten, waardoor de kans op een succesvolle boring nihil is. Kweker Jan Mulder kondigt aan het nu met ondiepe aardwarmte, op zo’n 600 à 700 m diepte, te gaan proberen. n Het beursgenoteerde Italiaanse bloemenhandelshuis CICCOLELLA gaat failliet. FloraHolland loopt daardoor € 5 miljoen mis. n Er komt in 2013 geen SDE+subsidie voor geothermieprojecten dieper dan 4.000 m. Minister Kamp van Economische Zaken laat echter doorschemeren dat er op termijn misschien wel subsidie komt. n RUSLAND verdringt Italië van de vierde plaats op de lijst met belangrijkste afnemers van Nederlandse bloemen en planten, meldt het HBAG Bloemen en Planten. n Samen met acht groothandelaren introduceert FloraHolland het nieuwe digitale platform BLOEMISTEXCLUSIEF, speciaal bedoeld voor de – zoals de naam al doet vermoeden – exclusievere bloemsoorten.

Kees van Vliet, sectormanager Agrarisch ING, voorspelde een moeilijk 2013 en heeft gelijk gekregen: „De financiële positie van glastuinbouwbedrijven is in 2013 als geheel niet verbeterd. Daar was de gemiddelde winst te gering voor. Veel bedrijven

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 16:30

r ZiCht 2013 n Ocap bouwt twee opslagtanks om een voorraad CO2 te hebben voor het geval de levering aan tuinders stokt vanwege storingen of onderhoud bij producenten Shell en Abengoa. n DLV Glas en energie gaat onderzoeken of er voor kleinere grondteeltbedrijven een meetsys teem is te ontwikkelen waarmee telers kunnen bezuinigen op hun WATERGIFT. n Telers die WKKstroom terugleveren, hoeven niet op steun van minister Kamp van Economische Zaken te rekenen. De aanhoudend slechte SPARK SPREAD is een ondernemers risico, zo schrijft hij in een Kamerbrief. n BERGERDEN gaat als glas tuinbouwgebied een sombere toekomst tegemoet, stelt LEI Wageningen UR. Verwacht wordt dat van de 275 ha aan uit te geven kavels de komende drie jaar 95 tot 102 ha onverkocht blijft. n Op het SintPietersplein in Rome blijven met PASEN ook de komende jaren bloemen uit Nederland te bewonderen. Bloemenbureau Holland heeft daarvoor een langjarig contract met het Vaticaan afgesloten. n IT’S ALIVE, de campagne om jongeren voor de tuinbouw te interesseren, krijgt geen vervolg in 2013 vanwege geldgebrek. n Greenport Holland presen teert een gereedschapskist ’MODERNISERING TEELTARE AAL’. Het gaat om een set van 32 zowel bestaande als nieuwe instrumenten waarmee de

herstructurering van verouderde glastuinbouwgebieden kan worden vlot getrokken. LTO Glaskracht doet een beroep op het rijk om met een stallings en garantstellingsfonds te komen. n De KLOKVOORVERKOOP van FloraHolland doorbreekt de omzetgrens van € 1 miljoen. Het digitale verkoopsysteem werd in april 2012 gestart als pilot om de veilingklok te vernieuwen. n De organisatie van de HORTI FAIR maakt bekend in 2013 geen beurs te zullen houden. In 2012 was nog gemeld dat de vakbeurs voortaan in Aalsmeer zou plaatsvinden, samen met de Trade Fair van FloraHolland. n De beurzen IFTF en Trade Fair springen in het gat dat de Horti Fair achterlaat. IFTF kondigt een eigen techniekbeurs aan (IHTF) en Trade Fair reser veert ruimte voor veredelaars. n De FLORIMEXgroep gaat failliet. Een doorstart van het handelsconcern blijkt niet mogelijk. n Orchideeënkwekerij FLORI CULTRA in Heemskerkerduin begint met het boren naar aard warmte. Het bedrijf hoopt in het najaar te starten met de winning. n Zeven Nederlandse en vijf Vlaamse CORSO’S met bloe men en fruit doen een gooi naar een vermelding op de Unesco lijst van nationaal erfgoed. n HEAVY METAL heeft een po sitieve invloed op bloemen, blijkt uit een experiment van de Britse tuinontwerper en tvpresentator Chris Beardshaw met alstroe meria’s.

Foto: peter van leth

maart – april

Jaap van Wenum, beleidsadviseur LTO Nederland

’Sector wil investeren’ Tijdens de bijeenkomst van het Expert Centre Specialty Crops (ECSC) op 5 maart bracht Jaap van Wenum, beleidsadviseur LTO Nederland, naar voren dat door de heretiketering van gewasbeschermingsmiddelen het aantal knelpunten zonder koerswijziging eerder zal toe- dan afnemen. Gesprekken tussen sector, ministerie van EZ en toelatingshouders zijn inmiddels gestart om geïntegreerd telen wel mogelijk te houden. Is vrees voor heretiketering van insecticiden gegrond? „Begin maart werd de impact van de heretiketering van onkruidbestrijdingsmiddelen ongeveer duidelijk en die loog er al niet om vooral voor zomerbloementelers. Niet alleen telers, maar ook kenners vreesden de gevolgen van de heretiketering van insecticiden voor de telers van bloemen en planten. En uit de eerst impactanalyse blijkt dat deze vrees gegrond is. Het maakt het telen van bloemen en planten nagenoeg onmogelijk. Daarom is LTO blij dat samen met het ministerie van EZ en toelatingshouders wordt bekeken om geïntegreerd telen van bloemen en planten mogelijk te houden.”

Nemen fabrikanten hun verantwoordelijkheid? „Daar wordt mondjesmaat invulling aan gegeven. Van gebrek aan registratiecapaciteit mogen telers niet de dupe worden.”

Hoeveel gewasbeschermingsknelpunten in de bloemisterij gaat u komende EPCS-bijeenkomst melden?

bedr ijven niet veel beter’ hebben wel afgelost, maar ruimte voor investeringen en onderhoud was zeer beperkt.” Hij verwacht dat financiering in erfpacht daar niet veel aan verandert. „Het rendement komt niet hoger te liggen en de financiering wordt moeilijker. Een voordeel kan zijn

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Jaaroverzicht-Jan-April.indd 15

dat een belegger in de grond en/ of opstanden vooral rendement zoekt op lange termijn, waarbij in feite de kapitaallasten ver vooruit geschoven worden. Banken zijn echter niet meer geneigd om kredieten te verstrekken met hele lange looptijden.”

„Ik heb dat niet continu op een rijtje. Laten we echter hopen dat ik niet als bij de laatste EPCS-bijeenkomst een toename van het aantal knelpunten moet melden. En als dat wel zo is, tegelijkertijd kan mededelen dat voor de meeste knelpunten een gezamenlijke oplossing in de maak is.”

Wat vindt u van het gewasbeschermingsbeleid van staatssecretaris Dijksma? „Wat betreft haar toelatingsbeleid ben ik blij dat ze de Europese koers volgt, zodat voor iedereen in de EU een gelijk speelveld geldt. Verder zet ze in op duurzame gewasbescherming. Ook prima, dit kan echter efficiënter. De sector wil daar via investeringen aan bijdragen, maar niet onnodig veel.”

17-12-13 16:30

JaaroVEr Z

Jaap Vreeken, bouvardiateler

’Dit is een uniek project’ Op 15 mei werd bij bouvardiateler Jaap Vreeken in Rijsenhout een proef gestart met belichting op gelijkspanning in plaats van wisselspanning. Dat gebeurde op officiële wijze, in het bijzijn van een wethouder van de gemeente Haarlemmermeer en een gedeputeerde van de provincie Noord-Holland. „De proef loopt nog steeds. Hoewel er nog geen resultaten zijn, verwacht ik heel veel van dit project.” Wat houdt de proef ook alweer in? „Dat er in een vak van 600 m2 zo’n 56 lampen hangen die op gelijkspanning werken in plaats van wisselspanning. Voordeel is dat die dimbaar zijn. Bouvardia kent verschillende teeltstadia met bijbehorende lichtniveaus. Als de lampen dimbaar zijn, kun je dus efficiënter belichten omdat in de ene fase meer licht nodig is dan in de andere. En dat bespaart stroom. Chrysantentelers passen wel eens ’dambordbelichting’ toe, maar daar heb je extra bekabeling voor nodig die ik niet heb. Voordeel van gelijkspanning is ook dat de bekabeling met relatief dunne kabels kan worden uitgevoerd die niet eens per se van koper hoeven te zijn. Dat kan je al gauw zo’n 2.000 kg koper per ha schelen. Op jaarbasis is dat € 15.000 aan vaste kosten. Ook heb je geen energieverliezen omdat er geen omzetting hoeft plaats te vinden van wissel- naar gelijkspanning. Per lamp is de PAR-output daardoor zo’n 5% hoger.”

Hoe reageerden collega’s op de proef? „In de afgelopen maanden is een clubje chrysantentelers bij mij komen kijken. Ze hadden veel interesse en stelden een hoop technische vragen. Ook is bij ons op 2 oktober het Energiek Event gehouden. We hebben toen met diverse tuinders, maar ook met bijvoorbeeld belangenbehartigers, over de proef gesproken.”

Volgend jaar alles op gelijkspanning? „Nou, er zullen nog wel enkele jaren van onderzoek nodig zijn. Hoewel er dus nog geen resultaten zijn, verwacht ik heel veel van dit project. Vooral dat ik met gelijkblijvende energiekosten efficiënter kan belichten. Eén ding is zeker: dit is een uniek project. Nergens anders wordt hiermee op deze manier geëxperimenteerd.”

Jaaroverzicht-Mei- Aug.indd 16

n TUINCENTRA liggen qua omzet flink achter op vorig jaar vanwege het koude weer in maart en april. Het verlies is niet meer goed te maken. n De afbouw van het PRODUCTSCHAP TUINBOUW komt voor rekening van de sector. De overheid is niet bereid mee te betalen. n Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken kondigt strenger GEWASBESCHERMINGSBELEID aan. Zo moeten telers uiterlijk in 2016 verplicht hun spuiwater zuiveren. n In 2013 steekt het Rijk € 3,8 miljoen in het Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) Tuinbouw. Het TKI Uitgangsmaterialen krijgt € 1,3 miljoen. n Tegenvallende inkomsten nopen FLORAHOLLAND tot een reorganisatie waarbij 100 tot 150 fte’s via natuurlijk verloop zullen verdwijnen. Oorzaak van het verlies is de verschuiving van de klok naar Connect, die sneller verloopt dan verwacht. n Glastuinbouwgebied AGRIPORT A7 in de Wieringermeer kondigt aan naar aardwarmte te gaan boren. Acht grootschalige groenteteeltbedrijven willen de warmte gaan afnemen. n Telers van BUITENBLOEMEN verwachten een financiële strop door het aanhoudend koude weer. Het oogstseizoen schuift op en de kans op een tweede snee lijkt daarmee verkeken. n Topman TIMO HUGES van FloraHolland kondigt zijn vertrek aan per 1 oktober. Hij stapt over naar NS.

n Tuinbouwondernemers hoeven over 2013 geen VAKHEFFING te betalen aan het Productschap Tuinbouw. De hoogte van de reserves maken dit volgens het schap mogelijk. n GEVANGENEN kunnen prima in kassen werken. „Dat is beter dan hordes Polen hierheen halen”, stelt Tweede Kamerlid Madeleine van Toorenburg (CDA) in de media, ten tijde van Kamerdebatten over bezuinigingen op het gevangeniswezen. n De algemene ledenvergadering (alv) van FLORAHOLLAND stemt in met het plan om per 2014 een nieuw bestuursmodel in te voeren. Er komt dan onder meer een nieuwe raad van commissarissen en een alvcommissie. n Vanuit de glastuinbouw komt steeds vaker kritiek op de SDE+. De subsidieregeling zou niet ideaal zijn om aardwarmteprojecten mee te ondersteunen. In plaats van exploitatiesteun, wat de SDE+ is, zouden telers meer hebben aan investeringssteun. n De crisis raakt kleinere glastuinbouwbedrijven minder dan grotere ondernemingen. Dat maakte grotere bedrijven kwetsbaarder, stelt LEI WAGENINGEN UR. n In het Westland kunnen telers hun gietwaterbassin inzetten als WATERBERGING om wateroverlast op polderniveau te voorkomen. Wel moeten ze dan onderling data uitwisselen over het peil in hun bassin, concluderen deskundigen tijdens een symposium bij TU Delft.

Aat Dijkshoorn, beleidsmedewerker PT:

’Veel telers aan de slag met Het Nieuwe Tele Foto: Vakblad Voor dE bloEMIstErIJ

Foto: GErdIEN dE Nooy

MEI–JUNI

„LTO Glaskracht Nederland en het ministerie van Economische Zaken zijn van plan om door te gaan met het programma Kas als Energiebron. Er is nog een aardige reservering uit het energiefonds van het PT, waarmee KaE de eerste

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 15:44

r ZICHT 2013 n In Nederland blijft de KASSENBOUW op een laag peil. Toeleveranciers richten zich meer op het buitenland waar voor hen volop kansen liggen. Ondanks dat moeten veel van deze bedrijven gedwongen reorganiseren en mensen ontslaan. n RUB-MIDDELEN, ongevaarlijk geachte, meestal natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen die uitgezonderd zijn van reguliere toelatingseisen, mogen ook in 2014 nog gebruikt worden. Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken ziet af van een eerder gepland verbod. n RUSLAND verscherpt per 1 juli de fytosanitaire eisen voor de import van planten. Onder telers en handelaren heerst veel onduidelijkheid over de maatregel. Van een formeel importverbod is geen sprake. Pas na enkele weken blijkt dat alle in kassen geteelde planten uitgezonderd zijn van de Russische maatregel. n Op 7 OKTOBER worden de leerkrachten in het zonnetje gezet. Een aantal veredelaars, kwekers, FloraHolland en het bloemenbureau spelen hierop in met de actie ’Een 10 voor de juf’. n Het STAATSTOEZICHT OP DE MIJNEN (SodM) kondigt richtlijnen aan omtrent te nemen veiligheidsmaatregelen bij boringen naar aardwarmte. Bij glastuinbouwbedrijven die aardwarmte winnen, schort het volgens SodM aan noodzakelijke voorzieningen rond de veiligheid. n HOLLAND FOOD & FLOWERS, de beurs/bloemenshow

die is ontstaan uit de Westfriese Flora, slaat de editie 2014 over. n Het moederbedrijf van de Duitse bouwmarktketen PRAKTIKER vraagt surseance van betaling aan. Dochterbedrijf Max Bahr wordt niet geraakt. n Glastuinders leven de ARBOREGELS beter na, blijkt uit controles van de Inspectie SZW. Op ruim de helft van de bedrijven worden overtredingen geconstateerd, maar dat is beter dan bij eerdere controles in de sector. Opvallend noemt de dienst dat de zogenoemde herbetredingsregels goed worden nageleefd. n Onder de werknaam HORTI TECH komt er vanaf 2014 in Amsterdam een nieuwe tweejaarlijkse vakbeurs met tuinbouwtechnologie. n GEOTHERMIE is vooral interessant voor glastuinbouwbedrijven met een areaal vanaf 6 ha met teelten die relatief veel warmte vragen. In andere situaties is aardwarmte ook te overwegen, mits er sprake is van clusters van bedrijven. Dat stelt de Rabobank in het rapport ’Heating the hothouse’. n Glastuinbouw en overheid gaan nieuwe afspraken maken over de financiering en invulling van het programma Kas als Energiebron. Dat blijkt uit het nationaal ENERGIEAKKOORD. Daarin staat ook dat de glastuinbouw, bovenop bestaande afspraken, per 2020 tot een energiebesparing van 11 petajoule wil komen. Het akkoord vermeldt niets over tuinbouwWKK’s.

Mariska Dreschler, GreenTech:

’Heel veel belangstelling’ Toen bekend werd dat de Horti Fair ter ziele was, besloot RAI om zelf een tweejaarlijkse internationale beurs te organiseren: de GreenTech. Deze is gericht op de techniek in de plantaardige productieketen, en wil daarbij crossovers maken met andere takken van industrie. ’De belangstelling vanuit het bedrijfsleven is boven verwachting’, zegt Mariska Dreschler, productmanager van de nieuwe beurs. Gaat de GreenTech door? „Ja, de werving loopt heel goed, en dan druk ik me bescheiden uit. 80% van de beschikbare ruimte is al gereserveerd. De beurs wordt gehouden in hal 9, 10 en 11, en we gaan kijken of we dat kunnen uitbreiden. Er is branchebreed ingeschreven, nationaal en internationaal. De grote spelers uit de Nederlandse industrie zijn goeddeels binnen. Het wordt een goed platform om de internationale bezoeker aan het Nederlandse bedrijfsleven te koppelen.”

Wat was er mis met de naam HortiTech? „We hebben de naam getoetst in de markt, via e-mail en sociale media. De nieuwe beurs heeft een ander concept dan de Horti Fair, breder dan alleen de tuinbouw. Het is deze keer nog alleen sierteelt en groenten, maar in een later stadium willen we de hele plantaardige sector bedienen, voor zover daar productietechnologie bij nodig is. We denken dat Greentech die lading beter dekt.”

Hoe gaat het met de crossovers? „Daar zijn we druk mee bezig. De lijntjes zijn uitgegooid, en nu moet het concreter worden ingevuld. We hebben al een flink aantal bedrijven uit de sectoren biobased, energie en water.”

uwe Telen’

d oom amr is g t e

FoTo: JoeF SLeeGerS

JULI–AUGUSTUS

drie, vier jaar het private deel van onderzoeksprojecten kan financieren. Dat geeft het bedrijfsleven tijd om andere vormen van financiering op te bouwen. De implementatie van Het Nieuwe Telen gaat als een speer. Samen met LTO Groeiservice

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Jaaroverzicht-Mei- Aug.indd 17

organiseren we kantinebijeenkomsten waarbij we vertellen over energiebesparing en de effecten op het gewas. Mede de lage sparkspread is voor veel telers een aanleiding om scherp naar energie te kijken.”

Zijn er ook veredelaars op de GreenTech? „Dat is wel de bedoeling, maar we hebben er nog geen zicht op of ze ook werkelijk komen. Ook proberen we deelnemers aan de Flower Trials zichtbaar te maken op de beursvoer. We hebben wel plannen om hen te binden aan de beurs. Er zijn ook initiatieven voor vegetable trials. Die willen we faciliteren rond de GreenTech. We nemen dit graag mee in onze communicatie, zodat we Nederland Tuinbouwland als één geheel kunnen presenteren.”

17-12-13 15:44

JaaROVER Z SEPTEMBER–OKTOBER

FOTO: KP HOlland

n Een HEFFING op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is van de baan. Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken ziet van invoering af omdat zo’n heffing volgens deskundigen de middelen twee tot vijf keer zo duur moet maken om effect te hebben. Dat is volgens de bewindsvrouw te nadelig voor de concurrentiepositie van Nederlandse tuinders. n Roemeense en Bulgaarse ARBEIDSMIGRANTEN komen niet massaal naar Nederland als de grenzen op 1 januari 2014 voor hen opengaan. Die verwachting spraken de bewindslieden van Arbeid uit Roemenië en Bulgarije uit tijdens een Europese top over arbeidsmigratie in Den Haag. n Minister Asscher van Sociale Zaken benadrukt afspraken te hebben gemaakt met Roemenië en Bulgarije over de aanpak van SCHIJNCONSTRUCTIES en malafide uitzendbureaus. n Siertelers maken zich zorgen over de gevolgen van de HERETIKETTERING van gewasbeschermingsmiddelen. Ze vrezen ziekten en plagen daardoor niet meer geïntegreerd te kunnen aanpakken, zo meldt LTO Groeiservice. n ’De glastuinbouw ontsnapt aan verdere lastenverzwaring’, is de reactie van voorzitter Van Ruiten van LTO Glaskracht Nederland op de kabinetsplannen die tijdens PRINSJESDAG worden bekendgemaakt. De MEI- en IRE-regeling worden voortgezet en er blijft geld voor de garantieregeling geothermie.

Hans van der Knaap, wateroverlast De Lier

’In feite hielpen we ze’ Het water in de Vlietpolder liep vanaf zaterdagavond 12 oktober snel op door hevige regenval. Lokaal zou er 90 milimeter in een etmaal vallen, zo bleek later. Hans van der Knaap van het bedrijf KP Holland kwam met buurtgenoten in actie. Via drie gehuurde trekkers met pompen is maximaal 9.000 kuub per uur vanuit de Vlietpolder in het boezemwater geloosd. „We hielden op het nippertje droge voeten.” Veel werk gehad? „We waren zondagochtend al vroeg bij elkaar om de situatie in te schatten. De telefoniste van Hoogheemraadschap Delfland zei dat haar collega’s druk met de wateroverlast bezig waren en dat alles onder controle was. Wij zagen het polderpeil snel stijgen en wisten dat een noodpomp kort voor de regenbui tijdelijk weggehaald was. Redenen genoeg om loonwerkers te bellen. Vanaf zondag 11.00 uur tot maandagochtend 7.00 uur zijn zij in touw geweest.”

Al eerder met dit bijltje gehakt?

Schade vergoed gekregen? „Helaas niet, net als voorgaande keren dat we zelf pompen hebben ingezet. Eigenlijk best triest en teleurstellend. Het gaat ons niet om de kosten, maar om het principe. We hebben net de brief binnen van Delfland. Daarin staat dat wij geen feiten of omstandigheden hebben aangedragen waaruit onrechtmatig handelen of nalaten door Delfland kan worden afgeleid. Ons verzoek om een vergoeding voor de kosten van het pompen, €1.224, wijst Delfland daarom af. Ze gaat het watersysteem in ons gebied wel onder de loep nemen. Wij gaan op zoek naar de contactgegevens van iemand bij Delfland die ons in noodsituaties beter kan helpen.”

Jaaroverzicht-Sep-Dec.indd 18

Bloemist Bas Verbaas:

„We zijn met elkaar in goed overleg”

FOTO: BaS VERBaaS

„Ja. Deze polder ligt laag en in het verleden zijn er vaker grote regenbuien geweest hier in het Westland. Vergeleken met toen is de situatie verbeterd. Er is extra pompcapaciteit en waterberging gekomen. Delfland had het boezemwater nu keurig op peil. Wij konden dus iets doen om het polderpeil te verlagen. Er was ruimte. Als de boezem vol zit, moet je oppassen met lozen. Dan is afstemming nodig. Feitelijk hebben we Delfland afgelopen oktober geholpen bij hun taak, wetende dat niets doen meer kan kosten.”

n De vier GREENPORTS Noord-Holland Noord, Aalsmeer, Duin- en Bollenstreek en Boskoop moeten fuseren om tot een krachtiger tuinbouwnetwerk te komen in West-Nederland. Met dat pleidooi komt het Platform Tuinbouw Veenstreek in een open brief aan de bestuurders van de genoemde greenports. n De organisatie van de TOPSECTOREN moet beter. Voor ondernemers is vaak onduidelijk wat de topsector voor hen doet, wie de agenda bepaalt, hoeveel geld erin omgaat en waar men met vragen terecht kan. Dat concludeert een wetenschappelijke denktank in een advies aan minister Kamp. n De aardwarmte-installatie van GREEN WELL WESTLAND valt stil vanwege corrossieproblemen. n KONING Willem-Alexander bezoekt 16 oktober het Westland Event bij FloraHolland in Naaldwijk en maakt in die hoedanigheid voor het eerst kennis met de tuinbouw. n LTO GLASKRACHT NEDERLAND kondigt een reorganisatie aan. De belangenbehartiger neemt vanaf 2014 de vaktechnische ondersteuning over die LTO Groeiservice nu nog aan telers biedt. Ook worden drie innovatieprogramma’s van het Productschap Tuinbouw overgenomen. n Er komt geen STALLINGSFONDS voor herstructurering van de glastuinbouw, schrijft staatssecretaris Dijksma in haar tuinbouwvisie.

In oktober maakte FloraHolland bekend dat de klokken van Bleiswijk naar Naaldwijk gaan verhuizen. Bloemist Bas Verbaas, ook voorzitter van de Commissie van de Handel op vestiging Bleiswijk, was benieuwd hoe dit alles zou gaan uitpakken.

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 15:55

R ZICHt 2013 n De zware STORM die 28 oktober over Nederland raast, heeft voor zeker € 6 miljoen schade aangericht in de glastuinbouw, zo stelt verzekeraar Interpolis een week later vast. Vooral in het groenteteeltgebied Agriport A7 is veel ruitschade. n EWALD VAN VLIET vertrekt per 1 januari 2014 als burgemeester van glastuinbouwgemeente Lansingerland. n LUCAS VOS – topman bij het Deense Maersk Line, ’s werelds grootste containerrederij – wordt met ingang van 1 januari 2014 de nieuwe algemeen directeur van FloraHolland. n De taken van het PRODUCTSCHAP TUINBOUW (PT) worden door in totaal 43 partijen overgenomen. Soms worden daarbij ook PT-reserves overgenomen, zoals bij de overname van de innovatieprogramma’s Kas als Energiebron, Glastuinbouw Waterproof en Plantgezondheid door LTO Glaskracht Nederland. n De glastuinbouw leeft de verplichte MILIEUREGISTRATIE en -rapportage onvoldoende na. De helft van alle bedrijven voldeed in 2013 niet aan de jaarlijkse rapportageplicht, meldt de Unie van Waterschappen. n Een Garantstelling Marktintroductie Innovatie landen tuinbouw (GMI-REGELING) kan glastuinders, naast de al bestaande garantstellingen Landbouw en Landbouw Plus, helpen bij het in de markt zetten van innovatieve nieuwe producten. Dat stelt LEI Wageningen

UR in een advies aan staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken. n Driekwart van de glastuinders heeft te maken met stijgende ENERGIEKOSTEN. Dat zei voorzitter Van Ruiten van LTO Glaskracht tijdens de jaarvergadering van zijn organisatie. Hij baseerde zich daarbij op een ledenenquête. n Op 18 november registreert FloraHolland E-TRADE zijn honderdvijftigduizendste transactie van dit jaar. Digitale transacties lijken daarmee een vlucht te nemen bij de veiling. n Staatssecretaris DIJKSMA wil helpen partijen bij elkaar te brengen om herstructurering van verouderde glastuinbouwgebieden op landelijk niveau te coördineren, maar in financiering daarvan ziet zij niets. Dat bleek tijdens een debat in de Tweede Kamer over haar beleidsbrief Tuinbouw. n Pas vanaf 2018 of 2019 zal de rendementspositie van WKK’s gunstiger uitvallen als gevolg van een lichte verbetering van de sparkspread die dan wordt verwacht. Dat blijkt uit de nieuwste WKK-barometer van kennis- en adviesbureau Energy Matters. n In 2014 dalen de maximale transporttarieven van de regionale beheerders van het elektriciteitsnet gemiddeld met 7% en de tarieven van de regionale gasnetbeheerders met gemiddeld 5%, zo meldt toezichthouder ACM.

„Nog steeds is niet alles helder, maar we zijn met elkaar in goed overleg. Elke twee weken zitten we met de veiling rond de tafel.” Verbaas is positief over de plannen van de veiling. Hij verwacht dat er een breder assortiment voor de klok zal komen. „En

daar kunnen we alleen maar blij mee zijn. Wel is de manier van veilen en distribueren nog een belangrijk punt van gesprek. In Bleiswijk gaat dit nu snel. Het is niet de bedoeling dat we straks pas om twaalf uur het veilingterrein afrijden.”

FOtO: HVC

NOVEMBER–DECEMBER

Marco van Soerland, aardwarmteproject Westland

’Boren door andere aanpak’ Eerder dit jaar leek een rendabel geothermieproject op 4 km diepte in het Westland niet haalbaar. Het streven naar duurzame energievoorziening voor kassen werd echter niet losgelaten. Er zal een getrapte boring komen, aldus Marco van Soerland, trekker van de projectgroep bij Geothermie FloraHolland, en werkzaam bij afval- en energienutsbedrijf HVC. In het project werken HVC, FloraHolland en Westland Infra samen. Waarom ging het oorspronkelijke plan niet door? „Er was geen consensus tussen specialisten over de geologie op een diepte van 4 km, vaak Trias genoemd. Daardoor kon het project niet in aanmerking komen voor voldoende SDE+ en de garantieregeling. En op die manier was er geen haalbare businesscase.”

Was daarmee de kous af? „Nee. Medio dit jaar besloot het consortium de Trias voorlopig te parkeren en ook andere scenario’s te onderzoeken. Daarbij werd gekeken naar kansen van een geothermieproject op de meer reguliere diepte van 2,5 km. Gemeente Westland wilde echter vasthouden aan een Triasproject. Zij denkt dat speerpunten op gebied van duurzaamheid en concurrentiepositie van de sector juist daarmee zijn te bereiken. Om tot consensus te komen over de geologie op 4 km diepte, willen we een eerste diepe boring naar het Trias doen. Zo krijgen we ook meer zekerheid over de hoeveelheid winbare warmte. De meerkosten voor de eerste boring zijn € 6 á € 7 miljoen. Na gesprekken met het ministerie van EZ werd duidelijk dat mede met een Green Deal dat bedrag bij elkaar kan worden gebracht.”

Wanneer kan het project dan van start?

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Jaaroverzicht-Sep-Dec.indd 19

„We verwachten de Green Deal begin 2014 te ondertekenen en dat 2014 in het teken zal staan van voorbereiding. Start boring begin 2015. We hebben nog geen exactie locatie. Dat is ook afhankelijk van welke tuinbouwpartijen er mee gaan doen.”

Is de omvang van deelname nog niet bekend? „We mikken we op minimaal 100 ha. Voor het vermogen gaan we uit van 25 tot 40 MW. Als het eerste aardwarmtedoublet een succes wordt, kunnen we opschalen, bijvoorbeeld naar 200 ha.”

17-12-13 15:55

Foto: Cindy van der Zwet

Levensloop Geboortedatum 22 juni 1944 Woonplaats Nieuwveen Bedrijfsnaam Kwekerij De Amstel Teelt Tropische planten Oppervlakte 8,5 ha Huub van Diemen startte met Kwekerij de Amstel in 1967. Het bedrijf in Nieuwveen bestond uit twee stukken land en een rolkas van 1.400 m2. Er werden buitenbloemen, bollen en rozen

Huubie.indd 20

geteeld. Door de jaren heen is het bedrijf gegroeid en in 1985 maakten de rozen plaats voor tropische planten. Er werden andere bedrijven gekocht. Kwekerij De Amstel bestaat nu uit vier locaties, waarvan één in De Kwakel, één in Bemmel en twee in Nieuwveen. Een vestiging is het stekbedrijf dat Van Diemen in 2000 heeft opgezet om fytosanitaire redenen. Kwekerij De Amstel teelt vooral tropische planten, waaronder ficus, aglaonema, zamioculcas,schefflera,

sansevieria, cissus en diverse palmen. Behalve de activiteiten op de kwekerij is Van Diemen vooral bezig met zijn bedrijf Kwekerij De Amstel Beheer. Hij koopt kwekerijen en bedrijfspanden op en verhuurt die vervolgens weer. Volgend jaar wordt Van Diemen zeventig. Hij is nu algemeen directeur van de kwekerij, maar is van plan om deze functie dan neer te leggen. Zijn drie kinderen en zwager zijn ook eigenaar van de kwekerij.

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 11:50

Huub van Diemen (69), kweker van tropische planten:

’Ik lig altijd half negen op bed’ Hij is bijna zeventig, maar Huub van Diemen maakt de veertig uur nog altijd vol. Hij vindt het moeilijk om te stoppen. Zeker nu het allemaal wat stroever gaat in de markt. „Zo slecht als nu, heb ik in de 45 jaar dat ik kweker ben nog nooit meegemaakt. Dit zou wel eens het eerste jaar kunnen worden dat er geen geld overblijft.” Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

olgend jaar tikt hij de zeventig aan. Maar van stoppen wil Huub van Diemen nog niet weten. Hij is nog dagelijks op de kwekerij te vinden. In totaal telt kwekerij de Amstel drie vestigingen en elke dag doet hij zijn ronde over deze drie bedrijven, waar inmiddels ook zijn drie kinderen en zwager de scepter zwaaien. Van Diemen is nog voor een vijfde eigenaar en mag zich algemeen directeur noemen. „Ik houd me bezig met de algemene zaken. Met de teelt bemoei ik mij allang niet meer; er lopen goede mensen rond. Ze kennen het klappen van de zweep. Volgend jaar wil ik mijn functie wel opheffen, maar het is niet makkelijk om weg te lopen. Zeker niet in deze tijden waarin het toch allemaal wat moeilijker gaat.” Klagen over de inkomsten doet Van Diemen niet. Een goede inkomstenbron is het bedrijf De Amstel Beheer. Van Diemen koopt kwekerijen en bedrijfspanden op en verhuurt deze vervolgens weer. „Dat is eigenlijk mijn grote hobby, daar ben ik de halve dag mee bezig. Ik adviseer ook collega’s hierin. De banken zijn voor veel kwekers een grote zorg.” Hij kan zich hierover opwinden. Hij is het niet eens met de opstelling van de banken. „Zij zijn schuldig aan de huidige problemen. Vroeger leenden ze te makkelijk geld uit en nu zijn ze een inhaalslag aan het maken. Banken moeten geduld hebben en genoegen nemen met de rente. Laat die aflossingen nu maar even zitten. Op deze manier gaat alles kapot”, vindt de kweker.

Niet tegen elke prijs Van Diemen heeft duidelijk zijn hart op zijn tong. Zo heeft hij ook altijd een sterke mening gehad over de importhandel die voor de klok verschijnt. Het gaat volgens hem nog altijd ten koste van de goede planten die op de markt komen. „De prijzen worden onderuitgehaald”, vindt hij. De kweker is veel op de klok te vinden. In de zomer zit hij er elke ochtend; in de winter slaat hij een dag over. Op de klok koopt de kweker planten bij, maar hij zit er vooral om de eigen prijzen op niveau te houden. „De handel krijgt onze planten niet tegen elke prijs mee. Ik hanteer mijn eigen bodemprijzen. Het mag best zo zijn dat een plant een euro minder opbrengt, maar meer ook niet. Dan verkoop ik ze zelf wel. Op de plantenklok word je afgeslacht als je daar niet zelf zit”, stelt hij. Van Diemen geeft aan altijd de wind in de zeilen te hebben gehad. In de vijfenveertig jaar dat hij kweker is, is het hem voor

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Huubie.indd 21

de wind gegaan. Dit jaar gaat het slecht volgens hem. „Ik heb nog nooit zo’n moeilijk jaar gehad.” Hij kan het aan zijn cashflow goed merken. Het zou volgens hem zomaar eens het eerste jaar kunnen worden dat er geen geld overblijft. „Wij hebben geen afschrijvingen meer, dan gaat het natuurlijk makkelijker. Maar de prijzen vallen dit jaar 10 tot 15% lager uit. Dat merk je natuurlijk wel. De markt voor groene planten is aan het krimpen, zeker die van de grote potmaten. Ik ben ouderwets, ik heb ze wel in mijn huis staan. Maar als ik bij mijn kinderen kijk, zie ik ook bijna geen planten in het interieur”, merkt hij op.

Bedrijf ontruimd Van Diemen heeft er absoluut geen spijt van dat hij kweker is geworden. Dag en nacht is hij met het bedrijf in de weer geweest; het heeft altijd zijn volle aandacht gehad. Hij vindt het een pracht beroep. Niet altijd ging het echter over rozen. Van Diemen herinnert zich de periode in 1992 nog als de dag van gisteren. In verband met de ontdekking van Thrips palmi werd de hele kwekerij van 20.000 m2 ontruimd. „Dat is een zwarte bladzijde. Er zou trips zijn gevonden op ingekochte producten, maar er is nooit bewijs op tafel gekomen. Ik heb er dertien jaar tegen gevochten en heel wat geld tegenaan gegooid, maar ik heb de zaak niet gewonnen. We hebben een vergoeding gekregen en de zaak gelukkig weer weten op te pakken. We hebben daarna weer leuk geld kunnen verdienen.” Maar geld is volgens de kweker niet alles. Zo geeft hij aan dat zijn gezondheid te wensen overlaat. „Ik zit niet heel best in mijn lijf”, zegt Van Diemen. Zo lag hij vorig jaar nog op de Intensive care tijdens een zakenreis naar Costa Rica. „Het gaat nu wel weer goed. Ik ben gestopt met mijn sigaren en ik ben sinds mijn hartoperatie van vijf jaar geleden dertig kilo kwijt. Maar mijn hartspier blijft een probleem. Daar is de rek uit. Het advies is om te blijven sporten om de boel op gang te houden. Dat doe ik graag. Ik ben twee keer in de week op de tennisbaan te vinden.” Daarnaast moet Van Diemen ook zorgen dat hij zijn rust pakt. Dat betekent volgens hem niet dat hij moet stoppen met werken. Hij maakt nog zeker veertig uur in de week. Maar hij zorgt nu ook voor zichzelf. „Ik pak tussen de middag een uurtje rust en ’s avonds ga ik om half negen naar bed. Op deze manier gaat het goed.” <

17-12-13 11:50

Jury positief over finalisten Glazen Tulp Awards:

’Dit is boerenslimheid ten top’ „De jury is streng, doch rechtvaardig”, zo bijt Piet Kralt het spits af. Negentien telers verschijnen deze middag op de catwalk om te vertellen waarin hun product zich onderscheidt. Aan de jury de taak om de winnaars van de Glazen Tulp Awards voor 2014 te bepalen. Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

verkrijgbaar.” De jury onderstreept dit en de veredelaar ontvangt complimenten dat hij dit mogelijk heeft gemaakt. Op de vraag van jurylid Jorna Spanes wat het product moet kosten haakt Verlinden gelijk in. „Doet er niet toe. Als iets echt nieuw en bijzonder is, dan wil de consument het hebben.” Een andere mooie noviteit volgens de jury is de grootbloemige Red Eye van Olij Rozen. Na Green Eye brengt de veredelaar nu deze rode variant op de markt. Een contrasterende rode roos met een groen hart. „Your hate it or love it. Het is echt nieuw, maar het zal voor een kleine nichemarkt geschikt zijn”, verwacht Pascal Koeleman.

Nekdraaier Na de snijbloementelers, is het de beurt aan de plantenkwekers om de catwalk te betreden. Ook in deze categorie zijn er vijf finalisten geselecteerd. Als eerste doet Sjaak van der Sar zijn verhaal en komt met

alocasia zebrina het podium op. Een groene kamerplant met zebrastrepen op de steel. Een echte ’nekdraaier’, volgens de teler. Hij merkt op dat de plant goed houdbaar is en dat de plant op duurzaam geteeld wordt. Dat laatste is volgens de jury minder interessant. Verlinden raadt de teler aan vooral de houdbaarheid te benadrukken bij het vermarkten van het product. „Dat is vaak een probleem. Planten doen het twee meter vanaf het raam slecht bij de consument thuis. Al kun je deze alocasia wel goed houden, zou ik dat vooral benadrukken”, adviseert de juryvoorzitter. Over de verzorging en houdbaarheid wordt ook gesproken bij de nieuwe bladbegonia van Anton Hoefnagels. De kweker speelt met deze begonia in op de kwetsbaarheid van stug begoniablad. „Die gevoeligheid wilde ik graag oplossen. Dit nieuwe product heeft minder blad en laat zich makkelijk verpakken. Het is super houdbaar”, somt Hoefnagels de voordelen op.

Foto’s: Cindy van der Zwet

oor de ene teler is het praten voor een groot publiek en een vierkoppige jury geen dagelijkse bezigheid. Andere kwekers zijn er bedreven in. Zo weet Leo van Holstein de jury in te pakken met zijn presentatie over minigerbera Bizar. Het woord Bizar heeft hij vele malen in zijn speech verwerkt. „Wat is deze gerbera toch mooi. Het fluoreffect is bizar en laat zich niet vatten in een kleurnaam. Het is de kameleon onder de bloemen. Het is gewoon bizar”, zo spreekt hij de jury toe. Rob Verlinden, voorzitter van de jury, lacht en geeft aan benieuwd te zijn naar zijn sinterklaasgedichten. De kleur is volgens de jury opvallend, maar smaakgebonden. De opvatting is dat deze gerbera met name bij de jongere generatie in de smaak zal vallen. Enthousiasme is er na de presentatie van Wim Snoeier. Hij heeft de clematis Diversifolia Star River bij zich. Snoeier is duidelijk trots op zijn product. „Dit is een nieuw geslacht, clematis is nog niet als snijbloem

Leo van Holstein presenteert gerbara mini Bizar. HIj noemt de fluoriserende kleur bizar en noemt het de kameloen onder de bloemen. „De bloemen verkleuren op de vaas.”

GlazenTulpColCok.indd 22

Chris IJzelenberg gelooft niet dat de anjer Pink Kisses alleen voor een jongere doelgroep geschikt is. „Mijn oma vond de plant ook prachtig.”

Het licht in de afmijnzaal van FloraHolland kan vandaag niet uit. Gerard van Langen laat de jury op deze manier zien dat de Glowing Star in de Dark licht geeft in het donker. Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

18-12-13 14:11

Column Cok Harteveld cok@vandenberg-roses.com

p’

kan e jury op Dark

China

De jury meent dat begonia weer hip is. Judith Beahner, groenredacteur van weekblad Margriet, zegt voor haar producties vaak deze plant mee te nemen. „Ik vind ’m vrouwelijk en er zit altijd kleur op”, legt zij uit. Ze geeft aan dat de consument nog wel bijgespijkerd moet worden hoe dit product verzorgd moet worden. „Het watergeven is een probleem. Iedereen denkt dat hij veel water moet hebben, maar hoe meer je de plant verwaarloost hoe beter”, geeft hij aan.

Aandacht voor houdbaarheid Kralt onderbreekt de bijeenkomst. Het is tijd voor een pauze. Verlinden zegt dat hij veel mooie producten voorbij heeft zien komen. „Je moet natuurlijk niet verwachten dat je allemaal nieuw spul te zien krijgt. Er is een goede schifting gemaakt.” Hij mist nog een beetje de aandacht voor de houdbaarheid. „Dat vind ik weinig naar voren komen. Belangrijk is bijvoorbeeld dat een plant ziekte- en schimmelresistent is. Daar gaan telers het de komende jaren mee winnen. De consument wil gemak en met weinig toeters en bellen een plant mooi houden”, weet hij uit ervaring. Hij is benieuwd naar de categorie tuinplanten. Een opvallende noviteit in die categorie is Begonia pendula Encanto Falls Red. Arjo Maat legt kort en bondig de unieke eigenschappen van de plant uit. Hier heeft de jury niets op aan te merken. Er komen wel

wat opmerkingen over de kleur. Zo denken de vrouwelijke juryleden dat de rode plant niet bij iedereen in de smaak zal vallen. Daar zijn de mannen het niet helemaal mee eens. Koeleman: „Ik ben positief. En rood wordt nog altijd het meeste verkocht in de winkels”, geeft hij aan. De beurt is aan Chris IJzelenberg. Hij is een van de kwekers die potanjer Pink Kisses in het assortiment heeft. Zijn enthousiasme steekt de jury aan. „Hij is oersterk. Hij bloeit drie weken, maar komt na de winter echt weer terug. Het is echt een mooie plant, maar daarom sta ik hier ook”, zegt hij. Spanes verwacht dat deze plant het vooral bij kinderen goed zal doen. IJzelenberg is het hier niet helemaal mee eens. „Mijn oma vond de plant ook prachtig”, lacht hij.

Boerenslimheid In de laatste categorie concepten zijn vier finalisten geselecteerd. Enthousiast is de jury over Glowing Star in the Dark, de plant die licht geeft in het donker. De jury noemt het boerenslimheid ten top. Door iets aan de plant toe te voegen, weet de teler in de dagen rond kerst de verkopen een boost te geven. „Dit is een echt concept”, vindt Verlinden. De reacties van de jury zijn deze middag vrij positef. Aan hen nu de taak de punten te verdelen en de vier winnaars van de Glazen Tulp Award te bepalen. Wie dat uiteindelijk zijn, wordt 16 janauri bekend gemaakt. <

Anton Hoefnagels geeft aan dat bladbegonia Rex Magic Colours Hugh McLauchlan een stuk minder kwetsbaar is dan andere begonia’s. „De plant is super houdbaar.” Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

GlazenTulpColCok.indd 23

Meer foto’s op:

www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Witte kerst Ik las in de krant dat Nederland geen witte kerst krijgt dit jaar. Wij hier in Kunming waarschijnlijk wel. Het sneeuwt nu al en volgens de berichten houdt dat nog een poosje aan. Sneeuw is hoogst ongebruikelijk voor Spring City. Kunming staat bekend als de stad van de eeuwige lente, maar nu even niet. Gemiddeld genomen heeft Kunming een alleraardigst klimaat. Niet al te warm in de zomer en ook niet te koud in winter. Dit jaar is het echter al een paar maanden kouder dan gemiddeld en nu is er ook nog een pak sneeuw overheen gevallen. Je kunt goed merken dat het normaal niet sneeuwt hier. Vanmorgen onderweg naar de farm was de snelweg afgesloten. Uit voorzorg. Bij regen rijdt iedereen al tegen elkaar aan dus laat staan met sneeuw. Moest dus de oude weg door de bergen nemen. Dat viel ook niet mee. De weg lag vol met omgevallen bomen. Die zijn geen sneeuwlast gewend en vielen spontaan om. Overdag met een zonnetje smelt de meeste sneeuw snel weg maar met de nachtvorst, die ook niet normaal is, vriest alles ’s nachts op en ook daar is men niet op ingesteld. De volgende morgen is het een en al aanrijdingen. Auto’s die slippen in de bocht en van de weg het ravijn in vallen of onder een vrachtwagen schuiven. Dat zorgt weer voor verstopte secundaire wegen en met de snelweg nog steeds dicht kom je dus echt nergens meer. De eerste sneeuwdag is het nog gelukt om via allerlei kleine weggetjes en pitoreske dorpjes op de farm te komen maar de tweede dag was het een en al bagger en in een auto zonder vierwielaandrijving kom je daar niet meer door. Dat wordt dus op de farm blijven de komende dagen. China is een schitterend land, en de provincie Yunnan al helemaal. Nu met een laag sneeuw levert het helemaal spectaculair mooie plaatjes op. Zeker zo tegen kerst is dat geweldig. Op de farm stoken we ons uit de naad, onze bloemenproductie zakt door kou en gebrek aan licht. We hebben koude handen, tenen en oren. Maar met de prachtige winterse plaatjes nemen we alle rompslomp maar voor lief. Vanuit een winters Kunming wens ik iedereen hele fijne en goede feestdagen. Cok Harteveld is general manager Van den Berg Roses

18-12-13 14:12

Chilfresh zoekt samenwerking Nederlandse bedrijven

’We willen verlengstuk van Nederlandse sierteelt zijn’ Chileense bloemen voor de export komen voor het overgrote deel uit de koker van Chilfresh Flowers. Dit bedrijf, dat zich toelegt op de teelt en verkoop van onder meer pioenroos, snijhortensia, ranonkel en anemoon staat onder leiding van Nederlander Bram Delissen. Op steeds meer vlakken wordt samengewerkt met Nederlandse bedrijven. Ank van Lier bloemisterij@hortipoint.nl

urico, een stadje op circa 200 kilometer van de Chileense hoofdstad Santiago, vormt de uitvalsbasis van Chilfresh Flowers. Bram Delissen (37), die opgroeide in Noord-Limburg, leidt het teelten exportbedrijf sinds 2002. Het telen en exporteren van bloemen naar het noordelijk halfrond – vooral de Verenigde Staten – is de corebusiness van Chilfresh Flowers. „Dat doen we met name ’opposite season’, legt Delissen uit. „Ofwel: we exporteren de producten in een periode dat deze in de Verenigde Staten en Europa niet of nauwelijks beschikbaar zijn. Zo leveren we pioenrozen in november en december en hortensia’s van januari tot april.” Tot 2005 focuste Chilfresh Flowers op knol- en bolbloemen als lelies, tulpen en calla’s. Steeds meer werd echter duidelijk dat het bedrijf wat dit betreft niet kon concurreren met landen rond de evenaar. In Ecuador kunnen lelies en calla’s bijvoorbeeld jaarrond worden geteeld, iets wat het Chileense klimaat niet toelaat. Daarbij

liggen de loon- en transportkosten in Chili relatief hoog. „Dat deed ons besluiten de bakens te verzetten. De afgelopen jaren zijn we steeds meer gaan inzetten op producten waarvan de teeltcyclus niet of nauwelijks te manipuleren is, die niet in een andere periode in bloei kunnen worden getrokken”, zegt Delissen.

Teeltprojecten door heel Chili Pioenroos is op dit moment goed voor 35 tot 40% van de omzet van Chilfresh Flowers, zo’n 25 tot 30% van de omzet komt uit snijhortensia. Producten als ranonkel, anemoon, Italiaanse ruscus, eremurus, viburnum, calla, sierbraam en gentiaan maken het plaatje compleet. Chilfresh produceert jaarrond. In januari begint het bedrijf met hortensia, van april tot oktober is het druk met ranonkel en anemoon en vervolgens zitten ze tot januari in de pioen. „De overige gewassen ’fietsen’ hiertussendoor. In het verleden hebben we, in samenwerking

Achtergrond

Chilfresh Flowers Chilfresh Flowers is onderdeel van Chilfresh Ltda, een bedrijf dat zich richt op de teelt en export van bloemen en fruit. De fruitactiviteiten zijn ondergebracht in de divisie Chilfresh Fruits, die vers fruit exporteert naar met name het Verre Oosten. Chilfresh werd in 1996 opgericht door André Luteijn, een Nederlander die al ja-

Chilfresh.indd 24

renlang in Chili woont. In 2002 werd Bram Delissen partner in de bloemendivisie van het bedrijf; hij is sindsdien verantwoordelijk voor Chilfresh Flowers. Chilfresh realiseert op jaarbasis een omzet van circa 18 miljoen dollar. Ongeveer 4 miljoen dollar komt voor rekening van Chilfresh Flowers. Bij het bedrijf werken dertig mensen.

met enkele Nederlandse amaryllistelers, ook geprobeerd om amaryllissen te telen in Chili, maar dat bleek geen succes.” Chilfresh heeft geen glazen kassen en kon het product daardoor onvoldoende sturen. Hierdoor was het onmogelijk om een optimale kwaliteit te realiseren. De gewassen worden geteeld in samenwerking met Chileense telers. Op dit moment heeft Chilfresh 24 projecten, die in totaal 62 ha tellen, over de gehele lengte van het land; van Noord-Chili tot Vuurland. „Omdat het meest noordelijke en het meest zuidelijke project bijna 3.000 km van elkaar liggen, telen we in veel verschillende klimaatzones. Ook hierdoor kunnen we jaarrond leveren”, aldus Delissen. De producten worden geteeld in schermhallen of plastic boogkassen. Glazen kassen zijn geen optie vanwege de vele aardbevingen in Chili. „We werken met de modernste technieken: zo gebeurt de fertigatie via druppelslangen en is de bemesting computergestuurd”, zegt Delissen. Om de productkwaliteit op het gewenste niveau te krijgen en te houden, heeft Chilfresh kwaliteitscontroleurs aangesteld, die het hele land doorreizen. „Daarnaast nemen we regelmatig steekproeven op kantoor. En ook op het vliegveld hebben we een eigen kwaliteitscontroleur.”

Brandjes blussen Van de Chilfresh-producten gaat 80% naar de Verenigde Staten, daarnaast doet het bedrijf zaken met onder meer Japan en Rusland. Chilfresh Flowers verkoopt zowel aan handelaren die gespecialiseerde bloemisten beleveren, als aan supermarktketens. „In Europa doen we weinig”, geeft Delissen aan. Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 11:50

Foto: Bram DelIssen

Limburger Bram Delissen is verantwoordelijk voor Chilfresh Flowers in Chili. „Op termijn hopen we een soort verlengstuk van de Nederlandse sierteelt te worden, maar dan op het zuidelijk halfrond.”

„Onder meer omdat Europeanen redelijk traditioneel zijn ingesteld; zij zitten in december niet te wachten op grote volumes pioenroos, dat hoort voor hen bij de zomer.” Daarbij liggen de Europese kwaliteitseisen dusdanig hoog dat het vaak moeilijk is om hier met een importproduct aan te voldoen. „Maar we blijven kijken naar eventuele mogelijkheden in Europa; zo denken we er bijvoorbeeld over om in de winter hortensia te exporteren naar Nederland. Aan dit product kleeft een minder sterk ’seizoensgevoel’.” De bloemen van Chilfresh gaan per vliegtuig de wereld over. Het bedrijf bekijkt echter of vervoer per zeecontainer een optie is. Het is goedkoper en wellicht is daarbij sprake van een stabielere ’cold chain’. Ondernemen en exporteren vanuit Chili is niet eenvoudig, benadrukt Delissen. „Er is altijd wel een hobbel te overwinnen. De handelsinfrastructuur voor bloemen is slecht, de douane staakt regelmatig; we zijn veel tijd kwijt aan het ’blussen van brandjes’. In dat opzicht is het echt pionieren!” Ook Chilfresh merkt dat de markt voor bloemen en daarmee de prijzen onder druk staan. „We redden het alleen door jaarrond op de markt te zijn, een zo hoog mogelijke kwaliteit te leveren en zaken te doen met de hoogst aangeschreven handelaren. Maar Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Chilfresh.indd 25

makkelijk is het zeker niet: de laatste tien jaar zijn veel Chileense bloemenexporteurs, al dan niet gedwongen, gestopt. Dat zegt genoeg.”

Nederlandse partners Chilfresh Flowers exporteert weliswaar nauwelijks naar Nederland, maar heeft wel een duidelijke Nederlandse signatuur. Niet voor niets worden de producten vermarkt onder de slogan ’Chilean Flowers with Dutch care’. Chilfresh is niet alleen in Nederlandse handen, maar het werkt samen met diverse Nederlandse bedrijven. Zo komen de pioenrassen van een Nederlandse teler c.q. vermeerderaar, die gedurende de oogstperiode in Chili is. „Hij ziet dit als een manier om zijn afzet uit te breiden, voor ons is de samenwerking een mogelijkheid om extra kennis te vergaren.” Wat betreft hortensia teelt Chilfresh sinds kort rassen van Kolster en Van Klaveren Plant. „Nederlandse hortensiarassen, die bekend staan om hun goede kwaliteit, worden op het zuidelijk halfrond nauwelijks geteeld. Terwijl de hortensia wel groeipotentie biedt, met name in de Verengde Staten.” Ook op andere vlakken en in andere producten wil Chilfresh meer gaan samenwer-

ken met Nederlandse bedrijven. Om betere rassen te kunnen telen en nieuwe soorten te kunnen introduceren op de Amerikaanse markt, maar ook om op deze manier meer kennis in huis te halen. Delissen: ,„Voor de Nederlandse partners biedt de samenwerking kansen om hun markt te vergroten, bijvoorbeeld richting de Verenigde Staten, en extra licenties en royalties binnen te halen. Zo dragen wij een steentje bij aan een verdere versterking van de Nederlandse bloemensector. Op termijn hopen we een soort verlengstuk van de Nederlandse sierteelt te worden, maar dan op het zuidelijk halfrond.” <

In het kort n Chilfresh Flowers richt zich op de teelt en export van Chileense bloemen. n Chilfresh produceert de bloemen met name in een periode dat deze in de Verenigde Staten en Europa niet of nauwelijks beschikbaar zijn. n Het bedrijf zoekt steeds meer samenwerking met Nederlandse partijen onder meer om nieuwe rassen te verkrijgen.

17-12-13 11:50

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Hoe lang kan ik blijven storten op g-rekening? Ik maak regelmatig gebruik van uitzendkrachten. Om gevrijwaard te blijven van een aansprakelijkstelling stort ik 25% van de factuur van het uitzendbureau (inclusief btw) op een g-rekening. Onlangs vernam ik dat het g-rekeningenstelsel wordt vervangen door een depotstelsel. Blijf ik gevrijwaard als ik nu nog op een g-rekening stort?

ot 27 juni 2012 had een storting op een g-rekening alleen vrijwarende werking (tot het overgemaakte bedrag) als het op de g-rekening gestorte bedrag door de uitlener daadwerkelijk aan de Belastingdienst werd betaald. Om risico’s te beperken ontstond de gewoonte om bedragen rechtstreeks naar de Belastingdienst te storten. Om deze systematiek in overeenstemming te brengen met de wet en omdat het beheer van g-rekeningen de Belastingdienst veel tijd kost, is besloten om het g-rekeningenstelsel te vervangen door een wettelijk geregeld depotstelsel. Het wetsvoorstel, waarin de vervanging van

het g-rekeningenstelsel door een depotstelsel is voorgesteld, is al op 30 juni 2009 door Eerste Kamer aanvaard. De beoogde ingangsdatum van het depotstelsel was 1 januari 2014, maar deze is uitgesteld tot 1 juli 2014. De Belastingdienst zal vanaf 1 juli 2014 tot 1 juli 2015 de g-rekeningen gefaseerd omzetten in depots. Hieraan voorafgaand zullen nog nadere regels worden vastgelegd over het gebruik van het depot, zowel voor de begunstigde van het depot als voor degene die bedragen in het depot stort. Wanneer de g-rekening van een uitzendbureau wordt

IllustratIe: Peter moorman

omgezet, dan krijgt deze daarvan bericht. Gedurende het jaar van omzetting zullen het depotstelsel en het g-rekeningenstelsel naast elkaar blijven bestaan. Vanaf 1 juli 2015 zal nog slechts het depotstelsel van toepassing kunnen zijn. Tot die tijd kunt u gebruik blijven maken van stortingen op een g-rekening, tenzij het uitzendbureau aangeeft dat deze is opgeheven. Frank van der Pas, belastingadviseur Flynth adviseurs en accountant, Frank.vanderPas@flynth.nl

Op de valreep een elektrische auto aanschaffen? Ik overweeg een elektrische of plug-in hybride auto aan te schaffen. Van welke subsidies kan ik gebruikmaken?

oopt u nog in 2013 een elektrische of plug-in hybride auto, dan kunt u aanspraak maken op de Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA), Milieu investeringsaftrek (MIA) en Willekeurige afschrijving (Vamil). Wilt u nog optimaal profiteren van de huidige investeringsfaciliteiten dan is het zaak dat u nog dit jaar de betreffende auto bestelt en de investeringsverplichting aangaat. Er is aangekondigd dat beperkingen worden

51vragenl.indd 26

aangebracht in de fiscale (investerings-) faciliteiten voor milieuvriendelijke auto’s. Met andere woorden de KIA van maximaal 28% en de willekeurige afschrijving van maximaal 75% van de aankoopprijs komen mogelijk te vervallen. Daarnaast wordt ook de MIA- nu nog een aftrekpost van 36% bij auto’s met een CO2-uitstoot van maximaal 50 g/km – beperkt, waarbij af te vragen is in hoeverre die überhaupt overeind zal blijven voor de semi-elektrische auto’s. Als u als ondernemer pas in 2014 een milieuvriendelijke auto afgeleverd krijgt en erin gaat rijden, kunt u – onder omstandigheden en voor zover van toepassing - toch gebruikmaken van de KIA, MIA en Vamil zoals die in 2013 gelden. Voorwaarde is dat die auto in 2013 moet worden besteld (de

investeringsverplichtingen aangaan). Als u in 2013 ook nog een aanbetaling doet, dan kan tot het bedrag van die aanbetaling de Vamil, KIA en MIA al worden toegepast in de aangifte inkomsten- of vennootschapsbelasting over het jaar 2013. Het resterende, niet-betaalde deel van de koopprijs van de auto, valt wel onder de Vamil, KIA en MIA volgens de regeling uit 2013, maar het daarbij behorende deel van de willekeurige afschrijving en investeringsaftrek kan pas in de aangifte over het jaar 2014 worden verwerkt. <

Karin van der Drift, subsidieadviseur Flynth adviseurs en accountants, karin.vanderdrift@flynth.nl

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 16:53

Bloemenbureau Holland vernieuwt consumentensites in vier landen:

’Sites gaan meer de diepte in en worden minder statisch’ Schetsversie van de homepage van de vernieuwde plantensite.

beeld: bbh

De nieuwe bloemen- en plantenwebsites van Bloemenbureau Holland zijn in de lucht. De nieuwe platformen zijn één van de middelen die ingezet worden om bloemen en planten tussen de oren te krijgen van de consument. Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipont.nl

e oude consumentensites van Bloemenbureau Holland waren volgens Tessa Triesscheijn, conversationmanager, hard aan vernieuwing toe. De sites waren te statisch en een koppeling naar bijvoorbeeld Twitter, Facebook en Pinterest ontbrak. En dat zijn nu net de drie sociale kanalen die Bloemenbureau Holland gebruikt om bloemen of planten ’top of mind’ te krijgen bij de doelgroep. „De vorige sites waren vooral gericht op promotiecampagnes en dit zorgde voor piekmomenten op de site. We willen echter naar een structureel hoge bezoekersstroom. Dit bereiken we door continu content te plaatsen. De sociale kanalen zetten we in om bereik op te bouwen, te luisteren, te converseren en nieuwsgierig te maken”, legt Triesscheijn uit.

Mooie en bijzondere verhalen Bloemenbureau Holland heeft acht sites geïntroduceerd. Zowel een bloemen- als plantensite in Nederland, Duitsland, Engeland en Frankrijk. Content die bruikbaar is voor meerdere landen zal doorgeplaatst worden. Daarnaast komt er ook landspecifieke content op de sites te staan. De nieuwe sites richten zich in alle vier de landen op de grootverbruikers van bloemen en planten: de Cultivated Performers. Zij zijn geïnteresseerd in bloemen en planten en Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

BBH.indd 27

goed voor het merendeel van de bestedingen. Data uit de segmentatietool geeft weer waar de interesses van die groep liggen en daar wordt op de nieuw sites op ingehaakt. „We combineren de interesse in bloemen en planten met andere interessegebieden, zoals wonen, mode, eten en uitjes. Zo creëren we een breder bereik”, verwacht Triesscheijn. Op de nieuwe websites wordt een verdiepingsslag gemaakt. Er worden verhalen verteld over bloemen en planten, maar ook over bijvoorbeeld kwekers. „Het gaat om de extra laag. Met het bieden van alleen verzorgingstips ga je het niet winnen. Dan ben je niet onderscheidend genoeg. We willen juist bijzondere en mooie verhalen vertellen om consumenten te prikkelen. Input van kwekers is altijd welkom”, stelt online marketeer André de Waard. Daarnaast komen er op de sites ook de lopende de campagnes aan bod. Daar blijft Bloemenbureau Holland mee doorgaan. Zo wordt er jaarlijks een grote snijbloemen- en plantencampagne opgezet, zowel offline als online. De campagne ’Lievelingsbloem’ en ’Woonplant van de Maand’ zijn daarvan de bekende voorbeelden. „We willen campagnes meerdere jaren gebruiken. Dit is efficiënt, maar je merkt ook dat het een begrip wordt. En dat werkt”, geeft De Waard aan. Naast de grootschalige campagnes, ontwikkelt Bloemenbureau ook nieuwe, kleinschaligere acties gedurende het jaar.

Bij de campagnes wordt de optimale mediamix ingezet. Per campagne wordt bekeken welke middelen worden ingezet. Meestal een combinatie van zowel offline als online. De twee marketeers stellen dat het geen kwestie van geld is dat de focus meer op content ligt. „Voor de reorganisatie waren we deze weg al ingeslagen. Toen was al bepaald dat de balans tussen campagnes en content zou verschuiven. Natuurlijk zijn de doelstellingen bijgesteld vanwege het lagere budget, maar wij geloven in deze aanpak. Online, in de breedste zin van het woord, is een volwaardig medium dat zich blijft ontwikkelen. Het is niet gratis; ook dit kost natuurlijk geld”, benadrukt De Waard.

Tussen de oren Uiteindelijk verwacht Bloemenbureau Holland met dit beleid bloemen en planten meer tussen de oren van de consument te krijgen. Mooiwatbloemendoen.nl en Mooiwatplantendoen.nl is de basis: op die plek wil het bureau consumenten enthousiast maken voor de producten. „Wij willen bloemen top of mind maken. Als consumenten een kado zoeken, moeten ze kiezen voor bloemen. En als ze een interieuritem zoeken, moeten ze kiezen voor planten. Wij willen de vraag stimuleren. Wij geven de voorzet; de volgende schakels in de keten moet de rest doen”, besluit De Waard. <

18-12-13 14:21

Foto: JoeF SleegerS

Levensloop Geboor tedatum 09-07-1941 Woonplaats Roelofarendsveen Bedrijfsnaam Ber tus Kerkvliet Teelt anemonen Opper vlakte 2.400 m 2 Op de avondtuinbouwschool k reeg Ber tus Kerkvliet te horen dat hij het tuindersvak niet in zich had. Hij was veel met spor t bezig en maakte daar veel tijd voor vrij.

NogActief Bertus Kerkvliet.indd 28

Na een jaar hield hij de tuinbouwschool dan ook voor gezien. In 1960 volgde Kerkvliet zijn vader op in het bedrijf, nadat die ziek was geworden. Zijn vader had groenten gehad, en Ber tus nam 150 m 2 aardbeien over. Dat werd ’m niet. Hij zag dat bloemen welvaar t brachten in de streek, en zo begon hij voorzichtig met bloemen. In 1962 bouwde hij een k as van 2.400 m 2 . Later zou daar nog

1.000 m 2 bij komen. In die tijd was daar een goede boterham mee te verdienen. Kerkvliet heeft ’bizar veel’ geteeld. Hij is begonnen met tulpen, daarna narcissen en free sia’s. Iris, statice, zomerbloemen, chr ysantenstek en vele andere soor ten. In 2003 heeft Kerkvliet weer 1.000 m 2 k as gesloopt om een voetbalveldje voor de k leink inderen aan te leggen. In het overgebleven deel teelt hij op dit moment anemonen.

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 12:02

Bertus Kerkvliet (72), anemoonteler:

’De vrijheid is goud geweest’ In het leven van Bertus Kerkvliet was sporten bijna net zo belangrijk als telen. Nog steeds doet hij deze twee dingen met veel plezier. De vrijheid van een klein bedrijf en een goede gezondheid heeft hij altijd belangrijker gevonden dan veel geld verdienen. ’Op mijn 65ste dacht ik: nu kan ik de bloemen gaan telen die ik altijd al had willen telen.’ Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

lles wat de koeien ook vreten moet je niet willen telen, kreeg Bertus Kerkvliet als advies van zijn omgeving. Of het klopt weet hij niet, maar het klonk hem wel logisch in de oren. Toen hij in 1960 voor zichzelf begon, waren bloemen nog echt een luxe product. Hij zag dat met de bloemen ook de welvaart in de streek rond Aalsmeer kwam. Kerkvliet heeft naar eigen zeggen ’bizar veel soorten’ geteeld. „Daardoor had je altijd wel een hoekje dat goed was. Want het was ijzer of goud. Ik heb nog steeds de neiging om vanalles te proberen. Op mijn 65ste dacht ik: nu ga ik de grootbloemige anemonen telen die ik altijd al had willen telen.” De andere passie is sport, met name hardlopen en wielrennen. Aan één wielerkoers uit 1963 heeft hij een bijzondere herinnering. De krantenberichten met uitslagen heeft hij altijd bewaard, en zo ook dit opmerkelijke berichtje. Op nummer 1 staat B. Kerkvliet, en op nummer drie een zekere J. Zoetemelk. „Dat kunnen niet veel mensen laten zien. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat Joop Zoetemelk toen net begonnen was met fietsen.” Nog altijd is Kerkvliet vier maal per week aan het fietsen of aan het rennen. „Blijven bewegen is goed. Wat dat betreft ben ik gezegend met een goede gezondheid. Dat is echte rijkdom. Liever een goede gezondheid dan een gouden rolstoel.” Alleen de marathon heeft hij nooit gelopen. „Dat is zo uitputtend, daar zou het werk onder lijden.”

Redelijke boterham Met zijn bloemen heeft Kerkvliet altijd een redelijke boterham verdiend. Tegenwoordig zou het bedrijf veel te klein zijn. De prijzen zijn ook wel eens beter geweest. „Zelfs een orgeldraaier zou daar geen genoegen mee nemen. Als die zo weinig verdient als een tuinder, zet hij zijn orgel stop en gaat hij zijn uitkering ophalen.” Gelukkig heeft de teler zijn AOW en hoeft hij niet met een chagrijnig gezicht achter het beeldscherm te zitten omdat de prijzen te laag zijn. „Het gaat me er vooral om om een mooie bloem te telen. Natuurlijk baal ik wel eens van de prijzen, maar daar laat ik niets van merken. Wat heeft dat voor zin? Als we ons product naar de veiling brengen, zetten we het in feite bij de handel neer met de vraag: ’Wat willen jullie hier voor geven?’ De klok is gewoon je hand ophouden. En als we te weinig betaald krijgen, gaan we nog

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

NogActief Bertus Kerkvliet.indd 29

meer bloemen op die stapel gooien. Dat klopt toch niet? Ik begrijp heel goed dat jongeren meer gaan voor directe levering.” De schaalvergroting is aan Kerkvliet voorbij gegaan. „Ik denk wel eens: had ik niet groter moeten worden? Want als we niet oppassen worden we als kleine kweker de brenger van de vergeten boodschappen. Elk jaar staat er wel een verhaal in de Bloemisterij waarin de handel klaagt: ’Waar zijn al die mooie bloemen van vroeger?’ Als de handel er voor wil betalen, dan komen ze er. Maar ik denk niet dat de consument interesse heeft in speciale soortjes.” Toch is Kerkvliet tevreden met de omvang van zijn bedrijf. Qua kwekersplezier had hij het niet anders willen doen. „De vrijheid is goud geweest. Zo vind ik het collectief vervoer naar de veiling de mooiste uitvinding in mijn bestaan. Het betekende dat ik veel meer vrijheid kreeg.”

Moeite met computer Kerkvliet vindt dat hij een schitterende oude dag heeft. Onlangs heeft hij een nieuwe platenspeler gekocht voor in de schuur. Als hij staat te bossen draait hij zijn elpees, zoals van The Shadows. Dan heeft hij het prima naar de zin. Ook is het geen probleem om uren krom te staan om de bloemen te oogsten.” „Mijn leeftijd belemmert me in zoverre dat ik wat moeite heb met de computer. Ik vind dat er weinig begrip voor is; dat hoor ik ook van oudere collega’s. Laatst moest ik het eindbedrag van wat ik geveild had doorgeven aan de veiling. Op de een of andere manier lukte het me niet om in te loggen. Daarom heb ik alles tot twee maal toe met de hand overgeschreven en in een brief opgestuurd. Toch heb ik een boete gekregen omdat ik de cijfers niet zou hebben aangeleverd.” Hoe lang wil Kerkvliet nog doorgaan met zijn bedrijf? „Als mijn lichaam aangeeft dat het niet meer kan, dan heb ik de discipline om te stoppen. Verder zijn er geen belemmeringen. Het zou me trouwens niet eens lukken om het bedrijf te verkopen. Ik zou het net zo goed kunnen verloten. De buurman die mijn grond tien jaar geleden wilde overnemen staat nu zelf al vijf jaar te koop.” Vorige maand heeft hij zijn spuitlicentie verlengd. Daarmee kan hij tot zijn tachtigste vooruit. „Ik ga vaak naar bijeenkomsten van LTO Groeiservice. Je steekt er altijd wel iets van op. Het enige waarvan je niets leert is bezopen aan de toog hangen.” <

17-12-13 12:02

Export

Export op Rusland kan beperkt groeien Na drie jaren met forse groei blijft de exportwaarde van bloemen en planten vanuit Nederland naar Rusland iets achter op 2012. Groeipotentie kan in een lager tempo worden gerealiseerd, wanneer partijen intensiever samenwerken en de kwaliteit goed blijft. Rusland blijft een markt met extra risico’s.

Hermen de Graaf bloemisterij@hortipoint.nl

Tabel. Toptien exportlanden

Snijbloemen

Jan t/m nov 2013

November 2013

Waarde Mutatie

Duitsland

869,0

-4%

67,2

-4%

Verenigd Koninkrijk

558,0

-3%

43,3

-7%

Frankrijk

346,6

-6%

25,6

-12%

Rusland

180,1

14,7

Italie

115,7

-11%

10,7

-4%

Belgie

89,7

-4%

7,4

Zwitserland

83,4

-4%

6,7

-15%

Polen

74,4

5,4

Oostenrijk

64,7

-5%

5,9

15%

Zweden Overige Landen Totaal Alle Landen

Pot- en tuinplanten

62,4

5,7

514,1

-4%

42,1

-6%

2.958,1

-4%

234,7

-5%

Jan t/m nov 2013

November 2013

Waarde Mutatie

Duitsland

586,9

-8%

41,7

Frankrijk

207,8

-6%

17,2

-10%

Verenigd Koninkrijk

164,9

13,9

13%

Italie

137,7

-6%

14,8

-6%

Belgie

117,7

8,3

11%

Zweden

85,2

16%

7,7

Oostenrijk

65,9

-9%

4,0

-23%

Zwitserland

60,5

-9%

5,6

15%

Rusland

57,5

-5%

4,2

Polen

51,8

3,7

-6%

Overige Landen Totaal Alle Landen

352,3

30,2

-4%

1.888,2

-3%

151,3

Exportwaarde x 1.000 euro

Exportwaarde van snijbloemen en poten tuinplanten vanuit Nederland naar Rusland vanaf 1998. 200.000 175.000 150.000 125.000 100.000 75.000 50.000 25.000 0

’98 ’99 ’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12

Snijbloemen

’11’12 ’13 t/m nov

Pot- en tuinplanten

Waarde in miljoenen euro’s. Mutaties t.o.v. dezelfde periode in 2012. Bron: Hoofdbedrijfschap Agrarische Groothandel Bloemen en Planten.

Export.indd 30

olgens de exportstatistieken van HBAG Bloemen en Planten is de export van snijbloemen vanuit Rusland tot en met november ten opzichte van vorig jaar iets gestegen, tot € 180 miljoen. Bij de poten tuinplanten was er een afname van 5% tot € 57 miljoen. In vergelijking met de totale trends zijn dat geen opvallende ontwikkelingen, maar in vergelijking met vorig jaar wel. Toen werd bij zowel de bloemen als de planten een groei van de exportomzet gerealiseerd, van 32% respectievelijk 28%. Die groei temporiseerde overigens wel in de tweede helft van 2012 en dat bleek een voorteken te zijn voor de huidige stabilisatie.

Economie „Ook in Rusland is de economie onder druk gekomen. Dat heeft z’n weerslag op de consumptie”, noemt directeur Wim Wesseling van W.H. Wesseling Export als een van de verklaringen. Henk-Willem Spaargaren, directeur van OZ Planten, voegt hieraan toe dat de Russische economie sterk afhankelijk is van de olieindustrie en daardoor behoorlijk kan fluctueren. „Het is verder een logische ontwikkeling als exportgroei zich ontwikkelt tot stabilisatie”, voegt hij toe. Wesseling: „Eigenlijk moeten we al tevredenPotzijn, als de huidige markt en tuinplanten standhoudt.” Snijbloemen De exportgroei van bloemen en planten op Rusland in de afgelopen decennia blijft opvallend. Door de roebelcrisis in 1998 sloeg de toenmalige stijging om in een krimp en zakte Rusland van de 11e naar de 15e positie op de ranglijst. Daarna volgde weer een periode van groei, tot fytosanitaire belemmeringen in 2004 weer een kortstondige terugslag veroorzaakten. Van een exportwaarde

van € 100 miljoen in 2005 klom de bloemen- en plantenwaarde vervolgens tot € 177 miljoen in 2008, het jaar voordat de economische crisis uitbrak. En ook daarna ontwikkelde Rusland zich tot een trekker van de bloemen- en plantenexport: van € 137 miljoen in 2009 tot € 252 miljoen in 2012. De imposante groeicijfers worden gerealiseerd in het besef dat Rusland, als het om agrarische producten gaat, een markt blijft met bijzondere risico’s.

Kwaliteit Lange transporttijden vanuit Nederland vormen ook een risico, producten naar Rusland zijn gemiddeld drie tot zes dagen onderweg. „Dus moet de basiskwaliteit prima zijn, zeker bij kwetsbaardere producten”, geeft Spaargaren aan. Hij vindt dat de Russische markt competitiever is geworden. „Bij de stabilisatie met Nederlandse bloemen zijn andere stromen uit Kenia en Ecuador versterkt”, is de ervaring van directeur Marco Vermeulen van OZ Export. Groei vanuit Nederland in het bloemensegment sluit hij niet uit. „Nederlandse kwekers zijn goed bezig. Hun naamsbekendheid en reputatie worden steeds belangrijker. Hun herkenbaarheid stimuleren we dankzij intensievere samenwerking. Dat borgt de betrouwbaarheid”, licht hij toe. Naast de toenemende pressie van internationale en lokale productie wordt ook de concurrentie tussen groothandelaren en exporteurs groter. Er is in Rusland een sterkere focus op de prijs. Het Nederlandse aantal exporteurs klom van 72 in 2006 tot 88 dit jaar. Zij zien nog altijd kansen. < Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

18-12-13 14:09

Markt Klok prijsbeelden

Let op: de lijnen lopen in het volgende jaar over zonder van kleur te veranderen. Groene planten

’11/’12

’12/’13

’11/’12

2013

Middenprijs in centen

20 15

’12/’13

140

130

130 120 110 100

40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 1 week

Een stijging van de middenprijs met 3 cent tot 29 cent. In 2011 lag deze ook op 29 cent en in 2012 op 27 cent.

’12/’13

2013

150

120 110 100 90

90 10

’11/’12

2013

160

30 25

Bloeiende planten

Middenprijs in centen

Snijbloemen

80 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 1 week

De middenprijs plust 8 cent tot 112 cent. In 2011 was dat 115 cent en in 2012 106 cent.

40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 1 week

De middenprijs geeft 1 cent prijs tot 103 cent. Dat is 3 cent lager dan in 2011 en 12 cent hoger dan in 2012. Bron: FloraHolland

de week van Teamleider Kwaliteit Planten

Ron Zandbergen:

’Keurmeesters hebben veel vragen over hun toekomst’

FoTo: SVS

Bedrijf: FloraHolland Week: 50

Maandag „Deze week staat vooral in het teken van de medewerkersbijeenkomsten. Daar wordt gesproken over de structuur van de nieuwe organisatie en het sociaal plan. Als teamleider wil je in deze situatie bij je team zijn. Het nieuwe kwaliteitsbeleid heeft grote impact op de groep keurmeesters en controleurs. Dat merk ik goed als ik met ze praat. Als teamleider ben ik een luisterend oor en speel ik vragen door of geef waar mogelijk antwoord.”

Dinsdag „Om 6.00 uur heb ik een afspraak met de werkgroep versterken plantenklok. We lopen door de aanvoer om te kijken welk beeldmateriaal de aanvoerders met de EAB meegeven bij hun producten. Representatieve foto’s worden in de toekomst nog belangrijker. ’s Middags is er een medewerkersbijeenkomst in Rijnsburg en ’s avonds in Naaldwijk.”

Woensdag „Om 5.00 uur loop ik door de aanvoer. De afgelopen dagen is discussie geweest tussen kopers en aanvoerders over de kwaliteit van een aantal partijen picea. Voordat ik met ze ga praten, wil ik zelf de partijen picea zien. Daarna ga ik naar de medewerkersbijeenkomst in Aalsmeer. De Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Markt-prijsbeelden-nw.indd 31

keurmeesters hebben veel vragen over hun toekomst. Voor een aantal van hen houdt het werk op. Dit levert uiteraard veel emotie op.”

Donderdag „Vandaag bezoek ik Veiling Rhein-Maas. Daar lopen we door de aanvoer en bespreken lopende zaken bij boomkwekerijproducten en de winterbollen-op-pot. In een overleg met de keurmeesters bespreken we onder andere de invoering van de 2-cijferige rijpheid die vanaf januari 2014 verplicht is bij planten. Ook stemmen we een aantal nieuw genomen rijpheidfoto’s af van producten voordat ze op de VBN-site geplaatst worden.”

Vrijdag „De evaluatie van yucca staat met een beperkt aantal aanvoerders op het programma. Hierbij staan we stil bij de bevindingen sinds de invoering van het nieuwe kwaliteitsbeleid voor deze groep. Afgelopen weken is dit product niet meer gekeurd en kregen de aanvoerders alleen een terugkoppeling na een terechte klacht. De aanwezige aanvoerders hebben deze weken als positief ervaren en ook de terugkoppeling is prima verlopen volgens de afspraken. Verder zitten we met de werkgroep kwaliteitsbeleid en wordt een planning gemaakt voor het uitrollen van de verdere producten in 2014.”

17-12-13 15:58

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jacco van der Hoeven jaccovanderhoeven@ﬂoraholland.nl

Snijbloemen Prijzen blijven boven peil 2012

Ontwikkelingen afgelopen zes weken 2013 t.o.v. 2012 150

in procenten

125

100

Prijs index

Aanvoer index

50 week

Kamerplanten 150

in procenten

125

100

week

Prijs index

Aanvoer index

tal was in trek. Deze bloem realiseerde 9% meer omzet dan in de vergelijkbare week van vorig jaar tegen een middenprijs van iets minder dan 7 dubbeltjes. Enkele tulp bleef nog ver achter op 2012, toen kwam het aanbod al flink op gang. Wel had dit een heel positief effect op de prijs. Het typische seizoenproduct amaryllis kende een groter aanbod (+10,7%); dit leidde tot prijsdruk. Bij ilex was dit nog sterker het geval: bij 14% meer takken zakte de middenprijs onder de 50 cent.

Afzet net boven niveau 2012

Ontwikkelingen afgelopen zes weken 2013 t.o.v. 2012

Ook in week 50 bewogen de meeste bloemenprijzen zich nog boven het niveau van vorig jaar; gemiddeld noteerde een steel € 0,28. Dit was 2 cent (8%) meer dan in 2012. Het aanbod bleef daarentegen 7,4% achter. Grootbloemige roos scoorde een dikke omzetplus van ruim 8%. Dit was vooral toe te schrijven aan een 3 cent hogere middenprijs bij een fors kleiner aanbod. Kleinbloemige rozen kenden een vergelijkbaar afzetpatroon, maar verloren bijna 4% omzet. Ook Lelie Oriën-

In week 50 liep zowel de aanvoer- als de prijsindex op boven het peil van vorig jaar. De middenprijs kwam een stuiver hoger uit (+3%) bij een 2,3% groter volume dan in 2012. Phalaenopsis veranderde verhoudingsgewijs weinig in prijs bij bijna 6% meer stuks. Bij de kerstproducten boekte pothyacint een forse omzetwinst op vorig jaar. Bijna 9% meer potten en ook nog een licht hogere middenprijs zorgden voor dit resultaat. Ook poinsettia en potamaryllis werden beter

betaald; hiervoor waren forse aanvoerinkrimpingen nodig. Bij poinsettia kwam er bijna 11% minder dan in week 50 van vorig jaar; hierdoor steeg de prijs weer ruim boven de euro en bij potamaryllis zorgde 18,6% minder stuks voor een kwartje meerprijs. Ook kalanchoë handhaafde zich goed. Bij bijna 19% meer aanbod bleef de prijs ongewijzigd. Cyclamen deed hier zelfs nog een schepje bovenop en zag de omzet met 37% toenemen.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken 2013 t.o.v. 2012 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

Blauw-Markt-Veilingbijdragen-nw.indd 32

50 week

Tuinplanten gestaag in de groei Alhoewel het tuinplantenseizoen duidelijk ten einde loopt, laat de langere termijnontwikkeling een positief beeld zien. Ook in week 50 liep zowel de prijs- als aanvoerindex verder op. De middenprijs kwam uit op € 1,29 (+19,2%) en het volume groeide zelfs 29%. De kerstroos (helleborus) was hiervoor deels verantwoordelijk. Hiervan kwam ruim 39% meer. Dankzij een aanhoudend goede vraag noteerde dit seizoenproduct 12 cent hoger dan in 2012.

Ook chamaecyparis en picea deden mee in dit beeld. Omzetstijgingen van respectievelijk 87,7% en 85,3% konden genoteerd worden voor deze producten, populair met kerst. In beide gevallen kwam dit door een combinatie van een meeraanbod en hogere middenprijzen ten opzichte van vorig jaar. De rest van de top 10 wordt gecompleteerd met producten die wel iets met de feestdagen te maken hebben, zoals gaultheria, skimmia, ilex en abies.

Prijs index

Vakblad voor de Bloemisterĳ 51/52 (2013)

17-12-13 15:56

België

Over de toonbank

Gent

Ann Verdoodt:

’Rood tot 40% duurder dan voor de kerstperiode’ week open, want dit zijn toch de periodes waar we het van moeten hebben.”

FOTO: FLORIST MAENHAUT

Wat zijn de hoofdproducten nu?

Naam: Florist Maenhaut Locatie: Centrum Gent Sortiment: 60% bloemen, 20% planten, 20% overige Specialiteit: apart en bijzonder (gelegenheids) bloemwerk Aantal medewerkers: 3 fulltimers, 1 freelancer

Hoe is de aanloop naar kerst? „De vraag naar kerstproducten kwam bij particulieren eerder op gang dan vorig jaar, waarschijnlijk door het mooie weer. Bij onze zakelijke klanten – op jaarbasis zo’n 60% van onze omzet – maken we deze week volgens plan volop eindejaarsgeschenken, kerststukjes en decoraties. We zijn nu zeven dagen per

Standpunt

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

„Jawel, maar pas op het laatste moment. Dan wordt er doorgaans een mooie vaas rode amaryllis, ranonkels of roosjes op de tafel gezet. Dan zijn er natuurlijk nog de kerststukjes. Daar verwerken we veel takken van Nana coniferen en taxus in, met bijvoorbeeld hortensia en gedroogde vruchten. Hortensia leent zich heel goed voor kerststukken omdat het prachtig indroogt na verloop van tijd.”

Is de handel duur nu? „Vanaf week 49 gingen de prijzen voor rode bloemen en planten met wel 30 tot 40%

n de coöperatie staan leden aan het roer. Tussen zeggen en doen enerzijds en dat dan ook goed laten functioneren anderzijds, ligt een grote uitdaging. Gelukkig hebben we al veel ervaring met hoe dit binnen FloraHolland is toegepast. Heel bewust is hier de afgelopen jaren met elkaar over gesproken. Besloten is hier enkele aanpassingen te doen om leden nog krachtiger aan het roer te laten staan en daarmee de toekomst van hun coöperatie vorm te geven. Het instellen van adviesraden is zo’n voorbeeld. Nog zichtbaarder wordt dit, nu ook leden van

Vakblad voor de Bloemisterĳ 51/52 (2013)

Markt-Toonbark-nw.indd 33

Geen snijbloemen voor kerst?

Is het eind van de crisis in zicht? „Aan onze resultaten te zien, wel ja. We hebben een paar lastige jaren achter de rug, maar ik merk dat mensen er weer zin in krijgen. De budgetten worden iets groter en men kiest toch weer voor kwaliteit. De afgelopen tijd zullen best wat klanten zijn gaan shoppen, maar ze hebben daardoor wel het verschil gemerkt in kwaliteit en houdbaarheid en dat werkt nu in ons voordeel. Zelfs studenten, van wie we er hier veel hebben, kopen liever één roos bij ons dan vijf rozen bij een ander die ze na twee dagen al kunnen weggooien. In de zakelijke markt moeten we nog steeds wel harder werken dan voorheen. Daar zijn de budgetten verkleind tijdens de crisis en is men toch wat voorzichtiger om die weer op te voeren. We moeten nog altijd meer klanten beleveren om aan dezelfde zakelijke omzet te komen.”

’Leden in hun kracht in nieuwe structuur’

I Bernard Oosterom, Bestuursvoorzitter FloraHolland

„Snijbloemen raken in deze periode wat op de achtergrond. We verkopen nu vooral kerststerren, bollen-op-pot, helleborus en wat azalea. Bij kerststerren zijn het de felrode, middelgrote planten die het best lopen. Onze klanten hebben voorkeur voor de traditionele kerstster: geen kleurtjes, geen gekruld blad, niet gemanipuleerd, dus puur natuur.”

omhoog. Roze is nu spotgoedkoop, maar daar blijf je geheid mee zitten. Ik blijf eerste kwaliteit inkopen en heb wel de verkoopprijzen iets verhoogd. Toch moeten we het doen met kleinere winstmarges voor de feestdagen, maar die proberen we in de loop van het jaar terug te verdienen.”

de coöperatie gekozen zijn als voorzitter van deze adviesraden in plaats van directieleden. Zware ledeninbreng dus, niet alleen in adviesraden maar ook bij FPC’s, RAC’s en RvC. Dit vraagt, naast het welbegrepen eigen belang van ondernemers, ook het welbegrepen belang hoe de samenwerking - advisering en besluitvorming - binnen de coöperatie vorm en inhoud moet krijgen. Geen geringe opdracht die we elkaar hebben gegeven. In de nieuwe structuur waarin de directie bestuurder is, zal de directie samen met het management de leden in hun kracht

zetten. De voorzitters van de adviesraden hebben hierin een belangrijke positie. Jan Mantel en Sjaak Buijs hebben als voorzitters een belangrijke taak om met hun adviesraadleden beleidsonderwerpen te bediscussiëren en te komen tot heldere conclusies en adviezen. Vooral vooruitkijken dus. Zeker nu we tegen het einde van 2013 onze focus leggen op wat 2014 gaat brengen. Op deze plek wil ik iedereen alvast fijne feestdagen toewensen!

17-12-13 15:57

Analyses snijbloemen

Foto: De grAAF vAn Der zAnDe

Hoopgevende start seringenseizoen De productgroep staat onder druk, maar na het goede voorbije seizoen is de prijsvorming in het huidige seizoen voor seringen positief. De kwaliteit wordt beter, weet de handel.

„Het gaat nog beter worden, maar voor wat er nu wordt aangevoerd is het zeker niet verkeerd”, oordeelt inkoper Lex Beeloo van Hilverda De Boer over de kwaliteit van de seringen in het net begonnen seizoen. „In het begin is het altijd wat dunnetjes. Om risico’s te mijden koop ik nu nog voorzichtig in”, vult Willem Guyt van Kurt Schrama Bloemenexport aan. „De kwaliteit is voor de start van het seizoen prima en de vooruitzichten voor de rest van de aanvoerperiode zijn goed”, aldus de telers René Heeren van fa. K. Heeren Jzn en Gerard Hansen van Wed. Jac. Hansen Kzn & Zn in Aalsmeer.

Minder aanvoer In vergelijking met het afgelopen seizoen lag de aanvoer dit seizoen

op hetzelfde niveau en lagen de prijzen hoger, maar structureel daalt het aanbod seringen. Afgelopen seizoen, oktober 2012 tot en met mei 2013, lag de krimp op 11% tot 4,1 miljoen stuks. Het seizoen ervoor dook de seringenaanvoer op de vestigingen van FloraHolland met een daling van 15% voor het eerst onder de 5 miljoen stuks. Daarvoor werd gemiddeld 74 cent betaald, 10 cent meer dan het seizoen ervoor. Dezelfde sprong maakte de middenprijs afgelopen seizoen naar 84 cent, het hoogste gemiddelde in de afgelopen twintig jaar. Toen lag de aanvoer ruim twee keer zo hoog en sindsdien is er een structurele daling. De traditionele teelt in Aalsmeer

staat onder druk. Er is geen instroom van potentiële bedrijfsopvolgers, efficiencyslagen zijn er in de klassieke trekheestercultuur niet meer te maken en de kosten blijven stijgen.

Exclusief karakter Door de seizoensgebonden aanvoer en de relatief hoge kostprijs is de sering een exclusieve bloem. Die medaille heeft twee kanten. „Als we dit soort producten overboord zetten, maken we Nederland als leverancier overbodig. Want met exclusieve bloemen, die alleen hier verkrijgbaar zijn, kunnen we ons onderscheiden”, stelt inkoper Marcel de Best van Hukra. „Maar tegelijk is de markt voor exclusieve bloe-

men kleiner geworden. Iedereen koopt dus voorzichtiger in.” Een bijkomend probleem is dat door de verkleining en de fluctuatie van het aanbod de prijsvorming grilliger is. Dat maakt de handel ook voorzichtiger. Het assortiment van de tweejarige teelt verandert nauwelijks met de witte Mme. Florent Stepman als onbetwiste marktleider. Paars is de tweede basiskleur en gedurende korte periodes zijn er wel andere kleuren te krijgen, maar nieuwe cultivars zijn het niet. „Als straks in het voorjaar de kwaliteit weer toeneemt, stijgt ook de vraag weer”, is de ervaring van Beeloo, die zich met enkele collega’s nog iedere ochtend van de kwaliteit vergewist. n

Topresultaat met kerstproduct ilex blijft uit Totdat de echte kerstpiek in de handel in ilex begon, stelde de prijsvorming aanvoerders tevreden. Maar uiteindelijk zijn de resultaten wisselend, ondanks de goede kwaliteit.

„De kwaliteit is goed, met een volle bezetting van mooie bessen die goed op kleur zijn gekomen”, vindt inkoper Erwin Dol

van Barendsen Bloemen over het aanbod ilex dit seizoen. „Mooi zuiver”, vult Marcel de Best, inkoper bij Hukra aan.

Dol karakteriseert de vraag naar ilex vanaf begin dit seizoen als goed en naarmate het aanbod steeg bleef de belangstelling zich goed ontwikkelen. „Maar met de kerstprijzen viel het mee”, aldus inkoper Willem Guyt van Kurt Schrama Bloemenexport. „Maar de hele bloemenhandel is voorafgaand aan kerst niet meer zo hectisch.”

Aanvoer

Foto: De grAAF vAn Der zAnDe

Tussen september tot en december wordt doorgaans ruim 40% van de ilexaanvoer verkocht. Dat loopt tot januari op tot 90% van de seizoenaanvoer. Daarna is er nog minimale handel. Afgelopen seizoen kromp het aanbod bij FloraHolland met 3% tot 13,9 miljoen stuks, waarvoor gemiddeld 53 cent werd betaald.

Markt-Snijbloemanalyses-nw.indd 34

Dat is 8 cent meer dan seizoen 2011/2012 en 10 cent meer dan seizoen 2010/2011. Aanvoerders twijfelen of de middenprijs dit seizoen uiteindelijk hoger eindigt. „Het is wisselend en moeizaam”, vindt Emile de Jong van de gelijknamige kwekerij in Boskoop. Piet Visser van P.C.J. Visser in Ter Aar stelt nog rendement te draaien dankzij de ondersteuning van meewerkende familieleden. Zijn zoon Koen van K.P.J. Visser, ook in Ter Aar, voert alle Ilex verticillata voor het tweede jaar aan met een waxlaagje van imitatiesneeuw. „Ook dat levert dit jaar minder op.” Zo’n 95% van het aanbod bestaat uit de klassieke verticillata, maar Dol vindt de oranje Winter Gold ’fantastisch’. n Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 12:02

In het internationale krachtenveld van de handel in grootbloemige rozen zoeken Nederlandse kwekers een rol als nichespeler. Maar levert dat voldoende rendement op?

Nederlandse telers van grootbloemige rozen hebben weer een moeilijk jaar achter de rug. De aanvoer bij FloraHolland kromp tot en met november met 7% tot 763 miljoen stelen. Gemiddeld werd daarvoor 37 cent betaald, hetzelfde als vorig jaar. Dat is weliswaar een evenaring van een recordhoogte, maar door de bank genomen niet genoeg. Er zijn uitschieters naar boven, maar er zijn veel kwekerijen waar het resultaat is achtergebleven. Het importaanbod bij FloraHolland klom met 4% tot nagenoeg 1,7 miljard stelen, 1 cent meer dan 2012 en 2 cent meer dan in 2011. In totaal bleef het aanbod grootbloemige rozen vergelijkbaar met 2012 en ligt het bij FloraHolland zo’n 5% achter op 2011. De directe afzet van rozen vanuit Zuid-Amerika en Afrika op de Europese markt is gestegen, zo constateren handelaren, al is niet duidelijk hoeveel. Die rechtstreekse stromen worden

groter en daarmee wordt inzicht in marktontwikkelingen steeds moeilijker. Foto: De graaF van Der zanDe

Foto: De graaF van Der zanDe

Rendeert Nederlandse grootbloemige roos als niche?

Kwaliteit prima „Nederlandse kwaliteit is altijd mooi”, oordeelt inkoper Peter Glasbergen van Kurt Schrama Bloemenexport. Erwin de Roos, inkoper bij Wesseling, is het daarmee eens. Maar Dian Dubbelman van Intergreen vindt dat er nog stappen zijn te zetten. „Nederlandse kwekers geven hoog op van hun productkwaliteit, maar het kan nog beter. De supermarkten waaraan wij leveren stellen hoge eisen”, licht hij toe. Nederlandse rozen doen volgens Dubbelman mee in het segment van de luxere boeketten, maar dat is niet groot. „Verhoudingsgewijs doen we daardoor niet veel met Nederlandse grootbloemigen”, aldus Dubbelman. De Roos karakteriseert de vraag naar Nederlandse rozen als goed en Glasbergen heeft bij het grote

aanbod nog altijd een voorkeur voor Hollandse. „Maar de importaanvoer is flink verbeterd”, vindt hij.

Krimp zet door De krimp in de Nederlandse aanvoer en het rozenareaal zet volgend jaar door. Met name de energiekosten zijn een blok aan het been. Leveranciers van uitgangsmateriaal merken al jaren dat de vervangingsvraag is teruggelopen en dat soorten langer worden aangehouden. Het Nederlandse aanbod lijkt zich op te splitsen. Enerzijds de zeer sterk gespecialiseerde pro-

ductie van topkwaliteit met rassen als Red Naomi! en Avalanche+ en anderzijds aparte en bijzondere kleuren, maar ook topkwaliteit. Kweker Sjaak van der Hulst met elf verschillende rassen op kwekerijen van in totaal 11 ha in Meterik is daar een voorbeeld van. „Die keuze in 2009 is goed geweest”, concludeert hij. Van den Berg Roses vergroot het assortiment Avalanchetypes in Delfgauw volgend jaar met nieuwe kleuren, maar niet in areaal. „Zo kunnen we klanten completere pakketten aanbieden”, licht verkoper Loek van Adrichem toe. n

Marktacties Promotie

Bloemendagen

Balkon- en terrasplanten 2014: verbena en lantana 2014: Narcissus Topolino n Bloem van de maand december: amaryllis n Woonplant van de maand december: hippeastrum n Woonplant van de maand januari: kentia palm n PurE Seasonal Flowers in december: eucharis n PurE Seasonal Flowers zet herfstbloemen centraal: scabiosa, calicarpa en skimmia

n Lentebloeier

n n n n n n n n

n21

dec Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: bol-op-pot: tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini en freesia, groene planten, Tisento glitter, Helleborus Gold Collection, Ardisia Premium Bos, Princettia Pearl, Poinsettia Holystar, Poinsettia Harlequin Red, Poinsettia Twist, Princetia 6 cm – mixtray, Poinsettia Saturnus Red, amaryllis, Poinsettia Neva (rood), Mars White, Mars Pink, Cortez Burgundy, Cortez Electric Fire. SBS6, 17.00 uur. n 18 jan Nationale Tulpendag, opening tulpenseizoen met pluktuin op de Dam, Amsterdam n 27 feb - 2 mrt Huis & Tuin 2014 vergroot haar aantrekkingskracht met nieuwe floramarkt in WTC expo in Leeuwarden.

n n n n n n

25-26 dec Kerstmis 31 dec Oudejaarsdag 1 jan Nieuwjaar 6 jan Driekoningen 7 jan Orthodox Kerstmis (Rus) 13 jan Orthodox Nieuwjaar (Rus) 21 jan Grootmoedersdag (Pol) 22 jan Grootvadersdag (Pol) 31 jan Chinees Nieuwjaar 2 feb Nationale flirtdag (GB) 14 feb Valentijnsdag 23 feb Mannendag (Rus) 2 mrt Grootmoedersdag (Bel) 3 mrt Rozenmaandag (Dui) 8 mrt Vrouwendag

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Markt-Snijbloemanalyses-nw.indd 35

17-12-13 12:02

Analyse bloeiende planten FoTo: IBH-ExporT

Exporteur over Tsjechië

Poinsettia-handel wacht op het laatste moment Poinsettia klom later dan anders naar normale kerstwaardes. De aanloop verliep moeizaam door een afwachtende houding in de daghandel. Er werd flink gespeculeerd op vrije voorraden.

Jan Robbe:

’Tsjechische inkopers zijn niet echt trouw’ Wie zijn uw klanten? „Wij verkopen aan de traditionele groothandel, die de planten op zijn beurt weer doorverkoopt aan bloemisten en supermarkten. Alle grote supermarktketens hebben inmiddels wel vestigingen in Tsjechië. Zij kopen centraal in, of via de groothandel. Het assortiment van de Tsjechische supermarkten is vergelijkbaar met dat in bijvoorbeeld Nederland, maar de kwaliteit is lager.”

Welke producten verkopen jullie daar? „De wat traditionelere bloeiende potplanten als kalanchoë, rozen en phalaenopsis. De Tsjechische consument staat denk ik wel open voor noviteiten, zeker de jongere generatie. Maar het is de vraag of de inkopers dat ook aandurven. Momenteel is het een echte prijsmarkt en ze nemen weinig risico. Ik vergelijk het met de markt in Duitsland tien, vijftien jaar geleden. Die heeft ook tijd nodig gehad zich te ontwikkelen.”

Is het een moeilijk exportland? „Het nadeel van Tsjechië is dat de kopers niet echt trouw zijn. Ze zoeken voortdurend naar manieren om goedkoper in te kopen en ze stappen gemakkelijk over naar een andere leverancier. Je bouwt niet gemakkelijk een goede relatie op, het zakendoen is nogal koud. Heel anders dan bijvoorbeeld in Rusland, waar ik ook zaken doe. De handelsrelaties zijn daar veel vaster.”

„Ja, die is goed merkbaar. Ze kopen minder en voor een lagere prijs. De concurrentie wordt dus sterker. Bovendien halen zij ook steeds meer potplanten uit Polen. Toch zie ik ook tekenen dat de markt zich aan het ontwikkelen is. Bij een tuincentrum deden ze laatst alles om de consument tevreden te stellen.”

Zoals? „Spelletjes voor de kinderen en workshops voor de moeders. En om te voorkomen dat de vaders alleen maar taxi mochten spelen: pompoenenbier voor de mannen, haha. Ze worden creatiever. Het ontwikkelt zich dus in de juiste richting, maar het heeft tijd nodig!”

Blauw-Markt-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 36

Bij kwekerij Meeslouwer is de situatie positiever dan vorig jaar, maar vooral omdat de productie is gehal-

veerd. „Er is nu minder druk op de ketel waardoor we de aantallen op de klok beperkt kunnen houden. De klokprijzen zijn beter dan vorig jaar, maar de daghandel is behoorlijk stroef”, legt Robbert Hendriks uit. „Opvallend is dat de Engelse retail flink zoekende was dit jaar, vanwege problemen bij vaste leveranciers met de hoogte of met wittevlieg. Het blijven bijzonder kritische afnemers, die elk jaar voor spanning en turbulentie zorgen.”

Phalaenopsis concurrent Ook de handel maakte zich in week 50 zorgen over het uitblijven van de vraag in de daghandel. Ysbrand Hoekstra van Profitplant: „Er zou al flink wat meer vraag moeten zijn, maar buiten de uitlevering van geplande acties, blijft het erg stil. 75% van wat er nu weggaat, is rood. Mini’s doen het ook weer goed dit jaar. Poinsettia blijft voor ons als kerstplant op nummer 1 staan, maar phalaenopsis komt er dicht bij in de buurt.” Bij Qualiflor heeft phalaenopsis poinsettia zelfs al ingehaald. „Dat is al enkele jaren zo”, geeft Dennis Kloppenburg aan. „De afgelopen weken hebben we zowel geplande als last minuteacties gedraaid met poinsettia bij de Franse retail. Ook met princettia’s. De planten zien er prachtig uit. De daghandel valt echter tegen.” n

150

20.000

130

18.000

110

16.000

14.000

12.000

2007

2008

2009

2010

2011

2012

10.000

Verkochte aantallen x duizend

De crisis hakt er dus wel in?

Engelse retail zoekend

Gemiddelde prijs in centen

Bedrijf: IBH-Export Functie: in- en verkoper Belangrijkste afzetlanden: Scandinavië, Oost-Europa Inkoop: veilingklok FloraHolland en rechtstreeks kwekers Aantal medewerkers: 75

„Pas in week 50 klommen de prijzen van poinsettia naar de gangbare kersthoogten. De handel leek te speculeren op nog voldoende vrije partijen tegen het eind van het seizoen. Met name door het annuleren van orders voor Max Bahr en Praktiker, met doelloze partijen als gevolg. Tot week 50 verhandelde FloraHolland 1,5 miljoen minder kerststerren dan in 2012, bijna 15%. Dat kwam voor een deel door verminderd aanbod na een dramatisch seizoen in 2012. Maar ook de vraag bleef achter. „Pas eind week 50, begin week 51 wordt duidelijk of er inderdaad veel minder staat en welke invloed dit heeft op de prijsvorming. Maar meer dan ’matig’ zullen we dit seizoen niet kunnen afsluiten” zegt Richard Groot Koerkamp van Ripaplant in Twello. Ook hij bleef zitten met een vroege partij voor Max Bahr, maar wist die – wel met lagere marges elders weg te zetten. Volgens Groot Koerkamp stond in de aanloopfase de 17 cm-pot naar verhouding het meest onder druk. Ook de afwijkende kleuren lopen minder hard dan verwacht. „Vorig jaar greep de handel daar nog wel eens mis. Nu heb ik er meer van en blijven ze over.”

Verkochte aantallen en middenprijzen Euphorbia pulcherrima op de FloraHolland-veilingen van 2007 tot en met 2012. Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 12:03

Foto: Decorum compAny

Afzetzaken

Analyse tuinplanten

Kerstcypresjes gingen in week 50 goeddeels op Plantenhandelaren geven aan dit jaar wat meer vraag naar Elwoodii kerstboompjes te hebben gehad. Desondanks daalde de middenprijs bij FloraHolland zo’n 5%.

werden ruim 5,7 miljoen stuks verkocht. Dat is 3,5% meer dan in 2012, toen ook al 8% meer planten werden verhandeld dan in 2011. De staart van de afzetpiek van begin week 50 is daarin nog niet meegenomen.

Jos van der Meijs

Foto: SVS

Prijs daalt Ondanks de toenemende vraag, daalde de middenprijs van Chamaecyparis lawsoniana bij FloraHolland tot en met week 14 met zo’n 5%. Dat kwam niet alleen door een groeiend aandeel kleine potmaten, ziet productmarktadviseur Jacco van der Hoeven: „Potje 9 levert in twee jaar tijd vier cent in op de middenprijs. Dat moet je toch een prijsdaling noemen.” Leveranciers van chamaecyparis ervaren dan ook druk op de markt. Bij kwekerij Hoekert in Oldebroek waren alle maten eind week 50 uitverkocht. Volgens de verkoper was de vraag dit seizoen impulsief en werden orders pas laat geplaatst. Robbe kijkt al vooruit naar het voorjaar van 2014. „Als in Rusland de sneeuw weg is, wil men daar nog eens een boel van de kleine maatjes van dit product. Ik weet niet in hoeverre of onze leveranciers in de huidige markt met die vraag rekening houden.” n

100

10.000

8.000

6.000

4.000

2.000

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

„Chamaecyparis heeft dit jaar bij ons goed gelopen, beter dan voorgaande jaren”, meldt Fabian Mertens, inkoper bij Javadoplant. Met name vanuit Frankrijk zag hij een toegenomen vraag naar bont versierde ’Elwoodii’-kerstboompjes. IBH Export verplaatste de laatste weken volgens handelaar Jan Robbe vele tienduizenden Elwoodii’s naar met name OostEuropa en Scandinavië. „Zweden en Finnen hebben ze graag naturel. Kleinere klanten in Rusland zien het liefst de meest bont opgesmukte boompjes, terwijl de grote retail in Rusland voor een naturel product in een kersthoes gaat”, schetst Robbe. De statistieken van FloraHolland laten een lichte toename in de afzet van Chamaecyparis lawsoniana zien. Tot en met week 49

Verkochte aantallen en middenprijzen Chamaecyparis lawsoniana op de FloraHolland-veilingen van 2007 tot en met 2012. Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Blauw-Markt-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 37

Bedrijf: Decorum Company Aanleiding: lancering concept Keen on Green tijdens December Tour 2013

Wat behelst Keen on Green? „Keen on Green is een plantenconcept voor groene planten speciaal voor de vakhandel gericht op de consument. Het kent drie thema’s die aansluiten op de behoeften van consumenten: gemak (Easy Plant), gezondheid (Green Lungs) en genieten (Power Plant). De inwendige kwaliteiten van planten waarvan consumenten onvoldoende bewust zijn en waarop via sprekend beeld en korte tekst wordt ingezoomd.”

Waarom drie thema’s? Is dat niet verwarrend voor consumenten? „Een groene plant is niet alleen mooi, maar ook sterk, vraagt weinig verzorging en is gezond voor je. Vandaar de keuze op deze drie belangrijke eigenschappen van groene planten. Ze helpen de keuze van de consument te vergemakkelijken. Dat werkt niet verwarrend. Op het steeketiket voert wel een thema de boventoon, het thema dat het beste bij de plant past.”

Is het een reactie op Air So Pure? „Nee, de enige overlap is de focus op de luchtzuiverende kwaliteit van planten. Decorum is al jaren bezig interessante concepten te bedenken. Met het alsmaar dalende marktaandeel van groene planten moest er iets gebeuren om de afzet weer proberen te stimuleren. Groene planten zijn een zeer belangrijk onderdeel van het Decorumassortiment.”

Wat zijn de verwachtingen van het nieuwe concept? „Dat de vakhandel ruimte vrijmaakt voor het concept. Dan is er al veel gewonnen, want dan komt er een duidelijk verhaal bij de groene planten te staan. Informatie waarvoor de vakhandel vaak geen tijd heeft om die met consumenten te communiceren. En hopelijk dat het bijdraagt aan onze wens om van Decorum een consumentenlabel te maken. Stap voor stap wordt daaraan gewerkt. Gezien onze promotiebudgetten is dat iets van de lange adem.”

Waarom is het concept niet gelanceerd op de afgelopen Trade Fair in Aalsmeer? „December is de beste maand om groene planten in de picture te zetten. Dat doen we nu al vier jaar met onze December Tour. De kerstkruitdampen zijn dan enigszins aan het optrekken en de daghandel richt zich weer op groene planten. Begin november, wanneer de Trade Fair wordt georganiseerd, is gewoonweg te vroeg daarvoor. Op die beurs hebben we een tipje van de sluier van het concept laten zien. Bezoekers die ernaar informeerden, reageerden over het algemeen positief.”

17-12-13 12:03

Schijn blijft bedriegen Veel burgers associëren rookpluimen met de uitstoot van schadelijke stoffen. Daar moet ook EnergieCoöperatie Greenhouse Energy in kassengebied Bergerden zich tegen blijven verweren.

ovember en december staan bekend om hun mooie luchten, zowel bij zonsopgang als -ondergang. Zo ook op een recente doordeweekse ochtend in kassengebied Bergerden in Bemmel. Door de koude lucht en een opgaande zon zien de rookpluimen er nogal dreigend en spectaculair uit. Echter, geen uitstoot van vuile gassen of stoffen, maar nagenoeg schone waterdamp afkomstig van de wkk’s van Energiecoöperatie Greenhouse Energy. „Elke gelegenheid grijpen wij aan om dit vooroordeel te ontkrachten. Dat we niet te vergelijken zijn met de kolencentrale in Nijmegen enkele kilometers verderop”, meldt zaakwaarnemer Berno Schouten. Dat de kolencentrale een elektriciteitsrendement heeft van ruim 40% en CO2 en warmte de lucht in wordt gejaagd, terwijl de energiecoöperatie een rendement draait van 95% en dat CO2 en warmte de kassen in gaan. Helaas levert het duurzame verhaal de coöperatie te weinig financieel rendement op, zegt Schouten er direct bij. Door te weinig schouders in het kassengebied die de lasten kunnen dragen en de ongunstige sparkspread van wkk’s door het overaanbod aan elektriciteit. Dus wordt er naar aanvullende, duurzame wegen gezocht. Door de bodemgesteldheid in Bemmel is aardwarmte geen optie. Blijven over combinaties met een biovergister of energieclusters met andere sectoren. De crisis stagneert echter deze plannen, evenals de kans dat meer tuinders naar het kassengebied verkassen. Toch blijft Schouten positief gestemd, omdat duurzaam de toekomst is. < Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Foto: Vidiphoto

Spread.indd 38

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 12:04

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Spread.indd 39

17-12-13 12:05

K asgeluiden Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers, Bert Vegter bloemisterij@hortipoint.nl

’Helemaal chemisch om schoon winter in te gaan’

Arjan van Noordt Bedrijfsleider bij Duynplant

„Voor ons is dit weer een goed biologisch jaar geweest. Ook nu nog gaat het met de steinerma en phytoseiulus nog wel goed, maar we hebben er toch voor gekozen om helemaal schoon te winter in te gaan”, vertelt Arjan van Noordt. „Dat betekent een helemaal chemische aanpak, en daar zijn we sinds een aantal weken mee bezig. Je merkte het gelijk al aan je bespuitingen dat het goed werkt en daarom gaan we

op deze voet door.” Op de kwekerij zijn al diverse bespuitingen uitgevoerd, en die aanpak is er om een aantal redenen. Zo is de druk van de plaaginsecten nu het laagst. Verder raak je volgens Van Noordt chemisch in het gewas toch niet alles in een keer en bovendien is de phytoseiulus in de winter ook niet zo actief. Pas vanaf week 5 met mooi weer begint dat, dan is deze biologische bestrijder veel actiever.

Plaats: De Lier Teelt: cordyline Oppervlakte: 4,2 ha

In de afgelopen periode zijn bij Duynplant een eerste reeks van bespuitingen gedaan, drie keer in totaal. De eerste was een combinatie van Mesurol en Floramite. Daarna alleen Mesurol, en vervolgens weer de combi. Van Noordt: „Dat heb ik gedaan om er zeker van te zijn dat trips en spint gepakt worden. Daar moet ik bij zeggen dat de tellingen op de vangplaten van de afgelopen weken wel heel laag waren, soms één trips per plaat en ook wel eens nul. Dat komt ook doordat trips in deze periode niet zo actief is. Maar deze chemische aanpak doen we dus om er nu al van verzekerd te zijn dat we helemaal schoon worden.” In navolging van deze strategie is Van Noordt nu bezig met, ter afwisseling, bespuitingen met Vertimec en Actara. Ook weer tegen trips en spint. „In januari ga ik dan kijken of ik weer met biologie aan de gang kan gaan. Dat verwacht ik wel.”

’Hier en daar een spintje’

Kees Kouwenhoven Adviseur gewasbescherming Brinkman Agro, o.a. roos

Kasgeluiden-A.indd 40

Trips, wittevlieg, ’gewone’ luis en meeldauw zijn op dit moment goed onder controle bij de klanten van Kees Kouwenhoven. Bestrijding van spint vraagt meer aandacht, hoewel dat eigenlijk vooral speelt op de bedrijven die hun handen vol hebben aan de wol-, schild- en dopluis. „Zij spuiten regelmatig onderdoor met middelen als Silwet Gold, Plenum en Tepekki. Daar heeft ook de spintbestrijder phytoseiulus behoorlijk last van. Tenminste, we zien die sluipwesp minder en spint komt hier en daar op. De larven van de galmug feltiella zijn blijkbaar taaier, want die bestrijder zien we nog relatief vaak. Nadeel van feltiella is dat hij niet snel een grote populatie opbouwt. Voor de spintbestrijding moet hij hulp krijgen van phytoseiulus.” Kouwenhoven adviseert telers op een opkomende spintplek eerst eenmaal te spuiten met bijvoorbeeld

Scelta. Kort daarna kunnen er pleksgewijs 10 tot 20 phytoseiulussen per m2 uitgezet worden. „Bij degenen die recent roofmijten introduceerden zien we dat ze al snel een populatie opbouwen. Het gaat minder snel dan in de zomer, maar nog altijd sneller dan de ontwikkeling van spint. Het is wel zaak dat telers de bestrijders zo snel mogelijk uitzetten nadat de leverancier ze gebracht heeft.” De biologische bestrijding van wol-,

dop- en schildluis ziet de adviseur als dé uitdaging van 2014. „Het moet. Op de huidige manier komen we niet verder. Dat is pappen en nat houden. En er zijn telers die alleen al aan de bestrijding van wolluis ruim € 2/m2 kwijt zijn aan arbeid en gewasbeschermingsmiddelen. Op basis van proeven weet ik dat er met bestaande bestrijders mogelijkheden zijn. We moeten daar mee doorgaan en in de praktijk testen.”

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

18-12-13 14:22

’Met biologie moet je soms even de adem inhouden’

Maurice Olsthoorn Teeltmanager bij Together2Grow Plaats: Westland Teelt: alstroemeria Oppervlakte: 7,5 ha

Met het najaar kwam ook de zwarte bonenluis de kas binnen gevlogen. Maurice Olsthoorn zag hier en daar een blaadje met vliegende luizen en hun jonkies. „Het was even spannend of de biologie dit zou oppakken. Met biologische bestrij ding moet je soms even je adem inhouden en de biologie de kans geven om zich te bewijzen. Dat ging goed. De galmug aphidoletes zat er bij. Deze hebben we jaren geleden eens uitgezet, en ik denk dat deze ook van nature buiten voorkomt. Blijkbaar komen er ook wel eens nuttige beestjes de kas binnen.” Eenmaal ging de luis iets te hard, en heeft Olsthoorn de halve kas moeten roken met een lage dosering van Pirimor. „Ik moest de luis wat afrem men zodat de biologie de achter stand weer kan inlopen. Echter, als de bestrijding te hard gaat, is de luis weg, maar de biologie ook.”

Tegen trips, de hoofdplaag in alstroemeria, worden de hele winter door elke zes weken zakjes met cucumeris ingezet. Dat werkt goed. „Zodra de trips opkomt zit de cucu meris erbij. Als je pas gaat uitzetten als je de trips ziet oplopen ben je al te laat.” Verder zitten er wat bladrollers in de groeipunten. Dit is een sluimerend probleem dat nooit vanzelf weg gaat. Wel heeft Olsthoorn een rondje bo

vendoor gespoten met Proclaim. Op dit moment doet hij een eigen proef met de sluipwesp Trichogramma, die motteneitjes parasiteert. Het duurt nog even voordat het resultaat te zien is. „Het zou mooi zijn als dit werkt. Van alle chemische ingrepen is 90% tegen rupsen en bladrol lers.” Overigens heeft Olsthoorn niet het idee dat hij dan helemaal zonder chemie kan. „Meestal komt er dan weer wat anders op.”

’Spint in komkommer aangepakt zoals in gerbera’

Jan Bijl Plaats: Klazienaveen Teelt: voorheen minigerbera (onbelicht) Oppervlakte: 19.200 m2

In de kas van Simon Zwarts zijn de beestjes in hun winterslaap gegaan. De situatie is nog hetzelfde als zes weken geleden. Daarom vertelt deze keer Jan Bijl over zijn ervaringen van afgelopen jaar. Tot eind 2012 werkte hij bij gerberakwekerij Verwer in Klazienaveen. Toen die kwekerij haar deuren sloot, ging hij aan de slag in de komkommerkwekerijen (8 ha) van Hartman, onder meer als medewer ker gewasbescherming op twee

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Kasgeluiden-A.indd 41

bedrijven (samen 3 ha). De geïntegreerde gewasbescher ming in de komkommers is in feite niet veel anders dan in gerbera’s. Mocht de gerberateelt een paar jaar geleden een achterstand hebben gehad op dat gebied, dan is die aar dig ingelopen, denkt Bijl. Voor beide teelten is het pakket aan chemische middelen beperkt. Een verschil is dat een komkommergewas drie keer per jaar eruit gaat, en dat de beest

jes dan opnieuw moeten worden ingezet. In de komkommers vormt spint de hoofdplaag. „Vooral in de tweede teelt hadden we daar veel last van. Het was warm weer en de spint ging als een raket”, vertelt Bijl. „In een van de kassen vond ik echter feltiella. In de komkommers is die relatief onbekend. Ik heb hem op bladeren naar de andere kas over gezet, net zoals we in de gerbera’s deden. Dat werkte prima. Achteraf bleek dat we met minder chemische middelen een beter resultaat hadden dan op de andere bedrijven.” De aanpak van spint ging zo goed dat de directie besloot om dit met alle bedrijven te bespreken. Dat zal er echter niet meer van komen. Hart man heeft enkele weken terug beslo ten om de bedrijven in Klazienaveen te sluiten. Voor Bijl is het dus weer gedaan. „Maar ik heb veel geleerd. Het was geen verloren jaar.”

18-12-13 14:22

Foto: Peter van Leth

Levensloop Geboortedatum: 16 mei 1936 Woonplaats: 's-Gravenzande Bedrijfsnaam: J.W. Knoppert en Zn. Teelt: snij-amaryllis Oppervlakte: 35 ha Het huidige bedrijf van Jan Knoppert heeft zijn oorsprong in Honselersdijk. Daar begint hij in 1962 samen met zijn vrouw Ina. Over de loop der jaren heeft hij diverse teelten achter zich gelaten.

ThemaKnoppertlayout.indd 42

Hij wisselt van teelt als de exclusiviteit ervan verdwijnt en hij er minder aan gaat verdienen. Hij is begonnen met snijgroen gevolgd door gipskruid in 1976 en lisianthus in 1984. Nog eens vijf jaar later is het de beurt aan snij-amaryllis. Dat valt samen met het moeten wijken voor oprukkende woningbouw, zodat de nieuwe start in 's-Gravenzande plaatsvindt. Vanaf 1989 wordt de kwekerij gemiddeld tweejaarlijks uitgebreid. In

eerste instantie worden buren overgenomen, maar recentelijk zijn locaties gekocht in Naaldwijk en Monster. J.W. Knoppert en Zn. heeft inmiddels 16 locaties. Er worden jaarrond snij-amaryllissen geleverd met een productiepiek van november tot Valentijn. Vandaag de dag levert de kwekerij een kwart van het totale aanbod snij-amaryllis in Nederland. In 2000 treden zijn zonen Wim en Erik toe tot het bedrijf.

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 12:06

Jan Knoppert (77), snij-amarylliskweker:

’De beste keuze van mijn leven is de keuze voor mijn vrouw’ Al meer dan zestig jaar is Ina de steun en toeverlaat van Jan Knoppert. Zonder zijn begripvolle vrouw heeft de tuinder in hart en nieren het niet zo ver kunnen schoppen. „Ik heb relaties gehad voor Ina, maar zij konden mijn grootse plannen in de tuinbouw niet waarderen. Ina wel. Van haar heb ik nooit commentaar gekregen als ik om 9 uur ’s avonds op de bank plofte en 5 uur 's ochtends weer aan het werk ging.” Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

ijn vrouw Ina is niet de enige waaraan Knoppert zijn succes te danken heeft. Hij heeft veel aan de inbreng van zijn zoon Erik die het energiemanagement onder zijn beheer heeft en de verkoop grotendeels regelt. Doordat ook de teamleiders op de diverse locaties hun mannetje staan, kan Knoppert zich inmiddels toeleggen op de algemene gang van zaken. „Een onderneming succesvol runnen komt neer op het verzamelen van een goed team mensen om je heen en daar waar nodig inschakelen van expertise.” Aan alle voorspoed komt in 2006 plotsklaps een einde als zoon Wim overlijdt en twee jaar later Ina ernstig ziek wordt. In die jaren runt Knoppert minder geconcentreerd zijn bedrijf. Door onoplettendheid ziet een onbetrouwbare medewerker kans een positie binnen de onderneming te verkrijgen. „Nooit gedacht dat mensen in een werksituatie hun eigen belang boven dat van de onderneming stellen”, meldt Knoppert. Hij weet nu beter, heeft ervan geleerd en heeft deze zwarte periode, zoals hij het zelf typeert, afgesloten. Ina overwint haar ziekte en het bedrijf draait als vanouds.

Hard werken en de markt kunnen lezen Zonder zich al te hard op de borst te willen slaan, vindt Knoppert dat twee van zijn eigenschappen hebben bijgedragen aan waar hij nu staat: keihard werken en proberen de markt te lezen. Het op de juiste momenten kiezen voor exclusieve gewassen heeft hem geen windeieren gelegd. En nu nog met 35 ha aan snij-amaryllissen weet hij nagenoeg elke steel te slijten. Hij geeft echter toe dat vroeger exclusiviteit zich meer uitbetaalde dan tegenwoordig. „Iedereen dopte vroeger zijn eigen boontjes en voordat exclusieve gewassen bulkgewassen werden, waren drie tot vier jaar verstreken. Jaren waarin je je slag kon slaan. Nu is iedereen binnen weken op de hoogte van successen in de markt”, vertelt Knoppert. Nog elke werkdag om 6 uur ’s morgens bezoekt Knoppert de veiling in Naadwijk. Hij controleert graag zijn product alvorens het wordt geveild. Van jongs af aan boeit het veilingwezen hem. Voor de klok verneemt hij graag de prijs van zijn snij-amarylissen en legt hij contact met kopers en exporteurs. Hun mening is volgens hem van cruciaal belang om inzicht te krijgen in de vraag naar zijn product. Het veilingsysteem is in Knoppert’s ogen een van de meest eerlijke afrekensystemen in de sierteelt. Er is hem van alles aan gelegen om deze marktplaats in ere te houden. „De huidige ontwikkelingen als Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

ThemaKnoppertlayout.indd 43

voortschrijding van de techniek, de schaalvergroting en de uitbreiding van de vraag door het grootwinkelbedrijf vragen om veel stuurmanskunst van de huidige directie van FloraHolland om deze unieke marktplaats te behouden. Ik hoop van ganser harte dat ze erin zullen slagen”, stelt Knoppert.

Uitdagingen genoeg Vooralsnog is Knoppert niet van plan om bij de pakken neer te gaan zitten. „Ik hoop tot mijn 85ste levensjaar actief te blijven. Ondernemen is mijn grootste hobby en als mijn gezondheid me niet in de steek laat dan zie ik geen reden om te stoppen. Ik moet bekennen, ik kan niet zonder. Iets dat je van niets hebt opgebouwd en waarin zoveel energie is gaan zitten, is moeilijk los te laten”, licht Knoppert toe. Vervelen zal hij zich geen moment, omdat hij nog zoveel uitdagingen ziet. Hij heeft het gevoel nog niet het maximum uit zijn snij-amarylissen te hebben gehaald, zowel qua productiviteit als kwaliteit. Zijn leeftijd beschouwt hij niet als een belemmering. „Het klinkt raar, maar ik voel me nog steeds een jonge vent.” Is het dan alleen maar werk, werk en nog eens werk? Nee, bij wijze van spreken gaat klokslag drie uur zaterdagmiddag de knop om. Daar ziet Ina wel op toe. De rest van het weekend wordt gezamenlijk doorgebracht of met familie en vrienden, behalve tijdens de 1,5 uur dat zijn vrouw op zondag naar de kerk is. Dan staat traditioneel het rustig doornemen van de veilingschriften op het programma. Verder zijn er nog de passies voor dieren en auto’s waar tijd voor vrij wordt gemaakt. En als over enkele jaren de stok dan toch wordt overgedragen, kan Knoppert zich al verheugen op het maken cruises met zijn vrouw en tijd doorbrengen op de golfbaan. „Ik weet dan dat ik iedere dag getracht heb een stapje extra te doen om het verschil te maken. Met maximale inzet het vandaag weer beter te doen dan gisteren. En indien zaken niet verlopen als gewenst er werk van te maken en ze niet op hun beloop te laten. Met pit, talent en gezond verstand kun je ver komen. Dat geldt niet alleen voor mij, maar voor iedereen.” Hij wil jongere collega’s meegeven niet te snel van bedrijfsstrategie te veranderen als het even tegenzit. En vooral in de leeftijd tussen 18 en 30 er helemaal voor te gaan, zowel zakelijk als privé. „Doe op beide terreinen vooral geen concessies aan wie je bent en wat je voelt.” <

17-12-13 12:21

Aantal uItbloeiproeven neemt toe

Sector meet steeds vaker interne productkwaliteit Aanbieders van professionele uitbloeiruimten voor siergewassen zien de belangstelling voor hun faciliteiten en diensten toenemen. Kwekers van snijbloemen én potplanten willen feiten verzamelen over interne kwaliteit van hun producten. Harmen Kamminga bloemisterij@hortipoint.nl

edio december opende bloemenveiling FloraHolland 250 m2 extra uitbloeiruimte in het voormalige Bloemplaza bij de klokken in Naaldwijk. Ook het bedrijf FlowerWatch in Roelofarendsveen, dat als specialist in de bloemenkoelketen onder meer houdbaarheidstesten aanbiedt, realiseerde recent uitbreiding van de uitbloeiruimte. „We begonnen in 2007 met een capaciteit van honderdzestig vazen per maand, in de zomer van 2013 waren dat duizend potten en vazen per maand”, verklaart directeur Jeroen van der Hulst van FlowerWatch. De toenemende belangstelling voor het toetsen van de ’interne kwaliteit’ van siergewassen betreft niet alleen snijbloemen. Een aanzienlijk deel van de uitbloeiruimten van FloraHolland in Aalsmeer is zelfs gevuld met phalaenopsis. Niet direct een plant die je associeert met houdbaarheidproblemen.

Interne kwaliteit „Sierteeltbedrijven krijgen duidelijk meer aandacht voor de interne kwaliteit van hun producten”, stelt Frits Jonk, hoofd van het Kenniscentrum Productkwaliteit bij FloraHolland. „Niet alleen kwekerijen, ook handelsbedrijven, eindverkopers en veredelingsbedrijven. Zeggen dat je de beste kwaliteit levert kan iedereen, bedrijven willen het in toenemende mate ook op basis van onafhankelijke tests kunnen laten zien. In de ontwerpfase zit nu de VLIX, de vaaslevenindex, om breder over de uitslag van houdbaarheidstesten te kunnen communiceren.” Volgens Jonk is de tijd voorbij dat je je als kwekerij met uniforme sortering en rijpheid kon onderscheiden. „Vrijwel alle kwekerijen beschikken tegenwoordig

Vorbehandelen.indd 44

over goede sorteermachines. Wie zich nu op kwaliteit wil onderscheiden, moet het zoeken in de interne kwaliteit.” Terecht, vindt Boudewijn Rip, directeur van handelsbedrijf SuperFlora in Honselersdijk. „Er bestaan grote verschillen tussen de interne kwaliteit van bloemen van de ene leverancier en de andere, zelfs als het om bijvoorbeeld hetzelfde rozenras gaat. Daarbij zijn niet alleen de verschillen groot, maar ook het aantal partijen dat onder het gewenste niveau presteert. Wij moeten met onze bloemen en planten concurreren tegen allerlei cadeau-artikelen waarvoor houdbaarheid veel minder een rol speelt. Dat houden we alleen vol door voor 100% aan de hoge verwachtingen van de consument te voldoen.”

Twee motivaties Eelke Westra, expertiseleider naoogstechnologie bij Wageningen UR Food & Biobased Research, onderscheidt twee motivaties voor ketenpartijen die houdbaarheid van hun producten onderzoeken. De ene is pro-actief: „Kunnen wij in onze bedrijfsprocessen oorzaken vinden van eventuele slechte scores en door die aan te pakken ons product verbeteren?” De andere is meer defensief: „Zorgen dat je kunt aantonen dat de producten die jij leverde goed waren toen jij ze leverde.” Westra vermoedt dat die laatste motivatie tot de groeiende vraag naar de diensten van bijvoorbeeld FloraHolland en FlowerWatch leidt. „Als je voor een andere partij wil aantonen dat je product goed is, is het erg belangrijk dat het testen onafhankelijk, netjes en gestandaardiseerd gebeurt. Voor het verbeteren van je bedrijfsprocessen kun

je ook je eigen praktijksituatie als proeftuin nemen. Dat zal vaak al voldoende aanknopingspunten opleveren voor gericht nader onderzoek.” Dat het soms tot andere inzchten kan leiden, bewijst het relaas van rozenteler Gerard Rodewijk in Valkenburg (zh). Rodewijk test zijn rozen nu ongeveer een jaar via de dienst ’Vaasleven getest’ van FloraHolland. „Wij zijn deelnemer aan het promotiecollectief Rosebrandt, waarin we afgesproken hebben dit te gaan doen”, verklaart Rodewijk zijn aanvankelijke drijfveer. Eerder was de dienst de teler ook wel eens aangeboden. „Wat het precies kostte weet ik niet meer, maar indertijd vond ik het nog best prijzig.” In plaats van gestandaardiseerde uitbloeitesten op de veiling, deed Rodewijk provisorische transportsimulaties in zijn eigen koelcel en uitbloeiproeven op het eigen bedrijf.

Waardering Inmiddels is de rozenkweker het houdbaarheidsonderzoek door de veiling anders gaan waarderen. „Het levert soms heel andere uitkomsten op dan de vazen die op de kwekerij staan uit te bloeien. Dat vond ik eerst verrassend, maar de testen op de veiling zijn degelijk. Bijvoorbeeld botrytis kwam bij de veilingtesten sneller tot uiting dan hier op het bedrijf. Door die testen ben ik daar scherper op geworden. Ik heb ook gezien dat we met kleine aanpassingen in de gewasbescherming en een wat andere werkwijze tijdens teeltwisselingen botrytis vrijwel konden uitbannen. Dat is toch winst.” Of zijn afnemers dat ook vinden, weet Rodewijk niet. „Ik heb er nog niemand over gehoord. Dat vind ik jammer. Ik zou daar graag meer feedback over krijgen. Je hoort Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

18-12-13 14:23

Foto: Hans neeFjes

De recente uitbreiding van de uitbloeiruimte van FloraHolland in Naaldwijk is een van de signalen dat onafhankelijke houdbaarheidstesten in aantal toenemen.

maar zo zelden iets. Het komt op mij wel eens over alsof bloemeninkopers vooral geinteresseerd zijn in een lange houdbaarheid van onze bloemen als er bijna feestdagen aan komen. Soms vraag ik me af waarom die informatie dan ineens zo belangrijk is.”

Beelden overtuigend „Wij merken dat de klanten van onze klanten informatie over het vaasleven van onze bloemen op waarde schatten. Onze directe afnemers boeit het eigenlijk niet zo”, is ook de ervaring van Marcel van der Lugt van lisianthuskwekerij Gebr. Van der Lugt in Honselersdijk. Het vaasleven van de lisianthus van Van der Lugt worden inmiddels een jaar of vijf regelmatig getest bij FloraHolland of bij FlowerWatch. „Wij zijn daar mee begonnen in samenwerking met Florissant, dat een nieuw snijbloemenvoedsel voor lisianthus op de markt bracht. De time-lapse beelden van FlowerWatch van het vaasleven met of zonder dat snijbloemenvoedsel waren heel overtuigend. Door een combinatie van belichting, snijbloemenvoedsel en betere marketing zijn we er voor mijn gevoel met lisianthus in geslaagd uit de prijsdiscussie met de handel te raken.” Van der Lugt vermoedt dat meer producten op zo’n manier kunnen profiteren Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Vorbehandelen.indd 45

van informatie uit houdbaarheidstesten. „Dat kan marketingtechnisch een voordeel geven. Iedereen zégt altijd dat zijn kwaliteit de beste is, maar zulke testen geven je feiten in handen. Al zie ik sneller voordeel voor een tulp die acht in plaats van vier dagen vaasleven heeft dan voor een chrysant die drie in plaats van twee weken staat.”

Houdbare plant Wat dan te denken van een lang houdbare kamerplant als phalaenopsis? Daar ligt het verhaal enigszins anders, zo schetst Raymond van der Knaap van orchideeënkwekerij Opti-flor in Monster. „Orchideeën zijn over het algemeen zeer goed houdbaar. Denk in de orde van minimaal twee à drie maanden. Maar we telen enorm veel rassen. En de verschillen tussen die rassen kunnen vrij groot zijn. Doordat we voortdurend ons assortiment vernieuwen, staan er daarom regelmatig nieuwe soorten in houdbaarheidstesten.” Daarnaast blijven orchideeenkwekers als Opti-flor steekproefsgewijs ook het bewezen assortiment testen. „Het is nooit uitgesloten dat een soort na verloop van tijd toch wat terugloopt. En orchideeën zijn kostbare planten, voor iedereen in de keten. Daar ga je geen risico mee nemen.” Van der Hulst van FlowerWatch ziet

steeds meer veredelingsbedrijven, zowel van snijbloemen als potplanten, hun nieuwe assortiment testen op de feitelijke interne kwaliteit. „Met mooie beloftes komen ook veredelaars er niet meer. Klanten willen de feiten weten.” Toch heeft het voor veredelaars, telers of eindklanten niet altijd zonder meer zin te investeren in vaasleventesten, vindt Van der Hulst: „Begin er pas mee als je de keten goed in beeld hebt. Zolang onduidelijk is hoe je product door de keten heen behandeld wordt, kun je je inspanningen beter daar op richten. Natuurlijk moet je met een goed product beginnen, maar daar blijft alleen iets van over als je het ook goed de keten door trekt.” <

In het kort n Het aantal onafhankelijke testen op interne

kwaliteit of houdbaarheidsproeven neemt toe. n De uitslag is voor verbetering van interne

bedrijfsprocessen of sortiment. n Het kan ook dienen als ’bewijslast’ bij

geschillen. n De testen betreffen zowel bloemen als

planten, zelfs lang houdbare producten als phalaenopsis.

18-12-13 14:23

Teler kan ziekteverwekkers ter plekke identificeren Wetenschappers hebben een methode ontwikkeld waarmee ook telers eenvoudig ter plekke kunnen vaststellen of een bepaalde ziekteverwekker in verdachte monsters aanwezig is. De methode werkt snel. Zo kan een teler binnen vijftien minuten de aanwezigheid van een ziekteverwekker in zijn kas vaststellen. Voor de identificatie hoeft hij geen specifieke kennis te hebben. Cor Schoen cor.schoen@wur.nl

lant Research International (PRI), onderdeel van Wageningen UR, heeft met internationale partners in het Europese project Q-Detect gewerkt aan ontwikkeling van een nieuwe methode voor detectie. Deze kreeg de naam LAMP, wat staat voor loop-mediated isothermal amplification. Dit is op te vatten als een ’vermenigvuldigingstechniek’, met als eigenschappen: zeer snel en gevoelig. Het uitgangsmateriaal dat onderzocht kan worden, kan heel divers zijn. Zo heeft PRI ervaring met testen van bladmateriaal

rondom een ziektesymptoom, insecten van een vangplaat, grond en recirculatiewater. De methode is gebaseerd op een geavanceerde - en gepatenteerde - moleculaire techniek, zeer eenvoudig in gebruik en bovendien robuust.

Voordelen voor de gebruiker De LAMP-techniek geeft allerlei voordelen. Belangrijk daarbij is dat het DNA/RNA in een extract niet opgezuiverd hoeft te worden, zoals wel het geval is bij andere mo-

leculaire tests. Vanwege deze voordelen gaat volgens de ontwikkelaars ’LAMP’ uitgroeien tot een nieuwe standaard. Zo kan een teler of inspecteur na een korte en eenvoudige voorbereiding binnen vijftien minuten de aanwezigheid van een ziekteverwekker vaststellen. Hij hoeft daarbij geen specifieke kennis te hebben van moleculaire biologie. In Nederland wordt de toets overigens nog niet in de praktijk gebruikt. In het buitenland zijn er al wel ervaringen mee opgedaan (zie kader ’Specifiek, gevoelig en betrouwbaar’).

Achtergrond

Het waarom van de ontwikkeling van een nieuwe testmethode Huidige werkwijze Het toenemende wereldwijde transport van bloemen, planten, groente, fruit en andere plantaardige producten maakt verspreiding van ziekteverwekkers van planten tot een groeiend probleem. Wanneer de symptomen van ziekteverwekkers bekend zijn, vormt visuele beoordeling een snelle en eenvoudige diagnostische methode. Maar symptomen zijn niet altijd zichtbaar, niet altijd eenduidig of kunnen sterk variëren per omstandigheid. Correcte diagnose wordt dan vakwerk. Experimenten ter bevestiging nadien in het laboratorium zijn vaak tijdrovend en kostbaar. Naar nieuwe werkwijze Om deze redenen is de ontwikkeling van snelle, nauwkeurige en gevoelige

IndentiPathogen1.indd 46

methoden voor identificatie van ziekteverwekkers essentieel om de verspreiding van ziekten te voorkomen. In de afgelopen decennia is veel genetische informatie verzameld van ziekteverwekkers die een gevaar vormen voor talloze gewassen. Op basis daarvan zijn moleculaire methoden ontwikkeld. De meeste van deze DNA- tests zijn gebaseerd op een zogeheten polymerase chain reaction. Deze technologie vermenigvuldigt massaal DNA-fragmenten via een cyclisch proces van verwarmen en koelen. Echter, deze methode is zeer gevoelig en geschikt voor specifieke detectie en kwantificatie van de ziekteverwekker. De complexiteit van op polymerase chain reaction gebaseerde methoden en de daarvoor benodigde geavanceerde apparatuur

vereisen uitgebreide laboratoriumfaciliteiten van bijvoorbeeld de NVWA. Op basis van kennis op het gebied van DNA/ RNA-analyse heeft PRI eigen toetsen ontwikkeld en getest. Ook door andere instituten zijn LAMP-toetsen ontwikkeld en de lijst wordt langer. PRI zoekt samenwerking met bedrijven om nieuwe toetsen te ontwikkelen voor problemen waar snelle, nauwkeurige detectie ter plaatste duidelijk voordelen biedt.

Grote verscheidenheid detecteerbaar De ervaringen met de tests zijn positief en bieden de mogelijkheid een grote verscheidenheid aan ziekteverwekkers (virussen, schimmels, bacteriën, phytoplasma’s, viroïden) en belagers (trips, wittevlieg en nematoden) snel en effectief te detecteren.

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

18-12-13 14:23

Fot0: Plant ReseaRch InteRnatIonal

Door de korte duur van de analyse is op locatie te werken. Hier test Cor Schoen, ontwikkelaar van de LAMP-technologie, gerbera op ziekteverwekkers. Op de achtergrond testapparaat Genie II.

Belangrijk voordeel is dat door de korte duur van de LAMP-analyse op locatie (onsite) is te werken. On-site betekent in de kas, op het veld, op de veiling of elders zoals productielocaties in Afrika of Zuid-Amerika.

Met draagbaar lab de kas in Indien de methode bijvoorbeeldineen kas gebruikt wordt, dan moet eerst van het uitgangsmateriaal een extract gemaakt worden in een bij de test geleverd buisje met kogeltjes of in een homogenisator.

Hierdoor ontstaat een homogene vloeistof, met daarin mogelijk de ziekteverwekker. Na twee minuten breng je een druppel van het extract over in een reactievaatje, met daarin de benodigdheden voor de reactie. Wanneer het DNA/RNA van het doelorganisme in het extract zit, vindt vermenigvuldiging plaats en bindt een specifieke kleurstof zich aan het gevormde DNA en veroorzaakt zo een signaal. De test wordt uitgevoerd in een draagbaar apparaat - de Genie II - dat het reactievaatje op een constante temperatuur houdt. Het

leest continu de intensiteit van het signaal uit en geeft deze als een grafiek weer op een (touch)screen. Aanwezigheid van de ziekteverwekker blijkt uit een stijgende curve. Zo niet, dan loopt de curve vlak. Instellingen hoef je op de Genie II tijdens de procedure niet aan te passen. Hij werkt op batterijen en is door zijn gewicht van 2 kg makkelijk draagbaar. Lichte schommelingen in omstandigheden tijdens de test hebben geen invloed op de resultaten. De apparatuur kost € 10.600. Kosten per monster € 15 tot € 20, afhankelijk van het volume. <

Feiten

Specifiek, gevoelig en betrouwbaar

Op te sporen ziekteverwekkers

De constante reactietemperatuur gecombineerd met voor het doelorganisme specifiek ontwikkelde reagentia maken de LAMPmethode zeer specifiek. LAMP wordt al op grote schaal in de medische wereld gebruikt voor het opsporen van ziekteverwekkers. Op de luchthavens van Zürich en Londen (Heathrow) worden pilots uitgevoerd door de inspectiediensten. In Engeland wordt de methode uitgebreid ingezet bij de landelijke monitoring van essentaksterfte. In het Q-Detect-project is aangetoond dat alle beschreven tests een gevoeligheid hebben die gelijk is of beter dan vergelijkbare methoden. Voor de hier beschreven toepassingen van LAMP blijkt dat met behulp van weinig of geen monster-voorbereiding de ziekte of plaag in sterk verschillende substraten kan worden gedetecteerd. Op basis van de ervaringen met de LAMP-technologie is de detectiemethode in de ogen van PRI zeer robuust en betrouwbaar.

Voor de sierteeltsector zijn de volgende ziekten en plagen al te detecteren: n schimmels: Botrytis cinerea (roos), Verticillium dahliae; n bacteriën: Ralstonia solanacearum (pelargonium); n virussen en viroïden: Cymbidium mosaic virus (orchideeën), Chrysanthemum stem necrosis-virus (chrysant) en Potato spindle tuber viroid (PSTVd); n plagen: Thrips palmii, Liriomyza spp. (mineervliegen). PRI is geïnteresseerd om samen met de sector LAMP-toetsen te ontwikkelen voor belangrijke ziekteproblemen in de sierteelt, bijvoorbeeld voor de bacteriën Dickeya en Pectobacterium spp. in cyclaam en bolgewassen en de schimmelziekte Phytophthora multivesiculata in cymbidium.

Samengevat: de LAMP-methode is te kenschetsen door de begrippen simpel, snel, gebruiksvriendelijk, draagbaar, robuust en betaalbaar.

Vakblad voor de Bloemisteri51/52 (2013)

IndentiPathogen1.indd 47

18-12-13 14:24

Algenmiddag bij WUR Glastuinbouw

Groen goud of dure drab? Algenteelt biedt ongekende mogelijkheden, maar het valt nog niet mee om die commercieel te benutten. Dat was een van de conclusies op de algenmiddag van WUR Glastuinbouw in Bleiswijk, op dinsdag 12 december. Hier vertelden onderzoekers en ondernemers over hun ervaringen. Zijn algen het groene goud voor de glastuinbouw? Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

uccesverhalen over algen zijn er genoeg. Wie bij de drogist een potje algencrème of Omega-3-pillen koopt, moet daar een flink bedrag voor neertellen. Sinds Dr. Oz in zijn show op de Amerikaanse televisie heeft gezegd dat iedereen Astaxanthine zou moeten slikken, is de markt ontploft. Astaxanthine is een anti-oxidant uit algen, die zalm, flamingo’s en garnalen hun rode kleur geeft. De potjes met 60 capsules à 4 mg vliegen voor € 18 over de toonbank. Omgerekend is dat een prijs van € 75.000 per kg drogestof; duurder dan goud of cocaïne. Dat algen geld kunnen opbrengen, is hiermee bewezen. Dit was het meest sensationele voorbeeld dat genoemd werd op de algenmiddag, half december bij WUR Glastuinbouw in Bleiswijk.

het nog steeds lastig is om andere soorten buiten te houden. WUR Glastuinbouw is een jaar geleden gestart met een onderzoek naar algenteelt in buisvormige photobioreactoren. Volgens WUR geven acht tot tien buizen boven elkaar een betere lichtonderschepping dan een horizontaal teeltsysteem. De algen worden met een golfslag door de buizen rondgepompt. Hierdoor mengen ze goed met de lucht en koeken ze niet aan in de buizen. De bemesting was nog wel een probleem, vertelde onderzoeker Wim Voogt. Het is moeilijk om de goede stikstofvorm te vinden, omdat deze een grote invloed heeft op de pH. De CO2 wordt gedoseerd aan de hand van de pH. Een lagere pH gaf een hogere CO2-concentratie, maar niet meer groei; wel meer aangroei aan de wanden.

Twee groepen algen

Geen biobrandstof

Er bestaan grofweg twee groepen algen: fototrofe algen en heterotrofe algen. De eerste groep heeft licht nodig om te groeien, net als groene planten. De heterotrofe algen kunnen zonder licht. Ze groeien op suikers en kunnen enorm hoge biomassa’s bereiken. De fototrofe algen zijn goed te telen door tuinders in kassen, denkt onderzoekster Silke Hemming. Algen hebben namelijk licht, temperatuur, meststoffen en CO2 nodig voor hun groei, net als hogere planten. Daar weten tuinders alles van. De heterotrofe algen liggen meer op het terrein van bierbrouwers. Voor de teelt van fototrofe algen worden twee systemen gebruikt: open bassins en gesloten buizensystemen. Bassins zijn goedkoper in aanleg, maar hebben als nadeel dat het moeilijker is om een zuivere productie te krijgen. In buizen lukt dat beter, hoewel

Lans Tomaten is al in 2008 begonnen met de teelt van algen in buizen onder de tomaten. De ervaringen zijn niet allemaal even positief. Onder de tomaten vangen de algen nog geen 10% van het zonlicht, dus dat is niet rendabel. „Verder is het belangrijk met welke partij je in zee gaat. Er lopen veel cowboys rond die gigantische opbrengsten voorschotelen”, weet stafmedewerker Wilko Wisse. „En voor het gebruik als biobrandstof is algenteelt veel te duur.” Het bedrijf Drie Wilgen Development heeft een algenkwekerij in combinatie met een installatie voor zonne-energie op Sicilië. Deze ligt op het zuidelijkste puntje van Europa om zoveel mogelijk zonlicht op te vangen. Daarnaast is het bedrijf onderdeel van het Algaeparc Consortium van Wageningen UR waar ook bedrijven als BASF, DSM, Unilever, ExxonMobil en Total bij betrokken

Algen.indd 48

zijn. „Ondanks de interesse van grote multinationals kan de algenteelt commercieel nog niet uit”, zegt directeur Mark Lemkes. „Dat geldt zeker voor de biobrandstoffen.”

Integratie chemie en landbouw Daan Dijk, adviseur duurzame ontwikkeling bij de Rabobank, is positief over algenteelt. „In de toekomst zijn er meer mensen en minder grondstoffen. We hebben nieuwe bronnen van biomassa nodig.” Dijk ziet dat landbouw en chemie steeds verder integreren. „Vergelijk het maar met ICT en telefonie. 25 jaar geleden waren die nog gescheiden. Tegenwoordig zijn ze helemaal geïntegreerd.” In de algenteelt zijn wereldwijd 500 tot 1.000 partijen actief. Talloze projecten worden gestart en weer gestopt. De markt voor algen bedraagt op dit moment 10 tot 20 kiloton. Potentieel is die markt in megatonnen. Toepassingen liggen op allerlei terreinen: hoogwaardige olie, proteïnen, pigmenten, aromatische chemicaliën. „Maar het is geen brandstof-business. Daarvoor moet er te veel energie in de teelt.” De optimalisatie van de productieketen is de sleutel, meent Dijk. „We moeten nog werken aan de kosten, de zuiverheid en de opbrengst. Het is geen snel goud.”

Kostprijs valt mee In de opstelling bij WUR Glastuinbouw kwam de kostprijs van de algen op € 80 per kg drogestof. Bij opschaling naar 1 ha zou dat naar € 25 per kg drogestof kunnen. Of € 5 ooit haalbaar is, weet Hemming niet. „Daar is nog heel veel voor nodig.” € 25 per kg lijkt veel, maar vergeleken met andere tuinbouwproducten valt het wel Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 16:55

Foto: JoeF SleegerS

Onderzoeksassistent Aat van Winkel vertelt over de algenproef. Volgens WUR geven acht tot tien buizen boven elkaar de beste lichtbenutting.

mee. De kostprijs van tomaten is vergelijk baar, en de consument betaalt meer dan € 80 per kilo drogestof. En dat is natuurlijk het belangrijkste: wat wil de consument er voor betalen? Eugène Roebroeck, directeur van het bedrijf LGem, dat de installatie aan WUR Glastuinbouw heeft geleverd, had een paar voorbeelden op een rijt gezet. Het meest opzienbarende was basilicum. Een bakje met een paar blaadjes kost in de supermarkt €1,39, dat is € 671 voor een kg drogestof. „Bij een kostprijs van € 25 en een opbrengstprijs van € 150 is er genoeg marge om zelf mee aan de slag te gaan”, vindt Roebroeck. „We kennen pas een paar procent van de mogelijkheden. Met 20.000 ha algenteelt zou je bijvoorbeeld de hele Ne derlandse bevolking kunnen voorzien van proteïnen. De kunst is alleen om de algen te ontwikkelen tot een smakelijk product.” Ga niet proberen om algen te kweken in combinatie met tuinbouwproducten, waar schuwde hij. „Ze concurreren beiden om hetzelfde licht, en bovendien: je kunt beter één ding goed doen dan twee dingen half.”

Oogsten in zomer 2014 Teelt is een, afzet is twee. Het bedrijf Cyano tech dat astaxanthine op de markt brengt Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Algen.indd 49

houdt wijselijk de hele keten in eigen hand. Voor tuinders is dat moeilijk te realiseren. Raboman Dijk denkt dat er samenwerking nodig is met grotere spelers in de markt. „Men zou er ook aan kunnen denken om een coöperatie op te zetten.” Iemand met heel concrete plannen is Frans Trouwen, directeur van Algatube. Hij is afkomstig uit de pharmaceutische industrie en zegt de afzetmarkt voor deze producten te kennen. Samen met vier sierte lers heeft hij een plan opgesteld om algen te gaan kweken voor de omega3 vetzuren. De marktprijzen hiervoor liggen in de orde van € 1.350 per kg drogestof. Het gaat om twee orchideeënkwekers, een rozenteler en een potplantenteler. Trouwen ziet mogelijkheden om algen teelt in buizen te doen langs de gevel van de kas, waarbij het werkt als een soort scherm. Hij verwacht zomer 2014 de eerste algen te oogsten. „Er hebben zich vandaag al veel telers aangemeld”, verzekert hij. „Zij komen in het volgende groepje en gaan andere al gen telen, om de afzet te spreiden. Maar dat is geen probleem. Er zijn een kleine twintig werkzame stoffen die uit algen bekend die worden toegepast in de voedingssupple menten en geneesmiddelenindustrie.” Ook Groen Agro Control ziet moge

lijk brood in algen. Dit bedrijf denkt na over een gespecialiseerd laboratorium om studies uit te voeren en productieproces sen te ontwerpen. „Algen combineren het kweekgemak van microorganismen met de veelzijdigheid van planten”, zegt Lex de Boer, projectleider levensmiddelen en techno logie. „Ze kunnen veel complexere stoffen maken dan bacteriën. En de laatste alg is nog lang niet ontdekt.” Tegelijk is hij sceptisch over de mogelijk heden om de kostprijs nog veel verder te verlagen. „€ 16 is ongeveer wel de onder grens. Ook zit er een grens aan de produc tie per hoeveelheid licht. Maar mocht de kostprijs ooit naar € 0,60 kunnen, dan zou het ook interessant zijn voor biodiesel.” <

In het kort n Algenteelt

biedt letterlijk ongekende mogelijkheden. n In kassen zijn ze goed te telen. n De farmacie en cosmetische industrie verdienen er veel geld aan. n Als biobrandstof zijn algen niet geschikt. n Het valt nog niet mee om ze commer cieel te benutten.

17-12-13 16:55

Foto: Arie-FrAns Middelburg

Levensloop Geboortedatum 07-09-1928 Woonplaats Maasdijk Bedrijfsnaam Fa P. van der Ende en Zn Teelt ranonkel, leeuwenbek, violier Oppervlakte 8.000 m2 Piet van der Ende begon op zijn twaalfde in loondienst bij tuinders. Zo werkte hij onder meer bij Nico de Jong in de Groeneweg voor vijf gulden in de week en later in de oorlog bij diens zwager die Van der Ende te eten gaf. Op

pietvanderende.indd 50

zijn twintigste startte Van der Ende bij boeren met deelteelten van uien, bloemkool, spruiten en nero. De boeren zorgden voor het land, Van der Ende deed het werk en de opbrengsten werden gedeeld. In 1963 pachtte van der Ende in Maasdijk met de hulp van een particulier een perceel land van de kerk. Het was destijds open land met een kas van 1.400 m2, wat druivenserres en platglas. Hij bouwde het land stuk voor stuk vol met glas voor de teelt van groenten. Meer

dan dertig jaar terug kwam daar trosanjer bij. Toen de groenteveiling verdween stopte Van der Ende met de groenteteelt. Later verdween de anjerteelt wegens gebrek aan rendement. Nu teelt Piet van der Ende samen met zoon Leendert ranonkel, leeuwenbek en violier op 8.000 m2.

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 12:08

Piet van der Ende (86), zomerbloementeler:

’Ik heb het altijd naar m’n zin gehad’ „Ik kan er niet tegen om thuis te zitten. Mijn oma was 95 en die werkte nog vast bij een baas. Wat moet ìk dan?” Piet van der Ende is pas 85 en zes dagen in de week tuinder. Met veel plezier. „Maar vroeger was het plezieriger”, zegt de Maasdijker over de tuinbouw in zijn algemeenheid. „Er was meer afwisseling.” Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

iet alleen zijn oma werkte lang door. Ook zijn vader. Die werkte zich volgens Van der Ende een bult door onder meer tijdens de crisisjaren 's nachts ketels op te stoken voor een paar gulden in de week. Dus dat werken zit wel een beetje in de familie, in de genen misschien. Zelf staat Van der Ende dagelijks gebogen over leeuwenbekken, ranonkels of violieren. Of dat niet zwaar is op die respectabele leeftijd? „Ik zal je wat vertellen. Mijn rug is beter dan die van Leendert. Als hij net zoveel bloemen zou snijden als ik zou het misschien niet eens gaan.” Als er geoogst wordt, blijft vaders steevast in de kas om de bloemen te trekken of te snijden en gaat zijn zoon regelmatig naar voren om de bloemen te bossen, in te hoezen en op de veilingkar te zetten. Hij lijkt een oermens, die Piet van der Ende. Of hij nooit moe is of geen zin heeft? Niets van dit alles. „Ja, je kunt zeggen dat het werken mijn lust en mijn leven is.” En ach, dat werk. Het oogsten van violier en leeuwenbek is een handigheidje, vertelt hij. „Je geeft een rukkie zodat-ie zich schikt, dat is niet zwaar. Ranonkel is meer bukwerk, maar dat is ook geen probleem.”

Wakker voor de wekker Hij is iedere morgen wakker voordat de wekker gaat. Vrouwlief zet een tas koffie en dan gaat Van der Ende op de fiets naar de tuin en tussen de middag even naar huis om te eten. Zes dagen in de week. Zaterdag is het regelmatig 15:00 uur voordat vader en zoon klaar zijn. ’s Avonds gaat hij nog wel eens naar het bos of de Waterweg om een praatje te maken. Of zijn vrouw het niet vervelend vindt? Nee, net als hij kan zijn vrouw ook niet thuis zitten. De rolverdeling tussen Leendert en hem is helder, vertelt Van der Ende. „Ik zorg voor de inkomsten en Leendert voor de uitgaven. Maar dat is maar gekkigheid. We kunnen het echt goed met elkaar vinden. We hebben natuurlijk wel eens een meningsverschil, maar nooit onenigheid.” Ja, vroeger was het plezieriger, zegt Van der Ende over de tuinbouw. Er was meer afwisseling. „Er waren bloemen, sla, peen, pruimen, druiven, bloemkool. Noem maar op. Nu is er een deur die je 's ochtends in gaat en aan het eind van de dag weer uit komt. Wij stonden nooit hele dagen tomaten te dieven.” En hij mist de sla als afwisseling tussen de bloemen. „Maar waar

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

pietvanderende.indd 51

moet je heen met sla zonder veiling?” Als Van der Ende vertelt over de deelteelten bij boeren, wordt helder dat het vroeger ook wat was. Het was koud en nat. En er was die koude winter waarin zijn bloemkolen en spruiten bevroren. Toen hij een paar maanden later begon als zelfstandige stond er nog weinig glas op het land. „Begon ik om 5:00 uur in de kou in de sla en bloemkool en ging ik de kas in als het warm werd.”

Niet groot Groot hebben Leendert en hij nooit willen worden. „We telen wat grootschalig niet geteeld kan worden. Waarom een nieuw bedrijf neerzetten voor een schuld van miljoenen? Als je een auto hebt dan koop je toch ook geen nieuwe als je het geld niet hebt? Je hoort wel eens over grote bedrijven dat ze niet te eten hebben. Wij hebben te eten.” Grote fouten zijn er niet gemaakt. Wel kleine. Misschien dat de aangeschafte ketel te veel calorieën had. Later kwam dat goed van pas voor het stoomwerk. En er had wat eerder gestopt moeten worden met trosanjer. Ze dachten altijd dat het beter zou gaan. Maar dat gebeurde niet. Grote financiële problemen waren er nooit. Natuurlijk moest er een maand voor het eind van het jaar wel eens bij de bank aangeklopt worden, maar het water stond nooit tot aan de lippen. De kassen stonden overigens wel tweemaal onder water en de schade werd niet vergoed. Van der Ende had weinig keus toen hij jong was. Geld om te leren was er niet toen hij twaalf was. Hij kon kiezen: of voor een tuinder of voor een boer werken. Het werd het eerste. Natuurlijk kreeg hij de spitschop in handen. Later volgden de deelteelten en het eigen bedrijf. Als hij het over mocht doen zou hij hetzelfde doen: in de tuin werken. „Ik heb het altijd naar mijn zin gehad.” Nee, met stoppen is hij helemaal niet bezig. „Ik kan er niet tegen om thuis te zitten. Mijn oma was 95 en die had nog een vaste baas. Wat moet ìk dan?” Van der Ende hoopt dat hij nog even mee kan. ’Als het niet meer gaat, dan gaat het niet meer’, heet het. En de toekomst van het bedrijf? Een zoon van Leendert had interesse om in het bedrijf te komen, maar voor drie gezinnen is het bedrijf te klein. „Leendert is 57. Ik weet niet wat hij doet als hij 65 is. Misschien gaat hij daarna nog door.” <

17-12-13 12:08

Teelttips

ZOmerblOemen Virus Omdat virus door de meeste zomerbloementelers helemaal niet als bedreiging wordt gezien, besteden ze er niet veel aandacht aan. Toch kan het zo zijn dat een beetje meer aandacht voor virus juist een heel groot voordeel op kan leveren. Omdat telers vaak werken met vegetatief vermeerderde gewassen, wordt het aantal met virus

lelie Water geven De gewasverdamping ligt momenteel op een laag pitje door zacht en donker weer. Het is belangrijk om terughoudend te zijn met het gieten van grotere gewassen. Jonge aanplant dient wel goed natgehouden te worden vanaf het planten totdat de stengel-

Tulp Scheurblad en kiepers In de vroege broeierij is het risico op bladkiepers altijd groot. De dagen zijn kort, de lichtintensiteit is laag en de tulpen zijn geforceerd. Gevoelige cultivars voor bladkiepen zijn onder andere Leen van der Mark en mutanten, Purple Prince en

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 52

phlOx

besmette planten steeds groter. Door eens goed op te letten welke gewassen virus hebben en hoeveel makkelijker de planten groeien die geen virus hebben, kan een heel groot voordeel behaald worden. Stelt u zich eens voor dat alle planten zo goed groeien als die paar uitschieters. Het zou best eens kunnen dat dit de nog virusvrije planten zijn. Door een dergelijke partij

een keer virusvrij te laten maken, kan er een veel grotere opbrengst gehaald worden. De kosten van het virusvrij maken zijn dan plotseling goed te betalen. Een beetje aandacht voor deze materie in het volgende seizoen zou dus helemaal geen kwaad kunnen.

Onkruid

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

wortels zich goed ontwikkelen. Vanaf een lengte van de stengelwortels van plusminus 2 cm en meer kan er steeds iets droger geteeld worden, zodat het gewas ’geprikkeld’ wordt om op zoek te gaan naar ’dieper’ water. Een gezond wortelgestel is altijd bevorderlijk voor een gezond bovengronds gewas. Te nat telen kan leiden tot pythium, bladverbranding en bont blad. Te droog telen kan leiden tot bladpuntverdroging en knopverdroging. Aange-

zien we de komende tijd met zwakke wintergewassen te maken hebben is het belangrijk om het juiste evenwicht te handhaven.

net te hoog is, dan is het koelingseffect minder. Een ander voordeel van wat minder in het gewas en meer boven het gewas stoken is een verbeterde afvoer van vocht uit het kasklimaat. Goede schermen ventilatie instellingen zijn hierbij uiteraard ook van groot belang.

mutanten en Victor Mundi. Deze bladproblemen kunnen wel redelijk worden voorkomen, genezen is een stuk lastiger. Uit onderzoek van PPO naar scheurblad, kiepers en bladzweten kwam naar voren: n Tijdens de beworteling is een EC van 1,5 vergeleken met een EC van 2,5. Alleen in het eerste proefjaar gaf een hogere EC een betere calciumopname (11% beter). Door de verhoogde EC werden de planten dat jaar gemiddeld 1,1 gram lichter.

n Om calciumopname

(indien mogelijk).

mogelijk te maken is verdamping - een actief kasklimaat - noodzakelijk. Bij een RV van 70% t.o.v. 80% namen de tulpen het eerste jaar 5% meer calcium op, het tweede jaar was dit 18,5%. n Zorg voor voldoende uitwisseling van de lucht tussen en boven het gewas. Dit kan met ventilatoren in de kas. n Als er problemen zijn met bladkiepen kan de kastemperatuur het beste wat worden verlaagd

n De verhouding Ca:K

Ondernet Begrens de temperatuur in het ondernet op maximaal 30 tot 32ºC. Hiermee verlaagt u de kans op bladpuntverdroging en slappe stelen. Tevens zorgt het vaak voor een betere koeling van de WKK-motor. Die wordt namelijk vaak op het ondernet gekoeld en als de temperatuur van dat

Phlox is een vrij sterke plant met een aantal zeer duidelijke zwakheden. Een belangrijke daarvan is vorming van zeer vroege nieuwe scheuten. Hoewel het niet altijd een belemmering is om deze weg te spuiten met een afbrandmiddel, is de phlox wel extreem gevoelig voor Chloorprofam (Chloor IPC). Met het vroeger veel gebruikte - maar meer niet mee toegestane - Gramoxone kon je tijdens zonnig weer Chloorprofam meespuiten zonder schade. Met de huidige middelen is dat niet meer mogelijk. Doordat de werking trager is, krijgt de chloor de kans om in de plant te trekken. Daar gaat de plant vrijwel zeker op termijn helemaal dood van. Niet in phlox gebruiken dus.

Klimaat Mocht het weertype omslaan naar helder en vorstig, dan is het verstandig om daar met uw klimaatinstellingen op te

moet minimaal 2½:2 zijn. Als ook andere kationen in het water zitten kan hier het beste rekening mee worden gehouden. n Onder zuurstofrijke omstandigheden, bijvoorbeeld bij broeien op stromend water, wordt calcium beter opgenomen.

reageren. De P banden kunnen verlengd worden en de naloop van de windzijde verhoogd. Verder is het verstandig om de luchting aan de windzijde te maximeren op 10%. Het doel van deze instellingen is om extreme dalingen van de luchtvochtigheid te voorkomen. Lage luchtvochtigheden kunnen bladpuntverdroging sterk in de hand werken.

Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070

nodig; ervaring leert dat het minder mag zijn dan de officiële norm van 5 m³ verse lucht per m³ bollen per uur. Als de bollen goed op temperatuur zijn is 10 minuten circuleren per half uur voldoende. Ook de bollen waarvan de koudeperiode nog niet hoeft te beginnen kunnen vanaf nu bij 2°C worden bewaard.

Temperatuur en luchtverversing De droge koeling kan nu bij 2°C plaatsvinden. Veel luchtverversing is niet

Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070 Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

17-12-13 12:08

Schoffelen

groene en bonTe PlanTen ruime plantafstand Naast licht en temperatuur is in de winterperiode ook plantafstand een belangrijk element voor de uiterlijke kwaliteit van groene en bonte planten. Een te dichte plantafstand zorgt voor een slap gewas en vaak vergeeld blad onderin het gewas, vooral in januari. Door de matige afzet van de laatste maand staan de bedrijven erg vol. Maak een goede afweging tussen de gewassen. Planten voor levering eind december en januari vragen echt hun ruimte en doe daaraan niet te veel concessies. Door jongere partijen even op een tussenstand te plaatsen, is ruimte te creëren. Voor bedrijven die watergeven met de regenleiding

Perkgoed Teeltomstandigheden In de perkgoedsector zijn het vooral de koud geteelde producten die de aandacht vragen. Botrytis, bladvlekken en zwakke wortels komen helaas nogal eens voor. Vaak zijn de teeltomstandigheden, zoals ongelijke watergift en slecht opdrogende gewassen, de oorzaak van deze problemen. Stem de watergift af op de weersomstandigheden buiten. Een gewas is in deze periode niet snel te droog. Beperk dus het watergeven op regenachtige dagen en gebruik heldere dagen om de gewassen te gieten en te verzorgen. Dit geldt ook bij een watergift onderdoor. Ook dan zijn Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 53

is het raadzaam om de pot goed nat te gieten. Laat tussen de gietbeurten de pot wat opdrogen om wortelproblemen te voorkomen. Stel verder EC-gift voldoende hoog in. Immers, de watergeeffrequentie is laag en een te lage EC in de pot geeft ook groeiproblemen en kwaliteitsverlies. Controleer ook de pH van het gietwater, vooral bij het gebruik van oppervlakte- of grondwater. Een watergift bovendoor met een pH van 5,8 - 6,2 voorkomt residuvorming. In de winter zijn botrytis, bladvlekken en wortelproblemen de meest voorkomende ziekten en plagen. Voer regelmatig een bestrijding uit. Bij wortelaandoeningen kunt u beter niet spuiten maar aangieten met mid-

delen als Fenomenal of Ridomil. Scout dierlijke parasieten goed en bestrijd die zo nodig. Een punt van aandacht is duponchelia. Sommige gewassen zijn daar erg gevoelig voor. Overleg met uw gewasbeschermingsadviseur wat u daaraan kunt doen. Het is een erg lastig te bestrijden insect en een gewas- of ruimtebehandeling is meestal niet effectief tegen de larve, omdat deze prima overleeft in de pot. Een potgrondbehandeling is dan echt wenselijk. Inzetten van hypoaspis is de moeite waard. Bij een goed opgebouwde populatie van deze roofmijt is een duponcheliaaantasting te beheersen.

problemen met glazigheid te verwachten. Ventileer na watergeven vooral goed of houdt de kaslucht met ventilatoren in beweging. Pak schimmelziekten preventief aan met de bekende middelen. Kies ook bij gewasbescherming het juiste moment uit. Belast bij somber en nat weer het gewas niet extra door het nat te spuiten. Het eerste zomergoed wordt inmiddels ook al weer opgepot. Bij deze gewassen is het aan te raden om na het oppotten de kastemperatuur wat hoger in te stellen totdat nieuwe wortels zichtbaar zijn. Houd bij de indeling van het bedrijf rekening met de minimale temperatuurbehoefte van het gewas. Een osteospernum kan nu eenmaal kouder geteeld worden dan bijvoorbeeld plectranthus. Vroeg oppoten van perkgoed kan

voordeel opleveren zoals arbeidsspreiding en vroege leveringen. Soms is het verstandiger om nog enige weken te wachten omdat na half januari de gewassen beter aanslaan en weggroeien. Bij het vroege perkgoed is bemesting ook punt van aandacht. Bemest bij een watergift direct goed. Ook hier is de watergeeffrequentie laag en is er dus weinig kans om voeding in de pot te houden. Nog een punt van aandacht is residuvorming. De oorzaak is vaak te vinden in het uitgangswater, vooral bij gebruik van oppervlaktewater. Dat heeft vaak en hoog bicarbonaatgehalte (HCO3) en dat moet dus aangezuurd worden om de pH te reguleren.

Arie van Bostelen, 06-51312208

kees van egmond kees@kees-ineke.nl

Jaarwisseling Het is al donker. Dat heb je in december. Voordat het licht wordt naar de tuin en als het even tegen zit ook weer in de duisternis op huis aan. Hij hoeft gelukkig niet ver. Woonde iedereen maar op twintig meter van zijn werk, grapt hij weleens. Dan stonden er geen files. Als hij een laatste rondje door de schuur maakt overvalt hem een hoestbui. Dat heeft hij de laatste tijd wel vaker. Last van vastzittende hoest. ’Ga dan naar de dokter!’ riep zijn vrouw gisteren nog. Hij mompelde maar wat. Dat doet hij niet graag, naar de dokter gaan. Bovendien, het eerste wat zo’n man zegt is dat hij moet stoppen met roken. En hij weet van zichzelf dat zoiets niet meevalt. Hij rookt al bijna 50 jaar. Probeer er dan nog maar eens af te komen. Nee, hij kijkt het nog wel even aan. Ja, weer bijna een jaar voorbij. Zijn zoveelste kerst en oud en nieuw. En het lijkt wel of het elk jaar sneller gaat. Die van vorig jaar staat nog op zijn netvlies gebrand. En nu alwéér! Hij merkt het ook aan zijn kinderen. Of, beter gezegd, aan zijn kleinkinderen. Hij geniet ervan, natuurlijk, maar als hij bedenkt dat hij zelf dus ook al weer een paar keer opa is, het is toch ongelooflijk? Nog een geluk dat dat kleine spul je jong houdt. Dat scheelt. Tenminste, jong, dat is maar betrekkelijk natuurlijk. Aan sommige dingen doet hij echt niet mee. Dat gedoe met die telefoons bijvoorbeeld. Schei uit zeg. Hij heeft al een keer gezegd thuis dat als ze die mobieltjes niet wegdoen ze van hem niet meer hoeven te komen. Hij was er helemaal klaar mee. Elke keer als er weer een piepje afging dan zaten ze met dat kreng in hun hand. Gek werd hij ervan. Social media. Het mocht wat. Hij vindt het knap asociaal. Maar de boodschap was overgekomen. En dan willen ze hem ook aan het twitteren krijgen. Stond pas weer in het Vakblad. Nou nee, dank je. Hij doet even niet mee. Het is hem altijd gelukt om een boterham te verdienen met zijn tuintje, die laatste paar jaar zal ook nog wel gaan. Ze doen hun best maar. Hij praat wel met zijn bloemen in plaats van tegen mensen. Zo, het is etenstijd. De aardappels zullen al wel op tafel staan. Nog snel even een sjekkie. Structuur is goed voor een mens. Een paar haaltjes, dan kan z’n hoest een beetje loskomen.

Schneider Youngplants, 06 53281711

17-12-13 12:08

Nieuws

Project IRISS vraagt steun rozentelers voor aanpassing bo IRISS, Intelligent Rozen Inspectie en SorteerSysteem, heet het project waarvoor het plan 1,5 jaar geleden ontstond. Telers wordt geldelijke steun gevraagd, zodat het project binnenkort kan starten. Wat is er nodig bij de verwerking van rozen om de arbeidskosten te verlagen en de kwaliteitsortering te verbeteren? Of, zoals sommige telers het zeggen: hoe kan ik blind inhangen en toch goede bossen maken? Zo’n 1,5 jaar geleden nam een aantal rozentelers samen met LTO Groeiservice het initiatief om antwoord te krijgen op die vragen. Technisch bedrijf 4MoreTechnologie en innovatieadviseur Ben Veldhoven van Groeiservice hielpen bij het denkproces dat uiteindelijk resulteert in het project IRISS.

Betaalbare, korte route Woensdag 11 december werd op een bijeenkomst in Bleiswijk verteld dat de gewenste verbeteringen worden doorgevoerd op bestaande sorteermachines. Volgens de betrokkenen is aanpassen de kortste en meest betaalbare route naar succes. De ontwikkeling van compleet nieuwe bos- en sorteermachines voor de rozenteelt is te kostbaar.

ren en bossen achteraf grondig controleren. Ondertussen zijn de eisen van de afnemers toegenomen. Klanten willen meer sorteringen en strak gesorteerde bossen. Testen met Red Naomi! en Avalanche+ leerden dat er verbeteringen mogelijk zijn. De eerste stap is de ontwikkeling van een nieuw meetsysteem voor knop en steel. De benodigde apparatuur (vooral camera’s) moet volgens Kees Bukman op de bestaande machines van Aweta, Olimex en Jamafa in te passen zijn. Vervolgens moet nieuwe software het mogelijk maken om bijvoorbeeld een bloemafwijking als draaiharten te signaleren. De laatste stap is de aansturing van de machine: zo’n draaihart moet wel bij het juiste bosstation terechtkomen.

Bovendien gebeurt er al jaren weinig op dat gebied. Er zijn wel wensen, maar de machinebouwers verwachten dat ze de benodigde investering in een krimpende afzetmarkt niet kunnen terugverdienen. De cameratechniek op de veelgebruikte machines van Aweta stammen uit 1992, vertelde Kees Bukman die bij Aweta werkte en oprichter is van 4MoreTechnologie. Samen met het bedrijf Aris, eveneens deelnemer in het project, zal worden gewerkt aan nieuwe cameratechnieken en software in een modulaire opzet, was de uitleg aan de veertig rozentelers en tien vertegenwoordigers van toeleveranciers die aanwezig waren.

Cameratechniek De huidige machines bij telers voldoen, maar met name de cameratechniek kan beter. Die conclusie trekt de projectgroep niet alleen op basis van de technieken die ze bij andere gewasgroepen of in andere industrieën zien. Een sorteerproef met gemerkte rozen leerde dat een tak bij verschillende bosstations afgeleverd wordt als die meermaals een rondje door de machine maakt. Dat is enigszins op te lossen in de praktijk: Niet te snel bossen, takken handmatig code-

Projectkosten Het streven is om in 2015 de geschetste aanpassing op de eerste bos- en sorteermachine klaar te hebben voor beproeving. Het geld voor het traject is nog niet geheel bijeen. Het Technologiefonds Tuinbouw stelt waarschijnlijk risicodragend krediet beschikbaar. De twee fabrikanten willen bijdragen in de totale projectkosten (€ 867.000) middels, zoals dat werd genoemd, uitgestelde beta-

Sporodex is oude bekende voor rozenteelt

LTO Groeiservice kreeg in week 47 tijdelijke vrijstelling rond voor toepassing van Sporodex in de kasteelt van roos. Van 16 november 2013 tot 16 maart 2014, in totaal 120 dagen, mogen telers het gebruiken. Het is er echter nog niet. De enige distributeur, Horticoop, hoopt eind week 51 klaar te zijn met de benodigde vriescel op het depot in De Lier. Het product, gebaseerd op de natuurlijke gist Pseudozyma floculosa, moet namelijk in bevroren toestand bewaard worden. Vervoer naar klanten zal waarschijnlijk in vis-of koelkisten gebeuren. Na ontdooien moeten telers het binnen 24 uur toepassen. De tijdelijke vrijstelling is in december 2012 aangevraagd. Het middel was bij telers al langer in beeld. Woensdag 11 december

Productpaginas-3-berichten.indd 54

deed in dezelfde periode ervaring op. ,,Het heeft zijn waarde bewezen in mijn Grand Prix, die behoorlijk meeldauwgevoelig is. En de zwavelpotten konden aanblijven.”

maakte Leon Dukker van Porta Nova op een telersbijeenkomst bekend dat hij het product een jaar lang testte toen hij deelnam aan het project SiGNatuur (Sierteelt Geïntegreerd Natuurlijk), dat liep in de periode 1997-2000. ,,Ik hield mijn Prophyta’s er schoon mee,” zei hij. Teler Johan Meeuwisse

Het gistproduct Sporodex verteert echte meeldauw.

Feiten

foto: HaNs Neefjes

Tegen echte meeldauw in roos komt Sporodex tijdelijk beschikbaar in Nederland. Positieve ervaringen zijn al opgedaan in het project SIGNatuur dat eind vorige eeuw liep.

Porta Nova heeft Sporodex de afgelopen maanden uitgebreid getest, al dan niet in combinatie met andere gewasbeschermingsmiddelen. Niet in combinatie met fungiciden, want dat is uit den boze. Dukker noemde een aantal feiten: n Spoelleidingen en spuitapparatuur goed schoon voordat je Sporodex gaat gebruiken. n De gist kiemt op meeldauw. Het werkt dus curatief. n Voor de ontwikkeling van het gist is een RV van minstens 70% het beste. Blad moet 2-4 uur nat blijven. n Gebruik 500 ml/100 liter water. Er gelden standaardeisen aan waterkwaliteit (pH, hardheid, EC). n Advies is 20 cc uitvloeier toe te voegen. Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

18-12-13 14:14

ling van hun inspanningen. Twee aanvragen voor subsidie, waaronder het DIT-fonds van de Rabobank, zijn de deur uit. Subsidie is welkom, maar minder bepalend voor het doorgaan van het project als de medewerking van de telers. Er wordt van minstens twintig telers gevraagd of zij willen participeren met € 10.000 per machine. Dat bedrag kan in 2014 in vier termijnen worden betaald en uiteindelijk dienst doen als aanbetaling van de aanpassing. Op de bijeenkomst tekenden reeds vijf telers voor deelname in IRISS. Participanten krijgen voorrang bij de uiteindelijke verkoop. Insteek is om de techniek in Nederland te houden. De kosten voor alle aanpassingen worden geschat op € 75.000 per machine. De verwachting is dat de besparing op arbeid in de schuur minstens 10% is. De winst door kwaliteitsverbetering, extra sorteermogelijkheden of betere registratie van productiegegevens valt moeilijk te becijferen.

Perfecte Roos Tijdens de bijeenkomst werd ook bijgepraat over het tweejarige onderzoeksproject ’Een perfecte roos, energiezuinig geteeld’ dat begin 2013 startte. In de kas van het Impro-

Hans neefjes

ng bosmachines

Blind rozen inhangen en toch strakke bossen maken moet mogelijk worden door aanpassingen op bestaande bosmachines. Telers en techneuten werken hier aan in project IRISS.

vement Centre was te zien dat het gewas er veel beter bij stond dan tijdens de inloopmiddag eind september. Plagen, schimmels en teelt zijn onder controle en de groei zit er goed in. Energiebesparing is nog niet voldoende gerealiseerd, maar daar wordt komende periode aan gewerkt, meldde projectleider Arie de Gelder. „Het blijft een proef. Dus we moeten grenzen opzoeken. We belichten nu circa 120 uur per week. We meten in die pe-

riode als totale hoeveelheid PAR-groeilicht 120 mol.” De effecten van de tussenbelichting met led zijn zichtbaar. In het bed waar de lampen niet branden, was de groei minder. Maar wellicht speelt ook de positie van dat bed (naast een gevel) een rol. Uitgebreidere metingen moeten binnenkort uitsluitsel geven over de werkelijke rol van led-tussenlicht. Wellicht speelt alleen hun warmte-afgifte een rol. <

Koppelingen software essentieel Het gist verteert meeldauw (ook sporen) op het blad en blijft niet als residu achter. n In water is de gist na 48 uur uitgewerkt. n Voer proefbespuitingen uit om ervaring op uw eigen bedrijf op te doen. Het is geen wondermiddel. Een richtprijs voor Sporodex is € 20/kg n

Poedervorm Sporodex kwam vrij onverwacht beschikbaar, zodat productie, informatie en distributie even achterblijven. De producent voor de Nederlandse markt, het Belgische bedrijf Artechno, kon echter melden dat er op basis van de toegelaten werkzame stof een nieuw product in ontwikkeling is. Een product in poedervorm en daardoor makkelijker in gebruik dan de huidige vloeistof die ingevroren moet blijven tijdens opslag en transport. Het duurt nog minstens een half jaar voordat de natuurlijke gist Pseudozyma floculosa in poedervorm op de markt komt. < Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Productpaginas-3-berichten.indd 55

Op een kwekerij alles in één softwarepakket onderbrengen kán, maar telers werken vaak met losse onderdelen. Daarbij zijn goede koppelingen onontbeerlijk, zo bleek tijdens een seminar voor telers. Het seminar dat vorige week donderdag plaatsvond bij Levoplant in Honselersdijk en georganiseerd werd door tuinbouw-softwarehuis Indigo, stond onder meer in het teken van het uitwisselen van ervaringen. Een onderdeel betrof de presentatie van online ERP-software als nieuwe ontwikkeling in de tuinbouw, waarmee Indigo claimt de eerste te zijn. Ron Fransen, directeur verkoop van Levoplant, vertelde dat zijn bedrijf na veel wikken en wegen, alweer enige tijd geleden, koos voor een een bedrijfsbreed (ERP) softwarepakket op basis van NAV van Microsoft. Hierin zit ook de financiële administratie. Fransen: „Voor ons is ERP het leidende pakket, waarbij we koppelingen hebben met andere benodigde software. Aanvankelijk hadden we gedacht alle activiteiten in één

pakket onder te brengen, maar daar zijn we later van afgestapt. Dat is te gecompliceerd. Het belangrijkste is dat je voor goede koppelingen moet zorgen.” De Belgische potplantenteler Dirk Mermans uit Wommelgem vertelde als eerste gebruiker van de online-software van Indigo over zijn ervaringen. Mermans wilde software die zowel order- als teeltgericht was, compleet ook met financiële integratie. Om dit op een kwekerij goed draaiend te krijgen, is volgens Mermans een gefaseerde aanpak belangrijk. Door middel van een online-model waarbij de teler niet voor een grote investering in een softwarepakket staat maar waarbij een abonnementstructuur wordt gehanteerd, wil Indigo ERP-software dichter bij de tuinbouw brengen. Naast de andere kostenstructuur waarbij een lage instapdrempel en schaalbaarheid volgens Indigo sterke punten zijn, moet ook ontzorging plaatsvinden. De software-aanbieder stelt dat er bij een online-versie geen zorgen zijn over een server en back-ups. <

18-12-13 14:15

Nieuws

Bedrijfsinformatie

Henk Hoogervorst tweemaal onderscheiden Henk Hoogervorst is bij zijn afscheid als algemeen directeur van bollencoöperatie Hobaho benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Veiling FloraHolland beloonde hem met de FloraHolland Diamant. De 68-jarige Hoogervorst kreeg de onderscheidingen op 10 december tijdens de afscheidsbijeenkomst in het AFAS stadion van voetbalclub AZ in Alkmaar. Ruim 500 aanwezigen, familie en vertegenwoordigers uit de bloemen- en bloembollensector, zagen hoe burgemeester Toon Mans de versierselen van de koninklijke onderscheiding opspelde. Hoogervorst werd omschreven als mensenmens met een grote staat van dienst in de sierteeltsector en het sociale leven. Hij begon als administratief medewerker bij Hobaho, was veilingmeester en directeur Veilen en werd uiteindelijk algemeen directeur. Het 26-jarig dienstverband bij die bollencoöperatie werd onderbroken door commerciële funties bij veilling FloraHolland en het runnen van een eigen digitale bollenveiling (FBA). FloraHolland, sinds 1999 moederbedrijf

van de Hobaho Horti Groep (jaaromzet ruim 125 miljoen, 100 medewerkers), stelde Hoogervorst vijf jaar geleden aan als algemeen directeur van Hobaho. Rens Buchwaldt, voorzitter van de Raad van Commissarissen van FH, bedankte Hoogervorst namens de veiling voor zijn verdiensten, zoals het opzetten van collectief vervoer naar veiling Flora in 1972, met de FloraHolland Diamant. Hoogervorst stelde in zijn afscheidswoord dat hij gewoon zijn werk had gedaan en daar goed voor betaald is. En de glans van zijn werk is voor 60% afkomstig van zijn vrouw Bea. Hoogervorst wordt opgevolgd door Foeke Gardenier (52), waarmee hij ook de overgang voorbereidde van alle activiteiten van Hobaho naar het pand waar PPO Lisse reeds is gevestigd. Die stap past volgens Gardenier bij de visie die centraal stond bij de twee overige sprekers die op de bijeenkomst ingingen op leiderschap. Je moet als persoon en als bedrijf blijven verbeteren en inspelen op de omstandigheden en de veranderende omgeving. Voor topprestaties zijn visie, passie en actie nodig sprak Toon Gerbrands, directeur van AZ <

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

51colofonlayout.indd 56

Op 15 januari start in de Demokwekerij in Honselersdijk de ’Minimaster Techniek en Beheer Glastuinbouw’. Tijdens acht workshops wordt ingespeeld op onder meer water-, warmte-, gewasbeschermings-, logistieke en elektrotechnische systemen en aandrijftechnieken. Kosten: € 1.200. Meer info: hortibedrijfsschool.nl.

Naamswijziging chrysantenkwekerij Theo Zwinkels Chrysantenkwekerij Theo Zwinkels heet vanaf 1 januari 2014 SenZaro, The Blooming Company. Zoon Michael, de huidige eigenaar, vindt dat bij een modern bedrijf een moderne uitstraling en naam hoort. SenZaro teelt op 8,8 ha vijf cultivars. De nieuwe naam verwijst naar sense (Engels voor beleving), ’Aro’ (-ma, ofwel geur) en de Z uit de familienaam.

Grootscholten operationeel directeur Vida Verde Exportbedrijf Vida Verde maakt bekend dat Marc Grootscholten (46) per juli jl. benoemd is tot operationeel directeur. Hij participeert ook in de onderneming. Grootscholten heeft in de afgelopen periode zijn werk bij onderzoeksbedrijf GreenQ Improvement Centre, afgebouwd. Daar was hij bijna 5 jaar operationeel directeur. Voordien was Grootscholten 20 jaar zelfstandig paprikateler.

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, 0342-49 42 63 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

Minimaster Techniek en Beheer Glastuinbouw

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Marrit Molenaar, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Bert Hassing, John Jennissen Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

18-12-13 15:34

Kasgenoten

A genda 7-9 jan Mechanisatie tentoonstelling, Expo Haarlemeermeer, nabij Hoofddorp. Info: www.smtb.nl. 8-9 jan FloraHolland Winter Fair, handelsbeurs op vestiging Aalsmeer. Info: www.floraholland.nl. 4-5 feb Groen Direkt Voorjaarsbeurs, tuinplanten. Boskoop. Info: www.groen-direkt.nl. 11-13 feb Tuinbouwrelatiedagen, Gorinchem. Info: www.evenementenhal.nl/gorinchem. 27 feb-3 maa Lentetuin Breezand, bolbloemententoonstelling. Info: www.lentetuin.nl. 19-21 maa FloraHolland Seasonal Trade Fair op locatie Naaldwijk. Info: www.floraholland.nl. 5-6 apr Kom in de Kas, landelijk evenement. Info: www.komindekas.nl. 10-12 jun GreenTech Amsterdam, tuinbouw-vakbeurs in de Rai. Info: www.greentech.nl. 27-30 aug Plantarium, vakbeurs voor de boomkwekerij, Boskoop-Hazerswoude. Info: www.plantarium.nl. 28-31 aug Nationale zomerbloemententoonstelling, Oude Kerk, Naaldwijk. Info: www.nzbt.nl.

LTO Groeiservice 8 jan Landelijke dag potplanten. De toekomst van de glastuinbouw staat centraal. Info: Alex van der Heiden, 070-3075039. 8 jan Productbijeenkomst freesia, 14.30-20.00 uur, Honselersdijk. Info: Jan Barendse, 070-3075006. 16 jan Landelijke dag snijbloemen. Thema: toekomst van de glastuinbouw. Info: Mark Hoogendoorn, 070-3075029.

FOTO: Jan van ZanTen

Binnenland

Leeftiid: 32 Plaats: Fenwick, Canada Teelt: freesia, snijhortensia Oppervlakte: 9.000 m2

Jan van Zanten Bent u Canadees of Nederlander? „Toen ik zes jaar oud was zijn we vanuit ’s-Gravenzande geëmigreerd naar Canada en zijn mijn ouders hier freesia gaan telen. Ik zit hier dus al 26 jaar. Hoewel ik hier naar de Nederlands gereformeerde kerk ga en met tweede generatie Nederlanders om ga, voel ik me meer Canadees.”

Waar zit dat ’Canadees’ dan in? „Als ik naar mijn vader en moeder kijk dan zijn die echt Nederlands. Ik ben Canadees, omdat ik vaker andere dingen doe dan werken. Elke zomer gaan we naar een huisje aan het meer en in de winter gaan we skiën. Net als andere Canadezen. En ik spreek alleen met mijn moeder nog Nederlands en als ik in Nederland ben.”

Buitenland

Komt u vaak in Nederland?

28-31 jan IPM, vakbeurs, Essen, Duitsland. Info: www.messe-essen.de. 18-20 feb Salon du Végétal, vakbeurs, Angers, Frankrijk. Info: www.salonduvegetal.com. 20-22 feb FloraExpo, Chandigarh, India. Info: www.floraexpo.com. 4-5 maa Florall voorjaarsbeurs, Gent, België. Info: www.florall.be. 26-28 maa World Floral Expo 2014, Chicago, USA. Info: www.worldfloralexpo.com. 8-10 apr Flowers & HorTech, Kiev, Oekraïne. Info: www.flowers-hortech.com. 23-26 apr Hortiflorexpo IPM, Beijing, China. Info: www.hortiflorexpo-ipm.com 22-24 aug Floratec-IPM India, Bangalore, India. Info: www.messe-essen.de.

„Eens in de achttien maanden om nieuwe freesiarassen te bekijken en om tuinders te bezoeken. Om te leren. Alles is wel anders in de freesiateelt in Canada. Ik kan niet maar één ras telen, maar heb zes tot acht kleuren en dan kan ik niet altijd de kwaliteit halen als in Nederland. De afzet is hier ook anders. Er is hier een veiling, maar daar kunnen we niet te veel brengen, want de veiling is niet zo groot. Dan is de kans groot dat we niet alles kunnen verkopen. We hebben hier geen Unicum. Ik heb een lijst met klanten die ik bel.”

Zou u in Nederland willen werken en wonen? „Ja en nee. Ik zou wel in Nederland willen tuinen. Het gaat er netter aan toe, de kwaliteit is beter, de sierteelt staat op een hoger niveau dan in Canada. Maar de Canadese levensstijl bevalt me veel beter. Zomers rijden we op een quad door de bossen en ’s winters pakken we de sneeuwscooter.”

Hoe gaat het in Canada? „Een paar jaar geleden was het heel lastig en zijn er bedrijven afgevallen. Nu gaat het beter, maar is het nog niet makkelijk. Er gaan veel minder bloemen naar de Verenigde Staten door de slechte economie. En de kosten van arbeid en stroom gaan omhoog.”

Geniet u van uw werk?

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

Vakblad voor de Bloemisterij 51/52 (2013)

Kasgenoten agenda_nw.indd 57

Foto’s

Filmpjes

„Ja, ik vind het werk heel leuk. Ik hou ervan om door het warenhuis te lopen en de bloemen te zien. Mijn vrouw en ik hebben zes lieve kinderen waar we heel blij mee zijn. Iedere dag zijn de jongste twee kinderen in de schuur en in het warenhuis te vinden. De andere vier kinderen zitten dan op school. Het is hier moeilijk, maar iedere dag de kinderen op het bedrijf is heel belangrijk voor mij. Overigens is mijn vader nog heel actief. Hij viert elke dag en hij houdt van het telen.”

17-12-13 12:10

540189.indd 58

18-12-2013 11:50:07

Wederom illegale vermeerdering van deKKer chrysanten in italië rai Wint rechtszaaK De rechtbank van Napels heeft de Napolitaanse teler Federico luigi veroordeeld tot het onmiddellijk stoppen met de

teelt, het bezit en de verkoop van de chrysantenrassen Euro, Euro Sunny en Euro Dark Pink. Deze rassen vermeerderde luigi zonder de vereiste licentieovereenkomst met RAI / Dekker Chrysanten BV. De rechtszaak is gevoerd door Royalty Administration International (de licentieagent van Dekker Chrysanten) en de advocaten ivan marchetto en denis d’annibale. RAI heeft middels controles de illegale vermeerdering ontdekt.

Federico luigi heeft zijn stekken niet bij de veredelaar of zijn agent gekocht, maar met moederplanten zelf vermeerdert zonder afdracht van royalty’s. De rechter heeft luigi verboden om deze kwekersrechtelijk beschermde rassen te ver-

meerderen, te telen, te bezitten en te verhandelen. De rechtbank heeft hem veroordeeld tot het betalen van een boete van €30.000 + 2% rente (gerekend vanaf mei 2009) aan RAI. Bovendien moet de teler op eigen kosten het vonnis in twee Italiaanse vaktijdschriften publiceren en moet hij de proceskosten betalen. Het gebied van Napels staat bekend om veel illegale praktijken, waaronder illegale vermeerdering van chrysanten. RAI heeft al meerdere gevallen opgespoord en voor de rechter gebracht. RAI zet zich actief in voor de rechten van de veredelaars die zij vertegenwoordigen en stelt alles in het werk om illegaliteit op te sporen en aan te pakken.

www.rai-worldwide.com

540190.indd 59

www.dekkerchrysanten.nl

18-12-2013 11:49:40

Bent u op de hoogte van de advertentiemogelijkheden in uw vakgebied? * Relevanti : Het is nu mogelijk om op eenvoudige wijze op de website van Vakblad voor de Bloemisterij uw advertorial alleen te tonen bij artikelen die voor u relevant zijn op basis van door u gekozen zoektermen.

* uw full banner of advertorial op de nieuwsbrief van het Vakblad voor de Bloemisterij (verschijnt op ma-wo-vr en wordt ontvangen door gemiddeld 6500 nieuwsbriefabonnees)

* regulier adverteren in de wekelijkse verschijning van het Vakblad voor de Bloemisterij, tevens mogelijkheden voor het bijsluiten van flyers e.d.

* diverse mogelijkheden voor het plaatsen van uw advertentie op www. vakbladvoordebloemisterij.nl met gemiddeld 20.000 unieke bezoekers per maand.

Voor meer informatie omtrent bovengenoemde mogelijkheden neemt u contact op met: BDU Media. Gert-Jan Bloemendal, g.bloemendal@bdu.nl, 0342-494807

540191.indd 60

18-12-2013 12:42:42