VBB_12-2014 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Muscari is meer dan blauw 34

8 Boren naar

14 Vier exporteurs

28 Op vele vlakken

30 Warmtepomp in trek door lage

pionieren

Cover-nw.indd 1

ophaallogistiek

plantgezondheid

18-03-14 16:21

551875.indd 2

19-3-2014 10:37:53

B 8 Winnen van aardwarmte

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview:

Commentaar: Stappen nodig om aardwarmte uit pioniersfase te ’helpen’

Stelling: Bloemistenklok? Beter van niet

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

Ondernemen:

Ondernemen: Oostland leert van Westland met werklozen

Visie:

Vragen: Hoe school ik laagopgeleid personeel?

Afzet:

Column: Cok Harteveld, China

Afzet: Export op Duitsland slaat weer om in plus

Markt 20

Prima eerste seizoenshelft enkele en dubbele tulpen

Seizoen antirrhinum matig van start

Phalaenopsis haalt weer meer omzet uit Vrouwendag

Teelt

In beeld: Italiaanse schonen

Gewasbescherming: Kasgeluiden

Gewascherming: Voortdurende verandering rond gewasbescherming

Energie: Het borrelt in warmtepompen land

Zomerbloemen: Bacterieziekten tóch aanpakken

Muscari:

Teelttips: zomerbloemen, perkgoed, groene/bonte planten, tulp, lelie

Column: Kees van Egmond

Nieuws 37

Kalanchoë ontwikkelt door

’Wat er gebeurde in groente, gebeurt nu in sierteelt’

Service 41

Kasgenoot: Paul Koop Agenda Voorplaat: Foto: Boltha, Breezand

12 (2014)

Inhoud.indd 3

19-03-14 15:07

Opinie

fOtO: QuinCy vOn Bannisseht

’Westland telt schrikbarend

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

„De gemeente Westland heeft vijf jaar geleden – samen met het tuinbouwbedrijfsleven – de zogeheten Westland Agenda opgesteld. Onderdeel daarvan was de vraag: hoe kan Westland de komende decennia een vitaal glastuinbouwproductiegebied blijven? Een werkgroep, onder mijn voorzitterschap, heeft in dat kader een advies uitgebracht.”

„Dat modernisering van de Westlandse glastuinbouw noodzaak is. Maar dat kan alleen als er ondernemers zijn die goede rendementen behalen. Er moet meer geredeneerd worden vanuit toegevoegde waarde en onderscheidend vermogen. Het veilingsysteem heeft kwekers in dat opzicht lui gemaakt. Bedrijven die het nu goed doen, hebben strategische keuzes gemaakt. Een aantal is gespecialiseerd in ’low costs’, anderen zijn weer echt productspecialist en er is een categorie die zich heel bewust op een bepaald markstsegment richt en precies weet wat er bij haar klanten leeft. Dat bete-

kent overigens niet dat je het via de klok niet goed zou kunnen doen, integendeel. Mits je maar een duidelijk profiel hebt van je klant. Het gaat niet langer om kilo’s product, maar om kilo’s duurzame consumententevredenheid per vierkante meter.”

beschikbaar en moeten er meer warmteleidingen komen. In de buitengebieden ontbreekt een glasvezelnetwerk. Andere problemen zijn de voormalige bedrijfswoningen die ontwikkelingen in de weg staan en het oneigenlijk gebruik van glastuinbouwbestemmingen.”

„Ja. Het is schrikbarend hoeveel verouderde bedrijven Westland telt. Van het totale glasareaal dateert 27% van vóór 1990. Het gaat daarbij om meer dan 500 complexen (bedrijfslocaties of -vestigingen, red.), goed voor 710 ha. Daarvan is 60% zelfs vóór 1980 gebouwd. Eigenlijk zou er jaarlijks sprake moeten zijn van 110 ha nieuwbouw, maar dat gebeurt niet. Veel van de huidige kavels zijn ook te klein. Een gemiddeld bloemenbedrijf zal de komende jaren 4 tot 6 ha tellen. Daarnaast moet de infrastructuur beter. Er zijn nog te veel kleine, bochtige, doodlopende weggetjes, met name ten noorden van de lijn ’s-Gravenzande–Naaldwijk–Kwintsheul. Ook is nog lang niet overal Ocap-CO2

„Sinds 2000 heeft de gemeente de aanleg van heel wat infrastructurele voorzieningen in gang gezet. Dus er is wel degelijk vooruit gekeken. Wat het oneigenlijk gebruik van glastuinbouwbestemmingen betreft, was de handhaving door de gemeente niet strikt genoeg de afgelopen jaren. Overal zie je wel caravanstallingen, dierenhouderijen tot aan een metaalbewerkingsbedrijf aan toe op gronden die voor glastuinbouw zijn bestemd. Als de handhavingscapaciteit niet omhoog kan, moeten mensen – zonder dat er nu direct een cultuur van klikken ontstaat – oneigenlijk gebruik maar gewoon aan de gemeente melden, zodat zij kan ingrijpen.”

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

elers die met aardwarmte aan de slag wilen, smachten naar informatie. Naar informatie over hun weg in aardwarmteland moeten zien te vinden.

en alles wat daar tussen zit, inclusief de ervaringen lingen. Op een gegeven moment moeten die nemen. min of meer gestructureerd aan relevante informatie reaus op het terrein van de geothermie, maar die

moet ook wel omdat ze het perspectief van geothervoor de energievoorziening steeds minder afhanke-

Opinie_NW.indd 4

12 (2014)

19-03-14 14:36

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Bloemistenklok? Beter van niet „Wij vinden dat de gemeente in de weg liggende bedrijfswoningen moet verplaatsen en daarna een bestemming burgerwoning moet geven. Als een kweker zijn buurman overneemt, ontstaat een groter bedrijf met twee bedrijfswoningen. Tot nu toe wilde men die tweede bedrijfswoning dan graag een burgerbestemming geven omdat de waarde ervan dan omhoog schiet en je het huis zo met winst kunt verkopen. Voor de gemeente is het dan echter veel te duur om aan te kopen. Daarom moet je een gebied creëren voor nieuwbouwwoningen die als compensatie dienen van voormalige bedrijfswoningen. Je sloopt die tweede bedrijfswoning en bouwt elders een nieuwe woning. Zo verplaats je als het ware de bedrijfswoning. Let wel: die nieuwe woning moet je pas een burgerbestemming geven nadat het huis ’verplaatst’ is.”

„Inderdaad. Ik ga er vanuit dat het huidige aantal van 840 ondernemers zal gaan dalen naar 300 in 2030. Er zijn nu nog veel oudere ondernemers die wel willen stoppen, maar die zich dat nog niet financieel kunnen veroorloven. Daarnaast hebben sommigen het heel zwaar. De uitdaging is om van de kwekerijen die de komende jaren zullen overblijven, gezonde bedrijfscomplexen te maken. Er is voldoende ruimte voor schaalvergroting, want de ruimtedruk die er was voor bijvoorbeeld woningbouw of bedrijfsterreinen is grotendeels verdwenen.”

Marc Aarts,

alstroemeriateler in Wervershoof

Nico Karsten, iristeler in Hoogwoud

12 (2014)

Opinie_NW.indd 5

19-03-14 14:36

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

SV.CO beste stand op Seasonal Trade Fair Potplantenkweker SV.CO won dit jaar stand op de Seasonal Trade Fair. ,,Je herkent

■ Kamermeerderheid tegen waterzuivering in kassen Een meerderheid in de Tweede Kamer verzet zich tegen verplichte invoering van waterzuivering op het bedrijf voor glastuinders die niet zijn aangesloten op de riolering in 2016. Een VVDmotie hierover kreeg 18 maart de steun van PVV, CDA, ChristenUnie en SGP. De partijen vinden dat deze categorie glastuinders niet verplicht kan worden tot investeringen die in totaal kunnen oplopen tot zo’n € 300 miljoen. Volgens hen zijn er goede en goedkopere alternatieven. Daarbij wordt vooral gedacht aan centrale oplossingen bij waterzuiveringsbedrijven.

■ Zomerbloemententoonstelling De promotiecommissies PurE seasonal flowers en Snijhortensia zijn de twee nieuwe sponsors van de komende Zomerbloemententoonstelling. De commissies nemen de sponsoring geleidelijk over van FloraHolland. De veiling draagt dit jaar nog een deel bij, maar bouwt de sponsoring daarna af. FloraHolland wil geen productspecifieke promotieactiviteiten meer steunen, maar concentreert zich op sectorbrede evenementen zoals corso’s en Kom in de Kas.

■ Minister Lilianne Ploumen bezoekt glastuinbouw Minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel) bracht op 17 maart een werkbezoek aan Westland en Lansingerland. Ploumen nam onder meer een kijkje bij de Demokwekerij Westland in Honselersdijk, Koppert Cress in Monster, Rijk Zwaan in De Lier en Anthura en GreenQ in Bleiswijk. De PvdA-minister had de glastuinbouw in december willen bezoeken, maar was toen ziek. Met de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart in zicht, greep ze haar bezoek van maandag ook aan om de lokale PvdA een hart onder de riem te steken.

■ FlowerFactor werkt aan winkel Met een flagshipstore en een tiendelige tvserie wil FlowerFactor bloemen ’sexy’ maken. Initiatiefnemer van FlowerFactor, Pim van den Akker, wil dat bloemen in Nederland net zo populair worden als eten en koken. De winkel, die als voorbeeldwinkel wordt inge-

Nieuwskort2.indd 6

de uitstraling. Het is verzorgd en alles is tot in detail uitgevoerd. Zelfs de folderbak’’, aldus de jury. De sierteeltbeurs werd gehouden van 19 tot FloraHolland in Naaldkwekers hadden er een stand. Het merendeel (90%) bestond uit potplantenkwekers. deze Trade Fair niet veel te vinden. Met een oppervlakte van 11.000 m2 was de beurs iets groter dan vorig jaar.

richt, moet in 2015 zijn deuren openen. Van den Akker wil in het vlaggenschip ook bloemisten bijscholen. De tv-serie, die eind dit jaar op de buis komt, wordt gebaseerd op het programma Jamie’s kitchen en de Fabulous Baker Brothers. Elke aflevering duurt 35 minuten en brengt verschillende schakels in de bloemenketen in beeld.

5.30 uur op twee of drie klokken, afhankelijk van het aanbod van de dag, gestart met het veilen van tuin- en perkgoed en aansluitend kamerplanten. Om 6.00 uur begint op klok 1 het veilen van snijbloemen. Bij minder aanbod van tuin- en perkgoed kan het veilen van kamerplanten al voor 6.00 uur starten. ’Vroeg veilen’ loopt door tot en met 13 juni.

■ Samenwerking Avalanche+ en

■ Campagne ’Lievelingsbloem’

Avalanche+ gaat samenwerken met het Italiaanse bruidsmodebedrijf Domo Adami, dat internationaal flink aan de weg timmert. Volgende week worden de bruidsjurken van Domo Adami en de Avalanche+-rozen de blikvanger van de beurs ’Italian design; home-garden & lifestyle’ in Istanbul. Met jaarlijks vijftigduizend bruiloften is deze Turkse stad een interessante markt voor Domo Adami en Avalanche+.

Bloemenbureau Holland start 21 maart weer met de campagne ’Vriendinnen kennen elkaars lievelingsbloem’. De actie wordt in Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk gevoerd. Op www.mooiwatbloemendoen.nl wordt de bezoeker gevraagd de lievelingsbloem van de vriendin te raden. Via Facebook wordt deze vriendin uitgenodigd om aan het spel mee te doen. Blijkt de juiste bloem te zijn voorspeld, dan maakt de vriendin kans op het winnen van een boeket met haar favoriete bloemen.

■ Plantion start met ’vroeg veilen’ Op 24 maart start Plantion weer met ’vroeg veilen’. De veiling in Ede wil klanten hiermee extra service bieden bij het inkopen van voorjaarsproducten op de klok. Gedurende de ’vroeg-veilen-periode’ wordt om

■

naar Tebarint De activiteiten elektrotechniek, watertechniek en automatisering van het vorige maand failliet verklaarde Arend-Sosef (A-S) worden voort12 (2014)

19-03-14 15:17

FOTO: GERDIEN DE NOOY

Gelezen op Twitter Paul Sap (@Paul_Sap)

betrokkenheid en verantwoordelijkheid bij het personeel. Ook is er sprake van betere werkrelaties en steviger draagvlak voor verandering.

■ FloraHolland ziet af van

beeldveilen planten FloraHolland ziet af van de invoering van het beeldveilen en landelijk veilen van planten. De veiling neemt eerst andere stappen om de plantenklok te versterken. De veiling constateert dat er veel commotie is rond het beeldveilen en landelijk veilen van planten. „Voor ons is het geen doel op zich. Wij willen maar één ding en dat is meer vingers aan de knop en een betere prijsvorming. Het is de vraag of we dat met beeldveilen en landelijk veilen gaan bereiken. Ik zeg niet dat het nooit gaat gebeuren, maar op dit moment moeten we eerst andere zaken op orde stellen”, aldus Ina Tillema, manager Commerciële Operatie bij FloraHolland.

■ Telers betalen vervolgonderzoek gezet door het bedrijf Tebarint, vanuit de oude vestiging van A-S in Honselersdijk. Initiatiefnemer van de overname, Enthoven Techniek, heeft daarover op 12 maart afspraken gemaakt met de curator. De doorstart zal in afgeslankte vorm met dertig voormalige A-S-medewerkers plaatsvinden als zelfstandig bedrijf onder de naam Tebarint.

■ Zangeres Angela Groothuizen opent Kom in de Kas Popzangeres Angela Groothuizen verricht op donderdag 3 april de landelijke kick-off van Kom in de Kas bij Kwekerij Mansflowers in Brakel in de Bommelerwaard. Ze zal dat doen door een groot kunstwerk te onthullen, zo heeft de organisatie van Kom in de Kas bekend gemaakt.

■ Eerste resultaten van Work is Gaming veelbelovend De eerste resultaten van de pilot Work is Gaming, die de afgelopen maanden heeft gedraaid bij drie glastuinbouwbedrijven, zijn veelbelovend. Dat meldt initiatiefnemer Stichting Innovatie Glastuinbouw Nederland (SIGN). De game zorgt voor meer communicatie, 12 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

Ik neem aan dat alle deelnemers aan de nucleaire top een bos tulpen mee naar huis mee krijgen. #nederlandtulpenland

Peter Bakker (@PBakkerPlantion) Vandaag bezoek bij @Plantion van #FloraHolland in de persoon van #Lucas Vos en Rens Buchwald. Goede verstandhouding en open gesprek.

Lucas Vos (@LucasVos_FH) Vanmorgen bij conculega @Plantion . Mooie veiling! Nu bij @Tulpennl Joost Wesselman: sterke groei in korte tijd @FloraHolland #yam

Arne Doornebal (@ArneUganda) LOL MT @LamyaeA Sharon Dijksma is pal voor onze bloemist rozen aan het uitdelen. Of: Hoe de lokale bloemist ten onder gaat aan PvdA-campagne

Holland Strelitzia (@RolandDuyv)

Om vervolgonderzoek in hun gewas mogelijk te maken, betalen telers van amaryllis en chrysant een deel van de kosten. Het gaat om demonstratieproeven die in 2013 werden opgestart naar de mogelijkheden van recirculatie van drainwater in amaryllis en naar de waterteelt in chrysant. De amaryllisproef vindt plaats in het Improvement Centre in Bleiswijk. Voor de waterteelt van chrysant zijn voorzieningen getroffen bij teler Jan Kreling in Bruchem. Voortgang van de proeven kwam in gevaar doordat bijdragen vanuit het Rijk en het Productschap Tuinbouw krompen of verdwenen.

De nieuwe stelling op LinkedIn:

■ Flexibiliteit WKK verzilveren

Bloemistenklok? Beter van niet.

Het loont de moeite de waarde te verzilveren die tuinbouw-WKK’s hebben voor de balancering van het openbare elektriciteitsnet. De WKK’s zijn snel in- en afschakelbaar, veel sneller dan grote centrales. Dat was een belangrijke boodschap op 7 maart tijdens de Glastuinbouwdag van energieadviesbureau Energy Matters in De Meern. Verschillende sprekers wezen op het flexibele vermogen van WKK’s. Dat wordt volgens hen steeds belangrijker doordat het stroomaanbod grilliger wordt, vanwege uitbreidend wind- en zonne-energievermogen en afschakelende energiecentrales.

Jarenlang zijn door @FloraHolland foute #strelitzia verhandeld. Te groen gesneden Strelitzia's met witte tongen. Dat gaat nu veranderen 1/2

Het Vakblad op LinkedIn

FloraHolland start in juni een bloemistenklok in Naaldwijk. Is dit wel zo’n goed idee? Is inkoop via een fysieke klok nog wel van deze tijd? Wegen de kosten die de klok met zich mee brengt wel op tegen de opbrengsten? Voor bloemisten zijn er veel alternatieve inkoopkanalen, dus waarom zo’n klok optuigen met alles erop en eraan? Nee, FloraHolland kan er maar beter niet aan beginnen.

19-03-14 15:17

Winnen van aardwarmte

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

p initiatief van de gemeente Pijnacker-Nootdorp – de glastuinbouwgemeente waarin zeven jaar geleden de eerste Nederlandse tuinder met aardwarmte begon – vond op 14 maart een rondetafelgesprek plaats over geothermie. Telers, belangenbehartigers, adviseurs, onderzoekers, ambtenaren en andere betrokkenen spraken met elkaar over de knelpunten waar glastuinbouwondernemers tegenaan lopen als zij met aardwarmte beginnen. En de knelpunten zijn talrijk, zo bleek. Ze dienen zich al aan nog voordat er een boor de grond in is gegaan. Zo vertelde paprikateler Dick Oosthoek, die samen met collega-teler Kees Ammerlaan in Pijnacker naar aardwarmte wil gaan boren, dat alleen al het aanvragen van een opsporingsvergun-

ning en het regelen van de benodigde subsidies bijzonder ingewikkeld is, nog afgezien van het in kaart brengen van de geologische risico’s en het zoeken naar financiering. „Natuurlijk is er een handboek Geothermie waarin een duidelijk stappenplan staat. Maar toch, het blijft enorm complex voor een tuinder die zich nooit eerder in deze materie heeft verdiept.”

Ook zien de twee tuinders zich geconfronteerd met geologische adviesbureaus die volgens hen met veel te weinig informatie over de brug komen. „Je wilt natuurlijk voldoende zekerheid krijgen over de putcapaciteit. Wat gaat die put ons aan warmte opleveren en hoe lang zullen we daarvan gebruik kun-

Achtergrond

Minister Kamp werkt aan Warmtevisie Minister Henk Kamp van Economische Zaken (EZ) hoopt nog vóór de zomer met uiteenzetten wat het kabinet de komende zes jaar wil bereiken op het gebied van aardwarmte, restwarmte en warmte-koude-

Daarnaast komen de minister en LTO Glaskracht Nederland naar verwachting in april met een versnellingspakket geothermie, zoals vorig jaar afgesproken in het nationaal energieakkoord. Dit maatregelenpakket zal

de visie aandacht besteden aan knelpunten rond aardwarmte, zoals de geothermische

vormen en het wegnemen van knellende regelgeving. Het vorig jaar opgerichte Projectbureau WKO Zuid-Holland werkt aan een groot-

Verder zal Kamp met ideeën komen om

teprojecten worden gebundeld om zo een

vergroten.

pensioenfondsen of andere grootbeleggers.

Kamp de kansen voor geothermie vooral ziet in combinatie met warmtenetten en sei-

Aardwarmte.indd 8

nen maken? Bij geologische adviesbureaus krijg je daarover maar bar weinig los”, aldus Oosthoek. De tuinder vermoedt dat de bureaus expres weinig scheutig zijn met hun kennis. „Ze zullen altijd op onderzoek blijven aandringen want op die manier kunnen ze je blijven adviseren.” Voorzitter Nico van Ruiten van LTO Glaskracht Nederland kan in die gedachte meegaan. „Natuurlijk schermen die bureaus hun kennis af. Dat is nu eenmaal hun verdienmodel.” Ook het Platform Geothermie is hier nuchter in. Voorzitter Victor van Heekeren: „Geologische adviesbureaus – maar ook aanverwante toeleveranciers en onderzoekers – werken vooral voor de grote olie- en gasmaatschappijen. Het gaat daarbij om projecten waarbij dagelijks voor miljoenen aan olie en gas wordt opgepompt. Die adviseurs zijn dus hun gewicht in goud waard. Dat is iets waaraan een tuinder zal moeten wennen.”

Tot een goede businesscase komen, is nog een hele klus, zo ondervinden Oosthoek en Ammerlaan met hun gezamenlijke project Solid Energie. De twee hebben inmiddels een opsporingsvergunning aangevraagd en kunnen rekenen op een subsidie van de gemeente. „Het plan is om in 2015 te gaan boren zodat we het jaar daarop in productie kunnen komen. Onze ruwe begroting daarvoor – nou ja, begroting, het is meer een rekensom op de achterkant van een sigarendoosje – komt echter nu al uit op zo’n € 12 miljoen”, aldus Oosthoek. Vooral de kosten van onderzoek om in te kunnen schatten wat er aan aardwarmte naar boven kan worden gehaald, vielen de 12 (2014)

19-03-14 12:29

Foto: QuIncy von BannIsseht

twee telers tegen. Hoe meer informatie de bank daar echter over krijgt, hoe groter de kans op financiering. Daar blijft het echter niet bij, waarschuwt directeur Maya van der Steenhoven van het Programmabureau WKO Zuid-Holland. „Onze ervaring is dat businesscases niet altijd compleet zijn. Banken willen ook garanties hebben dat alle opgeboorde aardwarmte daadwerkelijk wordt afgenomen. Dus moet je weten aan wie je eventuele warmteoverschotten kunt verkopen en of dat technisch haalbaar en economisch rendabel is.” Banken kunnen hierin volgens Van Ruiten heel ver gaan. „Wie zijn warmteoverschot aan bijvoorbeeld een collega-tuinder wil verkopen, kan er op rekenen dat een bank dan zal inschatten of die kwekerij over tien jaar nog zal bestaan. En dat soort berekeningen over het ’afnamerisico’ komt dus allemaal nog boven op het ’boorrisico’.”

Peperdure investeringen Is een aardwarmtebron eenmaal actief, dan kan er nog van alles misgaan. Potplantenteler Leon Ammerlaan uit Pijnacker, die sinds 2010 als eerste sierteler in Nederland over een eigen aardwarmtebron beschikt, kan daarover meepraten. Doordat zijn installatie olie en gas als ’bijvangst’ had, moest hij noodgedwongen peperdure investerin12 (2014)

Aardwarmte.indd 9

gen doen, zoals een olie- en gasafscheider, opslagtanks en een WKK om het gas toch nog nuttig te kunnen toepassen. „Door het afscheiden van olie en gas blijkt het water echter een andere pH-waarde te krijgen. We laten nu nagaan of dat risico’s met zich meebrengt voor de leidingen”, aldus Ammerlaan. Ook blijkt zijn systeem nog niet optimaal te renderen doordat het retourwater warmer is dan 40ºC. Om tot grotere uitkoeling te komen, ziet de potplantenteler zich daardoor genoodzaakt een warmtepomp aan te schaffen, een investering waarmee al gauw € 300.000 tot € 500.000 is gemoeid. Daarnaast bestaat er natuurlijk altijd het risico dat er iets kapot gaat aan de installatie. Zo kan de pomp defect raken. „In principe kun je dan heel snel een nieuwe pomp kopen. Het probleem is echter dat je daarvoor eerst toestemming van het ministerie van Economische Zaken (EZ) moet hebben, iets wat wel enkele dagen kan duren”, aldus Ammerlaan.

Olie- en gaswereld Vaak genoeg vraagt Ammerlaan zich af welke problemen hem nog meer te wachten staan. „Waar wij daarom behoefte aan hebben, is kennis uit de olie- en gaswereld.” Vanuit EZ wordt daar volgens Hanneke Kal,

bij het ministerie beleidsspecialist Geothermie, al hard aan gewerkt. Zo zijn er contacten met Duitsland en Frankrijk, landen die in Europa op aardwarmtegebied voorop lopen. „Met de problemen waartegen we nu in Nederland aanlopen, hebben ze in Duitsland al twintig jaar ervaring”, aldus Kal. Daarnaast beziet EZ of en hoe geologische data van boringen beter beschikbaar kunnen komen voor telers. De Mijnbouwwet schrijft voor dat vergunninghouders die gegevens na vijf jaar (gedeeltelijk) moeten vrijgeven. „Maar dat is een erg lange periode”, aldus Pieter Jongerius, beleidsspecialist Energiemarkt bij EZ. Met die data in handen zouden telers volgens hem echter wel betere vragen kunnen stellen aan hun geologische adviseurs. <

In het kort Het Platform Geothermie wil nog vóór de zomer een informatiepunt inrichten waar ’operators’ – eigenaren van geothermiebronnen – geologische data en ervaringen kunnen delen. De overheid erkent het belang van publieksvoorlichting over aardwarmte. Dit

19-03-14 12:29

foto: Peter vAn Leth

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

p 10 maart is de eerste jongerenbijeenkomst georganiseerd over risicomanagement in het kader van de gesloten overeenkomst tussen het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt, Achmea en Stigas (zie kader). Organisator was Tuinbouw Jongeren Oostland op Plantenkwekerij Van der Lugt in Bleiswijk. Aan het begin van de avond polst Willem Snoeker, sectormanager Interpolis Agro, wie bereid is risico’s actief op te pakken. Sommigen beweren dat het altijd een rekensom zal zijn onder het mom van ’wat kost het me en wat levert het me op’. Een enkeling voert het laag houden van de premie op als motivatie. Maar de meest gehoorde drijfveer

Willem Snoeker, sectormanager Interpolis Agro, gaat in minimaal drie avonden in de glastuin-

om aan risicomanagement te doen is de bedrijfscontinuïteit waarborgen.

Wat betreft Snoeker zijn veel risico’s in de glastuinbouw te groot geworden voor het rondpompen van geld via het innen van premies en uitkeren van schadebedragen. „Op deze wijze aankijken tegen verzekeren, is niet meer van deze tijd. Het gezamenlijk zoeken naar oplossingen is dat wel. Voor de gedachte krijg ik nog wel steun en denken betrokkenen mee, maar daarna stokt het vaak”, meldt Snoeker. Goed voorbeeld vindt hij het indekken tegen stormschade.

Achtergrond Eind november 2013 hebben het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK), Achmea Agro (lnterpolis en Avéro Achmea) en Stigas een overeenkomst gesloten om door kennis delen de beste oplossing te komsten, waarvan de helft in de glastuinbouw, worden dit jaar georganiseerd om te polsen hoe risicomanagement leeft onder jonge boeren en tuinders.

jongerenavondl.indd 10

is ook voor jonge ondernemers”, aldus John Hilhorst, voorzitter NAJK. Bernard Koeckhoven, manager Achmea Agro, deelt deze mening: „Het is goed om nu met jonge ondernemers in gesprek te gaan over conbegin van hun ondernemerschap en heb-

Tuinders, kassenbouwers, verzekeraars, beglazers en financiers hebben hierin een rol en verantwoordelijkheid. Dat er voldoende glas op voorraad ligt, acuut en arboveilig kan worden gereageerd en dat een halt wordt toegeroepen aan te veel glassoorten en -maten. „In de praktijk is deze situatie verre van gerealiseerd en dat vraagt om moeilijkheden. Een prototype machine om bovenlangs veilig te kunnen repareren is ontwikkeld, maar wordt niet afgenomen. En laatst bij de windhoos in Huissen zijn kassen weliswaar op tijd gerepareerd, maar met glas dat niet aan de wettelijke eisen voldoet”, schetst Snoeker.

Aan het eind van de avond is het ’kamp’ om aan risicomanagement te doen omwille van de bedijfscontinuïteit enorm gegroeid. Snoeker’s betoog heeft zijn toehoorders doen inzien risico’s serieus in te schatten en beheersbaar te houden. Over het algemeen ervaart de sectormanager nog niet dat jonge ondernemers meer aan risicomanagement willen doen dan oudere ondernemers. „Ze staan er wel opener voor, omdat ze fris staan tegenover gestandaardiseerde bedrijfsprocessen. Jonge ondernemers denken ook in andere oplossingsrichtingen; stellen preventie centraler en nemen contracten eerder onder de loep”, zegt Snoeker. < 12 (2014)

19-03-14 11:38

plaatsen van werklozen Oostland gaat actiever uitkeringsgerechtigden probeders. Het project ’Oostland heeft werk’ is 14 maart

de Westlandse projectver-

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Achtergrond

In het Oostland wordt de lat niet zeer hoog gelegd. „We willen een niet al te hoog verwachtingspatroon scheppen, want daarmee snijd je jezelf in de vingers. We willen echt maatwerk leveren en zeker geen uitkeringsgerechtigden over de schutting gooien bij werkgevers. Daarvoor is de problematiek te complex”, vertelt Amghar. Dat wil volgens hem niet zeggen dat er geen ambities zijn. In een jaar wordt gestreefd tachtig mensen te plaatsen: twintig uit Lansingerland, vijftien uit Pijnacker-Nootdorp, vijftien uit Zoetermeer, tien uit Delft en twintig uit Rotterdam. Met de wensen van werkgevers wordt het sterkst rekening gehouden, maar er wordt ook geluisterd naar wensen van geschikte kandidaten. Zo moet het bedrijf binnen een bepaalde reisafstand liggen en eventueel goed bereikbaar zijn met openbaar vervoer. Voorop blijft staan dat door strenge selectiecriteria ondernemers alleen gemotiveerde werknemers over de vloer krijgen uit de ’kaartenbakken’ van gemeenten. In zijn openingsspeech benadrukt Ruud Braak,

Het project ’Oostland heeft werk’ tracht uitkeringsgerechtigden met een beperkte afstand tot de arbeidsmarkt betaald werk in de glastuinbouwsector

geschiktheid volgt een halfjaarscontract Gemeenten nemen het papierwerk

de ervaren medewerker betaald die de werken de gemeenten Lansingerland,

foto: Peter vAn Leth

inds de start in 2012 kampt het project ’Westland heeft werk’ met een negatief imago. Hoge ambities - van voornamelijk lokale bestuurders, om honderden uitkeringsgerechtigden te kunnen plaatsen bij glastuinders - blijven steken op enkele tientallen plaatsingen. Desondanks start Oostland onder dezelfde noemer een soortgelijk project (zie kader). „Vanuit de projectleiding van ’Westland heeft werk’ is aan partijen gevraagd om een soortgelijk project op te zetten in het Oostland. Voor dezelfde titel is gekozen omdat we onder dezelfde greenport val-

len. De beeldvorming rond het project in het Westland heeft geen rol gespeeld. De leerpunten hebben we wel overgenomen”, meldt projectleider Samir Amghar.

wethouder Lansingerland, inderdaad nogmaals dat tuinders erop kunnen rekenen dat alleen kandidaten bij hen worden geplaatst die weten wat er van hen verwacht wordt en die graag in de tuinbouw willen werken.

Met het uit handen nemen van de papieren rompslomp, een tegemoetkoming voor de begeleiding en door strenge selectiecriteria acht Piet van Adrichem, voorzitter LTO Noord Glaskracht afdeling Oostland, het project kansrijk. Hij vindt de aanpak kleinschaliger en realistischer dan eerdere pogingen. „Op deze manier dragen glastuinders graag een steentje bij aan de arbeidsvraagstukken waar Nederland voor staat. Bovendien met niks doen, weet je zeker dat er niets gebeurt.” < 12 (2014)

12Oostlandheeftwerk(3)l.indd 11

19-03-14 12:29

foto:IngImage

Zuid-Holland werkt aan ruimere werkt aan een ruimere en

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

nlangs sprak de Zuid-Hollandse gedeputeerde Govert Veldhuijzen (Ruimtelijke Ordening) met de gemeenten in de greenport Westland-Oostland, ondernemers, LTO Glaskracht, kennisinstellingen, juristen en adviesbureaus over de glastuinbouwparagraaf in de nog te verschijnen Visie Ruimte en Mobiliteit. Alle betrokkenen vonden dat de provincie haar glastuinbouwbeleid op een aantal punten moet bijstellen. De visie wordt daarom aangepast. „De verwachting is dat de visie er nog vóór de zomer zal zijn”, aldus Aad Janssen van Agro AdviesBuro, een van de sprekers tijdens de bijeenkomst.

Eerste punt was dat er een ruimere en uniforme definitie van het begrip ’glastuinbouw’ moet komen. Janssen: „Nu hanteren gemeenten ieder nog een eigen definitie. De een heeft het over ’het kweken van producten onder glas’, de ander over ’het produceren van planten onder glas’. Dat lijkt een nuanceverschil, maar het heeft grote gevolgen.” De verwachting is volgens Janssen bijvoorbeeld dat de productie van algen in kassen de komende jaren zal toenemen, evenals het telen in klimaatcellen voor de veredeling of vermeerdering van gewassen. „Het kan niet de bedoeling zijn dat je daarvoor dan

Zuid-Holland.indd 12

een bestemmingswijziging zou moeten aanvragen. Dus is het goed die mogelijkheid direct op te nemen in de definitie van glastuinbouw.” De provincie is hiervoor wel te porren. „De kans is groot dat er in de Visie Ruimte en Mobiliteit dus een ruimere en uniforme definitie van ’glastuinbouw’ komt. Gemeenten zullen die als uitgangspunt kunnen hanteren in toekomstige bestemmingsplannen.”

Alle aanwezigen vonden verder dat maximaal 15% van het teeltoppervlak op een glastuinbouwbedrijf uit bedrijfsgebouwen, kantoren of andere ’verstening’ mag bestaan. „Binnen die 15% moet veel mogelijk zijn, mits het dienstbaar is aan het tuinbouwbedrijf. Denk aan bijvoorbeeld: administratie, demonstratie- en promotieruimten, distributie, scholing, maar ook kinderopvang voor het eigen personeel.” Telt een glastuinbouwbedrijf meerdere locaties dan mag de maximale 15% ’verstening’ in principe niet bij elkaar worden opgeteld. „Als je vier keer 10 ha aan productielocaties hebt, mag je dus niet op één locatie 6 ha bedrijfsruimte bouwen. De gemeente mag echter onder voorwaarden maatwerk overeenkomen.” Voor veredelingsbedrijven wil de provincie maatwerk mogelijk maken bij de

’15%-versteningsregel’. „Omdat dit voor de greenport belangrijke bedrijven zijn. In ruil voor dat maatwerk kan de gemeente dan een maatschappelijke tegenprestatie vragen in de vorm van bijvoorbeeld een geldelijke bijdrage, werkgelegenheid, scholing of een bijdrage aan infrastructuur.” De provincie erkent daarnaast het belang van meervoudig ruimtegebruik. Zo telt een tweede teeltlaag boven een bedrijfsruimte voortaan mee als teeltoppervlak. „Daardoor kun je dus meer ’verstening’ – bijvoorbeeld kantoorruimte – bouwen”, aldus Janssen.

Ook stelden de aanwezigen vast dat niet zozeer het glasareaal, maar vooral de toegevoegde waarde van producten de concurrentiekracht van de greenport WestlandOostland bepaalt. Vandaar dat de provincie de ’saldo-nul-benadering’ – in Zuid-Holland moet minimaal 5.800 ha netto glas blijven (het areaal in 2002) – de afgelopen jaren voorzichtig heeft losgelaten. Overeengekomen werd dat een teruggang van het huidige glasareaal zoveel mogelijk moet worden voorkomen. „Er moet in dat opzicht voldoende kritische massa blijven voor bijvoorbeeld toeleveranciers en de veiling”, aldus Janssen. Wat de omvang van het minimale glasareaal dan moet zijn, is niet besproken. < 12 (2014)

18-03-14 16:32

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Hoe school ik laagopgeleid personeel? werknemers in dienst die prima ervoor dat hun kennis en vaardat in een veranderingsproces

n de glastuinbouw is een groot deel van de werknemers laagopgeleid. Ook in de toekomst zult u deze groep werknemers nodig hebben voor bepaalde werkzaamheden. Echter door innovaties en digitalisering verandert het soort werkzaamheden voor deze groep. Laagopgeleide werknemers zullen dus nieuwe kennis en vaardigheden moeten opdoen en ontwikkelen. Maar deze groep werknemers staat over het algemeen minder positief tegenover scholing en ontwikkeling. IllustratIe: Peter moorman

Werkgevers en leidinggevenden De verantwoordelijkheid om laagopgeleide werknemers in beweging te houden ligt grotendeels bij de werkgever of leidinggevende. Laagopgeleide werknemers hebben weinig zicht op het eigen functioneren. Als deze medewerkers niet weten waar hun kwaliteiten en aandachtspunten liggen, is het ook lastig om te weten waar hun ontwikkelbehoefte ligt. Deze groep medewerkers is dus gebaat bij reflectie op hun functioneren. Dit past goed in een jaarlijks functioneringsgesprek. Er wordt vaak geconcludeerd in onderzoeken dat laagopgeleiden onzeker zijn over het eigen kunnen. In een functioneringsgesprek of gesprek over een persoonlijk ontwikkelingsplan kunt u laagopgeleiden bewustmaken van hun kwaliteiten. Dit vergroot hun zelfvertrouwen. Ook is het nuttig om loopbaanperspectieven met laagopgeleide werknemers te bespreken. Een versterking van de loopbaanoriëntatie stimuleert namelijk een positieve houding ten aanzien van scholing. Niet alle leidinggevenden zijn in staat om loopbaan-, ontwikkel-, functioneringsgesprekken te houden. Ze moeten hier dan ook in getraind worden. Laagopgeleide werknemers hebben verder vaak last van examenangst. Dan doet u er goed aan opleidingen te selecteren waarin

11vraagl.indd 13

formele examens niet de boventoon voeren. Verder helpt het (mede) betalen van de cursus en het bieden van de mogelijkheid dat een cursus in werktijd wordt gevolgd.

Afspraken met opleiders In de afspraken die u maakt met opleiders is het van belang om het aanbod goed af te stemmen op laagopgeleide werknemers. Hierbij dient rekening te worden gehouden met hun leerstijlen en -vormen. Geïnstitutionaliseerd leren in schoolgebouwen past slecht bij deze doelgroep. Voor veel laagopgeleide werknemers werkt het ’leren op de werkvloer’ het beste. Als ze toch leren via een cursus, dan kan deze cursus ook op een bedrijf plaatsvinden. Een cursus moet dan wel voldoen aan enkele voorwaarden. Omdat veel laagopgeleiden het moeilijk vinden hoofd- en bijzaken van elkaar te onderscheiden, moet een cursus overzichtelijk zijn, met een duidelijke rode draad. Hun praktijkgerichte leerstijl vraagt vooral om oefenen of gewoonweg doen. Geschikte leervormen zijn: voordoen hoe het wel en niet moet, een filmpje daarover

laten zien, cursisten een praktijkvoorbeeld laten oplossen, cursisten (onder begeleiding) laten oefenen, daar feedback op geven, nogmaals laten oefenen, enzovoort. Vooral internet geeft een scala aan mogelijkheden: e-learning, leerzame tv-programma’s en instructieve filmpjes op YouTube.

In huis De cursussen zijn op het eigen bedrijf te houden of een interne leidinggevende is hiervoor verantwoordelijk te maken. Te denken valt aan het trainen van een voorman die boven een groep laagopgeleide werknemers staat. Hij of zij draagt kennis specifiek over aan deze doelgroep. En het is op den duur niet ondenkbaar dat er instructiecomputers in de kas komen die ter plekke korte cursussen of instructies geven over bijvoorbeeld diverse teelthandelingen. <

mara Juckers, scholingsadviseur Glastuinbouw

12 (2014)

18-03-14 16:32

Samenwerking exporteurs Vier Westlandse plantenexporteurs werken samen op het gebied van ophaal-

n april 2013 startte International Plant Center Westland (IPCW), een coöperatie van vier plantenexporteurs een pilot met het gezamenlijk uitvoeren van de aanvoerlogistiek (zie kader ’Wat is IPCW’). Hamiplant, Moterra, Noviflora en Vida Verde wilden uittesten welke voordelen te behalen zijn door dit onderdeel van het logistieke proces samen aan te pakken. De keuze viel op Boskoop omdat het een overzichtelijk, compact gebied is waar de exporteurs doorgaans zelf verantwoordelijk zijn voor de ophaallogistiek. Een interessante testcase dus, vooral omdat er in het voorjaar een flinke piek in het aanvoerpatroon is te zien.

Het werkt als volgt. De exporteurs hanteren vaste eindtijden voor het opgeven van bestellingen. Voor 14.30 uur bestellen betekent levering voor 9.00 uur de volgende ochtend. Deelnemers die voor 8.00 uur bestellen, krijgen hun handel dezelfde dag voor 14.00 uur in de box. De exporteurs zetten hun aankopen in het eigen bestelsysteem en geven de bestellingen elk voor zich door aan hun vaste vervoerder L.C. Buytene uit Pijnacker, geen onbekende in het Boskoopse gebied. Deze werkt met één transportlijst voor de vier afnemers, haalt de bestelde producten op in Boskoop en levert die af bij Sierteelt Direct, het logistieke aanvoercentrum voor directe stromen op Trade Parc Westland. Van daaruit zorgt FloraHolland voor verdeling naar de boxen van de handelsbedrijven.

De vervoerder hoeft dus niet apart aan te docken bij de verschillende exporteurs, wat weer kostbare tijd scheelt.

Minder pieken Guy Paterson, supply chain manager bij Noviflora en coördinator van de proef, is dik tevreden over de resultaten. „Voorheen wachtten we langer af met het plaatsen van bestellingen, om niet het risico te lopen dat er later weer extra orders, en dus transportkosten, bij kwamen. Nu roepen we eerder af. De vaste tijden zijn zowel voor onze kwekers als voor onszelf interessant. Zij hebben minder pieken gedurende de dag bij het klaarzetten van de handel en hebben voor deze vier exporteurs nog maar met één vervoerder te maken. Wij besparen op transFoto: Ron BARendse

A chtergrond

Wat is IPCW? International Plant Center Westland (IPCW), opgericht in 2011, is een cooperatie van vier plantenexporteurs die -

Technische Universiteit Eindhoven liet

IPCW.indd 14

12 (2014)

18-03-14 16:32

Column cok@vandenbergroses.com

China

Mening

portkosten, hebben nu allemaal zekerheid over de ontvangsttijden en hebben geen omkijken meer naar de logistiek vanaf het moment van bestellen”, legt hij uit.

Meer nachtaanvoer Noviflora heeft zelf door de nieuwe werkwijze een verschuiving zien plaatsvinden naar 70% nachtaanvoer, terwijl voorheen maar 20% van de handel ’s nachts binnenkwam. „Dat komt door het gestructureerde aanvoersysteem, waardoor we meer rekening kunnen houden met elkaar. Iedereen heeft daar baat bij. De vervoerder rijdt ’s nachts sneller over het wegennet en heeft een hogere beladingsgraad, kwekers zetten ’s middags de handel klaar voor het nachttransport en hebben daardoor ’s ochtends een stuk minder hectiek. En wij kunnen al heel vroeg aan het werk met het verwerken van de verse handel.” De deelnemers gaan op hun manier met het systeem om. De één hoeft bijvoorbeeld de handel die tot 15.00 uur is besteld pas de volgende ochtend in de box te hebben, de ander houdt strikt een eindtijd aan om dezelfde dag de planten al binnen te hebben. Zo kan iedereen een eigen bedrijfsstrategie aanhouden, maar maken ze wel gebruik van hetzelfde eenduidige systeem.

Vervolg in andere regio’s De pilot duurde van april tot september. Vanwege de positieve resultaten en ervaringen is de werkwijze sindsdien gehandhaafd. Na september is de hoeveelheid ritten van drie per dag teruggeschroefd naar hooguit twee. Straks in het voorjaar werkt het systeem weer op volle kracht. De gehanteerde werkwijze heeft zich vol12 (2014)

IPCW.indd 15

gens Paterson duidelijk bewezen en de voordelen in de bedrijfsprocessen van alle betrokken partijen zijn duidelijk voelbaar. „We gaan er dan ook een vervolg aan geven. In de loop van dit jaar gaan we de ophaallogistiek ook in andere regio’s op deze wijze aanpakken, zoals Venlo, Westland en Oostland. Ook daar zijn voordelen te behalen voor alle betrokken partijen, hoewel het vervoer er in de meeste gevallen anders is geregeld dan in Boskoop. Omdat we daar minder vaak de betaler van het transport zijn, zijn we er meer afhankelijk van andere partijen.”

Verder kijken de exporteurs ook naar andere manieren om de nieuwe handelsrealiteit beter te faciliteren. Eindklanten bestellen in toenemende mate kleine hoeveelheden op meerdere momenten. Voor zowel kwekers als handelsbedrijven zorgt dat voor meer transportbewegingen en complexe logistieke processen. Noviflora heeft om die reden geïnvesteerd in de cash-and-carry Plantpoint die is gevestigd in de Pyramide, FloraHolland Naaldwijk. „Bestelhoeveelheden worden kleiner, dat geldt zeker ook bij boomkwekerijproducten. Dat maakt de logistiek, het transport en dus de kostprijs van producten duurder. Voor de heel fijnmazige handel maken we gebruik van Plantpoint, als een betrouwbaar voorraadpunt van een zeer breed assortiment. In plaats van steeds kleine bestellingen op te laten halen bij de kwekers, zetten kwekers drie karren neer bij Plantpoint en kunnen handelaren daar in beetjes producten van betrekken”, aldus Paterson. Hij verwacht dat Noviflora de komende jaren meer zal investeren in dit handelskanaal, ook op andere plekken in Europa. <

19-03-14 12:09

Export

Export op Duitsland slaat weer om in plus De Duitse markt voor bloemen en planten uit Nederland lijkt na de krimp van vorig jaar weer om te slaan in een plus. Dat is voor een groot deel te danken aan betere weersomstandigheden. De meeste exporteurs zijn optimistisch over deze belangrijke markt, waarop de concurrentie fors is en toeneemt. Hermen de Graaf bloemisterij@hortipoint.nl

Tabel. Toptien exportlanden

Snijbloemen

Jan t/m feb 2014

Februari 2014

Waarde Mutatie

Duitsland

196,0

113,8

11%

Verenigd Koninkrijk

100,6

-4%

57,3

-10%

Frankrijk

73,9

-8%

46,0

-8%

Rusland

58,1

-1%

43,0

-1%

Italie

21,2

12,5

-1%

Zwitserland

21,1

10%

11,9

13%

Polen

17,2

32%

10,5

45%

Belgie

16,5

-6%

9,8

-4%

Zweden

14,0

17%

7,9

15%

Oostenrijk

13,8

8,1

Overige Landen

99,7

-3%

60,0

-4%

632,1

380,8

Totaal Alle Landen

Pot- en tuinplanten Jan t/m feb 2014 Waarde Mutatie

Februari 2014 Waarde Mutatie

Duitsland

95,2

-1%

49,8

Frankrijk

38,2

-2%

19,6

-6%

Italie

23,3

18%

12,5

21%

Verenigd Koninkrijk

22,5

-4%

12,0

-12%

Belgie

19,7

10,6

Rusland

16,4

12,0

Zweden

13,8

14%

6,2

18%

Oostenrijk

11,7

-15%

6,8

-18%

Oekraine

9,9

41%

7,6

41%

Zwitserland

9,4

-1%

4,7

-4%

69,9

39,6

330,0

181,4

Overige Landen Totaal Alle Landen

Exportwaarde van snijbloemen en pot- en tuinplanten vanuit Nederland naar Duitsland vanaf 1999. Exportwaarde x 1.000 euro

1.200.000

Pot- en tuinplanten

1.000.000

Bloemen seizoensgebonden Snijbloemen

800.000 600.000 400.000 200.000 0

’99 ’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13

3NIJBLOEMEN

'12 '13 '14 t/m feb

0OT ¬EN¬TUINPLANTEN

Waarde in miljoenen euro’s. Mutaties t.o.v. dezelfde periode in 2013. Bron: Hoofdbedrijfschap Agrarische Groothandel Bloemen en Planten.

Export.indd 16

l vijf jaar ligt de Nederlandse exportomzet van bloemen en planten op Duitsland op ruim € 1,5 miljard en het aandeel schommelt rond 30%. Daarmee blijven de oosterburen verreweg de belangrijkste klanten en is wat er op de Duitse markt gebeurt van grote invloed op de Nederlandse bloemisterijsector. Vorig jaar was er een krimp, bij zowel bloemen (-3,4% tot € 938 miljoen) als bij planten (-6,8% tot € 627 miljoen). Er was relatief veel onrust in de markt door het faillissement van voor de Duitse markt belangrijke handelshuizen Ciccolella en Florimex en de Duitse bouwmarktketen Praktiker/ Max Bahr. Daarnaast deed tegenvallend weer een flinke duit in het zakje. Door het koude voorjaar zakte de exportwaarde van pot- en vooral tuinplanten in maart van bijna € 100 miljoen in 2012 met 31% tot € 65 miljoen in 2013. Op een enkel plusje na is de plantenmarkt pas eind vorig jaar weer omgeslagen, al viel januari dit jaar tegen. In april 2013 sloeg de bloemenafzet om in een daling, die maandelijks aanhield. Pas in december was er weer een groei, die de afgelopen twee maanden doorzette.

,,Jaarrond zijn rozen belangrijker, en verder volgen Duitse consumenten qua bloemenaankopen het stramien van de seizoenen. Denk als Nederlandse kweker nou niet, dat je dat kunt veranderen’’, stelt directeur ErikJaap Kroone van Nijssen Junior. Ursula Reithmayer, die leiding geeft aan het Duitse verkoopteam van Green Partners, bevestigt dit. Zij verwacht dat de bloemenaanvoer uit Afrika

blijft toenemen. ,,Dat maakt het voor Nederlandse kwekers moeilijk, zij hebben nu eenmaal een hoge kostprijs. Terwijl in het discountsegment de druk op de prijzen groot blijft.’’ ,,Bij de huidige lage prijzen voor bloemen zijn wij, net als kwekers, ook niet gebaat. We verzetten meer werk bij een vergelijkbare omzet’’, meldt directeur Ron Bos van Hilverda De Boer over de actuele Duitse markt. ,,Een lichte groei in een stabiel land’’, is zijn verwachting voor dit jaar.

Planten positief Jargo Schaper, directeur van Quattro Plant, sluit zich hierbij aan. ,,Zeker in vergelijking met het voorjaar van vorig jaar zijn de geluiden nu hoopgevend’’, meldt hij. In- en verkoper Johan Kroet van Salomo Aalsmeer noemt de stemming op de plantenmarkt ook positief, maar denkt dat er een structurele overproductie is. ,,Minder planten op de markt haalt de huidige druk weg. Dat zal zeker in Duitsland meer rust geven en dat is gunstig voor de afzet’’, vindt hij.

Stabiele economie Naast de invloed van het weer wijzen exporteurs op de stabiele Duitse economie als gunstige factor voor de bloemen- en plantenverkoop. ,,Maar we weten nog niet wat het effect is van de invoering van het minimumloon’’, nuanceert Reithmayer. Er gaan geruchten over Europese steun aan Duitse afzetorganisaties en mogelijk hierdoor oneerlijke concurrentie voor Nederlandse exporteurs. ,,En de onduidelijkheid over de strategie en plannen van FloraHolland veroorzaakt onrust’’, vindt Bos. < 12 (2014)

19-03-14 13:29

M Vanwege het tuinplantenseizoen worden ook de klokprijzen van deze producten weergegeven. Omdat er ruimte is voor maar drie grafieken, worden de bloeiende en groene planten in één grafiek verwerkt. Week 25 is de laatste week van de tuinplantengrafiek.

Groene en bloeiende planten

Snijbloemen '%&'

'%&(

'%&)

'%&'

'%&)

'%&(

&+%

Tuinplanten '%&'

&'%

&(% &'% &&%

& ' ( ) * + , - . &% && &' &( &) lZZ`

In week 11 zakt de middenprijs met 3 cent tot 18 cent. In 2012 en 2013 lag deze respectievelijk op 24 en 22 cent.

-% +% )%

&%%

'%&)

&%%

&)%

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

&*%

'%&(

(

)

. &% && &' &( &) lZZ`

Zowel bij de groene als de bloeiende planten stijgt de middenprijs. Groen plust 4 cent tot 120 cent en bloei 2 cent tot 11 cent.

&& &' &( &) &* &+ &, &- &. '% '& '' '( ') '* lZZ`

Week 11 noteert bij de tuinplanten een middenprijs van 57 cent. Dat is respectievelijk 6 en 8 cent lager dan in 2012 en 2013.

Jaap Stelder

’Wat een slappe week!’

Bedrijf: OZ Import Week: 11

Maandag „Helaas is ons bloemenbestaan geen aaneenrijging van hoogtepunten. Tussen de vraagpieken helaas ook perioden van windstilte. Het volgende feestje is de Engelse Moederdag. Een belangrijk consumptiemoment met een enorme behoefte aan boeketproducten. Voor ons een mooie uitdaging om de aanvoer daarop af te stemmen. De mate waarin we daar in slagen bepaalt de tevredenheid van onze klanten. De productie van boeketten voor de supermarkten is zeer strak gepland en het is dus van groot belang dat we op tijd leveren. Een stagnatie in de aanvoer vanuit het buitenland is bijna niet te corrigeren. De hele keten staat op spanning!”

Dinsdag „De bestelling van Colombiaanse standaardanjers gaat vanmiddag de deur uit. In verband met de Engelse Moederdag een leuke stijging in aantallen. Opvallend dat van de vijf Colombiaanse leveranciers alle accountmanagers vrouwen zijn. Als ik om me heen kijk in ons kantoor zie ik toch echt meer mannelijke collega’s.”

Woensdag „Gesprekken met onze Franse leverancier van pioenen leert dat de aanvoer dit jaar aanzienlijk vroeger zal zijn dan vorig jaar. Half april ver12 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 17

wachten we de eersten aan te kunnen bieden door directe verkoop. Het veranderde beleid van FloraHolland ten aanzien van niet-leden maakt dat OZ Import een paar producten niet meer op de klok aanbiedt: pioenen, gypsophila en statice. De ervaring met de aanpassing van onze verkoopstrategie is tot op heden prima. Leveranciers en klanten hebben begrip.”

Donderdag „Op bezoek bij UFO om een paar selecties van het solidago veredelingsprogramma te beoordelen. Met collega Arjan Kromhout schatten we de marktkansen van de selecties in. Ik heb geleerd dat voor een geslaagde introductie een ketensamenwerking zeer belangrijk is. We zullen onze indrukken doorspelen aan de producenten, maar wachten een tweede presentatie later dit voorjaar nog even af.”

Vrijdag „Naast de gebruikelijke activiteiten vanmorgen een bezoek van een Israëlische teeltadviseur. Een zeer ervaren persoon met een fors netwerk. Deze contacten zijn voor ons zeer waardevol, na drie koppen koffie heb ik weer een beter beeld wat er om ons heen gebeurt, met name aan de productiezijde.”

19-03-14 11:40

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jacco van der Hoeven

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

11 week

Prijs index

Snijbloemen brachten minder geld op In week 11 was het totale aanbod snijbloemen bijna 4% groter. De gemiddelde prijs kwam uit op € 0,17 per steel, 3 cent lager dan in dezelfde week in 2013. Tussen de bloemen onderling waren forse verschillen te zien. De voorjaarsbloem, de enkelbloemige tulp steeg in omzet met 1,2%, de aantallen namen 7% toe ten opzichte van 2013. Maar de gemiddelde prijs verloor 1 cent per steel. Ook deze week was de enkelbloemige tulp, in zowel aantallen als om-

zet, groter dan de grootbloemige roos. De omzet van de grootbloemige roos daalde met 19% door minder stuks en een 4 cent lagere middenprijs. De aanvoer van germini was door het warme weer fors toegenomen. Gevolg: een lagere middenprijs en een aanzienlijk percentage doordraai. Ook van de troschrysanten werden er meer stelen verhandeld, de aanvoer nam met 9% toe. De gemiddelde prijs daalde ruim een dubbeltje.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

11 week

Prijs index

Meer aanvoer kamerplanten In de week na Internationale Vrouwendag nam het kamerplantenaanbod met 10% toe ten opzichte van 2013. De gemiddelde prijs moest 2 cent inleveren. De aanvoertoename is vooral het gevolg van de toename van de semi-tuinplanten binnen de kamerplantengroep. Zo nam de aanvoer van hortensia toe met 37%, van primula met 106% en van campanula zelfs met 118%! De drie genoemde producten profiteerden van de goede vraag naar tuinbloeiers. Na phalae-

nopsis was narcis de grootste omzetmaker in de lijst. De middenprijs steeg met bijna 15 cent, de omzet nam toe met 31%. De andere bol-op-potproducten in de top 15 kamerplanten - hyacint en muscari - brachten beide gemiddeld aanzienlijk meer op. Kalanchoë bracht gemiddeld 4 cent meer op. De aanvoer daalde echter met 12%. De aanvoer van potroos nam 9% toe en ook de gemiddelde prijs kan twee dubbeltjes meer noteren.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 350 300

in procenten

250 200 150 100 50

6 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 18

11 week

Tuinplantenseizoen barst los De aanvoer van tuinplanten nam in week 11 toe met maar liefst 238%! Het weer was uitstekend en niet te vergelijken met het koude en besneeuwde voorjaar in 2013. De omzet groeide met 91%. De gemiddelde prijs moest wel fors inleveren, maar dit kwam door de grote aanvoer van perkgoed, wat in vergelijking met de overige tuinplanten minder opbrengt. De grootste omzetmaker was viool. Deze voorjaarsbloeier nam in aantallen met 470% toe.

De gemiddelde prijs daalde met een dubbeltje omdat er veel meer kleinere potmaten zijn verhandeld in vergelijking met 2013. Ook primula werd veel meer aangevoerd. Een aanvoertoename van 124%, de prijs moest 5 cent inleveren. Een soortgelijk beeld liet bellis zien. Buxus was na viool de grootste omzetmaker binnen de tuinplantengroep. Dit product is minder verhandeld (-39%) in vergelijking met 2013, de gemiddelde prijs lag € 1 hoger.

Prijs index

12 (2014)

18-03-14 16:32

Duitsland

Over de toonbank

Robert Schachtner:

’Onderscheidend aanbod krimpt, bulk neem toe’

München

tigd in een kunstenaarswijk in het centrum van München, dus ik geniet van het beste van twee werelden.” FOTO: ROBERT SCHACHTNER

Heeft u een buitenpresentatie? „Buiten tonen we steeds het actuele aanbod in seizoensplanten. Op dit moment zijn dat uiteraard de bollen-op-pot. Hyacint, narcis, muscari; alles wat aan het voorjaar doet denken loopt als een trein. Het weer is zo goed dat mensen het voorjaar al eerder dan anders in het hoofd hebben.”

Hoe koopt u in? Naam: Blumen Schachtner Locatie: München Sortiment: 60% bloemen, 30% planten, 10% overig Specialiteit: geen Aantal medewerkers: geen

„Ik ga iedere ochtend vroeg naar de lokale bloemenmarkt. En twee tot drie keer in de week bestel ik bij de groothandel. Ik probeer zoveel mogelijk van lokale kwekers te kopen, zoals rozen en tulpen uit Beieren. Ik ga voor topkwaliteit en onderscheidend aanbod.”

Wat vindt u van Hollands product? U bent bloemist en kunstenaar? „Inderdaad, ik maak kunst met bloemen, maar ook op canvas. In mijn winkel hangt mijn werk aan de muren en af en toe verkoop ik daar wat van. Alleen van kunst leven is lastig, maar de combinatie staat me erg aan. We zijn geves-

Standpunt

En hoe denkt u over de prijzen? „Van producten die onderscheidend zijn, vind ik de prijzen gunstig en soms zelfs laag. Helaas is die categorie niet groot en behoren steeds meer bloemen en planten tot het bulksegment.”

Tips voor kwekers of handel? „Handelaren raad ik aan om bij klachten over producten, deze niet alleen terug te nemen, maar ook uit te leggen waaraan het lag. En om dezelfde producten in het vervolg in betere toestand te leveren. En kwekers moeten beseffen in welke positie wij ons bevinden. Wij vakbloemisten hebben jarenlang kwaliteitsproducten met meerwaarde kunnen verkopen voor een goede prijs, maar hebben nu helaas te maken met concurrerende prijsstunters die onze producten slechts als klantenlokkertjes zien. Als ik een kweker was, zou ik het teleurstellend en demotiverend vinden als ik de kwaliteitsproducten, die ik met veel knowhow en zorg heb geproduceerd, naast de appels, peren en autobanden zag staan. Op die producten kan zelfs de beste bloemist geen prijs meer halen.”

’Heeft u een buurtwinkel? Een kleine kwekerij? Laat dat zien!’

Arnold Wittkamp, Bloomly

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

12 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 19

„De kwaliteit is opmerkelijk goed. Nederland biedt nog altijd nieuwe en exclusieve artikelen waarmee we ons als bloemist kunnen onderscheiden en waarvoor we een hogere prijs kunnen vragen. De versheid is over het algemeen uitstekend, maar bij houdbare producten als

anthurium, allium en hortensia, komen we nog wel eens botrytis en uitbloeiproblemen tegen.”

onsumenten zoeken op internet steeds vaker naar lokale aanbieders. Als consumenten bloemen willen laten bezorgen, doen ze dat het liefst bij een echte, goede, lokale bloemist. Wanneer bloemisten bijzondere bloemen willen kopen, doen ze dat het liefst bij een kleinere kwekerij. Kunnen consumenten u gemakkelijk vinden? En als ze u vinden, ziet uw website er dan uit als een lokaal bedrijf, of ziet uw website eruit als één van de velen? U springt er misschien niet uit. En dat is nu net wat u wel moet doen. De trend is dat consumenten steeds vaker op zoek gaan naar kleine, lokale aanbieders van producten en

diensten. Zeker als het gaat om luxe geschenkartikelen, zoals bloemen en planten. Mensen willen namelijk iets unieks cadeau geven. En dat lukt niet als de boeketten in uw webshop identiek zijn aan de boeketten van uw collega's. Maak daarom een website (met webshop) van uw unieke producten. Laat zien dat u een lokaal bedrijf bent. Dat u betrokken bent in de lokale gemeenschap. Promoot bijvoorbeeld initiatieven zoals het supporten van een nieuwe speelplaats of stadstuin. Vertel uw verhaal op de sociale media. Facebook voor productinformatie, Twitter als dagelijkse stem van het bedrijf, Pinterest als portfolio. In elke

post een link naar uw website. Wees altijd uzelf. Praat op de sociale media alsof u in de winkel of kwekerij tegen een klant praat. Zorg altijd dat uw posts relevant zijn voor uw doelgroep. Zijn uw posts interessant, aantrekkelijk en informatief? Is het antwoord hierop nee? Dan niet plaatsen! Het succes van de kwekerij van Westendorp in Drenthe en van bloemist Don Florito in Amsterdam komt mede door deze aanpak. Als u op een lokale wijze uw bedrijf promoo, kunt u profiteren van alle consumenten die genoeg hebben van een dertien in een dozijn product of boeket met een knuffelbeertje. Dat steeds meer consumenten hiermee klaar zijn is een feit.

18-03-14 16:33

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Prima eerste seizoenshelft enkele en dubbele tulpen

'#%%%#%%%

&#*%%#%%%

&#%%%#%%%

*%%#%%%

É%'$É%( É%)$É%* É%+$É%, É%-$É%. É&%$É&& É&'$É&( É%($É%) É%*$É%+ É%,$É%É%.$É&% É&&$É&'

prima door de eerste helft van het huidige piekseizoen heen

É&&$É&' É&($É&) É&'$É&( idi Zc bZi [ZWgjVg^

KZg`dX]iZ VVciVaaZc m Yj^oZcY

Aanvoer en gemiddelde prijs tulpen (alle productgroepen samen) op de bloemenveilingen sinds seizoen 2002/2003 (*= gegevens FloraHolland)

„Gezien de prijzen is het voor de kwekers goed geweest en voor ons geldt hetzelfde”, kijkt inkoper Niels van Egmond van Paauw & Van Egmond terug op de eerste helft van het piekseizoen voor de tulpen. Die piek begint meestal in week 1 om door te lopen tot Pasen, waarvan de datum varieert: in 2012 in week 15, vorig jaar in week 13 en dit jaar in week 16. In veel landen en vooral bij veel ketens is Pasen echter niet meer de laatste dag om tulpen in de vaste lijnen op te nemen. Dit heeft de markt verruimd. „In januari waren de tulpenprijzen, ondanks korte lengtes en onvoldoende grammage, extreem hoog. Daarom durfden klanten er nog niet aan. Toen de prijzen zakten, konden we

goed meekomen”, meldt inkoper Frank Groenewegen van Nijssen Jr. „In Zuid-Duitsland liggen tulpen goed in de markt. Maar we ondervinden wel meer last van lokale productie”, omschrijft hij de markt. Mike van den Eijkel, inkoper bij A. van Delft, zegt niet ontevreden te zijn over het verloop van het tulpenseizoen tot nu toe.

Aanvoerachterstand De aanvoerachterstand van 10%, gerekend vanaf augustus tot en met januari, is de afgelopen weken zo goed als ingelopen. Tot en met februari lag de terugval slechts op 1%, waarbij de middenprijs voor de totale groep op 16,5 cent uitkwam. Dat ligt 1,1 cent boven vorig seizoen, een van

de beste seizoenen in de recente geschiedenis van de tulpenbroeierij. Enkele tulpen liggen tot en met februari nog 7% achter in aanvoer bij een 1 cent hogere middenprijs. Bij de dubbele tulpen ligt het veilingaanbod voor dezelfde periode ruim 1% achter en de middenprijs 1,3 cent hoger. Gezamenlijk kruipt het aandeel van deze twee groepen op. Van 93% in 2010/2011 via 94% in 2011/2012 tot 95% afgelopen seizoen. Die trend zal doorzetten. Procentueel zijn het minimale verschuivingen, maar in stelen gemeten zijn de verschuivingen fors in vergelijking met andere productgroepen. De tulpenaanvoer ligt al drie seizoenen op ruim 1,7 miljard stelen.

Kwaliteit De productkwaliteit die in het begin van dit broeiseizoen niet goed genoeg was vanwege een moeizaam jaar voor de bollenteelt, is volgens handelaren nu op orde. Maar de kwaliteit van het aanbod inclusief informatie, kan beter. „Actuelere foto’s van de partij en niet van eerdere aanvoer”, tipt Van den Eijkel. „En goede aantallen met strak gevulde containers, dat scheelt ook aanvoerders in de transportkosten”, voegt hij toe. Langzaam zijn er verschuivingen in het assortiment. De rode evenknie van Strong Gold, Strong Love, wordt dit seizoen uitvoeriger op marktwaarde getest. ■

Bijzondere tulpen belangrijk, maar aandeel krimpt Om vooral onderscheidend van het supermarktsegment te aandeel hiervan krimpt echter, door verschillende oorzaken.

„Er is absoluut markt voor bijzondere tulpen, zeker bij bloemisten die zich willen onder-

scheiden van supermarkten”, is de mening van inkoper John Diemeer van FleuraMetz. „Klan-

ten willen ze wel, maar in kleine aantallen”, vult inkoper Mike van den Eijkel van A. van Delft aan. En juist dat is voor Niels van Egmond van Paauw & Van Egmond de reden om de focus te leggen op gemiddeld zo’n twaalf soorten en kleuren. „Af en toe kleintjes erbij, maar zeker niet teveel”, licht hij toe.

Geleidelijk

foto: de grAAf vAn der zAnde

Drie seizoenen geleden, seizoen 2010/2011, kwam een op de zestien tulpen van het veilingaanbod bij FloraHolland nog uit de groep parkieten, gefranjerde of leliebloemige tulpen. Vorig seizoen slonk dat tot een op de achttien, van 117 miljoen naar 95 miljoen. Vooral de leliebloemigen staan onder druk. „Wij brengen de aantallen daarvan ook terug”, meldt

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 20

Marc Pronk van Pronk Tulpen in Avenhorn. „De handel kan de meerwaarde ervan blijkbaar niet erkennen.” Geert Hageman van Triflor vindt de leliebloemigen op dit moment niet goed genoeg. „Van Ballerina bijvoorbeeld heb je twee bossen nodig om een vaas leuk te kunnen vullen.” In veredelingsprogramma’s zijn volgens Pronk en Hageman goede leliebloemigen gesignaleerd, maar het duurt nog jaren voordat ze op de markt komen. „Parkieten zijn prachtige aanvullingen, maar vaak zijn de koppen te zwaar”, schetst inkoper Martin Joren van DGI. Gefranjerde types hebben volgens Joren dezelfde decoratieve waarde. ,,Maar om echt grote aantallen zal het nooit gaan.’’ ■

12 (2014)

18-03-14 16:33

Seizoen antirrhinum matig van start

„Er is eigenlijk maar een Nederlandse kweker die het kwaliteitsniveau nu op peil heeft”, oordeelt inkoper Rob Mann over het aanbod antirrhinum (leeuwenbek). Over het importaanbod is hij helemaal niet tevreden, in tegenstelling tot veilingmeesters van FloraHolland. „Het ziet er in de koelcel misschien wel mooi uit, maar als je de bossen uit de emmers haalt, zie je dat de onderste bloemen al glazig zijn. Dat trekt door naar boven en binnen een paar dagen moet je die leeuwenbekken weggooien.” Alex Zwaan, inkoper bij H. Star Bloemengroothandel: „Klanten wachten op meer aanbod van Hollandse kwaliteit. Dat is frisser en steviger, de aanvoer daarvan moet nog op gang komen. Maar wat er nu al is, ziet er best goed uit.”

Aanvoer Vorig jaar steeg de aanvoer van antirrhinum uit Nederland bij

FloraHolland met 11% tot bijna 25 miljoen stelen. De middenprijs zakte 2 cent tot 20 cent en dat is 4 cent minder dan in 2011. Toen lag het Hollandse aanbod op nipt 30 miljoen stelen. Vooral in de zomer en daarna vielen de prijzen tegen. In het koude voorjaar van 2013 bleef de productie achter, daarna kwam het aanbod in de warme zomer versneld op gang terwijl de vraag wegviel. De instabiele markt heeft zich niet hersteld; het is het tweede teleurstellende jaar op rij. Dit jaar valt de start van het seizoen tegen: tot en met februari lag de aanvoer op bijna 900.000 stelen. Dat is 16% minder dan vorig jaar. De middenprijs is met 22 cent 3 cent lager. Het importaanbod kromp tot en met februari dit jaar met 12% tot 2 miljoen stelen, waarvoor gemiddeld 20 cent werd betaald. Dat is 1 cent minder dan in 2013. Een raming voor de aanvoer dit jaar is lastig te geven.

Foto: de graaF van der zande

Na twee teleurstellende seizoenen is de start met antirrhinum dit jaar matig. De kwaliteit van de Nederlandse aanvoer is nog niet op niveau en de vraag moet nog op gang komen.

Vernieuwing Er is de laatste jaren weinig vernieuwing geweest in het assortiment met rassen, die specifiek voor de Nederlandse omstandigheden zijn ontwikkeld. Dit jaar wordt de Costa Summer-serie uitgebreid met nieuwe rassen, die vooral geschikt zijn voor de zomerteelt. Dankzij zwaardere koppen en steviger takken is het vaasleven hiervan beter. Verder is er een nieuwe serie in ontwikkeling, vernoemd naar Franse steden als Antibes, Avignon, Cannes en Orleans. „Zwaarder, een mooiere aar en een betere houdbaarheid”,

noemt teler Kees Groen van C.D. Groen in Kwintsheul de voordelen van Avignon White. Het lijkt een utopie, maar veredelaars blijven zoeken naar resistentie tegen schimmelziektes, waar antirrhinum gevoelig voor is. Minder breukgevoeligheid is volgens Zwaan een belangrijk verbeterpunt bij vernieuwing. Voor de dagelijkse aanvoer noemt Mann het beter ontbladeren als tip. Veilingmeesters wijzen op het belang van actuele productfoto’s, zeker als het beeldveilen verder is doorgevoerd. ■

Marktacties Promotie Balkon- en terrasplanten 2014: verbena en lantana Lentebloeier 2014: narcis Topolino Woonplant van de maand maart: hortensia Woonplant van de maand april: varen Tuinplant van de maand maart: buxus Tuinplant van de maand april: lavandula PurE Seasonal Flowers maart: cestrum PurE Seasonal Flowers april: fritillaria 31 mrt - 26 apr Promotiecampagne Zomertijd, gerberatijd 28 apr - 7 jun Promotiecampagne Zomertijd, pioenroostijd 22 mrt Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: bol-op-pot, tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini en freesia, biologische kruiden, Hydrangea arb. Incrediball en Invincibelle, eucalypthus, Cupressus Gold crest pot 14, dieffenbachia, camilla pot 17, pachira pot 27, Phalaenopsis Alice Adventures mini 2 tak mix, Sansevierea Silver Flame pot 17, hedera wereldbol pot 21, Saxifraga Alpino/Touran, Anthurium Princess Amalia Elegance, osteospermum, hortensia, viburnum en seringen. SBS 17.00 uur.

21 mrt – 13 apr EU-campagne ’Vriendinnen kennen elkaars Lievelingsbloem’. Collectieve consumentgerichte bloemenpromotie van Bloemenbureau Holland in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. 13 - 19 mei Libelle, zomerweek, Almere, Almerestrand (Lifestyleevenement) www.libellezomerweek.nl 14 - 21 juni Nationale tuinweek ’Tegel eruit, plant erin’ georganiseerd door Groei & Bloei.

Bloemendagen 30 mrt Moederdag (GB) 17 apr Secretaressedag (Bel, Fra, Ned) 18 apr Goede Vrijdag (Dui, GB, Ned, Oos, Zwi) 20 apr Orthodox Pasen (Rus) 23 apr St. George’s Day (Eng) 25 apr Bevrijdingsdag (Ita) 26 apr Koningsdag (Ned) 1 mei Internationale Dag van de Arbeid 4 mei Dodenherdenking (Ned) 5 mei Bevrijdingsdag (Ned)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

12 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 21

18-03-14 16:33

Analyse bloeiende planten Foto: HilvErdA dE BoEr

Exporteur over Hongkong

Phalaenopsis haalt weer meer omzet uit Vrouwendag De landen die Vrouwendag vieren, hebben weer massaal phafeestdag. Contracten voor volgend jaar worden nu al afgesloten.

Gerard Haazebroek:

’Bloemenafzet Hongkong groeit gestaag’ Hongkong, een groeimarkt? „Zo zou ik het niet willen noemen, maar voor ons zeker interessant. We exporteren al dertig jaar bloemen naar Hongkong en zowel de omzet als het volume groeit gestaag. We leveren zowel aan groothandelaren als aan supermarkten en eventplanners. Het ene jaar zit de groei vooral bij de supermarkten, het andere jaar bij groothandelaren of eventplanners. Of we er iets merken van de crisis? Nee, eigenlijk niet.”

Welke bloemen zijn er het belangrijkst? „Cymbidium, hortensia en tulp, maar er is ook vraag naar bijvoorbeeld lelies en andere wat luxere bloemen. Onze klanten in Hongkong zijn niet zo snel in voor iets nieuws. Ze vallen steeds terug op dezelfde producten. Een vrij traditionele markt dus. Overigens is het sowieso al moeilijk om aan goede noviteiten te komen. Dat heeft alles te maken met de crisis: een nieuw product introduceren kost geld. Maar dat is even een zijstapje.”

Is Hongkong een kwaliteits- of een prijsmarkt? „Welk product je er ook verkoopt, de kwaliteit moet goed zijn. Als dat in orde is, zijn ze bereid een goede prijs te betalen. Het is dus duidelijk geen prijsmarkt. Daar staat wel tegenover dat ze ook een hoog serviceniveau eisen. Je moet je zaakjes als exporteur goed voor elkaar hebben. Dat hebben ze zelf overigens ook. Zaken als logistiek en betalingen zijn er uitstekend geregeld.”

„Nee, zeker niet als je snel wilt scoren met goedkope producten. Wij zien dat wel eens gebeuren en dat loopt nooit goed af; afnemers in Hongkong eisen nu eenmaal honderd procent kwaliteit op elk gebied. Daarom komen de kwekers uit China of India er dan ook niet aan de bak, in elk geval niet bij de betere bloemenwinkels.”

Wat verwacht je van de toekomst in Hongkong? „Die zien we rooskleurig in. Geen enorme afzetstijging, maar een gestaag toenemende omzet, zoals de laatste jaren het geval is.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 22

De markt in het Oosten valt nu even stil. Men werkt voorraden weg en wacht de monetaire en politieke ontwikkelingen af. Voor Pasen neemt in heel Europa de vraag naar gele phalaenopsis toe.

De diverse moederdagen zorgen in het hele sortiment voor meervraag. Veel hangt af van wat de plant in de zomer opbrengt. „Voor de productie die nu de markt in gaat, hebben we heel veel moeten investeren in energie en duurzame productiemiddelen. Daar moet ook wel een goede prijs tegenover staan. Maar vergeet niet dat we in de zomer veel van onze winst over de eerste vijf maanden, weer moeten inleveren”, analyseert Jacob Satter van Satter Orchids in Brakel.

Toenemende specialisatie Ook Jan Robbe maakt zich zorgen over de zomerhandel. „In de zomer kan de markt de grote aantallen phalaenopsis echt niet aan. Kwekers geven aan dat door de productiepiek in het voorjaar, automatisch een tweede piek ontstaat rond week 25, vanwege de leegte die ze moeten opvullen in de koelruimte. Maar ze gooien daar de eigen glazen mee in. Wat ze nu verdienen, moeten ze daardoor er straks weer bij leggen.” Positief vindt hij dat phalaenopsiskwekers steeds meer eigen markten en specialisaties ontwikkelen. „Multiflora, mini’s, specialisatie in exclusieve rassen of kleur, maar ook op afzetmarkten; daar gaat kracht van uit. Daarmee bakenen ze hun markten af en weten ze prijs te behouden.” ■

*%%

&*%#%%%

)'%

&(%#%%%

()%

&&%#%%%

'+%

.%#%%%

&-%

,%#%%%

&%%

'%%-

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

*%#%%%

Verkochte aantallen x duizend

Dus je komt er niet zomaar aan de bak?

Zomer kritische periode

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Bedrijf: Hilverda De Boer BV, Aalsmeer Functie: Salesmanager Belangrijkste afzetgebied: Europa Inkoop: klok Aalsmeer, Westland en Rijnsburg en rechtstreeks bij kwekers Aantal medewerkers: 200

De phalaenopsishandel had voor Vrouwendag nog weinig last van de problemen in Oekraïne en Rusland. Toen Rusland zich in het conflict mengde en de spanningen opliepen, was de handel voor 8 maart al vrijwel gesloten. De met 20% gestegen waarde van de roebel, vormde wel een obstakel. „We hebben nog altijd een plus gerealiseerd ten opzichte van vorig jaar, maar de hoge prijzen en de ongunstige koersverhouding zette toch een rem op de vraag. Zonder dat, was er echt extreme gekte ontstaan”, meent inkoper Jan Robbe van IBH Export. Voor kwekerij Phalaenova in Brielle is Oost-Europa de belangrijkste afzetmarkt. Addie Groen: „We hadden extra productie ingepland voor de grote feestdag en die liep zowel organisatorisch als prijstechnisch goed weg. Onze prijzen lagen gemiddeld 20 cent hoger dan vorig jaar. Er was meer vastgelegd en ook de klok- en daghandel de laatste dagen was zeer goed. Meteen na 8 maart kregen we wat aanvragen voor volgend jaar.”

Verkochte aantallen en middenprijs phalaenopsis op de FloraHolland-veilingen van 2008 tot en met 2013. 12 (2014)

18-03-14 16:33

Afzetzaken foto: PromoflorA

Analyse tuinplanten

Violen vallen dit voorjaar goed op hun plek

foto: SVS

Het weer was de laatste weken gunstig voor een vlotte handig plaatsmaken voor de latere perkplanten.

Vergeleken met 2013 doen de violen het dit voorjaar stukken beter. Tot en met week 10 werd langs FloraHolland voor zo’n € 3 miljoen aan F1 violen (+43%) en € 2,2 miljoen aan Viola cornuta (+70%) omgezet. De echte hausse in de violenhandel, in week 11, is daar nog niet in verwerkt. „Op basis van voorlopige cijfers is te verwachten dat de verschillen alleen nog maar groter worden”, meldt product-marktadviseur Jacco van der Hoeven van FloraHolland. „Vorig voorjaar bleef de piek die we nu in week 11 zien vrijwel geheel achterwege.”

Uit de toon

Niet extreem Telers zijn blij dat hun handel de laatste weken goed weer trof en goed wegliep. Maar ze zijn vorig jaar nog niet vergeten. „De handel gaat dit jaar wel gewoon snel, maar de productie laat ook heel weinig spreiding zien”, aldus teler Jan Jansen in Nuenen. „We zijn er in tweeëneenhalve week doorheen. Tot halverwege week 11 was de prijsvorming goed, maar ook weer niet extreem. Het maakt 2013 niet op slag goed.” ■

)*#%%%

((

)%#%%%

(*#%%%

(%#%%%

'*#%%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

'%#%%%

Verkochte stelenx duizend

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

In de jaartotalen is vooral bij de F1-violen achteraf goed te zien hoezeer het voorjaar van 2013 uit de toon viel. De productgroep realiseerde dat jaar zo’n 35% min-

der omzet en verkochte aanvoer. „Vooral de kwekers die veel klokken leverden in 2013 fors in”, verklaart Van der Hoeven. „En mijn indruk is dat zij dit jaar juist de beste prijzen pakken.” Voor de zoveelste keer blijkt het weer allesbepalend in de afzet van vroeg perkgoed. „Als we nog een goeie week verder zijn, zijn de meeste violen wel weg”, voorspelt inkoper Eric Stuyt van Florahuis. Bij IBH Export maakte Jan Robbe in week 11 alvast flink wat productfoto’s van allerlei kleuren cornuta’s. Niet alleen omdat hij ze mooi vindt. „Vrachtwagens vol met F1-en verwacht ik volgende week niet meer te koop aan te treffen”, legt hij uit.

Verkochte aantallen en middenprijs viool op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013. 12 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 23

Bedrijf: PromoFlora Aanleiding: start tuin- en belevingscentrum Fleur

Marco van de Koppel Wat is Fleur? „Fleur wordt een tuin- en belevingscentrum. Het wordt niet een standaard tuincentrum; daar zijn er genoeg van en ze lijken allemaal op elkaar. Naast artikelen voor huis, tuin en dier met sterke focus op levend groen, moet Fleur zich onderscheiden door recreatieve beleving. Dan moet je denken aan een tropische kas met vlindertuin, een kinderboerderij en excursies naar nabijgelegen kwekerijen. Het wordt echt een ochtend of middagje uit voor de consument. Bovendien worden er Noord-Hollandse streekproducten samengebracht en verkocht: onder andere groente, fruit, kaas, bloembollen, bloemen en planten. Daarnaast wil ik kwekers en veredelaars een podium bieden om nieuwe concepten en introducties te testen. Met Fleur wil ik de landen tuinbouw in Noord-Holland dichter bij de consument brengen en hem inspireren.”

Hoe reageren kwekers? „Die zijn enthousiast. Ik zit met Fleur midden in tuinbouwgebied Alton in Heerhugowaard, dit nieuwe initiatief brengt weer zuurstof binnen het gebied. Kwekers stellen hun kwekerijen open voor excursies die vanuit Fleur plaatsvinden. Op die manier kunnen wij het verhaal achter de tulp, paprika en de roos vertellen en komen de kwekerijen bij bezoekers in een heel ander daglicht te staan. Ook de gemeente Heerhugowaard ondersteunt dit nieuwe initiatief.”

Afgelopen week kreeg je groen licht. En nu? „Fleur gaat gevestigd worden in een pand dat als tuincentrum diende. We kunnen daardoor snel starten met het tuincentrumgedeelte. Vanaf dit voorjaar zullen we al een podium bieden aan introducties van kwekers en veredelaars en in de loop van de tijd zullen er steeds meer belevingen aan Fleur toegevoegd worden. Nog voor volgend voorjaar moeten de landlevenwinkel en de horeca waar streekgerechten geserveerd worden gerealiseerd zijn. De tropische kas met vlindertuin moet in februari 2016 gereed zijn.”

Het is jouw initiatief? „Ja, het initiatief komt vanuit mijzelf en is tien jaar geleden ontstaan. Op vakanties in het buitenland zag ik onder andere botanische kassen in Engeland en prachtige siertuinen in Canada. Wij hebben in Nederland tien weken Keukenhof en dat is heel mooi, maar in mei gaat dat alweer dicht. Kom in de Kas is eens per jaar en de Floriade eens per tien jaar. Er zijn nauwelijks laagdrempelige gelegenheden waar de consument en recreant jaarrond terecht kan. Het afgelopen jaar is Fleur versneld tot ontwikkeling gekomen doordat er een geschikte locatie in beeld kwam.”

18-03-14 16:33

Italiaanse schonen indruk van hoe groot deze Bloemdiameters van 10 tot

e ’ranonkel- en anemoonreis’ waaraan twaalf Nederlandse telers deelnamen, georganiseerd door plantenkwekerij Combinations uit ’s-Gravenzande, ging onder meer naar veredelaar Biancheri in San Remo. Daar werden deze knoepers vereeuwigd. Volgens Jan Noordam, accountmanager snijbloemen van Combinations, zijn zulke grote anemonen bijzonder voor Nederland. „In ons land worden die weinig geteeld. De hoeveelheid licht is van doorslaggevende betekenis voor de bloemgrootte, en in Italië is dat natuurlijk geen probleem. We zijn ook bij andere telers geweest, en hebben gezien dat hun kassen vrij laag tot zelfs heel laag zijn, sterk verouderd ook, maar toch groeit het heel goed daar. Bijzonder om te zien. Toch wil ik niet uitsluiten dat zulke grote bloemen niet bij ons kunnen. Want de faciliteiten in Nederlandse kassen zijn tien keer beter te noemen. Het is meer een kwestie dat zulke kwaliteit in Nederland onvoldoende wordt betaald. Hele extreme bloemdiameters blijven bij ons een nichemarkt.” De opbrengst van de bloemen ligt in Italië hoger dan telers in Nederland voor hun producten krijgen. Daarover zegt Martin Noordam, algemeen directeur van Combinations: „De bloemen worden in Italië lokaal verkocht, via afgesloten contracten, of gaan zelfs naar Nederland. Echter, de Italiaanse telers krijgen er tot vier à vijf keer meer voor. Dus we doen iets niet goed in Nederland. Op de één of andere manier zorgen wij ervoor dat we niet genoeg ontvangen voor onze producten. Ofwel, hier liggen dus kansen.” < Bert Vegter bvegter@hortipoint.nl

Foto: Combinations

Spread.indd 24

12 (2014)

18-03-14 16:33

12 (2014)

Spread.indd 25

18-03-14 16:34

K asgeluiden Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers, Bert Vegter

Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

’Onze strategie heeft goed gewerkt’

Simon Zwarts Plaats: Mijdrecht Teelt: gerbera grootbloemig onder 6.000 lux Oppervlakte: 1,5 ha

’Mijt en trips chemisch, daaromheen biologie’ -

Henk Overkleeft

Plaats: Maasdijk Teelt: amaryllis en potplanten Oppervlakte: 2,4 ha

Kasgeluiden-NW.indd 26

12 (2014)

19-03-14 11:37

’Meeste ziekten en plagen onder controle’ -

Kees Kouwenhoven Adviseur gewasbescherming Brinkman Agro, o.a. roos

’Het is nog steeds rustig’ -

Ed Molkenboer Gewasmanager bij C.F.F. Bakker & zn.

Plaats: Rijsenhout Teelt: pachira en ficus Oppervlakte: 3 ha

12 (2014)

Kasgeluiden-NW.indd 27

19-03-14 11:37

Voortdurende verandering ro nd ting van gewasbeschermingmiddelen. Geld voor onderzoek naar alternatieven droogt op en sprake. Gewasbescherming is geen sinecure en voortdurend aan verandering onderhevig.

Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

iny Aerts, portefeuillehouder gewasbescherming bij LTO Glaskracht Nederland refereerde er aan op donderdag 13 maart in Bleiswijk: er is een lobby gaande richting de overheid om aan te tonen dat het zuiveren van water op tuinbouwbedrijven anders kan. Nog geen week later komt het bericht naar buiten dat een meerderheid van de Tweede Kamer tegen verplichte invoering van waterzuivering voor de glastuinbouw in 2016 is. Glastuinders zouden samen naar schatting € 300 miljoen moeten investeren in zuiveringtechnieken. In 2018 zal dat een inkomensverlies opleveren van 20%,

berekende het LEI. Zover lijkt het dus niet te komen, want een meerderheid van de Tweede Kamer is het eens met LTO dat er goede en goedkopere alternatieven zijn. Er wordt vooral gedacht aan een centrale aanpak bij waterzuiveringsbedrijven.

Beleid in beweging Aerts benadrukte dat ongeachte de uitkomst van de lobby overeind blijft dat tuinbouwbedrijven in 2027 nagenoeg ’gesloten’ moeten zijn, ofwel zo min mogelijk moeten lozen. Bovenstaande maakt wel duidelijk dat

beleid rond gewasbescherming in beweging is. Nog een voorbeeld. Bij de heretikettering van herbiciden is duidelijk geworden dat er ietswat star is gehandeld. Sommige telers zijn danig in de knoei gekomen bij het onkruidvrij houden van hun gewas. Helma Verberkt van LTO Glaskracht Nederland stelt dat er nu het nodige reparatiewerk verricht wordt om die telers enig soelaas te bieden. De lopende herregistratie van de insecticiden gaat daarom anders: nog meer zogenoemde impactanalyse vooraf, meer verkenning van oplossingen, nog meer overleg met de overheid. Waar het toe zal leiden, is nog ongewis. Zeker is dat insecticiden hard nodig zijn, ook in de geïntegreerde teelt. Op de bijeenkomst in Bleiswijk werd dat duidelijk. Ruim honderd telers, onderzoekers, beleidsmakers, adviseurs, fabrikanten en toeleveranciers deelden daar hun kennis en ervaring over heel veel zaken omtrent gewasbescherming. De uitgangspunten zijn redelijk bekend bij de betrokkenen. Het gewas gezond houden wordt moeilijker door strengere eisen van overheden, en er verdwijnen meer middelen dan er bij komen. Brancheorganisatie Nefyto voorspelt dat die situatie niet zal veranderen omdat ’de chemische industrie’ zijn groeimarkten buiten Europa ziet, mede omdat strengere normen in de EU tot hogere kosten voor toelating leiden. Deskundigen op het gebied van toelating en beleid gaven aan dat met name de zogenoemde ’hoogrisico-stoffen’

Met ’bliksem’ reactief water maken Stroom, water en lucht. Meer is er niet nodig om zogenoemd plasma-water te maken. Het is nog niet te koop, maar volgens de

gewasgezondheid.indd 28

12 (2014)

19-03-14 12:29

ro nd gewasbescherming onder een vergrootglas liggen bij de overheden. Bij aanwezigheid van bepaalde stoffen zal nooit een toelating mogelijk zijn. Een dossier voor toelating van een ’laagrisicostof’ kan waarschijnlijk minder uitgebreid en duur zijn. Maar ook daarvoor geldt dat er een spanningsveld is voor de eigenaren van een stof; bescherming van een intellectueel eigendom enerzijds en voldoen aan de toenemende wensen ten aanzien van transparantie, ofwel openheid van dossiers anderzijds. Complexe materie. Een vrijstelling voor beperkte of kleine toepassing van middelen verloopt nog niet soepel, zo werd geconcludeerd op de bijeenkomst. Toch blijft het volgens de betrokkenen zaak om knelpunten in teelten te verzamelen en in gesprek te blijven met toelatingshouders en overheden.

Snelle, moderne detectie

Onderzoekers van Plant Research

Gewasgezondheid Helma Verberkt vertelde dat in het onderzoeksprogramma Plantgezondheid drie uitgangspunten centraal staan. Een oplossing begint bij de bron, dus geen symptoombestrijding. Er moet nagenoeg geen emissie ontstaan omdat dit funest is voor het behoud van een effectief middelenpakket. En gewasbescherming is meer dan spuiten of foggen van middelen. Het is een integrale aanpak richting gewasgezondheid waarbij een weerbaar gewas, techniek en een robuust teeltsysteem centraal staan. Door het wegvallen van het PT is er minder geld voor onderzoek. Benodigde kennis moet komen uit strategisch onderzoek dat het ministerie van EZ bekostigt. Praktijkonderzoek zal meer vanuit het bedrijfsleven betaald moeten worden volgens Verberkt. Middels publiekprivate samenwerking en steun vanuit de Topsectoren is volgens haar nog veel mogelijk. In Bleiswijk wijzen diverse proeven reeds uit dat de diversiteit aan gewassen, ziekten, plagen, middelen, bestrijders en teeltwijzen het onmogelijk maken om algemene oplossingen te formuleren. Gewasspecifiek, maar ook fundamenteel onderzoek blijft nodig.

Workshops In workshops konden de deelnemers aan de bijeenkomst kennis vergaren over lopend onderzoek en recente ervaringen en conclusies delen. Emissie van middelen is bijvoorbeeld flink te reduceren als een 12 (2014)

gewasgezondheid.indd 29

naar snelle, moderne methoden om ziekten

mobiele LAMP methode waarmee op basis

Research International is samen met

teler de spuittechniek verbetert, afdruip van middelen voorkomt (minder liters verspuit), spuit op een meer volgroeid gewas of aan het einde in plaats van aan het begin van een teelt, minder grote gietbeurten geeft, minder naspoelt of meer inzicht krijgt in de ’snelheid’ waarmee middelen het bedrijf verlaten. Zeker bij grondteelten kan het lang duren voordat middelen doorspoelen. Gebruik van minder middelen en een lagere emissie is onder andere mogelijk bij het zogenoemde gewasafhankelijk spuiten in cyclamen. In het project ’Gezonde Kas’, een Nederlands-Duits project, wordt dat op 1 en 2 oktober 2014 in Straelen nader uitgelegd. In Bleiswijk werd via posters alvast een tipje van de sluier opgelicht. Sensoren spelen een belangrijke rol in het aanpassen van dosering aan plantgrootte en aanwezigheid van ziektes. Zuivering en hergebruik van drainwater zijn nog geen gemeengoed

op tuinbouwbedrijven. Diverse technieken zijn inmiddels beschikbaar om het goed uit te voeren. Duurproeven zijn nodig om effecten en kosten op langere termijn beter in kaart brengen. Ondertussen dienen nieuwe methoden zich aan (zie kaders). Gewasbescherming blijft in beweging. <

In het kort ■

■

19-03-14 12:29

Het borrelt in warmtepompen la Warmtepompen kunnen tuinders helpen energiekosten te besparen. Ze worden met name toegepast in combinatie met warmte-koudeopslag, in teelten die voldoende hebben aan lagetemperatuurwarmte en waar moet worden gekoeld. Door nieuwe ontwikkelingen wordt toepassing in gewassen die hogere temperaturen nodig hebben binnenkort wellicht ook mogelijk.

„Met een warmtepomp kun je dus energie besparen. Hoeveel precies is afhankelijk van het type en rendement van de warmtepomp en van de sparkspread: de verhouding tussen gas- en elektriciteitsprijs.” Elektrisch aangedreven warmtepompen in combinatie met warmte-koudeopslag zijn op dit moment de standaard. Deze pompen worden met name ingezet in gewassen die je ’s zomers moet koelen, zoals amaryllis en lelie. „Dit type warmtepompen behaalt zijn beste energetische prestaties bij (zeer) lage temperatuurafgiftesystemen”, licht Sander

Peeters van energieadviesbureau Energy Matters toe. „Inmiddels telt de glastuinbouw vijftig tot zestig van dergelijke projecten, waarbij een warmtepomp wordt gecombineerd met een warmte-koudeopslag.” Warmtepompen maken vaak onderdeel uit van een groter energie-of verwarmingssysteem. Op welke manier een warmtepomp het beste kan worden ingepast, verschilt per bedrijf. Peeters: „De toepassingen zijn legio, elke installatie is anders. Het is niet zo dat installeren van een warmtepomp automatisch energiebesparing oplevert: het is zaak foto: peter krins

en warmtepomp pept laagwaardige warmte op naar een hoger temperatuurniveau, zodat deze bruikbaar is in de kas. Als warmtebron kan bijvoorbeeld buitenlucht, zonnewarmte, aardwarmte (warmte-koudebron) of restwarmte van een WKK of fabriek worden gebruikt. „Daarnaast werkt een warmtepomp ook andersom en kan deze worden ingezet als koelmachine”, zegt Gerrit Kamphuis van Reduses. Dit bedrijf is gespecialiseerd in de inpassing en levering van duurzame energiesystemen, waaronder warmtepompen.

Warmtepompen Nieuw.indd 30

12 (2014)

18-03-14 16:34

Achtergrond

en land

Gunstig toekomstperspectief een teler wel aanspraak maken op Energie

om goed te kijken naar het energieaanbod en de energiebehoefte op een bedrijf. Het is dus een kwestie van maatwerk.”

algemeenheid aan terrein zal winnen, is name de ontwikkeling van de gas- en elek-

Warmtepomp op elektriciteit Peeters geeft aan dat een warmtepomp ook kan worden gebruikt om het thermisch rendement van een WKK op te krikken. Een elektrisch aangedreven warmtepomp kan bijvoorbeeld helpen de warmtebenutting vanuit de rookgascondensor verder te verbeteren. „Vaak verlaten de rookgassen de schoorsteen met een temperatuur van circa 50°C. Een warmtepomp koelt de rookgassen verder terug en helpt daarmee het laatste restje warmte uit de gassen te halen. Hierdoor kan een kuub gas optimaler worden benut.” Volgens Bram Hanemaaijer van Agro Adviesburo kan een warmtepomp ook op andere manieren helpen het WKK-rendement te verbeteren. Voor deze ontwikkeling is vanwege de huidige lage elektriciteitsprijzen veel belangstelling. „Een heleboel bedrijven hebben een overkill aan WKK’s, die alleen nog aan staan om de belichting te laten branden. Dat maakt dat een warmtepomp steeds meer in beeld komt voor de warmtelevering. En wanneer je een combi kunt maken tussen WKK en warmtepomp, om zo ook het WKK-rendement op te krikken, is dat helemaal interessant.”

Nieuwe ontwikkelingen In teelten die een hogere temperatuur nodig hebben, worden warmtepompen tot nu toe dus nauwelijks toegepast. Nieuwe ontwikkelingen brengen daar mogelijk verandering in. Zo is er de rookgasgedreven warmtepomp, waarbij restwarmte uit de rookgassen van bijvoorbeeld een WKK tegelijkertijd fungeert als aandrijving en als warmtebron voor de warmtepomp. „Dit type kan rookgassen terugkoelen naar 27°C en pept de watertemperatuur op naar 80°C, zodat ook warmere teelten en kassen met hoge temperatuurafgiftesystemen hiermee uit de voeten kunnen. Maar omdat deze warmtepomp relatief nieuw is, wordt deze nog niet veel toegepast”, zegt Peeters. Hanemaaijer ziet dat ook hybride warmtepompen in opkomst zijn. Deze warmtepompen, die deels op elektriciteit en deels op gas draaien, leveren ook warmte 12 (2014)

Warmtepompen Nieuw.indd 31

warmtepomp een interessantere manier om warmte te genereren dan een WKK. Ik verwacht dan ook dat de komende jaren steeds meer warmtepompen zullen worden

en 2 elektriciteit levert, is deze toepassing voor -behoevende tuinders 2 niet interessant.” kingsverbanden tussen tuinders en andere

Sander Peeters van energieadviesbureau -

minimaal 5.000 uur draaien om rendabel

ik dat warmtepompen vooral voet aan de gegenereerd met behulp van een warmtepomp in combinatie met warmte-koudeopslag.” Wel vreest de adviseur dat de terughoudendheid van banken een rem zal zetten op de opmars van de warmtepomp.

verbinding kan worden gelegd tussen de

kale warmtepomp kost al snel € 300 per verhogen op www.energiek2020.nu.

van een hogere temperatuur. „Maar ook de warmtetemperatuur van reguliere pompen gaat langzaam maar zeker verder omhoog. Daarnaast verbetert het rendement. Er is in ’warmtepompenland’ heel wat gaande.”

Warmtepomp op gas Een andere noviteit is de gasgedreven warmtepomp, die draait op aardgas. Dit type pomp haalt over het algemeen een hoog thermisch rendement. Daarbij kan warmte worden opgewaardeerd tot een temperatuur van 90°C. Hierdoor is dit type warmtepompen ook geschikt voor warmere teelten. Het bedrijf van Kamphuis ontwikkelde de Reduses-gasmotorwarmtepomp, een soort combinatie van een WKK en een hybride warmtepomp. „Gemiddeld kan hiermee, ten opzichte van een HR CV-ketel, 50% worden bespaard op gas. Er draaien al diverse projecten, maar allemaal buiten de tuinbouw. Dit heeft enerzijds te maken met de onbekendheid van het product, anderzijds is het een obstakel dat de warmtepomp niet is vrijgesteld van de energiebelasting op

aardgas. Dit maakt het totaalplaatje € 22.000 duurder ten opzichte van een reguliere WKK.” Kamphuis bekijkt daarom de mogelijkheden om een elektriciteitsunit aan zijn warmtepomp te koppelen, zodat ook elektriciteit wordt geleverd en de energiebelasting kan worden teruggevorderd. Daarnaast lobbyt hij bij de overheid om de wet aan te passen. „Pas als dit probleem is opgelost, heeft onze gasmotorwarmtepomp een reële kans.” <

In het kort Warmtepompen worden in de glastuinbouw veelvuldig ingezet in combinatie met warmte-koudeopslag. zulke projecten. Een warmtepomp kan ook helpen de rentabiliteit van een WKK op te krikken. dit moment is hier veel belangstelling voor vanuit de tuinbouw.

18-03-14 16:35

Bacterieziekten tóch aanpakken Bacterieziekten vormen een ernstig probleem in gewassen als sedum, gypsophila, dahlia en delphinium. Boosdoeners ten. Beheersing van deze bacterieziekten is erg lastig, te meer omdat zoek is gekeken naar de effectiviteit van temperatuurbehandelingen en plantversterkers (elicitors).

Casper Slootweg, Annette Bulle en Robert Dees

acterieziekten zijn problematisch in diverse bloemisterijgewassen, vooral omdat er voor de bestrijding van deze ziekten geen chemische middelen beschikbaar zijn. De boosdoeners zijn bacteriesoorten zoals erwinia (dickeya),

xanthomonas, pseudomonas, agrobacterium en rhodococcus. Beheersing van deze bacterieziekten is om meerdere redenen erg lastig. Niet alleen omdat het verschillende gewas-pathogeencombinaties betreft en de teeltomstandig-

Achtergrond

Betere plantweerbaarheid met elicitors Sommige plantweerbaarheidsmiddelen, zogenaamde elicitors, leken een aantasting door de bacterieziekte dickeya te kunnen

systemische werking hebben, bovendien is

toegelaten) middel A konden in dit onderzoek een aantasting echter niet geheel

kritischer dan met chemische middelen,

van de plant, waardoor deze niet of minder snel aangetast wordt door ziekteverwekkers.

Bacterieziekten_Groen.indd 32

heden op de bedrijven sterk verschillen. Maar ook omdat de bacterieziekten veelal langere tijd symptoomloos aanwezig kunnen zijn (latente infectie) en ze tevens zeer besmettelijk zijn. Omdat chemische aanpak niet mogelijk is, zijn hygiënemaatregelen noodzakelijk. Echter, deze worden niet altijd voldoende ingepast in de bedrijfsvoering. Praktijkonderzoek Plant & Omgeving zoekt naar effectieve behandelingen van (jong) plantmateriaal en volgroeide gewassen tegen bacteriën. In 2013 zijn proeven gestart met Dickeya dianthicola in sedum. Er is gekeken naar de effectiviteit van warmwaterbehandelingen, heetstookbehandelingen en de toepassing van plantversterkers (elicitors).

aangeschakeld vóórdat de infectie plaatsvindt en omdat de werkingsduur beperkt is. Een nadeel van plantweerbaarheidsmiddelen

Warmwaterbehandeling

gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen.

In het laboratorium bleek een warmwaterbehandeling van 1,5 uur bij 46°C voldoende om de bacterie te doden. Een

12 (2014)

18-03-14 16:35

(Advertentie)

foto: PPo

korte behandeling van 15 minuten bij 50°C bleek ook effectief. In kas- en veldproeven is de tempertuurtolerantie van sedum getoetst. Sedum bleek een taai gewas dat hoge temperaturen kan overleven. Stekmateriaal bleek gevoeliger dan gedeelde planten. Gedeelde planten overleefden een warmwaterbehandeling van 1 uur 47°C, 30 minuten 50°C of 15 minuten 52°C. Stekmateriaal overleefde 30 minuten 47°C en 15 minuten 50°C. Voor het verkrijgen van schoon uitgangsmateriaal zijn stekken dan ook beter geschikt dan gedeelde planten. Achterliggende reden is dat bij gedeelde planten een deel van de kluit aan de planten blijft vastzitten. Dat heeft een isolerende werking op de wortels en ondergrondse knoppen, waardoor bij een korte behandeling de benodigde hoge temperatuur in het weefsel mogelijk niet gehaald wordt.

60% tijdbesparing op orderinvoer én foutloos uitleveren? Kies ook voor het gemak van Match-Online bedrijfssoftware!

Voorwarmte essentieel Het geven van ’voorwarmte’ bleek essentieel voor de overleving van het plantmateriaal. Een voorwarmte van twee dagen 38°C maakte het verschil tussen 0% en 100% overleving van sedumstekken bij een warmwaterbehandeling van 15 minuten 47°C. Een warmwaterbehandeling van stekken, bestaande uit voorbehandeling met twee dagen 38°C, gevolgd door 1 uur 47°C of 15 minuten 50°C lijkt perspectief te bieden als ontsmetting van uitgangsmateriaal van sedum. Verdachte stekken groeiden na warmwaterbehandeling op het oog gezond weg. Er kan echter nog niet worden uitgesloten dat een latente besmetting in deze planten aanwezig blijft; dit moet nader worden onderzocht. Een snelle toets op latente besmetting is nog niet voorhanden.

Heetstook minder effectief Een heetstookbehandeling lijkt minder perspectief te bieden dan een warmwaterbehandeling, zo kwam uit het onderzoek. Hoewel de bacterie doodgaat van een heetstookbehandeling gedurende 1 à 2 dagen bij 42 of 44°C, leidde dit vooral bij stekmateriaal al snel tot uitdroging en slechte uitgroei. Voorwarmte bleek van weinig invloed bij de heetstookbehandeling. <

12 (2014)

Bacterieziekten_Groen.indd 33

Match-Online voor kwekers is stap-voor-stap in gebruik te nemen. Dus geen investering ineens, maar wel de voordelen van een geïntegreerde totaaloplossing. Bel 0297 28 88 73 en vraag Eric van ’t Boveneind naar overtuigende argumenten en referenties.

www.match-online.nl M ATC H - O N L I N E I S D E E N I G E G E Ï N T E G R E E R D E TOTA A LO P LO S S I N G VOOR SNELLER WERKEN, BETERE MARGES EN MEER INZICHT

18-03-14 16:35

Sortiment muscari:

Astrid Zoumpoulis

p zich is er weinig aan te merken op de bekende, blauwe Muscari armeniacum. Hij is van nature van begin januari tot het eind van het seizoen leverbaar. Er rust geen kwekersrecht op de bollen waardoor de kostprijs beperkt is. De broei vergt meer kennis en inspanning dan van noviteit Magic, maar ervaren broeiers weten er doorgaans een product van neer te zetten dat aan de verwachting van de consument voldoet. Die ziet na jarenlange gewenning de armeniacum voor zich als hij aan een muscari denkt. Nadelen zijn dat het volle gewas relatief lang doorgroeit en

Lindsay

dat de bloem daarin nog niet zichtbaar is op de winkelvloer. De armeniacum kent sinds een jaar een eigen kwekersvereniging. Samen proberen kwekers om in volume, maat en kwaliteit beter aan te sluiten op de vraag en om overproductie te voorkomen. Ondertussen ziet nieuw sortiment het licht (zie kader).

De Magic-groep richt zich vooral op het pottensegment omdat de raseigenschappen daar het beste tot hun recht komen. De

verschillen met de armeniacum zitten hem vooral in het compacte, korte gewas, de betrouwbare bollen en de bloem die al zichtbaar is bij aanvoer. Daarnaast is deze lijn uniek vanwege een witte muscari die op pot uitstekend presteert. De enige andere witte potmuscari is momenteel de armeniacum Siberian Tiger, maar die valt qua areaal in het niet bij de White Magic. De Blue Magics zijn vanaf half februari leverbaar, de White Magics vanaf half januari. Een klein deel van de witte Magic-bollen komen uit Nieuw Zeeland en zijn na de broei in Nederland al eind november leverbaar op pot.

Artist

Big Smile

Muscari.indd 34

12 (2014)

18-03-14 16:36

Achtergrond

Sortiment vernieuwd vanaf 1992 Muscari armeniacum was lang monopolist.

Om ook in het vroege seizoen al met blauwe Magics in de markt te kunnen zijn, is de Early Magic ontwikkeld, die in 2013 is geïntroduceerd. Deze is vanaf half december beschikbaar. „Dat komt vooral omdat het ras maar 12 weken kou nodig heeft, terwijl andere minimaal 18 weken kou vragen”, zegt broeier Nico van den Berg van de firma Duin in Callantsoog. Voor de leek is het verschil met Blue Magic niet meteen zichtbaar, maar het blad is iets donkerder en de bloem wat lichter blauw. „Ik zie zeker kansen in deze vroege muscari. Voor armeniacums van Franse bodem moet de handel in die periode flink wat meer betalen. Ik gebruik hem dan ook alleen tot de Blue Magic er weer is. De handel kiest dan toch weer voor het donkerdere blauw van de Blue Magic.”

Roze laat zich niet forceren Even eerder was al de Ocean Magic geïntroduceerd, een lichtblauwe muscari met een witte kop en een wat grotere bloem. Deze muscari is pas eind februari verkoopklaar. „Het is een goede groeier die gezond is te telen en weinig snot vertoont. Op het etiket communiceren we zelf hoe anders deze muscari is. Het is een mooi service-artikel om erbij te hebben”, geeft Erik Willemse van RomaNova in Voorhout aan. Een roze Magic is er niet en het is niet waarschijnlijk dat die er komt. „Roze muscari’s laten zich niet forceren met temperatuurbehandelingen. Ze volgen de natuur en zijn niet te vervroegen. In de tuin komen ze in april of mei pas tot bloei”, weet Truus van den Berg van bloembollenbedrijf Boltha in Breezand, de kraamkamer van de Magiclijn. Op alle Magics rust kwekersrecht.

XL Muscari Ook op de vernieuwingen die vanuit de armeniacum-familie zijn voortgekomen rust kwekersrecht. Zoals de Big Smile, een muscari met een grotere bloem dan andere blauwe druiven. Omdat de bol weinig kou nodig heeft, is de Big Smile al vanaf eind november op de markt. Daarmee is het één van de vroegste blauwe muscari’s. Het soort is zo’n vijf jaar door veredelaar Paul van Bentem geïntroduceerd en staat nu op de vierde plaats qua areaal. Broeier Gert-Jan Hogervorst is tevreden met de resultaten van de Big Smile op pot aan het begin van 12 (2014)

Muscari.indd 35

de blauwe Big Smile en Atlantic en de witte

zwaar onder druk. Broeiers wilden wel anders, maar er was niets. In 1992 kwam Aucheri, de Blue Magic voort en in 1997 zag de eerste witte potmuscari het licht: de er nog meer kunnen, dachten veredelaars. Zo’n tien jaar geleden vonden ze nieuwe daarvan de Ocean Magic en de Early Magic op de markt gekomen vanuit de aucheri-tak.

het seizoen. Zodra de gewone armeniacum zich aankondigt, loopt de interesse echter snel terug. „De prijzen liggen dan te ver uit elkaar, terwijl de consument nog niet kan zien dat hij thuis straks een veel grotere bloem krijgt voor dat geld.” Bollenkwekers van Big Smile hebben zich verenigd en gaan broeiers (waaronder één snijbloementeler) ondersteunen met marketing en promotiemateriaal rond de aanduiding XL, juist om de onderscheidende waarde beter onder de aandacht te brengen.

Trage groeier De Atlantic is net iets ouder dan de Big Smile en kenmerkt zich door trage groei en een compact gewas. De trage groei heeft als voordeel dat winkels langer met dit product kunnen werken. In tegenstelling tot andere armeniacums schiet deze muscari minder snel door. Richard Groot Koerkamp van Ripaplant in Twello, broeit naast de armeniacum ook de Atlantic op pot. Hij wil niets liever dan met alleen de Atlantic verder, maar er zijn nog niet voldoende bollen van beschikbaar. „Er is nog wel promotie nodig. Zowel de handel als de consument denken dat een muscari kort en rauw moet zijn om niet te snel door te groeien en bloeien. Maar een Atlantic is wezenlijk anders en heeft die groeispurtproblemen niet.”

Armeniacum in de versnelling Veredelaars werken achter de schermen op beide fronten door. De nieuwste resultaten zijn vooral bij armeniacum zichtbaar, bijvoorbeeld de blauwe Marieke. Truus van den Berg: „Deze kan met specifieke

tot 55%. Het totale bollenareaal muscari is sinds 2010 met 30 ha teruggelopen naar 159,

20 tot 35% marktaandeel in areaal. Alle nieuwkomers beslaan samen zo’n 10 ha. en pot ongeveer 20-80. Ruim 80% van de

temperatuurbehandeling op de pot gedrongen blijven en in de snij juist meer lengte maken.” Voor de droogverkoop is er een heel arsenaal aan bijzondere soortjes, maar die zijn vooralsnog niet geschikt voor de broei. Ze laten zich niet forceren. Gebr. Pletting in Heemskerk heeft vijf speciale snij-soorten staan, die deels zijn voortgekomen uit de armeniacum. Het zijn de groene Saffier, de lichtblauwe Cupido, de donkerblauwe Joyce Spirit, de blauw met witte Touch of Snow en de gefranjerde Artist. In totaal voert hij er dit jaar 200.000 stuks van aan. „Het is nog een kwestie van uittesten hoe ze zich gedragen onder verschillende temperatuurbehandelingen, hoe het blad groeit en hoe houdbaar ze zijn, dus ik doe het rustig aan”, zegt Jan Pletting. Pletting ervaart dat de handel vernieuwing maar moeilijk oppakt. „Prijzen zijn nog verre van constant. Maar met zijn allen hetzelfde doen is absoluut niet goed. Verbreding van het assortiment is zeer welkom. Wel moeten we de handel en de consument nog opvoeden in het idee dat niet elke druif blauw is of simpelweg armeniacum heet.” <

In het kort Het sortiment muscari ontwikkelt zich in gestaag tempo. Van het sortiment is nog steeds 80% blauw van kleur Marktleider armeniacum verloor vooral in het pottensegment marktaandeel. Big Smile en cultivars uit de Magic-

18-03-14 16:36

551876.indd 36

19-3-2014 10:18:24

Kalanchoë ontwikkelt door

De beste veredelaars hebben volgens Stefan Slijkerman een oorsprong als kweker. Hij verwacht dat zijn bedrijf van 4,8 ha over vijf jaar volledig ingezet zal worden voor het testen, veredelen en in de markt zetten van zijn eigen sortiment. Enkele cultivars zijn al op de markt. Op de Trade Fair in week 12 introduceert het bedrijf zeven kleuren van de Serenity-serie. In september volgen nog vijf kleuren. Met zijn cultivars wil Slijkerman beter aansluiten bij de kleurtrends in de markt. ,,Via kassascans analyseren we in het samenwerkingsverband Decorum wat eindklanten kiezen. Die info gebruiken we in gesprekken met afnemers en exporteurs. Als de kleur van de kalanchoë past bij de kleur van een kussen of meubelaccessoire of bij de kleur van een seizoen, dan heb je meer kans dat een consument de plant meepakt”.

Foto: Hans neeFjes

Het sortiment van kalanchoë blijft zich ontwikkelen en er is een actieve benadering van de markt. Conclusies na een gewasbijeenkomst op het bedrijf van Slijkerman Kalanchoë in Heerhugowaard.

Glaskracht Nederland, hoorden het kritisch aan. Variatie in kleur op het bedrijf is niet nieuw; meer geel voor Pasen en meer rood voor kerst bijvoorbeeld. Maar loont het voldoende om regelmatig te wisselen van sortiment? En wat gebeurt er met de stekprijs als de vermeerderaar vaker zijn moeren moet verversen? Kan je in een aanbodsmarkt wel veel specialties kwijt? Moet je juist meer variëren in potmaat? Diverse bedenkingen gingen over tafel. Telers zoeken actief naar de beste strategie. Een keuze maken is niet

makkelijk. De afzetmarkt is divers. Grote acties op kleur zijn gewenst, maar een breed aanbod en continue levering van uniforme kwaliteit zijn ook belangrijk. Een excursieganger concludeerde dat het er op neerkomt dat je niet uitwisselbaar moet zijn met je product en wellicht zelfs schaarste moet creëren. De doorgaande vernieuwing in het sortiment maakt dat mede mogelijk. En de gezamenlijke promotiecampagne ’Altijd Kalanchoë’ zorgt er voor dat het product regelmatig in de spotlights staat. <

De parallellen tussen the Greenery vijftien jaar geleden en het FloraHolland van nu zijn legio. Dat stelde bewindvoerder van rozenkwekerij Rosa Natura Aad Roodenburg.

hetzelfde, schetste Roodenburg. Wat the Greenery rest is een marktaandeel van hooguit 20%. Dat was ooit 75%.

onder de 300 ha, dan worden we overruled door Afrika en Zuid-Amerika.”

Roodenburg deed dit dinsdag op een bijeenkomst van Blooming Breeders in Hoofddorp. Wat er gebeurde in de groente, gebeurt nu in de sierteelt, hield hij zijn gehoor voor en hij kwam met overeenkomstige ontwikkelingen. De bewindvoerder vergeleek de waterbommen in de tomatenteelt - telers waren puur gericht op productie - met de uitbreiding wereldwijd van het rozenareaal. De incidenten die zich destijds voordeden met the Greenery, komen overeen met de staking van FloraHolland-werknemers. En de vrienden van the Greenery tonen parallellen met de onroerendgoedparticipatie van FloraHolland in een aantal handelsbedrijven. The Greenery ging bovendien zelf in groente handelen en feitelijk doen plantenkwekers

Volgens Roodenburg is anno 2014 de grip van Nederland op groente en fruit weg. Prijzen stijgen niet meer, buitenlandse producten worden beter betaald en de grote wereldspelers zijn Chiquita, Univeg en Total Produce en die zijn respectievelijk Amerikaans/ Iers, Belgisch en Brits. „Het spel wordt boven ons hoofd gespeeld, dat is de realiteit.” Roodenburg ziet een zelfde scenario voor de sierteelt. In feite is ze haar wereldpositie al kwijt. Voor de rozentelers betekent dat volgens hem dat ze moeten samenwerken; ze kunnen leren van de ontwikkelingen van Avalanche+-telers. En vandaaruit nadenken over roos Nederland. „Rode roos moet zich formeren en aansluiten bij wit. Het is belangrijk dat rozentelers meedoen aan het collectief. Zakken we

Variatie De vijfentwintig telers en veredelaars die 12 maart meededen aan de excursie van LTO

12 (2014)

Productpaginas-4-berichten.indd 37

Hoeveel betalen ’Boven ons hoofd’

Voor de veiling is een cruciale vraag hoeveel kwekers en handel willen betalen voor de veiling, vindt Roodenburg. „Er moeten concurrerende afspraken gemaakt worden die door iedereen geaccepteerd worden. En zorg dat er geld verdiend wordt door veredelaar, kweker, handelaar en winkelier en stimuleer horizontale en verticale samenwerking.” Roodenburg ziet dat er veel wantrouwen is tussen veiling en handel. Het heeft er toe geleid dat het budget voor marketing enorm geslonken is en dat het Santpoortoverleg door incidentjes vertraging opliep. Hij waarschuwt dat de handel ook zijn eigen route kan kiezen, zoals in de groente gebeurde: „Ik wil niet ageren tegen FloraHolland, maar kom met een plan. Ga ondersteunen. Zolang de ruzie niet over is, kun je de wereld niet laten zien hoe goed je bent.” <

19-03-14 11:37

Teelttips ZOMerbLOeMen

De chemische onkruidbestrijding gaat veel verder dan alleen weten welk middel er in welk gewas gebruikt kan worden. Door fouten in de dosering en de toepassing kan een goed middel soms schade veroorzaken en soms in het geheel niet werken. Doseringen op de verpakking zijn geen garantie voor een goede werking zonder schade.

PerkgOed Mesten en remmen De afzet van de vroege perkgoedpartijen komt alweer op gang. Hopelijk verloopt de verkoop soepeler dan vorig jaar. Goede kwaliteit van leverbaar product is de beste garantie voor vlotte afzet. Juist nu verdient bemesting van het perkgoed aandacht.

LeLie Jonge aanplant Ondiep planten gaat ten koste van de vorming van stengelwortels. Te weinig stengelwortels gaat ten koste van de kwaliteit en de lengtevorming. Zorg ervoor dat er 6 tot 8 cm losse grond boven op de bollen terechtkomt. Indien mogelijk is het zinvol om

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 38

ZOMerbLOeMen

De dosering is vaak erg afhankelijk van de hoeveelheid organische stof die in de grond zit. Met een hoger organischestofgehalte is er een hogere dosering nodig voor een goede werking. Deze dosering veroorzaakt echter op een grond met een laag organischestofgehalte makkelijk schade. Dit geldt ook voor de omstandigheden waarbij de bespuiting plaatsvindt.

Als er te veel regen valt, spoelt een middel makkelijk in, met als resultaat: meer schade en een mindere werking. Is het te droog, dan werkt het middel vaak niet of niet goed genoeg. Extra aandacht voor deze materie is dus geboden.

Vervroegen

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Vooral in de vroeg opgezette partijen blijkt het voedingsniveau vaak laag te zijn en is correctie nodig. Uit potgrondanalyses blijkt vooral het stikstofniveau vaak laag te zijn. Zo’n laag niveau in de laatste teeltfase vergroot de kans op geel blad, vooral bij gewassen zoals osteospernum en eureops. Er wordt ook nog veel opgepot en de weersomstandigheden van de laatste week waren prima voor vlotte weggroei. Regen na oppotten de

planten een keer goed in en houd de kas enkele dagen wat warmer. Zodra de nieuwe wortels gevormd zijn kan alles weer wat koeler. Dit geldt niet voor gewassen zoals Impatiëns New Guinea en ook voor de knolbegoniarassen; houd deze de eerste weken goed op temperatuur zodat het gewas zich goed kan ontwikkelen. Remmen is nu heel belangrijk; teeltomstandigheden bepalen daarvan het effect. Kwekers die gewend zijn

wat natter te telen, zullen wat vaker moeten remmen dan droge telers. Bij het remmen vooral goed de gewasreactie waarnemen. Het effect is vaak niet direct merkbaar maar aan de plantopbouw is goed te zien of de behandeling effect heeft gehad. Pas op met te hoge doseringen; beter de frequentie wat verhogen dan in één keer de plant ’stilzetten’. De gebruikte middelen zijn heel erg afhankelijk van het gewas; overleg hierover

met uw leverancier of adviseur. Een standaardadvies is niet te geven. Ziekten en plagen tijdig bestrijden; scout vooral goed op wittevlieg en trips. In gevoelige gewassen is een beginnende aantasting vaak nog wel te beheersen maar als de insecten eenmaal goed in het gewas zitten zijn ze heel moeilijk te bestrijden. Schimmelziekten kunnen het beste preventief aangepakt worden.

tot de eerste maand na het planten veel te schermen boven jonge aanplant. Als er enkel verduisteringsdoek aanwezig is dan wel altijd minimaal een kier van 20% aanhouden zodat de bovenkomende spruiten daglicht ervaren. Het is belangrijk dat de bodem bij de jonge aanplant goed vochtig wordt gehouden voor een optimale start. Probeer het geven van grote ’plonsen’ water te voorkomen; verdeel de watergift over

kleine hoeveelheden per keer zodat het water goed de kans krijgt om zich te verdelen en in de bodem te zakken. Bij te veel water ineens is er een reëel risico op het optreden van phythophthora. Vooral Oriëntals en OT hybriden zijn hiervoor gevoelig.

langedagcondities op deze bollen. Dat betekent voor LA hybriden en Aziaten een donkerperiode van vier uur hanteren en voor de overige categorieën lelies een donkerperiode van zes tot maximaal acht uur. De meeste snelheidswinst valt te behalen de eerste vijf weken vanaf 100% opkomst. Door te zorgen voor de juiste langedagcondities wordt in deze periode het proces van knopaanleg duidelijk versneld. Dit gaat op voor

meer dan 90% van de lelies. Bij cultivars waar de knop al is aangelegd in de bol zoals Salmon Classic is veel minder snelheidswinst te verwachten. Met het oog op bladproblemen door overbelichting is het aan te bevelen de tweede helft van de broei de donkerperiode met twee tot vier uur te verlengen. Dit is van belang bij Oriëntals en OT hybriden.

Oogst 2013 Ter voorkoming van een al te groot gat tussen oude oogst en nieuwe oogst 2013 is het aan te bevelen om te zorgen voor optimale

Gebruik bij vervroeging door middel van afdekken niet een dicht materiaal. Plastic heeft vervroeging, maar zorgt makkelijk voor te snelle en te zwakke groei omdat het onder het plastic te warm wordt. Het ontstane zwakke gewas is gevoelig voor nachtvorsten. Als er al plastic wordt toegepast, gebruik dan gaatjesplastic. Hieronder ontstaat een sterker gewas. Bij het gebruik van agrocover ontstaat ook een sterk gewas, maar de vervroeging is nihil. Gebruik dit doek in combinatie met acryldoek. Leg eerst acryldoek neer en daarop agrocover. Later kan dan het agrocover eraf en kan het acryl nog even blijven liggen. Op deze manier ontstaan vervroeging én een sterk gewas.

Schneider Youngplants, 06-53281711

Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070

12 (2014)

18-03-14 16:36

Schoffelen

GroEnE En BonTE planTEn Water en bemesting Het weer is groeizaam. Besteed daarom extra aandacht aan de bemesting. Veel bedrijven bepalen aan de hand van de analyses de bemesting. Het gewasstadium is mede bepalend. Jonge gewassen moeten meer op de groei gestuurd worden met hoge niveaus stikstof, calcium en magnesium. In de eindfase is meer aandacht voor kali en SO4 gewenst. Te lichte bladkleur komt vaak door een onbalans van spoorelementen in het gewas. Dergelijke tekorten kunt u niet even snel corrigeren met een hogere gift. Vanaf het begin moet de balans van spoorelementen in de voeding goed zijn. Spoorelementen zijn moeilijk opneembaar

Tulp Bloemverdroging Dit jaar komt bij verschillende bedrijven wat bloemverdroging voor, vooral bij Purple Flag en mutanten. Het wordt het eerste waargenomen aan de toppen van de meeldraden en bloemdekbladen. Bekende verschijnselen zijn verdroogde knoppen (blinden), (gedeeltelijk) groene bloembladeren, het verdrogen van de meeldraden en het niet volledig open komen van de bloemen in de afzetketen. Verdroogde bloemknoppen zijn niet verrot, beschimmeld of weggevreten zoals bij kernrot. Het kan al in de bol ontstaan; de bloemresten zijn dan te vinden als een 12 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 39

en tijdens de teelt bijsturen heeft vaak niet het gewenste resultaat. Een bespuiting met een bladmeststof kan de kleur wat verbeteren maar vaak is het effect gering en meestal te laat. Bij gewassen of soorten die structureel een tekort hebben, kunt u beter in de potgrond wat extra doseren. Veel leveranciers bieden die mogelijkheden aan. De pH van de potgrond tijdens de teelt corrigeren is heel moeilijk en sterk afhankelijk van het uitgangswater. Ook hier is een goed begin het halve werk. Bepaal bij de start van de teelt welke pH het beste is voor het gewas en stem de pH van de potgrond hierop af. In deze periode van het jaar is de verdamping van de

gewassen hoog, stem hier de gift op af. Zorg ervoor dat de potten altijd voldoende vochtig zijn. Een te droge pot verhoogt de kans op verbranding op het moment dat de zon even doorkomt. Bij bedrijven die recirculeren, ontbreken vaak actuele analyses van het recirculatiewater. Laat regelmatig het water controleren om het bemestingsrecept aan te passen. Vooral bij het gebruik van bron- of oppervlaktewater is dit belangrijk omdat in dit water vaak een hoog niveau van Na en Cl bevat en dat hoopt erg snel op in de recirculatievoorraad.

vliezig 2 mm groot pluimpje terwijl andere bloemen geheel of ten dele groen blijven met (soms enkele) verdroogde meeldraden.

Bloemverdroging in de kas

Bloemverdroging in de bol Bloemverdroging kan het gevolg zijn van een tijdelijk te hoge temperatuur nadat de bloemknop volledig is gevormd. Voorafgaand aan de bloemaanleg iets warmer dan gebruikelijk bewaren, bij 23°-25°C in plaats van 20°C vermindert de gevoeligheid aanzienlijk. De voor de bloemknop nadelige hoge temperatuur kan in de cel optreden, maar dat kan ook gebeuren tijdens het transport van de bollen (’heating in transit’). Tevens kan bloemverdroging optreden als te lang in het najaar (na 15 november) te warm (ca. 20°C) wordt bewaard.

Arie van Bostelen, 06-51312208

Verloopt de verdroging in de kas dan is de bloem altijd groter dan wanneer bloemverdroging in de bol heeft plaatsgevonden. De strekking van de nek blijft geheel of deels achter, zodat de verdroogde bloem tussen het blad zit. Veel factoren zijn op het ontstaan van bloemverdroging in de kas van invloed, bijvoorbeeld: cultivar gevoeligheid, bolmaat, te weinig tussentemperatuur, te weinig kou, invloed van ethyleen tijdens de kasperiode, te hoge RV en/of temperatuur in de kas, gebrekkige watergift, slechte of zieke wortels, en ziekten.

Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070 Alex Buis Tulpenadvies, 06-42388337

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Examen ’Wat verschrikkelijk…’ zegt ze. ’Ik zie er nog van komen dat ik mee moet op vakantie. Om te rijden.’ Het is mijn schoonmoeder. Ze heeft net gehoord dat ik ben gezakt voor mijn E-rijbewijs. En zonder dat papiertje mag ik niet de caravan erachter hangen. Zij wel. Ze is 70. Ik reed er al jaren mee rond, met die caravan. Illegaal, zoals vorig jaar bleek. Ik kwam erachter vlak voordat we op vakantie gingen. Maar ja, toen was het te laat om er nog iets aan te doen. Dan stap je toch heel anders in de auto kan ik je verzekeren. Ik had er gewoon pijn in mijn buik van. Ze zullen je aanhouden en je vertellen dat je je caravan moet laten staan... Maar we hadden geluk. Dat had ik ook toen ik in februari op moest voor mijn E achter B. Zo heette namelijk de rijexaminator van het CBR. De hele ochtend had ik al rondgereden met een rijinstructeur en nu ging het om het echie. En met iemand met zo’n naam, dat kon toch niet fout gaan? Nou, dat kon het dus wel. Genadeloos werd ik afgestraft: ’Je let te weinig op wat er achter je gebeurt.’ Weg 550 euro. Op naar de volgende keer. Om nu te zeggen dat het een vervelende vent was, die examinator, nee. Hij had heel vroeger ook nog wel in de bloemen gezeten. En of ik van plan was om ook zelf naar de veiling te rijden met m’n handel? Nee, dat was ik niet, het ging puur om de vakantie. De bloemen laten we ophalen. En dan, de veiling in Bleiswijk gaat sowieso stoppen, dus… Maar wat knaagde het aan me. Want wie gaf mij de garantie dat het de volgende keer wel zou lukken? En dan, ik ben helemaal niet gewend om beoordeeld te worden. Zelfs je bloemen keur je tegenwoordig zelf. Bovendien, ik vond dat ik best aardig gereden had. Ik heb verdorie bijna dertig jaar rijervaring! Zelfs m’n schoonmoeder heeft haar E-rijbewijs! Gewoon erbij gekregen indertijd, maar toch. Zo liep ik me zelfs nog een beetje kwaad te maken. Precies vier weken later ga ik opnieuw met een aanhanger achter en een examinator naast me de weg op. Het is dezelfde. Na 25 minuten weet hij genoeg. ’Ja-a Kees’, zegt hij met een onheilspellende klank die mij het ergste doet vermoeden. ’Je bent geslaagd!’ Opgelucht geef ik hem een hand. Nu m’n schoonmoeder nog even inlichten.

18-03-14 16:36

KE GrowAir brengt een luchtverdeelslang op de markt voor het creëren van een gelijkmatige horizontale en verticale luchtverdeling voor koeling, verwarming en ventilatie in (semi) gesloten tuinbouwkassen. Door het ontwerp heeft de slang volgens de fabrikant een hoog inducerend uitblaaspatroon, dat een goede vermenging van de ingeblazen lucht met de aanwezige lucht in de kas creëert. Het ontwerp moet voorkomen dat ongewenste parallelle luchtstromen ontstaan langs de luchtverdeelslang, waarvan volgens KE GrowAir doorgaans sprake is bij slangen met een gewoon gatenpatroon.

Het bedrijf IntraFocus blijft tot nader order de herhalingscursussen verzorgen die zijn aangevraagd via Arend-Sosef. Licentiehouders van het vakbekwaamheidsbewijs uitvoeren en bedrijfsvoeren gewasbescherming (spuitlicentie) die zich hebben aangemeld bij Arend-Sosef, kunnen terecht op dezelfde plaats, dezelfde data en onder dezelfde condities en voorwaarden en met dezelfde docenten; de heer K. Meijaard en de heer R. Valstar. Kandidaten dienen zich wel opnieuw aan te melden via de website www.intrafocus.nl of via telefoonnummer 0174 - 24 70 79.

Vanaf maandag 17 maart j.l. opereert het bedrijf Anthurium Adventure uit Berkel en Roderijs onder de nieuwe naam Fiore. De naamswijziging komt voort uit de overname op 1 mei 2013 door het bedrijf Amos. Een van de twee voormalige eigenaren, Jeroen Ammerlaan, is nu bedrijfsleider. De kwekerij van 2,5 ha heeft zes cultivars. Fiore wil snijanthurium met verrassende ideeën beter in de markt zetten. Hulpmiddel daarbij zijn foto’s om klanten inspireren.

De branchevereniging van minerale substraatproducenten IGPA is opgegaan in de Vereniging Potgrondfabrikanten Nederland (VPN). De oorspronkelijke IGPA-leden Cultilène, Grodan en Jongkind menen dat hun gezamenlijke belangen vanuit de grotere en slagvaardiger VPN beter en efficiënter zijn te behartigen. Naar nu pas bekend is geworden heeft deze wijziging reeds per 1 januari 2014 plaatsgevonden, wat samenhing met goedkeuring door VPN-leden en de administratieve afhandeling van de wijziging.

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

ColofonVBB-Nieuws_nw.indd 40

Impatiens Hawkeri Florific Sweet Orange van Syngenta Seeds uit Enkhuizen heeft de 2015 Fleuroselect Gold Medal gewonnen. Volgens het bedrijf is dit de eerste bicolor New Guinea Impatiens uit zaad. Eigenschappen van deze medaillewinnaar zijn onder meer een goede vertakking en een volle plant. Het gewas heeft grote bloemen die zich mooi boven het blad presenteren. Het kleurenpalet per bloem gaat van diep tot licht oranje. Fleuroselect kende de medaille toe vanwege de introductie van bicolor veredeling in Impatiens Hawkeri uit zaad.

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

Stolze Installatietechniek uit Maasdijk breidt zijn bedrijf uit met twintig medewerkers. Dit in reactie op de toegenomen marktvraag naar aanleiding van het faillissement van Arend-Sosef. ’Met deze uitbreiding zijn we klaar voor de toekomst en kunnen we telers op het gebied van service en installatietechniek bijstaan’, zo geeft Stolze aan. De nieuwe medewerkers, die allemaal de overstap maken van Arend-Sosef naar Stolze Installatietechniek, zijn uit verschillende disciplines van het bedrijf afkomstig.

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Marrit Molenaar, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Bert Hassing, John Jennissen Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

12 (2014)

18-03-14 16:36

Kasgenoten

A genda Binnenland Het kompas voor de marketeer in Food & Agri, Baarn. Info: www.nima.nl. Kom in de Kas, landelijk evenement. Info: www.komindekas.nl -

Plantarium, vakbeurs boomkwekerij, Boskoop-Hazerswoude. Info: www.plantarium.nl Nationale zomerbloemententoonstelling, Oude Kerk, Naaldwijk. Info: www.nzbt.nl

LTO Glaskracht Nederland

Informatiebijeenkomst potplanten,

FOTO: JOeF SleegerS

Leeftijd: 58 jaar Plaats: Den Hoorn Teelt: 13 soorten mini-gerbera Oppervlakte: 4 ha

Informatiebijeenkomst bromelia, De Lier. Meer informatie: www.groeiservice.nl

Paul Koop

Keukenhof

Zit u hier nog op de goede plek?

t/m 25 maa Hyacintenshow en Tulpenshow - t/m 29 apr Bloeiende Heestershow - t/m 4 mei Amaryllisshow en Potplantenshow - t/m 18 mei Bol-OpPot Show, Hortensiashow, Anthuriumshow, Bromeliashow en Orchideeënshow - 27 maa t/m 1 apr Freesiashow - 3 t/m 8 apr 10 t/m 15 apr 17 t/m 22 apr Narcissenshow en Bijzondere bolgewassenshow 24 t/m 29 apr Alstroemeriashow en Irisshow 30 apr t/m 4 mei Snij- en tuintulpenshow - 1 t/m 9 mei Chrysantenshow - 2 t/m 18 mei Vaste plantenshow - 8 t/m 18 mei Lelieshow 11 t/m 18 mei Anjershow, Callashow en Zomerbloemenshow. Meer informatie: www.keukenhof.nl

„Qua afzet zit ik hier ideaal, met de veiling op tien minuten afstand. Het wordt wel een

we vaker last gehad van inbraken. Kruimeldieven. Daarom hebben we een buurtpreventie opgezet. Zelf loop ik elke avond een rondje met de hond. Als ik iets verdachts zie, kan ik dat doorgeven in een app voor buurtpreventie.”

Nooit aan verkassen gedacht? knop, die kun je op elkaar proppen. Maar de gerbera staat open; die is veel kwetsbaarder. Het vervoer zou veel te duur worden.”

Wat vindt u leuk aan uw werk? „Het leuke is dat het steeds weer spannend is of het goed gaat met de kwaliteit, met

Buitenland Hebt u nog plannen om uit te breiden?

Flowers & HorTech, Kiev, Oekraïne. Info: www.flowers-hortech.com

IFTEX International flower trade show, Öga, vakbeurs voor de groene branche, Koppigen, Zwitserland. Info: www.oega.ch Floratec-IPM India, Bangalore, India. Info: www.messe-essen.de Polen. Info: www.greenislife.pl

Wat heeft de laatste tijd veel indruk op u gemaakt? „Het faillissement van Arend-Sosef. Dat heeft veel impact op de omgeving gehad. Iedereen kent wel mensen die er werkten. Zelf had ik het niet zien aankomen. Ik vond het

Wat doet u naast het werk?

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

12 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Foto’s

Filmpjes

18-03-14 16:37

551877.indd 42

19-3-2014 10:39:18

551878.indd 43

19-3-2014 10:41:51

551879.indd 44

19-3-2014 10:38:49