VBB_16-2014

B

16

14

8 ’Financiering

10

34 Aardwarmte-

36 Zelf licht van

project Ammerlaan

Cover-nw.indd 1

16-04-14 14:35

555244.indd 2

16-4-2014 9:06:52

B 8 ’Financiering tuinbouw moet innovatiever’

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview:

4

Commentaar:

5

Stelling:

Nieuws 6

B

18 Teler ’praat’ met consument via FloraViewer

8

Ondernemen:

10

Milieu:

13

Ondernemen:

13

Column:

14

Afzet:

16

Afzet:

18

Afzet:

20

Vragen:

Markt 24 24 25 26 27

32 Rozendag 2014:

Teelt 28

In beeld:

30

Gewasbescherming:

32

Rozendag:

34

Aardwarmte:

36

Belichting:

38

Teelttips:

39

Column:

Nieuws

34 Beheersing ketelsteen en corrosie nieuwste uitdaging

40

Brieven 40

Service 41

Kasgenoot: Agenda Voorplaat:

16 (2014)

Inhoud.indd 3

3

16-04-14 15:50

Opinie Jan de Boer over sortimentsverschraling:

’Lastig iemand rond te laten Twee jaar terug was er het manifest: stop de verschraling. Nu komt er van de initiatiefnemers Jan de Boer van exporteur Barendsen is de zorg -

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

De zorg voor sortimentsverschraling is nog onverminderd groot? „Ja, in mijn ogen zijn veredelaars massaal op het buitenland gericht. Dat is logisch, want ze hebben cashflow nodig. Maar het is strijdig met mijn verwachting dat veredelaars met ons optrekken om op onze bestaande binnenlandse markt dingen mogelijk te maken. Ik heb de indruk dat veredelaars en kwekers op die markt de kop laten hangen.”

Kwekers laten hun kop hangen? „Ik zie veel kleine en middelgrote kwekers die diverse producten in aanbiedingen via E-Trade of webshops in combinatie met consumentenverkoop afzetten. Er zijn nicheproducten, maar je moet ze als handelaar gaan zoeken. Dat kost tijd en geld. We moeten er mensen voor op de weg zetten.

Bij planten zijn er al jaren planthunters. Nu hebben wij een bloemenhunter. Dat is een noodverbandje. Tegelijkertijd zie ik ook dat mensen proactief zijn. Ze ondernemen actie vanuit een bepaalde wil en gebondenheid met de sector. Bijvoorbeeld een dahlia-

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

kweker die gedwongen moest stoppen en die kleinschalig doorgaat.”

Wat merkt Barendsen van verschraling? „Op dit moment kunnen we nog zorgen dat onze klanten onderscheidend kunnen zijn.

Dat komt doordat we zo vreselijk ons best doen. Als we gaan zoeken dan vinden we altijd wat. Het is lastig om iemand rond te laten rijden voor een paar blikken. Nicheproducten zijn niet altijd meer vrij verkrijgbaar. Het ouderwetse gunning speelt steeds meer een rol en dat heeft niet altijd met prijs te maken.”

De veiling zou het sortiment op peil moeten houden, toch? „Op Plantion vind je heel wat kwekers met nicheproducten. Maar dan is FloraHolland met een man of tien aan het controleren of kwekers niet teveel in Ede afzetten en als dat het geval is krijgen ze een boete. Ze proberen kwekers te ontmoedigen op Plantion af te zetten. Wat maakt het uit als een kweker

te veel op Plantion afzet? Dat regelt zich vanzelf wel doordat de prijs omlaag gaat. Er zijn verschillende segmenten, maar ik zie het respect daarvoor niet terug in het beleid van FloraHolland. Timo Huges wilde beleid maken op vijfhonderd grote kwekers. Dan krijg je ramsj.”

Er komt een bloemistenklok? „Wat koop ik voor een Bloemistenklok als ik daar niet aan deel mag nemen? Geloof jij dat je twee klokken kunt laten draaien en dat er dan verschillende prijzen worden gerealiseerd? Als je alle kosten rekent die er zijn voor kwekers en veiling dan is het een dure manier om voor een geringe omzet een klok in de lucht te houden. En BloemistExclusief is ongelijke mededinging.”

Wat moet de veiling dan doen? „Op de exportveiling moet ze op primetime nicheproducten veilen. Het kostenmakerkostendrager-principe kan behouden blijven, maar aan het eind van het jaar moet de veiling het verschil tussen de gemid-

Grote betrokkenheid én serieuze zorgen

F

gezonde toekomst ervan.

directie aan dat ze door deze ingrepen de komende

voor hen doet waar ze voor is opgericht: het reali-

loraHolland kondigde vorig jaar onder meer een grote reorganisatie aan. Die ingreep was

-

er met deze maatregelen nog niet is en dat ze een maakt dat de klokkosten te hoog worden als de -

4

Opinie_NW.indd 4

16 (2014)

16-04-14 15:13

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

delde opbrengsten van nicheproducten en bulkproducten teruggeven aan veredelaars en kwekers van niche. Zo herstel je de marktplaats en kan iedereen aan nicheproducten komen en niet alleen degenen die op de bloemistenklok zitten. Ik vind het niet gek dat iemand die 10 miljoen Avalanche+ teelt eenduizendste % van zijn omzet betaalt aan iemand die Cosmos Black Beauty op de markt brengt. Grote kwekers kunnen niet zonder de kleintjes en kleintjes niet zonder de groten. Het effect is dat veredelaars nieuwe cultivars introduceren en kleine kwekers hun sortiment verbreden.”

„Er gebeurt veel met het sortiment, maar niet meer centraal. Voor ons is dat funest, want we zijn veel te veel tijd kwijt. De veiling is wat dat betreft zo slecht nog niet. Verder zijn we een paar keer bij elkaar geweest, maar het bleek dat zomerbloemenkwekers zich in mei lastig vrij kunnen maken. Het is ook lastig om een koers neer te zetten. Er zijn veel verschillende belangen en inzichten. Het kan een handicap zijn als er al honderd jaar partijen met belangen zijn. Jongeren staan er wat dat betreft open minded in.

Of een Lucas Vos. Geef ruimte aan meningen van buiten. Daarom organiseren Manon Velthuis van VGB, Aad Vernooij en ik 13 mei een bijeenkomst op Keukenhof. Het kan een functie van de veiling zijn. Trade Fair is een mooi voorbeeld. Kwekers en handelaren komen er met elkaar in contact. Ik denk ook dat we tot elkaar zijn veroordeeld en laten we daar het beste van maken.”

Stelling

„Logisch, denk ik, dat tuinders kiezen voor geld zonder problemen en gen is. Dat het problemen geeft als het verwachte rendement

eventueel te gebruiken bedrag van de rekening-courant. Alleen heb ik wel moeite met de manier waarop onze coöperatieve bank dit denkt te moeten bepaald door een computer in Utrecht.

Banken doen verwoede pogingen om het rekening-courantkrediet terug te brengen met het verhogen van de rente

Gerard Heemskerk, „De stelling zal voor velen

budget beschikbaar te stellen. De bank zal echter niet zomaar aannemen dat

tegenzit dan verwacht oorzaken van het tekort. een oplossing gezocht worden.

Dat er een oplossing moet komen is heel erg nodig als betalingen niet meer

enige route om verantwoord meer budget in te zetten. Ik ben er overigens van

op. De bank zal dan in de meeste gevallen gevraagd worden om ruimer

gelen. Een einde van die verschuiving is nog niet in zicht. Ook maken leden zich zeer grote zorgen over (de functie en de waarde van) het onroerend goed van de veiling.

Er is dus écht sprake van serieuze zorgen. Het kan niet anders dan dat dit soort geluiden ook aan de orde komt in de productcommissies en ken waar leden hun zorgen naar voren kunnen heid bepaalt immers de kracht van de veilingcoö-

16 (2014)

Opinie_NW.indd 5

kuipplantenvermeerderaar in De Kwakel „Ik hoor om me heen dat er inderdaad veel met uitbreiding van rekeningcourant wordt gewerkt, maar ik weet niet of dit

de manier van de bank om meer grip te hebben op de tuinders. Een rekeningcourant is per direct opzegbaar door de -

gen een stuk gunstiger voor de bank. manier is voor de tuinder om er weer bovenop te komen.

-

aanbiedt.”

5

16-04-14 15:13

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws.

Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

■ Viertal alstroemeria’s voor Azerbeidzjan De stichting Dutch Friends of Azerbeidzjan schenkt vier nieuwe alstroemeria-cultivars aan president Ilham Aliyev op de jaarlijkse bloemrijke gedenkdag van zijn vader.

De viering van de geboortedag van de derde president van Azerbeidzjan, Heydar Aliyev, op 10 mei in Baku, wordt jaarlijks opgesierd met duizenden grotendeels uit Nederland afkomstige bloemen. Vorig jaar was er een voorname rol voor anthurium Tropical waarvan er toen in één week 122.000 stuks zijn verscheepd richting Baku.

Stichting Dutch Friends of Azerbeidzjan (DuFoA) mag dit jaar vier nieuwe alstroemeria’s van HilverdaKooij aanbieden aan president Ilham Aliyev. Vooruitlopend op de festiviteiten in de hoofdstad Baku, zijn de bloemen op 15 april gedoopt bij de Aalsmeerse exporteur Anton Spaargaren.

Pastoor zegent Hollandse tulpen voor Vaticaan in Pastoor Rochus Franken uit Lisse zegent de tulpen in die onderdeel uitmaken van het bloementransport dat op 15 april naar Vaticaanstad vertrok. Voor de 29ste keer verzorgt de Nederlandse tuinbouw de op het Sint-Pietersplein in Rome.

Waar in het verleden het Productschap Tuinbouw van deze traditionele promotieactie zorgde, betalen Bloemenbureau Holland en iBulb de paasbloemen dit jaar uit ook in 2015 weer op zich zullen nemen, zal na de evaluatie worden besloten, zo laat BBH weten.

In totaal telde het bloementransport dit men, bloeiende bollen, struiken en bomen.

■ Combinations heet voortaan Noordam Plants Plantenkwekerij Combinations uit ’s-Gravenzande gaat verder onder de naam ’Noordam Plants’. De nieuwe focus van het bedrijf is het maken van uitgangsmateriaal van groenten en snijbloemen. Ook is de huisstijl aangepast.

Het bedrijf Combinations ontstond in 2008 uit een samenwerking van de Westlandse bedrijven Combifleur en Combiplant. De eerste richtte zich op veredeling en vermeerdering van diverse siergewassen. Bij Combiplant, opgericht door Teun Noordam, stond de opkweek van groenten centraal.

■

bloemisten Plantion gaat kennismakingsdagen organiseren voor bloemisten uit Noordrijn-Westfalen. De veiling hoopt zo meer Duitse klanten te werven.

De eerste kennismakingsdag vindt op 1 mei plaats. De tweede op 3 oktober.

Volgens de veiling in Ede beschouwen steeds meer bloemisten in Noordrijn-Westfalen Plantion als een aantrekkelijke marktplaats voor de inkoop van hun bloemen en planten. De kennismakingsdagen zijn bedoeld voor bloemisten die Plantion nog niet kennen.

Vorig jaar nam Plantion een Duitstalige medewerkster in dienst die acquisitie doet in Duits-

6

Nieuwskort2- 2 pag 1 foto.indd 6

land. Plantion heeft haar meeste klanten in een straal van 50 km rond de veiling. In het zuiden van die cirkel heeft de veiling een sterke positie, maar in het noorden zitten nog wat gaten.

Ook in Duitsland verwacht de veiling in Ede nog wat klanten binnen te kunnen halen.

■ ZLTO en DLV Plant kondigen samenwerking aan ZLTO en DLV Plant gaan samenwerken, zo maakten de twee organisaties op 11 april bekend. In eerste instantie neemt ZLTO, in nauwe samenwerking met DLV Plant, een deel van de taken over van LTO Groeiservice op het gebied van vollegrondsgroenten (voorheen LTO Vollegrondsgroente.net). LTO Groeiservice wordt per 1 mei 2014 opgeheven.

Vollegrondstelers wordt straks een totaalpakket van advies en dienstverlening aangeboden.

Onder de taken die DLV Plant op zich neemt, vallen onder meer de studie- en kerngroepen per gewasgroep, het organiseren van veld- en informatiebijeenkomsten en de diverse demodagen en symposia.

Sierteelten onder glas vallen onder LTO Glaskracht Nederland. Dat geldt ook voor zomerbloemen in de volle grond en bloemzaden.

■ Herman de Boon voorzitter Union Fleurs Voorzitter Herman de Boon van de brancheorganisatie voor de groothandel in bloemen en planten VGB is onlangs benoemd tot president van Union Fleurs, de internationale koepel van nationale handelsorganisaties in de sierteelt. Hij volgt daarmee de Zweed Lennart Lovén op, die tijdens een vorige week in Spanje gehouden vergadering tot erevoorzitter werd uitgeroepen. Lovén was bestuurslid sinds 2008 en voorzitter sinds 2011. Tot vice-voorzitter is Richard Fox uit Kenia (Kenya Flower Council) benoemd.

■ FloraHolland en bonden eens over nieuwe cao FloraHolland en de vakbonden FNV Bondgenoten en CNV Dienstenbond zijn het 11 april eens geworden over een nieuwe cao voor de veilingmedewerkers. De bonden leggen het onderhandelingsresultaat na Pasen voor aan hun leden. Gaan die akkoord dan is een nieuwe cao een feit. In het onderhandelingsresultaat is onder meer een looptijd van twee jaar van 1 juli 2013 tot en met 30 juni 2015, overeengekomen.

16 (2014)

16-04-14 15:13

an in FOTO: BLOEMENBUREAU HOLLAND

Gelezen op Twitter Louis Kester (@loukes) #wistjedat een cyclaam in Canada als (oude) bijnaam ’a poor man’s orchid’ heeft? kochte spullen. Overname van dealerschappen en handel was al eerder ingezet.

Toegang tot de boedel van het bedrijf uit Honselersdijk was pas mogelijk na de door de rechter opgelegde afkoelingsperiode van ongeveer twee maanden; het faillissement werd 18 februari uitgesproken. Inmiddels zijn er al vrachtwagens vol opgehaald uit de magazijnen aan de Stationsweg, zo werd 11 april duidelijk aan de poort van het bedrijf.

■ Kwekersrecht en merk populairst

■

Keukenhof Meijer Roses uit Pijnacker pakte op Keukenhof net als vorig jaar ’de dubbel’, zo bleek op 10 april. Het bedrijf won met Avalanche+ de VGB Award Roos en de vakprijs die Keukenhof voor Nederlandse rozen beschikbaar stelde. Ook de prijs voor de beste roos van de show in Lisse ging naar Meijer Roses.

Het was de vierde keer op rij dat een jury van in- en verkopers de handelswaarde van Meijers’ rozen de beste vond in de categorie ’Roos Exclusief’.

Voor het eerst was er ook een VGB Award Roos Import. Die ging naar Alani Gardens, gevestigd in Kenia, voor de paarse Maritim.

Keukenhof had prijzen voor de beste Nederlandse en de beste importroos. Meijer Roses met Avalanche+ en Ayana Roses uit Kenia met Deep Purple waren de respectievelijke winnaars.

■ Verdere ontmanteling ArendSosef Leveranciers kunnen sinds 9 april hun eigendommen terughalen uit de boedel van het failliete Arend-Sosef. Hetzelfde geldt voor opge16 (2014)

Nieuwskort2- 2 pag 1 foto.indd 7

Voor de bescherming van intellectuele eigendommen zijn kwekersrechten het populairst bij agrarische bedrijven. Maar ook merken worden veel gebruikt. Dat blijkt uit het onlangs verschenen rapport ’Innovatie in de agrarische sector’ van onderzoeksbureau Panteia.

Uit het rapport blijkt dat de agrarische sector jaarlijks goed is voor circa 1.400 aanvragen van kwekersrecht en 500 merkaanvragen.

Veel bedrijven schakelen daarvoor een gespecialiseerd intermediair in. In Nederland zijn er gedurende de periode 2008–2012 in totaal 7.142 kwekersrechten aangevraagd door 452 bedrijven. De meeste kwekersrechtaanvragen betreffen groenten (44%), gevolgd door sierteeltproducten (34%), bollen (17%) en boomkwekerijproducten (5%).

In de periode 2006–2010 vroegen agrarische bedrijven in totaal 3.802 keer een octrooi, merk of model aan. Daarbij ging het het vaakst om merken.

Laurens vd Lans (@Laurensvdlans) @FloraHolland @LucasVos_FH #Flowerexpo Moskou . Zonder exporteurs geen veiling

Marcel van Tol (@MarcelvanTol) Bezoek @LucasVos_FH, dir @ FloraHolland Goed gesprek over zomerbloemen, rolkassen, communicatie, jongeren, emancipatie

Eric Moor (@eric_moor) #Amerika, Miami, op bezoek bij de grootste kweker van Amerika. 350 miljoen omzet en 2600 medewerkers

Hulstflowers (@Hulstflowers) De pioenen staan er ook lekker bij in de rolkas. Vol verwachting klopt ons hart.

Michel Duijvesteijn (@Zentoomichel) Veiling voor Unicef levert een heel mooi bedrag op! Later meer want het bedrag loopt nog op! Kopers bedankt.

Discussie op LinkedIn

■ Betuwse Bloem wordt ’Greenport Gelderland’

Geen Nederlandse bloemen meer naar

Greenport Betuwse Bloem – het samenwerkingsproject tussen de glastuinbouw, fruit-, laanbomen- en paddenstoelenteelt in de Betuwe – heeft op 9 april haar naam gewijzigd in ’Greenport Gelderland’.

Reden daarvoor is dat het werkgebied van de greenport groter is dan de oorspronkelijke regio Betuwe. Daarnaast sluit de nieuwe naam volgens de organisatie beter aan bij de regionale, landelijke en internationale positionering van de verschillende greenports. Overigens is Greenport Gelderland geen officieel door het rijk aangewezen greenport. Tot die laatste categorie behoren: Aalsmeer, Westland-Oostland, Venlo, Boskoop, Duin- en Bollenstreek en Noord-Holland Noord.

Met Pasen is het Sint-Pietersplein ieder jaar gevuld met bloemen en planten uit Nederland. Het ’bedankt voor de bloemen’ is in miljoenen huiskamers over de hele wereld te horen. Prachtig voor de promotie van bloemen en planten. Aan de andere kant is er de kritiek op de kerkelijke misstanden. Past de promotie van bloemen op het Sint-Pietersplein bij de Nederlandse sierteeltsector? Wat vindt u?

Discussieer mee op LinkedIn.

7

16-04-14 15:13

’Financiering tuinbouw moet innovatiever’ -

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

L

TO Glaskracht Nederland houdt jaarlijks in oktober–november een ledenenquête om erachter te komen hoe het er voor staat met glastuinbouwbedrijven en om de mening van glastuinbouwondernemers te peilen. „Uit de enquête die in 2013 werd gehouden, bleek dat veel tuinders zich zorgen maken over de financiering van hun bedrijf en van toekomstige investeringen”, zegt Annemie Hermans, beleidsmedewerker Ondernemerschap bij LTO Glaskracht Nederland.

De brancheorganisatie vond dat de jaarlijkse ledenenquête hierover echter

onvoldoende gegevens naar boven bracht om op basis daarvan conclusies te kunnen trekken. Daarom werd besloten, samen met Flynth Adviseurs en Accountants een diepgaander, kwalitatief onderzoek te houden onder vijftien glastuinbouwbedrijven. Deze bedrijfsanalyses leverden volgens Hermans geen verrassingen op, maar brachten wel informatie aan het licht die eerdere vermoedens bevestigde. „Ondernemers blijken tegen een hoop knelpunten aan te lopen bij de financiering van hun bedrijf. We zijn serieus onder de indruk van wat er uit de verschillende casus-

Achtergrond

Vorig jaar kondige minister Henk Kamp van Economische Zaken de oprichting aan van de Nederlandse Investeringsinstelling (NII).

Samen met pensioenfondsen, verzekeraars en banken wil het kabinet met de NII een organisatie op poten zetten die allerlei investeringsprojecten geschikt gaat maken als belegging voor institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen en verzekeraars.

Projecten kunnen op die manier, aanvullend

te vinden. Voor institutionele beleggers is een individueel aardwarmteproject echter te klein van omvang om in te investeren.

Bundeling van aardwarmteprojecten zou

Bankier Jan van Rutte is eind vorig jaar benoemd tot kwartiermaker voor de NII. De oud-topman van ABN Amro en huidige instantie in de steigers gaan zetten.

Institutionele beleggers willen graag in één keer voor miljoenen euro’s in een project kunnen investeren omdat anders de transactiekosten voor hen te hoog worden.

sen naar voren komt. Het trof ons dat we bij ondernemers zorgen zien over de toekomstfinanciering en dat er situaties zijn waarin ondernemers steeds verder achterop raken.”

Bij bestaande financieringen ervaren ondernemers vooral problemen bij het aanvragen van tijdelijke uitbreiding van hun krediet in de vorm van uitstel van aflossingen en/ of extra rekening-courantkrediet. Vooral ondernemers die door tegenvallende resultaten herhaaldelijk aanvullend krediet nodig hebben, lopen bij de bank aan tegen strenge aanvullende voorwaarden, hoge rentetarieven en opslagen. „Het valt mij op dat het een soort automatisme lijkt om vrij snel naar zo’n rekening-courantkrediet te grijpen. Als het rendement vervolgens achterblijft, wordt dan soms opnieuw naar dat rekeningcourant gegrepen, terwijl je eigenlijk vanuit de kasstroom dat rekening-courant moet zien in te lopen. Zo raakt een ondernemer dus van de regen in de drup”, aldus Hermans.

Het bijna automatisch grijpen naar verhoging van het rekening-courant is volgens haar een voorbeeld van onvoldoende bewust omgaan met financieringen. „Vandaar dat we onze achterban oproepen zich beter op de hoogte te stellen van hoe hun bancaire arrangement in elkaar steekt. Telers moeten er strategisch bewuster mee omgaan.”

moet maken met de opriching van de NII. aardwarmteprojecten enorme investerin-

8

Financiering.indd 8

Niet alleen bij telers, maar ook bij hun adviseurs, banken en financiers rust volgens Hermans een verantwoordelijkheid na te 16 (2014)

16-04-14 14:34

Foto: INGImaGe

gaan hoe een financieringsconstructie in elkaar steekt, hoe die zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld en of die nog wel passend is bij de investering. „Het is goed om bij kredietaanvragen na te gaan of het krediet daadwerkelijk via cashflow binnen één teeltcyclus is in te lopen of dat het beter is een andere, meer langlopende, lening af te sluiten voor zaken die een langere terugverdientermijn hebben.”

Ook kan volgens Hermans overwogen worden een aflossing uit te stellen om op die manier financiële ruimte te scheppen in plaats van extra krediet op te nemen. „Afhankelijk van waarvoor de lening is bestemd, kan ook een andere financiering een optie zijn, zoals lease. Wellicht is het mogelijk bepaalde investeringen in samenwerking met meerdere collega’s te delen. Het is sowieso goed het overzicht te hebben en te houden van alle voorwaarden die rusten op de bedrijfsfinanciering.”

LTO Glaskracht Nederland roept de banken op bij bestaande financieringen nog eens kritisch te kijken naar de eigen werkwijze. „Ik doel dan op hoe banken gewoon zijn om te gaan met het door- en herfinancieren van bedrijven. Daar zit toch flinke druk op bij ondernemers. Bij gestegen financieringslasten en teruglopend rendement is het erg lastig om die gestegen financieringslasten te kunnen blijven dragen.

16 (2014)

Financiering.indd 9

Banken moeten hun producten daarom nog eens tegen het licht houden.”

Bij het verkrijgen van nieuwe financieringen ervaren ondernemers eveneens knelpunten, blijkt uit het onderzoek.

Zo kunnen telers bij investeringen, mede door waardedaling van onroerend goed, vaak lastig aan solva-biliteitseisen voldoen.

Ook werken aangescherpte voorwaarden en verscherpt risico-beheer bij het verstrekken van leningen belemmerend. Bovendien zijn bestaande overheidsinstrumenten in de praktijk, volgens Hermans, niet optimaal inzetbaar. „Zo kennen de Garantstelling Landbouw en Landbouw Plus voorwaarden rond aflossingsverplichting en persoonlijke borgtocht die de inzetbaarheid van die regelingen in de huidige omstandigheden belemmeren, vooral bij bedrijfsvormen als BV’s.” Of dat nadeel met de vorig jaar door staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken aangekondigde Garantstelling Marktintroductie Innovaties verholpen zal zijn, is de vraag omdat deze regeling er nog niet is.

Ook op dit punt roept LTO Glaskracht Nederland de banken op hun verantwoordelijkheid te nemen. „Ze moeten meeden-

ken over hoe je innovatiever kunt omgaan met nieuwe financieringen. Bancaire financiering – hypothecair gezekerd – is het dominante arrangement. Naar de toekomst kijkend, is het echter zaak na te denken over andere vormen van financieren, vreemd geld aantrekken, andere zekerheden zoeken.

Het moet echter wel passend zijn voor investeringen als: uitbreiding, vervanging en markt- en duurzaamheidsinnovaties, waaronder geothermie.”

Hermans denkt bij nieuwe financieringsarrangementen aan bijvoorbeeld gelden of garantstellingen van derden anders dan de bank. Ze wijst verder op de eerste ervaringen die de tuinbouw momenteel opdoet met crowdfunding. „Maar wellicht is er ook op een veel structurelere wijze, geld van buiten de sector aan te trekken om te kijken of je daar via een vorm van investeringsfondsen – aanvullend op bancaire financieringen – zekerheden, garantstellingen of financieringsgelden kunt ontwikkelen. Het kan daarbij gaan om pensioenfondsen.”

Vanuit de overheid wordt op dat gebied gewerkt aan een Nederlandse Investeringsinstelling. „Maar daarover hebben we nog erg weinig concrete informatie. Duidelijkheid daarover is wenselijk.” LTO Glaskracht Nederland gaat volgens Hermans op korte termijn in gesprek met banken over de problematiek van financieren. <

9

16-04-14 14:34

Waterschappen en LTO Westland slaan handen ineen

’Samen werken aan een betere waterkwaliteit’

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

E

ven leek het erop dat elke glastuinder volgend jaar apparatuur moest aanschaffen om zijn spuistroom te zuiveren. Een motie van VVD en PVV, die eind maart werd aangenomen door de Tweede Kamer, stak daar voorlopig een stokje voor. Eerst moet er worden gekeken of de zuivering niet centraal kan worden gedaan door de waterschappen, stelt de motie. LTO Glaskracht Nederland is opgelucht, de waterschappen zijn teleurgesteld.

Terwijl dit boven hun hoofden wordt uitgevochten, werken in Westland en Oostland diverse partijen samen aan oplossingen: Het Hoogheemraadschap van Delfland, het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, gemeenten en de regionale afdeling van LTO Glaskracht Nederland. De samenwerking is vastgelegd in het ’Afsprakenkader waterkwaliteit en glastuinbouw’, dat begin maart is ondertekend. Wat betekent de nieuwe situatie voor de samenwerking?

Jarenlang is de vervuiling van het oppervlaktewater in het Westland omlaag gegaan.

Sinds 2008 loopt de lijn met stikstof en fosfaat echter horizontaal, gemiddeld twee tot drie keer hoger dan de norm. Met gewasbeschermingsmiddelen worden de normen soms duizenden malen overschreden. „Tuinders moeten zich realiseren dat de wereld verandert”, zegt Ingrid ter Woorst, lid van het Dagelijks Bestuur van Delfland met de portefeuille waterkwaliteit. Zij zit in het overleg met de glastuinbouw. „De invloed van de glastuinbouw in de waterschappen is minder geworden, en de huidige be-

10

Afsprakenkader.indd 10

stuurders accepteren niet meer dat er geen vooruitgang wordt geboekt.”

Volgen Ter Woorst is het een groot misverstand dat Nederland het braafste jongetje van de klas zou zijn. „Vroeger was het rivierwater sterk vervuild door fabrieken in Duitsland en Frankrijk. Tegenwoordig komt het water schoon Delfland binnen, en gaat het er weer vies uit. In de zomer is er kroosvorming en vissterfte; de vitaliteit van het waterleven is aangetast.”

Desondanks is ze ’erg tevreden’ over de samenwerking met de tuinders in het gebied. Het gaat zo goed, dat ze in september een presentatie geeft bij de Unie van Waterschappen. „Persberichten stemmen we bijvoorbeeld eerst af met gemeenten en de afdeling Westland van LTO Glaskracht Nederland. Zij denken ook mee over de aanpak van vervuiling en handhaving. Dat werkt goed. De Tweede Kamer en LTO Glaskracht Nederland hebben blijkbaar nog niet door hoe je samen dingen kunt bereiken.”

Harde afspraken zijn er nog niet gemaakt; er is alleen afgesproken dat er alles aan wordt gedaan om in 2027 nagenoeg emissieloos te telen. In de loop van dit jaar worden de mogelijke maatregelen beoordeeld en uitgekozen. „De oplossingsrichtingen zijn divers”, zegt Ter Woorst. „Waterzuivering kan worden gedaan op bedrijfsniveau, of in clusters, of door de rioolwaterzuiveringinstallaties. Ik wil niets opleggen en ik sluit niets uit, als het maar doelmatig is.”

Ook Jos van der Knaap, voorzitter van de afdeling Westland, is te spreken over de samenwerking. Toch spelen binnen het

Afsprakenkader dezelfde discussies als landelijk. „Waterzuivering op het eigen bedrijf is geen optie”, vindt Van der Knaap. „Dat zou veel te duur worden. Het is veel efficiënter om dat centraal te doen bij de rioolwaterzuivering. Bovendien kunnen dan tegelijk de medicijnresten eruit worden gehaald. Drinkwaterbedrijven hebben daar al lang technieken voor. Het is alleen zaak om die betaalbaar te maken voor de waterschappen.”

Volgens Van der Knaap is dat geen ’afschuiven van de verantwoordelijkheid’. „Het doel is duidelijk: het water in het Westland is te vuil en we moeten onze best doen om dat te verbeteren. Het gaat alleen om de vraag: hoe kan dat zo goedkoop mogelijk?

Niet door op elke tuin een waterfabriek neer te zetten. Het principe van ’de vervuiler betaalt’ staat niet ter discussie. Ik neem aan dat de tuinder gewoon een factuur krijgt voor het aandeel dat hij loost op het riool.”

De meeste tuinders zijn serieus bezig om het oppervlaktewater te ontlasten, ervaart Van der Knaap. „Ze vinden het wel belangrijk dat er een gelijk speelveld is. Als ik mijn afvalwaterstroom op orde heb, dan moet de buurman dat ook doen. We hebben het waterschap om de namen van overtreders gevraagd. Dan stappen we er zelf op af. Dat is echter niet mogelijk vanwege de privacy.”

De meeste waterschappen zitten niet te wachten op het afvalwater uit de tuinbouw.

Hun zuiveringsinstallaties werken met bacteriën, en het water uit de glastuinbouw bevat te weinig organisch materiaal om het proces goed te laten verlopen. Bovendien 16 (2014)

15-04-14 16:50

Foto: HoogHeemraadscHap delFland

De meeste waterschappen zitten niet te wachten op het afvalwater uit de glastuinbouw. Het bevat te weinig organisch materiaal om het afbraak-

zijn er extra stappen nodig om gewasbeschermingsmiddelen eruit te halen.

Waterschapsbestuurder Ter Woorst vindt het dan ook jammer dat de Tweede Kamer de motie heeft aangenomen. „Het Activiteitenbesluit was een mooie stok achter de deur geweest om de vervuiling brongericht aan te pakken. Maar als tuinders straks hun afvalwater op het riool mogen lozen, hebben zij en fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen geen enkele prikkel meer om te innoveren. In feite heeft de Tweede Kamer de verantwoordelijkheid nu bij de waterschappen gelegd. Ik denk echter niet dat het kabinet de motie overneemt. Staatssecretaris Mansveld heeft dit ontraden. Het zou in strijd zijn met alles wat eerder is afgesproken. De Europese wetgeving gaat uit van het principe ’de vervuiler betaalt’.”

Volgens Ter Woorst zal het voorstel van LTO niet leiden tot kostenverlaging. „Als de waterschappen het moeten oplossen, zullen de lasten voor alle tuinders omhoog gaan, ook voor de bedrijven die nauwelijks bijdragen aan de vervuiling.”

energie”, zegt Marco Zoon, woordvoerder van de Vereniging van waterbedrijven in Nederland (Vewin). Drinkwaterbedrijven vinden gewasbeschermingsmiddelen een groter probleem dan medicijnen. Overigens neemt het gebruik van medicijnen wel toe door de vergrijzing.

Zoon vindt het te makkelijk om het probleem bij de waterschappen neer te leggen. „De verantwoordelijkheid ligt in de hele keten”, meent hij „We moeten kijken waar het beste effect bij de beste investering mogelijk is. Het liefst zo vroeg mogelijk in de keten.

Verzorgingshuizen en ziekenhuizen zijn ook bezig om hun afvalwater van medicijnen te zuiveren.”

Voor de waterschappen zijn medicijnen geen probleem, omdat er geen normen voor zijn. Ter Woorst vindt dat niet van belang voor de discussie. „We kunnen nog 100 jaar naar elkaar wijzen, of gewoon aan de slag gaan. Dat is ook in het belang van de glastuinbouw zelf. De sector heeft een duurzaam imago, maar dat wordt bedreigd door de emissie van bestrijdingsmiddelen.”

„Met haar gaan we kijken hoe we de waterzuivering samen met de maatschappij kunnen oppakken”, zegt Tiny Aerts, die bij LTO Glaskracht Nederland milieu en water in zijn portefeuille heeft. Volgens hem staat daar ook iets tegenover. „We gaan afspreken dat alle ondernemers die op een riolering zijn aangesloten, alleen nog daarop lozen.

Dat is heel belangrijk. Ik zie de neiging bij de overheid om te denken: ze schuiven alles op ons af. Maar als er mogelijkheden zijn om zelf of in clusters het water te zuiveren, tegen dezelfde kosten, dan willen we dat doen. De pilot in de Bommelerwaard toont echter aan dat het € 12 miljoen kost als we het water zuiveren op de bedrijven, en € 3 miljoen als we het door de RWZI laten doen.” <

In het kort ■

Gesprek met ministerie Technisch is het mogelijk om gewasbeschermingsmiddelen en medicijnen uit het water te halen. Drinkwaterbedrijven doen het immers ook. „Dit kost echter veel geld en 16 (2014)

Afsprakenkader.indd 11

Binnenkort gaat LTO Glaskracht Nederland praten met de ambtelijke top van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, en later in het jaar met staatssecretaris Mansveld.

11

15-04-14 16:50

555245.indd 12

16-4-2014 9:07:32

Column

’Toekomst tuinbouw ligt in buitenland’ „De toekomst van de Nederlandse tuinbouw ligt in het buitenland”, dat stelde Pieter Niekus van Rabobank op een avond van Tuinbouwjongeren Oostland over internati-

Cok Harteveld cok@vandenbergroses.com

China

Reputatie Chinezen hebben buiten hun land geen beste reputatie. Logisch wel, want daar gedragen ze zich af en toe best horkerig. Wat denkt u van het bekrassen van een zwaar antiek Egyptisch relikwie? Of een Chinees die een

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

E

lk zichzelf respecterende tuinder moet zich realiseren dat de toekomst van de tuinbouw in het buitenland „ ligt. Hier vechten we elkaar de tent uit. Er zijn plaatsen in de wereld waar beter geld verdiend kan worden dan in Nederland”, stelde Peter Niekus, international business manager van Rabo. De bank trad maandag 14 april als gastheer op van de tuinbouwjongerenbijeenkomst. Niekus vergeleek de tuinbouw met het voetbal. Nederland is meer een opleidingscentrum en de stervoetballers voetballen wereldwijd. Dat gaat ook gelden voor de tuinbouw, verwacht Niekus. Het drieluik onderzoek, voorlichting en onderwijs blijft in Nederland en de tuinders slaan hun vleugels uit.

Hij liet desgevraagd weten dat hij niet verwacht dat de productie in Nederland verdwijnt, maar als jongeren groei willen realiseren dan moeten ze zich afvragen of ze dat hier of in het buitenland doen.

International services Begin jaren 2000 boog Rabobank zich over de vraag hoe ze de klant internationaal beter kan bedienen. Het leidde in 2007 tot de oprichting van de afdeling International Services. 35 mensen van Rabobank zijn ergens in de wereld gestationeerd om mensen te helpen die ergens wat willen beginnen.

Makkelijk is het niet om iets in het buitenland te beginnen, schetste Niekus.

De eerste jaren kost het geld. „De eerste jaren maak je nooit winst in het buitenland.

Hoeveel mag het kosten om de investering in de been te houden? Je moet het lef hebben om te zeggen ik stop”, aldus Niekus.

Een exitstrategie noemde hij daarom heel belangrijk.

Behalve een exitstrategie zijn er een bedrijfsstrategie, ondernemerschap en een financiële analyse nodig.

De grootste valkuil is als het hele plaatje 16 (2014)

Jongeren.indd 13

er te mooi uitziet om waar te zijn, stelde Niekus. Daarnaast is er een juiste partner nodig. „Vaak loop je tegen een partner aan die andere ideeën heeft dan een Nederlander. Wij Nederlanders zijn nogal onhebbelijk. We moeten anderen in hun waarde laten.”

Behalve een goede, betrouwbare partner, zijn goede medewerkers, adviseurs en afnemers van belang. Niekus waarschuwde voor corruptie en stelde dat ondernemers zich moeten verdiepen in douaneheffingen, regelgeving en taal. Oplossingen liggen in een meer dan goede voorbereiding, het bouwen van een netwerk en hulp van collega’s, alhoewel die doorgaans niet genegen zijn kennis te delen.

50% eigen vermogen De stap naar het buitenland is geen eenvoudige, zeker als je bedenkt dat Rabobank dat sinds 2007 met international services actief is in het buitenland, een eigen inbreng van 50% vraagt van de tuinders. Niekus: „Er is geen bank in de wereld die 90% financiert.

De helft moet je zelf meebrengen.” Dat eigen vermogen van 50% is nodig als buffer, omdat de eerste jaren geen winst gemaakt wordt. Als er eenmaal winst gemaakt wordt moet er nog een eigen vermogen van 25% over zijn.

Die 50% eigen vermogen is momenteel heel lastig op te brengen voor Nederlandse kwekers nu de tuinen in Nederland nauwelijks nog wat waard zijn, moest Niekus erkennen.

Twee tuinders, Arie van den Berg en Andre Lankhaar die de stap al eerder maakten naar het buitenland deelden hun ervaring met de jonge tuinders uit Oostland. Duidelijk werd onder meer dat samenwerking met een betrouwbare partner essentieel is voor het slagen van de onderneming. Over hun ervaringen volgende week meer. <

dan heb ik het nog niet over de vele gevallen dat Chinezen zich overgeven aan overmatig drankgebruik en ander onbeschoft gedrag.

Maar een buslading voetbalhooligans uit wat voor land dan ook veroorzaakt meer schade. toeristen geld opbrengen. Daarmee is de horkerigheid niet goed te praten, maar het is te kort door de bocht om alle Chinezen over één kam te scheren. tunnel omdat de overheid nu een handboek heeft uitgebracht met adviezen voor zogenaamd ’beschaafd toerisme’. De Chinese vice-president wil daarmee het wangedrag en beschadiging van het Chinese imago voorkomen. In de 64 pagina’s tellende handleiding komen allerlei zaken aan de orde die buiten China absoluut niet kunnen. Denk aan het stelen van zwemvesten uit het vliegtuig, spugen tegen de wind in en roepen in het openbaar. toeristen zorgt voor een vertekend imago. mensen. Ze hebben dan wel andere gewooneen cultuur die zo ver van ons af staat. Het land ontwikkelt zich inmiddels zo snel dat de Chinezen zelf dit tempo soms niet kunnen

poept als de nood hoog is, is dat er niet van de ene op de andere dag uit. Chinezen willen prima. Chinezen houden van het Westen. Ze willen alles wat het Westen heeft en nemen dus graag ook alle gewoontes over. Goed voorbeeld doet goed volgen, zeg ik dan.

te gaan is.

Cok Harteveld is general manager Van den Berg Roses

13

16-04-14 14:33

een drama voor ons’

Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

D

daar hoor ik mijn klanten niet over”, legt Heemskerk uit.

In de auto richting Rotterdam geven de anthuriumtelers aan de opmerking van de handelaar opvallend te vinden. Beiden besteden veel tijd aan het inpakken in dozen.

Volgens Hubers is het vanwege de kosten geen optie om de bloemen op een andere manier aan te voeren. „Als je ze op water zet, kun je nog geen 600 stelen op een kar kwijt.

Verpakt in dozen gaan er 1.000 op. Exporteurs werken daarom liever met dozen, maar het is verhelderend om te horen dat de binnenlandse markt andere wensen heeft.”

Van Adrichem en Hubers bezoeken niet vaak eindklanten. De tijd daarvoor ontbreekt. Daarom sluiten zij deze ochtend

graag aan bij dit georganiseerde bezoek. De eerste stop is Natuurlijk Bloemen in Rotterdam. Die heeft het gouden certificaat van de Barometer Duurzame Bloemist in huis en is daarmee een van de duurzaamste bloemisten in Nederland. De twee anthuriumtelers hebben niet zo veel met milieukeurmerken.

Beiden hebben MPS opgezegd omdat het label hen niets opbracht en alleen maar geld kostte. Volgens winkeleigenaar Robert van Luijpen is de opzegging iets te voorbarig. Hij levert voor 70% aan bedrijven en de vraag naar duurzame bloemen en planten neemt volgens hem toe. Zeker bij gemeenten speelt het steeds meer.

Bij Natuurlijk Bloemen staan deze ochtend heel wat anthuriums uitgestald, ingekocht bij Star & Van der Gugten in Bleiswijk. De bloemist levert ze vaak aan de horeca vanwege de goede houdbaarheid.

Foto’s: Cindy van der Zwet

e prijsvorming van anthurium is een drama. Ik heb liever hoge prijzen. Dan komen klanten hier „ zoeken en kan ik mij onderscheiden. Nu zijn anthuriums overal te koop en verdient niemand er iets aan”, zegt Arjan Heemskerk van cash-and-carry Artho Bloemen in Honselersdijk. Het is het eerste adres dat deze ochtend wordt aangedaan door anthuriumtelers Hans Hubers en Jeanet van Adrichem. Zij nemen samen met Jacqueline Doornekamp van Concept Factory een kijkje bij de groothandel en bloemisten.

Bij de cash-and-carry staan deze ochtend redelijk wat anthuriums. Allemaal op water. „Dozen verkoop ik bijna niet. Het geeft afval, bloemen worden slap en je krijgt soms kromme stelen. Op water werkt het stukken makkelijker voor mijn klanten. Het neemt wel meer ruimte in met transport, maar

-

14

RepoTelerbloemist.indd 14

16 (2014)

16-04-14 14:33

Natuurlijk Bloemen opereert aan de bovenkant van de markt en gaat voor kwaliteit. „Klanten betalen hier iets meer dan bij andere winkels. Ik moet daarom met mijn bloemen aan de top zitten. Natuurlijk koop ik ook wel eens een Tropical in, die kan prima in de vaasjes voor op tafel. Maar ik wil ook bijzondere soorten in huis hebben”, geeft Van Luijpen aan. Hij spoort de telers aan om vooral contact te zoeken wanneer zij iets aparts in huis hebben. Van Adrichem meent dat Peruzzi wel iets voor hem kan zijn; en dan met name de mutanten zonder kolf. De bloemist belooft bij haar langs te komen als hij weer in Bleiswijk is.

Tot slot maakt Van Luijpen nog een opmerking over anthuriums op water. „Die manier van aanvoeren is een sterke verbetering. Dozen zijn een drama met al die plakbandjes. Het geeft alleen maar rommel.”

Grafbloem De volgende stop is een kilometer verderop, bij Naturals. Naturals wil een merk in de bloemen zijn. Er zijn nu drie Naturals winkels in Nederland. Bij de vestiging in Kralingen zijn deze ochtend geen anthuriums te vinden. De bedrijfsleidster geeft aan dat de bloem wordt gezien als een grafbloem. „Net zoals calla en lelie. Het imago van de bloem kan ik niet veranderen. We hebben ze wel-

eens in huis, maar de bloem wordt gwoon niet uitgekozen.”

Naturals verwerkt de kleinere anthuriums weleens in boeketten en bloementaarten.

Vanwege het sterke karakter gaat de bloem soms ook in de abonnementen. Naturals wil niet behoudend zijn in haar boeketten en gaat voor exclusiviteit en kleur. De bloemen die in de winkel staan moeten los verkocht kunnen worden. „Ik houd niet van slappe bloemen. Consumenten moeten iets in handen hebben. Wat dat betreft zou anthurium best bij het concept Naturals passen. Zonde eigenlijk”, zegt ook deze bloemist.

Geen anthuriums in het schap. Het is de realiteit. „Maar”, vindt Hubers, „als je ze niet hebt staan, kun je ze ook niet verkopen. Zo’n product als Previa zou toch goed passen bij dit concept?, vraagt hij zich af. De twee hebben deze ochtend geen anthuriums bij zich, maar bij nader inzien hadden ze nu toch graag een doos meegehad.

Bij het laatste adres deze ochtend staan wel anthuriums. Bloemenwinkel Leaf uit Capelle aan den IJssel koopt wekelijks vier dozen in. Eigenaresse Renée Klatten geeft haar leverancier veel vrijheid bij de inkoop.

Op maandag en donderdag zet zij twee dozen op de bestellijst. „Verder laat ik mij

verrassen. Ik wil alleen geen rood. Daar heb ik iets tegen.” Klatten gebruikt anthuriums in boeketten, maar verkoopt ze ook los. De prijs is een belangrijke factor en dat is volgens haar vaak een issue bij anthurium. Zij wil deze bloem voor een bedrag van maximaal € 2 à € 2,50 aan haar klanten kunnen aanbieden. „Is de prijs hoger, dan verkoop ik ze niet. Prijs is belangrijk om de snelheid erin te houden”, geeft ze aan.

Vandaag staan er ook weer een aantal boeketten klaar, in prijs variërend van € 10, € 15 en € 20. Het zijn vooral ’eenbloemsboeketten’. Daarmee willen zij zich onderscheiden. Anthurium is volgens Klatten een goede vulling en geeft een kleurboost. „Hij kan echt in elk boeket, ook in rouwwerk.” In tegenstelling tot haar voorgangers is Klatten blij dat de anthuriums in dozen zitten.

Op water ontstaan er volgens haar te veel beschadigingen.

De meningen lopen deze ochtend uiteen.

Op de terugweg in de auto evalueren de telers de ochtend. „Een bezoek aan bloemisten is niet verkeerd, al is het alleen maar om je product onder de aandacht te brengen”, denkt Van Adrichem. Ook Hubers vond het nuttig om geluiden uit de markt te horen. „Elke markt heeft zijn eigen behoeften; ook op het gebied van verpakken. De ene bloemist werkt er graag mee, de ander weer niet.

Een conclusie is lastig te trekken.” <

-

16 (2014)

RepoTelerbloemist.indd 15

15

16-04-14 14:34

Leden FloraHolland:

’Reorganisatie is opmaat tot grotere veranderingen’ Dat FloraHolland moet bezuinigen en reorganiseren, komt voor niemand

slechts de opmaat tot nog grotere veranderingen’, zeggen ze, gevraagd

Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

E

r staat heel wat te gebeuren bij FloraHolland dit jaar. Er moeten 200 voltijdbanen verdwijnen, in de zomer wordt de klok van Bleiswijk stilgezet, de veiling bouwt het keuren al af, bloemen gaan geleidelijk over op landelijk veilen ’in the cloud’ en de dienstverlening voor klok en Connect wordt gecentraliseerd.

Het is duidelijk dat het businessmodel van FloraHolland onder druk staat. De wereld is veranderd en de veiling moet daarin mee. De klokken maken minder omzet en steeds meer productie heeft niets meer met de veilinggebouwen van doen.

Het omvangrijke vastgoed daalt in waarde en belang en er zijn aanzienlijke verliezen door deelnemingen. Garandeert het pakket aan maatregelen dat er nu ligt, een wezenlijke verbetering en een garantie voor de toekomst? Die vraag legden we voor aan vijf leden. Ze verschillen van mening, maar zijn het over één ding eens: we hebben nog lang het laatste niet gehoord van de veranderingen. Dit is slechts het begin.

Het verdwijnen van arbeidsplaatsen vindt iedereen logisch. Arbeidskosten vormen de helft van de totale kosten van FloraHolland.

Vergeleken met veel andere grote concerns is dat onevenredig veel. Het apparaat is uitgegroeid tot een ambtelijk aandoende organisatie van ontelbare afdelingen en managers, geeft men aan. Voor de corebusiness zou de veiling met veel minder mensen afkunnen. „Wat mij stoort is dat het personeel zo lang niet weet wie er weg moet en wie mag blijven. Dat vind ik als mede-eigenaar niet netjes”, geeft perk- en jonge plantenteler Peter van der Plas aan. Hij heeft zelf net een flinke reorganisatie doorgevoerd, waarbij mensen moesten verdwijnen en hij ’back tot

16

BezuinigFH.indd 16

basic’ ging. „Achter het schrappen van banen moet een duidelijke visie zitten. Niet alleen poppetjes schrappen, maar ook herzien hoe de poppetjes moeten dansen. De veiling maakt momenteel € 750 miljoen tot € 1,5 miljard te weinig omzet om een gezonde sector te garanderen. De vraag is of het huidige bestuur capabel genoeg is om werkelijk het verschil te maken. En ook of de huidige maatregelen wel ver genoeg gaan.”

Investeren om te bezuinigen Snij-hortensiateler Peter de Munck ziet de ontslagen niet als een wezenlijke bezuiniging. „Het levert € 10 miljoen op, maar de reorganisatie eromheen kost € 20 miljoen, dus wat schieten we er nu echt mee op?

Met deze manier van bezuinigen is het over drie jaar nog een keer nodig om hard in te grijpen. In 2009 riep FloraHolland al dat we de broekriem moesten aantrekken maar er is toen niets gebeurd, terwijl grote bedrijven als TNT er meteen het mes inzetten. De veiling is te laat en te log in haar reactie.”

De Munck hoopt wel dat bij deze reorganisatie de cao’s van de vestigingen Aalsmeer en Naaldwijk gelijk getrokken worden. „Dat die zes jaar na de fusie nog steeds ingrijpend verschillen, dat kan er bij mij niet in.”

Eigen vlees keuren Een belangrijke bezuiniging moet komen van het stoppen met keuren. Na tien jaar ’oefenen’ met zelfkeur, komt er een eind aan het keuren door veilingmedewerkers. De Munck is vooral verrast door de maatregel. „Bij snij-hortensia is vorig jaar juist extra geïnvesteerd in keuring en nu stoppen ze er

dus ineens mee. Dat lijkt me zonde van de geïnvesteerde euro’s.”

Martricariateler Kees van Egmond – 100% klokteler – ligt er niet wakker van. „Het is logisch dat we als producent zelf verantwoordelijk worden gesteld voor de kwaliteit van ons product. Of we het nou zelf doen, of de veiling, we keuren allebei min of meer ons eigen vlees. Daar moet je eerlijk in zijn. Maak je er misbruik van, dan word je afgestraft.”

Dick van Geest, teler van pot-anthurium, vindt het ook een logische maatregel. „Bij planten gaat 70% van de handel sowieso al buiten het klok- en keurproces om, dus lijkt het logisch om daar kosten te schrappen.”

Over het stopzetten van de klok in Bleiswijk klinkt geen onvertogen woord, maar over de nieuwe bloemistenklok in Naaldwijk zijn de meningen verdeeld. Van Egmond: „Als een instrument meer kost dan het opbrengt, moet je daar niet mee doorgaan. Ik heb geen bloemisten zien staken in Bleiswijk vanwege het verdwijnen van de klok daar. Verhuizen naar Naaldwijk lijkt dus geen slecht idee.”

Chrysantenteler Leo Middelburg sluit zich bij de eerste uitspraak aan en doet er nog een schepje bovenop. „Bleiswijk had al veel eerder moeten stoppen, er is te lang te veel geld aan verspild. Maar van mij had die klok niet verhuisd hoeven worden naar Naaldwijk, want ook daar zijn weer investeringen voor nodig. Laat de bloemisten gewoon tussen de andere kopers zitten – er is ruimte zat op de tribunes – en laat de veilmeester wat langzamer veilen, wat langer op 1 blijven staan. Door die verhuizingen 16 (2014)

16-04-14 12:30

Foto: Floraholland

gaan de chrysanten straks naar een andere klok, waar weer extra investeringen nodig zijn om de druksnelheid te verhogen en de infrastructuur te moderniseren.”

Nu Eelde aan de beurt?

Het is de vraag of met deze operatie de kaarten nu definitief geschud zijn als het gaat om de locaties. „Waarschijnlijk is dit pas het opstapje naar wat er op stapel staat.

FloraHolland zal nog verder moeten afslanken in taken en gebouwen. De markt gaat sneller dan de veiling kan veranderen in de huidige omvang”, meent Van Geest.

De anderen hebben daar al min of meer een beeld bij. Zo verwacht Van der Plas dat de Eelde het volgende slachtoffer wordt. En misschien zelfs Aalsmeer. „Als FloraHolland en Plantion het destijds eens waren geworden, had Plantion als veiling voor centraal Nederland kunnen dienen en de functie van Bleiswijk en Eelde over kunnen nemen.

Daar zou dan ook de bloemistenklok op zijn plaats zijn. En misschien wordt Aalsmeer, op 50 km van Naaldwijk en nog dichter bij Rijnsburg, ook wel overbodige luxe straks.”

Middelburg verwacht dat het aantal gebouwen zal halveren. „Ik snap ook niet waarom FloraHolland de Horticampus op gepland nieuwbouwterrein gaat huisvesten en dat niet op bestaand terrein kon facilite16 (2014)

BezuinigFH.indd 17

ren zodat ze die braakliggende grond weer terug konden geven aan de glastuinbouw.”

Als alles volgens plan verloopt, gaat FloraHolland bij bloemen nog dit jaar over op landelijk veilen. Voor planten is de maatregel uitgesteld. Hoeveel besparing dit precies oplevert, is de leden niet bekend, maar ze noemen het een logisch gevolg van de verdergaande digitalisering van het veilproces. De een vraagt zich af of kopers er wel op zitten te wachten om drie uur lang snij-anthuriums voorbij te zien komen en of de bezuiniging van twee veilmeesters zoden aan de dijk zet. Anderen noemen het tegelijk veilen van een product op twee veilpunten ’kopertje pesten’ en snappen dat daar een eind aan komt. Van Geest: „Ik ben blij dat het voor planten is uitgesteld. Laten we eerst maar eens kijken of het nu echt de efficiency verbetert en hoe het uitpakt bij bloemen.

Het moet wel een doel dienen.”

Opstap naar meer en groter De vijf telers denken allemaal dat de huidige plannen slechts een opstapje vormen naar nog veel grotere veranderingen. En dat is nodig, vinden de meesten. „FloraHolland is naar mijn idee al veel verder in de besluitvorming, maar brengt die plannen langzaam naar buiten om geen onrust te veroorzaken”, aldus Van der Plas. „Als de

veilingcomplexen kleiner moeten worden, moet je dat slagvaardig en met lef aangeven.

Niet tegen beter weten in vol gas doorgaan”, zegt Middelburg. „We moeten terug naar de basisgedachte van de veiling: producten afzetten en de financiële afhandeling verzorgen. Alle overbodige tierelantijn moet overboord”, vindt Van Geest. De Munck besluit: „De veiling is als een vrachtwagen die te laat keert, terwijl wij kwekers op de fiets zitten. Ik wacht nog op een duidelijke sterkte-zwakte analyse en een sterk nieuw businessplan. Ik hoop dat de nieuwe directeur zich niet blind staart op de omzet aan het eind van het jaar, maar ernaar streeft dat de leden over drie jaar een beter rendement halen. Als het daarom over een andere boeg moet, is dat meer dan welkom.” <

In het kort ■ -

■ ■

-

■

17

16-04-14 12:30

Teler ’praat’ met consument via FloraViewer Een jaar geleden werd FloraViewer gelanceerd: een mobiele applicatie voor de consument die de bloeicyclus van bloemen en planten in beeld

moet de applicatie een verdere boost geven.

Ank van Lier

E

en QR-code op de bloemen- of plantenverpakking die kopers doorverwijst naar een mobiele website, waar een versnelde film van het uitbloeiproces van het betreffende product wordt getoond.

Dat is waar het om draait bij FloraViewer, de applicatie die vorig jaar werd gepresenteerd door FloraHolland en taGGle, onderdeel van Internet Service Nederland. „De combinatie van een bloeifilm en een QR-code is uniek: hier hebben wij octrooi op”, zegt marketingconsultant Jorrit Koeman van FloraHolland. „Het idee ontstond vanuit de gedachte dat de meeste consu-

Ervaring

A

mmerlaan Orchideeën in Schipluiden sloot medio 2013 een FloraViewer-

manier om de consument te laten zien wat

18

FloraViewer.indd 18

menten geen idee hebben hoe lang bloemen of potplanten bloeien. Terwijl supermarkten wel graag een vaasgarantie afgeven. Maar als een garantie wordt gegeven, is deze vaak niet onderbouwd. Dit leidt tot klachten van de consument. Om een beter onderbouwde vaasgarantie te kunnen geven, is FloraViewer ontwikkeld. Hiermee worden de verwachtingen gemanaged en dit komt de ’consumer satisfaction’ ten goede.”

De bloeifilms worden gemaakt in een speciale studio in het Kenniscentrum Productkwaliteit van FloraHolland. Een product wordt daar gedurende de bloeiperiode ieder

uur gefotografeerd. „Deze beelden worden versneld achter elkaar gezet, waardoor een bloeifilm ontstaat”, legt Koeman uit.

Lange adem De bloeifilms worden gemaakt in opdracht van telers. De bedoeling is dat zij vervolgens een QR-code op of aan hun product bevestigen, die de koper kan scannen. „Voor telers is FloraViewer een manier om direct te communiceren met de consument”, zegt Ruud Steggerda van taGGle. „Telers kunnen ook extra informatie toevoegen aan de mobiele website, bijvoorbeeld verzorgingstips of contactgegevens.”

Een andere meerwaarde voor telers is dat zij, tot op straatniveau, kunnen zien waar hun producten precies worden gekocht: dit wordt inzichtelijk doordat een consument de QR-code scant. Deze statistische gegevens zijn zichtbaar wanneer telers inloggen in hun eigen omgeving op de FloraViewerwebsite. Hier staan ook de bloeifilms en kunnen telers desgewenst wijzigingen aanbrengen in de mobiele websites. „De statistieken geven dus een goed beeld van de afzetmarkt van een product. Deze informatie kan waardevol zijn in de bedrijfsvoering, zowel op strategisch als op technologisch en innovatief vlak”, zegt Koeman.

Een abonnement op FloraViewer kost een teler € 350 per jaar en eenmalig € 100 voor het maken van een film. Sinds het voorjaar van 2013 zijn bijna 300 bloeifilms gemaakt – met name van snijbloemen en in mindere mate van bloeiende potplanten – en hebben 70 telers een abonnement afgesloten op FloraViewer. Jorrit Koeman is niet ontevreden over deze ’score’. „FloraViewer is vooral interessant voor de FloraHolland-leden 16 (2014)

15-04-14 16:28

NEDERLAN D SERVICE FOTO: INTE RNET

die rechtstreeks aan supermarkten leveren.

Binnen deze groep hebben we binnen een jaar een behoorlijk marktaandeel weten te verwerven. Steeds meer telers zien de meerwaarde van FloraViewer.”

Ruud Steggerda geeft wel aan dat het tijd kost om telers te overtuigen. „Je moet echt persoonlijk in gesprek gaan En daar hebben ondernemers niet altijd tijd voor. Daarbij is de bloemensector wat dit betreft vrij traditioneel ingesteld; een lange adem is een must.”

Interesse vanuit retail FloraHolland en taGGle zijn ook in gesprek met supermarktketens, onder meer in Denemarken. Deze zien FloraViewer als methode om klanten te voorzien van productspecifieke informatie zonder dat zij deskundig personeel hoeven in te zetten. „Veel supermarkten reageren enthousiast; we zijn in gesprek met meerdere ketens”, zegt Steggerda. „Deze trajecten kosten echter veel tijd: het duurt lang voordat een en ander concreet wordt. Maar we hebben goede hoop dat de huidige gesprekken iets zullen opleveren: doel is dat supermarkten hun leveranciers uiteindelijk gaan vragen om een product met QR-code en bloeifilm te leveren.”

TaGGle en FloraHolland bekijken daarnaast de mogelijkheden om de bloeifilms op andere manieren te communiceren richting de consument. Nu staat of valt het succes van FloraViewer grotendeels met of kopers de QR-code al dan niet scannen. „We zijn niet ontevreden over hoe vaak de codes worden gescand. Maar het kan beter”, zegt Koeman. Bijkomend probleem is dat producten in de keten vaak een andere verpakking krijgen, waardoor de QR-code die 16 (2014)

FloraViewer.indd 19

FloraViewer is een app die de bloeicyclus van bloemen en planten versneld op de smartphone een voorbeeld door de QR-code te scannen.

de teler aanbrengt niet bij de consument belandt. „Daarom overwegen we bijvoorbeeld om de bloeifilms te tonen via narrowcasting, schermen op de winkelvloer.”

Eén en één is drie Hoge verwachtingen hebben Steggerda en Koeman ook van de integratie met de Storecheck-applicatie van FloraHolland.

Deze applicatie biedt telers de mogelijkheid om informatie te vergaren over hoe hun producten erbij staan in een bepaalde winkel. Via de Storecheck-app worden consumenten in heel West-Europa benaderd met het verzoek een winkel of bloemenzaak te bezoeken. Daar moeten zij een foto maken en vragen beantwoorden over het winkelschap met bloemen. Aan de hand van die informatie kunnen eventuele verbeterpunten worden geformuleerd. Alleen al in Nederland zijn zo’n 10.000 consumenten aangesloten bij de Storecheck-community. „FloraViewer en Storecheck zijn twee diensten die perfect op elkaar aansluiten”, zegt Steggerda. „Als je via FloraViewer weet waar je producten worden verkocht, wil je immers ook graag weten hoe deze erbij staan. Dat kan met Storecheck. Deze

diensten kunnen elkaar dus versterken; één en één is drie. Daarom voegen we deze binnenkort samen binnen de persoonlijke omgeving van telers op de FloraHolland-site. We hopen dat deze stap beide applicaties een boost zal geven.”

Voor FloraHolland en taGGle staat buiten kijf dat FloraViewer komende jaren verder zal groeien. Onder meer omdat virtuele applicaties en boodschappen doen in opkomst zijn. „Hoe groot FloraViewer precies wordt, is moeilijk te zeggen”, geeft Steggerda aan. „Maar als de consument over enkele jaren vraagt waarom er bij een bepaald product geen bloeifilm zit, zijn we ver genoeg.” <

In het kort FloraViewer is een app voor de consument die de bloeicyclus in beeld brengt. dracht van telers. zien waar hun bloemen of planten worden FloraViewer wordt geïntegreerd met

19

15-04-14 16:28

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden.

U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Wat verandert er met het nieuwe ontslagrecht?

Via de media heb ik gehoord dat er nieuw ontslagrecht in aantocht is. Wat betekent dit voor wordt het van kracht?

H

et wetsvoorstel Werk en zekerheid brengt een groot aantal veranderingen met zich. Een aantal wijzigingen, met name de verminderde mogelijkheid tot flexibele inzet van werknemers, is ongunstig voor werkgevers. Wel gunstig is dat het ontslaan van werknemers goedkoper wordt. De voorgenomen wijzigingen in het arbeidsrecht ter versterking van de positie van flexwerkers gaan, als het parlement akkoord gaat, 1 juli 2014 in. De hervorming van het ontslagrecht wordt 1 juli 2015 van kracht.<

Flexibele inzet De mogelijkheid om drie opeenvolgende contracten voor bepaalde tijd te sluiten binnen een periode van drie jaar waarbij de tussenpozen niet langer zijn dan drie maanden (de zogeheten 3x3 regel) wijzigt. Het plan is dat de tussenpoos waarbinnen contracten als opvolgend worden gezien, wordt verlengd van drie naar zes maanden. Hiervan kan niet in de cao worden afgeweken. Ook wordt de maximumtermijn teruggebracht van drie naar twee jaar. Hiervan kan onder voorwaarden in de cao worden afgeweken.

De regering stelt voor om bij afloop van contracten van zes maanden of langer een wettelijke ’aanzegtermijn’ van een maand op te nemen. De werkgever moet de werknemer dan uiterlijk een maand voor het einde van het contract schriftelijk informeren over het al dan niet voortzetten ervan.

IllustratIe: Peter moorman

Ontslagrecht

door het UWV. Voorgenomen ontslagen vanwege vermeend disfunctioneren, verwijtbaar handelen of nalaten van de werknemer, andere in de persoon van de werknemer gelegen redenen of vanwege een verstoorde arbeidsverhouding, worden voortaan getoetst door de kantonrechter. Een werkgever kan dus niet langer kiezen tussen UWV of de kantonrechter. Na een afwijzing van het UWV kan ontbinding worden verzocht bij de kantonrechter, na een toewijzing van het UWV kan de werknemer herstel van de dienstbetrekking vorderen bij de kantonrechter. Een naar mijn mening gunstige wijziging voor werkgevers is dat in de cao kan worden geregeld dat het mogelijk is af te wijken van het afspiegelingsbeginsel.

Dit biedt ruimte om (meer) op kwaliteit te selecteren.

Ontslagen die verband houden met bedrijfseconomische redenen of met langdurige arbeidsongeschiktheid worden vooraf getoetst

Transitievergoeding

margot van Herwerden, Houthoff Buruma, amsterdam, m.van.herwerden@houthoff.com

Bij het eindigen van de arbeidsovereenkomst of een contract voor bepaalde tijd is de werkgever een transitievergoeding

verschuldigd, als de arbeidsovereenkomst ten minste twee jaar heeft geduurd. De vergoeding is over de eerste tien jaar gelijk aan een eenderde maandsalaris per gewerkt jaar, en vanaf het tiende jaar een half maandsalaris per gewerkt jaar. Voor werknemers die op het moment van ontslag 50 jaar of ouder zijn zijn en langer dan tien jaar in dienst geldt voor elk gewerkt jaar na zijn 50e dat hij recht heeft op één maandsalaris.

Deze regeling geldt tot 2020 en alleen voor bedrijven met 25 of meer werknemers. De transitievergoeding wordt gemaximeerd op een bedrag van € 75.000. De transitievergoeding is niet verschuldigd als het ontslag het gevolg is van ernstig verwijtbaar handelen of nalaten van de werknemer. Voor werknemers die bij ontslag 50 jaar of ouder zijn geldt een overgangsmaatregel.

Wel kan de kantonrechter aan de werknemer ook nog een billijke vergoeding toekennen, indien de ontbinding het gevolg is van ernstig verwijtbaar handelen of nalaten van de werkgever. <

20

16vragenl.indd 20

15-04-14 16:28

M Vanwege het tuinplantenseizoen worden ook de klokprijzen van deze producten weergegeven. Omdat er ruimte is voor maar drie grafieken, worden de bloeiende en groene planten in één grafiek verwerkt. Week 25 is de laatste week van de tuinplantengrafiek.

K

Groene en bloeiende planten

Snijbloemen '%&'

(*

'%&(

'%&)

'%&'

'%&(

&+%

Tuinplanten '%&'

'%&)

&'%

'*

'%

'%&)

&%% B^YYZceg^_h ^c XZciZc

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

&*%

(%

'%&(

&)% &(% &'% &&%

-% +% )%

&%%

&*

*

+

,

-

. &% && &' &( &) &* &+ &, &lZZ`

Vanaf week 6 vertoont de middenprijs bij de snijbloemen een dalende lijn. In week 15 stijgt deze weer met 3 cent tot 19 cent.

.%

'% *

+

,

-

. &% && &' &( &) &* &+ &, &lZZ`

In week 15 noteert de middenprijs bij de groene planten een stijging van 7 cent tot 120 cent. De bloeiende planten stijgen 16 cent tot 132 cent.

&& &' &( &) &* &+ &, &- &. '% '& '' '( ') '* lZZ`

De middenprijs blijft stijgen. In week 15 plust deze 8 cent tot 86 cent en ligt daarmee op hetzelfde niveau als in 2012.

Dico Drost:

’Prijzen geven aan dat er verandering nodig is’ Bedrijf: dicodrost.com Veiling: FloraHolland Aalsmeer Week: 15

Maandag „Er staan ruim 7.000 karren planten klaar. Door het vroege voorjaar overlappen productseizoenen elkaar. Als voorbeeld het klokbeeld om 10.20 uur. Op de klokken 14 en 15 worden bolbloemen-op-pot geveild. Op hetzelfde moment wordt op klok 17 de groep balkon- en terrasplanten geveild. Hierna komt de groep pelargonium.”

Dinsdag „Ik heb een flinke lijst om te kopen en er staat dan ook behoorlijk wat handel; ruim 7.700 karren. Het veilproces duurt tot 10.45 uur. De prijzen zijn niet extreem hoog. Ik controleer de rest van de dag of alle bestelde handel binnenkomt en alles goed verwerkt wordt.”

hem eens, alleen is samenwerken lastig. Dat is in de groente en fruit ook niet gelukt. En velen denken door ICT een machtspositie te krijgen, terwijl ICT moet faciliteren voor meer efficiëntie en betere samenwerking.”

Donderdag „Ondanks dat er veel planten voor de klok komen, is het duidelijk dat veel handel buiten de klok om gaat. Gisteren was een klant over uit een land heel ver weg. Hij was onder de indruk van het grote assortiment en wilde een vrachtauto vol planten kopen. Het is lastig om transportruimte te vinden voor lange afstanden. Met als gevolg dat deze Mr. een vrachtauto kocht met de gedachte deze lokaal weer te kunnen verkopen.”

Vrijdag Woensdag „Veel mensen op de tribune en 6.500 karren planten. De prijzen zijn wat hoger op de groene planten na. Er wordt steeds meer aangevoerd uit het buitenland. Ik ben in 2000 begonnen met planten van kwekers uit het buitenland om te pakken voor het veilen. Cees Veerman, oprichter van The Greenery, meende ooit dat Nederland een draaischijf is van een breed en diep assortiment planten. Onvergelijkbaar met de afzet van groente en fruit. ICT moet een belangrijke functie vervullen. Deels ben ik het met 16 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 21

„Op de klok is een stukje vrijheid nodig om tot een mooi assortiment te komen. Dagelijks zijn mooie planten te koop voor prijzen ver onder de kostprijs. Als hortisector lopen we achter op andere agrosectoren als zuivel, vlees, groente en fruit. We hebben een waardevolle positie op wereldniveau, producten waar vraag naar is. Echter, prijzen op de veiling geven aan dat er een verandering nodig is in de afzet om de productie op gang te kunnen houden.”

21

15-04-14 16:29

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Henk Vreugdenhil

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

75

50

10

11

Aanvoer index

12

13

14

15 week

Prijs index

Prijzen trekken aan bij minder stelen In week 15 liep het snijbloemenaanbod weer wat terug. De index zakte naar 111 punten. Mede hierdoor ontstond wat ruimte voor prijsstijging. De overall middenprijs liep 3,4% op naar € 0,17 per steel. Komende week staat Pasen op de agenda, mogelijk geeft dit de verkopen wederom een positieve impuls. Tulp enkel voerde afgelopen week nog de lijst aan. Er kwam ruim 16% meer, maar door het warme weer bracht een steel 2 cent minder op.

Chrysanten deden het erg goed.

Tros bracht bijna het dubbele op van vorig jaar bij een stabiel aanbod en santini leverde 4 cent/steel meer op bij 36% meer verkochte stuks. Ook pluischrysant realiseerde een hogere middenprijs.

Hiervan viel de totale verkochte aanvoer echter ruim 6% kleiner uit. Oriëntal-lelies noteerden krap een dubbeltje hoger dan in 2013 bij 7,3% meer stelen. Ook germini boekte een omzetplus ten opzichte van vorig jaar: een hogere middenprijs bij een groter volume.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 160

in procenten

140 120 100 80 60

10

11

12

13

14

15 week

Prijs index

Aanvoer index

Prijs stabiel, Pasen in aantocht In week 15 bleef de prijsindex voor de derde achtereenvolgende week net boven de 100 hangen.

De middenprijs kwam uit op € 1,70; dit was 5 cent meer dan 2013. De index voor de verkochte aanvoer liep wat terug, maar deze was met bijna 23 miljoen stuks nog altijd ruim 28% groter dan in 2013. Het aanbod phalaenopsis viel ongeveer een kwart groter uit en de overall middenprijs steeg 15 tot 20 cent/stuk in vergelijking met vorig jaar. Pasen komt eraan. Dit bleek duidelijk uit de

grote vraag naar potnarcissen: ruim drie tot vier keer het aanbod van 2013 bij een prijs, die 3 dubbeltjes hoger lag. Ook kalanchoë handhaafde zich goed. Bij ruim een verdubbeling van de aanvoer bleef de prijs stabiel ten opzichte van vorig jaar. Ook pothortensia en campanula kenden een positief afzetverloop. Bij meer stuks werden hogere middenprijzen gerealiseerd. Potroos kwam daarentegen in minder grote getale. De prijswinst op vorig jaar bedroeg hier ruim 4 dubbeltjes.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 350 300

in procenten

250 200 150 100 50

10 Aanvoer index

22

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 22

11

12

13 Prijs index

14

15 week

Aanbod loopt terug, prijzen trekken aan De eerste golf van het eenjarige tuinplantenseizoen is inmiddels voorbij en de volgende fase dient zich alweer aan. Het aantal verkochte stuks was 8,2% groter dan in week 15 van vorig jaar. Dit was fors minder dan in de voorgaande week. De prijs trok verder aan en kwam uit net boven de euro, 32% hoger dan in 2013. Na de violen komen er nu volop geraniums en Spaanse margrieten. Het volume bij geraniums viel circa 30% groter uit dan vorig jaar en de middenprijs was stabiel net boven de 6 dubbeltjes. Het aanbod van

Spaanse margrieten was 74% groter. Ook hier bleef de prijs steken net boven de 6 dubbeltjes. Dit was echter lager dan in 2013. Ook lavendel en pothortensia kwamen in grote hoeveelheden (meer dan het dubbele van week 15 in 2013).

Bij lavendel gaf dit zodanig druk op de markt, dat de prijs ruim een dubbeltje terugliep. Pothortensia was daarentegen in trek en won ruim 3 dubbeltjes.

16 (2014)

15-04-14 16:29

Engeland

Over de toonbank Coldfield

Bobby Gough:

’Onze internetbestellingen zijn enorm’ zat er niet in, maar dat zien we sinds 2011 al niet meer.”

Wat kregen de moeders cadeau?

FOTO: BOBBY GOUGH

„Met name rozen, tulpen, freesia en lelies.

Veelal handgebonden boeketjes in kleurrijke aquapacks. Maar ook monobossen deden het goed. Planten bieden wij vrijwel niet aan, alleen speciale soorten orchidee. Ook daar hebben we in de week voor Moederdag veel van verkocht.”

Zorgt Pasen voor een opleving?

Naam: Lily White Flowers Locatie: Coldfield Sortiment: 70% bloemen, 10% planten, 20% overig Aantal medewerkers: 3

Hoe was Moederdag? „Gelijk aan vorig jaar, dus weer razend druk!

Het is een waar hoogtepunt in onze verkopen.

We zouden in die periode willen dat er meer uren in een dag zaten, zo veel werk komt er dan op ons af. Groei ten opzichte van vorig jaar

Standpunt

Wie zijn uw klanten? „Onze omzet komt voor 70% uit aankopen via de webshop. Daarnaast zijn het de voorbijgangers, de hotels en de kantoren. Maar de internetbestellingen zijn dus enorm en vanuit de hele wereld. Vooral veel mensen uit Coldfield en omgeving die naar het buitenland zijn verhuisd en bloemen sturen naar hun familie en vrienden hier. Als je bovenaan staat in de zoekmachines op ’bloemist Coldfield’, dan krijg je dat.”

„Voor meer dan 90% bij J. van Vliet, die hier in Birmingham een eigen cash-and-carry heeft.

Hij hanteert redelijke prijzen, de kwaliteit is uitstekend en het sortiment is enorm breed.

Als ik zeg ’redelijke prijzen’ moet je daar wel bij bedenken dat veel prijzen voor ons met zo’n 60% zijn gestegen de afgelopen zes jaar. De verhouding euro-pond, de btw, de inflatie; alles heeft de prijzen opgedreven. Een bos chrysanten kopen we nu voor 2 pond, terwijl dat in 2007 nog geen pond kostte.”

Heeft dat de verkopen beïnvloed? „Als je ziet dat er in 2007 in Engeland nog 7.000 bloemisten waren en nu nog geen 5.000, zegt dat genoeg denk ik. Dat heeft ook te maken met de concurrentie van de supermarkten uiteraard, die met steeds betere kwaliteit komen tegen dumpprijzen. Soms kun je er zelfs ook begrafenisarrangementen kopen.”

Hoe komt het dat u het wel redt? „We hanteren lage prijzen, vooral in het begrafenissegment omdat we daar groot in zijn, en dat is nu een grote pre. Daarnaast zijn we sterk op het internet. Als je niet goed vindbaar op het internet staat, kun je het wel vergeten.”

’Juist met FFP kan de bloemist zich onderscheiden!’

M

Gerrit Kremer, hoofd klokverkoop Plantion

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over?

Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

16 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 23

„Nee, dat wordt hier niet echt gevierd met bloemen. We zagen wel een kleine toename in de vraag naar voorjaarsarrangementen in mandjes, maar een piek was het niet.”

Hoe koopt u in?

et het besluit van vorig jaar om per 25 november MPS-kenmerken en landencodes automatisch op het klokfront te tonen, beantwoordt Plantion aan de vraag van veel bloemisten naar meer zichtbaarheid van FFP in de keten. Hun zakelijke klanten, maar ook consumenten kopen in toenemende mate bloemen en planten die aan milieu- en sociale eisen voldoen en waarvan de herkomst bekend is. Vanuit haar economische en maatschappelijke verantwoordelijkheid werkt Plantion hier graag aan mee.

Plantion ondersteunt de zichtbaarheid van milieukeurmerken op de klok van harte. Met het automatisch toevoegen van de kenmerken van aanvoerders

sluiten we aan bij de landelijke lijn. Dit betekent dat van de producten van de gecertificeerde kwekers de MPScode, en van alle aanvoerders de landencode op onze klokken en op de laadlijst zullen worden getoond.

Het milieukenmerk speelt in Nederland op dit moment volop onder professionele afnemers: een aantal hotelketens doet bijvoorbeeld alleen nog maar zaken met bloemisten met een milieucertificaat. Bovendien zal, net als bijvoorbeeld in Duitsland en Zwitserland, ook bij ons de consumentenvraag naar eerlijk geteelde producten met respect voor mens en milieu de komende jaren snel gaan toenemen.

Kwekers die nog geen certificaat hebben, worden nu aangemoedigd dat wel te gaan doen. Gelukkig zijn er tegenwoordig allerlei milieuverantwoorde alternatieven voor gewasbescherming, wat het makkelijker maakt om aan de FFP-eisen te voldoen. De tijd is er rijp voor, de maatschappij vraagt erom.

Dik de Mooij, projectleider FFP, is op 15 januari bij Plantion (klok en groothandelscentrum) geweest om kopers bewust te maken van het belang van FFP. Tijdens een inloopsessie en met een vraagbaakbalie werden bloemisten in korte tijd geïnformeerd over de keuzes die zij op dit gebied kunnen maken.

23

15-04-14 16:29

A

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Aanvoerpiek nekt prijs voor dubbele freesia's Door een onverwacht grote aanvoerpiek, vraaguitval door mooi weer en meer concurrentie is de markt voor dubbele freesia's omgeslagen. De kwaliteit is goed.

„De kwaliteit is erg mooi, maar het is nu ook freesiatijd”, oordeelt inkoper Dennis Witteveen van Weerman over het aanbod dubbelbloemige freesia. Hij schat dat in de voorjaarspiek zo'n 60% van zijn handel bestaat uit dubbelbloemigen. „Naarmate het seizoen vordert, loopt dat aandeel terug ten gunste van de enkelbloemigen.” Ruud van der Zwet, inkoper bij DGI, noemt de kwaliteit ook goed. „Door het warme weer worden ze nu wat rijper aangevoerd. Dat ligt bij onze klanten beter dan de rauwe.”

Warm voorjaar Het warme voorjaar heeft vooral bij dubbelbloemige freesia's gezorgd voor een enorme aan-

voerpiek in maart. In vergelijking met vorig jaar werd er bij FloraHolland bijna 39% meer aangevoerd. Dat komt niet alleen door het mooie voorjaar.

Seizoenstelers hebben meer dubbelbloemingen geplant dan in voorgaande jaren. Verder zijn relatief meer nieuwe dubbelbloemige cultivars geschikt voor de voorjaarsteelt.

Vorig jaar werd in maart een recordgemiddelde van afgerond 25 cent betaald voor dubbele freesia's, dit jaar kelderde die middenprijs tot 16 cent. De kwartaalprijs lag in 2013 op 23 cent en dit jaar op 19 cent. „Een slechte start”, omschrijft teler Gerrit Oomen van Oomen Freesia in Aalst.

Naast de aanvoerpiek, waarbij planningen in elkaar zijn gescho-

ven, was volgens handelaren de concurrentie van bijvoorbeeld tulpen groot. „Die worden massaal aangeboden in een vergelijkbaar segment”, aldus inkoper Niels van Egmond van Paauw & Van Egmond. En niet alleen door de extra concurrentie valt er vraag uit. De grotere snelheid waarmee freesia's bij warm weer openkomen vermindert de handelsperiode en de houdbaarheid. „Als de warmte er eenmaal in zit, gaat het harder”, zegt inkoper Willem Guyt van Kurt Schrama.

Weinig vernieuwing Van der Zwet signaleert weinig vernieuwing in het assortiment dubbelbloemigen. „Noem nou eens vijf goede aanvullingen van

de laatste jaren”, vraagt hij zich af. „En de aparte soortjes zijn ook verdwenen”, merkt hij op.

Witteveen noemt het ontbreken van een goede, lichtblauwe dubbelbloemige een tekortkoming. „Ancona komt er het dichtst bij in de buurt”, zegt hij over de kleur die ontbreekt. Veredelaars erkennen dat en verwachten over enkele jaren met een geschikt alternatief te kunnen komen.

Het aanbod van de helderoranje nieuwkomer Clementine neemt toe, hoewel de markt hiervoor niet groot wordt geschat. „Het is allemaal vrij standaard geworden. Extra zware, mooie en lange dubbelbloemigen zijn er niet. Daar is ook een markt voor”, vindt Witteveen.

Kleine markt voor piekproduct salomonszegel de marktkansen en de kwaliteit.

„De kwaliteit valt dit jaar niet helemaal mee. Er zijn relatief veel korte stelen en de bloemetjes lij-

ken wat kleiner”, oordeelt inkoper Cors Doeswijk van Weerman over het huidige aanbod van sa-

lomonszegel (Polygonatum multiflorum). „De houdbaarheid is goed”, weet inkoper Willem Guyt van Kurt Schrama. Niels van Egmond, inkoper bij Paauw & van Egmond wil geen oordeel geven over de kwaliteit. „Daarvoor doen we er te weinig in.”

Lastig

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Volgens Van Egmond is salomonszegel dit jaar lastiger te verkopen omdat het op zich kleine aanbod toch in te grote aantallen op de markt komt. Veilingmeesters bevestigen dat. „Twee karretjes per dag gaat goed, niet meer”, is de ervaring van John van der Hulst van FloraHolland.

Teler Corné van Aert van Van Aert Flowers in Breda noemt de prijsvorming dit jaar moeizaam.

Met afhangende bloemen onder

24

Markt-4-Snijbloemanalyses-kopie.indd 24

de licht gebogen stengels is de bloeiwijze van salomonszegel apart, maar dit beperkt ook het gebruik. „Heel veel klanten kopen het niet, alleen degenen die speciale winkels hebben. Je moet echt een liefhebber zijn”, omschrijft Doeswijk de doelgroep.

Bovendien is er maar een soort geschikt als snijbloem en is de natuurlijke bloei- en aanvoerperiode in het voorjaar kort. „Heel grappig”, vindt Guyt de bloeiwijze, maar net als Van Egmond karakteriseert hij de marktpotentie als ’niet te slijten.’ Op jaarbasis komt de aanvoer van salomonszegel uit op ruim 300.000 stelen, dat waren er tien jaar geleden nog twee keer zo veel. „Een klein product dat klein moet blijven”, stelt teler Fred Fransen van kwekerij De Zon in Noorden.

16 (2014)

16-04-14 12:54

Enkelbloemige freesia iets minder fors onderuit

„Er zijn kwekers die het gewoon goed doen, maar absoluut nog niet allemaal”, verwoorden Ruud van der Zwet van DGI en Willem Guyt van Kurt Schrama de mening van inkopers over de kwaliteit van de foto's die bij de partijen worden meegestuurd. „Dat is tegenwoordig een essentieel onderdeel van de informatie”, licht Guyt toe. Naast de klachten over het ontbreken van actuele foto's vindt Van der Zwet dat er soms te veel blad wordt meegegeven. „Om daarmee het gewicht op te pompen, net als met oud hout”, weet hij. Guyt wijst erop, dat het vooral in warme periodes belangrijk is, om het goede rijpheidsstadium aan te geven.

Vooral door een krimp in het aanbod van enkelbloemige freesia's in januari en februari met respectievelijk 8% en 10% is er in het eerste kwartaal minder aan-

gevoerd. Bij de daling van 4% tot 62 miljoen stelen zakte de middenprijs over het eerste kwartaal met 1 cent tot 18 cent. Op jaarbasis steeg het aanbod van zowel enkele als dubbele freesia's in 2013 met 7% tot 245 miljoen respectievelijk 76 miljoen stuks.

De middenprijs eindigde bij de enkelbloemigen op hetzelfde niveau van 16 cent als het jaar ervoor, voor dubbelbloemigen werd met gemiddeld 18 cent 1 cent minder betaald. Voor het eerst sinds 2003 is het prijsverschil tussen enkele en dubbele weer geslonken tot 1 cent, meestal is het 2 cent en soms, zoals in 2012, 3 cent. „Meestal gebruiken we enkele freesia's. Maar we kopen niet in op cultivar, maar op kleur”, meldt inkoper Piet de Munnik van retailleverancier Intergreen. „Het is bij freesia's lastig, om grote aantallen in dezelfde rijpheid beschikbaar te hebben. En een

Verkochte stelen x duizend

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

400.000

D

350.000

En

300.000

Enkel

250.000 200.000 150.000 Dubbel

100.000 50.000 0

É.- É.. É%% É%& É%' É%( É%) É%* É%+ É%, É%- É%. É&% É&& É&' É&(

É&' É&( É&) i$b bVVgi

Aanvoer enkele en dubbele freesia op de Nederlandse bloemenveilingen sinds 1998 (*=gegevens FloraHolland)

betere afstemming van de kleuren op de seizoenen, zoals rood in voor- en najaar en geel en wit in de zomer, kan beter”, geeft hij aan.

Guyt is positief over extra aanbiedingsvormen, zoals 'ton SUR ton'.

Hierbij worden in mixemmers freesiabosjes met 10 stelen aangevoerd in een hoes van dezelfde kleur als de cultivar, met een takje groen. „In een lichte kwaliteit, dat wel. Maar handig voor klanten die in kleinere aantallen willen inkopen”, aldus Guyt.

In het assortiment is wel ver-

nieuwing, maar niet spectaculair. Gerrit Oomen van Oomen Freesia in Aalst is enthousiast over de nieuwe gele Le Chateau vanwege de kleur. In het segment enkelbloemig wit komt volgend jaar meer aanbod van Corvette, waaraan de Jan Goemanstrofee dit jaar is toegekend. De snelle productie ervan is een extra pluspunt. Goede reacties in dit segment zijn er verder op Diamond River vanwege de hoge productie en op de nagelnieuwe Alba River, vanwege de helderwitte kleur en gave bloemvorm.

Marktacties Promotie

Bloemendagen

Balkon- en terrasplanten 2014: verbena en lantana Lentebloeier 2014: narcis Topolino Woonplant van de maand april: varen Woonplant van de maand mei: calla Tuinplant van de maand april: lavandula Tuinplant van de maand mei: zomerbloeiende vaste planten PurE Seasonal Flowers april: fritillaria PurE Seasonal Flowers mei: ageratum 31 mrt - 26 apr Promotiecampagne Zomertijd, gerbera 28 apr - 7 jun Promotiecampagne Zomertijd, pioenroos 19 apr Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: bol-op-pot, tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini en freesia, groene planten, TiSento, Bougainvillea Vera Deep Purple + Vera White, geranium, Snacker. SBS 17.00 uur.

13 - 19 mei Libelle, zomerweek, Almere, Almerestrand (Lifestyleevenement) www.libellezomerweek.nl 20 - 23 mei Dutch Lily Days met 16 deelnemende veredelaars, handelaren en exporteurs. www.dutchlilydays.nl 14 - 21 juni Nationale tuinweek ’Tegel eruit, plant erin’ georganiseerd door Groei & Bloei.

20 apr Orthodox Pasen (Rus) 23 apr St. George’s Day (Eng) 25 apr Bevrijdingsdag (Ita) 26 apr Koningsdag (Ned) 1 mei Internationale Dag van de Arbeid 4 mei Dodenherdenking (Ned) 5 mei Bevrijdingsdag (Ned) 8 mei Bevrijdingsdag WOII (Fra) 9 mei Dag van de overwinning (Rus) 11 mei Moederdag (Ned, Bel, Dui, Ita, Oos, Zwi) 25 mei Moederdag (Fra) 26 mei Moederdag (Pol) 29 mei Vaderdag (Dui) 29 mei Hemelvaartsdag (Ned, Bel, Dui, Fra, Oos, Zwi) 2 juni Dag van de Republiek (Ita) 8 juni Vaderdag (Bel) 8-9 juni Pinksteren 12 juni Nationale Feestdag (Rus) 15 juni Vaderdag (Ned, Fra, GB) 19 juni Sacramentsdag (Dui, Oos, Pol, Zwi)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

16 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-kopie.indd 25

25

16-04-14 12:55

Analyse bloeiende planten

Bedrijf: Van Dijk Bloemen Functie: verkoper Belangrijkste afzetlanden: Rusland, Duitsland, USA Inkoop: FloraHolland Aalsmeer en rechtstreeks in verschillende landen Aantal medewerkers: 45

Arjan van den Oever:

’USA: de weg omhoog is ingezet’ Hoe lopen de zaken in de USA? „In de USA kan het keihard omlaaggaan, maar ook weer keihard omhoog. Tot vorig jaar was de crisis duidelijk merkbaar; zo gingen de budgetten voor bruiloften en partijen flink omlaag. Inmiddels is de weg omhoog ingezet. Niet alleen bij de evenementenplanners, maar ook bij importeurs en groothandelaren.”

Zijn er verder nog belangrijke ontwikkelingen? „De USA is een redelijk stabiele markt qua vraag. De prijs blijft een belangrijke factor, maar sommige klanten maken we ook erg blij met noviteiten. Wat dat betreft is er ook een groot verschil tussen New York en de meer afgelegen gebieden. Een voorbeeld van een noviteit die het goed doet? De exclusieve tulp Icecream. Van binnen wit en goed gevuld, van buiten rozerood. Echt iets aparts.”

Hoe staat het met de betalingsmoraal? „Goed, we zijn streng; we maken met elke klant een betalingsafspraak. Als ze die afspraak niet nakomen, gaat de computer op rood. Dat gebeurt niet vaak, omdat we duidelijke regels hebben.”

Is er veel concurrentie op deze markt?

En de concurrentie uit derde landen? „Die neemt toe. Rozen verkopen we er nauwelijks, die komen allemaal uit Midden- en Zuid-Amerika. Het assortiment en de kwaliteit in die landen worden steeds beter; bovendien hebben ze geen valutarisico. De Amerikanen kopen in Nederland vooral tulpen, hydrangea, calla, pioenen en de wat meer bijzondere bloemen. De toekomst zie ik ondanks de stijgende concurrentie positief tegemoet; we zijn creatief genoeg om deze markt vast te houden.”

26

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 26

salidopsis onder druk. Met ruim 20% verkochte stuks minder,

Paascactus rhipsalidopsis wordt in aanloop naar Pasen ondergewaardeerd. Het paasimago is blijkbaar niet sterk genoeg en vanwege het mooie voorjaarsweer heeft de plant nu meer concurrentie van voorjaarsbloeiers. „In Duitsland staat de plant bekend als de Osterkaktus, maar in veel andere landen niet. Er is wel een kleine opleving in de vraag te zien richting Pasen, maar niet noemenswaardig.

De eerste weken tot Valentijn waren nog goed, maar daarna werd het minder, waarschijnlijk door de vroege handel in perkgoed.

Nu is het redelijk, maar het houdt niet over. „Vooral de klok stelt teleur, terwijl er beduidend minder aantallen zijn”, constateert Jeroen Houterman van kwekerij Houterman in Meterik.

De markt voor de rhipsalidopsis is sowieso beperkt. „Er hangt een ’ouderwets’ imago aan de plant, terwijl het met wat gerichte promotie best als een trendy plantje te verkopen is. Maar de productie is gering en de middelen om er een flinke campagne tegenaan te gooien zijn natuurlijk beperkt”, merkt Ramon van Kessel van OZ Planten op.

Verwarring Van Kessel ziet dat vooral landen als Frankrijk, Italië en Spanje in deze periode iets harder aan de

plant trekken. „De traditionele landen, die sowieso wat meer met Pasen doen.” De verwarring met de kerstcactus schlumbergera is groot in de markt. Hoewel de rhipsalidopsis echt alleen beschikbaar is van eind januari tot begin mei, is de schlumbergera ook ver buiten het kerstseizoen beschikbaar. Zelfs nu.

Kwekerij Goos Hofland in Naaldwijk kweekt tot nu toe alleen de schlumbergera, maar gaat volgend jaar in de voorjaarsperiode ook wat rhipsalidopsis neerzetten. „Vooral Duitsers vragen specifiek naar de rhipsalidopsis in deze periode. De schlumbergera raakt dus ondergesneeuwd door de paasvariant. Hoewel de handel ze vaak over één kam scheert, zijn er echt wezenlijke verschillen tussen de twee”, zegt Frank Hofland. „We verkopen maar bar weinig rhipsalidopsis, zelfs nu”, zegt Jan van Oosten van Gedi. „We zetten de plant in de aanbiedingenlijst, maar er komt weinig reactie op. Jammer, want het is een heel dankbaar plantje”, aldus de inkoper.

Ook bij Dames Plants is het geen hardloper. „Het is een klein artikel voor ons. De plant sneeuwt volledig onder in het voorjaarsassortiment. Ik merk niets van een opleving voor Pasen. Als we 20 traytjes in de week wegdoen, is het veel”, beschrijft Peter Vijverberg. ■

&'%

*#%%%

&%%

)#%%%

-%

(#%%%

+%

'#%%%

)%

&#%%%

'%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

%

Verkochte aantallen x duizend

„De concurrentie vanuit Nederland is stabiel. Het is ook geen land waar je zomaar even van start gaat. Je hebt te maken met luchtvracht, valutarisico’s en de USDA-keuringen. Alle bloemen die naar de USA gaan, worden eerst in Nederland gekeurd, en dan nog eens bij aankomst in het land zelf. Als ze dan alsnog een beestje vinden, wordt de partij op jouw kosten vernietigd. Vervelend, maar erger is dat je in zo’n geval je klant teleurstelt.”

Rhipsalidopsis weinig profijt van bijnaam paascactus

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Foto: VAkblAd Voor dE bloEmiStErij

Exporteur over de Verenigde Staten

Verkochte aantallen en middenprijzen rhipsalidopsis op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013.

16 (2014)

15-04-14 16:29

Afzetzaken Foto: DreAm Flowers

Analyse tuinplanten

Start seizoen Pelargonium zonale goed -

Foto: VGB

Handelaren noemen Duitssprekend Europa het traditioneel belangrijke afzetgebied voor pelargonium. Hoewel ook het Niederrhein-gebied bekend staat om zijn productie van pelargonium, komt dit meer lokale product later in het seizoen en ook gefragmenteerder op de markt, waardoor afnemers van grote volumes zaken blijven doen met Nederland.

Dream Flowers

Actief aan de slag met anjer in

Léon Vermeulen -

Tot en met week 14 werden via FloraHolland 1,4 miljoen stuks Pelargonium zonale verkocht, minder dan 10% van het totaal voor het afzetseizoen dat nog tot zeker voorbij week 22 loopt. Vorig jaar stond de teller toen nog op minder dan een half miljoen.

De prijzen bleven wel opvallend gelijk. Ook het aandeel Connect blijft rond 80%. Dit doet vermoeden dat de cijfers van dit deel van het jaar grotendeels worden bepaald door vaste contracten.

Voorlopen op planning „We lopen met Pelargonium zonale een behoorlijk stukje voor op onze planning”, meldt een tevreden Leen de Jager van Univeg Flower Trade eind week 15. „Alle acties zijn op tijd en goed weggegaan en nabestellingen vallen groter uit dan ingeschat.”

In Nederland is de vraag naar pelargonium de laatste anderhalve week goed, vindt Marga de Wit van Tuincentrum De Wit-Van Dongen in Roosendaal. „We verkopen ze nu veel. Terecht, want het zijn mooie, oersterke, goed doorbloeiende planten. Jammer dat de vraag door de jaren heen toch afneemt. Consumenten pakken liever een variatie aan duurder stekperkgoed dat zich eigenlijk minder goed houdt.” „Timing is alles”, meent Jan Robbe van IBH Export. „Bij goed weer vliegen ze de winkel uit, bij donker weer blijven ze staan. Het zou het beste zijn pelargonium zo dicht mogelijk bij je afzetmarkt te hebben staan. Ook omdat je ze bloeiend niet onbeperkt kunt vervoeren.” Hij ziet elders in Europa kansen voor een teelt op Nederlandse leest. ■

-

&%%

'*#%%%

-%

''#%%%

+%

&.#%%%

)%

&+#%%%

'%

&(#%%%

%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

&%#%%%

Verkochte stelenx duizend

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

-

Verkochte aantallen en middenprijs Pelargonium zonale op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013.

16 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 27

27

15-04-14 16:30

De beste reclame Voor de Keukenhof is er geen betere reclame denkbaar dan de duizenden foto’s op Facebook en Twitter. Het park doet er dan ook alles aan om het de fotografen

B

ezoekers zijn onze grootste ambassadeurs, zegt PR-manager Annemarie Gerards. „Hoe meer beelden er de wereld over gaan, hoe beter. Het is gratis reclame. We zijn een kleine organisatie en hebben geen budget voor grote reclamecampagnes.”

Tien jaar geleden was de Keukenhof het meest gefotografeerde park ter wereld, bleek uit steekproeven bij de fotovakhandel. Nu bijna alles digitaal wordt gefotografeerd, is dat niet meer na te gaan. Wel blijkt uit tellingen dat 83% van de bezoekers iets bij zich heeft om mee te fotograferen – een camera, smartphone of tabletcomputer.

Om het de bezoekers makkelijker te maken heeft de Keukenhof twee jaar geleden een glasvezelnetwerk aangelegd; het eerste park in Europa dat gratis wifi aanbiedt. Dit omdat het voor buitenlandse bezoekers anders erg duur wordt om foto’s te versturen. Elke dag maken zo’n 8.000 mensen daar gebruik van. Dit aantal groeit met 50% per jaar. „We zijn dus continu aan het uitbreiden”, zegt Wim van Meerveld, manager sales en marketing.

Vroeger werden vooral bloemen gefotografeerd; tegenwoordig willen mensen er vaker zelf op. Met name selfies (zelfportretten) zijn populair, het liefst tussen de bloemen. Om te voorkomen dat alles wordt platgetrapt is er dit jaar voor 2,5 kilometer aan nieuwe wandelpaadjes tussen de bloemen aangelegd. Ook worden er fotocursussen aangeboden in het park. Voor buitenlandse bezoekers is dat minder interessant; die willen zo veel mogelijk tijd tussen de bloemen doorbrengen. < Tekst: Joef Sleegers Foto’s: Joef Sleegers, Hans Neefjes jsleegers@hortipoint.nl

28

Spread_Keukenhof.indd 28

16 (2014)

15-04-14 16:31

16 (2014)

Spread_Keukenhof.indd 29

29

15-04-14 16:31

K asgeluiden Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk?

Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers, Bert Vegter

’Veel bestrijders hebben de winter overleefd’ Het is rustig op de tuin. Veel natuur-

kas, net als feltiella tegen spint. „We hebben best veel overgehouden”, concludeert Maurice Olsthoorn.

luis en dopluis spontaan weer opgeerethmocerus, die lagere temperaturen kan doorstaan, is volop

Maurice Olsthoorn Teeltmanager bij Together2Grow

uitgezet, is weer teruggevonden met eitjes. De galmug aphidoletes tegen luis (zie foto) is een vaste gast in de

goed gewerkt; alleen in een koude, droge hoek liep de trips uit de hand. warm en vochtig klimaat. „Dat vak hebben we drie keer gespoten met Vertimec”, vertelt Olsthoorn. „Dat

Plaats: Westland Teelt: alstroemeria Oppervlakte: 7,5 ha

trips meer op de vangplaat.” cicaden opgekomen, die vroeger door de breedwerkende middelen geen kans hadden. Na enig googelen kwam Olsthoorn de oplossing tegen: een bespuiting met Steward zou 100% doding van de cicaden geven. Dat bleek te kloppen.

In het deel van de kas waar nog niet de sluipwesp trichogramma was uitgezet, was een bespuiting met Proclaim nodig tegen bladrollers.

Inmiddels is de trichogramma in de hele kas uitgezet.

Al met al doet de biologie het

meer gebruiken, bouwt de biologie nest broedende vogels in de kas.

Dat hebben we al jaren niet meer gezien. Ik hoop dat die ook wat rupsen en cicaden mee pakken.”

’Het is een heel ander voorjaar’

Arjen Verwer Plaats: Klazienaveen Teelt: minigerbera onder 7.000 lux Oppervlakte: 2 ha

„Het is een heel ander voorjaar dan andere jaren”, constateert teler Arjen Verwer. „De insecten ontwaken

van trips en wittevlieg gaat nu verder met swirskii en encarsia. Mineervlieg is wat aanwezig, maar daar zit

met onze mooie plantjes.”

Wat meer zorgen baart, is de spint.

Deze wordt bestreden met feltiella. „We hebben al drie of vier jaar dezelfde feltiella in de kas. Die is

vakken die met selectieve middelen

uitzetten of moeten we nog even plekken die we nog niet helemaal onder controle hebben.”

In de afgelopen winter heeft Verwer wat meer nadruk gelegd op chemi-

Cantack om de spint uit de bloemen weg te houden. Misschien gaan we ook nog foggen.”

De opkomst van de spint zou een sche aanpak van wittevlieg. Maar zeker weten doet Verwer dat niet.

nooit opnieuw uit te zetten. Op plekken waar het te erg wordt, proberen we via bespuitingen bovendoor met

wel dat feltiella het over een week of twee gaat overnemen.”

Dat heeft volgens hem het gewenste resultaat gehad. „Het is iets schoner

we een cocktail met chemische en biologische middelen.”

Ook de trips die in een jong vak suri

30

Kasgeluiden-NW.indd 30

16 (2014)

16-04-14 14:33

’Alleen als het niet anders kan de spuit pakken’ Heel anders dan vorig jaar na de droge en koele voorjaar, is het dit jaar door aanhoudend zachte weers-

„We gaan over twee à drie weken

Wim Plaats: Nieuwkoop Teelt: forsythia, pioen, zonnebloem, pluischrysant, hypericum Oppervlakte: drie locaties, samen 18 ha

Ondanks het zachte weer valt het met ongedierte alles mee. Plaagverregaande vorm van geïntegreerchemische spuit er ook nog niet aan te pas is hoeven komen. Daarmee is de teler in de loop van de jaren ook erg terughoudend geworden. Alleen als het niet anders kan, worden

spontaan aanvliegende ’nuttige beestjes’ zoals roofwantsen, gaasvliegen en lieveheersbeestjes zoveel

inmiddels zoveel ervaring opgedaan geeft, is om het onkruid onder de duim te houden. Ook dát is dit jaar abnormaal vroeg. Sinds het wegvallen van Actor - alweer enkele jaren geleden trouwens wat erg jammer was - moeten we nu met schoffelen en machines het onkruid aanpak-

ken. Ik zie toch wel dat het wat dat

Nieuwkoopse teler heeft nu niet alleen aan het onkruid de handen vol, maar ook aan het leggen van beton-

omstandigheden. Tevens vraagt de bouw van een nieuwe loods voor de bloemenverwerking de nodige aandacht.

’Test biologische bestrijding lastige luizen’ Adviseur Kees Kouwenhoven schat -

Kees Kouwenhoven Adviseur gewasbescherming Brinkman Agro, o.a. roos

de lastige wol-, schild- of dopluis in hun gewas heeft. Dopluis komt het minste voor, maar aantasting neemt toe. Kouwenhoven: „De infectiedruk varieert en hangt van veel zaken af.

Het feit dat gewassen steeds langer

controle door de combinatie van de en regelmatig spuiten is voor iedereen actueel zodra de twee plagen gebeurt onderdoor en met relatief veel vloeistof. In de tank zitten middelen als Tepekki en Plenum en

zit een beetje schildluis. Daar gaan we de kever Lindorus Iophanae op eveneens onder controle, maar het kost heel veel arbeid. De wolluis is

test Kouwenhoven op kleine schaal in principe weinig te verliezen met wel in voor een test. Gelukkig, want als je niet test, dan leer je ook niets.

Drie weken geleden hebben we de roofkever Cryptolaemus montrouzieri ingezet, 1.500 stuks op 1.500 m2.

Dat gaan we nog een keer doen. De sluipwespen Leptomastix dactylopii en Anagyrus fusciventris gaan we waard is nog dat trips hier en daar toeneemt in roos.

16 (2014)

Kasgeluiden-NW.indd 31

31

16-04-14 14:33

Rozendag 2014

-

Hans Neefjes

E

getuige de diverse opmerkingen die uit de zaal opstegen. De verkoop van roos kan een positieve impuls gebruiken. En dat was deze dag vaker te horen, te beginnen tijdens de zogeheten Greet & Meet voor telers en handelaren op vestiging Rijnsburg van FloraHolland. Dat was in de ochtend van de dag die Keukenhof samen met Plantum, VGB en de FloraHolland Productcommissie Roos invulling gaf.

een manier die consumenten begrijpen?

Doe het wel in een paar woorden of beelden en zodanig dat het op 2 m afstand leesbaar is. Waarom doen jullie nog zo weinig met moderne verkooptechnieken? Op stations kun je via QR-codes op posters al producten bestellen. Waarom nog geen rozen? Zorg wel dat je een goed verhaal hebt, creëer waarde en beleving, anders kijkt de klant alleen maar naar prijs. De roos is omgeven met symboliek, zoek maar eens op internet naar de associaties tussen kleuren, getallen en roos. Je staat versteld. Met drie rozen ’zeg’ je dat je van iemand houdt. Met 999 exemplaren verklaar je eeuwige liefde.”

De laatste opmerking kon de telers tussen de 80 aanwezigen in Lisse wel bekoren, Foto's: Hans neeFjes

r is werk aan winkel voor het rozenvak. Import neemt toe in stuks, sortiment en kwaliteit. Prijzen staan onder druk en Nederlands areaal blijft afnemen. „Begin bij de consument in de bloemenwinkel”, sprak Art Frickus. Een samenvatting uit zijn betoog op 10 april tijdens een vakbijeenkomst op de Keukenhof: „Uit onderzoek is bekend dat consumenten vijf bloemen of planten bij naam kent. Er zijn 250.000 verschillende soorten. Denk dus niet dat iemand cultivarnamen van roos onthoudt. Zorg dat het verhaal van roos het hart van de klant raakt. Prikkel minimaal drie van zijn vijf zintuigen op een verkooppunt. Nederlandse rozen hebben een goede naam, waarom vertellen jullie dat niet op

32

Rozendag Keukenhof.indd 32

In Rijnsburg werd duidelijk dat telers het nut van marketing in zien. Het merendeel van de telers van Red Naomi! trekt sinds kort samen op, in navolging van de telers van de belangrijkste witte cultivar in Nederland, Avalanche+, die deze stap al eerder maakten. „We moeten vertellen dat onze rozen kwalitatief goed zijn en in tegenstelling tot veel importrozen wel open komen op de vaas”, sprak een teler, die nuchter en kritisch toevoegde dat promotie niet zaligmakend is. „Avalanche+ lengte zeven bracht laatst op de klok 13 cent op. Triest, maar blijkbaar kan dat nog steeds gebeuren.”

Handelaren gaven aan dat de kwaliteit van rozen steeds beter en constanter is geworden de laatste jaren. Echte missers zijn er niet veel meer. Telers hebben meer controle op de kwaliteit. Alleen een storing van een WKK of bespuiting met een verkeerd middel gooit soms roet in het eten. De constante kwaliteit geldt ook voor importrozen. En zeker het uiterlijk komt steeds vaker in de buurt van Nederlands product.

Diverse telers beaamden dat de concurrentie toeneemt. Een recente actie met rode grootbloemigen bewijst het. Red Naomi! werd vergeleken met de rode importroos Freedom. Er zijn verschillen, ook in prijs, 16 (2014)

16-04-14 15:13

Roos Nederland

Avalanche+

Meijer Roses, Pijnacker

Roos Import

Deep Purple

Ayana, Kenia

Vakprijs Keukenhof

Avalanche+

Meijer Roses, Pijnacker

Roos Exclusief

Avalanche+

Meijer Roses, Pijnacker

Roos

Talea+

Os Roses Holland, De Lier

Roos Import

Maritim

Alani Gardens, Kenia

VGB Awards:

maar zo’n afweging was een paar jaar geleden nog niet actueel, zo werd aangegeven in Rijnsburg.

Bemiddeling De constantere kwaliteit van rozen zorgt ervoor dat handelaren – veelal op aanvraag van hun afnemers – steeds vaker bij vaste adressen hun rozen afnemen. Ze weten bij welke telers ze voor hun klanten de juiste prijs/kwaliteit kunnen bemachtigen. Aankoop via bemiddeling groeit, gaf marktmanager Anne-Jan Steenbeek van FloraHolland in zijn presentatie aan. „In omzet van 10% naar bijna 30% tussen 2007 en 2013. In stuks is 42% van de rozen bij FloraHolland vorig jaar bemiddeld.”

De afname van klokverkoop roept diverse reacties op. De klok moet sterk blijven, hoorde je regelmatig op de rozendag.

Maar er zijn telers die het spel van vraag en aanbod beïnvloeden door voorafgaand aan de veiling via bemiddeling te laag in te zetten om een bepaalde cash flow te kunnen garanderen of die daarmee schaarste op klok willen creëren. In de huidige markt leidt die werkwijze veelal tot prijsdaling. Ook telers met niches ervaren dat zij hun aanbod zoveel mogelijk moeten spreiden over de beschikbare veilpunten. „Zelfs met de huidige 16 (2014)

Rozendag Keukenhof.indd 33

moderne verkooptechnieken als KOA en webshops is dat nodig”, gaf een teler aan.

Anne-Jan Steenbeek van FloraHolland schetste de internationale handelstromen en productiegebieden van roos. Nederlandse rozen verliezen terrein; overal is groei, behalve in Nederland. Driekwart van de wereldwijde productie vindt een baas zonder tussenkomst van FloraHolland of Hollandse handelshuizen. „Toch zijn er nog volop kansen voor Nederlandse rozen. Inspelen op de wensen van de consument is een kans, net als innovatie met zaken als verpakking, maatwerk, houdbaarheid en logistiek.”

Collectieve promotie en samenwerking tussen telers kunnen volgens Steenbeek eveneens kansen bieden, net als een duidelijke bedrijfsstrategie. „Bloemen, en zeker rozen, zijn nog steeds behoorlijk ’top of mind’ bij consumenten als zij moeten kiezen welk cadeau ze meenemen voor een verjaardag of andere gelegenheid.”

Spreker Robert Benninga maakte op vaak humoristische wijze met diverse voorbeelden duidelijk dat er altijd kansen zijn.

Voorwaarden zijn: vooraf duidelijke afspraken maken, heldere doelen stellen, elkaar respectvol behandelen en goed communiceren. „De beste manier om zelf succes te hebben, is door anderen succesvol te maken.

Keuzes maken doet altijd pijn, kies dus voor

iets waarmee je verder komt en niet voor het vertrouwde”, aldus Benninga.

Op de rozendag werden ook prijzen uitgereikt (zie tabel). Meijer Roses bevestigde zijn naam als topleverancier van Avalanche+ door het winnen van meerdere prijzen.

Geen verrassing voor de aanwezige telers en handelaren. Topleveranciers van de meest verhandelde rode roos Red Naomi! werden gemist door de achtkoppige handelsjury die uitmaakte wie de VGB Awards 2014 winnen.

Ze keurden de rozen voorafgaand aan de show in originele verpakking en veilingfust; alsof ze uit de aanvoer getrokken zijn. „Jammer dat van de twintig Red Naomi!telers er maar vier meededen. Maar ik mistte wel meer aanvoerders en cultivars. Jammer, want de Keukenhof is toch een mooi showpodium. Gelukkig neemt de deelname wel toe. Er stond een mooie afspiegeling van het handelssortiment Nederlandse en importrozen op de Keukenhof. Nog mooier zou zijn als we van iedereen op een bepaald moment rozen uit de aanvoer kunnen halen. Nu kunnen inzenders vooraf nog selecteren,” zei jurylid René van Vuuren van exporteur Bloomwaysk die de VGB-Awards uitreikte. <

33

16-04-14 15:13

Beheersing ketelsteen en corrosie nieuwste uitdaging

Bert Vegter bvegter@hortipoint.nl

D

e toepassing van aardwarmte blijkt een constant leerproces, als je kijkt naar het eerste bloemisterijbedrijf dat in 2010 water vanuit de diepe ondergrond ging gebruiken voor de verwarming van de kassen. Zo kwamen toch eigenlijk wel als verrassing gas en olie mee, waardoor het project uiteindelijk een kleine anderhalf jaar heeft stilgelegen.

Ook een leerproces is filtering geweest, een voorziening die nodig is om meekomende deeltjes uit het water te halen omdat anders de boel verstopt raakt. Hoewel door

langdurige in- en uitstroom van water er wat rust is gekomen in het meekomen van deeltjes, vergt dit toch nog geregelde aandacht en is de frequente filtervervanging een blijvende kostenpost (zie kader ’Over inzichten en impact op kosten’).

Verdere uitkoeling van het bronwater was ook een behoorlijk aandachtspunt, en het zal resulteren in aanschaf van een warmtepomp. Waar Leon en Menno Ammerlaan nu druk mee bezig zijn is wat gedaan kan worden aan de monitoring van zowel corrosie als de afzetting van zouten, ofwel

ketelsteen (in het Engels scaling genoemd).

Naarmate een aardwarmteproject meer draaiuren maakt, kunnen dit soort problemen gaan spelen. Leon Ammerlaan: „En dan gaat het erom: hoe kun je borgen dat je put goed blijft?”

’We moeten alles zelf uitzoeken’ „We hebben een voorlopig rapport van een Frans bedrijf dat onderzoek naar corrosie en scaling heeft gedaan, maar we weten nog niet precies wat we moeten doen”, vervolgt

Feiten

Ammerlaan sinds de start in 2010 allemaal mee en wat betekent dat zoal uit het oogpunt van kosten? Een overzicht.

de Golf van Mexico een ernstige ramp Horizon. Er vielen doden en er stroomde olie de zee in. Naar aanleiding daarvan laan aan zwaardere eisen voldoen, wat

Ammerlaan opgeschrikt door een diesellucht. Er bleek olie, en ook gas, mee met het water naar boven te komen.

SodM legde het project uit voorzorg stil. den worden en een zwaardere wellhead (putafsluiter) diende geplaatst te worden, wat wederom een kostenpost betekenapril 2011 tot juli 2012, een enorme

-

ongeveer een jaar is dat automatische

en kaarsen moeten telers met enige regelmaat vervangen. Vooral de kaarsen

Een meevaller is het meekomende gas.

Per m3 water is dat constant 0,6 m3 gas.

In onderzoek is wat precies de aanpak

Toen het project nog niet eens zo lang draaide, werden Leon en Menno

34

Aardwarmteproject.indd 34

installatie, zoals benodigde pompen. Het gas is van uitstekende kwaliteit, met zelfs een hogere calorische waarde dan Slochteren-aardgas. Inmiddels komt er overigens geen olie meer mee.

Misschien moeten inhibitors worden toegevoegd. Met een knipoog zegt weinig kosten.”

16 (2014)

15-04-14 16:30

Leon Ammerlaan met een zogeheten kaars -

de potplantenteler uit Pijnacker. Binnenkort komt het eindrapport van dit bedrijf, GPC France. Gekozen is voor dit bureau omdat er in Frankrijk relatief veel ervaring is met aardwarmte. Er zal toch nog gemeten moeten worden. Ammerlaan: „Het kán uitdraaien op het meegeven van stoffen, zogeheten inhibitors, maar misschien ook niet. We weten het nu gewoon nog niet. Het frustrerende is dat in de olie- en gaswereld er kennis is over dit soort zaken, want die werken met allerlei stoffen, maar wij kunnen nog niet aan die informatie komen.

Niemand vertelt ons wat. We moeten alles zelf uitzoeken.”

Doordat er telkens veel uitgezocht moet worden, hobbelt het project voort van onderzoek naar onderzoek. Ammerlaan kan zich daar redelijk druk over maken. „We moeten toch zeker geen onderzoek om het onderzoek hebben. Wij als tuinders willen oplossingen.”

moeten per

geplaatst, een kostbare -

Foto: Bert Vegter

aanpak van cor-

Samenwerking Te zien is dat de zogeheten operators van de geothermieprojecten in de Nederlandse tuinbouw elkaar helpen. In feite zijn dit de tuinders die een aardwarmteproject bedrijven. Zij ontmoeten en informeren elkaar regelmatig. Ze helpen elkaar ook met

spullen. Zo wordt het automatisch filter dat Ammerlaan aanvankelijk gebruikte als deeltjesfilter in de loop van dit jaar doorgesluisd naar een volgend aardwarmteproject.

Achtergrond

Verder hebben de aardwarmtetuinders recentelijk hun samenwerking geconcretiseerd door oprichting van ’Geo Well’ (zie kader ’In de markt profileren’). <

Achtergrond

Kennis bundelen Om de opgedane kennis binnen de aardwarmteprojecten in de glastuinbouwsector te bundelen en om de samenwerking tussen de projecten nog meer gestalte te geven, komen er kennismedewerkers. Daarvoor lopen nu sollicitatieprocedures.

Er zal één centrale persoon worden aangesteld voor de bestaande operators en één voor de aanstormende operators.

Voor de bestaande operators van de nu circa tien projecten bestaat al een operatorgroep. De bedoeling is om daarnaast nog een groep te formeren van beginnende operators. Alle

samenwerking geconcretiseerd. Het is een samenwerkingsvorm, -

Aan te stellen kennismedewerkers voor zowel bestaande als beginnende operators van de aardwarmteprojecten zullen de

Platform.

De beginnende operators vormen dit jaar nog maar een klein

-

aardwarmteprojecten in de glastuinbouwsector gerealiseerd tien projecten.

Vakblad voor de Bloemisteri16 (2014)

Aardwarmteproject.indd 35

35

15-04-14 16:31

Zelf licht meten is geen kinde rs Weet u precies hoeveel micromol aan licht uw groelichtinstallatie geeft?

Volgens diverse deskundigen hebben veel telers te weinig inzicht in de pre-

Ank van Lier

foto: agrolux

A

36

Lampen.indd 36

groLux in Maasdijk krijgt regelmatig vragen van telers over de output van hun belichtingsinstallatie. Ook afgelopen seizoen was dit volgens directeur Nico van der Houwen aan de orde.

Ondernemers vragen zich onder meer af hoe groot de output precies is, waarom ze minder licht meten dan verwacht en of de bollen nog wel in orde zijn. „Bij het ophangen van de lampen wordt altijd een uitgebreide veldmeting uitgevoerd aan de hand van het lichtmeetprotocol.

Hierin hebben fabrikanten en leveranciers afspraken gemaakt over het uitvoeren van metingen”, vertelt Van der Houwen. „In de jaren daarna laten ondernemers meestal nog regelmatig laboratoriummetingen doen door hun leveranciers. Daarnaast voeren zij vaak zelf veldmetingen uit met een losse PAR-meter. Dan worden meestal echter alleen losse onderdelen gecheckt, bijvoorbeeld de lichtbron of de reflector. Dit geeft geen indicatie van de lichtoutput van het totale systeem.”

Ook PAR-sensoren, die telers vaak hebben gekoppeld aan de klimaatcomputer, voldoen volgens Van der Houwen lang niet altijd, omdat hiermee maar op één bepaalde plek wordt gemeten in plaats van in een meetraster. „Dit geeft geen representatief beeld.

Daarnaast moeten deze sensoren jaarlijks worden geijkt; dat is vaak niet bekend.”

Bij het uitvoeren van een veldmeting spelen volgens de belichtingsleverancier onder meer de lichtbron, de condensator, de spanning op de installatie en de reflector een rol. „Adviseurs weten dit meestal wel, maar telers zijn dikwijls niet op de hoogte.

Er is nog veel onwetendheid over het op de juiste manier meten van lichtoutput. ” Gevolg is volgens Van der Houwen dat veel ondernemers niet weten hoeveel licht ze nu daadwerkelijk in de kas hebben. Een veldmeting geeft namelijk een specifieker beeld dan een laboratoriummeting. „Die onwetendheid wordt versterkt door het feit dat telers, maar ook adviseurs, veldmetin16 (2014)

15-04-14 16:31

Advies

de rspel gen vaak verschillend uitvoeren. Wanneer op een studieclubbijeenkomst gegevens worden uitgewisseld, ontstaan er vragen.

Omdat iedereen anders meet, verschillen de resultaten en zijn uitkomsten niet met elkaar te vergelijken. Dat geldt vaak ook bij metingen die zijn uitgevoerd op een en hetzelfde bedrijf: er wordt geen standaard meetmethode gehanteerd. Telkens op dezelfde manier meten, desnoods met fouten, is het allerbelangrijkst.”

Meetveld

■

■

■

■

■

Meetraster ■

■

■

’Weet wat je hebt’

Meethoogte ■

Niet iedereen herkent het beeld dat Van der Houwen schetst. René van den Dool van Hortilux Schréder kent bijvoorbeeld maar weinig telers die zelf veldmetingen uitvoeren. „De meeste telers besteden de veldmetingen uit aan een gespecialiseerd bedrijf.

Het meetprotocol geldt hierbij als leidraad, zodat resultaten goed vergelijkbaar zijn.”

Ruud Brouwer van DLV Glas & Energie herkent het probleem dat Van der Houwen aankaart in beperktere mate. „Adviseurs voeren doorgaans op de juiste manier een veldmeting uit. Meet een teler zelf dan gaat het nogal eens mis. Voor een teler is goed meten heel lastig, aangezien hier veel bij komt kijken. En de juiste meetmethode ligt weliswaar al jarenlang vast in het genoemde protocol, maar veel ondernemers zijn niet op de hoogte van het bestaan hiervan.”

Inzicht hebben in de output van een groeilichtinstallatie is echter wel cruciaal, zo benadrukken de adviseurs. „Alleen als je weet wat je hebt, kun je een toekomstplan uitstippelen, waarin bijvoorbeeld nieuwe belichtingsinvesteringen zijn meegenomen”,

Mening

Meetinstrumenten

■

zegt Van der Houwen. „Maar ook wanneer de financiële situatie nieuwe investeringen voorlopig niet toelaat, is het goed om te weten wat de resultaten van jouw lampen zijn.

Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor minder planten per vierkante meter.”

Doorgaans denken telers volgens Brouwer en Van der Houwen dat ze meer licht hebben dan echt het geval is. „Ondernemers laten dus gewicht en groeisnelheid liggen.”

Lichtmeetprotocol als leidraad Cruciale vraag is natuurlijk hoe de lichtoutput van een installatie dan op een juiste manier kan worden gemeten in de kas.

Algemeen advies is om veldmetingen uit te voeren volgens het eerder genoemde lichtmeetprotocol. Dit protocol bevat richtlijnen

Gerberateler Eric Theunissen:

’Ik vertrouw op professionals’

met betrekking tot onder meer meetinstrumenten, meetveld en de spanningskwaliteit van de meter. Alle veldmetingen die aan de hand van dit protocol worden uitgevoerd, geven objectieve uitkomsten, die met elkaar vergeleken kunnen worden. Brouwer benadrukt wel dat het zelf meten van de lichthoeveelheid met een ’losse’ meter behoorlijk nauw luistert en tijdrovend is. „Je bent al snel twee tot tweeëneenhalf uur kwijt. Onder meer met het uitzetten van meetrasters en het op een statief en waterpas zetten van de PAR-meter. Daar moet je als ondernemer zin in en tijd voor hebben.

Zo niet, dan is het beter een specialist in te schakelen.”

Stap één is volgens Van der Houwen echter dat tuinders zijn doordrongen van het belang van goede en eenduidige veldmetingen. „Het kost tijd om dit tussen de oren te krijgen. We hebben nog een lange weg te gaan. Maar hierin staan wij als fabrikanten en leveranciers niet alleen; er ligt ook een belangrijke rol voor teeltadviseurs.” <

In het kort ■

■

16 (2014)

Lampen.indd 37

37

15-04-14 16:31

Teelttips Pioen

In de teelt van pioen blijft het badaaltje een belangrijke spelbreker. Nu de meeste gewassen aan het opkomen zijn, wordt duidelijk dat lang niet alle bladaaltjes weg zijn. Zeker in de oudere percelen zijn deze aaltjes nog steeds de belangrijkste oorzaak van het niet bloeien van de takken. Omdat er, als een perceel eenmaal is besmet, niet goed is te bestrijden, is

lelie Hoewel de instraling met grote regelmaat hoog is, zijn de nachten nog steeds vrij koel. Het is dan verstandig om de doeken op zijn vroegst een uur na zonsopgang te openen. Hiermee voorkomt u een extreme kouval omdat de lucht boven het energiedoek al

Gladiool Als het gewas ongeveer 20 tot 25 cm hoog is moet het plastic folie (zonder gaatjes) er zo langzamerhand vanaf. Laat het gewas ongeveer een week voor het verwijderen van het plastic afharden. Dit kan door gaten in het plastic te maken. Verwijderen van

38

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 38

Zomerbloemen het zaak om de aantasting in de hand te houden.

Aangezien het uit recent onderzoek duidelijk is geworden dat de aaltjes veel vroeger in het seizoen ontwikkelen dan altijd is gedacht, is het zinvol om vooral tijdens de strekking van het gewas een bespuiting met Vertimec Gold uit te voeren. Hoewel deze behandeling niet perfect werkt, kan het wel de schade onderdrukken.

Bij jonge percelen is het belangrijk dat deze bespuiting preventief wordt toegepast. Alleen op die manier kan worden voorkomen dat er een niet te bestrijden populatie bladaaltjes ontstaat.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

wat is opgewarmd door de zon. Voor de avond geldt dat de energieschermen plusminus een uur voor zononder gesloten kunnen worden als het buiten koud is. Per saldo is dit gunstiger voor de groei dan wanneer de doeken langer open blijven en er sprake is van een sterke afkoeling voor de nacht. Het lichtverlies door deze acties stelt relatief niet veel meer voor terwijl de klimaatswinst en energiewinst groot is. De stralingsgrens waarboven

de doeken in de ochtend opengaan en in de avond sluiten, zit momenteel bedrijfsafhankelijk tussen de 50 en 100 w/m2. Wanneer de buitentemperatuur boven de 11°C uitkomt, kunnen de energiedoeken sowieso geopend blijven.

een kas heeft met goede luchtingscapaciteit en bijvoorbeeld een schermdoek dan kunt u volstaan met een krijtscherm dat 50% van het licht wegschermt.

Op extreme dagen kunt u dan met de luchtramen en schermdoek altijd nog extra maatregelen nemen om het teveel aan licht en temperatuur buiten de deur te houden. Als er echter sprake is van een kas zonder schermdoek en een krappe luchtingscapaciteit dan is het aan te bevelen

om een krijtscherm van 70% aan te brengen.

Houd er rekening mee dat de teeltsnelheid na het krijten terugvalt. Hoe zwaarder u krijt des te sterker is dat effect. Een week vertraging na het krijten komt vaak voor. Verder is het belangrijk om er rekening mee te houden dat ook de verdamping door het gewas na het krijten terugvalt. Concreet betekent dat dus minder liters gieten.

het plastic kan het best bij donker weer gebeuren.

Op zonnige dagen heeft het verbranding van het blad tot gevolg. Het blad is namelijk zachter dan normaal en de verdamping wordt zo groot dat het blad verbrandt.

Als nachtvorst wordt verwacht, is het verstandiger het plastic nog enkele dagen te laten liggen.

Plastic met gaatjes kan tot eind mei, begin juni blijven liggen, totdat de bloemaar zichtbaar wordt. Spuit binnen enkele dagen na het

verwijderen van het plastic met vuurbestrijdingsmiddelen.

Decis per 100 m2. Herhaal vervolgens de bespuitingen regelmatig. Suikeroplossingen als Attracker versterken de werking van de middelen. Spuit tegen de avond, de trips zit overdag diep in het gewas verscholen. Admire, Calypso en Gazelle behoren tot dezelfde werkzame groep, wissel deze groep dan ook af met andere middelen. Voer de laatste bespuiting twee weken voor de bloei uit.

Pyrethroïden hebben ook enige werking op trips. Het valt niet mee om een al met

trips aangetast gewas met Vertimec Gold, Gazelle of Calypso en dergelijke weer vrij te krijgen. Vooral bij warm weer is het aan te bevelen om vaker als drie maal preventief te spuiten. Vertimec en Calypso en dergelijke kunnen gemengd met de vuurbestrijding mee gespoten worden.

Afhankelijk van het schermdoek en de luchtingscapaciteit in de kas, kan 50% tot 70% van de instraling geschermd worden met het krijtscherm. Indien u

Controleer het gewas buiten regelmatig op een eventuele tripsaantasting.

Ophangen van enkele blauwe signaalplaten kan meer inzicht geven of er trips aanwezig is. Spuit voorbehoedend twee keer bij het 3e of 4e blad met een tussenpoos van een week met: 2,3 gr Gazelle of 2,5 ml Calypso of 5 ml Vertimec Gold plus 4 ml

Op dit moment worden er in erg veel gewassen luizen gevonden. Soms zelfs in gewassen waar telers dat helemaal niet gewend zijn. Toch is terughoudendheid in de bestrijding op z’n plaats. Nog weinig jaren zijn er op dit tijdstip zo veel natuurlijke vijanden van deze luizen waargenomen. Bij elk luisje die u probeert dood te spuiten, spuit u ook de vijanden dood. Door deze luizen - als het geen onoverkomelijke schade oplevert - nu even aan de natuurlijke vijanden over te laten, zal hun populatie sterk uitbreiden en is hiervan het hele seizoen te profiteren. Even geduld met bestrijden zou dit jaar best wel eens heel goed uit kunnen pakken. Verdiep u eens in deze natuurlijke vijanden.

Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070

DLV Bloembollen, 0252-688541 16 (2014)

15-04-14 16:31

Schoffelen

groene en bonte Planten kasklimaat Teelttechnisch vraagt het voorjaar altijd wat extra aandacht. Maar door het huidige bijna zomerse klimaat nog meer. Normaal wordt nu nog niet gewerkt met een krijtscherm, maar de actualiteit vraagt een actief schermbeleid. Als er niet gekrijt is, stijgt de kastemperatuur al snel tot 28-30°C. De RV daalt bij zulke hoge temperaturen tot een bedenkelijk laag niveau.

De plant heeft al zijn energie nodig om zich te koelen en te beschermen tegen uitdrogen. De groei stagneert dan ondanks het mooie weer. De beschikbaarheid van vocht is daarbij de belemmerende factor. Dit is een reden om

Perkgoed klimaatbeheersing Het grote verschil met vorig jaar is de vroege ’zomer’ die we nu meemaken. Hierdoor gaat alles wat sneller dan gepland wat problemen geeft in de afzetfase. De zon is niet uit te zetten zodat op het gebied van klimaatbeheersing alles uit de kast gehaald moeten worden.

Met een goede schermregeling is een te hoge kastemperatuur te temperen.

Voordeel van schermen is dat er wat droger is te kweken: dit remt ook groei en ontwikkeling van het gewas.

Water en bemesting Door het zonnige weer droogt het gewas veel sneller en moet er dus meer 16 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 39

toch te krijten, ondanks de nadelige effecten hiervan op het energieverbruik en de beschikbaarheid van het licht bij donkere dagen.

Ondanks het zonnige weer, kan het door een koude wind toch vaak nog koud zijn. Zorg in zo’n situatie voor een goede instelling van de P-band of P-factor van de luchtramen. Laat de ramen niet te snel en te ver open lopen. Dit geldt ook voor de naloop van de windzijde. Stel deze ruim genoeg in. In het voorjaar koelt de kas erg snel af als de naloop windzijde te laag staat ingesteld. Een minimum buis inzetten is af te raden, dit vraagt veel energie en het effect in het voorjaar is vaak

water gegeven worden.

Dit vergroot de kans op te weelderig gewas. Kies voor bemesting met generatieve meststoffen zoals kalium, sulfaat en magnesium, maar let hierbij op het stikstofniveau. Te laag stikstofniveau geeft veel geel blad in de eindfase.

remmen Remmen is ook in de eindfase een belangrijk aandachtspunt en vraagt soms per ras een eigen strategie.

Registreer het effect van de behandeling zodat u voor een ander jaar kunt putten uit eigen ervaring. Let op het effect van een middel als Tilt op de bloemvorm en -kleur. Niet alle gewassen verdragen Tilt; dit geeft bij sommige gewassen een vervormde bloem en ook de bloemkleur is snel wat fletser. Houd bij het remmen ook rekening met de kwaliteit in de afzetketen en

veel minder dan in het najaar of de winter.

gewasbescherming Trips, spint en luis zijn volop actief. Als u geïntrigeerd wilt telen, zorg dan voor een schoon gewas en wacht niet te lang met de inzet van bestrijders. Bij gewassen die gevoelig zijn voor hoge temperaturen zoals hedera en fatsia is de kans op wortelproblemen groot.

Ook hier is voorkomen beter dan genezen. Geef vooral deze gewassen niet midden op de dag water. Ze zijn erg gevoelig voor koud water op een warme potkluit.

Arie van Bostelen, 06-51312208

bij de consument. Een te heftig geremd gewas komt bij de consument soms niet goed tot ontwikkeling.

Teleurstelling leidt vaak niet tot vervolgaankoop.

gewasbescherming Let vooral op witte vlieg en luizen. Een preventief bestrijdingsschema is de beste garantie voor een schoon gewas in de eindfase.

Houd tegen botrytis een preventief schema aan met de bekende middelen. Aantastingen van valse meeldauw vragen een heel andere aanpak en moeten gericht bestreden worden. Vaak wordt hiervoor Ridomil Gold gebruikt. Let bij gebruik van dit middel op resistentievorming tegen valse meeldauw; gebruik het ten hoogste twee maal in een teeltcyclus.

kees van egmond kees@kees-ineke.nl

Hip ’Ik denk dat er meer aandacht moet zijn voor de behoefte van de klant. Soms zie ik dingen voorbijkomen, waarvan ik mij afvraag waarom het nog wordt geproduceerd. Neem troschrysant. Dat is gewoon niet hip.’ Ik wrijf mijn ogen even uit.

Ja, het staat er echt.

We zijn mensen van onze tijd. Of je nu wil of niet, iedereen krijgt een tik te pakken van het tijdperk waarin hij leeft. En de huidige tijden zijn snel. De ene hype is nog niet over of de ander dient zich reeds aan. Het is haast niet bij te houden. Of het nu gaat om dingen of meningen, het credo is ’verandering van spijs doet eten’. Je zou er kortademig van worden.

Lees een willekeurige krant of weekblad en er is wel een rubriek waarin gadgets worden besproken.

Nuttig? Soms. Maar het gaat toch vooral om het hebben. Vandaar ook de naam hebbedingetjes. Het is als met een verjaardag van een kind dat alles al heeft. Jouw cadeautje wordt uitgepakt en achteloos op de hoop gegooid. Niets maakt meer echt blij.

En dan lees je in het Vakblad hoe ook weer een bloemist kwekers oproept om met iets nieuws te komen. De zoveelste in de lange rij van mensen die vindt dat er aan tuinderskant te weinig wordt stilgestaan bij de behoefte van de klant. Die zit namelijk allang niet meer te wachten op een bosje chrysanten. Joh. Ik word altijd een beetje cynisch van dit soort verhalen. Die doen het namelijk heel goed. Ze maskeren je eigen onvermogen om je waren aan de man te brengen, denk ik dan. Alhoewel, in het interview zelf geeft de bloemist er blijk van dat hij best goed verkoopt. Maar geen chrysanten kennelijk.

Nu is het in de bloemenwereld best eentonig natuurlijk als je het vergelijkt met de markt van bijvoorbeeld de consumentenelektronica. Daar is altijd wel wat nieuws te introduceren. Apple en Samsung zijn er groot mee geworden. Maar zo gaat dat bij bloemen niet. Daar zijn roos, tulp en chrysant al eeuwenlang toonaangevend. Soms verandert er iets in kleur of vorm of teeltwijze. En dat noemen we dan al een introductie. Maar wordt het er hipper van?

Weet je wat ik had kunnen waarderen? Als de bewuste bloemist aan die chrysantentelers zou vertellen wat ze dan wél moeten gaan telen. Dat valt nog niet mee? Nee, gek hè?

Schneider Youngplants, 06-53281711

39

15-04-14 16:31

Brieven

B

’Deense kwekers stop met zeuren en word lid’

Combinations voortaan Noordam Plants

Perkgoedteler Peter van der Plas kan zich niet vinden in de kritiek van de Denen op het nieuwe dat ze niet moeten zeuren, maar lid moeten Personele wijzigingen bij Chrysal Hierbij wil ik reageren op het artikel in het Vakblad voor de Bloemisterij nummer 14 over de Deense kwekers die het niet eens zijn met het nieuwe leden/niet-ledenbeleid van FloraHolland. De Deense kwekers staan bekend als verstandige mensen, maar als je dit artikel leest ga je je toch iets afvragen. Volgens mij hebben velen van hen, maar ook veel andere kwekers uit allerlei landen, de laatste jaren veelvuldig gebruik gemaakt van de afzetkanalen van FloraHolland. Ze konden hierdoor makkelijk een deel van hun productie verkopen. Dit was een ideale situatie, want de meeste producten verkochten ze via andere kanalen.

Dat zij hierdoor een oneerlijke concurrent voor kwekers zoals ik waren, daar werd niet naar gekeken. Gelukkig is er na veel jaren weer een bewustzijn binnen de veiling dat men eerlijke concurrentie nastreeft. Iedereen mag lid worden van FloraHolland, iedereen heeft dan dezelfde rechten en plichten en we hebben eindelijk weer een gezonde situatie. Dus Deense kwekers stop met zeuren en word lid, of doe je handel op je eigen wijze.

Brinkman neemt 20 medewerkers in dienst

Rene van Dijk nieuwe directeur Weerman Bloemengroothandel

Peter van der Plas, Maasdijk

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342 - 49 42 63, fax 0342 - 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

40

ColofonVBB-Brieven.indd 40

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice.

Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl.

Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50.

Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten.

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia.

Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

16 (2014)

16-04-14 15:41

Kasgenoten

A genda Binnenland Info: www.bloemendagen.nl

vakbeurs in de Rai. Info: www.greentech.nl

FOTO: Quincy vOn BannissehT

Info: www.plantarium.nl Nationale zomerbloemententoon-

LTO Glaskracht Nederland

watergebruik. Meer info: www.groeiservice.nl

Keukenhof

Leeftiid: 42 jaar Plaats: Handel Teelt: zomerbloemen Oppervlakte: 8 ha

t/m 22 apr gewassenshow t/m 29 apr t/m 4 mei Amaryllisshow en Potplantenshow t/m 18 mei

Christian van Thiel U hebt een ’bloemenbelevingscentrum’. Wat houdt dat in? want in ons theehuis serveren we ook bloementhee. Dus er valt van alles te beleven.

-

show 24 t/m 29 apr Alstroemeriashow en Irisshow 30 apr t/m 4 mei 1 t/m 9 mei Chrysantenshow 2 t/m 18 mei 8 t/m 18 mei Lelieshow 11 t/m 18 mei bloemenshow.

Meer informatie: www.keukenhof.nl

begonnen met een tuin en een tuinhuisje. Later hebben we er een theehuis en een winkel

grond en een paar zeecontainers die dienst deden als loods. Pas drie jaar geleden kregen we toestemming voor de bouw van een echte loods.”

-

Met zo veel activiteiten hebt u zeker nogal wat personeel in dienst?

Buitenland

-

Info: www.hortiflorexpo-ipm.com

Wat staat er vandaag op het programma qua werkzaamheden?

-

Info: www.messe-essen.de laatste oogsten.”

Polen. Info: www.greenislife.pl

Een graadje nachtvorst vannacht. Nog schade gehad daardoor?

Wat is er bijzonder aan het plaatsje Handel?

oorsprong in het verhaal dat hier vroeger spontaan een beekje is ontsprongen. Inmiddels spontaan ontspringen van die bron heel verklaarbaar maakt.”

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

!

Documenten en linken naar website

16 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Foto’s

Nog plannen voor Tweede Paasdag?

Filmpjes

41

16-04-14 15:12

555246.indd 42

16-4-2014 11:10:21

555247.indd 43

16-4-2014 9:08:03

555248.indd 44

16-4-2014 9:07:38