VBB_19-2014 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

8 De regeling

28 Prestaties en

32 Samenwerken

ruimte-voor-ruimte

veiling niet meer

verbeteringen van

in lelie met nieuwe BV

Cover-nw.indd 1

07-05-14 10:56

557785.indd 2

7-5-2014 10:58:48

B 8 Ruimte-voor-ruimte werkt soms wel, soms niet

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’247Green moet het sterkste groene merk gaan worden’

Commentaar: FloraHolland én leden in lastig parket

Stelling: Groene tv-zender is keihard nodig

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

10 ’Of de keuze juist is, kan ik over een jaar zeggen’

Ondernemen: Ruimte-voor-ruimte werkt soms wel, soms niet

Ondernemen: Loui Hooyman start met Esmeralda Farms in Ethiopië

Afzet: Veilinglidmaatschap niet meer vanzelfsprekend

Column:

Vragen: woning?

Afzet: Veilingomzet fors in de plus door mooi voorjaarsweer

Markt 20

12 Veilinglidmaatschap niet meer vanzelfsprekend

Te vroege aanvoerpiek nekt convallariaseizoen

Meer spanning op markt Nederlandse trosrozen

Saintpaulia leeft op na Pasen

Lobelia deed het weleens beter

Teelt 24

In beeld: Alles onder controle

Keukenhof: Showstukken op de Keukenhof

Energie:

Lelie: Samenwerken in lelie met nieuwe BV

Kalanchoë: Kalanchoë zoekt kansen: groot, groter grootst

Teelttips: helianthus, freesia, gladiool, alstroemeria, iris

Column: Kees van Egmond

Nieuws 40

28 Over prestaties, problemen

Twaalf genomineerden voor GreenTech Award

Service 41

Kasgenoot: Michael de Geus Agenda Voorplaat: Foto: Fides

19 (2014)

Inhoud.indd 3

07-05-14 13:01

Opinie Peter van de Pol, directeur Green World Media:

’247Green moet het sterkste groene merk gaan worden’ Dit najaar wordt het promotieplatform 247Green geïntroduceerd. Met een themakanaal, online community en evenementen wil veredelaar en kweker Peter van de Pol de consument enthousiast maken voor groen. „Nu vindt de promotie productgericht plaats. We moeten de consument benaderen en een eenduidige boodschap uitzenden.” Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

Waarom dit platform? „Ik zit in de werkgroep ’Stop de Verschraling’ en daar werd gesproken over investeren in een televisieprogramma. Een mooi idee, maar kostbaar. Je bereikt bovendien maar een kleine doelgroep. Ik vroeg mij af wat het zou kosten om een televisiezender te beginnen. Het bleek dat de kosten daarvan relatief laag zijn. Het kost een paar miljoen euro per jaar, maar dat is niet duur als je het afzet tegen de potentie van zo’n 24-uurs kanaal. Bovendien ga je op een gegeven moment ook geld verdienen door advertenties.”

„Wij maken de sector aandeelhouder. Ik heb het afgelopen jaar gesprekken gevoerd met diverse partijen, waaronder FloraHolland, VBW, VGB, LTO en Anthos. Iedereen reageert positief. Een aantal partijen heeft toegezegd aandeelhouder te worden en de komende maanden zijn erop gericht om meer handtekeningen binnen te halen. 247Green is een collectief initiatief, van en voor de sector. De toekomstige opbrengsten

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

zullen terugvloeien naar de sector. Dan praat je niet meer over uitgaven, maar over een investering. Ik verwacht dat we na een paar jaar zwarte cijfers gaan schrijven. Het duurt even voordat je een solide kijkersbasis hebt en er adverteerders komen.”

Doet de sector nu dan niet genoeg aan promotie? „Door het wegvallen van het PT is promotie sterk versnipperd. Een flink aantal fpc’s voert promotie, maar veel acties zijn op de winkelier of retailer gericht en niet op de consument. De promotie vindt vooral productgericht plaats en de vraag is of dat verstandig is. Bloemenbureau Holland richt zich wel op de consument, maar die organisatie heeft slechts een beperkt budget. Door de versnippering dragen we geen eenduidig merk uit. Niemand heeft de regie. 247Green moet het sterkste groene merk worden.”

Hoe gaat u dat bereiken? „Als de consument iets zoekt over groen, moet hij bij 247Green uitkomen. Het the-

makanaal is een onderdeel van het promotieplatform. We gaan 24 uur per dag hoge kwaliteit programma’s uitzenden. De zender moet de aanjager worden voor het online platform. Daar hopen wij veel bezoekers te krijgen en mikken we op interactie met de consument. Op deze manier krijgen wij informatie terug en weet je wat voor vragen er leven. Die data zijn voor de sector ook weer interessant; met deze analyses kunnen problemen worden aangepakt.”

„We kunnen laten zien dat de sector schoner is dan de consument denkt. Ook blijkt dat de consument in de maanden augustus, september en oktober weinig in het tuincentrum komt. Terwijl dat een prima periode is voor vaste planten in de tuin. Dat moeten we uitdragen. We moeten groen belangrijk maken. We willen de consument naar het afzetpunt toetrekken en enthousiast maken. Dat is ons doel. We gaan ook evenementen organiseren. Op deze manier staan we direct in contact met de consument.”

FloraHolland én leden in lastig parket

ls je lid bent van een club, dan wil je meer

Je wil in ieder geval niet het gevoel hebben dat je verplicht wordt te betalen voor diensten waar je -

voor een lastige opdracht. FloraHolland ondervindt

Opinie_NW.indd 4

19 (2014)

07-05-14 10:56

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Groene tv-zender is keihard nodig aan de orde geweest? „Er is contact geweest, maar we hebben bewust gekozen om dat niet te doen. Achter 24Kitchen zit Fox; dit is een grote, commerciële, Amerikaanse partij. Zij trekken makkelijk de stekker eruit als iets niet loopt en dat risico willen wij niet lopen. Wij zetten dit met de branche op. Op deze manier ontstaat een groot draagvlak en weten we direct waar de behoeftes liggen. Kwekers hebben allerlei vragen richting consument. Die kunnen ze bij ons neerleggen. Wij hebben de kwekers natuurlijk ook nodig om bij ze aan te kloppen om te filmen.”

Maurice van der Hoorn, orchideeënteler in Ter Aar „Het is een goed idee om

Waar staan jullie met 247Green over „Dan zenden we uit in minstens twee buitenlanden. In 2016 starten we in Duitsland. Daarna zijn Frankrijk, Verenigd Koninkrijk of Rusland aan de beurt. We gaan eerst aan de slag in Nederland. Nederland heeft veel goede producenten in huis. We werken samen met Tuvula Media, zij hebben met het programma ’De mooiste plek van Nederland’ een sterk concept in handen. Dat wordt een van de programma’s die op 247Green uitgezonden gaat worden. We mikken op 20% eigen productie en de rest kopen we in. Verschillende mediapartners en uitgevers gaan de communicatie verzorgen om de zender bekend te krijgen bij het grote publiek. Als 247Green 1,5% van de consumenten bereikt, dan doen we het goed.”

een labeltje nu eenmaal -

mensen vaak aan en als je hen zo weer op ideeën weet te brengen voor thuis en

Herbert Wooning,

promotie voor groen die kansen om het goede

t iristeler in Hoogwoud elkaar de instandhouding en doorontwikkeling Maar ook het wegvallen van aanbod is niet

dan wordt tenminste iedereen enthousiast en kunnen we nog meer aan promo-

19 (2014)

Opinie_NW.indd 5

duurzaamste bloemen van Nederland

07-05-14 10:56

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws.

Topdrukte voor Moederdag

Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

de drukste periode van het jaar aangebroken. Deze weken verlaten veel kuip- en hangplan-

Pand Quick Plug brandt af In Poeldijk is zondagavond 4 mei het pand van Quick Plug in rook opgegaan. Het pand is volledig uitgebrand. Ook drie naastgelegen panden zijn in vlammen op gegaan. Hieronder is het bedrijf Bas van der Ende dat harde kunststof, onder andere uit de tuinbouw, recycled. De bedrijven zijn gevestigd op het Mercuriusplein, een klein industrieterrein. De vijf vaste medewerkers van Quick Plug zijn bezig met een doorstart van bedrijf op een nieuwe locatie. Manager Erik de Ruiter meldt dat Quick Plug een goede back-up heeft van alle processen, klanten en andere data. „We zijn nu druk met het maken van een tijdschema en het bestellen van materialen om een nieuwe fabriek te kunnen bouwen op een nieuwe locatie.” Quick Plug maakt op jaarbasis zo’n 250 miljoen lijmpluggen voor de opkweek van gewassen. Perkgoed is de grootste markt, met afname tussen oktober en half mei. Het kantoor van Quick Plug is tijdelijk gevestigd aan Stuartlaan 16, 2675 BN in Honselersdijk.

Samenwerking Demokwekerij en Vietnam Demokwekerij Westland en Kenlog gaan in samenwerking met de bestuurders van de Vietnamese provincie Dong Thap een landen tuinbouw expertisecentrum realiseren in de Vietnamese provincie. Daartoe sloten de bedrijven en de Vietnamese bestuurders dinsdag 6 mei een samenwerkingscontract op een seminar dat op de Demokwekerij in Wateringen gehouden werd. Het driedaagse bezoek van de Vietnamezen staat in het teken van kennisoverdracht en het ondertekenen van het samenwerkingscontract waarbij de Nederlandse overheid ook een belangrijke bijdrage heeft toegezegd.

Veilingomzet april in de plus Door het mooie weer nam de veilingomzet in april met 16% toe. Kanttekening bij dit groeicijfer is dat april dit jaar een veildag meer kende. Daarnaast viel Pasen laat; vorig jaar werden de inkopen in maart gedaan. De snijbloemenomzet pluste in april met 18,4%. Er werden ruim 13% meer stelen verhandeld die voor € 0,185 van de hand gingen, een centje meer dan vorig jaar. Opvallend was dat veel pioenrozen dit jaar vroeg op de markt kwamen door het mooie

Nieuwskort2.indd 6

de weken dat het moet gebeuren. De winkels worden nu volgereden om alle moeders weer berg is tevreden met de daghandel. „Als je mooie planten hebt en de truc om goede klanten voor je te winnen en probeert zich te onderscheiden op het gebied van kwaliteit, maar ook een juist assortiment en vernieuwing is volgens

van hangplanten in gekleurde potten. Dit wordt door de handel goed opgepakt.

weer. Dit gaf iets druk op de prijzen. Bij de potplanten nam de omzet met 18% toe. Zowel de aanvoer als de prijs zaten in de plus. Bij de tuinplanten werden er iets minder stuks verhandeld. Gemiddeld lag de prijs € 0,09 hoger, waardoor de omzet met 7,3% steeg. Zie ook pagina16.

Verbetering plantenklok FloraHolland gaat met zes punten aan de slag om de prijsvorming en koopkracht op de plantenklokken te verbeteren. De verbeterpunten zijn het gevolg van overleg tussen een aantal plantenkwekers en -kopers en de veiling. Het onderwerp is ook beeldvormend besproken in een aantal fpc’s planten. De verbeterpunten betreffen onder meer het multitransactieveilen, klokvoorverkoop, een ophoudprijs, heroverweging huidige beleid cc-veilen, representatieve partijfoto’s en een verbetering van aanbodinformatie.

Nieuwe cao FloraHolland De leden van de vakbonden FNV en CNV hebben in meerderheid ingestemd met het onderhandelingsakkoord over de nieuwe cao dat de bonden en FloraHolland eerder al bereikten. Daarmee is een definitief akkoord bereikt.

FloraHolland is verheugd met de instemming van de leden. Kitty Huntjens, onderhandelaar van CNV Dienstenbond, zegt blij te zijn met het resultaat. „Het was echt duidelijk dat het op dit moment maximaal haalbare was dat we konden realiseren. Het is prettig dat er nu een cao ligt die voor alle locaties geldt.”

Innovatievoucher voor onderzoeksvraag Glastuinders kunnen via het mkb-loket voor de topsectoren bij hun Kamer van Koophandel een innovatievoucher aanvragen waarmee zij 50% korting krijgen op de beantwoording van een onderzoeksvraag bij DLO, onderdeel van Wageningen UR. Er zijn slechts 35 vouchers beschikbaar. Daarbij geldt: ’wie het eerst komt, het eerst maalt’. De waarde van de vouchers varieert van € 2.500 tot maximaal € 7.500. Met de eigen bijdrage van de ondernemer erbij gaat het dus in totaal om een waarde van tussen de € 5.000 en € 15.000.

Bijeenkomst bio-energie Ondanks alle negatieve geluiden over bioenergie zijn er nog altijd projecten die rond te rekenen zijn. Dit wordt toegelicht op de bijeenkomst van de studiegroep Bio-energie 19 (2014)

07-05-14 14:00

FOTO: GERDIEN DE NOOY

Gelezen op Twitter Paul Sap (@Paul_Sap) De enige manier om Poetin te raken is volledig onafhankelijk worden van zijn gas en olie. Dus versneld om naar alternatieve energie bronnen. opbrengsten hiervan worden gebruikt om het programma Kas als Energiebron te financieren. De beoogde start is 1 januari 2015 en het loopt tot en met 2020.

Europarlementariër Zwanenburg bezoekt Van den Berg Roses

op woensdag 21 mei, waarin ondernemers hun ervaringen uitwisselen. Het thema van de bijeenkomst is: ’Positieve business case door maximale warmtebenutting vergister en houtketel’. De bijeenkomst begint op 21 mei om 12.00 uur bij Peters Biogas, Oosterringweg 39, 8315 PS in Luttelgeest. De Studiegroep wordt, vanuit het ’programma Kas als Energiebron’, georganiseerd door Energy Matters in samenwerking met tuinders, in opdracht van Productschap Tuinbouw, LTO Glaskracht Nederland en het Ministerie van Economische Zaken.

Uitleg energiebesparing LTO Glaskracht Nederland gaat in mei vijf bijeenkomsten houden om haar leden uitleg te geven over een voorstel voor het Energie Besparingssysteem Glastuinbouw (EBG). Daarnaast hoort de organisatie graag de mening van haar leden over dit voorstel. LTO Glaskracht Nederland heeft dit systeem ontwikkeld op basis van de afspraken met de overheid en het SER-Energieakkoord. In het systeem wordt het energieverbruik per onderneming vergeleken met een individuele besparingsnorm. Indien de norm niet wordt gehaald, wordt het verschil verrekend. De 19 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

Rozenteler Arie van den Berg in Delfgauw kreeg woensdag 30 april bezoek van kandidaat Europarlementariër Wyno Zwanenburg. De VVD’er zegt zich te willen inzetten voor een gelijk speelveld voor boeren en tuinders in Europa. Zwanenburg, gespecialiseerd in de agrarische sector, verwacht een gelijk speelveld met name te kunnen creëren door in te zetten op strengere handhaving en controle van de regels in andere landen. „Daar kan nog een slag gemaakt worden.” Hij erkent dat Nederland wel eens voor de muziek vooruit loopt als het gaat om de invoering en naleving van de regels uit Brussel. Zwanenburg is varkensboer in Odiliapeel (Brabant) en onder meer voormalig voorzitter van de Nederlandse Vakbond voor Varkenshouders. Hij is sinds de varkenspest bestuurlijk actief en staat nummer 12 op de VVD-lijst en hoopt via voorkeurstemmen in het Europees parlement te komen. Er zijn 26 Nederlandse zetels te verdelen. Door in te zetten op zijn specialisme en regionaal stemmen te trekken hoopt hij een zetel te bemachtigen. De VVD’er bracht later die dag een bezoek aan Sion Orchids in De Lier.

Rutte trapt af op Floraliën Minister president Mark Rutte trapt de Europese verkiezingscampagne van de VVD op 10 mei af op Floraliën in Den Bosch. Rutte doet dat door op het WK-gras op Floraliën symbolisch tegen een balletje te trappen. Hij doet dit samen met Hans van Baalen, delegatieleider van de VVD in het Europees parlement. Een dag eerder verricht Annemarie Jorritsma als voorzitter van de vereniging van Nederlandse gemeenten de opening. Ze is ook burgemeester van Almere waar in 2022 de Floriade plaatsvindt. Floraliën is een grote bloemen- en plantenshow die van 9 tot en met 18 mei wordt gehouden in de Brabanthallen in Den Bosch. Veel kwekers en veredelaars doen er aan mee. De organisatie verwacht zo’n 135.000 bezoekers.

Mark-Jan Terwindt (@MarkJan11 3 u Wist u dat Moederdag dit jaar 100 wordt? Ontstaan in Amerika. In Nederland in ieder geval een goede reden om eens flink uit te pakken!

Marianne de Winter (@MarianneDWL 16 u Even langs geweest in de zaak om hart onder de riem te steken bij de nachtploeg. Heel veel handel voor Moederdag weg te rijden.

Terrasweelde (@terrasweelde) @PolWestland alle bluswater netjes opgevangen in first-flush silo? #milieu #regeltjesvoorondernemers

Holland Strelitzia (@RolandDuyv) Stortbuien in Zuidplas. Zou mijn broer de regendans eindelijk onder de knie hebben als dat maar goed gaat.... De silo kan wel wat voller.

joycelansbergen (@joycelansbergen) Gisteren de laatste bespreking gehad voor de #libellezomerweek gaat weer leuk worden met o.a @MaarelOrchids @mauricewubben #stand1153

Discussie op LinkedIn Maak milieukeurmerk beter zichtbaar op de winkelvloer Bloemen en planten met (milieu) keurmerk zijn op de winkelvloer niet altijd even goed te herkennen. Gezien de huidige ophef over resten (illegale) middelen die op planten in tuincentra worden aangetroffen, is het verstandig om milieukeurmerken mét hun verhaal veel beter zichtbaar te maken bij bloemist, supermarkt en tuincentrum. Dus voor de consument. Wat vindt u?

07-05-14 14:00

Regeling heeft veel te verduren van crisis op woningmarkt

Ruimte-voor-ruimte werkt soms wel, soms niet sen naar concentratiegebieden kan een gemeente de ruimte-voor-ruimteseerd uit de opbrengst van woningbouw. Maar werkt dat nog wel, nu de

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

et moest een win-winsituatie opleveren: de ruimte-voor-ruimteregeling, zo’n tien jaar geleden geïntroduceerd – kort na de varkenspest van 1997 – om oude veestallen en schuren op te ruimen en zo het buitengebied mooier te maken én het aantal intensieve veehouderijen terug te dringen. Al gauw werd de regeling ook ingezet om verouderde glastuinbouwbedrijven te saneren en solitair gelegen glas op te ruimen of te verplaatsen. De provincie Zuid-Holland begon daar in 2003 als eerste mee, Noord-Holland volgde in 2008. Dat was echter in een tijd waarin er vrijwel overal in Nederland nog een grote vraag naar nieuwe huizen was en glastuinders nog volop uitbreidingsplannen hadden. Inmiddels is die situatie drastisch veranderd,

waardoor ruimte-voor-ruimte niet zo’n geweldig instrument meer is. Daarnaast kan de vraag worden gesteld of ruimte-voorruimte de afgelopen jaren wel het gewenste effect heeft gehad.

Ander verhaal Onderzoek In opdracht van de provincie Noord-Holland heeft adviesbureau Agrimaco vorig jaar onderzoek gedaan naar de bruikbaarheid van ruimte-voor-ruimte in de huidige omstandigheden. Uit het onderzoek blijkt dat toepassing van de regeling voor de provincie niet altijd leidt tot verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. „Als er bijvoorbeeld een vervallen schuur wordt gesloopt waarvoor een woonwijkje in de plaats komt, zijn de effecten eerder negatief dan positief”, stelt het

Achtergrond

Hoe werkt ruimte-voor-ruimte in glastuinbouw? Met de ruimte-voor-ruimteregeling kunnen kwaliteit van hun buitengebieden verbeteren door de sloop of verplaatsing van ongewenst verspreid liggende kassen en/ of schuren. Een tuinder die van de regeling

woningen wordt bepaald aan de hand van teitsverbetering. De ruimte-voor-ruimteregeling levert voor -

van de gemeente planologische medewerking voor nieuwbouw van een of meer compensatiewoning(en) op een andere plek of op de saneringslocatie. De gemeente verandert daarvoor dus de bestemming van de grond, waardoor die meer waard wordt. Voor de omvang van de nieuwbouw, de vormgeving en inpassing in het landschap gelden bepaalde voorwaarden. Het aantal

Ruimtevoorruimte.indd 8

rapport. Bij het leeuwendeel van de vijftien onderzochte projecten hadden woningen, achteraf bezien, beter in het landschap kunnen worden ingepast.

Andere provincies

van eigen bouwgrond, de verliezen op de eigen grondrekening beperken. De tuinder uitbreidingslocatie.

Voor de betrokken tuinders is het een ander verhaal omdat zij vaak enkel de bouw van nieuwe woningen op het oog hebben om daarmee de sloop van kassen of de verplaatsing van hun bedrijf te compenseren. Sloopkosten compenseren met woningbouw blijkt ook prima te kunnen, ware het niet dat de vraag naar woningen is ingestort. Bedrijfsverplaatsingen met woningbouw compenseren, blijkt echter niet aantrekkelijk voor telers. Een bedrijfsverplaatsing is zo complex en duur dat het compenseren daarvan via ruimte-voor-ruimte, volgens het rapport, slechts een druppel op de gloeiende plaat is. Op dit punt voldoet ruimte-voorruimte dus niet aan het doel om daarmee de herstructurering te versnellen. Daarnaast vergt bedrijfsverplaatsing relatief veel compensatiewoningen, wat regionale woningbouwplannen kan dwarsbomen. Soms ontbreekt de vraag naar compensatiewoningen, bijvoorbeeld in gebieden waar de bevolking krimpt.

De conclusie van het adviesbureau is dat ruimte-voor-ruimte nog steeds bruikbaar is voor herstructurering van de glastuinbouw, mits de regeling wordt aangepast en er een combinatie is met andere maatregelen. Agrimaco verwijst daarbij nadrukkelijk naar provincies die geen ruimte-voor-ruimte gebruiken voor glastuinbouw, maar een mix van andere instrumenten. 19 (2014)

06-05-14 17:05

Foto: JoeF SleegerS

Zo zet Gelderland op succesvolle wijze verplaatsingssubsidie in om glastuinbouwbedrijven naar concentratiegebieden te krijgen. Daarnaast faciliteert de provincie twee projectbureaus voor herstructurering van de glastuinbouw, in de Bommelerwaard en de regio Huissen-Angeren. Limburg past geen ruimte-voor-ruimteregeling meer toe met compensatiewoningen. Vanwege de krimpende bevolking is in die provincie nauwelijks nog vraag naar nieuwe woningen, terwijl de LLTB geen nieuwe woningen wil in het buitengebied. In plaats daarvan kent Limburg sinds kort een glasvoor-glasregeling die het solitair gelegen glastuinbouwbedrijven mogelijk maakt uit te breiden tot meer dan 3 ha, mits zij elders voor sloop van verouderd glas zorgen. Om de regeling mogelijk te maken, is er een revolving fund met een sloopregeling. Saneerders ontvangen € 4 per m2 en groeiers betalen € 8 per m2 glasuitbreiding. NoordBrabant – waar geen ruimte-voor-ruimte is voor glastuinbouw, alleen een sloopregeling voor glas in kwetsbare gebieden – overweegt de inzet van glas-voor-glas. Zuid-Holland kent een ruimte-voorruimteregeling voor de glastuinbouw. Vorig jaar is die nog aangepast, waarbij ook glasvoor-glas mogelijk is. De provincie biedt gemeenten ook een bijdrage aan voor de aanstelling van een gebiedsmakelaar. Evenals 19 (2014)

Ruimtevoorruimte.indd 9

in Noord-Holland is het effect van ruimtevoor-ruimte niet altijd zoals beoogd. Soms is er door toepassing van de regeling een fraaie doorkijk in het landschap ontstaan, maar soms is zo’n doorkijk ook juist verdwenen. Daarnaast signaleert de provincie dat relatief weinig tuinders een beroep doen op ruimte-voor-ruimte, afgezet tegen het aantal bedrijfsbeëindigingen.

Ontwikkeling en sanering In haar rapport komt Agrimaco tot een flink aantal aanbevelingen voor de provincie Noord-Holland. Belangrijkste is om de ruimte-voor-ruimteregeling minder afhankelijk van compensatiewoningen te maken. Dat kan door in de regeling ontwikkeling en sanering in het buitengebied aan elkaar te verbinden, bijvoorbeeld door de sloop van glas te verbinden aan de bouw van bedrijven elders. Daarbij kan een gebiedsfonds handig zijn. Tuinders die hun bedrijf willen uitbreiden, storten dan een bijdrage in zo’n fonds, waardoor elders sloop of verplaatsing gefinancierd kan worden. Ook is glas-voor-glas, zoals in Limburg toegepast, te overwegen zodat solitair gelegen bedrijven toch kunnen uitbreiden. De Gelderse verplaatsingssubsidie is ook een tip, evenals subsidie voor gemeenten om een gebiedsmakelaar aan te stellen, die – met

kennis van de glastuinbouw – kan bemiddelen tussen telers en gemeente bij het toepassen van regelingen. Verder adviseert het bureau om compensatiewoningen niet automatisch te bouwen op de plek waar kassen zijn gesloopt, maar de huizen te clusteren in of aan de rand van bestaande woonkernen. Inmiddels hebben Gedeputeerde Staten van Noord-Holland besloten de ruimtevoor-ruimteregeling op enkele punten te wijzigen. Zo zal de mogelijkheid om verplaatsingskosten op te voeren uit de regeling worden geschrapt, komen er duidelijke beoordelingscriteria voor de ruimtelijke kwaliteit en wil de provincie gaan onderzoeken hoe glastuinbouwconcentratie gestimuleerd kan worden. <

In het kort ■

06-05-14 17:05

Loui Hooyman start met Esmeralda Farms in Ethiopië

’Of de keuze juist is, kan ik over een jaar zeggen’ -

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

n 2011 waren er al geruchten over directeuren van Esmeralda die regelmatig in Afrika zouden rondkijken om daar mogelijk te gaan starten. Tijdens een bezoek van het Vakblad aan Esmeralda in Ecuador, het ’thuisland’ van Esmeralda, in dat jaar werd het ontkend. Vestiging in Kenia of Ethiopië was niet aan de orde. Maar nu is het toch zover. Deze week plant de gigant kleine partijen van heel veel soorten bloemen op een beperkte oppervlakte van 1 ha aan. Om ze te testen. Als die testen slagen – de grote vraag is of de bloemen het regenseizoen in juli en augustus weerstaan – dan gaat de productie in oktober los: er wordt dan 100 ha vol geplant, vertelt directeur Loui Hooyman in zijn kantoor aan de Noordpolderweg in Aalsmeer. Hooyman is net terug uit Ethiopië. Hij zet het bedrijf in het Oost-Afrikaanse land op; hij is de general manager.

Esmeralda vestigt zich in Badhir Dar op 1.950 m hoogte op steenworp afstand van het Tanameer, het op een na grootste meer van Afrika. Het is een gebied waar weinig tuinbouwbedrijven zijn te vinden. Esmeralda pacht er 150 ha grond van de Ethiopische regering. Op het land stond reeds een onafgebouwde kas van 5,3 ha die Esmeralda gaat benutten voor de teelt van roos en zomerbloemen als trachelium en statice. Ook wordt een deel van de kas ingericht als showkas voor eigen soorten. Bovendien gaat Esmeralda meer kassen bouwen en buiten veel soorten zomerbloemen telen waarvan gipsophyla de grootste wordt. In Badhir Dar zit een gipskweker en ro-

Esmeralda.indd 10

zenkwekerij Tana Flora, een staatsbedrijf dat rozen kweekt. „We hebben puur naar het klimaat gekeken en niet naar waar andere kwekers zich gevestigd hebben. Ik denk dat het gebied zich goed leent voor zomerbloemen ondanks dat er in het regenseizoen aardig wat regen valt.” In de maanden juli en augustus valt er het meest en totaal valt er 1.500 mm per jaar. Twee keer zoveel als in een jaar in Nederland valt, geeft Hooyman aan. Ook voor roos lijkt het gebied geschikt. Hooyman is onder de indruk van de kwaliteit van de rozen in de kassen van Tana Flora. Hooyman gaat momenteel twee, drie keer per maand naar Ethiopië. Uiteindelijk is het de bedoeling dat lokale mensen de vestiging in Ethiopië gaan runnen. De komende tijd gaan er werknemers van Esmeralda uit Ecuador naar Afrika om de lokale mensen te trainen. „Dit gebeurt net zolang tot de Ethiopiërs ’onze’ manier van telen van bloemen onder de knie hebben”, aldus Hooyman.

Een belangrijke reden voor Esmeralda om in Ethiopië te starten vormen de toenemende kosten in Ecuador. In dat land is het grootste deel van de ongeveer 400 ha grote productie van Esmeralda Farms gevestigd. Er staat zo’n 200 ha, schat Hooyman. Onder de socialistische president Rafael Correa gaan de lonen al jaren omhoog. Bovendien wordt de regelgeving voor ondernemers steeds lastiger. Als voorbeeld geeft Hooyman de kosten voor het beschermen van nieuwe cultivars. Die kosten zijn voor buitenlandse veredelingsbedrijven ’giga’ omhoog gegaan. Zelf heeft Esmeralda geen last van de

gestegen kosten voor de bescherming van eigen soorten. Het bedrijf heeft haar veredeling in Ecuador zelf en krijgt daardoor een flinke korting van 90%. „Wij profiteren, maar het illustreert wel dat het ondernemersklimaat lastiger wordt in Ecuador. Ecuador prijst zich daardoor uit de markt.” Hooyman verwacht niet dat Correa op korte termijn zijn presidentszetel zal verliezen. „Hij zit zo stevig in het zadel. Hij belooft de mensen ieder jaar 10-20% salarisverhoging. Dat hebben de mensen al jaren niet meegemaakt. En misschien doet hij het wel goed. Maar voor bedrijven die er zitten wordt het een lastig verhaal. Het is bijna onmogelijk om daar nog een bloemenbedrijf te runnen of te starten.” Hooyman zegt dat meer Ecuadoriaanse bloementeeltbedrijven momenteel zoekende zijn en in Afrika beginnen. Esmeralda houdt haar veredeling in Ecuador, maar verplaatst een deel van de productie naar Ethiopië. De productie in Ecuador, Colombia, Mexico en Peru – in Costa Rica is Esmeralda gestopt – zal blijven bestaan, maar die zal met name in Noord-Amerika worden afgezet.

Hooyman maakte de afweging tussen Kenia en Ethiopië en die viel in het voordeel van de laatste uit. „Ik ben in beide landen veel geweest en beide landen hebben hun vooren nadelen. Over een jaar kan ik vertellen of we de juiste keuze hebben gemaakt.” Arbeid is in Ethiopië goedkoper en dat geldt ook voor elektra. „We hebben er wat producten bij die veel elektra nodig hebben.” Hooyman gaat er vanuit dat er zo’n elf 19 (2014)

07-05-14 13:00

Foto: EsmEralda Farms

man per ha, inclusief pakhuis, nodig zijn. „In Ecuador doen we het met dat aantal en dat wil ik ook in Ethiopië bereiken.” Ethiopië is ook veiliger dan Kenia, stelt Hooyman. „Het land werkt ook erg mee om investeerders binnen te halen.” Met de bureaucratie valt het volgens Hooyman reuze mee. „Natuurlijk zeiden ze in Ethiopië toen ik land wilde pachten dat ik morgen terug moest komen. Maar als je volhoudt en zegt dat je morgen terugvliegt dan kom je een heel eind. En wat is bureaucratie? Ik was vijf jaar in Nederland bezig om hier een huis te mogen bouwen.” Hooyman vertelt dat het juist snel is gegaan in Ethiopië. In juni 2013 ging hij er voor het eerst heen. In december zat hij met de regering om tafel en 6 januari zou er getekend worden. Dat werd wat later, niet doordat de Ethiopiërs vertraagden, maar doordat Hooyman plat lag vanwege een hernia. Een voordeel van Kenia vindt Hooyman dat alles te krijgen is voor de tuinbouw; tuinbouwtoeleveranciers zijn er gevestigd. In Ethiopië is dat niet zo en moet er veel geïmporteerd worden. De kosten voor transport zullen om het even zijn. Daarnaast noemt hij het feit dat er voor kwekers in Ethiopië maar een luchtvrachtvervoerder – Ethiopian Airlines – is wat een mogelijk nadeel is als het bedrijf onverhoeds haar 19 (2014)

Esmeralda.indd 11

prijzen zou verhogen. „Maar dat is tot nu toe niet het geval.” De stap naar Ethiopië heeft ook logistieke redenen. Esmeralda verkoopt veel bloemen aan klanten in Europa, Azië en Rusland. Vanuit Afrika is het veel goedkoper om die te kunnen beleveren. „Ik kan wel tegen klanten blijven zeggen dat we een betere kwaliteit hebben dan anderen en dat we eigen soorten hebben, maar ik kan de prijzen voor de bloemen niet blijven verhogen. Dat houdt op een gegeven moment een keertje op. We deden bijvoorbeeld veel in Japan, maar dat neemt jaarlijks af door de hoge kosten in Ecuador en de transportkosten. Kenia kan het voor de helft van de prijs en dan verliezen we.”

Nieuwe klanten Esmeralda verwacht vanuit Ethiopië ook nieuwe klanten – direct – te kunnen voorzien van bloemen. Niet alleen in Azië, Europa en Rusland, maar ook in Japan, het Midden Oosten en Australië. De markten liggen dichter bij Afrika dan bij Zuid-Amerika. De 100 ha bloementeelt in Ethiopië betekent daarom niet alleen een verschuiving van een deel van de productie in Ecuador en de productie in Costa Rica, maar tevens een uitbreiding van het totale areaal. Esmeralda zal alle bloemen van de vesti-

ging in Ethiopië direct – niet via de veiling – afzetten. Er zal ook veel rechtstreeks van de kwekerij naar de eindbestemming gaan. „Het hoeft niet meer per se via deze locatie in Aalsmeer en via Amsterdam. Dat zijn allemaal extra kosten”, zegt Hooyman. Voorlopig is het nog niet te zeggen waar het eindigt met Esmeralda in Ethiopië. Veel hangt van de testen af. In oktober valt een definitieve beslissing. Maar Hooyman kan zich wel voorstellen dat Esmeralda sowieso meer rozen gaat telen in Ethiopië. Er komen op zeker meer kassen bij. „En het lijkt me ook niet onlogisch om voor de Russische markt een kas te bouwen op 2.300/2.400 m”, verklapt Hooyman. „Als je ziet hoeveel mails ik krijg van klanten met de vraag wanneer de eerste bloemen uit Ethiopië komen. Ze staan te springen.” <

Bedrijfsgegevens : Esmeralda Farms. Teelt: roos en tientallen soorten andere bloemen. Oppervlakte: in Ecuador, Colombia, Peru en Mexico in totaal circa 400 ha. : Esmeralda start met het telen van bloemen in Ethiopië.

07-05-14 13:00

Veilinglidmaatschap niet meer vanzelfsprekend

in het collectief? Harmen Kamminga

FloraHolland afrekenen. „Zo ondersteunen wij het instituut veiling en de klok. Maar intussen dragen wij af voor handel waar wij zelf al het werk voor hebben verricht en alle risico hebben gelopen.” Karel kan zich voorstellen dat grote kwekers zoeken naar wegen om de veilplicht te omzeilen, puur vanuit kostenbesparend oogpunt. Ook Karel is in gesprek met de veiling met een betere verdeling van de kosten als inzet.

„Niemand wil betalen voor niets. Een tulp via de veiling afrekenen kost tussen 0,4 en 0,5 cent. In prijsonderhandelingen met supermarkten praten wij over tienden van centen.”

Ondernemerskeuze Bedrijven als Karel Bolbloemen zien zich aldus in toenemende mate gesteld voor de

Foto’s: FloraHolland

ot enige jaren geleden werden de meeste tulpen verkocht via de veilingklok. Dat is niet meer zo. „De laatste drie jaar neemt de rechtstreekse afzet een enorme vlucht”, aldus ondernemer Bert Karel van Karel Bolbloemen. „Vroeger was de veiling onze afnemer, nu één van de afnemers.” Ook de facturering gaat nu vaak rechtstreeks. Veilinglid Karel moet dit achteraf als ’BVO’ met de

Leden van de veiling brengen minder bloemen en planten voor de klok en zetten steeds meer zelf direct af.

Veilinglid.indd 12

19 (2014)

06-05-14 17:01

Mening

Relatievormen FloraHolland

daarvoor verzekerd van afzet en betaling. Contractzenders sluiten een aanvoercontract af, waarin wordt vastgelegd hoeveel

alleen voor die afgesproken productie. Contractzenders hebben geen stem in de coöperatie en delen niet mee in winst of verlies. Op advies van ledenadviesraden en productcommissies besloot het bestuur van FloraHolland om het nieuwe relatievormenmodel per 1 januari 2014 gefaseerd in te voeren. Gestart is met de productgroepen lisianthus, anjer, gypsophila, statice, pioen, kalanchoë, calluna, potroos, dracaena, cactus, succulenten en hedera. Ook voor

met welke regelmaat via de klok of Connect worden aangeboden. Veilrecht geldt

model gelden, maar met een langere overgangsperiode voor aspirant-leden.

Om het ledenvoordeel te vergroten kent FloraHolland sinds kort nog slechts twee relatievormen: lid en contractzender. Daar-

vraag welke waarde het veilinglidmaatschap, met de 100% veilplicht en bijbehorende kosten (zie kader ’Dit kost het veilinglidmaatschap’) van dien, voor hen heeft. Voor Karel valt die afweging vooralsnog uit in het voordeel van lid blijven. „Karel Bolbloemen blijft lid om het collectief te ondersteunen. Dit is een bewuste keuze.” Telers van kamer- en tuinplanten hebben de ontwikkelingen van directe afzet al een aantal jaren geleden sterk zien opkomen. Met name via Connect van FloraHolland (en bemiddelingsvoorlopers daarvan) hebben afnemers en leveranciers elkaar in de loop der jaren steeds beter rechtstreeks leren vinden.

„De functie van de veiling is voor bedrijven als de onze behoorlijk gewijzigd”, stelt bromelia-teler Siegfried Bunnik van Bromelia Specialist in Moerkapelle. „Vroeger was lid zijn vanzelfsprekend. Dát is over. Er zijn nu alternatieven. We maken een bewuste keuze. Ik ben ook best kritisch op het instituut bloemenveiling. Het bestaan van de veiling heeft ervoor gezorgd dat wij als sector nog altijd zo transactiegericht bezig zijn in onze afzet. Terwijl we marktgericht zouden moeten opereren. Verder vind ik dat een aantal taken niet meer bij de huidige veiling past. Zoals het maken van product-marktcombinaties. Daarover heeft de veiling te weinig echte kennis. Dat kunnen ze anno 2014 beter aan de leveranciers en hun afnemers zelf over laten." Toch is anno 2014 ook Bromelia Specialist lid van FloraHolland. Bunnik: „Voor die keuze zijn voor ons twee dingen heel belangrijk. De eerste is de facturatie en incasso. Die zijn door de veiling heel goed geregeld. Ten tweede vinden wij het erg belangrijk dat er in de plantenhandel één instituut is dat de handelstandaarden kan stellen. Als wij als individuele leveranciers allemaal de eigen standaarden gaan hanteren, krijg je een handelsbelemmerende spraakverwarring.”

Ondanks dat sierteeltondernemingen gedrag, diensten en kosten van de veiling 19 (2014)

Veilinglid.indd 13

van enkele jaren willen toewerken naar een volwaardig lidmaatschap. Leden bieden hun sierteeltproducten voor

meer door een individualistische bril gaan beoordelen, keert niemand zich echt van de veiling af. „De laatste vijf jaar heeft vrijwel niemand de coöperatie verlaten om de afzet van bloemen of planten geheel in eigen hand te nemen”, verklaart Floris Olthof, concernmanager Coöperatie en Communicatie bij FloraHolland. Blijkbaar is de coöperatie dus nog springlevend. FloraHolland krijgt er jaarlijks zo’n honderd nieuwe leden bij, al neemt het totale ledenaantal door de schaalvergroting in de bloemisterij jaarlijks verder af. „Maar dat betekent absoluut niet dat we achterover kunnen leunen”, aldus Olthof. „Met een uiterst kritische houding naar onszelf moeten we leden aan ons blijven binden door dienstverlening die aansluit op hún behoeften in een veranderende markt.” Op dit moment heeft FloraHolland zo’n 4.500 leden. Samen zijn die volgens Olthof nu goed voor meer dan 94% van de veilingomzet. „Alleen bij boomkwekerijproducten ligt dat percentage lager. Aan de andere kant ligt het bij diverse productgroepen boven de 98%.”

Volgens Mariëlle Ammerlaan, orchideeenkweker en voorzitter van de Coöperatiecommissie van de Raad van Commissarissen van FloraHolland, heeft het veilinglidmaatschap voor verreweg de meeste telers van bloemen en planten nog altijd grote voordelen. „Ja, er is meer directe handel en bedrijven hebben hun verkoop meer in eigen hand. Toch speelt de veiling ook in die directe handel vaak een

rol, bijvoorbeeld door het veiligstellen van betalingszekerheid. En bij het gemakkelijk kunnen afhandelen van de steeds grotere hoeveelheid van steeds kleinere transacties. Natuurlijk zal er best een keer een gunstige grote deal te sluiten zijn door de veiling er buiten te laten. Maar als ik mijn afzet als individuele onderneming helemaal zelf moet organiseren, zijn mijn afzetkosten en mijn risico’s structureel vele malen hoger. Voor de langere termijn is een vorm van collectiviteit voor individuele bedrijven het sterkste systeem”, is haar overtuiging.

„De veranderingen in de sector gaan steeds sneller”, erkent veilingmanager Olthof. „Als organisatie moeten we dus sneller meebewegen. De toegevoegde waarde van de veiling op het gebied van dienstverlening rondom directe handel, informatievoorziening, logistiek en ontsluiting van koopkracht moet aan steeds meer individueel verschillende wensen gaan voldoen. Dat is onze uitdaging. Maar in de basis blijft de functie van de veiling dezelfde als waarvoor de coöperatie in de vorige eeuw werd opgericht: het bieden van afzetzekerheid door bundeling van koopkracht rond een totaal assortiment van bloemen en planten.”

In dat licht moet volgens Ammerlaan en Olthof ook het nieuwe leden-/niet-ledenbeleid van FloraHolland worden gezien. Hierbij is het aantal relatievormen dat toegang geeft tot de marktplaatsen van

06-05-14 17:01

Column Achtergrond

Ecuador

Dit kost het veilinglidmaatschap -

Toerisme -

Lidmaatschap is minder vanzelfsprekend geworden, dat merkt ook de veiling. Ze moet er meer voor doen.

FloraHolland teruggebracht (zie kader ’Relatievormen FloraHolland’). Olthof: „Tot nu toe konden gebruikers slechts af en toe, als het hen uitkwam, onze marktplaatsen gebruiken. Dat gaf last bij onze leden. Een eerlijk speelveld hierin is de uitdrukkelijke wens van onze leden.” Aan de ene kant vergroot het nieuwe ledenbeleid zo de meerwaarde van veilinglidmaatschap voor huidige leden. Aan de andere kant dwingt het ’losse’ zenders versneld tot ingrijpende keuzes. Welke optie zij vooral kiezen, kan FloraHolland nog niet zeggen. „In de zomer gaan we de eerste stappen naar het nieuwe leden-/niet-ledenbeleid evalueren. Dan brengen we ook in kaart wat aanvoerders meestal kiezen en waarom”, aldus Ammerlaan. In het belrondje van het Vakblad geven gastzenders zonder uitzondering geen commentaar op de vraag welk nut zij zien in het veilinglidmaatschap. Een enkeling moppert over de manier waarop de machtige veiling

hen nu een keuze probeert op te dringen. Daarmee geconfronteerd reageert Olthof van FloraHolland stellig: „De veiling oefent niet ’haar macht’ uit. Wij zijn een coöperatie die zijn leden in de beste positie moet brengen. Onze leden willen een krachtige coöperatie. Wie daar voordeel in ziet, kan zich aansluiten.” <

In het kort ■ ■ ■ ■

Veilinglid.indd 14

06-05-14 17:01

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

nieuws. Overweegt u ook om erin te investeren? Kunt u dan het beste investeren in privé of vanuit uw BV? In Vakblad -

nepanelen op de eigen woning.

IllustratIe: Peter moorman

owel bij investeren in zonnepanelen op uw eigen woning vanuit uw BV als in privé krijgt u fiscaal voordeel. Het btw-voordeel bij investering in privé is groter, maar bij investeren vanuit de BV kunt u investeringsaftrek krijgen. Hierbij geldt: hoe hoger de investering, hoe eerder de balans doorslaat naar investeren vanuit de BV. Vuistregel is dat het bij investeringen onder € 15.000 exclusief btw in privé de voordeligste optie is. Daarnaast bespaart investeren in privé u de nodige administratieve rompslomp. Hierna de fiscale voordelen opgesomd per variant.

energieleverancier. Dit voordeel kan flink oplopen. Als u bijvoorbeeld 10.000 kWh afnam en deze 10.000 kWh nu zelf opwekt, scheelt dit elk jaar € 1.208.

■ Investeren ■ Terugkrijgen

van in rekening gebrachte btw. U wordt ondernemer voor de btw, waardoor u de in rekening gebrachte btw voor de aanschaf en installatie van de panelen kunt terugkrijgen. Dit verlaagt de aanschaffings- en installatiekosten aanzienlijk. Jaarlijks draagt u wel btw af over de opgewekte energie (gemiddeld € 100). Maar omdat u een zogenoemde kleine ondernemer bent, krijgt u een korting en mag u deze btw zelf houden. Als u daarom vraagt, hoeft u zelfs geen aangifte meer te doen. U krijgt daarmee wel de lusten, maar niet de lasten. Let op: bent u al ondernemer voor de btw, door bijvoorbeeld in privé verhuurde onroerende zaken met btw, is het mogelijk dat de kortingsregeling voor u vervalt. ■ Verlaagde energiebelasting door opgewekte energie. U bent geen energiebelasting en opslag duurzame energie (ODE) verschuldigd over de energie die u met de zonnepanelen opwekt. U betaalt deze alleen over het saldo energie wat u afneemt van de

in zonnepanelen voor op uw eigen woning vanuit uw BV biedt een extra voordeel. Uw BV komt in aanmerking voor energie-investeringsaftrek. Deze variant brengt echter wel de nodige administratieve lasten met zich mee, omdat u als directeur grootaandeelhouder (dga) de panelen moet leasen. Immers, de BV en de dga moeten ten opzichte van elkaar zakelijk handelen. Bij investering in zonnepanelen is de energie-investeringsaftrek 41,5% van het geïnvesteerde bedrag. Dit levert uw BV een belastingbesparing op van 20% bij winst minder dan € 200.000 of van 25% bij winst groter dan € 200.000. Door de investeringsaftrek bedraagt de maximale korting van respectievelijk 8,3% of 10,4% op uw investeringsbedrag exclusief btw. U moet de investering wel binnen drie maanden na het investeringsmoment melden bij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (voorheen Agentschap NL) om deze aftrek te krijgen. ■ Minder btw-voordeel. Uw BV kan de btw die in rekening wordt gebracht bij aanschaf

en installatie van de panelen terugkrijgen. Daar staat tegenover dat uw BV jaarlijks leasetermijnen met btw in rekening brengt. Uw BV moet deze btw afdragen aan de fiscus en u heeft zelf in privé geen of minder voordeel van de kortingsregeling voor kleine ondernemers. Dit is één van de nadelen van investeren vanuit uw BV. ■ Opgewekte energie verlaagt te betalen energiebelasting. Ook bij investeren vanuit uw BV krijgt u een voordeel met betrekking tot de energiebelasting en de ODE. Dit voordeel is gelijk aan het bedrag bij investeren in privé.

De genoemde voordelen zorgen voor een aanzienlijk kortere terugverdientijd, waardoor de investering in zonnepanelen eerder rendabel wordt. Het daadwerkelijke rendement en de terugverdientijd hangen echter af van diverse factoren. Zo speelt ook de ligging van uw eigen woning een rol. Uw adviseur kunt u verder informeren naar de mogelijkheden. <

martin van Wirdum, relatiemanager alfa accountants & adviseurs, mvanwirdum@alfa.nl,

19vraagl.indd 15

06-05-14 17:02

Veilingomzet fors in de plus door mooi voorjaarsweer Door het mooie weer nam de veilingomzet in april met 16% toe. Kanttekening is dat Pasen laat viel; vorig jaar werden de inkopen in maart gedaan. En april kende dit jaar een veildag meer.

Henk Vreugdenhil

e extra veildag kwam doordat Koninginnedag vorig jaar op een door de weekse dag viel. Dit jaar was Koningsdag in het weekend en kostte dat geen veildag. Over de hele maand vielen de verkopen ruim 16% hoger uit dan in april 2013 bij een 12,3% groter volume. De middenprijs was met € 0,335 ruim 1 cent hoger.

Tabel. Omzet FloraHolland-veilingen april 2014

Bloemenomzet aanzienlijk hoger In april waren er bij de bloemen een aantal opmerkelijke ontwikkelingen waar te nemen. Door het groeizame weer was pioen vroeg dit jaar. Het aanbod piekte al in april (+209%); dit gaf wel druk op de primeurprijzen. Ook van cymbidium kwamen er veel meer (+106%). De markt had hier moeite mee en de middenprijs viel ruim 4 dubbeltjes lager uit. Tulp en freesia groeiden eveneens stevig in aanbod wat leidde tot een lagere prijs. Tulp profiteerde wel van een latere Pasen. Troschrysant en gerbera noteerden fors hogere maandomzetten dan vorig jaar, bovendien bij hogere middenprijzen. De snijbloemenomzet over april realiseerde een plus van 18,4% bij 13,2% meer stelen. Dit betekende dat de middenprijs met € 0,185 bijna 1 cent hoger uitviel.

(Aanvoer x 1.000 stuks en omzet x € 1.000 ) Snijbloemen Roos

Omzet 56.774

% Toe-/afname* Aanvoer

% Toe-/afname* Prijs ’14 Prijs ’13

8,7%

322.234

-0,3%

0,176

0,162

Tulp

48.528

8,2%

404.596

23,6%

0,120

0,137

Chrysant Ind Grp TR

24.920

57,6%

97.271

8,2%

0,256

0,176

Lelie

13.111

20,4%

22.184

8,6%

0,591

0,533

Gerbera

10.977

42,4%

94.099

9,0%

0,117

0,089

Freesia

6.806

18,1%

40.306

23,6%

0,169

0,177

Cymbidium

5.305

50,7%

4.759

105,8%

1,115

1,522

Pioen

5.033

88,4%

8.209

208,7%

0,613

1,005

Chrysant Ind Grp GE

4.962

19,1%

12.203

5,7%

0,407

0,361

Lisianthus

4.367

14,0%

10.880

12,6%

0,401

0,396

228.946

18,4%

1.235.980

13,2%

0,185

0,177

Snijbloemen totaal

Kamerplanten

Kamerplanten totaal

Tuinplanten

Tuinplanten totaal Totaal

Omzet

158.988

Omzet

% Toe-/afname* Aanvoer

17,9%

90.168

% Toe-/afname* Prijs ’14 Prijs ’13

16,6%

1,763

1,742

%Toe-/afname* Aanvoer % Toe-/afname* Prijs ’14 Prijs ’13

85.060

7,3%

84.289

-2,3%

1,009

0,919

472.993

16,1%

1.410.437

12,3%

0,335

0,324

Ook kamerplanten fors in de plus Kalanchoë scoorde in april een stevige omzetplus. Bij een nagenoeg even grote aanvoertoename (+51,1%) noteerde de middenprijs bijna een halve cent hoger. Phalaenopsis bracht ’overall’ 14 cent meer op bij 15,7% meer potten. Ook campanula zag de omzet fors toenemen (+46%). De prijs was krap 3 dubbeltjes hoger. Ook van hortensia (+28%) en potcalla (+24%) kwamen er flink meer. Bij hortensia liep de prijs op naar € 2,70 (+7%), terwijl potcalla juist anderhalve cent op vorig jaar inleverde. Potroos won bijna 38 cent in prijs bij een stabiel aanbod. De kamerplantenomzet was bijna 18% hoger dan de vergelijkbare maand van vorig jaar bij 16,6% meer stuks. De middenprijs bedroeg € 1,763; dit was 2,1 cent meer.

Minder tuinplanten, betere prijzen In april waren het vooral geraniums en spaanse margrieten die de lijst aanvoerden. Beide producten kwamen in grote getale en leverden op prijs in. Hetzelfde geldt voor mandevilla, tuinhortensia en lavendel. In alle gevallen leidde dit tot meer omzet dan 2013, van een bescheiden 2% bij geranium tot meer dan 50% bij lavendel. De tuinplanten boekten een meeromzet van 7,3% bij 2,3% minder stuks dan vorig jaar. De middenprijs was net geen € 1,01; dit was precies 9 cent meer. <

Veilingcijfers.indd 16

06-05-14 17:02

M Vanwege het tuinplantenseizoen worden ook de klokprijzen van deze producten weergegeven. Omdat er ruimte is voor maar drie grafieken, worden de bloeiende en groene planten in één grafiek verwerkt. Week 25 is de laatste week van de tuinplantengrafiek.

Groene en bloeiende planten

Snijbloemen '%&'

'%&(

'%&)

'%&'

&+%

'%&(

Tuinplanten '%&)

'%&'

&'%

&(% &'% &&%

- . &% && &' &( &) &* &+ &, &- &. '% '& lZZ`

De middenprijs plust 2 cent tot 23 cent. Dat is respectievelijk 4 en 1 cent minder dan in dezelfde week in 2012 en 2013.

-% +% )%

&%%

'%&)

&%%

&)%

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

&*%

'%&(

. &% && &' &( &) &* &+ &, &- &. '% '& lZZ`

Bij de groene planten daalt de middenprijs met 8 cent tot 116 cent. Bij de bloeiende planten stijgt deze met 2 cent tot 153 cent.

&& &' &( &) &* &+ &, &- &. '% '& '' '( ') '* lZZ`

De middenprijs geeft 6 cent prijs tot 65 cent en duikt daarmee onder de gemiddelde prijs in de voorgaande twee jaren.

Theo de Vries:

’Perkplantenseizoen is al een eind op weg’ Bedrijf: Greenzone Veiling: Veiling Rhein-Maas Week: 18

Maandag „Er staan circa 1.600 karren bloemen en 11.000 CC’s/karren planten. Er zijn nieuwe producten, want het voorjaar ligt achter ons. Vroege boerenpioenen zijn al volop verkrijgbaar. Bekende soorten als Sarah Bernhardt, Duchess de Nemours uit de kas en pioenen uit Italië en Frankrijk zijn er volop. De import is gelijk aan voig jaar, maar de rest is toch wel twee tot drie weken vroeger vol in productie.”

Dinsdag „Vandaag 1.126 bloemen en 157 Karren en 8.110 CC’s planten. We bereiden ons voor op de moederdagweek. Een goede planning is de helft van het werk. Wat opvalt is dat bij het perkplantenseizoen men al een eind op weg is. Door de zachte winter en een mooi zonnig voorjaar is de productie van alle artikelen veel vroeger klaar. Het mooie weer zonder vorst van betekenis heeft de mensen ertoe aangespoord tuin-, perken balkonplanten te gaan kopen. Ik kan me niet herinneren dat dit ooit zo vroeg aan de orde was.”

Woensdag „Er staan 1.324 karren bloemen en 235 karren planten en 9.586 CC’s. Bij de bloemen zien we een ruim assortiment snijbloemen en daarbij 19 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 17

normale prijzen, met een uitzondering voor rode en witte rozen. Bij de tuinplanten zien we bij verschillende kwekerijen dat ze er een eind doorheen aan het komen zijn. Er is een zeer wisselend beeld in prijsvorming te zien. De prijzen staan onder druk.”

Donderdag „Vandaag is de veiling gesloten in verband met Dag van de Arbeid. Op ’Tag der Arbeit’ is het gebruikelijk een boeketje convallaria/meiklokjes te geven aan wie je lief hebt. Dit is altijd weer een leuke gelegenheid om zo’n product voor een paar dagen op te pakken en zo wat traditie in ere te houden.”

Vrijdag „De Freilandrozen, de echte seizoensrozen, zijn dit jaar ook vroeger. Er komen ook volop zomerbloemen voor de klok, zoals duizendschoon, campanula, alchemilla en delphinium. Dan heb je natuurlijk ook nog de pioenen. Cruciaal bij pioenen is het rijpheidstadium van oogsten. Ze mogen zeker niet te rauw zijn, dit leidt alleen maar tot teleurstelling en een verkeerd imago van deze prachtige seizoensbloem. Nu op naar een van de belangrijkste bloemendagen van het jaar: Moederdag.”

06-05-14 17:02

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

18 week

Prijs index

Meer snijbloemen, prijs onder druk Het aanbod in week 18 was 8% hoger dan vorig jaar. Deze stijging is niet alleen toe te schrijven aan een veildag meer (Kroningsdag viel vorig jaar in week 18), maar vooral door ruim 10 miljoen stuks meer tulpen. De prijs van een tulp daalde licht met 0,3 cent. Ook de pioenen hadden een belangrijk aandeel in de stijging van het snijbloemenaanbod. Het pioenenseizoen is dit jaar vroeg van start gegaan. Verschillen in stuks met vorig jaar toen het seizoen juist laat op gang kwam, zijn

dan ook groot, namelijk een plus van 220%. De prijs stond hierdoor onder druk. Voor een pioen werd gemiddeld 40 cent minder betaald dan vorig jaar. Bij de jaarrond producten zoals gerbera, chrysant en roos is het aanbod wel stabiel. In de prijsvorming van gerbera was in week 18 het effect van aankomende Moederdag goed terug te zien. Halverwege de week liepen de prijzen op de klok sterk op en daardoor lag de prijs van een gerbera mini 50% hoger dan de week ervoor.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 250

in procenten

200

150

100

Aanvoer index

18 week

Kleine verschillen in aanvoer en prijs Het aanbod kamerplanten daalde in week 18 licht met 2%. De gemiddelde kamerplant bracht in week 18 4 cent meer (+2%) op dan vorig jaar. Dit resulteerde in een omzet die vrijwel gelijk was aan vorig jaar. Het lijkt dus erg stabiel. Maar een niveau dieper, dus op productgroep, zijn er zeker verschillen met vorig jaar. Bijvoorbeeld van hortensia werd 28% meer aangevoerd en daalde de middenprijs 12%. Ook bij

anthurium een flinke plus in het aanbod van 25% met als gevolg een prijsdaling van 5%. Bougainvillea spande de kroon met een aanvoerstijging van 36%. De prijs van bougainvillea daalde met 28%. Er waren ook forse dalers in aanbod en de meest opvallende was hibiscus waarvan het aanbod daalde met 45%. Door deze daling kwam de prijs 80 cent hoger uit.

Prijs index

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

13 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 18

18 week

Prijs en aanbod lopen nog achter De tuinplanten aanvoer was 10 % lager dan vorig jaar. Ook de middenprijs viel 5 cent (-5%) lager uit. In week 18 vorig jaar schoot de vraag naar tuinplanten omhoog tijdens een zonnige en warme periode na de zeer koude maanden maart en april. De omslag van koud naar mooi voorjaar weer is voor een consument een belangrijke prikkel om aan de slag te gaan met zijn tuin, terras of balkon. Dit jaar is deze prikkel minder doordat de tem-

peraturen het gehele jaar boven de normale waarde uitkomen. Dit kan het verschil in vraag met vorig jaar verklaren. Bijna alle tuinplanten zitten met hun prijs onder het niveau van vorig jaar, vooral Pelargonium, Petunia en Fuchsia deden het minder. Het prijsverschil van deze drie producten viel 20% lager uit. Een positieve uitzondering waren de groenteplanten met meer aanbod en een hogere prijs.

Prijs index

19 (2014)

06-05-14 17:02

Over de toonbank

België

Mechelen

Bert Louis:

’Ik verkoop voor 90% Belgische producten’ Niet alleen omdat de consument graag lokale producten ziet. Ook omdat ik mijn producten daardoor verser en goedkoper kan leveren. Ik vermijd immers de kosten en de doorlooptijd van tussenhandel en transport.”

FOTO: BLOEMEN LOUIS

Hoe koopt u dan in?

Naam: Bloemen Louis Locatie: Mechelen Sortiment: 70% bloemen, 20% planten, 10% overig Specialiteit: 90% Belgische bloemen Aantal medewerkers: familieleden op afroep

U bent gespecialiseerd in Belgische bloemen? „Daarmee probeer ik het onderscheid te maken. Ik promoot het dan ook sterk. In al mijn uitingen staat dat ik ruim 90% Belgische bloemen en planten lever. En dat slaat aan.

Standpunt

Al begonnen met zomerbloemen? „De eerste zonnebloemen staan al in de winkel, ik verkoop al veel zware, tweekleurige klaprozen en ook anthirrinum loopt goed. Daarnaast doen hier ook witte, roze en oranje lelies goed mee. Veel bloemisten willen ze niet meer, maar bij mij zijn ze een echte hardloper.”

U heeft geen personeel?

„Via de groothandel Agora koop ik van Nederlandse makelij bijvoorbeeld tropische bloemen als protea en speciaal groen zoals salalblad.”

„Niet meer. Personeel is onbetaalbaar geworden en omdat ook het werk is afgenomen, probeer ik het zoveel mogelijk alleen te doen. Op feestdagen springen familie en vrienden bij. De prijs van personeel drukt zwaar op de bloemen. En omdat ook alle andere kosten zijn gestegen, zoals die van de producten zelf, materialen en telefoon, ben je genoodzaakt om ergens op te bezuinigen om het aanbod nog tegen een redelijke prijs te kunnen aanbieden.”

En planten?

Bent u al bezig met Moederdag?

„Ik verkoop sowieso heel weinig planten. Door de opkomst van de tuincentra rond en in de grote steden, is de vraag daarnaar bij de vakbloemist zeer sterk gedaald. Hoofdproduct bij

„Wel met de organisatorische voorbereiding, maar de producten koop ik echt pas op het laatste moment in. Dan zal ik wel de hoofdprijs moeten betalen, maar versheid gaat voor alles.”

Wat koopt u bij uit Nederland?

’Er zijn heel veel slechte websites in de sierteelt’

Arnold Wittkamp, Bloomly

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

19 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 19

„Ik ga twee tot drie keer in de week naar de Euroveiling in Brussel en selecteer daar de Belgische kwekers. Ik neem alles zelf mee naar de winkel. We hebben heel veel sierteelt in het Vlaamse land, dus ik kan bijna alles van eigen bodem bieden. De kwaliteit doet wat mij betreft niet onder voor die uit Nederland. Niet dat ik iets tegen Nederlandse producten heb, integendeel, maar de prijs is vooral nu erg belangrijk voor de consument.”

de planten is phalaenopsis, en ook die koop ik van een Belgische kweker.”

et is opvallend dat in de sector veel ondernemers de kracht van een goede website nog niet hebben ontdekt. Wat zijn er toch veel slechte websites in de sierteelt. Niet alleen qua design, tekstuele inhoud en vindbaarheid, maar ook gewoon in bruikbaarheid. Weet u dat inmiddels meer mensen naar websites op smartphones en tablets kijken dan gewoon op de desktop PC? Is uw website goed te lezen op verschillende formaten beeldschermen? Vast niet. De website is een digitale folder die nooit ’af’ is. Niets is definitief en alles is eenvoudig te wijzigen. Een speciale landingspagina voor een specifiek marketingdoel is een goed voorbeeld

van een kans die een goede website in combinatie met uw andere marketing biedt. Pak de kansen, uw concurrenten blijven namelijk achter. Kies voor een nieuwe website, gebruik de nieuwe technologieën en standaarden. En zorg er in ieder geval voor dat uw website makkelijk te gebruiken is. Veel kwekers besteden een hoop geld aan marketinguitingen zoals exclusief foldermateriaal, aanwezigheid op binnen- en buitenlandse beurzen en stickers op vrachtwagens. Allemaal zeer grote kostenposten. Maar de website is het ondergeschoven kindje en wordt nog vaak door een neefje gemaakt voor een paar honderd euro. Kijk naar uw website als het focus-

punt, het eindpunt van de marketing. Op alle marketinguitgaven staat immers een link naar de website. Dat is waar mensen meer informatie over uw bedrijf gaan zoeken. De website is de plek waar van (toekomstige) klanten vaste klanten kunnen worden gemaakt. De website is de plek waar de bezoeker kijkt of het bedrijf aan de verwachtingen voldoet, uw gegevens opzoekt en uiteindelijk besluit wel of niet contact op te nemen. De website is de plek waar u veel extra verkopen genereert. Kijk naar uw website als een essentieel onderdeel van uw marketing en bedrijfsvoering. Geef het de aandacht (èn geld) die het verdient!

06-05-14 17:03

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Nederlandse grootbloemige roos blijft in prijs achter vorming voor Nederlandse grootbloemige rozen achter. De versmalling van het Hollandse assortiment zet door.

„Nederlandse kwekers doen het gewoon goed en in Engeland is zeker vraag naar Hollandse rozen”, is de ervaring van inkoper Tom de Ridder van J. van Vliet Bloemenexport. „Wij mikken op een wat hoger segment en daarom hebben we behalve de Hollandse rozen ook een omvangrijk aanbod Ecuadoriaanse”, meldt zijn collega Michel Rutten van Dobbe Flowers.

Minder rijp is voorkeur „Onder exporteurs en groothandelaren is een voorkeur ontstaan voor minder rijpe grootbloemige rozen. Wij bieden vanuit Ecuador met onder meer de Qualisa-lijn juist iets rijper aan. Rozen die een paar dagen langer op de struik hebben gestaan, hebben meer

energie en een grotere sierwaarde’’, legt verkoper Rob Brussee van Van der Deijl Roses uit.

Import gelijk Bij de vestigingen van FloraHolland bleef het importaanbod in de eerste vier maanden met 657 miljoen stelen nagenoeg hetzelfde als vorig jaar. Dat gold ook voor de middenprijs van 19 cent, 2 cent meer dan in 2012. In dat jaar werd in de eerste vier maanden voor 262 miljoen Nederlandse rozen gemiddeld 45 cent betaald, vorig jaar lag de middenprijs voor 244 miljoen stelen op 44 cent en dit jaar voor 235 miljoen stuks 43 cent. Na Vrouwendag is de vraag naar bijna alle bloemen teruggevallen, mede doordat consument

de vraag heeft verlegd naar tuinplanten. „De markt is instabieler, veel meer hollen of stilstaan dan in het verleden. Het internationale aanbod is toegenomen en met de komst van onder meer internet zijn er meer aan- en verkoopkanalen”, analyseert Brussee. „Maar met kwaliteit, service en betrouwbaarheid is er nog groei mogelijk.”

Assortiment „We missen nogal wat kleuren, het wordt in Nederland allemaal Avalanche+ en Red Naomi!”, zegt De Ridder over het assortiment. Illustratief is het besluit van René op den Kelder van Th. op den Kelder in De Weere om een zalmkleurige cultivar te vervangen door de White Naomi!

„Meer zekerheid in handel en teelt”, licht hij toe. „Ons andere ras Golden Ambition wordt stelselmatig in heel veel kleine koopjes geveild. Dat geeft aan hoezeer de markt voor kleurtjes en exclusieve soorten is versnipperd.” Ernst Olieman van de gelijknamige kwekerij in Bleiswijk denkt dat hierdoor het aandeel van zijn directe verkoop, nu zo’n 15%, niet toeneemt. Hij teelt weliswaar ook de witte Dolomiti. „Maar dat is een exclusief ras voor het topsegment.” Veredelaars zijn niet meer specifiek voor de Nederlandse markt actief. Al voor de introductie wordt aan de groengeelrode Brocante+ een speciale positie toegedicht. Vooral witte en rode noviteiten zijn in aantocht. ■

Te vroege aanvoerpiek nekt convallariaseizoen Het vroege voorjaar heeft Nederlandse telers van convallaria De jaarrondmarkt voor dit nicheproduct is stabiel.

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

„Convallaria is geen hardloper. Niet elke bloemist neemt het mee, tenzij de prijs erg laag is”,

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 20

weet inkoper Rick Molema van Dobbe Flowers. „In Frankrijk hebben ze het zelf, voor ons is

de afzet als snijbloemetje te verwaarlozen”, voegt inkoper Arjo den Toom van Hamifleurs toe.

1 mei-bloemetje Met name in Frankrijk, maar ook in België en Duitsland, is het een traditie om op 1 mei convallaria (lelietje der dalen in het Nederlands) aan geliefden te geven. „Het is in Frankrijk een goed jaar geweest. Door het vroege voorjaar leek de productie te vroeg te komen, maar telers hebben goed weten te remmen”, meldt directeur Thom van Pul van de Thomas Fleurs cash-and-carry’s in Zuidoost-Frankrijk. Johan Verbeeck van de gelijknamige kwekerij in het Belgische Dendermonde noemt het convallariaseizoen als snijbloem voor kastelers teleurstellend. „Voor

of na 1 mei hoef je er hier niet mee aan te komen”, is de ervaring van de Belgische kweker die voor het tweede jaar via FloraHolland Aalsmeer veilde. Joost Bakker van de gelijknamige kwekerij in Noordwijkerhout is ondanks de lagere prijsvorming dit jaar tevreden. „De buitenproductie lag hoger”, licht hij toe. Het jaarlijkse aanbod bij FloraHolland schommelt rond 700.000 stelen met altijd een piek in april. Daarnaast is er een jaarrondmarkt voor convallaria in bruids- en grafwerk. Chris Eggink van Chr. Eggink in Sassenheim, waar al bijna 135 jaar convallaria wordt geteeld, noemt deze markt stabiel. „Een serviceartikel”, typeert inkoper Alderd Leegwater van DGI de positie van dit nichebloemetje. ■ 19 (2014)

06-05-14 17:03

Meer spanning op markt Nederlandse trosrozen

„De kwaliteit is goed, zeker in deze tijd van het jaar, Nederlandse trosrozen blijven lang mooi”, oordeelt inkoper Michel Rutten van Dobbe Flowers over het aanbod de afgelopen paar maanden. „Op zich goed”, vindt inkoper Paul Vijverberg van Hamifleurs over de Hollandse kwaliteit. „In de wintermaanden is dat moeilijker geweest. Hollandse zijn er nu volop, klanten rekenen er ook op en de markt is weer aardig op gang gekomen.” Hij voegt eraan toe dat het importaanbod op een kwalitatief goed niveau is beland. „Dat is er jaarrond en daardoor is de markt voor trosrozen bij onze klanten verruimd.”

Minder aanvoer Volgens de statistieken van FloraHolland is het importaanbod tot en met april iets gedaald en bleef het steken op 33,5 miljoen stelen. Daarvoor werd gemiddeld 24 cent betaald, 3 cent meer

dan in dezelfde periode in 2013 en 5 cent meer dan in 2012. Dat wordt toegeschreven aan de opschaling van het assortiment, dat in rap tempo verbetert. Verder moet bij de statistieken worden aangetekend, dat er meer directe afzet is. Zowel op de Nederlandse doorvoermarkt als naar uiteindelijke bestemmingen. Op jaarbasis eindigde het importaanbod in 2013 op 94 miljoen stelen, een toename van 15%. De Nederlandse aanvoer zakte tot en met april met 3% tot 5,5 miljoen stuks. Daarvoor werd gemiddeld 59 cent betaald, hetzelfde als in 2013 en 2 cent minder dan in 2012. In 2013 werden in totaal bij FloraHolland 26 miljoen Nederlandse trosrozen verkocht, 13% minder dan het jaar ervoor. Het aandeel Nederlandse trosrozen in het veilingaanbod van FloraHolland kromp daarmee van 27% in 2012 tot 22% in 2013. „In de winter hebben we in de

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDEN

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

De geringe aanvoerdaling op de veilingen heeft Nederlandse -

trosrozenmarkt niet veel meer te zoeken en in de zomer staat onze positie steeds meer onder druk”, constateert Harry Koene van kwekerij De Opstal in Naaldwijk.

Rendement Bij de gemiddelde stabilisatie van het prijsniveau worden kwekers geconfronteerd met stijgende kosten en daardoor staat het rendement verder onder druk. „Meer import op de markt en minder vraag door het vroege voorjaar”, geeft Ger Semp van de gelijknamige kwekerij in Kudelstaart als oorzaken aan voor de spanning op de markt die hij en zijn colle-

ga’s ervaren. Semp teelt zo’n vijftien rassen in de voor zijn markt gangbare aantallen en altijd een aantal nieuwe, om te testen. „Soorten die exclusiever zijn en zwaarder en die we niet beschadigd kunnen leveren”, licht hij toe. Bert Lammers in De Kwakel verving een deel van een qua prijsvorming tegenvallende cultivar door de vertrouwde Mimi Eeden. „Een keuze voor zekerheid”, legt hij uit. Veredelaars hebben hun focus verlegd naar landen met andere omstandigheden dan de Nederlandse, toch komen er elk jaar introducties die geschikt zijn voor Europa. ■

Marktacties Promotie Balkon- en terrasplanten 2014: verbena en lantana Lentebloeier 2014: narcis Topolino Woonplant van de maand mei: calla Woonplant van de maand juni: anthurium Tuinplant van de maand mei: zomerbloeiende vaste planten Tuinplant van de maand juni: hydrangea PurE Seasonal Flowers mei: ageratum PurE Seasonal Flowers juni: bouvardia 5 mei - 7 juni Promotiecampagne Zomertijd, pioenroos 2 - 28 juni Promotiecampagne Zomertijd, lelie 30 juni - 26 juli Promotiecampagne Zomertijd, snijhortensia 10 mei Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: bol-op-pot, tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini en freesia, Gerbera Garvinea, patio-gerbera, Platycodon Astra, tuinbegonia Waterfall, Snacker, verbena en lantana, Petunia Sanguna + Mini, Verbena Lanai, Lavendula stoechas Anouk en Lavendel angustifolia Felice, TiSento, eucalypthus, Hydrangea arb. Incrediball en Invincibelle, Acer Japanese Jewels, bladbegonia’s, Campanula Addenda, freesia. SBS 17.00 uur. 13 - 19 mei Libelle, zomerweek, Almere, Almerestrand (Lifestyle-

evenement) www.libellezomerweek.nl 20 - 23 mei Dutch Lily Days met 16 deelnemende veredelaars, handelaren en exporteurs. www.dutchlilydays.nl 14 - 21 juni Nationale tuinweek ’Tegel eruit, plant erin’ georganiseerd door Groei & Bloei.

Bloemendagen 12 mei Internationale Dag van de Verpleging 25 mei Moederdag (Fra) 26 mei Moederdag (Pol) 29 mei Vaderdag (Dui) 29 mei Hemelvaartsdag (Ned, Bel, Dui, Fra, Oos, Zwi) 2 juni Dag van de Republiek (Ita) 8 juni Vaderdag (Bel) 8 - 9 juni Pinksteren 12 juni Nationale Feestdag (Rus) 15 juni Vaderdag (Ned, Fra, GB) 19 juni Sacramentsdag (Dui, Oos, Pol, Zwi) 23 juni Vaderdag (Pol) 27 juni Einde van het schooljaar (Bel) 11 juli Feest Nederlandstalige Culturele Gemeenschap (België)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

19 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 21

06-05-14 17:03

Analyse bloeiende planten

Bedrijf: Waterdrinker Functie: accountmanager Belangrijkste afzetlanden: Europa Inkoop: 85% direct bij kwekers via Connect, 15% klok Aantal medewerkers: 200

Martin Zeeuw:

’Plantenexport Italië op de bodem’ Hoe lopen de zaken in Italië? „Tot 2009 was het een topland qua afzet, maar toen sloeg de crisis toe. De markt is zwaar getroffen, met als dieptepunt 2012 en 2013. Veel Italiaanse importeurs konden het niet bolwerken en gingen failliet; de beste zijn overgebleven. De afzet vanuit Nederland bevindt zich momenteel op de bodem. Ik verwacht geen verdere daling; we zijn nu weer op de weg omhoog.”

Welke producten verkoopt u vooral? „In Italië draait het vooral om potchrysanten, phalaenopsis, kalanchoë, begonia en bromelia. Voor Moederdag komen daar dan nog potrozen en speciale moederdagarrangementen bij. Italië gaat voor kwaliteit, daaraan heeft de crisis niets afgedaan. Wat dat betreft is de markt vergelijkbaar met die in Scandinavië en dat is best bijzonder voor een Zuid-Europees land. Frankrijk en Spanje bijvoorbeeld nemen met minder genoegen. Specifiek voor Italië is verder het feit dat de planten rijp moeten zijn en met veel bloemen.”

Is de Italiaanse kweker een concurrent? „Italië is een belangrijk productieland van planten, vooral seizoensproducten zoals geranium, violen, hortensia en alle soorten perkplanten. Die gaan zelfs vanuit Italië de rest van Europa in, dus daarmee hoeven wij er niet aan te kloppen. In vergelijking met de Nederlandse producten zijn de Italiaanse planten groter en ook nog eens goedkoper.”

„Je moet de cultuur kennen en het scheelt veel als je de taal goed spreekt. In Italië is het zakendoen voor een groot deel gebaseerd op vriendschappen en relaties. Als dat goed zit, zijn het erg trouwe klanten. Trouwer dan klanten uit andere Europese landen.”

Hoe zie je de toekomst? „Het kan van nu af aan alleen maar beter gaan met de plantenexport naar Italië. Ik verwacht op de korte termijn een stabilisering van de afzet en voor de wat langere termijn groei. Het is altijd een groot plantenland geweest en dat zie ik niet zomaar veranderen.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 22

Saintpaulia raakte rond Pasen even in onmin, maar leeft richting de Moederdagen weer op. De eerste vier maanden deed de plant het beter dan vorig jaar, maar de omstandigheden zaten dan ook mee.

In april verdrong de gele paashandel en de focus op het buitengoed de saintpaulia tijdelijk naar de achtergrond na drie maanden van plussen in vergelijking met 2013. Maar eind april zaten de prijzen weer in de lift. Fransen trokken aan de plant voor 1 mei, Spanje en Portugal voor hun vroege Moederdagen en ook voor onze Moederdag leefde de vraag op. Het rendement van de teelt staat al jaren onder druk. Dat de middenprijs de eerste vier maanden van dit jaar iets boven die van vorig jaar uitkwam, leidt dan ook niet meteen tot een juichstemming. Met vernieuwing in het assortiment, nieuwe verpakkingen en steeds meer verre bestemmingen is de afzet wel iets versoepeld, maar een structurele prijsverbetering blijft uit. „Er gaat steeds meer naar het Oostblok, Turkije en diep Rusland in. De houdbaarheid is dan ook duidelijk verbeterd. De prijs en het volume van het plantje maken het een populair product op deze traditionele markten,” beschrijft Anton Vlasman van kwekerij Vlasman in Mijdrecht. Kwekerij Humako in Rijsenhout probeert vooral met afwijkende rassen en marktgerichte productie de resultaten te verbeteren. „We zijn van 6 naar 50 soortjes gegaan. In theorie zou dat tot een gro-

ter marktaandeel moeten leiden, maar tot nu toe gaat het vooral nog ten koste van het standaardassortiment. Wel zien we resultaat van het vraaggericht produceren”, zegt Ruud van der Hulst. Door het afvallen van een kweker die in potmaat 10 handelt, doet juist die potmaat het dit jaar wat beter, merkt hij op. Maar aan de andere kant is er meer Duits en Deens aanbod in kleine maten op de Nederlandse veilingen, dat een deel van het afgevallen segment weer opvult.

Oost-Europa trekt hard Vooral Zuid- en Oost-Europa zijn liefhebbers van saintpaulia. „Voor de Moederdagen in Spanje en Portugal was de vraag erg goed”, weet Martin Terlouw van Quattroplant. De aparte soortjes doen het daar niet bijzonder goed. Wel in OostEuropa. „Blue Wave, Oriëntal, Eloyce en Jasmine zijn daar veel gevraagd. Saintpaulia is sowieso een geliefde plant in Rusland. Het is een kleurrijk, makkelijk plantje dat qua prijs en belading zeer gunstig voor hen is”, vertelt Anja Poryadina van Mark Flowers. Ook Juniflor kan op Oost-Europa nieuwe specialties kwijt. „Dat gaat niet ten koste van het standaardassortiment, maar heeft extra vraag gecreëerd”, aldus Tom Kooij. ■

&*#*%%

&*#%%%

&)#*%%

&)#%%%

&(#*%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

&(#%%%

Verkochte aantallen x duizend

Is Italië een moeilijk exportland?

Saintpaulia leeft op na Pasen

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Foto: WAtErdrInkEr

Exporteur over Italië

Verkochte aantallen en middenprijzen saintpaulia op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013. 19 (2014)

06-05-14 17:03

Afzetzaken Foto: lG Flowers

Analyse tuinplanten

Lobelia deed het weleens beter

Foto: VAkblAd Voor de bloemisterij

zonder precies te weten waarvan.

Van der Hoeven voegt nog een paar mogelijke verklaringen toe: „Feestdagen vallen dit jaar niet heel gunstig. Eén mei op donderdag maakt bijvoorbeeld dat veel Duitsers er een lang weekend tussenuit gaan. Dat merk je in de verkopen. En door het warme voorjaar waren er ook al vroeg veel vaste planten en andere tuinplanten op de markt. Afnemers hebben wellicht ook meer keus dan in sommige andere jaren.” ■

,#*%%

+#*%%

*#*%%

)#*%%

(#*%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

'#*%%

Verkochte stelenx duizend

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

In de statistieken van FloraHolland blijven de verkopen in de productgroep Lobelia erinus tot en met week 17 ruim 20% achter bij vorig jaar. Ten opzichte van 2013, ook bepaald geen goed jaar voor perkgoed, mist lobelia nog 13% omzet. Product-marktadviseur Jacco van der Hoeven van FloraHolland plaatst wel kanttekeningen bij deze cijfers. Ten eerste gaat de afzet van lobelia nog zo’n zes weken door, zodat nog het nodige kan wijzigen. Ten tweede geven de statistieken al jaren een vertekend beeld: „Het lijkt alsof setjes en clayettes de ene keer per plantje en een andere keer per zes of tien stuks worden afgerekend. Dat heeft natuurlijk invloed op zowel de aantallen als de middenprijs.” Volgens Van der Hoeven is bij andere potmaten zowel

het aanbod als de prijs juist zeer stabiel door de jaren heen. Blijkbaar is er een vaste, stabiele markt voor lobelia. Voor handelaren en exporteurs is lobelia een voorspelbaar product dat ze niet erg in de gaten houden. Het maakt standaard onderdeel uit van perkplantenmengsels en tijdens de voorjaarsdrukte lijkt niemand van zins daar woorden aan vuil te maken. Voor leveranciers als Walter Zuiderwijk van kwekerij De Zuidbaak in Honselersdijk blijft het zo voorlopig gissen waarom lobelia niet harder loopt. „Aan het weer kan het niet liggen. Of toch? Was de winter misschien te zacht? Is bij de consument en bij lokale producenten elders in Europa te weinig kapot gevroren?"

Verkochte aantallen en middenprijzen Lobelia erinus op de FloraHollandveilingen van 2009 tot en met 2013. 19 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 23

Bedrijf: LG Flowers Aanleiding: Nieuwe website Choicy Gerbera

Joyce Lansbergen Vanwaar de nieuwe website? „De site van Choicy Gerbera was toe aan vernieuwing. In eerste instantie was onze site gericht op de handel, maar dit hebben wij aangepast. Handelaren en consumenten zijn echt twee totaal verschillende groepen. We hebben besloten deze groepen gericht te gaan benaderen. Voor de handel houden wij onze bedrijfssite aan. En de site van Choicy Gerbera is nu helemaal gericht op de consument.”

„We willen consumenten een kijkje in de keuken geven. Ik plaats blogs op de site om inzicht te geven. Daarnaast zet ik er ook elke week een filmpje op, waar iemand van het bedrijf vertelt over zijn werkzaamheden. Op de nieuwe site bieden wij ook inspiratie wat de consument met Choicy Gerbera kan doen. Via Facebook maken wij direct de koppeling met de consument. Ons doel is dus om in contact te komen met eindklanten, hen te inspireren en natuurlijk ons merk te laden.”

„We hebben in oktober een verbeterde variant geï ntroduceerd en we merken dat het werkt. Je ziet dat het prijspunt nu klopt; klanten pakken het makkelijker mee. We hebben twee verschillende verpakkingen: een voor het cadeausegment en een voor de retail. We zijn steeds op zoek naar nieuwe concepten. We hebben de afgelopen maand een doosje met drie flesjes ontwikkeld, die we op dit moment ook verkopen. We zijn constant aan het kijken wat de consument leuk vindt.”

„Via Facebook, de site, maar ook op bijvoorbeeld de Libelle Zomerweek horen we wat de consument wil. Volgende week staan wij met een aantal kwekers daar weer in een paviljoen. Het is voor ons de derde keer dat wij hieraan deelnemen. Dit jaar staan we met het Choicy prijzenrad. We merken dat bezoekers ons al beginnen te herkennen. Wij nemen in deze week 2.500 enquêtes af om te kijken wat er leeft onder de consumenten.”

„Jazeker, 2.500 enquêtes is best een goede steekproef. Je krijgt op deze manier zeker een idee wat vrouwen wel of niet mooi vinden. Vorig jaar bleek dat er behoefte was aan een luxere verpakking van Choicy Gerbera, omdat consumenten het graag cadeau wilden doen. Dat hebben wij toen aangepast. Het is dus zeker nuttig. Eigenlijk zou elke kweker die stap richting de consument moeten maken.”

06-05-14 17:03

Alles onder controle Als de meteorologen opgewonden op weerkaarten buien beginnen te voorspellen, staan de peilbeheerders van het Hoogheemraadschap

ooral ’s zomers en in de herfst kunnen ze van zich doen spreken: pittige hoosbuien waaruit imposante hoeveelheden regen vallen, vaak zeer lokaal. In het Westland kunnen ze erover meepraten. Vorig jaar nog, op zondag 13 oktober, viel er in één etmaal 90 mm regen, een hoeveelheid die normaliter in de hele maand oktober valt. Wie nog in de veronderstelling verkeert dat er tijdens zulke noodsituaties ’mannetjes’ van het waterschap op de fiets springen om de dichtsbijzijnde gemalen aan te zetten of stuwen te openen, heeft het mis. Het Hoogheemraadschap van Delfland heeft daarvoor een controlekamer ingericht in een kantoor aan de Maassluissedijk in Vlaardingen. Vanachter een serie beeldschermen houden senior-peilbeheerders de ontwikkelingen van minuut tot minuut in de gaten. De 208 gemalen en stuwen en bijna honderd losse meetpunten van het waterschap kunnen allemaal vanuit die ’control room’ worden gevolgd en bestuurd. Zelfs vanuit huis kunnen peilbeheerders via hun laptop de gemalen bedienen. Met deze verregaande automatisering is Delfland koploper, vergeleken met de andere 23 waterschappen die Nederland telt. Wie de regelkamer met eigen ogen wil aanschouwen en er uitleg over wil krijgen, kan dat op zaterdag 24 mei doen. Dan houdt Delfland open dag ter gelegenheid van zijn 725-jarig bestaan. Behalve de regelkamer in Vlaardingen zijn er dan nog talloze andere ’schatten’ van Delfland te bewonderen. Meer daarover is te vinden op: www.deschattenvandelfland.nl. < Quincy von Bannisseht

qvb@hortipoint.nl

Spread.indd 24

19 (2014)

07-05-14 10:56

19 (2014)

Spread.indd 25

07-05-14 10:56

Showstukken op Keukenhof Chrysant was prominent aanwezig in het Oranje Nassau Paviljoen op Keukenhof. Een deel werd gekeurd. Het gros van de bloemen stond er voor de show, net als diverse andere gewassen in de paviljoens. Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

Award naar Anabel

Mooiste santini

De jury oordeelde dat de Vakprijs chrysant 2014 is voor cultivar Anabel. Een noviteit van veredelaar Royal van Zanten en begin april op de markt gebracht door het bedrijf J&A Flowers uit Maasdijk. Het juryrapport rept over een fantastische nieuwkomer met en frisse uitstraling. De inzending was uniform en had een groot bloemvolume. Anabel was tevens de beste pluischrysant, voor Anastasia Sunny van J&A Flowers (2e) en Anastasia Dark Green van Arcadia Chrysanten (3e).

Firma Lion Star uit Nieuwaal bracht de beste santini naar Lisse: Vivo. De cultivar is sinds week 13 van dit jaar verkrijgbaar. Op alle vlakken een perfecte inzending volgens de jury. Nummer twee was eveneens een noviteit, Palm Green Dark, en wederom was Lion Star de inzender. De eigenaar, de 21-jarige Leonard van Wijk, is sinds eind 2013 actief op de oude locatie van kwekerij Waalzicht. Nummer drie bij santini werd Madiba Ringa Yellow van bloemenkwekerij Van de Westering. De top drie bij de troschrysanten bestond uit respectievelijk Baltica Cream van Guus van Leeuwen, Baltica van Beyond Chrysanten en Zembla Lime van Zentoo.

Opvallend Veredelaar Fides zond hem in, de in kleurschakering, type en bloemgrootte opvallende Pink Creation. Hij wordt geteeld als pluizer en als troschrysant.

Keukenhof.indd 26

19 (2014)

07-05-14 13:00

Regelmatig onderhoud Vanaf de opening waren potplanten als (blad-)begonia, kalanchoĂŤ, azalea, saintpaulia en hortensia present in het Willem Alexander Paviljoen. Een kleurrijke invulling die het personeel van de Keukenhof werk verschafte in de vorm van water geven en uitgebloeide bloemen verwijderen. Vanaf week achttien nemen lelies en vaste planten de ruimte in het paviljoen geleidelijk over.

Foto's: Hans neeFjes

Kleurrijke showmeubels Langs de wanden in het Willem Alexander Paviljoen stonden diverse meubels met daarin arrangementen van allerlei gewassen. Telers van nerine gebruikten de mogelijkheid om ook hun bloemen te showen in Lisse.

Anoniem geshowd Zonder naam of verdere uitleg was hij verwerkt in enkele showstukken met chrysant, de santini Yin Yang van veredelaar Deliflor. Rond week 24 komt hij op de markt, blijkt uit navraag. De reactietijd van de noviteit is zes weken en bloemen hebben een diameter van 3 cm. Het Oranje Nassau Paviljoen was goed gevuld met chrysanten dit jaar. Het merendeel van de bloemen was anoniem verwerkt in arrangementen, die veelal op kleur bij elkaar stonden.

Opvallende iris Iris Pink Panther is een noviteit die nog niet beschikbaar is voor de verkoop in de bloemenwinkels. Inzender Maveridge Int. uit het NoordHollandse Sint Maarten verwacht dat deze opvallende iris binnen drie jaar te koop zal zijn in de winkels. De kleur van de bloem is bijzonder voor een iris. Hij begint zachtroze en verkleurt naar lila. Bovendien heeft de bloem geaderde lippen.

19 (2014)

Keukenhof.indd 27

07-05-14 13:00

Over prestaties, problemen Bij warmte-koude-opslag in combinatie met een warmtepomp in de glastuinbouw is onderzoek uitgevoerd, wat een gevarieerd beeld heeft opgelewaarop een en ander is aan te merken. Het onderzoek heeft uiteenlopende aanknopingspunten voor optimalisatie van het rendement opgeleverd. Bert Vegter bvegter@hortipoint.nl

die vraag zijn onderzoekers aan de slag gegaan. Daaruit komt een aanmerkelijk positiever beeld. Dat komt onder meer doordat telers professioneler met WKO omgaan. Op deze pagina’s de ’lessons learned’, onder meer op basis van voor het onderzoek gehouden enquêtes en interviews met WKO-telers. Tevens passeren hier conclusies en aanbevelingen de revue. Dit in het kader van kennisoverdracht naar de doelgroep: wat zou de teler met de opgedane kennis nú anders (moeten) doen? Zowel in technisch als in organisatorisch opzicht. Het onderzoek werd uitgevoerd door Charles Geelen en Krijn Braber van

foto: gerdien de nooy

armte-koude-opslag (WKO) in combinatie met een warmtepomp (WP) wordt al langere tijd veelvuldig toegepast in de utiliteitsbouw voor een betere energievoorziening en klimatisering van gebouwen. Ook de glastuinbouw maakt er gebruik van. Deze techniek draait op zeker zestig kwekerijen, vooral bij gekoelde teelten zoals orchideeën. Bekend is dat de toepassing in de gebouwde omgeving niet zo’n positief beeld laat zien. Daar vandaan komen signalen over slecht functionerende systemen. Daaruit rijst de vraag hoe WKO-systemen in de tuinbouw functioneren en presteren. Met

Infinitus Energy Solutions Group en heet ’Monitoring van (energetische) prestaties en knelpuntenanalyse WKO-systemen in de glastuinbouw’. Financiële ondersteuning was er door het Productschap Tuinbouw en het Ministerie van Economische Zaken.

Zinvolle toepassing Uit het rapport dat Geelen en Braber tijdens een workshop ter gelegenheid van het onlangs gehouden Energiek 2020-event presenteerden, blijkt dat WKO-toepassing in de glastuinbouw zinvol is. Het zorgt naast een substantiële energie- en kostenbesparing, vaak voor betere productkwaliteit en het kan 10 tot 20% hogere productie opleveren. Verder maakt WKO productiesturing mogelijk en temperatuurbeheersing draagt bij tot betere arbo-omstandigheden in de kas. WKO is sinds de start van de MEI-regeling in 2007 bij circa veertig telers in Nederland toegepast. In de bloemisterijsector is dat bij uiteenlopende (gekoelde) teelten zoals orchideeën, anthurium, alstroemeria, amaryllis, calathea, freesia en roos.

Tevreden met systeem?

Vaak wordt warmte-koude-opslag door telers nog gezien als een ’utility’ die gewoon warmte en koude moet leveren. Ze verliezen vaak uit het oog dat een integrale aanpak van bron-opwek-

WKO.indd 28

Voor het onderzoek werden 44 telers schriftelijk gevraagd naar hun ervaringen met WKO. Hieruit kwam onder meer of ze al of niet tevreden zijn met hun installaties. Verder vonden persoonlijke interviews plaats met vijf telers (zie ook kader ’Adviezen van gebruikers zelf’). Het viel de onderzoekers op dat de telers relatief weinig problemen rapporteren met betrekking tot hun WKO-installaties. En voor zover ze problemen rapporteren worden deze over het algemeen in een korte

19 (2014)

07-05-14 10:56

Adviezen van gebruikers zelf interviews plaats waarvan hier een impressie. De nadruk ligt op wat de WKO-toepassers aan adviezen richting hun collega’s geven.

volgens deze kweker veel meer in WKO verdiepen voordat ze dit gaan toepassen. om beslissingen te nemen en laat u minder

Phalaenopsiskweker: neem overal goed de tijd voor

’productiedruk’. Monitor vóórafgaand aan de opdracht-

teelt is die gekoeld moet worden, werd in de ontwerpfase op advies van twee

onderaannemers grondig om problemen als den te voorkomen.

en een aparte verdeler-verzamelaar (voor de scheiding van de hoge en de lagetemperatuurcircuits) ’wegbezuinigd’. Daardoor laat

meer plaatsen.

periode na de inbedrijfsstelling en in nauwe samenwerking met de installateur/leverancier opgelost. De telers bleken voor 68% (zeer) tevreden

weer een WKO-installatie overwegen. Toch

ling nodig heeft, maar de betreffende kweker heeft als primaire doelstelling ’Topkwaliteit in combinatie met verduurzaming’. En koeling

onder meer onderstaande zaken naar voren. Bezuinig niet op de aanleg van de bronnen en kies voor een kwalitatief hoogwaardig

toe te passen materialen in, in combinatie met een goede ingangscontrole op de kwali-

de WKO-installatie en de klimaatcomputer, pakket.

met hun WKO-installaties. Daarnaast plaatst 23% van de overige tevreden telers een enkele kanttekening bij hun tevredenheid. Veel telers zeggen ook bij een volgend

Hoe werkt WKO met een warmtepomp?

de condensor) wordt diezelfde warmte afgegeven; vandaar de naam ’warmtepomp’. In het groot, voor toepassing in kassen, is de verdamper gekoppeld aan een grondwatersysteem (warmte-koudeopslag) en wordt de warmte afgegeven aan een warmtedistributiesysteem. WKO heeft twee bronnen: vanuit de ene wordt grondwater omhoog gepompt. Dat wordt

19 (2014)

WKO.indd 29

mede om het huidige koude-overschot in de doende koelcapaciteit en vooral onvoldoende ruimte voor een grotere koudebuffer. in ieder geval kiezen voor grotere buffertanks voor warmte en koude en grotere schakelbuffer(s). De tuinder zou dan ook streven naar een evenwichtiger vermogensverhouding tussen WKO, WKK en buffers. Verder adviseert de kweker een zo direct

rol. Deze rozenkweker zou ook in een nieuwe situatie weer WKO toepassen.

Achtergrond

Warmte-koude-opslag (WKO) werkt in combinatie met een warmtepomp (WP). Zo’n warmtepomp werkt hetzelfde als een koelkast: aan de koude kant (het diepvriesvak ofwel de verdamper) wordt warmte onttrokken. En aan de warme kant

Freesia-/dendrobiumkweker: investeer in voldoende capaciteit

Rozenkweker: bezuinig niet op kwaliteit Ook werd een kweker van rozen geïnter-

ervaringen komt deze kweker tot de onderstaande adviezen. Koop op basis van systeemprestaties en ’functionaliteiten’ (denk goed na over de functionaliteitseisen) in plaats van het kopen van een ’setje apparaten met verbindend leidingwerk’ (zoals het is gegaan). Verdiep u goed in wat de installateur precies aanbiedt, vooral als het gaat om de warmtepompen en de luchtbehandelingskasten (LBK’s). Van deze laatste zou deze

teit daarvan op het werk zelf. Pas op met zaken te snel te willen implementeren: zet stapje voor stapje en probeer innovatieve dingen eerst op een kleinere schaal uit.

door de koude WP-verdamper afgekoeld, en gaat via de andere bron weer terug de -

koelen van de kas (ofwel warmte oogsten) draait de pomprichting van het grondwater andersom: water dat in het stookseizoen door warmtepompen is afgekoeld wordt opgepompt voor kaskoeling. Grondwaterpomteit ten opzichte van de geleverde koeling. Het door de kas opgewarmde water gaat in de eerste bron terug de bodem in, waarna het de volgende winter weer is te gebruiken voor verwarming.

project opnieuw WKO te zullen toepassen. Een groep van 9% van de telers zegt ontevreden te zijn met hun WKO-installatie. Verder constateerden Geelen en Braber dat maar weinig telers zich bewust zijn van de impact die het toepassen van WKO heeft op het totale teeltsysteem op de kwekerij. Vaak wordt warmte-koude-opslag door telers nog gezien als een ’utility’ die gewoon warmte en koude moet leveren. Daarbij verliezen ze uit het oog dat integrale aanpak van bron-opwekking-afgifte-teeltsysteem noodzakelijk is om tot optimale energiebesparing en rentabiliteit te komen.

Bron al dan niet in balans Gebleken is dat bij het merendeel van de systemen de balans van warmte- en koudelevering uit de bodem in evenwicht is of dat er een (licht) koude-overschot is. Bij enkele van de onderzochte bedrijven is in meer of mindere mate een warmteoverschot in de bodem opgebouwd. Indien dit structureel is en geen maatregelen genomen worden, zal de provincie daar vroeger of later boetes aan koppelen of zelfs de vergunning intrekken. De telers zijn zich wel bewust van de ver-

07-05-14 10:56

illustratie: infinitus

thermisch in balans, enkele niet. Als dat structureel

daar boetes aan of trekt

plichting het bronevenwicht te handhaven, maar nauwelijks van de problemen en gevolgen als dit niet lukt. Op een enkeling na, is men ook niet goed in staat maatregelen te nemen om een onbalans te corrigeren. Het onderzoek heeft licht geworpen

op de prestaties van de systemen en de mogelijke verbeteringen. Zo blijken hogere warmtepompvermogens per ha de hoogste besparing op te leveren. De optimale range voor broncapaciteit in relatie tot WP-condensorvermogen is 60-90 m3/h per MWth.

Ook kwam aan het licht dat bij te kleine bronnen de warmtepomp te vroeg uitschakelt; dat komt door een te grote delta T zodat de verdamper te koud wordt. Bij te grote bronnen gaan bronpompen en WP snel echter ’pendelen’ (te kleine delta T). Zie ook kader ’Aanbevelingen en conclusies’.

Financiële winpunten

Techniek

onderzoekers tot een hele reeks aanbevewaren dat de onderstaande aanbevelingen. gebied van organisatie en regelgeving. De -

Naast het feit dat toepasssing van WKO in combinatie met een warmtepomp zinvol kan zijn voor de productie en arbeidsomstandigheden in de kas, zijn er volgens de onderzoekers ook nog andere winstpunten te halen. Zo kan toepassing ervan bij combinatie met WKK, dagopslag en een anticiperende regeling de teler flexibiliteit geven op de energiemarkt. Verder kan doorlevering van warmte aan derden betere businesscases en een betere bodembalans in het geval van een warmteoverschot geven. <

succesvolle toepassing van WKO.

in het kort

T van circa 12°C. Zorg voor voldoende voordruk. Dat voorcapaciteit en diepte van bronnen. tegen bronnen in het eerste watervoerende pakket jaagt telers op onnodige kosten

WKO-toepassing in de glastuinbouw is zinvol. Zo zorgt het naast een substantiële energie- en kostenbesparing vaak voor betere productkwaliteit. hun installaties; 9% is ontevreden.

Kies bronkleppen van hoge kwaliteit.

WKO.indd 30

19 (2014)

07-05-14 10:56

Energiemarkt Het Vakblad brengt elke maand de ontwikkeling van de energieprijzen in de rubriek ’Energiemarkt’. Een deskundige analyseert de belangrijkste ontwikkelingen en een teler vertelt hoe hij met de markt omgaat.

Olieprijs Dollar per vat ruwe Brent-olie 120

Ervaring

Kwekerij Aphrodite Orchidee maakt gebruik van warmte-koudeopslag om in de zomer te koelen. Het warme water wordt in de winter afgekoeld aan de lucht. „Dat heeft als nadeel dat je warmte vernietigt”, zegt Roy van Heesch, directeur teelt en operations. „Bovendien kun je niet verwarmen en koelen tegelijk. Maar je koelt wel goedkoop.” Het bedrijf heeft aanvankelijk niet gekozen voor een warmtewisselaar. Van Heesch sluit echter niet uit dat er in de toekomst toch een wordt aangeschaft. „Een warmtewisselaar heeft vooren nadelen. In onze studiegroep hoor ik er vooral positieve geluiden over. Je kunt makkelijk open aftoeren, waardoor je nauwkeuriger warmte en koude kunt doseren. Aan de andere kant zit je vast aan een beperkt aantal graden, waardoor je soms niet goed

uitkomt met de benodigde warmte en koude.” Voor Van Heesch is energiegebruik een belangrijk punt. „De phalaenopsisteelt gebruikt erg veel energie. Eigenlijk is dat niet meer van deze tijd. Dat was ook de boodschap van Energiek2020 Event, dat eind april werd gehouden. De maatschappij verwacht van de glastuinbouw dat we met zijn allen minder energie gaan gebruiken. Daarom volgen we het onderzoek naar energiezuiniger telen. Op dit moment wordt in Bleiswijk onderzocht of we de bloei van phalaenopsis kunnen beïnvloeden met lichtkleuren, in plaats van met warmte en koude. Dat is heel interessant. Een ander onderzoek gaat over zoveel mogelijk licht toelaten in de teelt. Zelf zijn we daar in de praktijk al mee bezig. Op een veilige manier, dat betekent geen direct zonlicht. Het is dus vooral een kwestie van gericht schermen.”

BrOn: FuTurEs.TrAdingChArTs.COm

’Hoog energieverbruik is eigenlijk niet meer van deze tijd’

110

100

maart maart

aprilapril

Gasprijs Contractprijs voor een jaar (2014) in cent/m3 26

24 BrOn: EndEx.nl/AgrOEnErgy

Roy van Heesch, Aphrodite Orchidee:

22 maart

april AgroBudgetgas

TTF

Elektriciteit Contractprijs voor een jaar (2013) voor piekuren in euro/MWh 55 54

Onrust in Oekraïne beheerst gasmarkt Op 3 maart 2014 werd voor het eerst een risicopremie berekend op de gasprijs als gevolg van de onrust in Oekraïne. Eind februari was de prijs voor CAL-15 nog € 25,05 per MWh en 3 maart 2014 steeg de prijs met bijna 5% naar € 26,20 per MWh. De prijsstijging voor het komende kwartaal (Q3 2014) was zelfs nog sterker, een stijging van 8,5% in één dag. Half maart stegen de gasprijzen opnieuw doordat de dreiging in Oekraïne toenam. De prijs voor Q4 2014, Q1 2015 en het CAL-15 bleven vervolgens op dit hogere niveau. De dagprijs en de prijs voor het derde kwartaal daalden echter wel sterk. Langzaamaan werd het verschil tussen de korte- en de langetermijnprijzen daardoor groter. Zo was het verschil tussen de prijs voor Q3 en Q4 2014 de eerste vier maanden van het jaar € 2,02 per MWh, maar is dit verschil op het moment van schrijven € 4,35. Dit groeiende verschil tussen de korte en lange termijnprijzen laat duidelijk zien dat er weinig risicopremie wordt berekend op de korte termijnprijzen in tegenstelling tot de gasprijzen op lange termijn. Deze premie is op dit moment ongeveer €2.

De handelaren op de gasmarkt zijn nu in afwachting van hoe het conflict in Oekraïne zich verder ontwikkelt. Voorlopig kan deze situatie nog alle kanten op gaan. Rusland heeft wel al een forse prijsverhoging geëist voor toekomstige gaslevering aan Oekraïne, dat momenteel al een forse betalingsachterstand heeft voor het reeds geleverde gas. Vooralsnog heeft Rusland zich gehouden aan haar leveringsverplichtingen, zowel aan Oekraïne als aan Europa. Eind mei 2014 is een belangrijk moment, omdat Gazprom heeft aangegeven eerst geld te willen ontvangen voordat ze in juni gas levert aan Oekraïne. Het is daarom spannend of de gaslevering aan Europa ook onderbroken zal worden. Dit kan van invloed zal zijn op de gasprijs op lange termijn. Mocht de gaslevering aan Europa worden onderbroken, kan een deel van het gas eventueel via de nieuwe Nord Stream pijplijn worden omgeleid naar Europa. In dat geval kan Rusland haar Europese verplichtingen alsnog voor een groot deel nakomen. Michel Appelhof

53 52 51 50 BrOn: EndEx.nl

NUON

49 48 maart

april

Sparkspread WKK-sparkspread voor 2013/2014 in euro/MWh, gebaseerd op de piekprijs elektra en AgroBudgetGas 22 21 20

BrOn: VAKBlAd VOOr dE BlOEmisTErij

Analyse

19 18 17 16 15 14 april

Kijk voor de ontwikkeling van prijzen op langere termijn op de site van het Vakblad. Bekijk op de website ook iedere dag de ontwikkelingen van de OTC-stroomprijzen, de TTF- en AgroEnergy-gasprijzen, de olieprijs en de dollarkoers.

www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Energiemarkt_nw.indd 31

07-05-14 11:09

Samenwerken in lelie met nieuwe BV Een bankrekening, een veilinglidmaatschap, een BV. Enkele weken geleden zijn de aktes getekend van de holding Qualily. Drie ondernemende lelietelers, Raymond Vijverberg, Ruud van der Hoeven en John van Ruijven, werken sinds 1 januari 2014 nog nauwer samen aan de toekomst. Een oplossing voor telers van verschillende leeftijden met afwijkende vermogensposities. hneefjes@hortipoint.nl

lopen. Er kwam weer structuur in de zaak, zeker toen we marktgerichter gingen inkopen en plannen. In 2008 kocht hij aandelen in het bedrijf en gingen we samen verder met Aziaten en LA’s. Sinds 2012 heeft Raymond zijn eigen beheer-BV en vormen we een firma. Nu komt John van Ruijven erbij. Zijn ervaring en kennis van Oriëntals zijn een goede aanvulling voor Qualily. ”

Herkenbare naam John van Ruijven is geen onbekende voor Van der Hoeven. Sinds 2000 werken ze

Hans neefjes

e moet leren delen om te kunnen vermenigvuldigen”, zegt Ruud van der Hoeven als hem gevraagd wordt ” naar de voordelen van de nieuwe structuur van het samenwerkingsverband Qualily. Om de tegeltjeswijsheid toe te lichten gaat de 47-jarige teler uit Poeldijk terug naar 2005 toen hij de tuin van de buurman erbij kocht en zijn areaal glas verdubbelde tot 2,3 ha. „Dat bleek een hele zware stap te zijn. Geen kwestie van omzet en winst verdubbelen omdat er tweemaal zoveel productie was. Toen Raymond Vijverberg in 2007 bedrijfsleider werd, ging het weer

samen onder de naam Qualily. „We bleven zelfstandige bedrijven, maar waren een van de eersten die met een herkenbare uitstraling, naam, website en bedrukte hoes gingen werken aan terugvraag bij de handel. We wilden meer contact met onze afnemers. Het percentage verkoop via bemiddeling mocht ook groeien. Al blijft afzet via de klok voor ons het belangrijkste.” Ook nu ze in de nieuwe structuur alles onder een veilingnummer afzetten, zal de klokverkoop zo’n 60% op jaarbasis zijn. „De klok is prijsbepalend. Direct contact met klanten wordt steeds belangrijker. Raymond is 90% van zijn tijd bezig met de verkoop van onze lelies. Promotie is sowieso een serieuze kostenpost geworden”, licht Van der Hoeven toe.

Oriëntals

Ruud van der Hoeven: „Het uitwerken van de taakverdeling en het wennen aan elkaar wilden

Qualily.indd 32

Rond 2012 gingen Van der Hoeven en Vijverberg op zoek naar een structerele invulling van een nieuwe poot onder hun bedrijf: een kas met Oriëntals. Uiteindelijk kwamen ze uit bij John van Ruijven. Die wilde zijn bedrijf niet verkopen, maar een nauwe samenwerking bleek wel mogelijk (zie ook kader ’John van Ruijven’). „We zijn toen zeker een jaar lang wekelijks een paar uur bij elkaar gekomen. De beslissing voor het vormen van een nieuwe BV was redelijk snel genomen. Het uitwerken van de taakverdeling en het wennen aan elkaar wilden we zo zorgvuldig mogelijk doen.” Van der Hoeven had zelf al jaren een BV. „Op advies van de accountant en ik wilde prive en zakelijk zoveel mogelijk scheiden. Sparen in een pensioen-BV was destijds gunstig. Grootste nadeel van een BV is dat je in verliesgevende jaren loonbelasting betaalt over je inkomen.” 19 (2014)

07-05-14 10:56

Ervaring

’Het is wennen’ „Ik kan nu nog tien jaar leuk tuinen en -

stoppen dan is het gekscherend gezegd

persoon richting standsorganisaties en

Te jong om te stoppen

Holding De drie ondernemers hebben nu ieder hun eigen beheer-BV met daar boven hun privézaken. Samen vormen ze de holding Qualily. „Een rekeningnummer, een veilingnummer. De zaak moet de zaak zijn en blijven. Het is aan ons om er waarde aan te geven. Dat klinkt heel zakelijk, maar dat is de tijd. Je merkt ook dat banken veranderen in hun denkwijze. Raymond en ik hebben mede door een hbo-studie bedrijfskunde geleerd om meer vanuit de markt dan vanuit gevoel te ondernemen. Risico’s sluiten we meer uit. John heeft dezelfde instelling en doelstellingen. En interesse in het lelievak.” Van der Hoeven typeert zichzelf als de middenmotor van de nieuwe BV en is belast met de inkoop, onder andere van de grootste kostenpost: de bollen. „Afspraak is dat alle inkopen groter dan € 5.000 besproken 19 (2014)

Qualily.indd 33

worden. Bollen, gas, elektra en andere zaken centraal inkopen biedt voordelen. Nieuwe cultivars testen we minstens twee jaar voordat we grote partijen inkopen. We zoeken naar exclusiviteit en proberen zowel bij de inkoop als de verkoop tijdig in te springen. Dat weten veredelaars inmiddels van Qualily. Raymond is met zijn 31 jaar de jonge hond, doet de verkoop, kent veel klanten en kan lezen en schrijven met computers en sociale media. John is een bestuursman en houdt zich bezig met veilingzaken, promotie, regelgeving en standsorganisaties. ” Qualily heeft nu 6,5 ha, verdeeld over vier aparte kassen. In drie daarvan zijn LA’s inmiddels belangrijker dan Aziaten. Bij Van Ruijven worden op 2,3 ha Oriëntals geteeld. Nergens supermoderne opstanden. „Dus ook geen super zware lasten. Belangrijkste voor lelie zijn goede grond, goede belichting

en schermdoek. Alle bedrijven zijn zelfstandige eenheden met een belanghebbende die met een vast team werkt aan succes. We hoeven niet per se één nieuwe locatie. Goed samenwerken is belangrijker.” <

In het kort Qualily is sinds 1 januari 2014 een holding met drie aparte beheer-BV’s

Qualily wil door de samenwerking beter en met een breder sortiment inspelen

07-05-14 10:57

Kalanchoë zoekt kansen: groot, groter grootst Grootbloemige kalanchoë is niet nieuw. De markt is nu met meer vaart en tamtam bezig om de ontwikkeling in dit segment kracht bij te zetten en zo vernieuwde interesse van de consument te winnen. Segmentatie is het toverwoord in de aanbodsmarkt. Iedereen vult dat op eigen wijze in. Vrijwel niemand laat de race in groot, groter, grootst links liggen. Astrid Zoumpoulis

e één noemt het de meest kansrijke trend voor de komende jaren, de ander een logische ontwikkeling die met slimme marketing meer aandacht trekt dan het verdient. Feit is dat kalanchoë een nieuwe impuls hard nodig had in een markt die al geruime tijd onder druk staat.

Een echte definitie van grootbloemig is er niet, maar tegenwoordig is 2 cm toch wel de minimumgrens. Uit de stal van veredelingsbedrijf Knud Jepsen hebben de meeste nieuwe kalanchoë’s nu bloemen van meer dan 3 cm. Zijn Queen MoreFlowers Paris was vijf jaar geleden de eerste

met veel grotere bloemen dan de gangbare rassen, maar de veredelaar legde daar toen niet zozeer de nadruk op. Jepsen had de grotere bloem bereikt door blossfeldiana te kruisen met laciniata, want blossfeldiana bleek het obstakel te zijn in de zoektocht naar groter. Nu het genetische recept min

VeredelingsJepsen ontdekte als eerste hoe je grootbloemige kalanchoë’s kan maken. Binnencultivars met bloemen van 5 cm en dat is niet de grens volgens het

kalanchoe groot.indd 34

19 (2014)

06-05-14 17:04

Foto: KP Holland

of meer bekend was, barstte ook bij andere veredelaars de strijd om groter los (zie kader ’Steeds meer grootbloemigen’).

Voorzichtig en kleinschalig Veredelaar Stefan Slijkerman verwacht dat grootbloemige kalanchoë’s de potentie hebben om straks 90% van de markt in te nemen. „Het is een logische evolutie en de markt heeft sterk behoefte aan dit nieuwe onderscheid”, zegt hij. De behoefte is er zeker, maar telers pakken de trend vooralsnog kleinschalig op. Is het verwachte rendement wel te behalen, want er zijn kanttekeningen. Zo had de gevuldbloemige kalanchoë de teelt al flink verlengd; de grootbloemige eigenschap doet daar nog een schepje bovenop. De teelt kan een week tot twee weken langer duren, afhankelijk van het ras. Ook, zo zeggen meerdere telers, is er meer belichting nodig, is de uitval vooralsnog zo’n 2% hoger dan bij het gangbare sortiment en is het lastig homogene partijen te realiseren met de minimum bloemgrootte. Al die factoren drijven de kostprijs op. De grootbloemigheid ging in het begin vaak ten koste van de gevuldheid van het bloemscherm en het volume van het gewas. Alle veredelaars geven aan vooral in te zetten op rassen die op al deze eigenschappen goed scoren, hoewel er onderling nog wel verschillen bestaan.

Grenzen aan grootte Betekent het dat er een limiet is aan het vergroten van de bloemknop? Volgens Frands Jepsen niet. „Qua gewas en bloemscherm moet een bloemdoorsnee van 7 cm of meer heel goed haalbaar zijn. Het betekent uiteraard wel dat de productie dan nog verder uitloopt. Voor ons is de inzet de komende jaren niet primair het vergroten van de bloem, maar verbetering van de kleurenlijn en het verder verbeteren van de ethyleen-resistentie zodat de bloemen in de supermarkt of thuis niet onnodig dichtklappen”, zegt hij. Anderen richten zich juist op rassen die men niet hoeft te remmen, zoals Topcolor Breeding. Veredelaar en kweker Aad Vreugdenhil: „Wij zetten in op rassen die van nature kort blijven waardoor minder remstoffen nodig zijn. Dat verlaagt niet alleen de kosten, het is ook beter in het kader 19 (2014)

kalanchoe groot.indd 35

Roze Don Nando was twee jaar geleden de eerste dubbelbloemige met grote bloemen van KP Holland.

van duurzaamheid. Ook proberen we rassen te ontwikkelen die minder gevoelig zijn voor meeldauw. Hoe je het ook wendt of keert, grootbloemig is duur. Slechts een klein deel van de markt zal bereid zijn daarvoor te betalen.”

Telers die al met grootbloemige kalanchoë werken, zijn voorzichtig enthousiast. Fred van Luijk van kwekerij De Veranda in Honselersdijk heeft nu voor 15% Grandiva’s staan. Volgend jaar wordt dat 25%. „Bij bemiddeling krijgen we er een meerprijs van 10 tot 15% voor. Op de klok nog niet. Exporteurs met webshops scoren er het best mee. De foto’s maken meteen het verschil duidelijk en dat doet verkopen. Ook cashand-carry’s zijn er al aardig mee aan de gang. De teelt is nog wel lastig en er komt meer A2 uit dan bij de Calandiva’s, maar met de tijd zullen we ook dat wel weten te tackelen. Ook zullen er vast snellere rassen aankomen.” Kwekerij SVCO in Maasdijk teelt enkelbloemige Piton met grote bloemen, gevuldbloemige Ewbank met middelgrote bloemen evenals Don Nando en Don Amarillo. Jelle Strijbis: „We kunnen nog geen grootbloemige mix maken, dus we verkopen ze vooral solo. Voor een mix moeten we alle kleuren in grootbloemige superkwaliteit voorhanden hebben en dat zal nog wel even duren. Vooral Piton levert tot nu toe een sterke prijs op. De voorwaarde voor succes is dat het niche blijft en dat de teelt verder

verbetert. Ik wil straks alleen nog grootbloemige rassen telen en ik verwacht dat meer telers in de toekomst die kant op gaan.”

Voor GP Powerplants in Gameren is 2 cm al niets bijzonders meer. „Alle nieuwe soorten die nu bij Slijkerman Kalanchoe vandaan komen, hebben bloemen van 2,5 of 3 cm. We leggen daar niet echt de nadruk op, want dat is als het aanprijzen van een auto met vier wielen. Wij zijn met heel andere dingen bezig. Zo introduceren we in november een nieuwe lijn grootbloemige kalanchoë’s in zachte pasteltinten onder de conceptnaam Goodie Touch, met een speciale hoes en verpakking. We gaan meer seizoensmatig opzetten op kleur, dus meer produceren op de vraag per seizoen en meer gestoeld op wat vrouwen nou echt mooi vinden. Gevuld- en grootbloemig is dé ontwikkeling voor de komende jaren, maar je moet dat wel met onderscheidende kracht in de markt zien te zetten en het concept dus niet alleen op de eigenschap ’groot’ stoelen”, legt hoofd Verkoop Taco van der Heijden uit.

Nu kwekerij Kuilboer van het toneel is verdwenen, is er nog één Nederlandse teler die het sortiment van Knud Jepsen voert: Spectraplant in Westerbeek. „De doorsnee van de bloem zegt mij heel weinig. Het gaat mij vooral om de gevuldheid van de bloem, die echt een roosje moet vormen. Daar

06-05-14 17:04

scoren Paris, Madrid en Marisa bijvoorbeeld heel goed in. Sinds kort heb ik ook de rode Megan en African Ruby. Vooral in Rusland en andere Oost-Europese landen doen de grootbloemige soorten het goed”, zegt Emiel van den Oever. De eigenaar van Spectraplant verwacht dat het gevuldbloemige grootbloemige segment vooral de kleinbloemige gevuldbloemigen naar de zijlijn zal drukken. „Enkelbloemig neemt nog maar 20% van de markt in, maar blijft zeker een rol behouden. Vooral Duitsland heeft voorkeur voor enkelbloemig. Met name voor het buitengebruik geeft enkelbloemig betere resultaten, zoals voor grafbeplanting. Maar ook bij enkelbloemig worden de bloemen steeds groter. Ik verwacht dus niet dat het enkelbloemige segment slachtoffer wordt.”

Achtergrond

Na de introductie van de gevuldbloemige kalanchoë in 2002, bleef een volgende revolutie uit. Alleen kleuren verbeterden en -

grootbloemigen. KP Holland heeft nu twee grootbloemigen

die ook in teelbaarheid en interne kwaliteit verbetering brengen. -

Hoe groter, hoe beter De handel is blij met iedere verrassing die de vraag een impuls kan geven. Zo ook met de grootbloemige kalanchoë’s. Viona van den Berg van OZ Planten: „We draaien vooral de Grandiva’s, maar die zijn nog beperkt beschikbaar. De reacties zijn leuk: hoe groter, hoe beter zeggen onze klanten. Supermarkten en bloemisten betalen er doorgaans wel wat meer voor, maar er zijn ook klanten die ze vanwege de hogere prijs links laten liggen. Ik denk dat kwekers vooral zelf het verschil moeten aanduiden en de eigenschap goed moeten communiceren.” Ook bij Noviflora doen vooral de Gran-

diva’s goed mee. Ronald van Santen: „Fides was niet de eerste, maar met het marktoffensief en de profilering van de eigenschap, timmeren ze wel goed aan de weg. Het is ook een sterke merknaam; je weet meteen wat ze bedoelen. Kwekerij De Veranda geeft er speciale etiketten en leaflets bij, ter

ondersteuning van de klanten. Kwekers zijn goed bezig met testen, zodat alleen de beste soorten op de markt komen wat betreft sierwaarde en plantvolume. Als ze de kwaliteit waarborgen, er actief mee de boer opgaan en niet te snel uitbreiden, dan zal deze trend zeker kansen bieden.” <

Een nieuwe cultivar van Knud Jepsen die binnenkort onder de naam White Diamond met een bloemdoorsnee van 4 cm.

kalanchoe groot.indd 36

19 (2014)

06-05-14 17:05

557786.indd 37

7-5-2014 10:58:18

Teelttips Zomerbloemen

Dit voorjaar wordt er in erg veel gewassen vraat van bodeminsecten gezien. Zowel emelten, taxuskever als slawortelboorder, lijken zich zeer goed te hebben ontwikkeld. Het is vooral zorgelijk dat er veel aantastingen zijn op plaatsen waar dit voorheen nooit zo was. Gevaar hiervan is dat u hier niet alert op bent. Op dit moment zijn er voor al deze kwalen redelijk

Freesia In de komende periode is de lichtinstraling het hoogst van het jaar. Piekwaarden van 1.000 W/m2 kunnen voorkomen. Ook de lichtsommen stijgen. De plant kan de grote verschillen in straling niet goed opvangen. Hoe meer straling, hoe meer de plant verdampt. Als het gewas de verdamping niet meer goed kan bijhouden, gaan

Gladiool Op humusarme en kalkrijke gronden kan zich een geel gewas ontwikkelen. Wanneer het jonge blad en de aar geel kleuren, terwijl het oude blad groener is,

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 38

helianthus

betrouwbare biologische oplossingen beschikbaar. Dit is heel gunstig, omdat er op dit moment helemaal geen chemie tegen deze plagen meer is. Emelten, maar vooral taxuskevers zijn te bestrijden met parasitaire aaltjes. Hoewel de toepassing tegen emelten nog in de kinderschoenen staat, lijkt de werking goed. Tegen taxuskever is de werking van deze aaltjes bij

goede toepassing inmiddels zeer betrouwbaar. Tegen de slawortelboorder is sinds kort het middel Botanigard toegelaten. Ook hier is weer de juiste toepassing extreem belangrijk voor een goede werking.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

de planten de huidmondjes meer sluiten. De planten (en/of stelen) kunnen slap worden. Dit moet u zien te voorkomen. Als de stelen overdag slap gaan, kunnen deze tijdens koude nachten juist ook weer gaan breken. Als de stelen overdag slap gaan, zorg dan dat in de nacht de temperatuur niet verder wegzakt dan 12-13Â°C en houd luchtbeweging om vocht langs de plant te kunnen afvoeren. Voor de plant zal de totale lichtsom de komende tijd ruim voldoende zijn om te kunnen groeien. Scherm direct instraling vlot weg.

Door te veel licht verkleuren de bladeren geel.

Voor een optimale groei is bij freesia de RV enorm belangrijk. Volgens het gewasgroeimodel vermindert de groei enorm als de RV onder de 70% zakt. Met andere woorden, als de RV boven deze waarde kan blijven, zal de groei verbeteren. Dit uit zich nu vooral in het gemakkelijk doorgroeien van de haken. De plant is het meest bepalend voor de RV in de kas. Goed groeiende gewassen zorgen (overdag) voor een hogere RV. Hulpmiddelen als verneveling, broezen en water geven kunnen hierbij goed

dan is er waarschijnlijk sprake van ijzergebrek. Het gebrek is tijdens de teelt op te heffen, maar de kans op bladverbranding is groot bij een relatief grote hoeveelheid ijzermeststof. Beter is het om de ijzermeststof preventief toe te dienen. Het is raadzaam voor opkomst te bemesten. Geef 15-25 l ijzerchelaat (EDDHA) per ha. Wanneer

na opkomst wordt bemest, dan moet de meststof tussen het beregenen door gespoten worden, zodat de meststof niet de kans krijgt zich aan het blad te hechten.

De grondtemperatuur zal gaan oplopen als de instraling 300 W/m2 of hoger is. Bij de gewassen waar de knopaanleg gestuurd moet worden (lees: laag moet blijven), moet u dan ook vlot het scherm sluiten om verhoging van de grondtemperatuur tegen te gaan. Door een vlotte knopaanleg zal de uiteindelijke oogstperiode niet onnodig vertragen. Dit laatste kan weer veel (stook) energie in het najaar kosten.

Soms komen de in mei buiten geplante gladiolen voor een deel niet op. De made van de bonenvlieg heeft

Zonnebloemen zijn extreem gevoelig voor de zogenoemde rattenkeutelschimmel. Op dit moment zijn vooral de percelen die nog onder doek liggen, maar best al groot zijn, erg ontvankelijk voor deze schimmel. Als het doek nog moet blijven liggen, controleer dan toch de gewassen. Is er al schimmel te zien, haal dan het doek eraf en voer een bespuiting uit. Momenteel heeft Rovral tegen deze schimmel de beste papieren. De schimmel is te herkennen aan dik wit schimmelpluis, dat bij de zonnebloem al vrij snel de steel doet knikken. Sclerotinia is vrij besmettelijk en blijft ook in de grond achter.

dan het groeipunt uitgehold of geheel weggevreten. Soms is de made nog in het aangevreten groeipunt aanwezig. De bonenvlieg zet de eitjes bij voldoende hoge temperatuur in pas bewerkte losse grond af. De made voedt zich vervolgens met het groeipunt. Om dit te voorkomen moet de grond pas vlak voor het planten worden bewerkt.

gebruikt worden. Gebruik deze middelen tijdig zodat de planten zoveel mogelijk groeiuren kunnen houden.

Om goed te kunnen verdampen is het belangrijk dat het wortelgestel optimaal kan presteren en gemakkelijk water kan opnemen. De actiefste wortels zitten vooral in de bovenste teeltlaag. Droogt deze uit, dan zullen deze hoge wortels afsterven. Het gevolg is dat de wateropname wordt belemmerd. Hans Pronk, 06-2231991

Direct na het planten moet de grond licht worden aangedrukt. Tegen de vliegen kunnen pyrethroĂŻden als Decis en Sumicidin Super worden ingezet, maar eigenlijk zijn er geen chemische opties die afdoende werken.

DLV Plant, team bloembollen, 0252-688 541 19 (2014)

07-05-14 10:57

Schoffelen

alstrOEmErIa start jonge aanplant Diverse bedrijven hebben de laatste weken jonge vakken aangeplant. Mede door het koele en donkere weer zien we dat deze vakken nogal traag starten en de eerste weken maar moeizaam splitsen en strekken. Het ontbreken van ’natuur’ in de kas leidt ertoe dat de weggroei rustiger verloopt. Dit hoeft zeker geen nadeel te zijn; immers een jonge plant moet de eerste weken juist aan het wortelgestel werken. Veel telers geven dit jaar bewust weinig water in de eerste weken na aanplant. Op zich verstandig, omdat een natte grond sneller tot uitval leidt door schimmels als Phytophthora cryptogea of Fusarium solanii. Toch moet ook niet te droog worden geteeld omdat de

EC in de grond te lang te hoog blijft. Immers, de laatste weken voor het stomen wordt al geen water meer gegeven en de eerste weken na aanplant ook zeer beperkt. EC-waarden in de grond van boven de 2,5 mS/ cm zijn momenteel dan ook geen uitzondering. Juist bij sterk wisselvallig weer hebben de jonge planten het moeilijk met de overgangen in verdamping. Een te zoute grond belemmert de wateropname, waardoor jonge planten nog eerder in de stress gaan bij hoge instraling. Juist deze stress kan weer leiden tot het slap gaan van scheuten waardoor een invalspoort wordt gecreëerd voor schimmels. Ook staan de planten enkele dagen stil in hun ontwikkeling als de planttemperatuur

te hoog oploopt of de RV erg laag wordt. Als u een scherpe dag verwacht, geef dan bewust ’s ochtends vroeg water op jonge planten. Zo wordt broei, dat kan leiden tot sclerotinia, voorkomen. Het is opvallend dat op cocos de jonge planten dit jaar veel vlotter weggroeien dan in de grond. De lagere EC-waarde speelt hierin een belangrijke rol. Als de grond nog zout is, geef dan twee tot drie keer een goede beurt water zonder voeding. Eenmalig spoelen heeft geen zin omdat niet al het overtollig zout in een keer oplost. Verdeel het over meerdere beurten van 4 tot 6 l/per m2.

bloeien. Dit heeft te korte planten tot gevolg.

nachtvorst en hagel kunnen schade veroorzaken) enkele dagen met spuiten. Spuit bij zonnig weer tegen de avond. Graanopslag kunt u behandelen als dit 15 tot 20 cm hoog is. Gebruik tegen graan de middelen Focus Plus, Fusilade Max of Targa Prestige. Volg de dosering op het het etiket of overleg met uw adviseur. Als er alleen straatgras moet worden bestreden, dan is Targa Prestige de beste keuze. Dit middel werkt alleen in het kiemstadium van de grassen.

Onkruid

IrIs Grondtemperatuur Voor de zogenoemde remirissen die u buiten plant is het van groot belang dat de grondtemperatuur in deze periode zo laag mogelijk is. Mogelijkheden om dit te realiseren zijn: ■ voldoende diep planten (circa 5 cm grond boven de bol); ■ grond afdekken met bijvoorbeeld stro (10-15 ton per ha); ■ grond voldoende vochtig houden. Bij te hoge grondtemperatuur gaat de ontwikkeling van de plant te snel en zal het gewas vaak eerder 19 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 39

Via LDS (Lage-DoseringSysteem) kunt u tijdens de teelt spuiten met 0,5-1 l metamitron (onder andere Goltix) + 0,5-1,5 l Kontakt of 1-3 l Fenmedifam, om de 7 tot 10 dagen zolang er nieuwe onkruiden kiemen. Deze middelencombinatie bestrijdt een groot aantal verschillende onkruiden, maar werkt alleen op kiemplantjes. Spuit voor een goede contactwerking met een middelgrove Venturidop en gebruik maximaal 400 l water per ha op een droog gewas. Na een toepassing moet het nog enkele uren droog blijven. Spuit bij voorkeur bij droog en groeizaam weer. Wacht bij een beschadigd gewas (onder meer

Marco de Groot, Flori Consult Group, 06-54695274

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Connected ’Deze 100% klokkweker verkoopt net aan een koper twee karren matricaria voor volgende week woensdag. Het moet niet gekker worden.’ Ik kan het niet laten om het even op Twitter te zetten. Het is ook alweer zo’n tijd geleden. Je kan wel zien dat het bijna Moederdag is. Een week of drie geleden werd ik ook al gebeld door een koper. Of ik op 7 mei witte matricaria voor hem had. Ik kende hem niet dus ik hield hem af. ’Nou, dat is de week voor Moederdag, dus dan verkoop ik ze liever niet vooruit. Koop ze maar op de klok.’ Gek genoeg had hij er alle begrip voor. Maar nu, anderhalve week voor de grote verwendag, weer een telefoontje. En deze koper is mij wel bekend. Een grootverbruiker van ons product. En ook hij belt voor 7 mei. Drie karren maar liefst. Ik sta in dubio. Natuurlijk niet zo klantvriendelijk om steeds nee te verkopen. Zal ik weer zeggen dat ik ze liever veil? Want dat is wat mijn hart me ingeeft. ’Drie vind ik wel een beetje veel hoor. Zoveel hebben we er nu ook weer niet. Twee kan, wat mij betreft.’ En hij gaat akkoord. ’Dan koop ik de rest wel op de klok bij.’ Nu nog een prijs. ’Wat dacht je zelf?’ Hij is goed voorbereid want hij heeft de prijzen van de Moederdagweek 2013 voor zijn neus. Hij noemt wat op en we worden het eens. Geen prijs om spijt van te krijgen. Als ik opgehangen heb bedenk ik me opeens dat ik niet eens meer weet hoe dat nou ging met rechtstreekse handel. Het moet in zijn box worden geleverd, dus dat is geen thuishalenbrief. Volgens de collectief vervoerder is het duidelijk. ’Wij nemen ze ’s avonds mee en als jij er MVA op zet dan komt het allemaal dik in orde.’ Voor alle zekerheid toch ook nog maar even gebeld met Connect. Want ik maak niet graag fouten als ze geld kosten. Een kwartier later ben ik helemaal bijgepraat over klokvoorverkoop en FloraMondo. ’Het is echt heel simpel hoor!’ Ik geloof het. Maar eerst maar even dit. ’Verkoopt u wel vaker rechtstreeks aan kopers?’ vraagt hij nog. Ja, vandaar dat ik het allemaal zo goed weet… Op Twitter heb ik inmiddels een reactie van een collega: ’Het definitieve einde van je comfortzone Kees. Veel succes met het toekomstig rennen voor je klantwensen. Ik ben trots op je :-)’

DLV Plant, team bloembollen, 0252-688 541

07-05-14 10:57

Nieuws

Twaalf genomineerden voor GreenTech Award Een internationale jury heeft twaalf inzendingen genomineerd voor de GreenTech Innovation Award 2014. Deze prijs wordt uitgereikt tijdens GreenTech, de nieuwe internationale vakbeurs in de RAI die zich richt op productietechnologie voor voedingstuinbouw en sierteelt. Op 10 juni, tijdens de opening van GreenTech 2014 worden de winnaars bekend gemaakt. In totaal waren er 53 inzendingen voor de prijs.

In de categorie Equipment: ActivAir-kas van Havecon, VB Group, Metazet/FormFlex en Priva. Deze kas is gebouwd met weinig afschot, waardoor de waterafvoer erg nauw luistert. Alle onderdelen zijn op elkaar afgestemd; de teeltgoten en ophangmaterialen zijn opnieuw ontworpen. Door een hoog drainkanaal kan er geen vuil en licht in het kanaal vallen. Met Agrotas durable fabric type 2344 heeft Technical Absorbents een mat ontwikkeld om in te graven, meestal 15-20 cm in de grond. Het weefsel breekt niet biologisch af en verliest niet aan prestatie op lange termijn. Door het absorberen van water wordt

de optimale vochtigheid voor groei bereikt. De DaglichtKas van Technokas is een heel nieuw kastype dat gebruik maakt van fresnellenzen en een schermbalk. De kas zorgt voor een optimaal kasklimaat door isolatie en 100% diffuse lichtbeheersing. Horizontal Double Wingssprayer, een soort windscherm met ’spoiler’, die gewasbeschermingsmiddelen met extra lucht in het gewas stuwt. IDKas van Technokas voor groenteteelt, die tot 60% energie bespaart door gebruik van dubbelglas met antireflectiecoating. De Logitec Plus Coco Mill CM100 is een machine om geperste kokosblokken op de juiste wijze te wellen en los te maken. Deze brengt de kokos terug in zijn oorspronkelijke staat, met het gewenste vochtgehalte.

In de categorie Production: De nieuwe Micothon Mira is een semiautomatische spuitmachine, ontwikkeld voor biologische gewasbescherming. De Mira kan door een smal pad (40 cm) rijden. De gewashoogte kan maximaal 2,40 meter zijn. De machine rijdt met hybride technologie en is uitgerust met Micothon’s 79%

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

ColofonVbb-nieuws 1 artikel.indd 40

effectiever lucht technologie. OnTarget software voor Heliospectra ledbelichting. Met behulp van voorspellende analyses en feedback van milieu-sensoren, maakt OnTarget real-time aanpassingen aan de ledverlichting om het energieverbruik te verlagen, de efficiëntie te verhogen en om plantspecifiek licht te leveren. Optimix van Sudlac zet direct licht om in diffuus licht. Rood en blauw licht worden zoveel mogelijk doorgelaten; andere golflengten worden geblokkeerd om de temperatuur van planten en kaslucht te reduceren. Philips GreenPower LED Toplighting kan traditionele lampen volledig vervangen, of ingezet worden als energiezuinige aanvulling. De leds geven amper warmte af, zodat deze toegepast kunnen worden in kassen waar eerder geen belichting mogelijk was. ISO Graft 1100 van ISO Group kan maximaal 900 planten per uur automatisch enten. Door de gelijke snijhoek passen de bovenstam en de onderstam perfect op elkaar, wat de vergroeiing stimuleert. Futagrow van Metazet/FormFlex is een nieuw en duurzaam teeltsysteem voor groentegewassen. Alle afvalstromen zijn biobased (C2C). <

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

19 (2014)

06-05-14 17:05

Kasgenoten

A genda Binnenland

Studiegroep bio-energie, door en voor glastuinders, 12.00 uur, Luttelgeest. Info: www. energymatters.nl. Algemene ledenvergadering, Aalsmeer. Info: www.floraholland.com beurs in de Rai. Info: www.greentech.nl Flower Trials in regio Westland, Aalsmeer en Rheinland-Westfalen. Info: www.flowertrials.nl FlowerEvent Summer edition, Pyramide, Naaldwijk. Info: www.floraholland.com Plantarium, vakbeurs voor de boomkwekerij, Hazerswoude. Info: www.plantarium.nl Nationale zomerbloemententoonstelling, Oude Kerk, Naaldwijk. Info: www.nzbt.nl Autumn Fair, Naaldwijk. Info: www.floraholland.com IFTF, Vijfhuizen. Info: www.iftf.nl Trade Fair, Aalsmeer. Info: www.floraholland.com

FOTO: SelecT Breeding

Floraliën bloemen- en plantenexpo, 's-Hertogenbosch. Info: www.floralien.nl Een rooskleuriger toekomst voor exclusieve sierteeltproducten? Vijf inspirerende verhalen, 16.00 uur, De Kwakel. Info: www.takii.eu. 20-23 mei Dutch Lily Days. Zestien bollen-, handels- en veredelingsbedrijven stellen hun deuren

Leeftijd: 30 Plaats: Klazienaveen Teelt: veredeling snij-, tuinen terrasrozen (0,5 ha)

Michael de Geus De naam De Geus is toch vooral bekend uit de snijrozen? pen in de veredeling gezet onder de naam Botanic Roses. In 2004 hadden we de eerste cultivars op de markt. De roze Tenga Veng is een bekende die op keuringen veel

Waarom tuin-/terrasrozen opgenomen in jullie veredeling? „In 2009 gingen Dennis en ik verder onder de naam Select Breeding. Alles van verede-

LTO Glaskracht Nederland Bijeenkomst Energie Bespa-

Wat is belangrijker, tuin-/terrasrozen of snijrozen? Kennisdag water, Bleiswijk, 13.00-19.00

showen we ons sortiment en in Afrika is nu 6 ha van ons sortiment in productie. Hier in

uur. -

Keukenhof 8.00-19.30 uur, Lisse - t/m 18 mei Bol-Op-Pot Show, Hortensiashow, Anthuriumshow, Bromeliashow, Orchideeënshow, Vaste plantenshow en Lelieshow - 11 t/m 18 mei Anjershow, Callashow en Zomerbloemenshow.

Een leuke teelt, die terrasrozen? -

dat de handel onze producten waardeert. Zo’n 70% is al op voorhand verkocht. Uitbrei-

Buitenland IFTEX International flower trade show, Nairobi, Kenia. Info: www.iftex.org Öga, vakbeurs voor de groene branche, Koppigen, Zwitserland. Info: www.oega.ch

Nog tijd voor hobby's en ik doe de verkoop, klantcontacten en administratie. Dat betekent veel reizen en veel afwisseling. Dat vind ik leuk. Het hele proces van kruisen tot introduceren van nieuwe rassen is sowieso al spannend en afwisselend. Ik voetbal ook nog in het 2e van SVBC.

Is Ajax de terechte kampioen van afgelopen seizoen? Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

19 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Foto’s

Feyenoord. Hun motto ’geen woorden maar daden’ staat me aan. Helaas hebben de spelers van Feyenoord afgelopen seizoen een paar keer verzuimd om de mouwen op te

Filmpjes

06-05-14 17:05

557787.indd 42

7-5-2014 10:57:32

557788.indd 43

7-5-2014 11:06:46

557789.indd 44

7-5-2014 10:57:00