VBB_19-2015 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Cover-nw.indd 1

06-05-15 14:42

594896_.indd 2

6-5-2015 10:46:24

B 10 Overheid werkt aan

vermindering regeldruk

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Rol van supermarkt in versproducten verandert’

Commentaar:

Stelling:

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

12 ’2027’ noopt waterschap en glastuinbouw tot afspraken

Ondernemen:

Afzet: ’Het is vooral een kwestie van volhouden’

Afzet:

Column:

Afzet:

Markt 24 24 25 26 27

Fuchsia niet beter dan normaal

Teelt

40 Tulp: vlotte broei met enkele soppers en ander ongemak

In beeld:

Keukenhof:

Vragen:

Energiemarkt:

Energie:

Tulp:

Teelttips:

Column:

Service 45

Kasgenoot: Corina Duin Agenda Voorplaat:

19 (2015)

Inhoud.indd 3

06-05-15 15:23

Opinie

fOtO:Jan-Willem Grievink

’Rol van supermarkt in versproducten verandert’

hneefjes@hortipoint.nl

„Over vijf jaar kopen Nederlanders hun voedingsmiddelen minder op de routinematige manier zoals dat nu gebeurt. Vooral het bezoek aan de supermarkt voor de dagelijkse boodschappen is nu nog verantwoordelijk voor meer dan de helft van de totale foodomzet. Dat zal in 2020 hooguit nog 30% zijn. Online shoppen neemt een flink deel van de routinematige inkoop van voedsel over. En twee andere manieren van boodschappen doen zullen toenemen.”

„Eén manier, ik noem het vaak een ’koopmotiefsegment’, is in Nederland nog nauwelijks ontwikkeld. Het is wel een enorme groeimarkt en heeft veel verschijningsvormen, ook met een link naar de horeca. Consumenten kunnen in dit segment op een makkelijke manier en snel hun voedsel kopen. In het Engels: ’last-minute-foodshopping’. Kiezen en bestellen kan ook online. En je kunt zo’n besteling zelfs laten

bezorgen. De klassieke supermarkt kan dit waarschijnlijk niet allemaal realiseren. Een ander ’koopmotiefsegment’ speelt sterk in op verlangens en lifestyle van consumenten

„Het gaat om producten en gerechten waarmee consumenten hun stijl van leven willen onderstrepen. Inkoop mag dan tijd kosten. Het kan via internet, maar vaker zal een luxe, sfeervolle versmarkt de plek zijn om boodschappen te doen. In dit ’koopmotiefsegment’ gaat het om unieke, aparte producten en gerechten. Hier moet je verhalen vertellen, service verlenen en consumenten een goed gevoel geven. Dit segment is ook een groeimarkt en de vraag is of de klassieke supermarkt hier een rol kan spelen.”

„Bepaalde producten wil de consument zo goedkoop mogelijk inkopen, mits de kwaliteit goed is. Dit zijn de zogenoemde functionele producten die we kopen bij ketens

als Aldi en Lidl. De jongere generatie kiest echter ook voor de duurdere producten om hun levenstijl te benadrukken. Ze staan anders in het leven en beïnvloeden daarmee ook het aankoopgedrag van de oudere generatie. Beleving wordt steeds belangrijker. En zoals gezegd, dat mag wat kosten.”

„Ze appelleren aan behoeftes van mensen. En er is plek voor routinematige, gewone, relatief goedkope producten, maar ook voor bijzondere, luxe en duurdere producten. Natuurlijk, bloemen en planten zijn geen basisbehoefte zoals voedsel dat is. Taarten zijn echter ook geen levensbehoefte, wel onderdeel van het leven. Op die manier moet je naar bloemen en planten kijken.”

„De ketens zullen veranderen, eenvoudiger en transparanter ingericht gaan worden. De teler in rechtstreeks contact met de kopende klant en/of de laatste schakel voor de klant.

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

Opinie_NW.indd 4

19 (2015)

06-05-15 14:52

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Individuele zuiveringsplicht vanaf 2016 is pure noodzaak Sommige telers kunnen dat, lang niet allemaal. Ik voorzie dat in alle eerder genoemde segmenten nieuwe kapers op de kust komen. Dat komt vooral omdat jongere consumenten niet het afzetkanaal maar hun behoefte centraal stellen. Zij kijken wat het handigste en beste is om hun eigen behoefte in te vullen. Dat kan ook via Google, Amazon Fresh, PostNL, versmarkten en nieuwe aanbieders zijn. De techniek – internet en smartphone – helpt daarbij.

Staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur en Milieu wil per -

worden? „Als verkopende partij moet je ook online actief zijn. Het is iets extra’s dat erbij hoort, net als de mogelijkheid om digitaal te betalen. Voorwaarde voor online verkoop van versproducten is een sterk merk. De consument wil zekerheid en koopt niet bij pietjepuk.nl. Online verkoop is in de foodsector onderontwikkeld. Ik ken de sierteeltsector niet heel goed, maar vermoed dat het daar ook nog in de kinderschoenen staat.”

„Als consument zou ik dit toejuichen, maar als bekritischer op de kosten van zo’n verplichte regel. De aanschaf van een individuele zuiveringsinstallatie, betekent een hoge investering en dat geld is er

Heeft u tips voor de sierteeltsector? „Je moet je aanpassen aan de veranderingen in de afzetkanalen en het aankoopgedrag van consumenten. Kijk naar andere landen en sectoren en leer van de fouten van anderen. Neem voor online tieners in dienst, want je hebt als bedrijf andere denkers nodig. Tieners denken digitaal origineler, kijken anders naar dingen en schakelen sneller. Ook supermarkten zullen het alleen overleven als ze ruimer, dus minder traditioneel, gaan denken en handelen.”

projecten gewerkt moeten worden

ondernemers inmiddels al tot zoveel verplichte aanschaffen gedwongen, dus deze kan er ook nog

om het haalbaar te maken. Daarnaast zouden uitzonderingen gemaakt moeten van gewasbeschermingsmiddelen op toepassing is. belang dat de watervervuiling gaat verminderen, in binnen- en buitenland, maar ook vanuit huishoudens en andere sectoren.”

meebrengen, getuigen niet echt van vertrouwen in de regels die worden ge-

watergeefsysteem wordt aangelegd, ik tegen elke gedwongen investering. Regels die zomaar aangepast worden en zo verplichte investeringen met zich

Maurice van der Hoorn, orchideeënteler in Ter Aar moeten ze op zoek naar teelten die weinig energie kosten, en zetten ze de productie in de winter op een laag pitje. De Nederlandse glastuinbouw heeft daarentegen ma Kas als Energiebron, dat de innovatie aan-

„Ik heb me even in dit onderwerp moeten verdiepen, ik ben er zelf niet

energiesystemen beter geïntegreerd, waardoor

recyclen. Ik probeer veel meer op plantbehoefte te doseren, dan hoef je helemaal geen apparaten aan te

te zetten voor elektriciteit en restwarmte. Door

verplicht worden iets aan te schaffen om

energievoorziening, kan de glastuinbouw maxi-

er liever voor te zorgen dat je geen wa-

19 (2015)

Opinie_NW.indd 5

elementen doseren en naar behoefte watergeven, alleen geven wat de plant nodig heeft. Daar is ook nog wel wat in te winnen. Dat er naar gekeken wordt en dat er wat mee moet gebeuren is om hier wat voor uit te vinden of op door te ontwikkelen. Ik weet alleen niet of dit afgedwongen moet worden op deze manier, want niet iedereen zit op zo’n investering te wachten op dit moment.”

06-05-15 14:52

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

■ Oprichting Bureau BrancheDe nieuwe ketenorganisatie die de sierteelt wil oprichten, gaat Bureau Brancheregelingen Sierteelt (BBS) heten. Dat meldt manager Externe Betrekkingen Kok in het FloraHolland Magazine. De bloemenveiling is – samen met LTO Glaskracht Nederland, VGB, Anthos en Plantum – betrokken bij de oprichting van de nieuwe ketenorganisatie.

■ LTO: ’Seizoenswerk aanpassen in Wet Werk en Zekerheid’ LTO-Nederland wil voor de oogsten seizoensarbeiders uitzonderingen in de Wet Werk en Zekerheid (WWZ). Aanpassingen per 1 juli in deze flexwet pakken niet goed uit voor een deel van het werk in de agrarische sector. LTO dringt aan op het maken van uitzonderingen.

Gemak dient moeder De juiste hoeveelheid watergeven van planten Moederdag in aantocht brengen leveranciers van ’zelf watergevende planten’ hun concepten extra onder de aandacht, zowel de ’Aqua4Weeks-pot’ van Bart van der Starre als de ’No stress, care less selfwatering plant’ van Perkgoedpartners. bloemisten in binnenals buitenland. Beide waterpotten ontzorgen consumenten doordat een lont de plant van water voorziet al naar Releva uit Boskoop hebben ze het er maar druk mee. Duizenden Aqua4Weeks-sierpotten met hortensia’s en orchiweken in recordtempo gevuld met water.

■

bloemengids uit Hivos heeft deze week de Eerlijke Bloemengids online gezet. De gids bevat adressen van winkels waar consumenten, zichtbaar, eerlijke en duurzame bloemen kunnen vinden. In totaal zijn 1.584 adressen opgenomen.

vergelijking tussen zeventien glastuinbouwgemeenten, Den Haag en Rotterdam. De gemeenten Midden-Delfland en Waddinxveen gaan Westland voor.

■

■ China zoekt samenwerking met

B & W van Katwijk willen het sierteeltcluster binnen hun gemeente versterken. Dat staat in de ’Economische agenda 2015–2019; Katwijk klaar voor kansen’. De sierteelt moet volgens B & W gaan samenwerken met bedrijven en kennisinstituten in Noordwijk, Leiden, Rotterdam, Delft en Wageningen.

Nederlandse tuinbouw

■ Geothermieproject Trias Westland kan rekenen op 63 afnemers Het geothermieproject Trias Westland kan rekenen op 63 glastuinbouwbedrijven die de aardwarmte in principe willen gaan afnemen, aldus HVC-directeur Van Steensel. De Triasboring staat gepland voor begin 2016.

■ Westland scoort goed op duurzaamheid De gemeente Westland komt als derde uit de bus op het gebied van duurzaamheid, in een

Nieuwskort2.indd 6

De Quingzhou Flower Group in China zoekt samenwerking met Nederlandse bedrijven voor de introductie van nieuwe bloemen plantensoorten. Dat meldt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Qingzhou Flower Group is een samenwerkingsverband van tuinbouwbedrijven in de provincie Shandong, de grootste producent en distributiehub voor bloemen en planten in Noord-China.

■ Afvalwaterzuivering Nieuw Prinsenland in gebruik genomen In glastuinbouwgebied Nieuw Prinsenland in Steenbergen is op 30 april een in een container geplaatste installatie voor collectieve waterzuivering officieel in gebruik genomen. De demo-installatie gaat gewasbeschermingsmiddelen verwijderen uit spui- en filterspoelwater. Doel van de demo is aan te tonen dat gewasbeschermingsmiddelen tegen een aanvaard-

bare kostprijs uit het water kunnen worden verwijderd.

■ BBH lanceert online magazine Eind deze maand lanceert Bloemenbureau Holland (BBH) een online magazine: The Green Gallery. Daarmee wil BBH trendzetters in Europa op een spannende en artistieke manier laten ervaren hoe mooi bloemen en planten zijn.

■ Reuzenboeket in Markthal Het grootste moederdagboeket van Rotterdam is tot en met zaterdag 9 mei in de Markthal te zien. Het boeket, met een omtrek van 4 m, is gemaakt door tien van de kwekers van KAS en telt bijna duizend bloemen. In het boeket is astilbe, freesia, roos, germini, amaryllis, gerbera, lisianthus, alstroemeria, strelitzia en zantedeschia verwerkt. Kleinere versies van het reuzenboeket worden aan de consument verkocht.

■

potgerbera Potgerbera-kwekers kunnen sinds 7 mei bij FloraHolland hun eigen minimumprijs bepalen 19 (2015)

06-05-15 14:52

Gelezen op Twitter FOTO: VIDIPHOTO

Louis Kester (@loukes) ’Onze’ vrm collega @FloraHolland @ TimoHuges heeft het niet makkelijk @ NS_online - herkenbaar dichtheid, zo blijkt uit veldonderzoek door CLM en Alterra. Bodemverdichting – het compacter worden van de bodem door het gebruik van steeds zwaardere machines – is daarmee een onderschat probleem omdat het leidt tot opbrengstderving, kwaliteitsverlies en verminderde waterberging. Boeren en tuinders weten volgens CLM en Alterra te weinig over bodemverdichting en de negatieve gevolgen ervan. Vooral bij kortdurend verhuurd land hebben agrariërs volgens de onderzoekers vaak te weinig aandacht voor de bodemkwaliteit.

op de klok. Het is het eerste product bij de planten waarbij dat mogelijk is. De kweker stelt zelf een minimumprijs voor zijn product in. Komt de klokverkoopprijs daaronder, dan wordt het product niet verkocht, maar doorgedraaid en vernietigd. Deelname is vrijwillig. Als geen kweker-minimumprijs is ingevuld, geldt de standaard minimumprijs.

■ Glastuinders verwachten minder Ruim 86% van de glastuinders verwacht verminderde flexibiliteit in arbeidscontracten door de nieuwe Wet Werk en Zekerheid (WWZ). Dat blijkt uit onderzoek van PRO Payroll. Door de WWZ gaat 82% van de ondernemingen haar personeelsbeleid aanpassen. De wet zorgt ervoor dat per 1 juli nieuwe werknemers al binnen twee jaar in vaste dienst treden. Verder wordt de tussenpoos waarbij de ketenregeling opnieuw kan worden gestart, verlengd van drie naar zes maanden.

■ CLM en Alterra: ’BodemverdichBijna de helft van de ondergrond in de landbouw overschrijdt het niveau van kritische 19 (2015)

Nieuwskort2.indd 7

Joop GreenBalanZ (@JGreenBalanZ Spits op de cultra Aalsmeer. Potcover groot succes!

Maarel Orchids (@MaarelOrchids Spitsuur! Weer volop bestellingen voor #Moederdag klaargezet.

Ruud Knorr (@RuudKnorr Muttertagwoche bei @RheinMaas , volle Tribünebesetzung!

■ LTO Glaskracht en DLV houden

VDE plant (@ GreenplantsVDE)

LTO Glaskracht Nederland en DLV Plant willen via een online enquête in kaart brengen hoeveel bloemisterijbedrijven met aaltjes kampen. Jaarlijks stijgt het aantal bedrijven met aaltjesproblemen geleidelijk, maar exacte gegevens over omvang en aard van de problemen ontbreken tot nu toe. Ook in andere teelten dan de bloementeelt, is volgens LTO Glaskracht en DLV sprake van toenemende aaltjesproblemen. Daarbij is soms onduidelijk of het om wortelknobbelaaltjes (Meloidogyne-typen) of wortellesieaaltjes (Pratylenchus-typen) gaat.

Schiphol zet hier een trend! Mooi wat groen kan doen!

■ Flora Trade Show: nieuwe In Italië vindt van 23 tot en met 25 september in Rimini een nieuwe beurs plaats voor de internationale sierteelt en landschapsinrichting. Op deze Flora Trade Show zullen stands te vinden zijn van bloemen- en plantentelers uit binnen- en buitenland, toeleveranciers voor de tuinbouw en exporteurs. De show vindt plaats in het beursgebouw Rimini Fiera in Rimini, aan de oostkust van Italië.

■ In een half jaar tijd zijn zeven Turkse anjertelers in de regio Antalya MPS-gecertificeerd. MPS verwacht dat dit aantal zal toenemen. Telers van anjers, het meest geteelde sierteeltexportproduct van Turkije, leveren volgens MPS in toenemende mate aan supermarktketens in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. De Turken hebben steeds meer interesse in MPS-SQ (Socially Qualified) en MPS-GAP.

Adrie Klaasse Bos (@MtsBosdeVries Zo, weer 50 miljoen werknemers aan het werk gezet tegen varenrouwmug in de stekbakken. #steinernema #biobestrijders

Louis Kester (@loukes) Beetje late reactie op stelling @bloemisterij week 10 - Veiling: zuinig op zijn! Gezamenlijk her- en uit-bouwen

Discussie op LinkedIn Eigen minimumprijs. Goed of niet? FloraHolland biedt kwekers van potgerbera en de snijbloemen roos, anthurium en gerbera de gelegenheid om op de exportvestigingen zelf een minimumprijs aan te geven. Het zijn pilots. Komt de klokverkoopprijs onder de minimumprijs dan wordt het product niet verkocht, maar doorgedraaid en vernietigd. Indien geen kweker-minimumprijs is ingevuld, geldt de standaard minimumprijs. Het draagt bij aan een optimale en stabiele prijsvorming op de klok, verwacht de veiling. Wat denkt u dat de effecten zijn van de ’eigen’ minimumprijs?

06-05-15 14:52

Schuldenlast te bepalend -

pvanleth@hortipoint.nl

minder geld, waardoor bedrijven in de problemen komen. Het zijn echter niet de banken die verantwoordelijk zijn voor het rendement van glastuinbouwbedrijven. Het businessmodel van de individuele bedrijven is hiervoor verantwoordelijk”, stelt De Rooij.

De lage businessmodelinnovatie in de glastuinbouw biedt mogelijkheden voor individuele bedrijven, is de overtuiging van De

Rooij. „Glastuinbouwondernemers besteden veel aandacht aan het operationele deel van het bedrijf. De ondernemer is veel op de werkvloer te vinden om het operationele proces efficiënt te laten verlopen. Er wordt veel aandacht besteed aan het realiseren van een zo hoog mogelijke productie tegen zo min mogelijk kosten”, constateert de DLV-er. Wat hem verder opvalt, is dat veel bedrijven op dit moment veel aandacht hebben voor het businessmodelcomponent afzet. Dit is iets wat voor veel bedrijven nieuw is. IllustratIe: Peter MoorMan

e directe relatie tussen een innovatieve bedrijfsvoering en het draaien van betere bedrijfsresultaten, die uit de literatuur blijkt, heeft Erik de Rooij van DLV Plant niet hard kunnen maken in de glastuinbouwsector. Hij deed een poging hiertoe in zijn afstudeeropdracht (zie kader). Aanleiding van het onderzoek is de slechte situatie in de glastuinbouw en waardoor deze wordt veroorzaakt. „Veel ondernemers verwijten de banken. Ze verstrekken immers

1915Businessmodelfinancieel.indd 8

19 (2015)

06-05-15 14:42

Achtergrond

Erg weinig innovatie van businessmodel del. Ze scoren op alle onderdelen van een Aan dit businessmodelonderdeel besteden van dit businessmodelonderdeel. Telersver-

businessmodelonderdelen en analyseerde -

Acht businessmodelonderdelen Glastuinders spenderen aan verscheidene onderdelen van het businessmodel onvoldoende aandacht. Acht businessmodelonen komt met een actieplan. Het merendeel

Het ontbreekt echter veelal aan een goed onderbouwd plan om dit te bewerkstelligen. Veelal wordt er aangehaakt bij initiatieven van derden die voorbijkomen. „Beter is de regie zelf in handen te nemen om producten onderscheidend te maken. Op een echte afzetstrategie blijven de meeste ondernemers het antwoord schuldig. Dit verdient meer aandacht”, aldus De Rooij.

Enorme schuldenlast Wat in de glastuinbouw sterker speelt dan in andere sectoren is de hoogte van de schuldenlast en de daarmee gepaard gaande rente- en aflossingsdruk. Bij bedrijven met een hoog onderscheidend vermogen zal deze invloed afnemen. „Uitzonderingen daargelaten is in de glastuinbouw sprake van commodity waarbij geen onderscheidend vermogen aanwezig is. Producenten worden op basis van inkoopprijs ingeruild 19 (2015)

1915Businessmodelfinancieel.indd 9

voor een andere leverancier. Wanneer een schuldenlast te hoog is bij een commodityproduct, neemt de invloed van businessmodelinnovatie sterk af. Niet te hoge lasten zijn een basisvoorwaarde om überhaupt financieel goed te kunnen presteren”, meldt De Rooij.

Businessmodelinnovatie loont Los van de schuldenlast blijft wel overeind staan dat businessmodelinnovatie loont. Althans zo denkt De Rooij erover. Een lage schuldenlast betekent immers niet per definitie dat er een kostprijsstrategie gevoerd moet worden. In tegendeel zelfs want bedrijven die een voldoende sterk managementteam hebben opgebouwd, scoren beter dan bedrijven waarbij de ondernemer zelf alle ballen in de lucht moet houden. „Wanneer er een voldoende sterk managementteam is, wordt er meer aandacht besteed aan de

verschillende businessmodelcomponenten dan wanneer één ondernemer de gehele bedrijfsvoering voor zijn rekening neemt. Dan gaat te veel aandacht naar het operationele deel van de organisatie, maar blijven de strategische onderdelen onderbelicht met mindere resultaten tot gevolg”, verwoordt De Rooij. <

In het kort Meer aandacht besteden aan het businessmodel is lonend.Hiervan is Erik

06-05-15 14:42

Overheid werkt aan verminde rin De overheid onderneemt stappen om de regeldruk te verminderen. Maar -

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

et kabinet Rutte 2 heeft in haar regeerakkoord doelstellingen opgenomen om de regeldruk voor onder meer ondernemers te verminderen. Het agrarische bedrijfsleven heeft in eerste instantie 110 regeldrukknelpunten aangedragen. In samenspraak met onder meer LTO Nederland is een prioriteitenlijst opgesteld van 29 knelpunten. In een Kamerbrief van 29 april geeft staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken (EZ) een tussenevaluatie. Van 29 knelpunten zijn er inmiddels 6 opgelost. Voor 6 punten is een oplossing moeilijk realiseerbaar, omdat de weten regelgeving geen uitzonderingen toestaat. Het ministerie werkt in samenwerking met het bedrijfsleven aan een oplossing van de resterende 17 knelpunten. De ambitie is om ze in 2015-2016 te hebben opgelost. In 2016 wil Dijksma samen met het bedrijfsleven verkennen of een nieuwe inventarisatieronde van knelpunten wenselijk is. Hieronder een overzicht van de tussenstand van regeldrukknelpunten die betrek-

Mening

king hebben op (glas)tuinbouw onderverdeeld in verschillende aandachtsgebieden.

Mest Knelpunt: het ontbreken van algemene stikstofgebruiksnormen voor groenbemesters. Dit is opgelost doordat in de Uitvoeringsregeling Meststoffenwet nu twee categorieĂŤn zijn opgenomen: vlinderbloemigen en niet-vlinderbloemigen. Hier valt het gehele scala aan groenbemesters onder. Knelpunt: onduidelijkheid over of drainagewater uit de glastuinbouw met daarin geconcentreerde meststoffen is toe te passen in andere teelten. De Meststoffenwet kent de mogelijkheid nieuwe stoffen als meststoffen aan te melden. Als geconcentreerd drainagewater aan de minimumeisen van een nieuwe meststof voldoet en de kwaliteit is gewaarborgd, dan mag dit water als meststof worden ingezet. Met deze duidelijkheid kan onderzoek worden voortgezet. Knelpunt: tot dusver mocht gras op zandgrond alleen in de eerste helft van augustus

worden gescheurd. Hierdoor is het niet mogelijk om in de lelieteelt op natuurlijke wijze aaltjes te bestrijden met tagetes (afrikaantjes). Dit is opgelost doordat scheuren op zand- en lĂśssgrond inmiddels is toegestaan van 1 juni tot en 15 juli waarbij tegelijkertijd tagetes is in te zaaien.

Knelpunt: bij heretiketering van gewasbeschermingsmiddelen door het Ctgb lijkt lage dosering spuiten beperkt of onmogelijk te worden. Dit is te ondervangen door een (kleine) uitbreidingsaanvraag van het wettelijk gebruiksvoorschrift door de toelatingshouder. Die moet daarin dan opnemen dat naast een lagere dosering ook een keer of enkele keren in een hogere dosering is te spuiten. Deze combinaties van spuiten zijn dan te beoordelen op wel of geen nadelige effecten voor mens, dier of milieu. Knelpunt: gewasbeschermingsmiddelen toegestaan in andere EU-landen in de zaaizaadteelt komen niet voor Nederlandse

Nico van Ruiten, voorzitter LTO Glaskracht Nederland

â&#x20AC;&#x17E;De vereenvoudiging van

1915lastendruk2.indd 10

19 (2015)

06-05-15 15:17

de ring regeldruk ondernemers beschikbaar omdat invulling aan de zogenoemde Wederzijdse Erkenning uitblijft. Plantum gaat een concreet voorbeeld (dossier) inbrengen bij het Ctgb, waarna verdere stappen zijn te nemen. Knelpunt: sommige ondernemers denken dat een spuitlicentie nodig is voor het pleksgewijs bestrijden van onkruiden, terwijl een particuliere gebruiker geen licentie nodig heeft bij dezelfde middelen. Dat is een misvatting. Er gelden dezelfde regels voor professionals en niet-professionals mits het gaat om middelen voor niet-professioneel gebruik.

Milieu

Overig Knelpunt: de landbouwtelling/gecombineerde opgave wordt door sommige glastuinders gezien als een overbodige administratie. Bovendien valt de invulling vaak in de drukste periode van het jaar. Liever worden alleen de veranderingen ingevuld. EZ gaat bekijken in hoeverre registraties, ook in het kader van andere registratieverplichtingen, in elkaar zijn te schuiven, zodat de administratiedruk hieromtrent is in te perken. Knelpunt: bij import- en exportinspecties op dezelfde plaats en tijd worden volgens bedrijven van uitgangsmaterialen voorrijkosten twee keer in rekening gebracht. Zij vinden dit niet fair. Dit is verleden tijd. Wanneer bij één bedrijf een import- en exportinspectie wordt uitgevoerd, zal één

starttarief in rekening worden gebracht. Knelpunt: de structuur en de besluitvorming over (onderzoeks)projecten binnen het topsectorenbesluit zijn onduidelijk. Te veel regels die veel tijd vergen en waarbij vervolgens bij een afwijzing geen inhoudelijke argumenten worden gegeven. Aan de duidelijkheid van de besluitvorming wordt gewerkt, evenals de argumentatie bij afwijzingen.

Ondernemers zelf aan zet Dijksma merkt in de brief op dat uit het inventarisatietraject is gebleken dat ondernemers geen wezenlijk verschil ervaren in de regeldruk die wordt veroorzaakt door het bedrijfsleven of door de overheid. Ook het bedrijfsleven zelf heeft mogelijkheden om te voorkomen dat er onnodige regeldruk ontstaat. Daarnaast is het volgens de staatssecretaris voor ondernemers niet altijd duidelijk dat regels hen ook ’voordelen’ kunnen bieden. Zo dragen de voorgeschreven regels voor kwaliteit en gezondheid van planten en dieren bij export bij aan de sterke exportpositie van het bedrijfsleven in de agrofoodsectoren. <

De administratieve rompslomp en de onlogica die kleven aan veel doorn in het oog. Het kabinet heeft hier een speerpunt van gemaakt evaluatie maakte staatssecretaris

Foto: IngImage

Knelpunt: het Activiteitenbesluit wordt als zeer complex ervaren, zoals het gebruik van de term ’ten minste’. Bij de totstandkoming van de Omgevingswet zal LTO Nederland het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) wijzen op de dagelijkse praktijk van onderdelen. IenM houdt op zijn beurt de vinger aan de pols omtrent praktijkgeluiden en zal voorlichting geven over interpretatie en toepassing van regelgeving. Knelpunt: de verplichte keuring van kleine stookinstallaties (vanaf 100 kW) is glastuinders een doorn in het oog, evenals de samenstelling van de Stichting Certificatie Inspectie en Onderhoud Stookinstallaties (SCIOS). Wat betreft dit laatste punt is er al verbetering opgetreden door meer gebruikers in plaats van keurders in de commissie op te nemen. Verder buigt SCIOS zich over onder meer nieuwe grenswaarden. De

onderzoeksresultaten verschijnen binnenkort, die LTO kritisch zal beoordelen. De brancheorganisatie hoopt dat het advies van Actal, het adviescollege voor vermindering regeldruk, wordt overgenomen. Te weten: geen verplichte keuring van, maar goede voorlichting over het gebruik van kleine stookinstallaties.

19 (2015)

1915lastendruk2.indd 11

06-05-15 15:17

’2027’ noopt waterschap en glastuinbouw tot afspraken Vorig jaar hebben waterschappen in de greenport Westland-Oostland met de glastuinbouw afspraken gemaakt over de verplichte nulemissie in 2027. -

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

van fabrikant Bayer een bekende merknaam is. Deze werkzame stof trof Rijnland 26 keer aan in een te hoge concentratie. Vergeleken met voorgaande jaren is er sprake van een terugloop van het aantal normoverschrijdingen. Nieuwe middelen zijn bovendien minder schadelijk voor het milieu en sneller afbreekbaar geworden. Toch is Rijnland, evenals de andere waterschappen in Nederland, gebonden aan de Europese afspraak om in 2027 tot een nagenoeg nulemissie te komen. Daarbij komt dat ook de concentraties nutriënten (stikstof en fosfaat) in het Rijnlandse oppervlaktewater rond glastuinbouwgebieden nog steeds te hoog zijn.

Foto’s: Quincy von Bannisseht

midacloprid, pirimifos-methyl, thiametoxam, carbendazim en pirimicarb. Dit is de top vijf van werkzame stoffen in gewasbeschermingsmiddelen die in 2013 het vaakst werden aangetroffen in de sloten van de glastuinbouwgebieden in en rond Aalsmeer, Kaag en Braassem, Rijnsburg en Stompwijk. In totaal constateerde het Hoogheemraadschap van Rijnland dat jaar normoverschrijdingen voor dertien verschillende werkzame stoffen, waarvan er één (carbendazim) verboden was. In één op de drie gevallen ging het daarbij om imidacloprid, een stof die behoort tot de beruchte bij-onvriendelijke neonicotinoïden en waarvan Admire

Gewapend met een gieter openden bestuurders en het betrokken adviesbureau, tevens uitvin-

Waterschappen.indd 12

Boosdoener is volgens Rijnland de huidige bemestingspraktijk bij kwekers, maar ook de historische belasting van de bodem. Tevens speelt de belasting van de grond in veengebieden een grote rol. Kwekers kunnen hun uitstoot van nutriënten misschien wel terugdringen, als gevolg van bovengenoemde factoren, zal het effect daarvan echter niet direct zijn terug te zien in een verbetering van de waterkwaliteit.

Om tot een rigoureuze vermindering van de emissie aan nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen te komen, heeft Rijnland onlangs afspraken gemaakt met LTO Glaskracht Nederland. Beide partijen kwamen overeen in 2018 tot een afname van het aantal overschrijdingen voor gewasbeschermingsmiddelen te willen komen van 50% ten opzichte van 2013. In 2023 moet de afname 90% zijn. Voor nutriënten moet de nagenoeg nulemissie in 2027 een feit zijn. Hoe die doelen bereikt moeten worden, is nog onderwerp van gesprek. Het streven is om nog dit jaar tot een maatregelenpakket te komen. Wel is al duidelijk dat het voor de glastuinbouw tegen de laagst mogelijke kosten zal moeten gebeuren. Inmiddels lopen er gesprekken met Aalsmeer, Amstelveen, Haarlemmermeer, Kaag en Braassem, Nieuwkoop en Katwijk over deelname aan het afsprakenkader. Die is van belang omdat gemeenten bijvoorbeeld informatie kunnen leveren omtrent de riolering en maatwerk kunnen verlenen bij het toepassen van omgekeerde osmose. Ook is het naburige Hoogheemraadschap van Amstel, Gooi en Vecht gepolst, maar ook deelname van de provincie is een optie. 19 (2015)

06-05-15 14:42

in Dinteloord, Glas Zuiver Water in Klazienaveen en het project voor een tweede rioolstelsel in de Bommelerwaard. Drie van deze pilots zijn up and running en lijken veelbelovend. Problemen zijn er alleen in de Bommelerwaard. Daar wordt nog steeds gezocht naar mogelijkheden om de kosten van een collectief rioolstelsel flink omlaag te krijgen.

De afspraken tussen Rijnland en de glastuinbouw staan niet op zichzelf. Vorig jaar zijn er vergelijkbare afspraken gemaakt tussen waterschappen en gemeenten in de regio Westland-Oostland. En eind 2012 werd al een samenwerkingsafspraak bereikt met Waterschap Rivierenland over de aanpak in de Bommelerwaard. Met andere waterschappen is LTO Glaskracht momenteel in gesprek over samenwerkingsafspraken. Overal in het land wordt dus afgestemd op ’2027’. Het treffen van concrete maatregelen is echter nog niet aan de orde. Zelfs in Westland-Oostland laten maatregelen nog op zich wachten. Het Hoogheemraadschap van Delfland wil daarover op dit moment niet meer kwijt dan dat er in het Westland een pilot komt voor collectieve zuivering van met gewasbeschermingsmiddelen verontreinigd afvalwater. Ook wordt gepraat over het beter op elkaar afstemmen van toezicht en handhaving.

Hoewel het lijkt alsof er nog weinig concreets gebeurt, is LTO Glaskracht er alles aan gelegen om tot de afgesproken nagenoeg nulemissie te komen. Wat daarbij zeker een rol speelt, is de opstelling van staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur en Milieu (I&M). Zij wil per 2016 in het Activiteitenbesluit een bepaling laten opnemen die glastuinders verplicht te investeren in een eigen waterzuiveringsinstallatie. 19 (2015)

Waterschappen.indd 13

LTO Glaskracht betwijfelt echter of een individuele zuiveringsplicht de beste manier is om de 2027-ambitie te verwezenlijken. Volgens de brancheorganisatie pakt die veel te duur uit voor kwekers en lijken collectieve zuiveringsprojecten goedkoper te zijn. Dankzij een krachtige lobby werd de Tweede Kamer van dit standpunt overtuigd. Via een motie heeft die er bij Mansveld op aan gedrongen de sector tijd te gunnen om naar collectieve oplossingen te zoeken. Maar de minister ontraadde die motie. Daarmee hanteert ze de dreigende invoering van een zuiveringsplicht als stok achter de deur.

Over de noodzaak van een stok achter de deur kan gediscussieerd worden. Voorstanders, waaronder de waterschappen, wijzen op het succes van bijvoorbeeld verplichte milieu-investeringen in de auto- en witgoedbranche. Ook wordt als argument de dreigende aanscherping van middelenetiketten gebruikt. Verder zouden voorlopers niet beloond worden als de achterblijvers nergens toe verplicht worden. Tegenstanders daarentegen vinden dat verplichte maatregelen alleen maar allergische reacties oproepen. Milieu-investeringen moeten volgens hen aan de markt worden overgelaten. Succes of allergie, feit is dat er inmiddels vier pilotprojecten in de glastuinbouw zijn rond collectieve zuivering van afvalwater: AquaReUse in Bleiswijk, Nieuw-Prinsenland

Bij de drie lopende pilots blijft echter een reststroom aan gewasbeschermingsmiddelenresten bestaan die op het riool wordt geloosd. Het verder zuiveren daarvan roept de vraag op wie daarvoor verantwoordelijk is. En wie draagt de kosten van die laatste zuiveringsstap? Moet de sector die reststroom zelf gaan zuiveren of kan dat beter worden overgelaten aan de waterschappen? Binnen overheid en bedrijfsleven wordt hier verschillend over gedacht. Sommige betrokkenen menen vanuit het principe ’de vervuiler betaalt’ dat de glastuinbouw zelf verantwoordelijk is voor het totale zuiveringstraject. Anderen vinden dat waterzuivering zeer specialistisch werk is dat vanuit efficiëncy-overwegingen daarom beter overgelaten kan worden aan de waterschappen. Vanuit hetzelfde principe ’de vervuiler betaalt’ zouden tuinders voor die specifieke zuiveringsdiensten dan echter wel een extra heffing moeten betalen. Bij het project AquaReUse wil het betrokken waterschap graag een Green Deal met het ministerie van I&M sluiten waarbij die laatste reststroom op het riool wordt geaccepteerd als zijnde nagenoeg nulemissie. <

In het kort -

06-05-15 14:42

’Verduurzaming energie biedt vo ’Nederland laat veel kansen liggen op het gebied van duurzame energie’,

Foto: JoeF SleegerS

jsleegers@hortipoint.nl

„Op een enkele dwarsligger na zijn alle wetenschappers ervan overtuigd dat de klimaatveranderingen nu al zichtbaar zijn. Als het roer niet radicaal om gaat, zal over een eeuw de gemiddelde temperatuur op aarde 6 of 7°C hoger zijn. Het is dus alle hens aan dek om de emissie van CO2 omlaag te brengen naar nul. Hopelijk kunnen we de temperatuurstijging dan tot 2°C beperkt houden, en vallen de gevolgen mee. Dat vereist wel dat we ons te pletter moeten innoveren en duizenden miljarden investeren.”

„Desastreus. De zeespiegel zal enkele meters stijgen. De mensen in dichtbevolkte kustgebieden moeten migreren. Oceanen verzuren en klimaatzones verschuiven, met enorme verliezen aan landbouwgronden, natuur en biodiversiteit tot gevolg. De kosten van een dergelijke ramp zijn niet te overzien.”

„Ik zou niet weten wat mensen nog meer nodig hebben om de ernst van de situatie in te zien. In ontwikkelingslanden zijn veel burgers zich wel degelijk bewust van hun hachelijke situatie. In Europa is de bewustwording op gang gekomen. Het is echter stuitend om te zien hoe moeizaam veel democratische landen actie kunnen ondernemen. Democratische bestuurssystemen blijken vaak niet in staat om vijftig jaar vooruit te kijken. Alles verzandt in politiek geharrewar.”

Andre Faaij.indd 14

19 (2015)

06-05-15 14:42

dt volop kansen’ Lost het probleem zichzelf niet op „Er bestaan nog enorme voorraden olie, gas en kolen, veel meer dan de atmosfeer aan kan. We zijn heel inventief in het ontwikkelen van nieuwe technieken om die te exploiteren. Kijk maar naar schaliegas.”

„Dat is vrij duidelijk. Het komt neer op een mix van duurzame energie: zon, wind, biomassa, geothermie, en mogelijk golfenergie. Er is een robuuste wetgeving nodig die dit gaat stimuleren, onafhankelijk van nieuwe kabinetten. Verder moeten we massaal energie gaan besparen, zoals energieneutrale woningen en kassen bouwen, en de industrie moet een flinke efficiëntieslag maken. Dat kan prima, en economisch is dat interessant. Om deze technieken wereldwijd uit te rollen is een lange weg, maar de route is in grote lijnen bekend. Het goede nieuws is dat het allemaal technisch mogelijk is. Nog beter nieuws is: als je investeert in duurzame energie, dan verdient zich dat op termijn terug. Want fossiele energie wordt in de toekomst duurder en de alternatieven goedkoper.”

„Er zijn natuurlijk schommelingen, maar op termijn worden fossiele brandstoffen duurder. De Europese Unie importeert op dit moment voor € 400 miljard per jaar aan olie, gas en kolen. Dat zal alleen maar meer worden. Deze bedragen betalen we aan landen in instabiele regio’s, als Rusland en SaoediArabië. Geopolitiek zijn we daarmee heel kwetsbaar. Als we dit geld in de eigen economie zouden pompen, zouden we veel banen scheppen en minder afhankelijk worden van instabiele gebieden. Voor Nederland is de situatie nog nijpender. We verdienen nu € 15 miljard per jaar aan de export van gas, maar over vijftien jaar is het gas in Groningen op en moeten we voor € 15 miljard gas importeren. Dat scheelt € 30 miljard op de balans. Waar willen we dat geld vandaan halen?” 19 (2015)

Andre Faaij.indd 15

„Het macro-plaatje is somber, maar op microniveau gebeurt er veel. Ik zie bijvoorbeeld een snelle voortgang in technologische ontwikkelingen. De energiereus Eon gaat zich helemaal richten op duurzame energie. Dat geldt ook voor elektronicagigant Siemens. China overspoelt de wereld met zonnepanelen, elektrische auto’s en windturbines. Japan en Zuid-Korea zijn landen met veel ambitie. Ook Europese landen als Duitsland, Engeland, Zweden, Denemarken, Spanje en Oostenrijk doen het heel behoorlijk.”

„Nederland is een triest verhaal. Wij zijn de hekkesluiter op het gebied van duurzame energie. Het contrast met de buurlanden is enorm. We zijn lui geworden omdat we aardgas hebben en een sterke fossiele industrie. Verder is er een zwalkend overheidsbeleid. Het bedrijfsleven beschouwt de overheid als de hoogste risico-factor. Dat is genoeg om elke innovatie de nek om te draaien. Het is een aaneenschakeling van gemiste kansen.”

„In de jaren ’90 waren we koploper op het gebied van windenergie. Die positie hebben we weggegeven aan Denemarken. Dat land is nu wereldleider, met windenergie als een belangrijke motor van de export. Ook zonne-energie hebben we laten glippen. Met biobased economy zou Nederland nog een sterke positie kunnen innemen. Het onderzoek is goed, maar de implementatie in de praktijk is een drama. Het gaat erom dat er voor de markt duidelijkheid bestaat; dat de overheid een betrouwbare partner is. Maar industriebeleid is in Nederland een heel vies woord. In Zuid-Korea heeft men een ministerie van Technologie. Daar wordt vol op ingezet. Dit soort landen streeft de Westerse economieën voorbij.”

met de Deutsche Energiewende. Maar die vergelijking is totaal misplaatst. Het Energieakkoord is een convenant met dingen die we tien jaar geleden al hadden moeten regelen. Bovendien is het wettelijk heel slecht geborgd. Een nieuw kabinet kan het zo weer over de rand kieperen. Daarentegen worden in de Energiewende de inspanningen van het bedrijfsleven en de politieke steun daarvoor wettelijk geborgd. Stabiliteit is een cruciale voorwaarde om te investeren en te innoveren.”

Waar liggen de kansen voor de „De glastuinbouwsector heeft het in zich om de ecologische footprint te veranderen naar nul. Dit is een kwestie van doorgaan met innoveren op de ingeslagen weg. Er worden grote stappen gezet met aardwarmte, restwarmte en de energieneutrale kas. Over twintig jaar zou de hele Nederlandse glastuinbouw energieneutraal kunnen zijn. Daarmee zou ze uitstekend op schema liggen; volgens de Europese doelstelling zou in 2050 de emissie van CO2 met 80% gedaald moeten zijn. Bovendien heeft de glastuinbouwsector de aandacht van de hele wereld. Als we straks tien miljard mensen moeten voeden, dan hebben we hightech kassen nodig. Die kassen worden een belangrijk exportproduct.”

Wat betekent dit voor sierteelt„De sector moet uitdragen dat ze aan de allerstrengste criteria voldoet wat betreft het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, water en energie. In combinatie met slim en duurzaam transport liggen daar volop kansen om het goede imago te benutten.” <

„De regering vergelijkt het Energieakkoord

06-05-15 14:42

Champignonteler Koen Koolen over identiteit en innovatie:

’Het is vooral een kwestie van volhouden’ -

Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

ader Leo begon in 1981 met zijn twee broers het champignonbedrijf op de Wierweg hier in Slootdorp. Toen produceerden zij nog zo’n duizend kilo per week. Het bedrijf staat er nog steeds en ook Leo is nog altijd actief binnen het bedrijf, maar inmiddels is ook de jongere generatie, zonen Teun en Koen, toegetreden. Eenmaal binnen, blijkt het bedrijf sterk gemoderniseerd te zijn. De oogsthal is een paar jaar geleden vernieuwd en het logistieke proces is volledig geautomatiseerd. De plukkers hoeven niet naar de champignons toe, maar de champignons worden op containers vanuit een van de twaalf cellen naar hen toe gebracht. Zij oogsten en verpakken direct de producten. Het hele proces, inclusief het kweken en plukken, neemt vijf weken in beslag. „Na de tweede week groeit een champignon 5% per uur. Dit verklaart ook gelijk het gezegde: als paddenstoelen uit de grond schieten. Vanaf week vier oogsten we twee weken lang en dan begint het proces opnieuw”, legt Koen Koolen uit tijdens zijn rondleiding.

Het is een hele andere wereld, de wereld van paddenstoelen, zo is te lezen op de bedrijfsfolder die in het kantoor ligt. Klanten kunnen voor een volledig assortiment paddenstoelen in Slootdorp terecht. In de beginjaren zat er nog een veiling tussen, maar doordat Koolen Champignons zich op het gebied van kwaliteit wist te onderscheiden kwam er meer directe vraag naar hun producten. Inmiddels zijn alle schakels er tussenuit en gaat er wekelijks zo’n 100.000

KoolenChampignons.indd 16

kilo paddestoelen de deur uit; direct naar afnemers. Deels door henzelf geproduceerd, maar de Koolens kopen ook in bij collegatelers. Koolen Champignons investeert continu in meer productiecapacaiteit en wil een totaalassortiment bieden aan de klant. Het assortiment varieert van het ’gewone blauwe bakje’ champignons tot aan de champignonburger. Dit laatste product is een voorbeeld van een innovatie die dit bedrijf het afgelopen jaar op de markt bracht. Koen mocht hiervoor onlangs de publieksprijs van ’Versmarketeer van het Jaar’ in ontvangst nemen. „We zijn er supertrots op. Het geeft energie en wat meer bekendheid in de markt”, ervaart hij.

Even een stap terug in de tijd. Er was een tijd dat Koolen Champignons enkel het blauwe bakje champignons produceerde. Met dat product is het echter lastig je te onderscheiden volgens Koolen. Dan beland je met klanten al snel in een prijsdiscussie. Dit bracht hem er twee jaar geleden toe om ook eens na te denken over andere producten. „Bij innovaties gaat het vaak om het verbeteren van de oogstprocessen, maar wij wilden echt iets nieuws op de markt brengen. Uiteindelijk gaat het namelijk niet om de oogst, maar om de verkopen in de winkel. Makkelijk is dat niet. Ook ik heb in het begin gedacht, wat kan ik verder met champignons?” Maar inmiddels weet Koolen dat het kan en zijn er het laatste jaar verschillende producten ontwikkeld, zoals diverse vleesvervangers, portobello pizza’s en kant-en-klare

pastasauzen op basis van champignons. Deze worden onder de naam Koolen1981 op de markt gezet. Dit proces is het bedrijf niet alleen aangegaan. Zij werken hierbij nauw samen met Het Foodatelier in Enschede. „Ons bedrijf is niet ingericht op productontwikkeling, dus wij zijn op zoek gegaan naar de juiste partners. Wij zeggen wat we willen en zij hebben de receptuur en de verpakking ontwikkeld”, legt de kweker uit.

Volgens Koolen is het bij de introductie van een nieuw product belangrijk om een probleem van de consument aan te pakken. Je moet als teler weten wat er leeft. Om feeling met de markt te krijgen, leest hij bladen, staat op consumentenbeurzen en luistert goed naar de inkopers. „Op een gegeven moment moet je iets gaan proberen. Het is een kwestie van klein beginnen en dan hopen dat het uitgroeit. Dat lukt niet altijd. Er zijn bij ons ook zat producten die de eindstreep niet halen. En dat is best killing, want zoveel geld wordt er niet verdiend in de champignonnenteelt.” Het is volgens de versmarketeer vooral een kwestie van volhouden. Ook hij heeft langs veel inkopers moeten gaan voordat de eerste noviteit, de champignonburger, werd opgenomen in het assortiment. Door de rechtstreekse leveringen had hij contact met de retailers, maar het duurde volgens hem een tijd voordat een inkoper ’ja’ tegen het product zei. „Je moet strijden voor je product. Maar toen één supermarkt het product wilde uitproberen, ging de rest later mee. Inmiddels liggen onze vleesvervan19 (2015)

06-05-15 14:42

Foto: CIndy van der Zwet

Koen Koolen heef het laatste jaar diverse nieuwe producten op de markt gebracht. De meeste champignons gaan in het blauwe bakje de deur

gers overal in het schap en zijn er voorzichtige stappen richting buitenland gezet.”

Samenwerking Dit brengt hem op het volgende onderwerp: de logistiek. Verkopen is een, maar dan volgt er ook nog een traject daarna. De producten moeten op een efficiënte manier van A naar B gebracht worden, en dat in zo’n kort mogelijke tijd. Zeker richting buitenland zoekt Koolen Champignons de samenwerking op met andere partijen. Koolen gelooft in samenwerking. „Als je samenwerkt kom je verder. Ik vergelijk het altijd maar met voetbal. De prestatie van de afzonderlijke spelers samen zorgt voor de overwinning.” Koolen vindt dat ook champignontelers elkaar meer moeten opzoeken en overleggen. Het gaat de laatste jaren niet vanzelf. Volgens Koolen valt er gemiddeld elke maand een bedrijf af. Toen zijn vader 35 jaar geleden met het bedrijf begon stond de teller op 900 bedrijven en nu nog op minder dan 160. Ook deze ochtend komt vader Leo het kantoor in met het bericht dat een collega-teler failliet is. „Als we met elkaar vraag en aanbod beter in evenwicht krijgen, dan heeft iedereen er baat bij. Het gaat niet alleen om ons, zo werkt het niet. Als je je zo opstelt, dan kun je ook nooit samenwerken.” 19 (2015)

KoolenChampignons.indd 17

Ook bij Koolen gaat het overgrote merendeel van de champignons nog steeds in het blauwe bakje weg. De producten met toegevoegde waarde zijn volgens hem nog maar ’peanuts’ op de totale productie. Maar door deze producten, weten supermarkten hen wel beter te vinden en blijven ze met elkaar in gesprek. „We praten nu niet alleen maar over de prijs, maar we hebben ook gesprekken over de klant. Natuurlijk moet je met competitieve prijzen komen, maar de prijs willen we bij unieke producten zeker niet leidend laten zijn.”

Zichtbaar in schap De naam Koolen1981 wordt steeds meer zichtbaar in het schap. Volgens Koolen is het soms een strijd om onder je eigen naam in de winkels te liggen, maar hij is ervan overtuigd dat telers zichtbaar moeten zijn. „Supermarkten houden graag vast aan de eigen merken, maar de consument wil juist weten waar het product vandaan komt. We staan op beurzen en hebben een site voor de consument ingericht om ons verhaal te vertellen. Het leukste effect is dat consumenten ons steeds beter weten te vinden. Ze bellen ons ook op. Erg leuk!” De titel ’Versmarketeer van het Jaar’ vindt Koolen een eer, maar hij geeft aan dat het in

de toekomst nog professioneler kan. „Wij besteden nu nog niets uit, we lopen nog zelf in de supermarkten. We organiseren ook zelf de winkeldemonstraties. In de toekomst zal marketing nog meer leidend in het bedrijf gaan worden”, verwacht hij. Koolen heeft inspiratie genoeg, zo wordt aan het einde van het gesprek duidelijk. Zo wil hij nog lijntjes leggen naar zuivel, vlees of bakkerijen. Het is volgens hem van belang dat zijn bedrijf voorop blijft lopen. „Stel dat we gekopieerd worden, dan beschouw ik dat maar als compliment. Ik denk dat het alleen maar positief kan uitwerken voor de totale champignonsector. Wij moeten ervoor zorgen dat we blijven doorontwikkelen en de lat flink hoog leggen.” <

In het kort -

■

06-05-15 14:42

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

flinke inflatie in Colombia zelf; productiekosten van onder meer arbeid namen sterk toe. Veel bedrijven gingen over de kop en werden overgenomen door grotere bedrijven. Blijvers trachtten de productie per m2 te verhogen en andere markten te zoeken om de lagere inkomsten te compenseren. Anno 2015 lijken de kansen voor de Colombiaanse kwekers gekeerd. Dat viel te beluisteren bij de Colombianen die in de tweede week van april op Nordic Flower Expo met een grote delegatie in Malmö waren.

De Colombiaanse kwekers toonden zich heel wat positiever dan de afgelopen jaren.

Belangrijke reden daarvoor is dat sinds mei vorig jaar de peso tegenover de dollar is gaan dalen. In mei 2014 werden er gemiddeld 1.915 peso’s voor een dollar gegeven; in april 2015 waren dat er 2.513. Pablo Restrepo van Excellence Flowers: „Doordat de peso is gedaald ontvangen we veel meer peso’s voor de dollars dan in de afgelopen jaren.” Hij ervaart daardoor ook dat de stijgende kosten makkelijker te behappen zijn. Grootste kostenpost is arbeid; het vormt 50- 60% van de kosten. Ook Mauricio Briceño van Turflor, een kwekerij van 25 ha waar standaard- en trosanjers worden geteeld, gaf aan dat kosten stijgen. Er werken 400 mensen bij Turflor. „De kosten worden hoger. Arbeidskosten stijgen jaarlijks met 5%, maar dat

Foto: Arie-FrAns Middelburg

olombia had jaren te maken met een sterke peso tegenover de Amerikaanse dollar. Het betekende dat de inkomsten voor de Colombiaanse siertelers tegenvielen. Ze krijgen hun bloemen uitbetaald in dollars en de ongunstige koersverhouding met de peso had als gevolg dat ze maar weinig peso’s voor hun dollars kregen. Ter illustratie wat cijfers. In 2003 kregen ze nog ruim 2.700 peso’s voor een dollar, in 2008 lag dat rond 1.900. Tot vorig jaar hield die voor de Colombiaanse kwekers ongunstige koersverhouding aan. Bovenop die ongunstige pesokoers kwam dat de Amerikaanse markt – voor de Colombiaanse sierteelt veruit de belangrijkste markt – in 2008 in het slop raakte door de economische crisis. En er was een

Pablo Restrepo van Excellence Flowers: „Doordat de peso is gedaald ontvangen we veel meer peso’s voor de dollars dan in de afgelopen jaren.”

colombia.indd 18

19 (2015)

06-05-15 14:43

Column Angelle van Kleef vankleef@kwic.com

Canada

wordt gecompenseerd door de devaluatie van de peso. Als je meer peso’s krijgt voor een dollar dan kun je ook meer betalen.” Colombiaanse siertelers hebben de afgelopen jaren diversificatie van hun afzetmarkten nagestreefd om risico’s te spreiden. En dat proberen ze nog steeds getuige de aanwezigheid in Malmö. Een van de telers daar was Carlos Manuel Uribe, die op 72 ha jaarlijks 140.000.000 chrysanten teelt en veel met de boot afzet naar Engeland. Volgens hem worden maandelijks 3 miljoen chrysanten verkocht in Scandinavië en zou hij die graag willen leveren. Veel bloemen leveren Colombianen overigens niet in Scandinavië. Rozen komen met name uit Afrika en chrysanten uit Nederland. Restrepa was op zoek naar die ene klant. „De noordelijke landen van Europa zijn welvarend en waarderen kwaliteit”, zei hij. Edgar Mosquera van Flores Prima liet weten dat op een klant in Finland na Scandinavië nieuw was voor zijn bedrijf.

Te grote focus Door hun te grote focus op de Verenigde Staten bleken de Colombiaanse siertelers kwetsbaar. Flores Prisma zet 50% van de afzet naar de VS af en verkoopt daarnaast aan Europa, Rusland, Australië en Japan. Excellence Flowers deed 15 jaar geleden 100% op de VS. Nu doet ze 50% op Noord-Amerika, 25% op Rusland en 25% op Europa, vertelde Restrepo. Briceño gaf aan dat voor Turflor Japan de belangrijkste afzetmarkt is (40%). Daarna komen Europa (35%) en de VS en Canada (25%). Keerzijde van de risicospreiding is dat juist Rusland en Europa het economisch moeilijk hebben. Rusland kampt door de strijd in Oekraïne en de boycotmaatregelen van het Westen met een roebelcrisis. Zo merkte Mosquera op dat de afzet van Flores Prisma op Rusland sinds september vorig jaar met 10-12% is geslonken. Voor de Russen zijn bloemen door de zwakke roebel duurder geworden. Hetzelfde geldt voor Europeanen die de bloemen van Colombianen en Ecuadorianen in dollars moeten afrekenen. Doordat de dollar sterker is komen te staan tegenover de euro krijgen ze minder dollars voor hun euro’s. De Colombianen voelen dat in hun portemonnee. De prijzen die Russen en Europeanen willen betalen zijn lager dan 19 (2015)

colombia.indd 19

voorheen. Bovendien nemen ze minder volume af. Mosquera: „Het is positief dat de Amerikaanse consument weer bloemen koopt, maar internationaal liggen de prijzen die we krijgen lager. En wat gebeurt er volgende maand? Gaan de prijzen dan weer naar beneden?” Eenzelfde probleem als met de roebel en euro doet zich voor de Colombianen voor in Japan met de yen. Doordat de Japanse regering de export wil bevorderen is de yen door een aantal maatregelen gedevalueerd tegenover de dollar. Briceño: „Voor ons is het goed dat de dollar sterker is geworden, maar voor onze klanten niet.”

Tot nu toe waren de Colombianen dankzij de zwakkere peso de afgelopen tijd in staat hun prijzen op de Europese en Russische markt naar beneden bij te stellen. In tegenstelling tot de Ecuadoriaanse telers. De kwekers in Malmö – gericht op het hogere segment – zien Ecuador als grootste concurrent. De Ecuadorianen hebben echter een dollareconomie en hun dalende inkomsten worden niet gecompenseerd door een dalende eigen munt, wees Restrepo er fijntjes op. Bovendien liggen de arbeidskosten en vrachtkosten in Ecuador hoger en profiteren de Ecuadorianen niet zoals Colombia van diverse vrijhandelsverdragen. Waar de Colombianen verder op wezen is dat hun productiviteit hoger is dan die van de Ecuadoriaanse kwekers en dat hun regering investeert in de infrastructuur in het land. Wegen en rivieren worden verbeterd om het vervoer van kwekerijen naar havens en vliegvelden te verbeteren. Dat maakt dat het transport in Colombia goedkoper wordt en dat geeft ze een voordeel op concurrenten. Al met al gaven Briceño en zijn collega’s aan dat de balans tussen de lagere peso en de betere Amerikaanse markt enerzijds en de moeizame Russische en Europese markten anderzijds voor de Colombiaanse telers positief uitvalt. „Ja, we zijn meer tevreden dan de afgelopen jaren. De balans is positief ”, zei Briceño. Ook bij Uribe overheerste het positivisme. „De Colombiaanse sierteelt is veel meer stabiel nu. De toekomst ziet er goed uit. De Colombiaanse sierteelt zal altijd de leider blijven.” <

Moederdagdrukte Het is tien dagen voor Moederdag. Op dit moment breekt de lente aan. Met Pasen wensten we elkaar Merry Easter, omdat er net een vers pak sneeuw gevallen was. De afgelopen week hadden we elke nacht nog nachtvorst. Vandaag steeg het kwik komen ineens de bollen boven de grond en lopen de struiken en bomen uit. De natuur explodeert. van belang. Traditioneel worden de meeste planten voor Moederdag een week eerder verkocht dan de bloemen. De handel kwam

te gaan tot Moederdag kunnen we nu al groene knoppen rapen. Voor de bloemen is

worden meer bloemen ingevlogen vanuit Europa. Dit gaat ten koste van de verkoop van Canadese bloemen. De meeste bloemen en planten worden verkocht via supermarkten. Voor de hoogde band. In de paden naar de kassa staan meerdere pallets met bloemen of planten verleiden tot aankoop. vanaf tweede kerstdag in december tot daarentegen piekt tussen eind april en eind Moederdag ook toeneemt concentreert 35%

hebben we het motto gevoerd dat we willen produceren voor de momenten dat de markt erom vraagt. En dan is het prettig om na het

Angelle van Kleef is plantenteler in Ontario

06-05-15 14:43

Hogere prijzen in fris april April was zeer zonnig, maar ook fris. Bovendien telde deze maand een veildag minder. Dit resulteerde in een lagere totale aanvoer. Al met al vielen mede door een aantal feestdagen de prijzen hoger uit.

Gerard Gardien

inds de start van de officiële zonneschijnmetingen in Nederland (1909) is het maar vier keer zonniger geweest in april dan dit jaar. April 2015 komt uit op gemiddeld over het land circa 240 uur zonneschijn tegen 178 normaal. April 2015 was tevens fris, met een gemiddelde temperatuur van 8,9°C lag de

Tabel. Omzet FloraHolland-veilingen april 2015.

(Aanvoer x 1.000 stuks en omzet x € 1.000 ) Snijbloemen

Snijbloemen totaal

Kamerplanten

Kamerplanten totaal

Tuinplanten

Tuinplanten totaal Totaal

Veilingcijfers.indd 20

Omzet

225.244

Omzet

144.083

Omzet

% Toe-/afname* Aanvoer

-1,6%

1.082.304

% Toe-/afname* Aanvoer

-9,4%

80.842

% Toe-/afname* Prijs ’15 Prijs ’14

-12,4%

0,21

0,19

% Toe-/afname* Prijs ’15 Prijs ’14

-10,3%

1,78

1,76

%Toe-/afname* Aanvoer % Toe-/afname* Prijs ’15 Prijs ’14

77.190

-9,3%

71.445

-15,2%

1,08

1,01

446.516

-5,6%

1.234.592

-12,5%

0,36

0,34

temperatuur 3,2°C lager dan vorig jaar. Vooral door deze lage temperaturen en doordat er een veildag minder was (Koningsdag) was de aanvoer bij alle productgroepen lager. De lagere aanvoer in combinatie met nog een aantal feestdagen in april zorgde voor de hogere prijzen.

Snijbloemen goed betaald De totale aanvoer van snijbloemen daalde met 12,4%. De gemiddelde prijs steeg met 2 cent ten opzichte van vorig jaar en kwam uit op € 0,21. In de top 15 stegen alleen troschrysant, lisianthus en ranonkel in stuks. Lisianthus wordt nog steeds goed betaald, gemiddeld 8 cent meer bij een aanvoerstijging van 1,9%. Het tulpenseizoen loopt ten einde, de aanvoer daalde met ruim 19%, de gemiddelde prijs steeg met 3 cent. Andere opvallende dalers in aanvoer zijn cymbidium (-40%), pioen (-48%) en snijhortensia (-26%). De daling bij pioen heeft alles te maken met de lagere temperaturen in april. De daling bij de snijhortensia heeft ook met het koude weer te maken in combinatie met het iets rustiger stoken in de vroege teelt.

Kamerplanten iets beter betaald De kamerplantenaanvoer daalde 10,3% en gemiddeld bracht een plant € 1,78 op. Phalaenopsis: 0,6% minder stuks, prijsdaling 19 cent. Kalanchoë: ruim 20% minder stuks, de prijs steeg 3 cent. Hydrangea: 10% minder stuks, desondanks daalde de prijs 15 cent. In de top 15 kamerplanten steeg de aanvoer van: roos (0,7%), campanula (7,6%), dracaena (4,7%) en spathiphyllum (9,5%); daardoor stond de prijsvorming onder druk.

Hogere prijzen voor tuinplanten Net als in maart lag de aanvoer in april ook een stuk lager dan dezelfde maand vorig jaar, met name door het betrekkelijk frisse weer. Er werden 15,2% minder tuinplanten aangevoerd tegen een gemiddelde prijs van € 1,08 (+ 7 cent). De aanvoer van pelargonium lag 15,6% lager, bij osteospermum 23,4%. De meest opvallende groeier in de top 15 zijn de groenteplanten. Bij een aanvoerstijging van 11,5% steeg de gemiddelde prijs met 17 cent en kwam uit op € 2,92. < 19 (2015)

06-05-15 14:43

M Vanwege het tuinplantenseizoen worden ook de klokprijzen van deze producten weergegeven. Omdat er ruimte is voor maar drie grafieken, worden de bloeiende en groene planten in één grafiek verwerkt. Week 25 is de laatste week van de tuinplantengrafiek.

Groene + bloeiende planten

Snijbloemen 2013

2014

2015

2013

150

2014

Tuinplanten 2015

100

140

130

2013

2014

2015

30 25 20 15

Middenprijs in centen

120 110 100 90 80

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 week

In week 18 plust de middenprijs 5 cent tot 30 cent. Dat is ruim boven de voorgaande twee jaren.

70 60 50 40

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 week

De middenprijs bij de groene planten zakt 2 cent tot 117 cent. Bij de bloeiers daarentegen stijgt deze met 14 cent tot 156 cent.

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 week

Het weer zit nog niet echt mee. In week 18 daalt de middenprijs met 6 cent tot 78 cent.

John Nevado:

’Er gebeurt zoveel met apps en e-commerce’ Bedrijf: I Love Roses, Ecuador Week: 18

Maandag „Ik arriveer in Quito om een nieuwe winkel te openen in Cumbaya. Voor een voormalige rozenkweker is het heel interessant om nauwer contact te hebben met consumenten. Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat smaken en trends in onze industrie langzamer veranderen dan producenten geneigd zijn te geloven. Nu zie ik waar bloemenkopers om vragen. Als u in Cumbaya bent: stop alstublieft even voor een kopje rozenthee!”

Dinsdag „De Russische markt toont tekenen van stabilisatie. Het lijkt erop dat de consumenten zich hebben aangepast aan de waarde van de ’nieuwe roebel’. Maar de neergang is drastisch, snel en meedogenloos geweest. Voor Ecuador en onze export betekent het dat de Russische markt nu minder dan 16% vertegenwoordigt, terwijl dat meer dan 25% was. Men kan niet op de lauweren van een markt rusten, maar moet continu op zoek zijn naar nieuwe markten.”

Woensdag „Ik richt me vandaag op aankopen via sociale media. Er gebeurt zoveel in de wereld van de apps en e-commerce; ik moet alert blijven. Uitgerekend deze week maakt Google bekend dat alle websites die niet geschikt 19 (2015)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 21

zijn om mobiel handel te doen een lagere notering zullen hebben bij de zoekresultaten bij Google. Onmiddellijk moeten we onze programma’s aanpassen. Zakendoen met de snelheid van het licht!

Donderdag „Ben op zoek naar nieuwe leveranciers van op rozen gebaseerde of door rozen geïnspireerde producten om onze winkels te vullen. Onze bloemenwereld is echt uniek en de variëteiten aan producten oneindig. We lanceren rond Moederdag een rozenkledinglijn en een rozensieradenlijn. Wanneer is het genoeg? Rozenondergoed? Rozen in schoenzolen?”

Vrijdag „Ik benader restaurants om hen te interesseren in het koken met onze gecertificeerde organische rozen. In het verleden hebben we met een aantal Nederlandse chef-koks gewerkt, maar we moeten dit intensiveren. Om het woord van de eetbare rozen te verspreiden zullen consumenten het eerst ergens moeten proeven. Hopelijk kunnen we door consumenten onze rozenbloemblaadjes in een romantische setting ergens in een fraai restaurant te laten proeven iets van een massaconsumptie van eetbare bloemblaadjes creëren. Ik hoop dat u allemaal een succesvolle Moederdag heeft.”

06-05-15 14:43

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jill Berens

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 175

in procenten

150 125 100 75 50

Aanvoer index

18 week

Prijs index

Hogere prijzen bij lager aanbod In week 18 steeg de middenprijs van snijbloemen 22%. Met een veildag minder en het koele weer kwam het aanbod uit op -14% vergeleken met vorig jaar. Ruim 10 miljoen minder verkochte stuks van roos grootbloemig (-16%) resulteerde in een 25% hogere middenprijs. Als 1 mei-product en vanwege Moederdag in Zuid-Europa profiteerden vooral de kortere lengtes, de rode en witte kleuren. De middenprijs van chrysant tros steeg 8% bij licht dalend aanbod (-2%). De verkoop in de Duitse en

Engelse retail liep goed. Tulp begon aan de afronding van het seizoen en liep 26% terug in aanbod, de middenprijs steeg 19%. Ook positieve prijsvorming bij germini (+17%) bij een licht dalend aanbod (-3%). Een mooie week voor lelie, alle soorten zagen een positieve prijsontwikkeling. De prijs van Oriëntals steeg 17% bij 3% meer stuks, vooral de roze. Pioen leverde 19 cent meer op (+32%) bij een fors dalend aanbod (-43%). Cumulatief lag de omzet van snijbloemen totaal 2,5% hoger dan in 2014.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125 100 75 50 25

Aanvoer index

18 week

Prijs index

Middenprijs en aanbod redelijk stabiel Na wisselende beelden van de laatste weken bij de kamerplanten was het stabiel in week 18 vergeleken met vorig jaar. Met een Koningsveildag minder bleef de middenprijs op niveau bij een 4% dalend aanbod. Met Moederdag in enkele Zuid-Europese landen op 3 mei en vooral op 8 mei in de belangrijkste Europese landen in zicht noteerde phalaenopsis een omzetstijging: bij 8,5% meer verkochte stuks zakte de prijs net 1%. Potroos daalde 11% in aanbod en bleef nagenoeg gelijk in prijs. Kalanchoë kon 7%

meer verkochte stuks niet opvangen en de middenprijs daalde 9%. Ondanks een aanboddaling van 18% van pothortensia trok de prijs niet aan en bleef op het niveau van 2014. Campanula daalde 4% in prijs bij 16% meer verkochte stuks. Dracaena zorgde voor positieve cijfers bij de groene planten: een 5% hogere middenprijs bij 10% meer aanbod. Ficus zakte 1% in prijs bij een dalende aanbod (-11%). Tot en met week 18 liep de totale omzet van kamerplanten 4% achter op dezelfde periode vorig jaar.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

13 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 22

18 week

Minder stuks, hogere prijs In week 18 stagneerde de handel mede vanwege Koningsdag in Nederland, 1 mei-viering in Duitsland en aanhoudende lagere temperaturen. 20% minder aanbod resulteerde wel in een hogere middenprijs, +9%. Pelargonium, koploper deze week, daalde 34% in verkochte stuks en ook 12% in prijs. De middenprijs van tuinhortensia steeg 7% bij 18% minder aanbod. Voorjaarsbloeier osteospermum zakte 1% in prijs en 16% in verkochte

stuks. Na de Dag van de Arbeid start traditioneel het ’echte’ voorjaar voor balkon- en terrasplanten. De prijs van mandevilla steeg 16% bij een dalend aanbod (-45%). Fuchsia, balkonplant van het jaar, steeg 6% in prijs bij 33% minder verkochte stuks. Minder aanbod (-19%) van lavendel resulteerde in 15% hogere middenprijs. Cumulatief stond de totale omzet van tuinplanten op -11,5% ten opzichte van 2014.

Prijs index

19 (2015)

06-05-15 14:43

Nederland

Over de toonbank Dordrecht

Marga de Man:

’Zaken lopen weer goed dankzij tv-programma’

FOTO: PETER VAN LETH

weer aangewakkerd; een te lange tijd is het een kwestie van overleven geweest. Het team van het programma was erg leuk en besteedde overal aandacht aan, ook aan privézaken. Ik heb weer letterlijk contact met de buitenwereld gekregen.”

Waar is het vizier nu op gericht?

Marga de Man geflankeerd door haar trouwe medewerkers Angelique van Hamburg (links) en Wieke van Halem (rechts)

Naam: Pluk Bloemen en Planten Locatie: Dordrecht Sortiment: 70% bloemen, 20% planten en 10% overig Specialiteit: natuurlijke materialen waaronder snoeiafval en seizoensbloemen Aantal medewerkers: 2

Wat heeft ’Werk aan de winkel’ voor jullie betekend? „Het tv-programma ’Werk aan de winkel’ heeft voor ons een nieuwe start opgeleverd en heel veel positieve energie, voor zowel mij als mijn medewerkers. Het heeft de liefde voor het vak

Standpunt

Heeft u contact met telers? „Nee, nooit gehad. Dus ik kan ook niet zeggen of ik dat nu wel of niet mis. Alhoewel, ik koop nu alleen nog online in terwijl ik dat vroeger bij de groothandel deed. Dan heb je toch meer feeling met het product, dat je ook zou hebben bij rechtstreekse inkoop bij telers. Dat gevoel mis ik wel. Het enige directe contact dat ik nu nog heb, is met een hoveniersbedrijf waar ik

Hoe lopen de zaken? „Als een trein, bijna perfect zelfs. Het tv-programma heeft ook zakelijk zeer goed uitgepakt. Betere reclame kun je eigenlijk als ondernemer niet hebben.”

Waarom gaan jullie meer aandacht besteden aan planten? „Een bloemenzaak komt beter tot zijn recht als er ook planten worden verkocht. Het zijn vullers en tijdelijke blijvers in de winkel die gedurende de dag en week toch leger wordt doordat bloemen de winkel verlaten. Aangezien in de winkel geen verwarming is, is de kamerplantenverkoop in de wintermaanden helaas geen optie, wel gedurende de zomermaanden.”

Heeft u tips of advies? „Meer snoeiafval verwerken in arrangementen en boeketten. Het is prachtig materiaal en het is zonde om weg te gooien. Dat merk ik ook in de workshops die ik geef; deelnemers staan versteld wat je ermee kunt doen. En dat met materiaal uit eigen tuin, zeggen sommigen dan.”

’FrieslandCampina en tuinbouw hebben veel raakvlakken’

I Nico Grootendorst, managing director Evanthia

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

19 (2015)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 23

„Onze winkel was een combinatie van bloemen en brocante met allerlei interieur-accessoires, omdat daar mijn liefde ligt. Nu richten we ons alleen op bloemen, maar we gaan ook planten in het assortiment opnemen. Ik heb geen moeite deze weg in te slaan. Mijn omzet haalde ik voor 80% uit bloemen, terwijl ze maar 15% van de vloeroppervlakte innamen. Bloemen krijgen nu een beter podium, brocante nam een te groot deel van de winkel in beslag.”

eens per week snoeiafval haal. En zo’n contact is wel interessant, net als contacten met collega-bloemisten.”

k wil graag reageren op het stuk van de heer Nanninga van Agrado. Ik deel zijn mening voor 100% dat de tuinbouw van FrieslandCampina kan leren. En daarbij wil ik een opmerking maken. Tijdens de uitreiking van de prijs voor de ’Ondernemer Van Het Jaar’ sprak de toenmalig directeur van FrieslandCampina, die veel indruk op mij maakte. De ondernemersprijs werd gewonnen door Florensis. Toen ik één van de eigenaren van Florensis, de heer Herman Hamer, persoonlijk aansprak om hem te feliciteren en hem naar zijn mening vroeg over het verhaal van Friesland Campina, gaf de ondernemer van het jaar aan dat de tuinbouw en FrieslandCampina

compleet verschillende werelden zijn. Zelf ben ik van mening dat we wel meer raakvlakken hebben, vandaar mijn complimenten voor het verhaal van de heer Nanninga. Ik onderschrijf zijn mening voor 100% en de Topondernemer van 2015 is in zijn denkwijze nog niet zo ver. Ik zie namelijk de volgende raakvlakken tussen het marketingverhaal van FrieslandCampina en de tuinbouw. Ondanks dat de diversiteit met name in de tuinbouw bijzonder groot is, hebben we uiteindelijk één gezamenlijke consument die alle verschillen die wij als veredelaars, plantenkwekers, telers met elkaar creëren in detail vaak niet zien. Tot op heden was het zo dat

het bestaansrecht van de individuele schakels in de keten vooral hierop was gebaseerd. Samenwerkingsvormen, zowel verticaal als horizontaal, zijn noodzakelijk om ons als sierteelt in zijn geheel verder te positioneren. Daarnaast moeten we de consument effectief benaderen. Ik ben voorstander om het medium TV ondersteund door de sociale media beter te gebruiken en hierop te investeren. Een aantal initiatieven hiertoe is al volop in voorbereiding. Momenteel kijken we vooral naar elkaar en hebben geen oog voor wat er in de wereld verandert en hoe wij ons daarop kunnen aanpassen.

06-05-15 14:43

„Klanten vragen om Nederlandse rozen, maar in het supermarktsegment waar wij op zijn gericht moet het voor een prijsje”, markeert Jeroen Meerman van Qualiflor de Hollandse roos in Frankrijk. „De vraag ernaar blijft altijd”, denkt inkoper Cees van der Plas van FleuraMetz over de Duitse markt. In Nederland valt de belangstelling volgens directeur Paul Goedegebuure van Goedegebuure & De Mooy tegen. „Extra grootbloemig, kortere lengte uit Ecuador, daar ligt de focus op. Nederlandse rozen zijn te prijzig, al zie ik wel weer een geleidelijke overgang naar wat duurdere bloemen.” Raymond van Gils van Hamifleurs: „Nederlandse rozen leveren relatief weinig problemen op en

Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe

Nederlandse grootbloemige roos weer op achterstand

we kunnen er directer mee op marktontwikkelingen inspelen.”

Als verwacht kromp de aanvoer van Nederlandse rozen bij FloraHolland, tot en met week 17 met 4%, klok en bemiddeling samen. De middenprijs zakte iets en stokte tot en met maart op 45 cent per steel, bij een veilingaanvoer van 165 miljoen stuks. Het importaanbod steeg tot en met maart ook met 4% tot nipt over 500 miljoen stuks. Daarvoor werd met 21 cent per steel gemiddeld hetzelfde betaald. „Het is tot nu toe niet meegevallen”, oordeelt Cors Meewisse van Rosa Natura in Honselersdijk. „Bij de dalende aanvoer verwachten we een betere prijs,

Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe

„Op de binnenlandse markt worden Nederlandse trosrozen ondergewaardeerd”, stelt direc-

teur Paul Goedegebuure van Goedegebuure & De Mooy. Inkoper Rob Langeveld meldt dat

maar dat zat er tot nu toe niet in.” Hij verwijst naar de onrust in de internationale rozenhandel. „Ecuador is sterk afhankelijk van de afzet in Rusland, terwijl de roebel is gezakt en de dollar gestegen. Overal is het met rozen nu moeilijk.’’

De verschillen in resultaten onder de Nederlandse telers zijn groot, maar over de hele linie staat het rendement van de rozenteelt onder druk. Marc Sassen van Viproses in Ter Aar ziet perspectief in het doorontwikkelen van het jaren geleden geïntroduceerde businessmodel. „Kunst en kitch, twee uitersten”, vat hij samen. Hij doelt daarmee op zowel het aanbieden van door-

trosrozen door de buitenlandse retailklanten van Bouqetnet nauwelijks worden gebruikt. „In Nederland werken we met importtrosrozen, een kwestie van prijs.” Volgens Rob Vijverberg, inkoper bij Hamifleurs, is er absoluut vraag naar Nederlandse trosrozen. „Zeker als de kwaliteit vanaf het voorjaar op niveau komt.” Marco Baltus, inkoper bij FleuraMetz, ziet spanning bij de klokverkoop van Nederlandse trosrozen. „Als klanten ze echt nodig hebben maakt de prijs niet uit, verder zijn de verschillende marktsegmenten snel overvoerd.”

De aanvoer van Nederlandse trosrozen daalt al jaren, in 2014 bij FloraHolland met 19% tot

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 24

gerijpte, klassieke rozen in een breed assortiment als geverfde en gepimpte rozen. „Vijf jaar geleden mocht ik er nog niet mee op Keukenhof staan, vorig jaar eindigden onze Choco’s als tweede qua populariteit. Maar de markt voor bijzondere en aparte rozen is klein, onze teeltvakken variëren van 500 tot 2.000 meter.” Binnenkort lanceert FloraHolland het marktplan voor rozen, waardoor de marktpositie moet worden verbeterd. Veilen in dozen is een van de opties, net als meer gerichte promotie. „Onderscheidend aanbieden, meer maatwerk, intensievere contacten met klanten”, vindt Van der Plas belangrijk. ■

21,4 miljoen stelen. De middenprijs steeg met 8 cent tot 60 cent. In de eerste maanden dit jaar lag de middenprijs bij een iets lagere aanvoer op hetzelfde niveau als in 2014 en 2013. De Nederlandse trosroos is duurder. Onder meer doordat veel telers een breed assortiment telen en veel afzetkosten hebben. Johan Verkuyl van Verkuyl Sierteelt in De Kwakel schakelde na een jaar asclepias terug naar trosrozen en koos één cultivar, Cream Gracia. „De afzet moet ik wel spreiden over meer veilingen, want er is snel te veel.” De internationale productie van trosrozen stijgt, maar dat is nauwelijks af te lezen uit de statistieken van FloraHolland. „De meeste trossen uit Afrika worden direct verkocht”, weet Vijverberg. ■ 19 (2015)

06-05-15 14:44

„De vraag neemt toe nu het aanbod stijgt en structureel lijkt die ook groter te worden”, omschrijft inkoper John Diemeer van FleuraMetz de vooral Duitse markt voor snijhortensia. „Voor het eerst sinds de crisis zien we bloemisten weer duurdere en specialere bloemen meenemen. Daar past hydrangea bij”, signaleert directeur Paul Goedegebuure van Goedegebuure & De Mooy over de Nederlandse markt. Voor het Franse supermarktsegment is snijhortensia volgens Jeroen Meerman van Qualiflor niet geschikt. „Ook niet als hoofdbloem in mengboeketten. „Te duur”, geeft hij aan. Exporteurs op Amerika voorzien dankzij de duurdere dollar een toename van de verkoop.

Veertig miljoen Na de stijging met 13% tot bijna 38 miljoen stelen uit Nederland vorig jaar verwachten telers en

leveranciers van uitgangsmateriaal een toename dit jaar tussen 5 en 10%. Daarmee wordt de grens van 40 miljoen stelen overschreden. Dat is sinds 2000 een verviervoudiging van het aanbod bij FloraHolland. Sinds 2010 ligt de middenprijs ondanks de aanvoertoename al iets boven de euro per steel - in 2014 en 2013 op € 1,07 - voor snijhortensia uit Nederland. Na het eerste kwartaal klom het gemiddelde tot € 1,77 en dat is 29 cent respectievelijk 30 cent meer dan in 2014 en 2013. Dankzij het koelere voorjaar is het aanbod rustiger op gang gekomen. Dat kwam ook ten goede aan de kwaliteit, die in het begin van het seizoen qua houdbaarheid altijd wat minder is. Het importaanbod bij FloraHolland verdubbelde vorig jaar tot nipt een miljoen stelen voor een middenprijs van 80 cent per bloem. Dit jaar tot en met maart

Foto: De GraaF Van Der ZanDe

Nog breder aanbod in groeimarkt snijhortensia

was er een toename van 70% en klom de gemiddelde prijs van 81 cent in 2014 tot € 1,25 per steel. „Vorig jaar was een testjaar, dit seizoen zijn we er volop ingegaan en dat is door de markt goed opgepakt”, constateert Harry Rooijakkers van Blooming Innovations in Kenia. Hij verwacht nog een paar weken aan te voeren. „Als er volop Nederlands aanbod is, stoppen wij.”

Assortiment De rassen die Blooming Innovations op de markt brengt zijn ontwikkeld voor Afrikaanse teeltomstandigheden en hebben volgens

Maarten Stricker van Starflor ’een Hollandse uitstraling’. Goedegebuure noemt het assortiment ’overweldigend’. Dit jaar worden weer veel nieuwe cultivars geïntroduceerd, zoals in de Magicalserie de picotee’s Aquarelle, Flamenco en Ornament. Teler BartJan Kolk van Ko Kolk Hortensia in Amstelveen verwacht veel van de intens rode Mon Amour, die als geblauwde versie een auberginekleur heeft. In de Royal-serie neemt de aanvoer van eerdere introducties als Navy en de rozepaarse Curly toe. Hierdoor wordt het aanbod evenwichtiger, dat ziet de handel graag. ■

Marktacties Promotie

Bloemenagenda

Woonplant van de maand mei: Chinese roos Woonplant van de maand juni: lepelplant Tuinplant van de maand mei: roos Tuinplant van de maand juni: kleinfruit PurE Seasonal Flowers zomer: paeonia, matthiola, antirrhinum, gladiool 26 apr - 10 mei Moederdagcampagne Mooiwatbloemendoen.nl 29 apr - 10 mei Moederdagcampagne Tollwasblumenmachen.de

Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

9 mei Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: bol-op-pot: tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini, freesia, scilla en sonatini, Hydrangea macrophylla en paniculata (tuin), hydrangea Strong Annabelle, hydrangea Pink Annabelle en acer J.Jewels, Green is… aglaonema Silverbay pot 21, aglaonema Silverbay pot 17, Fatsia japonica Spiderweb pot 21en 17, Dracaena Magenta pot 17, hedera wonder hangpot 24, Beaucarnea recurvata pot 17, TiSento, kant-en-klare haagelementen, petunia, callibrachoa, decorum assortiment met lilium Fleurise, begonia Waterfall, Laurus Nobilis, buxus, waterplanten. SBS6, 17.00 uur.

30 mrt - 10 mei: gerbera 11 - 31 mei: pioenroos 1 - 28 juni: lelie 29 juni - 26 juli: zonnebloem 30 juli - 9 aug: calla 9 aug - 29 aug: hortensia

Bloemendagen 9 mei Dag van de Overwinning (Rus) 10 mei Moederdag (Ned, Bel, Dui, Ita, Oos, Zwi) 12 mei Internationale dag van de Verpleging 14 mei Vaderdag (Dui) 14 mei Hemelvaartdag (Ned, Bel, Dui, Fra, Oos, Zwi) 24-25 mei Pinksteren 26 mei Moederdag (Pol) 31 mei Moederdag (Fra) 2 juni Dag van de Republiek (Ita) 4 juni Sacramentsdag (Dui, Oos, Pol, Zwi)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

19 (2015)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 25

06-05-15 14:44

Analyse bloeiende planten

Bedrijf: Gerard Heemskerk BV, Naaldwijk Functie: directeur Belangrijkste afzetlanden: Europa en de VS Inkoop: eigen import en export, klok via KOA, direct bij kwekers Aantal medewerkers: 20

Marcel van Duijn:

’Tevreden over Amerikaanse Moederdag’ Wat krijgen de Amerikaanse moeders zondag? „Wat ons betreft vooral rozen met gips, lelies, freesia, delphinium en alstroemeria. Het assortiment voor Moederdag is in grote lijnen hetzelfde als de rest van het jaar, alleen de hoeveelheden verschillen. Amerikanen zijn best in voor iets nieuws, maar houden het uiteindelijk toch meestal bij het bestaande assortiment.”

Speelt Ecuador ook in op Moederdag? „De Amerikaanse markt gebruikt op dit soort dagen zeker veel bloemen uit Ecuador, vooral rozen, alstroemeria en gips. Voor ons geen enkel probleem, integendeel. We hebben zelf een kantoor in Ecuador dat hier op inspeelt. We beleveren de Amerikaanse markt jaarrond zelfs hoofdzakelijk vanuit Ecuador. De bloemen uit Ecuador zijn voor Moederdag uiteraard ook duurder dan in normale weken. Daar komt nog eens bij dat de transportkosten dan ook hoger zijn, de luchtvaart profiteert er ook van mee.”

En wat betreft de klokprijzen voor Moederdag? „Dat blijft een moeilijk punt, je weet nooit waar het naartoe gaat. Bij inkoop in andere landen hoef je daar geen rekening mee te houden. Maar ook in Nederland leggen we de bloemen voor belangrijke dagen zoveel mogelijk van tevoren vast bij de kweker. Zo voorkomen we extreme prijsverschillen.”

„De supermarkt blijft een belangrijke concurrent. Maar zeker voor Moederdag stapt de consument eerder naar de bloemenwinkel dan naar een supermarkt. Professionals kunnen een mooi boeket maken en het netjes verpakken, zodat het ook een echt cadeau is.”

Is Moederdag 2015 een zakelijk succes? „Moederdag blijft een enorm belangrijke dag in de Verenigde Staten en we zijn tevreden over hoe het dit jaar is gelopen. Of we niets meer merken van de crisis? Jawel. Ze willen nog steeds alle soorten bloemen hebben, maar ze stellen er vaker een maximumprijs aan. Daar hadden we vroeger weinig of geen last van.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 26

„Kalanchoë staat positiever in de markt dan de afgelopen jaren”, vindt Henk Jan van den Eijkel, planteninkoper bij Waterdrinker. „De verdeling in potmaten lijkt stabieler, er is meer rust. Zowel voor kopers als kwekers. Daar was iedereen aan toe. Het is een aantal jaren niet makkelijk geweest.” Ondanks dat laten de kalanchoëstatistieken van FloraHolland groei zien. Tussen 2009 en 2014 nam het verkochte volume met zo’n 7% toe, terwijl de omzet 24% groeide naar bijna € 60 miljoen in 2014. Tot en met week 17 van dit jaar ligt de omzet 3% voor op 2014, vooral door een 9% groter verkocht volume. Zowel producenten als handelaren schrijven de omzetgroei toe aan de zeer sterke producteigenschappen van kalanchoë. „Kalanchoë is in alle opzichten een goed product. Het presenteert goed, de houdbaarheid is goed, leveranciers spelen in op de markt en geven de productgroep keer op keer een nieuw uiterlijk. Zij doen veel om het product onderscheidend te houden”, aldus Leen Hoek, inkoper bij Gedi.

Groot aanbod Toch noemt Hoek de huidige positie van kalanchoë in de markt matig. „Het aanbod blijft groot. Er is enorm veel keus uit alleen al kalanchoë, maar ook uit een zeer

gevarieerd aanbod andere planten. Voor iedereen is er een kalanchoë. Maar niet iedereen wil altijd een kalanchoë." Producenten zien de laatste tijd de vraag naar retailconcepten, kleine potmaatjes voor plantenarrangementen, nieuwe kleurenmixen en/of zeer grootbloemige soorten toenemen. Het stemt ze redelijk positief, maar ook zij zien de druk. „De markt is nog wel iets te vol”, meent Taco van der Heijden van GP Powerplants in Gameren.

Snel schakelen Het snel kunnen inspelen op veranderende marktvraag is een belangrijke kracht van kalanchoë, maar blijft tegelijk een risico. „Leveranciers kunnen met het product goed inspelen op de impulsmarkt”, prijst Van den Eijkel van Waterdrinker. „We kunnen snel schakelen”, bevestigt Stefan Slijkerman van Slijkerman Kalanchoë in Heerhugowaard, ,,maar als een bepaalde maat het even beter doet dan verwacht, zal iedereen daar ook snel op duiken. Dit voorjaar staan er bijvoorbeeld weer veel meer kleine potmaatjes.” „Er blijven in deze productgroep zijdelingse bewegingen”, verwacht ook Leo de Vries van KP Holland in Naaldwijk. ,,Want de productievolumes zijn er nog.” ■

100.000

90.000

80.000

70.000

60.000

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

50.000

Verkochte aantallen x duizend

Welke rol spelen de supermarkten met Moederdag?

Markt kalanchoë voorzichtig positief

Gemiddelde prijs in centen

Foto: GErArd HEEmSkErk

Exporteur over Verenigde Staten

Verkochte aantallen en middenprijs kalanchoë op de FloraHolland-veilingen van 2008 tot en met 2014. 19 (2015)

06-05-15 14:44

Afzetzaken Foto: kwekerij A. den drijVer

Analyse tuinplanten

Fuchsia niet beter dan normaal

Foto: VAkblAd Voor de bloemisterij

uitgesproken van.

Telers van fuchsia kijken niet graag terug op het voorjaar van 2014. Tegenvallend weer in met name mei verpestte voor sommigen het afzetseizoen. De productgroep fuchsia verloor daardoor bij FloraHolland in 2014 3% aan omzet ten opzichte van 2013, terwijl het verkochte volume ruim 10% groter was.

Minder opgezet

Verrassend stabiel In de cijfers van FloraHolland is geen sprake van een kleiner aanbod. Het beeld was tot en met week 17 zelfs verrassend stabiel. De omzet liep slechts 2% achter op 2014, door een 2% lager verkocht volume. Het aantal aanvoerders van fuchsia is kleiner dan vorig jaar, maar de overgebleven telers lijken de productie meteen aan te vullen. Verscheidene telers melden een gemiddeld iets langere teeltduur. De aantallen komen daardoor iets later op de markt. Dat doet vermoeden dat het verkochte volume dit jaar nog wel eens hoger zou kunnen uitkomen dan vorig jaar. ■

250

7.000

200

6.000

150

5.000

100

4.000

3.000

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2.000

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

Na de slechte resultaten hebben meer producenten zich van fuchsia afgekeerd. Naar verluid zouden dit jaar daardoor minder fuchsia’s zijn opgezet. Het meer gematigde weer in West-Europa deze lente lijkt op het eerste gezicht gunstig voor de verkoop van fuchsia, die bovendien als ’Balkonplant van het jaar’ kan rekenen op wat extra promotionele aandacht. Tot betere prijzen

leidde dat tot op heden niet. Verkoper Eef Janssen van potplantenkwekerij A.P. van Ewijk in Ressen noemt het seizoen voor fuchsia ’normaal’. In de laatste week van april liep de handel volgens hem netjes. „Het is licht beter dan vorig jaar, maar ook niet meer dan dat.” Ook bij teler Klaas de Redelijkheid in Woubrugge is lichte teleurstelling over de huidige resultaten hoorbaar. „De teeltomstandigheden waren goed, ik kon dit jaar een uitzonderlijk goede kwaliteit aanbieden. Maar voor de klok kreeg ik lagere prijzen dan vorig jaar.”

Verkochte aantallen en middenprijs fuchsia op de FloraHolland-veilingen van 2008 tot en met 2014. 19 (2015)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 27

Naam: The Growers Aanleiding: nieuw samenwerkingsverband van perkgoedtelers met als voorzitter Erik Vermeer (op foto: staand tweede van links)

Erik Vermeer Wie hebben de koppen bij elkaar gestoken? „Negen gelijkgestemden afkomstig van zeven bedrijven: Spaloo Plant, kwekerij Erik Vermeer, kwekerij Van Zijl, kwekerij Jongerius, kwekerij Sikkes, Peter van der Plas pot- en perkplanten en Van Zijl geraniums.”

Hoe is dat ontstaan? „Het initiatief ligt bij Gerard Spaans en André den Drijver. Zij spraken over het vak, maar ook alles wat daarbij komt kijken. Ze hebben gelijkgestemden gezocht die net zo als zij in alle openheid en vertrouwen kunnen praten wat er komt kijken bij het runnen van een perkgoedbedrijf in de breedste zin van het woord.”

Is The Growers nu een telersvereniging? „Daar kunnen we naar toe groeien, maar zover is het nog niet. We zijn vooralsnog een samenwerkingsverband met een hoog clubgevoel. Niet alleen hebben de bedrijven een gemeenschappelijke deler, namelijk perkgoed, maar ook als personen passen we goed bij elkaar. Het menselijke aspect staat voorop.”

Wat verstaat u daaronder? „Telen van een gewas is slechts een onderdeel van het ondernemerschap. Er komt ook veel emotie bij kijken, waarbij het fijn is om die te kunnen delen. Bij perkplantentelers kan er aardig wat druk op de ketel staan in zeer korte tijd. Hiervoor een uitlaatklep hebben, geeft ontspanning en relativeert maar motiveert tegelijkertijd om nieuwe uitdagingen te zien en aan te grijpen.”

Waar heeft dat tot dusver toe geleid? „Sinds eind april is een gemeenschappelijke website in de lucht, die nog verder moeten worden doorontwikkeld. En we verhandelen al elkaars producten en zijn bezig inkooplijsten te bundelen.”

Dus vooral samenwerken op afzetgebied? „Aan de activiteiten mag het daarop lijken, maar dan benadruk ik nogmaals dat het samenwerken op menselijk gebied voorop blijft staan. Dat dit door beter inzicht leidt tot kwalitatief betere producten en afzet is dan meegenomen. Het draait niet om de centen, maar om het vertrouwen die we met elkaar creëren.”

Blijft de groep beperkt tot deze bedrijven? „Voorlopig wel, maar we staan open voor nieuwkomers die bij ons passen. Perkgoedtelers wel te verstaan, dat moge duidelijk zijn.”

06-05-15 14:44

AquaReUse

technieken met waterstofpervoor omgekeerde osmose. Dat is AquaReUse: een nieuwe vorm van water zuiveren met bestaande technieken.

n de Overbuurtsche Polder in Bleiswijk draait sinds enkele weken het neusje van de zalm op het gebied van waterzuivering: AquaReUse. De installatie neemt het afvalwater van negen nabijgelegen glastuinbouwbedrijven en twee WUR-locaties in, zuivert dat en levert vervolgens schoon gietwater terug. Het geheim achter AquaReUse is heel simpel volgens Aad Wubben van adviesbureau Aqua-Terra Nova, de geestelijk vader van het concept. „We hebben bestaande technieken slim aan elkaar gekoppeld.” Daardoor is het gezuiverde gietwater betaalbaar voor kwekers, voldoet het aan hun kwaliteitseisen en is het altijd beschikbaar. Vol trots laat het betrokken Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard niet na te vertellen dat AquaReUse daarmee een schoolvoorbeeld is van een cross-over. Technieken uit de Topsector Water worden bruikbaar gemaakt voor de Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen. Voor de aangesloten tuinders is het systeem goeddeels af. Toch is er nog één aandachtspuntje. AquaReUse haalt namelijk via de toediening van waterstofperoxide en het gebruik van een UV-filter de restanten van chemische gewasbeschermingsmiddelen uit het afvalwater, zodat het als schoon gietwater terug kan naar de tuinders. De reststroom die dat oplevert, wordt echter nog altijd op het riool geloosd. Om de kringloop volledig te sluiten, is dus nog een extra zuiveringsstap nodig. „Dus daar ligt nog een uitdaging”, aldus Wubben. > Quincy von Bannisseht

qvb@hortipoint.nl

Foto: Quincy von Bannisseht

Spread.indd 28

19 (2015)

06-05-15 14:46

19 (2015)

Spread.indd 29

06-05-15 14:46

Keukenhof 2015

Nieuwe, bolvormige chrysanten stelen de show vallend: in alle segmenten wonnen cultivars met bolvormige bloemen. Een extra segment voor types die vallen tussen santini en troschrysant is mogeljk volgend jaar van toepassing Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

waren meestal strak verwerkt in arrangementen. Dat deerde de juryleden niet. Van de Werken: „Vroeger was het echt een vaktentoonstelling en ging het om productkenmerken. Nu is het een publieksshow en weegt de algemene indruk het zwaarst. We lieten ook allemaal de reacties van het aanwezige publiek meetellen in ons oordeel.”

Vuistdik Bij de noviteit Onarida bleven zowel consumenten als juryleden langer staan. De grote, gave, witte, bolvormige bloemen van de cultivar werd meermaals de maat genomen door er een vuist naast te houden. Die respons woog mee in het eindoordeel van de Foto's: Hans neeFjes

eler Marco van de Werken uit Brakel was een van de zes juryleden. „Ieder jaar is er een nieuwe jury van telers, handelaren en veilingmedewerkers die een brede blik op chrysant hebben. Alleen Thijs van Giessen van Chryson is er jaarlijks bij.” In duo’s gingen de keurmeesters langs de bloemen. Van de Werken was gekoppeld aan inkoper Pieter van der Niet van de Van Vliet Flower Group. „Dat leverde mooie discussies op. Ik kijk vooral naar producttechnische zaken. De inkoper nam ook de naam van de inzender mee in zijn oordeel. Dus of die teler altijd mooie kwaliteit levert of alleen op deze show.” Op zaken als takopbouw en bladkwaliteit kon niet gekeurd worden; de bloemen

bloemgrootte. Voor types als Java komt wellicht een nieuwe productgroep beschikbaar.

keukenhof chrysant.indd 30

jury. Ieder jurylid maakte per keurgroep een persoonlijke top drie. Toen die naast elkaar werden gelegd, was Onarida gedeeld eerste met Anastasia Sunny. Toevallig beide van dezelfde inzender, telersvereniging Arcadia. „Kwaliteit en sierwaarde zijn heel belangrijk, maar bij een gelijke stand heeft een noviteit een streepje voor”, legt Van de Werken uit. Teler Ronald Olsthoorn van Arcadia vult aan dat de winnende cultivar goed verfbaar is gedoseerd in de markt wordt gezet. „Het is toch een verdringingsmarkt. Bovendien moet de cultivar zich zowel in de teelt als in de handel nog bewijzen. Hij is vergelijkbaar met Antonov en we gebruiken ook netjes om de bloemen te beschermen. Of hij ooit zo groot gaat worden als Anastasia is de vraag. Voorlopig wordt hij goed opgepakt. Van de zomer voeren we wekelijks 25.000 takken aan. In de winter zullen het er 35.000 zijn. Het is namelijk echt een soort voor Rusland en die kopen meer in de winter.”

Pas bij de sluiting van de Keukenhof kunnen de winnaars de prijzen in ontvangst nemen. Het chrysantenvak wil geen speciale vakbijeenkomst gelijktijdig met de show in Lisse. De namen van de winnaars zijn wel al gemeld op maandag 4 mei. Op de klokfronten van FloraHolland. De inkopers wil men bereiken. „Maar alle overige publiciteit is natuurlijk meegenomen”, vult Olsthoorn aan. Van de Werken stelt dat het impact van de chrysantenshow op de Keukenhof sowieso behoorlijk is. Je bereikt er een groot en divers publiek en gezien de reacties en fotografie vallen chrysanten bij velen in de smaak. Publiciteit zoeken telers en veredelaars niet alleen in Lisse. Telersvereniging Zentoo 19 (2015)

06-05-15 15:24

Santini

’Doria’

Troschrysant

’Romance’ telersvereniging Zentoo, Naaldwijk

telersvereniging Zentoo, Naaldwijk

Pluischrysant

’Onarida’

telersvereniging Arcadia, De Lier

Vakprijs chrysant ’Onarida’

telersvereniging Arcadia, De Lier

River Flowers kreeg een speciale vermelding voor zijn inzending van de geverfde ’Chic’. Veel takken in vele kleuren. Het publiek waardeerde het bijzonder, maar geverfde chrysanten vallen buiten de officiële keurgroepen.

lukte het om zijn prijswinnende nieuwe cultivar Romance bijvoorbeeld in het najaar van 2014 in Disneyland Parijs te krijgen. Een fotoshoot met miss France tussen grote arrangementen van decoratieve roze chrysant met zijn mintgroene hart. „Het lijkt wel of hij lichtgevend is. Zentoo heeft de primeur, verzorgt de introductie en mag als eerste uitbreiden met deze noviteit. Er worden er nu wekelijks 25.000 aangevoerd, maar dat aantal gaat dit jaar stijgen, mede door de komst van een tweede teler”, licht Ruud Smit namens veredelaar Floritec toe.

Nieuw segment In de keurgroep santini won de paarse Doria. Eveneens een inzending van Zentoo. Het

19 (2015)

bedrijf Hendriks Chrysanten in Baarlo teelt de cultivar ook, naast de ’zusjes’ van die cultivar in de kleuren oranje en salmon. „Doria Pink komt er aan”, meldt Gerco Dekker van veredelaar Dekker Chrysanten. „We hebben inmiddels een heel sortiment pomponvormige santini’s. Echt een aanvulling voor de totale productgroep. Ze worden ook goed opgepakt door de handel.” In het sortiment chrysanten is een groep die qua bloemgrootte en takgewicht valt tussen de santini en de troschrysant. Op Keukenhof waren meerdere cultivars van dit segment aanwezig. Bijvoorbeeld Java van veredelaar Royal van Zanten. „Deze cultivars zijn uniform en hebben veel sierwaarde. Het takgewicht is echter hooguit 65 gram en daardoor kunnen ze op basis van gewicht niet voldoende meekomen met de troschry-

santen. Bij de santini horen zo ook niet thuis omdat de bloemen vaak groter zijn dan 4 cm. Er zijn inmiddels meerdere goede cultivars die in dit segment passen. Wij zien het als een goede tegenhanger van importchrysanten uit Colombia. Het is alleen nog zoeken naar de beste passende productspecificaties, fust, belading, bosgrootte en meer van dat soort zaken”, aldus Marco van de Werken. Van de Werken is lid van een werkgroep die actief zoekt naar de mogelijkheden van de nieuwe groep. Op zijn kwekerij, de Heuve, is een bloeiproef opgeplant. In week 26, op woensdag 24 juni, zijn inzendingen van meerdere veredelaars te bewonderen. Middels een prijsvraag wil men een naam voor het nieuwe segment vinden. <

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Is nu een transformator kopen zinvol? Ik sta op het punt een transformator te kopen. Is dat wel zinvol nu transformatoren per 1 moeten voldoen?

a 30 juni 2015 moeten transformatoren voldoen aan de richtlijn van het Europees Parlement met betrekking tot vermogenstransformatoren. Deze richtlijn is in 2009 opgesteld om de transformatorverliezen te reduceren. Gezamenlijk bedragen die in de 27 Europese landen 93,4 Miljard kWh. De leveranciers hebben de afgelopen jaren de tijd gekregen om hun ontwerp hierop af te stemmen. In twee stappen worden de eisen aan de verliezen van de transformatoren aangescherpt. Een eerste stap is dus over een paar maanden. De tweede stap volgt in 2021.

IllustratIe: Peter moorman

De koperverliezen zijn kwadratisch afhankelijk van de stroom door de transformator. Dit betekent dat als het getransporteerde vermogen met 20% afneemt, de verliezen met 36% afnemen.

Weinig aandacht Is het dan zinvol om voor 1 juli 2015 een transformator te kopen, is een terechte vraag als u nu voor uitbreiding van een elektrische installatie staat. Om spanning- en vermogensverliezen in assimilatielichtbekabeling te beperken, is het raadzaam maximale verliezen te stellen. Het rendement van een WKK-installatie wordt tot de laatste tiende procent uitgeknepen. Aan de verliezen in de transformatoren wordt in het algemeen weinig aandacht besteed. De verliezen in de transformator bestaan uit ijzerverliezen, nodig voor de magnetisatie en daarmee de spanningsoverbrenging, en koperverliezen. De ijzerverliezen zijn onafhankelijk van het gebruik van de transformator. Zodra de transformator onder spanning wordt gezet, gaat de teller lopen.

Nederland- en Euronorm In Nederland is in 1995 een norm opgesteld waaraan de transformatoren moeten voldoen. Hierin werden ook eisen gesteld aan deze ijzer- en koperverliezen. In de tabel zijn de verschillen uitgewerkt tussen de bestaande en nieuwe normen voor een 1600kVA transformator. Voor de belasting van de transformator is uitgegaan van 3.000 uur afname op 80%. De overige uren in het jaar is de afname verwaarloosbaar. Voor de stroomkosten is met â&#x201A;Ź 0,08/kWh gerekend. Het blijkt dat de Nederlandnorm 1995 al beter is dan de Euronorm 2015. Pas in 2021 zal ook Nederland gaan besparen op verliezen. Het lijkt er dus sterk op dat we in Nederland al lang voorliepen als het gaat om verliezen in transformatoren. Alleen op

Tabel. Koper- en ijzerverliezen bij transformator 1600KVA Nederlandnorm1995

Euronorm2015

Euronorm2021

12.900

14.000

12.000

1.400

1.200

1.080

koper

24.768

26.880

23.040

ijzer

12.264

10.512

9.461

totaal

37.032

37.392

32.501

2.963

2.991

2.600

Verliezen (in W) koper ijzer Verliezen (in KWh/jaar)

kosten (in â&#x201A;Ź)

1915vraag.indd 32

het gebied van magnetisering, de ijzerverliezen valt nog wat te halen.

Over de gehele linie Als de lijst van de meest voorkomende transformator tot 1600kVA wordt bekeken, dan is het over de gehele linie zo dat bij de Euronorm 2015 de ijzerverliezen lager zijn dan bij de Nederlandnorm 1995 en de koperverliezen hoger. Er is duidelijk ingezet op ijzerverliezen (stilstand-verliezen). Dit is ook logisch, omdat de meeste transformatoren in de bebouwde omgeving niet zwaar worden belast waardoor de ijzerverliezen de overhand hebben. In de Euronorm zijn geen nieuwe eisen gesteld aan andere milieuaspecten. De verwachting is dat de Euronorm transformatoren hier niet beter op gaan presteren.

Voor degenen die nu wel investeren in transformatoren is het verstandig alvast prijzen op te vragen van de oude en nieuwe norm transformatoren. Wilt u op de tweedehands markt gaan zoeken, dan moet er voor 1 juli 2015 een koopcontract zijn. Belangrijk bij zowel nieuwe als oude transformatoren is het maken van een vergelijking tussen de Nederlandnorm 1995 en de Euronorm 2015. Gezien de prestaties zouden de prijsverschillen niet groot kunnen zijn. < ruud Brouwer, DlV glas & energie, r.brouwer@dlvge. nl, 06-53427212 19 (2015)

06-05-15 14:46

Energiemarkt

Olieprijs

Het Vakblad brengt elke maand de ontwikkeling van de energieprijzen in de rubriek ’Energiemarkt’. Een deskundige analyseert de belangrijkste ontwikkelingen en een teler vertelt hoe hij met de markt omgaat.

Dollar per vat ruwe Brent olie 90 80

’Gasinkoop is kwestie van vertrouwen geworden’ Perkgoedteler Willem van Strien uit Dongen teelt zeker wel dertig verschillende gewassen op 1 ha, zoals geraniums, violen, gaultheria en kerststerren. Het bedrijf is gedurende 35 jaar in fasen opgebouwd. Van Strien kreeg steeds nieuwe inzichten, en zo zijn er vier afdelingen ontstaan die allemaal hun eigen verwarmingssysteem hebben: warmwaterslangen op de grond, buisverwarming bovenin en heteluchtkanonnen. De vijfde afdeling wordt niet verwarmd. In twee afdelingen hangt een energiedoek/zonnescherm. Alle gewassen hebben hun eigen warmtebehoefte, dus de diversiteit aan verwarmingssystemen komt goed van pas. Elke afdeling wordt apart aangestuurd door de Priva klimaatcomputer. Deze is maar liefst dertig jaar oud, maar doet nog uitstekend zijn werk.

Van Strien verstookt elke winter tussen 150.000 en 200.000 kuub gas. Hij heeft weinig invloed op zijn energiekosten. „We hebben voor een variabele prijs gekozen. Daarmee zitten we niet aan een quotum vast. Want elke winter is weer anders. Met een vast contract krijg je een boete als je een jaar weinig stookt, terwijl je eigenlijk een beloning zou moeten krijgen. Dat vind ik krom.” In de afgelopen vijf jaar is de teler drie keer van energieleverancier geswitcht, omdat er een betere aanbieding kwam. Daarbij kiest hij steevast voor de kleinere leveranciers. „Bij de grote maatschappijen tel je niet mee als kleinverbruiker. De kleinere kennen je bij naam. Dat vind ik belangrijk, want energie-inkoop is erg ondoorzichtig geworden. Als je niet deskundig genoeg bent, dan wordt het een kwestie van vertrouwen.”

BrOn: FuTurEs.TrAdingChArTs.COm

FOTO: PETEr VAn LETh

Willem van Strien, perkgoedteler:

60 50 40

maart 2015

april 2015

Gasprijs Contractprijs voor een jaar (2016) in cent/m3

25 24 23 22 BrOn: EndEx.nL/AgrOEnErgy

Ervaring

21 20 19 18

maart 2015

april 2015

Elektriciteit 54

Contractprijs voor een jaar (2016) voor piekuren in euro/MWh

53 52

Analyse nife

19 (2015)

Energiemarkt_19.indd 33

dus niets aan het aanbod. Later dit jaar volgt er een definitieve uitspraak. Ook krijgt minister Kamp van Economische Zaken dan het rapport over de gevolgen van de gaswinning. De rust op de gasmarkt is dus tijdelijk en zowel de zorgen rondom Groningen en Oekraïne zullen later dit jaar waarschijnlijk terugkeren. De elektriciteitsprijs is ook wat teruggelopen, omdat naast de gasprijs ook de kolenprijs is gedaald. Gas en kolen zijn de twee belangrijkste brandstoffen voor elektriciteitscentrales. Op de emissierechtenmarkt (vooral van belang voor kolencentrales) speelt nog altijd de discussie over de aanvangsdatum van het stabiliteitsmechanisme. Dit is een systeem waarin overaanbod in een reservepot gaat. De dagmarktprijzen voor elektriciteit volgen het gebruikelijke seizoenspatroon en liggen nu wat lager dan in de winter. Echte uitschieters naar beneden op dagen met veel wind of zon ontbreken. Dit lijkt vooral het gevolg van het feit dat Nederland meer stroom is gaan exporteren, met name naar België. België heeft namelijk twee verouderde kerncentrales noodgedwongen stil moeten zetten.

49 48 47 46

BrOn: EndEx.nL

Na een langere periode van onrust zijn de energiemarkten nu in wat rustiger vaarwater gekomen. De extreme uitslagen op de oliemarkt worden kleiner en de olieprijs loopt zelfs iets op. Waar eerder de Amerikaanse voorraden telkens sterker groeiden dan verwacht, is nu het omgekeerde het geval. Er is echter nog wel sprake van een toename. Bovendien heeft Saoedi-Arabië juist meer geproduceerd. Tegenvallende groei in China en de volle voorraden in de VS zouden in de komende maanden best een nieuwe terugval van de olieprijs kunnen veroorzaken. Terwijl de olieprijs dus wat is opgelopen is de gasprijs juist weer wat gezakt. Dit komt vooral doordat de twee hoofdpijndossiers van de markt tijdelijk naar de achtergrond zijn verdwenen. Oekraïne heeft een deal met Gazprom voor de levering van gas in het tweede kwartaal 2015. De voorlopige uitspraak van de Hoge Raad over Groningen viel de markt ook mee. Weliswaar mag er rondom Loppersum niets meer worden gewonnen, maar het beoogde productieplafond is intact gelaten. De uitspraak van de Hoge Raad verandert

45 44

maart 2015

april 2015

Sparkspread WKK-sparkspread voor 2015/2016 in euro/MWh, gebaseerd op de piekprijs elektra en AgroBudgetGas

22 21 20 BrOn: VAKBLAd VOOr dE BLOEmisTErij

Tijdelijk rust op de markten

19 18 17 16 15 14

maart 2015

april 2015

Kijk voor de ontwikkeling van prijzen op langere termijn op de site van het Vakblad. Bekijk op de website ook iedere dag de ontwikkelingen van de OTC-stroomprijzen, de TTF- en AgroEnergy-gasprijzen, de olieprijs en de dollarkoers.

www.vakbladvoordebloemisterij.nl

06-05-15 14:46

Duitse energiemarkt onder de loep

Ank van Lier

as stoken is niet vanzelfsprekend voor de gemiddelde tuinder in Duitsland. Onder meer omdat nog niet alle glastuinbouwbedrijven een gasaansluiting hebben. Ook zijn de afstanden groter, wat gasstook duurder maakt. Daarbij ligt de gasprijs er hoger dan in Nederland. „De Duitse gasprijs komt in bepaalde gevallen uit op wel 54 cent per kuub”, zegt projectleider Ruud Brouwer van DLV Glas & Energie. „Omgerekend is dit 5 cent per kWh. Kolen kosten daarentegen 3,8 cent per kWh, inclusief btw. Om deze redenen stoken veel Duitsers kolen, en zetten ze alleen in piekperioden hun gasketel aan.” De emissie-eisen voor kolenstookinstallaties worden echter steeds strenger, waardoor ondernemers worden gedwongen om hun installatie aan te passen en de rentabiliteit onder druk komt te staan. Er zijn ook nog veel Duitse tuinders die

Achtergrond

De Duitse Energiewende Duitsland besloot in 2011 om te stoppen met kernenergie, als reactie op de kernramp in het Japanse Fukushima. Deze Energiewende houdt in dat alle Duitse kerncentrales in 2022 op slot gaan en dat fors wordt ingezet op verduurzaming van de energievoorziening. Inmiddels haalt Duitsland 25% van biomassa.

EnergieDuits.indd 34

olie stoken. Volgens Tom Kuipers, eigenaar van kwekerij Emsflower met vestigingen in Nederland en Duitsland, is ook deze optie verre van goedkoop. „Enkele jaren geleden kochten we een bedrijf in de buurt van Berlijn, waar nog op olie werd gestookt. Voor de stookolie betaalden we echter 70 à 80 cent per liter. Het was voor ons rendabeler om een gasaansluiting aan te leggen.” Erik van der Meijs, die al jarenlang helleborussen teelt in het Duitse Geldern, geeft aan dat het niet mogelijk is om de gasprijs vooraf vast te leggen. „Je betaalt gewoon iedere maand de marktprijs die op dat moment geldt en weet dus vooraf niet hoeveel je kwijt zult zijn aan energie. Hierdoor is het lastig rekenen of een teelt rendabel is.”

Om de hoge gasprijs te omzeilen, zoeken veel Duitse telers naar duurzame alternatieven. Zoals houtchips of biomassa die vrijkomt bij werkzaamheden in de natuur. De beschikbaarheid hiervan verschilt per regio. „Wij verwarmen onze locatie in Emsbüren met een centrale waarin biomassa wordt verbrand. Het gaat hierbij om onbehandeld hout, dat vrijkomt bij landschapsonderhoud”, vertelt Tom Kuipers. De Emsflower BioPower-centrale produceert jaarlijks ruim 8.000 MWh aan groene stroom. Deze elektriciteit levert Kuipers terug aan het net; de warmte gaat naar de kwekerij. „Voor het terugleveren van de stroom hebben we gedurende twintig jaar een afnamegarantie; ook krijgen we hiervoor een vaste vergoeding van 18 cent per kWh. Dit is een goede prijs, die de stook van biomassa zeker rendabel maakt. Overigens gaat de vaste terugleververgoeding voor

nieuwe projecten wel ieder jaar omlaag: ondernemers die nu beginnen met terugleveren, krijgen nog slechts 15 cent per kWh.” Zon- en windenergie spelen nog slechts een beperkte rol in de energievoorziening van Duitse tuinbouwbedrijven. „Her en der wordt er wel in geïnvesteerd, maar dan gaat het om kleinere projecten”, weet Kuipers.

Duitse telers die elektriciteit duurzaam opwekken en terugleveren aan het net krijgen dus een riante vergoeding. De integrale Duitse elektriciteitsprijs inclusief belastingen ligt ook een stuk hoger dan in Nederland. Dit heeft alles te maken met de ’Energiewende’ (zie kader) en de focus van de Duitse overheid op duurzame energie. „Hierdoor is de energiebelasting op elektriciteit, de zogeheten EEG-Umlage, de afgelopen jaren gestegen van 2 cent naar 6,2 cent per kWh”, aldus Ruud Brouwer. „De precieze stroomprijs hangt af van hoeveel elektriciteit een teler nodig heeft.” De verwachting is dat de Duitse stroomprijzen voorlopig niet zullen dalen, mede vanwege de geplande sluiting van de kerncentrales in 2022. Hierdoor komt een WKK steeds meer in beeld voor Duitse tuinders. „Lever je deze grijze stroom terug aan het net, dan krijg je slechts 4 cent per kWh”, zegt Tom Kuipers. „Maar bij inzet van deze elektriciteit op het eigen bedrijf is er veel te verdienen.” De laatste jaren zijn in Duitsland dan ook behoorlijk wat WKK’s neergezet, zowel op gas als op biomassa, weet Martin Horstink. Hij is consultant energievoorziening glastuinbouw bij Energy Matters. „Als tuinder met WKK kun je aanspraak maken op 19 (2015)

06-05-15 14:46

Foto’s: EmsFlowEr

diverse subsidieregelingen en besparingen op toeslagen en belastingen. Sinds augustus 2014 zijn Duitse telers die een WKK aanschaffen echter niet meer geheel vrijgesteld van de EEG-Umlage op de zelf geproduceerde en afgenomen elektriciteit. Zij moeten een deel van deze toeslag betalen; vanaf 2017 zelfs 40%. Dit maakt investeren in WKK steeds minder interessant.” Brouwer geeft aan dat tegelijkertijd nog een heleboel Duitse telers terughoudend zijn, vanwege de forse investering die een WKK vergt. „Financiering van de bank krijgen, is in Duitsland nog moeilijker dan bij ons. Daarbij betalen veel ondernemers dergelijke investeringen liever uit eigen zak.” Daarom verwacht Kuipers dat het aantal WKK’s in Duitsland niet meer explosief zal groeien. Daarbij telt Duitsland veel kleine bedrijfjes, die zelf weinig elektriciteit nodig hebben en dus zullen moeten terugleveren.

markt; de grotere energiecentrales en -partijen hebben hier de touwtjes in handen. „Wij zijn als Emsflower al enkele jaren aan het bekijken wat we met onze WKK kunnen betekenen op deze markt. Maar het lukt niet om hier voet aan de grond te krijgen”, zegt Kuipers. „De Duitse onbalansmarkt is veel minder open en transparant; ook is het allemaal ingewikkeld en omslachtig. Wat dat betreft zijn Nederlandse tuinders beter af.” Dat vindt ook Ruud Brouwer. „Met een gasprijs van 25 cent mogen we, in vergelijking tot de Duitsers, zeker niet klagen.” Erik van der Meijs is het met hem eens. Hij ziet duidelijk dat de hoge energiekosten hun weerslag hebben op de Duitse tuinbouw. Zo hebben veel ondernemers hun heil gezocht in teelten die weinig energie vragen. „En veel kleine telers zetten hun kas pas in het voorjaar vol en zorgen dat deze voor de winter weer leeg is. Stoken, laat staan belichten, is niet meer interessant.”

Minder open en transparant Kuipers verwacht dat tuinbouw-WKK’s wel een rol kunnen spelen op de Duitse onbalansmarkt. „Doordat Duitsland zo sterk inzet op zonen windenergie, wordt het risico op onbalans op de energiemarkt groter. Die gaten moeten worden opgevuld.” Op dit moment heeft de Duitse tuinbouw echter nog nauwelijks een rol op onbalans19 (2015)

EnergieDuits.indd 35

Martin Horstink denkt dat Nederland wel het nodige van de Duitsers kan leren, met name op het gebied van duurzame energie. „Dat brengt uitdagingen met zich mee, bijvoorbeeld wat betreft het in balans houden van elektriciteitsnet bij veel wind- en zonaanbod. In de toekomst gaan dergelijke

zaken ook bij ons spelen; daarom is het goed de ontwikkelingen in Duitsland nauwgezet te volgen.” Volgens Peter van den Berg van AgroEnergy betekent dit zeker niet dat we de Duitsers als voorbeeld moeten nemen. „Duitsland heeft weliswaar veel meer duurzame productie, maar deze is min of meer solitair opgebouwd, zonder na te denken over integratie in het energiesysteem. Dat doen we in Nederland beter. Daarbij is de Nederlandse tuinbouw ook al heel verfijnd bezig met optimalisatie op energiemarkten – zoals het inbieden op de onbalansmarkt – in vergelijking tot wat in Duitsland mogelijk is. Kortom: Nederland is verder in denken en in marktorganisatie.” <

In het kort Duitsland zet in op duurzame energie. De onbalans neemt daardoor toe. Voor WKK ligt daar een kans. Gas is echter duur. Riante subsidies op duurzame energie worden afgebouwd. Veel ondernemers hebben hun heil gezocht in energiezuinige teelten.

06-05-15 14:46

Energiezuinig telen vergroot verschillen

Elf vragen over -

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

IllustratIe: tNO

limaatongelijkheid is een hond die in zijn eigen staart bijt. Deze vergelijking werd gemaakt tijdens een bijeenkomst over klimaatongelijkheid, eind maart in Hoorn. Telers willen energiezuiniger telen en zoeken daarom de grenzen op. Door de energiebesparende maatregelen worden de klimaatverschillen echter groter. Om er toch voor te zorgen dat het nergens te koud wordt, wordt er extra energie in de kas gepompt. Daarmee is de cirkel rond. Tijdens de bijeenkomst voor telers spraken vier onderzoekers over de oorzaken en oplossingen van klimaatongelijkheid. De middag was georganiseerd in het kader van Agrivizier, een project dat overigens niemand in de zaal bleek te kennen. Het is een regionaal stimuleringsproject met EU-geld (Efro) voor de agrarische sector in Noord-Holland. Het onderdeel ’Homogeen

Klimaatongelijk.indd 36

kasklimaat’ loopt heel 2015. Binnen Agrivizier werken onder meer TNO, Wageningen UR Glastuinbouw, DLV Plant en Flynth samen.

temperatuurongelijkheid te compenseren, gaat het energiegebruik met gemiddeld 10% omhoog.”

Iedereen weet dat grote verschillen in kasklimaat niet gunstig zijn. Maar waarom is dat zo? DLV-adviseur Gertus de Sauvage legde het uit. „De teler stuurt op de zwakste plek in de kas. De rest van de kas – en dat is het grootste deel – heeft dus geen optimaal klimaat. Er wordt bovendien meer energie ingestopt dan nodig is. Dat kost geld, maar als je dat niet doet, kost het nog veel meer geld. Dat is het compromis dat de meeste telers moeten sluiten.” De meeste telers merken klimaatongelijkheid pas op als de planten verschillend reageren. „Bij ongewenste verschillen is hij dus altijd te laat”, oordeelde De Sauvage. „Het is dus nodig om verschillen op te sporen voordat de ellende begint.”

Daar blijken telers heel verschillend over te denken, bleek uit een inventarisatie van onderzoeker De Jong. Sommige telers spreken van klimaatongelijkheid als de temperatuurverschillen buiten een bandbreedte van 1,5°C komen. Voor anderen geldt dat pas als ze verschillen in het gewas zien. Ook de tijd is een factor. Kortdurende klimaatverschillen hebben weinig effect; constante verschillen veel. En wat te denken van verticale klimaatverschillen? Soms zijn die juist gewenst. Volgens De Jong is er een betere definitie van klimaatongelijkheid nodig. Het uitgangspunt zou daarbij de plantdynamiek moeten zijn, die al bekend is van de temperatuurintegratie. Zo kunnen korte koelere en warmere perioden elkaar compenseren.

Een ongelijk klimaat heeft vooral gevolgen voor de vochthuishouding in de kas. Ontvochtigen kost veel energie, vooral in het voor- en najaar. TNO-onderzoeker Bas Knoll rekende het voor: „Bij een RV van 93% is er 40% minder energie nodig om te ontvochtigen dan bij een RV van 84%. Als er vochtiger kan worden geteeld, scheelt dat enorm veel energie. Voorwaarde is dan wel dat het klimaat homogeen is. Met elke graad die extra gestookt moet worden om de

Om klimaatongelijkheid te meten zijn sets te huur met sensoren die temperatuur en RV meten. Ook zijn er gespecialiseerde bedrijven die metingen verrichten. Volgens TNO-onderzoeker Peter de Jong zou het aantal sensoren rond 20 per ha moeten liggen, met een onderlinge afstand van 20 tot 25 m. De grootste afwijkingen bevinden zich vaak aan de gevel of aan het pad. Deze afwijkingen moeten wel worden meegenomen, maar mogen niet te zwaar meetellen. Voor een goede beoordeling mag de afstand 19 (2015)

06-05-15 14:46

IllustratIe: WagenIngen ur glastuInbouW

proef mee. Als het scherm helemaal dicht kan blijven, kan mogelijk ook de lichtuitstoot worden beperkt.

tot de gevel en de paden niet groter zijn dan de onderlinge afstand tussen de sensoren.

Horizontale temperatuurverschillen van 3°C en RV-verschillen van 10 tot 15% zijn vrij gangbaar. Pieken hoger dan 5°C en 20% RV treden vooral op in de winter.

Klimaatongelijkheid houdt sterk verband met het gebruik van meerdere schermen, met lage-temperatuurverwarming, met natuurlijk ventileren en met grotere kassen, vertelde TNO-onderzoeker Bas Knoll. In feite dus met energiezuinig telen. Een andere oorzaak kan zijn dat de geventileerde lucht niet overal komt. Ook kapotte ruiten of een slecht werkend luchtmechanisme kunnen oorzaken zijn.

Een goede isolatie in de nacht vermindert de uitstraling en zorgt ervoor dat er vochtiger kan worden geteeld. Dat bespaart energie. Hoe beter een scherm isoleert, des te groter wordt het temperatuurverschil boven en on19 (2015)

Klimaatongelijk.indd 37

der het scherm. Het probleem is dat er dan koude lucht door de kieren gaat zakken. Het enige wat dit kan voorkomen is het scherm hermetisch sluiten. Dat is in de praktijk echter (nog) niet haalbaar. Ergens zal dus de koude lucht onder het doek zakken. Deze vormt een grote koude luchtbel, die langzaam door de kas gaat drijven.

Door nokschotten zijn de temperatuurverschillen in de kassen kleiner geworden. Ze helpen echter niet als het hard waait, aldus onderzoeker Bas Knoll. In dat geval zou het scherm hermetisch gesloten moeten zijn, of er zou een overdruk onder het scherm moeten zijn. Het vocht moet dan actief worden afgevoerd met ventilatoren.

Dubbele schermen, die al vaak worden toegepast, besparen veel energie. Bovendien blijft de plantkop warmer, waardoor er minder gewasproblemen zijn. „Met schermen kunnen we nog veel verder gaan”, denkt onderzoeker Peter van Weel. Bij extreme koude is het bijvoorbeeld mogelijk om drie lagen dicht te trekken. Om ’s ochtends kouval te voorkomen, kunnen de schermen een voor een worden geopend. Een belangrijk nevenvoordeel is dat temperatuurschokken en sterk dalende vochtdeficiten dan worden voorkomen. Bovendien kan de verwarming worden uitgevoerd met een lage en constante watertemperatuur, wat extra energie bespaart.

Dat ligt eraan op welke manier er wordt ontvochtigd. Als de ontvochtiging gebeurt via condensatie aan het kasdek, dan zijn schermen nodig die waterdamp doorlaten, maar een koude luchtstroom tegenhouden, meent onderzoeker Bas Knoll. Het is echter ook mogelijk om te ontvochtigen ’buiten de schermen om’. In dat geval is een dampdicht scherm beter, aldus Van Weel. Dat heeft als voordeel dat er ook energie uit de warme vochtige lucht kan worden teruggewonnen. De technieken om dat te doen zijn nog in ontwikkeling. <

In het kort Om de verdamping te verminderen zou het beter zijn om boven het gewas te verwarmen in plaats van er tussen. Een verwarming tussen het gewas stimuleert namelijk de verdamping. Bovenverwarming doet dat minder. In een belichte teelt is het mogelijk om de lampwarmte met ventilatoren omlaag te stuwen, waardoor minder buisverwarming nodig is. In de rozenteelt loopt hier een

■ ■ ■

06-05-15 14:46

Rendement WKO kan vaak nog beter WKO-installaties in de woningen utiliteitsbouw komen regelmatig negatief in het nieuws vanwege storingen, slechte rendementen en torenhoge

Ank van Lier

ijna driekwart van de installaties voor warmte- en koudeopslag (WKO) in de utiliteit heeft een rendement van 80% of minder, blijkt uit cijfers van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Hierdoor worden de beoogde energiebesparingen niet gehaald. Productschap Tuinbouw en het Ministerie van Economische Zaken vroegen zich af of dit ook geldt voor de tuinbouw. Adviesbureau Infinitus voerde daarom in 2013 een enquête uit onder 25 tuinders. „WKO-installaties in de tuinbouw werken over het algemeen beter dan in de utiliteit, zo werd duidelijk”, zegt Charles Geelen, mede-eigenaar van Infinitus. „In de utiliteit zijn de systemen vaak niet goed gedimensioneerd: vaak is de pompcapaciteit van de bronnen te groot. Dat betekent dat meer water uit de bronnen kan worden gepompt dan nodig is. Hierdoor moeten de bronpompen vaak op hun laagste capaciteit aan-

Feiten

Minder nieuwe WKO’s

RentabiWKO.indd 38

en uitschakelen. Dat is niet wenselijk.” Dit probleem komt in de glastuinbouw echter niet of nauwelijks voor, geeft Geelen aan. „In de tuinbouw worden bronnen veel meer op maat gemaakt, waardoor ze veel vaker in hun normale werkgebied – dit is 50 tot 100% van de capaciteit – worden benut. Dit is een voorwaarde om de pomp optimaal te laten werken. Bijna 70% van de tuinders is tevreden over de werking van zijn WKO-installatie. Dit komt ook doordat in een kas meer warmte beschikbaar is dan in een kantoorgebouw, waardoor de warme bron makkelijker kan worden gevuld. Daarbij zijn de lijntjes meestal korter: de teler kan zijn wensen rechtstreeks overbrengen aan zijn leverancier. In de utiliteit zitten hier meestal een heleboel schakels tussen.”

Desondanks kan ook in de tuinbouw de rentabiliteit van WKO-installaties nog omhoog. Sommige zaken moeten bij voorkeur al in het voortraject bij de kop worden gepakt. De analyse die Infinitus uitvoerde, liet zien dat installaties lang niet altijd optimaal zijn ontworpen en ingericht. „We zagen onder meer dat telers niet altijd een proefboring laten uitvoeren; dit kost in totaal namelijk zo’n € 20.000”, vertelt Geelen. „Zonder proefboring heb je minder zekerheid vooraf; valt de bodemkwaliteit tegen, dan is de capaciteit van de bron kleiner dan gedacht. Advies is daarom om, naast een bodemonderzoek, ook altijd een proefboring te doen. Want als de installatie eenmaal in bedrijf is, dan is aanpassing van de broncapaciteit erg duur of zelfs niet meer mogelijk.” Wim Mans, eigenaar van adviesbureau Innoforte, geeft aan dat ook vervuiling van de lucht-warmtewisselaars een punt

van aandacht is. Hij ziet regelmatig dat de warmtewisselaars, die hoog in de kas hangen, niet goed werken doordat ze vervuild zijn door gewasbeschermingsmiddelen, condens, et cetera. „Bepaalde typen zijn hier minder gevoelig voor; het is goed om hier al bij de investering rekening mee te houden.”

Integrale aanpak Volgens Geelen zijn de bronnen niet altijd optimaal afgestemd op de capaciteit van de warmtepomp. „Is de bron te klein, dan wordt de warmtepomp niet maximaal benut en is het rendement niet optimaal. Dit komt regelmatig voor in glastuinbouw; vooral doordat tuinders te kritisch zijn geweest op de investering. Sowieso: als je investeert in WKO is het belangrijk om de installatie integraal te bekijken en de warmtepomp en de grootte van de bron op elkaar af te stemmen. Om deze reden is het aan te raden om de realisatie van het systeem bij één partij neer te leggen.” Advies van Geelen is om niet te bezuinigen op de kwaliteit van de bronkleppen. Deze kleppen zijn erg gevoelig voor vervuiling, en daardoor vaak een oorzaak van storingen. „Deze kleppen zorgen dat het water de goede kant op stroomt en regelen de hoeveelheid water als je meerdere bronnen parallel hebt staan. Bij goedkope kleppen treden niet alleen regelmatig storingen op; ook wordt dikwijls alleen het water met de minste weerstand opgepompt. Andere bronnen worden niet aangesproken. Dat is natuurlijk niet wenselijk.”

’Onrustige’ warmtepomp Ook WKO-installaties die al in bedrijf zijn, kunnen vaak verder geoptimaliseerd worden. Zo zijn de warme en koude bron in de 19 (2015)

06-05-15 14:47

Foto: JoeF SleegerS

bodem thermisch niet altijd in balans, wat inhoudt dat een ondernemer meer warmte of koude aan de bodem onttrekt. „Hierdoor warmt de bodem op na verloop van tijd, of koelt deze af”, legt Mans uit. „Een teler loopt dan kans op een boete, en uiteindelijk werkt het WKO-systeem niet meer.” Geelen ziet dat signalen vanuit de klimaatcomputer vaak leiden tot een ’onrustig’ gedrag van de warmtepompen en de bronnen. „Een klimaatcomputer in een kas geeft snel signalen af dat bijvoorbeeld meer warmte of vocht gewenst is. Worden

deze signalen ’ongedempt’ doorgezet, dan bestaat het gevaar dat de warmtepomp continu aan- en uitgaat, wat het rendement niet ten goede komt. Voor een rustige en stabiele besturing van het WKO- en warmtepompsysteem moeten signalen vanuit de klimaatcomputer met de nodige demping en vertraging worden doorgegeven.”

Ervaringen uitwisselen

maliseren. Daarnaast is een gebruikersgroep WKO opgericht, waarin telers ervaringen uitwisselen. „Diverse telers wilden meer weten over dit onderwerp”, zegt Aat Dijkshoorn, projectleider Het Nieuwe Telen bij LTO Glaskracht. „Omdat het zeer specifieke materie is, maar ook omdat de regelgeving rondom WKO’s verandert. En door ervaringen uit te wisselen, hopen telers de rentabiliteit van hun WKO-installatie te kunnen verhogen.” <

Naar aanleiding van het onderzoek besloten diverse telers hun WKO-installatie te opti-

In het kort

Achtergrond

Hoe werkt warmte-koudeopslag?

WKO-installaties in de tuinbouw functioneren beter dan in de woningbouw. Toch valt er vaak nog wel wat te

wordt de kas gekoeld door het water uit de

koude is cruciaal. -

19 (2015)

RentabiWKO.indd 39

het grondwater en watercircuit in de kas.

06-05-15 14:47

Tulpenseizoen 2014-2015

Vlotte broei met enkele sopp er Vroeg in het seizoen waren er al veel tulpen beschikbaar. De ’inhoud’ van de

ken zeer goed uitgepakt. Wilfried Poland en Alex Buis Holland Agri Consult, 06 31698070 Alex Buis Tulpenadvies, 06 42388337

anaf het begin broeide het vlot maar tot het einde van het seizoen waren de tulpen gemiddeld zo’n 2 gram lichter dan normaal. De lengte was over het algemeen prima, waardoor meer goede tulpen afgeleverd konden worden

Soppers

dan vorig seizoen. Het uitvalspercentage viel mee, al waren de verschillen per bedrijf soms heel groot. Er was bij iedereen duidelijk meer zuur dan gebruikelijk. De belangrijkste gevolgen hiervan in de broei zijn meer kernrot en een ongelijkmatiger

gewasstand. Daarnaast geeft zuur extra uitval omdat aangetaste bollen bij het opplanten worden weggegooid. De belangrijkste teelttechnische zaken van afgelopen seizoen vindt u in de kaders. <

Kernrot

In de volksmond heten ze verzopen bollen of meer voor dan normaal omdat er

terugblik Tulp.indd 40

19 (2015)

06-05-15 14:51

pp ers en ander ongemak

EĂŠnbladers -

Bloemverdroging

Verkleving

5Â°C-broei

Vakblad voor de Bloemisteri19 (2015)

terugblik Tulp.indd 41

06-05-15 14:51

Teelttips ZOMERBLOEMEN Meeldauw Het is belangrijk om de twee soorten meeldauw goed uit elkaar te houden. Valse meeldauw is een totaal andere schimmel, met een totaal andere groeiwijze dan echte meeldauw. Echte meeldauw groeit als witte stippen op het blad terwijl de valse meeldauw eerst in het blad groeit en dan aan de onderkant als grijsbruin pluis tevoorschijn komt.

GLADIOOL Controleer het gewas buiten regelmatig op een eventuele tripsaantasting. Ophangen van enkele blauwe signaalplaten kan meer inzicht geven of er trips aanwezig is. Spuit voorbehoedend vanaf het derde of vierde blad met een tussenpoos van een

LELIE Extreme verdamping De laatste weken laat een aantal cultivars uit de groep van de Oriëntals een bruinverkleuring zien in de jongste bladeren. Het schadebeeld begint met een gevlekt patroon op het blad en een lichte bruinverkleuring langs de bladranden. Tussen de bruinver-

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 42

ZONNEBLOEM

Echte meeldauw groeit het beste in een slecht groeiend stug gewas en ontwikkelt zich erg goed onder droge omstandigheden, terwijl valse meeldauw zich juist in een vol en vochtig gewas goed thuis voelt. De middelen die u tegen de twee typen meeldauw kunt inzetten, zijn zeer verschillend, maar beide soorten meeldauw kunnen het beste preventief worden aangepakt. Spuit

daarom voordat het gewas dichtstaat tegen valse meeldauw de middelen op basis van Mancozeb en tegen de echte meeldauw zwavel. Als hier dan ook nog bitterzout aan wordt toegevoegd om het blad harder te maken is een redelijke basis gelegd om het deze twee typen meeldauw lastig te maken.

Valse meeldauw

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

week met: 2,3 gr Gazelle of 2,5 ml Calypso of 5 ml Vertimec Gold + 4 ml Decis per 100 m2. Herhaal vervolgens de bespuitingen regelmatig. Suikeroplossingen als Attracker versterken de werking van de middelen. Spuit tegen de avond, de trips zit overdag diep in het gewas verscholen. Admire, Calypso en Gazelle behoren tot dezelfde werkzame groep, wissel deze groep dan ook af met andere middelen. Voer de laatste bespuiting

twee weken voor de bloei uit. Pyrethroïden zoals een Decis hebben ook enige werking op trips. Het valt niet mee om een al met trips aangetast gewas met Vertimec Gold, Gazelle of Calypso en dergelijke weer vrij te krijgen. Vooral bij warm weer is het aan te bevelen om vaker dan drie maal preventief te spuiten. Vertimec en Calypso en dergelijke kunnen gemengd met de vuurbestrijding mee gespoten worden.

Als het gewas ongeveer 20 tot 25 cm hoog is moet het plastic folie (zonder gaatjes) er zo langzamerhand vanaf. Laat het gewas ongeveer een week voor het verwijderen van het plastic afharden. Dit kan door gaten in het plastic te maken. Verwijderen van het plastic kan het best bij donker weer gebeuren. Op zonnige dagen heeft het verbranding van het blad tot gevolg. Het blad is namelijk zachter dan

kleuring en het nog groene blad ontstaat een zwarte rand. Ook kunnen midden op het blad bruine vlekken ontstaan die omgeven zijn door een zwarte rand. Uit onderzoek van PPO is bekend dat dit beeld kan ontstaan in lelies uit de groep van de Oriëntals die 24 uur worden belicht. Echter dezelfde beelden worden nu ook gezien in lelies die minder worden belicht. De praktijk denkt vaak dat de beelden door PlAMV worden veroorzaakt

maar dat is niet de oorzaak. De lelies die nu last hebben van deze symptomen zijn geplant onder een lage lichtintensiteit en hebben grote bladeren en grote huidmondjes. Het zijn schaduwplanten die nu de lichtintensiteit per dag toeneemt extreem staan te verdampen. Als deze lelies te weinig of niet worden geschermd en als de dagen met assimilatiebelichting wordt verlengd om voldoende teeltsnelheid te behouden neemt de

verdamping aanzienlijk toe. Als gevolg hiervan ontstaat de schade in de bladeren in de kop van de plant. In de lelies die langs de rand van het bed of pad staan kan de schade ook in de onderste bladeren ontstaan. Deze schadebeelden worden vooral gezien in Sapporo maar ook andere lelies uit de groep van de Oriëntals en de OT-hybriden kunnen hier last van hebben. Schade voorkomen kan met een krijtscherm van

Valse meeldauw in zonnebloem openbaart zich duidelijk afwijkend dan in andere gewassen. De vlekken zijn wit en groeien vrij snel via het systeem van de plant naar boven, zodat de bloem is vernietigd. Het vaakst komt dit voor als er onder slechte omstandigheden is gezaaid en de schimmel via de wortels de plant binnenkomt. Een andere veel voorkomende besmetting is via opspattend regenwater in het eerste stadium van de teelt. De sporen die op de grond liggen spatten tegen de onderkant van de bladeren en de besmetting is een feit. Deze besmetting vindt plaats voordat het gewas dicht staat. Als deze omstandigheden plaatsvinden is een preventieve bestrijding op zijn plaats.

normaal en de verdamping wordt zo groot dat het blad verbrandt. Als nachtvorst wordt verwacht, is het verstandiger het plastic nog enkele dagen te laten liggen. Plastic met gaatjes tot eind mei, begin juni laten liggen, totdat de bloemaar zichtbaar wordt. Spuit binnen enkele dagen na het verwijderen van het plastic met vuurbestrijdingsmiddelen. DLV Plant, marktgroep bloembollen, 0252-688541

50%, en door op dagen met extreem zonnig weer het schermdoek voor 50% te sluiten. Stop met de belichting en zorg dat het gewas voldoende water beschikbaar heeft om te verdampen. Naarmate de lelies later zijn geplant zal de schade afnemen omdat het gewas onder hogere lichtintensiteit is opgegroeid en beter bestand is tegen de hoge instraling. Hans Kok, DLV Plant, 06-20398266 19 (2015)

06-05-15 14:51

Schoffelen

lisiantHus Bodemleven na stomen Ter stimulering van het bodemleven na het stomen worden soms middelen ingebracht zoals de schimmel trichoderma. Ook wordt soms gecomposteerde boomschors doorgefreesd. Voor het enten van de grond met positieve bacteriën en schimmels is slechts weinig compost nodig. Denk aan 0,5 m3/100 m2. De vraag is of dergelijke maatregelen zinvol zijn. Het blijkt namelijk dat het bodemleven na het stomen zich van nature snel herstelt, het bacterieleven sneller dan het schimmelleven. Opvallende pioniers zijn de ’stoomschimmels’. Dit zijn snelle groeiers die massa’s sporen vormen. Ze eten snel de gemakkelijk opneembare voedingstoffen in de gestoomde grond. Zodra

CyClaam Klimaat In het voorjaar kan het klimaat extreem zijn. Het is dan zaak om de pieken in lichtintensiteit wat af te toppen zodat de planten een stabiele groei krijgen. Bij hoge instraling in het voorjaar is het goed om in de start van de teelt minimaal tussen 11.00 en 14.00 uur te schermen.

aantal lux De computer wordt rond de 450-550 lux ingesteld. Hoeveel lux cyclamen kunnen hebben, is onder andere afhankelijk van het ras dat wordt gekweekt. Voor ras19 (2015)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 43

de overige microflora tot ontwikkeling komt ruimen ze het veld. Een week na het stomen verschijnen van nature trichodermaschimmels die de ontwikkeling van schadelijke schimmels onderdrukken. Het microleven komt binnen enkele weken tot ontwikkeling vanuit hittebestendige bacteriën enkele schimmelsoorten, en soorten waarvan de kiemen vanuit de lucht op de grond terecht komen. Zo ontstaat aan de oppervlakte een microflora die een barrière vormt tegen de uitbreiding van ziekteverwekkende soorten, die vanuit de lucht op de grond terecht komen. Nieuwe infecties ontstaan meestal vanuit ongezond plantmateriaal, sporen uit de lucht, via schoeisel of vanuit de ondergrond als niet diep genoeg is gestoomd. Meet

daarom de grondtemperatuur na het stomen. Metingen met een thermometer in een koperen buis geven geen juist beeld. Er bestaan speciale temperatuurmeters die met kleuren de temperatuur op diverse diepten weergeven. De eerste week na het planten wordt vaak Topsin M ingeregend tegen mogelijke uitval door fusarium. Maar Topsin M is zeer breed werkend en doodt of remt ook goede bodemschimmels. Daarom is het de vraag of het zinvol is na het stomen veel te investeren in compost of trichoderma. Extra aandacht voor de stoomtechniek (meer meten) kan het stoomresultaat verbeteren en de kans op fusarium voorkomen. Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071-5416564

sen die genetisch compact zijn, is het raadzaam om wat eerder te schermen zodat voldoende gewas wordt verkregen voor de bloei begint. In de praktijk blijkt het zo te zijn dat planten die van het begin van de teelt met voldoende instraling zijn opgekweekt klimaatveranderingen beter zullen doorstaan.

van het blad niet kan bijhouden. Zit er nog een kleine waterbuffer in de pot, dan is het beter om te wachten met water geven omdat de temperatuur van de plant en de grond dan nog te hoog kunnen zijn. Hierdoor neemt de kans op knolrot en pythium toe.

Watergift

Krijten kan ook een manier zijn om de instraling wat te temperen. Nadeel hiervan kan zijn dat bij een regenachtig voorjaar en/of zomer de planten te veel volume krijgen waardoor ze een zachte structuur krijgen. Dit is te ondervangen door de de EC trapsgewijs te verhogen.

Cyclamen kunnen bij temperaturen hoger dan 25oC stil komen te staan in de groei. Daarnaast kan er knolrot optreden na een warme periode. Cyclamen kunnen daarom het beste vroeg in de ochtend of laat in de middag of avond water krijgen. Als planten bij een hoge kastemperatuur overdag slap hangen, kan dat een teken zijn dat de wateropname via de wortels de verdamping

Florensis, 0178-6233200

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Handelaar ’Wat kosten die boeken van Rien Poortvliet?’ ’Drie euro per stuk.’ ’En als ik er nu vier neem voor een tientje?’ Bedenkelijke blik. ’Is goed.’ Mijn dag op de Koningsdagvrijmarkt kan niet meer stuk. Alhoewel, als ik even later met een loodzware tas vol leesvoer verder loop heb ik alweer spijt. Natuurlijk, die boeken over kabouters vinden hun weg wel. Daar hebben we een liefhebber voor. En Te hooi en te gras, ja, dat is jeugdsentiment. Dat boek had mijn oudste broer in de zeventiger jaren al in de kast staan. De boerenknecht die met de boerendochter op de hooizolder aan het rotzooien was. Rooie oortjes kreeg ik ervan. En er moest ook nog een verhaal in staan over een weggelopen hond. Die was weer terug gevonden aan de Rotte, bij de molen van de opa van mijn vrouw. Dat boek moet je natuurlijk hebben. Dus telkens als ik het gewicht aan mijn arm voelde trekken, dan troostte ik me met die gedachte. Goeie deal. En dan, twee euro van de prijs afpraten is ook niet verkeerd toch? Je zou haast zeggen dat er een handelaar aan mij verloren is gegaan. Zou ik het dan toch in de genen hebben? Moeten we dan toch maar eens een keer beginnen met klokvoorverkoop via FloraMondo? Want ja, daar moet je wel een beetje handelsgeest voor hebben. Aanvoelen wat de prijzen gaan doen en daarop anticiperen. Dat is toch wat anders dan stomweg je bloemen elke dag voor de klok zetten en afwachten wat de gek ervoor geeft. Thuis komt de klad er al een beetje in. Het verhaal over de weggelopen en gevonden hond staat er niet in. Hadden we Braaf voor moeten kiezen. Die lag er ’s morgens wel, maar ja, nu natuurlijk niet meer. Dat blijkt ’s middags als we nogmaals door de leeggekochte Dorpsstraat lopen. Helaas. Vrienden zijn ook hun boeltje aan het opruimen. ’Maak ons even los van die planten’, klinkt het hoopvol. ’Twee euro per stuk. Voor vijftien mag je ze alle negen meenemen.’ Ik sputter voor de vorm wat tegen. ’We komen net bij de auto vandaan, moeten we de hele tijd met die planten rond gaan lopen.’ Zegt hun dochter van elf: ’Zullen we ze dan even achterhouden hier?’ Stomverbaasd kijken we elkaar aan. Die is slim. Een handelaar in de dop! Laat die klokvoorverkoop nog maar even zitten...

06-05-15 14:51

Nieuws

B Priva TopCrop Monitor praktijkrijp -

In editie 17 van het Vakblad voor de Bloemisterij stond in het artikel ’Steeds minder kassen in glastuinbouwgemeenten’ een tabel die abusievelijk foutieve cijfers bevatte over de jaren 2010, 2006 en 2000. Op deze pagina staan de juiste cijfers vermeld. In de tekst van het artikel stonden bij gevolg enkele onjuiste gevolgtrekkingen. De juiste conclusies zijn: De gemeente Zuidplas daalde in de top 10 van grootste glastuinbouwgemeenten van nummer 5 naar 7. Het glasareaal in Zuidplas is dus niet in vier jaar gehalveerd, zoals

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Plaats Westland Lansingerland Pijnacker-Nootdorp Peel en Maas Horst aan de Maas Zaltbommel Zuidplas Midden-Delfland Venlo Hollands Kroon

2014 2.379 783 357 291 262 241 214 185 180 158

het artikel vermeldde, maar met 18% gedaald. De gemeente Peel en Maas staat stabiel op plaats 4 en Horst aan de Maas op 7. Venlo daalde van 6 naar 9. Zaltbommel steeg van 8 naar 6. Verder telden de gemeenten Uithoorn en Aalsmeer in 2010 respectievelijk 148 ha en 82 ha glas. Noordoostpolder stond in 2010 niet in de top 10, maar bezette omgerekend plaats 13. De gemeente Nieuwkoop vertoont een al enige jaren sterk dalend glasareaal als gevolg van de sanering van Noordse Buurt. <

2010 2.423 879 384 293 250 250 261 250 258 97

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Vernieuwde Arend Roses

2000 2.058 709 404 209 224 215 258 483 141 15

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

2006 2.524 787 366 275 215 264 301 241 228 17

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

19 (2015)

Kasgenoten

A genda Binnenland men schadelijke insecten of bacteriën, Aalsmeer. Aanmelden: b.nienhuis@wellant.nl Productbijeenkomst zomer(seizoen)bloemen, Lisse. Info: www.floraholland.nl -

Info: www.floralisboskoop.nl Plantarium, vakbeurs voor de boomkwekerij. Info: www.plantarium.nl Westland Event, Tuinbouw in transitie. Info: www.gemeentewestland.nl

LTO Glaskracht Nederland

FOTO: Hans neeFjes

Dutch Lily Days, open dagen bij zestien lelieveredelaars en -exporteurs op diverse locaties. Info: dutchlilydays.nl FlowerTrials, regio Aalsmeer, Westland,

Leeftijd: 33 Plaats: Heemskerk Teelt: bloementeelt in vollegrond van tulp, pioen, scilla, allium, lelie, agapanthus en nerine. Daarnaast bollenteelt van veelal bijzondere bolgewassen.

Corina Duin U geniet tussen de bollen?

Kantinebijeenkomst Het Nieuwe Telen

wassen en privé kan ik enorm genieten van tuinen en tuinieren. Nu plukken we scilla uur, Honselersdijk.

Altijd teler willen worden? zoek naar Amerika. Tuinplantendag, locatie nog niet bekend. Info: www.ltoglaskrachtnederland.nl

Ik regel de commercie, de afzet en de verwerking van de bloemen in de schuur. Ik hou

Keukenhof productpresentaties Opvolging is geregeld?

calla, zomerbloemen. ryllis, bol-op-pot, bogen met lelies en cyclamen en t/m mei arrangementen van orchideeën, anthurium en bromelia. Info: www.keukenhof.nl

Typeer jullie bedrijf eens

Buitenland ijan. Info: www.ceo.az Iftex Expo, internationale bloemenbeurs, Nairobi, Kenia. Info: www.iftex.org Florall, najaarsbeurs sierteelt en boom-

levert zware kwaliteit met mooi groen blad en intensere bloemkleuren. Een ouderwetse e

Aangesloten bij UitHeemskerk.nl?

Green is life, beurs, Warschau, Polen. Info: www.greenislife.pl een vrachtwagen is bestickerd om reclame voor Heemskerkse bloemen te maken.’’

Waar komt die beer als bedrijfslogo vandaan? „De achternaam Duin komt in deze streek veel voor. Onze familie heeft al diverse geneOnderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

19 (2015)

Kasgenoten agenda_nw.indd 45

Foto’s

logo steeds meer, onder meer via sociale media zoals Twitter. Ik merk aan klanten dat ze

Filmpjes

06-05-15 14:52

594897_.indd 46

6-5-2015 10:44:11

594898_.indd 47

6-5-2015 11:26:22

Floramite versterkt het Bayer Spint team

Doe mee met de Floramite kennisquiz en win 4 kaarten voor Nederland - Tsjechi毛! floramite.bayer.nl

Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees v贸贸r gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

594899_.indd 48

6-5-2015 10:44:34