VBB_24-2014

Page 1

BORHPLVWHUĎ 9DNEODG YRRU GH

26

H MDDUJDQJ MXQL

GreenTech in beeld

8 2SKHIƂ QJ

10 Afspraken in

12 Geluiden van

30 Opvallende

schappen noopt tot QLHXZH RUJDQLVDWLHV

contracten: timmer ]H JRHG GLFKW

beursvloer IFTEX in Nairobi

]DNHQ LQ DIJHORSHQ tulpenseizoen

Cover-nw.indd 1

11-06-14 15:09

:LM EUHQJHQ XZ DUPDWXUHQ ZHHU LQ SHUIHFWH VWDDW

/DJHUH HQHUJLHNRVWHQ /DQJHUH OHYHQVGXXU YDQ UHÀHFWRUHQ HQ ODPSHQ %HWHUH SURGXFWLH GRRU PD[LPDOH OLFKWUHÀHFWLH %RQQXPPHU 7HOHIRRQ RI NLMN RS ZZZ OLJKWVKLQH QO

%HGULMIVQDDP :HUN DGUHV )DFWXXU DGUHV 3ODDWV

U zoekt?

3RVWFRGH

0DLO DGUHV

7HOHIRRQQU

&RQWDFWSHUVRRQ

'DWXP

:HHN QU

0HUN 5HÀHFWRUHQ Bel 0342 - 49 48 89 voor de $DQWDO NLORPHWHUV advertentie mogelijkheden, wij geven u graag advies. $DQWDO XUHQ

$DQWDO JHUHLQLJG 5HLQLJLQJ PDFKLQH

PHGLD

([WUD RSPHUNLQJHQ

2EXYYVPMNO [[[ )KQSRHTSXKVSRH RP 2YHULJ

IPOI KVSIMFSHIQ LIX NEEV VSRH X

561460.indd 2

1DDP

1DDP

+DQGWHNHQLQJ NODQW

+DQGWHNHQLQJ /LJKWVKLQH

TSXKVSRH

10-6-2014 14:08:51

BORHPLVWHUĎ Vakblad voor de

8 2SKHIƂQJ VFKDSSHQ QRRSW WRW QLHXZH RUJDQLVDWLHV

Opinie 4

Interview: p:DUPWHQHWWHQ ]ĎQ PLGGHO WHJHQ DIKDQNHOĎNKHLG YDQ JDVp

4

Commentaar: 37 VRDS EĎQD QLHW XLW WH OHJJHQ

5

Stelling: 6HFWRU NDQ QLHW YRRU]LFKWLJ JHQRHJ ]ĎQ PHW PLGGHOHQ

Nieuws 6

(HQ VHOHFWLH XLW KHW PHHVW UHFHQWH QLHXZV

BHGUĎI HQ DI]HW

10 $IVSUDNHQ GLFKWWLPPHUHQ LQ FRQWUDFWHQ EHODQJUĎNHU

8

Ondernemen: 2SKHIƂQJ VFKDSSHQ QRRSW WRW QLHXZH RUJDQLVDWLHV

9

Column: &RN +DUWHYHOG &KLQD

10

Afzet: $IVSUDNHQ GLFKWWLPPHUHQ LQ FRQWUDFWHQ EHODQJUĎNHU

12

IFTEX: 7HOHUV p$I]HW EXLWHQ GH YHLOLQJ RP QHHPW WRHp

14

Vragen: +RH VFKURHI LN EĎ WHJHQZLQG KHW QLYHDX YDQ ZHUNQHPHUV RS"

Markt 18 5HGHOĎN JRHG VHL]RHQ YRRU UHWDLODI]HW WXOSHQ 18 /DJHUH SUĎ]HQ YRRU PHHU 1HGHUODQGVH UDQRQNHO 19 *URRWKDQGHO RRUGHHOW JHPHQJG RYHU WXOSHQVHL]RHQ 20 +DQGHO ]LHW GDKOLD QLHW DOV PXVW KDYH 21 )XFKVLD EOĎIW LQ PRHLOĎN VHL]RHQ UHGHOĎN RYHUHLQG

Teelt

32 'HHQVH RSSRWWHU VFKLHW ZRUWHO LQ 1HGHUODQG

22

In beeld: ,N KHE HHQ WXLQWMH LQ PĎQ KDUW

24

Gewasbescherming: .DVJHOXLGHQ

26

GreenTech: 6SHXUHQ QDDU YHUQLHXZLQJHQ RS SUHPLÅUH

30

Tulp: 6HL]RHQ 0LQGHU JDOPĎW HQ YHUNOHYLQJ

32

Potplanten: 'HHQVH RSSRWWHU VFKLHW ZRUWHO LQ 1HGHUODQG

34

Hortensia: p+HW LV HHQ XLWGDJLQJ JHHQ PDVVDSURGXFW WH NZHNHQp

36

Teelttips: ]RPHUEORHPHQ SLRHQ SHUNJRHG OHOLH K\DFLQW SRWSODQWHQ

37

Column: .HHV YDQ (JPRQG

Nieuws

34 p+HW LV HHQ XLWGDJLQJ JHHQ PDVVDSURGXFW WH NZHNHQp

38

=RHNHQ QDDU EHVWH VXEVWUDDW YRRU FDOOD

38

(PLVVLH EHSHUNHQ RS %HOJLVFK V\VWHHP

40

*UHHQ 'HDO YRRU &2 OHYHULQJ 1RRUG +ROODQG

Service 41

Kasgenoot: *HUW .RLWHU Agenda Voorplaat: )RWR -RHI 6OHHJHUV

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Inhoud.indd 3

3

11-06-14 15:54

Opinie .ODDV GH -RQJ GLUHFWHXU (QHUJLHSURMHFWHQ FRP

p:DUPWHQHWWHQ ]ÄŽQ PLGGHO WHJHQ DIKDQNHOÄŽNKHLG JDVp FOTO: ENERGIEPROJECTEN.COM

'H LQGXVWULH LQ 1HGHUODQG ]RX YHHO PHHU PHW GH PDVVDpV YUÄŽNRPHQGH ZDUPWH NXQQHQ GRHQ HQ GH JODVWXLQERXZVHFWRU PHW ]ÄŽQ QX QRJ JURWH JDVYHUEUXLN ]RX GDW KHHO JRHG NXQQHQ EHQXWWHQ (HQ JHPLVWH NDQV RRN YRRU KHW (QHUJLHDNNRRUG ZDQW GDW LV WH VWHUN HHQ]ÄŽGLJ JHULFKW RS HOHNWULFLWHLW YLQGW .ODDV GH -RQJ GLUHFWHXU YDQ DGYLHVEXUHDX (QHUJLHSURMHFWHQ FRP Bert Vegter bvegter@hortipoint.nl

+RH NRPW KHW ]R GDW X SOHLW YRRU JHEUXLN YDQ RYHUWROOLJH ZDUPWH LQ GH glastuinbouw? „Van huis uit ben ik warmtetechnicus. Na jaren voor bedrijven in de energiesector werkzaam te zijn geweest, ben ik een eigen bedrijfje begonnen. Zo heb ik in 2008 het initiatief genomen voor oprichting van de Stichting Warmtenetwerk. Een belangrijke doelstelling van die stichting is het gebruik van aardgas te verminderen, onder meer in de glastuinbouw, en meer naar duurzaam over te schakelen. Daartoe kan goed gebruik worden gemaakt van de enorme hoeveelheden warmte die in Nederland al jarenlang worden weggegooid. Het gebruik daarvan is helaas nog nauwelijks ontwikkeld.�

2YHU ZHONH ZDUPWH KHHIW X KHW GDQ" „Je kunt denken aan allerlei verschillende soorten bronnen, zoals olieraffinaderijen, afvalverbrandingsinstallaties en elektriciteitscentrales. Met transport via warmtenetten zou die warmte dan bij de kassen terecht kunnen komen.�

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

4

Opinie_NW.indd 4

:DDURP LV KHW JHEUXLN YDQ GLH ZDUPWH QRJ QDXZHOĎNV RQWZLNNHOG" „Een van de factoren die je kunt aanvoeren is wat zwart-wit gesteld, namelijk dat het de schuld is van de vondst van het Slochterenaardgas. Daardoor is Nederland wat achterover gaan leunen. Het gas was goedkoop en iedereen, huishoudens en ook de glastuinbouw, kon makkelijk aan warmte komen. In SkandinaviÍ bijvoorbeeld had men die optie niet, en daar zie je dat warmtenetten voor het gebruik van overtollige warmte heel sterk zijn ontwikkeld. Zo heeft Stockholm, met twee miljoen inwoners, geen gasnet maar uitsluitend een warmtenet.�

=ĎQ HU QRJ DQGHUH IDFWRUHQ GHEHW DDQ ZHLQLJ ZDUPWHJHEUXLN" „’Slochteren’ is natuurlijk een factor van wat langer geleden, maar van recenter datum is het Energieakkoord. Dat is in mijn ogen veel te sterk gericht op alles wat met elektriciteit heeft te maken en veel te weinig op het warmtedeel. Er is een enorme financiÍle stimulans om bijvoorbeeld veel windener-

gie op land en zee te realiseren, maar voor benutting van onder meer warmte uit de industrie is geen geld. Het euvel in Nederland is dat die sector niet als duurzaam wordt gezien. Zo is dat in Denemarken heel anders. Daar is een wettelijke verplichting dat je niet zomaar warmte mag weggooien. In Nederland daarentegen mag dat gewoon wÊl. De industrie zelf heeft niet zo’n belang in het beschikbaar maken van warmte, en er is ook een heel sterke lobby die dat in stand houdt. De Nederlandse overheid durft dat niet echt aan te pakken.�

Moet het anders? „Volmondig ja. We zijn er in Nederland nog niet voldoende van doordrongen dat ons Groningse gas snel opraakt. En dat de Russen straks ook aan China gaan leveren. De leidingen worden al gelegd. Het is maar net wie de Russen de hoogste prijs wil betalen. Nederland moet dan ook in rap tempo gaan zorgen dat er alternatieven komen, en dat we minder afhankelijk van het gas worden. In mijn optiek zijn warmtenetten, waardoor

37 VRDS EÄŽQD QLHW XLW WH OHJJHQ

H

HW LV EÄŽQD QLHW XLW WH OHJJHQ =RpQ WZHH MDDU JHOHGHQ NUHHJ PLQLVWHU .DPS GH RSGUDFKW YDQ GH 7ZHHGH .DPHU RP GH SURGXFW HQ EHGUÄŽIVFKDSSHQ RS WH KHIIHQ 'H EHQRGLJGH ZHWJHYLQJ GDDUYRRU PRHVW RS GDW PRPHQW QRJ GRRU GH (HUVWH .DPHU 'DW SROLWLHNH JH]HOVFKDS GHEDWWHHUGH GDDU SDV HQNHOH ZHNHQ JHOHGHQ RYHU 'HW GHEDW OHYHUGH HHQ DDQWDO NULWLVFKH SXQWHQ RS ZDDUGRRU KHW LQ WKHRULH ]RX NXQQHQ GDW GH RSKHIĆ‚QJ YDQ KHW 3URGXFWVFKDS 7XLQERXZ ]R RQJHYHHU DFKWHU GH UXJ LV WHUZÄŽO GH (HUVWH .DPHU KHW HU QLHW PHH HHQV LV 'H RSPHUNLQJHQ XLW GH (HUVWH .DPHU VSRUHQ PHW GH EHOHYLQJ LQ GH WXLQERXZSUDNWÄŽN :DQW QX GH

DIWDNHOLQJ YDQ GH SURGXFWVFKDSSHQ LQ YROOH JDQJ LV RQGHUYLQGHQ YHOH RUJDQLVDWLHV PDDU RRN LQGLYLGXHOH WHOHUV GH FRQVHTXHQWLHV YDQ GH]H LQJUHHS (HQ JHYROJ LV GDW KHW PRHLOÄŽN ZRUGW RP IXQGDPHQWHHO RQGHU]RHN WH Ć‚QDQFLHUHQ ZDDUEÄŽ GH .DPHU HU ZHOOLFKW YDQXLW JDDW GDW KHW YRRU WRHJHSDVW RQGHU]RHN ZHO ZDW PDNNHOÄŽNHU ]RX NXQQHQ JDDQ PDDU RRN GDDU ]ÄŽQ GH QRGLJH YUDDJWHNHQV EÄŽ WH SODDWVHQ (U PRHW LPPHUV YDQ DOOHV ZRUGHQ JHUHJHOG RP GH EHQRGLJGH HXURpV EÄŽ HONDDU WH NUÄŽJHQ (Q RQGHUWXVVHQ VWRNNHQ GH RQGHU]RHNVRSGUDFKWHQ HQ ]ÄŽQ RQGHU]RHNVLQVWDQWLHV JHQRRG]DDNW LQ WH NULPSHQ 'DDUGRRU YORHLW NHQQLV ZHJ 6OHFKW YRRU HHQ WRSVHFWRU 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

11-06-14 15:09

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324, 3+ /HLGHQ RI QDDU EORHPLVWHUÄŽ#KRUWLSRLQW QO 5HDFWLHV PRHWHQ PDDQGDJ YRRU XXU ELQQHQ ]ÄŽQ 'H UHGDFWLH NDQ EULHYHQ LQNRUWHQ RI ZHLJHUHQ

overtollige warmte vloeit, een belangrijk middel daartoe. Op die warmtenetten kunnen dan allerlei soorten warmte worden aangesloten, onder meer ook de geothermische warmte waarmee nu al ettelijke glastuinbouwondernemers zo druk bezig zijn.�

Kunt u nog meer voordelen van warmtenetten noemen? „Je kunt ze vooral ook zien als investering in de toekomst. Aanleg is weliswaar duur, waarbij ik overigens ter relativering meteen kan aantekenen dat geld nu heel goedkoop is zodat de overheid enorme investeringen zou kunnen doen, maar een groot winstpunt is dat je er op den duur stabiele prijzen door krijgt. Verder geeft het kunnen aansluiten op allerlei verschillende soorten bronnen een enorme flexibiliteit waardoor optimalisatie mogelijk is.�

:RUGW RYHUWROOLJH ZDUPWH WRFK DO ZHO gebruikt in de tuinbouw? „Jazeker, daarvan zijn in de loop van de jaren al diverse projecten gerealiseerd. Het is niet zo dat er op dat gebied nog niks is gebeurd. Denk onder meer aan het gebruik van warmte van een afvalverbranding in Roosendaal, dat wordt gebruikt door een potplantenkweker. En in Terneuzen gebruikt een glastuinbouwgebiedje de warmte van kunstmestfabriek Yara. En een project dat al een lange tijd draait is natuurlijk de warmtebenutting van Eneco en Eon in glastuinbouwgebied de B-driehoek. Ook in de Plukmadesepolder worden al heel lang warmte en CO2 aan kassen geleverd.� <

Daarom denken overheid en brancheorganisaties nu aan de oprichting van een nieuw type ketenorganisatie. Omdat die aan Europese maatstaven moet voldoen is er sprake van strikte voorwaarden. Kortom: een lastig proces. Bovendien zou zo’n organisatie veel weg hebben van een afgeslankt PT, zoals Kamp en PT-voorzitter Van $UGHQQH DDQYDQNHOĎN YRRU RJHQ KDGGHQ PDDU waar de politiek dus een streep doorhaalde. 1X OĎNW KHW HURS GDW YLD NXQVWJUHSHQ WRFK ZHHU een soort PT in elkaar wordt geknutseld. Als KHW PRHW PRHW KHW PDDU KHW LV DOOHV EĎ HONDDU LQGHUGDDG EĎQD QLHW XLW WH OHJJHQ 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Opinie_NW.indd 5

Stelling

Sector kan niet voorzichtig JHQRHJ ]ÄŽQ PHW PLGGHOHQ 6WDDWVVHFUHWDULV 6KDURQ 'ÄŽNVPD YDQ (FRQRPLVFKH =DNHQ KHHIW KHW JHEUXLN YDQ PHWDP QDWULXP WÄŽGHOÄŽN YHUERGHQ $DQOHLGLQJ GDDUYRRU LV HHQ XLW]HQGLQJ YDQ KHW WY SURJUDPPD =HPEOD RYHU JH]RQGKHLGVNODFKWHQ YDQ RPZRQHQGHQ EÄŽ HHQ OHOLHEROOHQYHOG LQ 'UHQWKH +HW 5,90 JDDW PHW HHQ JURRW ODQGHOÄŽN RQGHU]RHN EHJLQQHQ 'DDUEÄŽ ]DO RRN QDDU DQGHUH JHZDVEHVFKHUPLQJVPLGGHOHQ ZRUGHQ JHNHNHQ 'DW WRRQW DDQ GDW GH WXLQERXZ QLHW YRRU]LFKWLJ JHQRHJ NDQ ]ÄŽQ PHW KHW JHEUXLN YDQ FKHPLVFKH JHZDVEHVFKHUPLQJVPLGGHOHQ

3LHW (YHUV leliebroeier in Moerkapelle en Luttelgeest „Gewasbescherming in de bollenteelt is hot, het OĎNW ZHO HHQ KHW]H Burgers praten over YHUJLI LQ IHLWH ]ĎQ KHW gewasbeschermingsmiddelen die niet zomaar worden gebruikt. -H NXQW KHW RRN PHGLFĎQHQ QRHPHQ 1LHPDQG JHEUXLNW JUDDJ PHGLFĎQHQ maar we willen wel op een acceptabele manier door het leven. De kwekers gebruiken middelen alleen uit noodzaak. Alle middelen die de kwekers gebruiken ]ĎQ WRHJHODWHQ HQ ZRUGHQ RS HHQ YHUDQWZRRUGH PDQLHU WRHJHSDVW 0HWDP QDWUL-

XP LV YROJHQV PÄŽ JHHQ OHNNHU VSXO PDDU als het door vakmensen en professionele apparatuur wordt toegepast is dit acceptabel. Het middel had tot nu toe toelating vanwege noodzaak. We willen PHW ]ÄŽQ DOOHQ FRPIRUWDEHO OHYHQ HQ KLHU GUDDJW GH OHOLHWHHOW LQ Ć‚QDQFLĂˆOH ]LQ ]HNHU DDQ EÄŽ +HW LV JHYHQ HQ QHPHQ LQ GH]H PDDWVFKDSSÄŽ 'H RYHUKHLG EHSDDOW GH UHJHOV $OV GH FKHPLH GLH ZÄŽ JHEUXLNHQ GDDGZHUNHOÄŽN VFKDGHOÄŽN LV YRRU RPwonenden en gebruikers moet het ook RQPLGGHOOÄŽN VWRSSHQ 0DDU ZHHJ GDQ wel goed de consequenties af. Werken aan een gezonde toekomst!â€?

Herbert Wooning, NZHNHU YDQ 1RELOH LQ %OHLVZÄŽN e0HWDP QDWULXP LV HHQ middel dat ik niet echt uit PÄŽQ SUDNWÄŽN NHQ PDDU wat navraag heeft in ieder geval opgeleverd dat het een heel oud middel is, dat nu weer in de herregistratie zit. En nu moet het omwonendenvraagstuk goed bekeken worden. Dat is in het verleden niet echt gebeurd. Vandaar dat

LN KHW KHHO EHJUĎSHOĎN HQ JRHG YLQG YDQ pRQ]Hp 6KDURQ GDW ]H KHW PLGGHO WĎGHOĎN verbiedt. Gezondheid voor alles. Hangende dat onderzoek kunnen we ons afvragen hoe we met de publieke opinie omgaan. Zo af en toe zullen er zulk soort reacties komen. Terecht of RQWHUHFKW 7RFK PDDU HHUOĎN EOĎYHQ HQ vertrouwen op de toelatingscommissies zou ik zeggen.�

-RKQ %RRQ WXOSHQEURHLHU LQ $QGĎN „Voorzichtig moeten we ]HNHU ]ĎQ 0DDU LN GHQN alleen dat we gerust meer openheid van zaken mogen geven. Gelukkig is Nederland vooral bevolkt met reÍle, genuanceerde mensen die nu vooral worden voor-/opgelicht door de PLOLHXUDNNHUV 0DDU MH NXQW QDWXXUOĎN een prima discussie voeren met ieder-

een over nut, noodzaak en risico’s van middelen. ,HGHUHHQ YLQGW KHW EĎYRRUEHHOG ZHO normaal om enkele kilo’s puur vergif in ]ĎQ KXLV WH KHEEHQ EHQ]LQH PHGLFĎQHQ DOFRKRO NRIƂH FDFDR EOHHNPLGGHOHQ DIZDVPLGGHOHQ LQ KHW EĎ]ĎQ YDQ NLQGHUHQ WHUZĎO SURIHVVLRQDOV KHW LQ lagere hoeveelheden niet zouden mogen gebruiken?�

5

11-06-14 15:09

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander QLHXZV YLQGW X RS ZZZ YDNEODGYRRUGHEORHPLVWHUĎ QO

â– %DUQKRRUQ YHUNRRSW $IULĆƒRUD De familie Barnhoorn heeft het rozenbedrijf Afriflora verkocht aan de Amerikaanse investeerder KRR. Met de overname is â‚Ź 147 miljoen, zo meldt het Financieele Dagblad (FD). Vader Gerrit Barnhoorn begon met zijn zoons Peter en John tien jaar geleden met de teelt van rozen in EthiopiĂŤ, nadat ze eerder rozen teelden in Kenia onder de naam Sher. Dat bedrijf verkochten ze aan Karituri uit India. In de nieuwe opzet verwerft KRR een substantieel aandelenpakket in Afriflora, waaraan de broers Peter en John verbonden blijven. Zij behouden volgens het FD de dagelijkse leiding; vader Gerrit treedt terug. Belangrijk motief voor de aandelenverkoop is de uitbreiding van het areaal met nog eens 200 ha. Nu bedraagt de oppervlakte 310 ha en wordt 140 ha verpacht aan andere bloementelers.

■FloraHolland start tv-programma FloraHolland begint in september met ’De Bloemenoverval’. In dit nieuwe tv-programma, waarin uitsluitend snijbloemen voorkomen, verrast presentator Romeo Sommers – bekend van De Tuinruimers – mensen met een bloemenmetamorfose. SBS6 start op 14 september met een reeks van dertien afleveringen die wekelijks op zondag van 17.00 tot 17.30 uur te zien zijn. FloraHolland is ook in overleg met VGB en Peter van der Pol over bloemenzender 247Green. In juli wordt daarover een businesscase verwacht.

■Veilingdirecteur Vos vindt advies Roland Berger ’niet sterk’ De aanbevelingen en conclusies die adviesbureau Roland Berger in 2011 deed, waren niet sterk. Dat zei algemeen directeur Lucas Vos op 5 juni tijdens de algemene ledenvergadering van FloraHolland. FloraHolland heeft nu adviesbureau Berenschot ingeschakeld om de strategie van de veiling te helpen bepalen voor de periode tot 2020.

â– Ledenvergadering eist volledige OLTXLGLWHLWVEÄŽGUDJH WHUXJ De algemene ledenvergadering van FloraHolland stemde er 5 juni niet mee in om slechts de helft van de liquiditeitsbijdrage bij te schrijven

6

Nieuwskort2.indd 6

Geplande nieuwbouw niet uitgesteld door crisis In Zuilichem bouwen de JHEURHGHUV YDQ 7XĎO XLW Brakel een nieuwe kas YDQ KD 'H NDV NUĎJW diffuus glas, zodat wordt bespaard op lichtkosten en minder lichtvervuiling optreedt. Met de nieuwe kas stoten ze hun 20 jaar oude kas van 3 ha in Gameren af. Met de NRRS YDQ KHW EHGUĎI voor hun chrysantenteelt EUHLGHQ ]H RRN JHOĎN XLW In eerste instantie waren de broers alleen van plan kassen te moderniseren. „De crisis is nooit van invloed geweest op onze plannen. Nieuwbouw stond gepland in 2014. Meegenomen is wel dat nu de crisis over haar hoogtepunt is de afzet van chrysanten weer aantrekt, met name richting Oost-Europa�, PHOGW 'DYLG YDQ 7XĎO De broers hebben naast Zuilichem nog 7,5 ha chrysanten in Brakel.

op de ledenrekening. De jaarrekening is derhalve niet goedgekeurd, de directie beraadt zich. Bijna 60% van de stemwaarde van de leden keerde zich tegen het voorstel van het bestuur om de helft van de liquiditeitsbijdrage – zo’n ₏ 21,9 miljoen – over 2013 aan te wenden voor de reorganisatie Kompas. Er was een meerderheid van meer dan 50% vereist. Tegenstanders pleitten er voor de reorganisatie op een andere manier te bekostigen, bijvoorbeeld door de contributie per 1 januari 2014 te verhogen. Ook gaven ze aan dat de veiling de kosten voor de reorganisatie niet volledig aan 2013 moet toerekenen, maar over een langere termijn moet spreiden. Ten slotte werd erop gewezen dat de maatregel ook de balans van kwekers raakt. ’Een half procent van de omzet kan 20% van de winst zijn.’

â– Extractenbibliotheek wint Franse LQQRYDWLHSUÄŽV Hoewel de extractenbibliotheek van het Kenniscentrum Plantenstoffen nog niet officieel is gelanceerd, heeft het idee al een Franse innovatieprijs gewonnen tijdens de SiĂąal Exhibition 2014. De jury prees het project vanwege de originaliteit, het open innovatie-samenwerkingsmodel en het duurzame karakter. De

prijs bestond uit een cheque van ₏ 2.500. De extractenbibliotheek is een verzameling van inhoudsstoffen uit Nederlandse tuinbouwgewassen. De digitale bibliotheek moet medio 2015 operationeel zijn en telt straks zo’n 1.500 plantenfamilies.

■Gelders college wil nieuw PIP Bommelerwaard Gedeputeerde Staten van Gelderland willen tot een nieuw provinciaal inpassingsplan (PIP) komen voor de herstructurering van de glastuinbouw in de Bommelerwaard. Het college komt met dat voorstel op basis van het overleg dat de afgelopen maanden heeft plaatsgevonden tussen alle betrokken partijen – inclusief tuinders – in het gebied, zo maakten Gedeputeerde Staten (GS) op 4 juni bekend. De conclusies uit de reeks gesprekken met partijen in de Bommelerwaard is door GS samengevat in een gebiedsdocument. Samen met een plan van aanpak moet dat in de komende maanden leiden tot een nieuw PIP. Eerste stap daarbij is om met alle betrokken partijen in de periode juni-september themaworkshops te houden. Daarin zullen onder meer aan de orde komen de kwestie bestemmen bij recht of wijzigingsbevoegdheid en 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 16:05

sis FOTO: VIDIPHOTO

Gelezen op Twitter Peter van de Pol (@petervandepol) en gebruiksvriendelijker maken. Dit biedt meer duidelijkheid voor telers en toezichthouders van NVWA en waterschappen.

■ Winstwaarschuwing Plantion Plantion-directeur Peter Bakker verwacht dat de veiling dit jaar geen winst maakt, terwijl in de begroting rekening was gehouden met een resultaat van € 150.000. Oorzaak van de bijgestelde winstverwachting is het faillissement van Bloemengroothandel Vianen in mei, één van de bedrijven in het groothandelscentrum van de Edese veiling. Bakker stelde tijdens de algemene ledenvergadering op 4 juni dat het resultaat van Plantion in 2014 door de nadelige financiële consequenties van het faillissement onder druk staat, maar dat de omzet tot en met mei (circa € 45 miljoen) vergelijkbaar is met die in 2013 in dezelfde periode. Een ontwikkeling die de veiling overigens tegenvalt, zo gaf voorzitter Jos Kersten aan. De veiling verwacht dit jaar uit te komen op een omzet van € 92 miljoen. een businesscase voor de herstructurering. Het college streeft er naar het ontwerp-PIP in november vast te stellen om het daarna ter inzage te kunnen leggen. Bedoeling is dat Provinciale Staten het nieuwe PIP begin 2015 vaststellen, binnen de termijn van het lopende voorbereidingsbesluit.

■ Vier jaar uitstel heretikettering Staatssecretaris Dijksma (EZ) stelt de heretikettering van insecticiden en fungiciden met vier jaar uit tot respectievelijk 1 januari 2018 en 1 januari 2019. Zo is er extra tijd om te proberen het aantal knelpunten te reduceren. Voor herbiciden zijn sinds 1 januari 2013 nieuwe etiketten van kracht. De aflevertermijn van producten met oude etiketten loopt tot 1 juli 2014; de opgebruiktermijn tot 1 juli 2015. In de praktijk rezen veel knelpunten, want herbiciden werden beperkter beschikbaar door de heretikettering. Een impactanalyse van de insecticiden wees uit dat vergelijkbare situaties zouden ontstaan in de bedekte teelt van sieren groentegewassen en uitgangsmateriaal. Heretikettering van fungiciden zou naar verwachting hetzelfde effect hebben. Heretikettering moet de wettelijke gebruiksvoorschriften eenduidiger, makkelijker leesbaar 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

■ ’Bloemenbeurs Kenia groeit razendsnel’ De Internationale bloemenshow IFTEX in de Keniaanse hoofdstad Nairobi maakt volgens organisator Dick van Raamsdonk een stormachtige groei door. Dat zei hij tijdens de officiele opening van de beurs op 4 juni. De expo, drie jaar geleden voor het eerst gehouden, telt op ruim 6.000 m2 inmiddels bijna tweehonderd standhouders, een verdrievoudiging van het eerste jaar. Er komen bezoekers uit meer dan vijftig landen, waaronder Japan, Rusland en de Verenigde Staten, belangrijke nieuwe afzetmarkten voor Keniaanse bloemen. Lees meer op pagina 12-13.

■ Geurende Lathyrus timmert aan de weg De populaire geurende lathyrus zal van 26 tot en met 29 juni de Nationale Lathyrus Tentoonstelling domineren, zo verwacht de organiserende Nederlandse Lathyrus Vereniging. Het merendeel van de tentoongestelde Lathyrus odoratus zal volgens de vereniging namelijk tot de Spencer-groep behoren. Dat is lathyrus die door zijn geur en stevige lange stelen populair is als snijbloem.

Zometeen opnames voor Editie NL (RTL4) tussen de bloeiende doornloosjes op Kwekerij De Pol voor #247Green!

Hans Halsema @HansHalsema Mooi weer om de bloemetjes van Kwekerij Halsema op #Texel buiten te zetten, of te hangen...

Kwekerij Overhagen (@Overhagen) Website van ’De Vrienden van Kwekerij Overhagen’ is in de lucht. overhagenmoetblijven.nl. Plaats een bericht...

Mobiliteitscentrum (@MCGlastuinbouw) Op zoek naar een #bedrijfsleider met jarenlange ervaring in de sierteelt? #Heerhugowaard Schrijf u kosteloos in mobiliteitscentrumglastuinbouw.nl!

Gerard Kooiman (@GerardKooim) @EZ_Amsterdam: #tuinbouw ondernemers interesse in Chinese Markt? Ga mee met BM A’dam naar China! 30-31 okt Beijing

Discussie op LinkedIn Opheffing PT leidt tot een nieuw soort PT Het Productschap Tuinbouw (PT) zal op 1 januari 2015 ophouden te bestaan. Intussen zijn de plantaardige sectoren binnen LTO Nederland, samen met veiling en handel, met het ministerie van EZ in overleg over de oprichting van een nieuw soort ketenorganisatie. Een instantie die eigenlijk verdacht veel lijkt op het oude PT, inclusief de mogelijkheid om telers heffingen op te leggen en verordeningen uit te schrijven. Schiet de tuinbouw hier nu wel of niet mee op? Wat vindt u?

7

11-06-14 16:05

1LHXZ VRRUW EUDQFKHRUJDQLVDWLH ULFKW MH QLHW ]RPDDU RS

2SKHIĆ‚QJ VFKDSSHQ QRRSW WRW QL $OV KHW 3URGXFWVFKDS 7XLQERXZ 37 SHU MDQXDUL RSKRXGW WH EHVWDDQ NDQ GDW KHW HLQGH EHWHNHQHQ YDQ KHW IXQGDPHQWHHO RQGHU]RHN LQ GH WXLQERXZ 2RN VHFWRUEUHGH UHJHOLQJHQ URQG HQHUJLHEHVSDULQJ SODQWJH]RQGKHLG HQ JHZDVEHVFKHUPLQJ NXQQHQ LQ JHYDDU NRPHQ (HQ QLHXZ VRRUW EUDQFKHRUJDQLVDWLH NDQ GDW YRRUNRPHQ 0DDU GLH LV QLHW HHQ WZHH GULH RSJHULFKW 4XLQF\ YRQ %DQQLVVHKW qvb@hortipoint.nl

V

waarin teelt, handel en veilingen samenwerken – nog veel goeds brengen. De Eerste Kamer twijfelt aan het effect van de door Kamp genoemde zaken. Komen resultaten uit onderzoek dat via de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen (T&U) is opgezet, bijvoorbeeld wel beschikbaar voor ålle tuinders? En is zo’n nieuw type brancheorganisatie wel zo eenvoudig op te richten als Kamp doet voorkomen?

)XQGDPHQWHHO RQGHU]RHN LTO Glaskracht Nederland deelt de zorgen van de Eerste Kamer. Volgens de organisatie zal het vooral heel lastig worden fundamenteel onderzoek te financieren als het PT eenmaal is verdwenen. Weliswaar heeft LTO

Glaskracht de onderzoeksprogramma’s Kas als Energiebron, Glastuinbouw Waterproof en Plantgezondheid van het PT overgenomen, maar daarbij gaat het vooral om de coÜrdinatie van het onderzoek, niet om de totale financiering ervan. „Als je een teler vraagt, samen met collega’s, ₏ 100.000 te investeren in onderzoek dat over een jaar resultaat oplevert en daarna gelijk is toe te passen, is dat wat anders dan dat je per bedrijf ₏ 1.000 vraagt voor onderzoek dat een aantal jaren loopt en waarvan je niet precies weet wat het gaat opleveren, terwijl het wel de basis moet worden voor toegepast onderzoek�, aldus Richard Schouten, secretaris van LTO Glaskracht Nederland. „Daarom helpen wij onze leden te komen tot gewascoÜperaties voor

FOTO: ANP FOTO/EVERT-JAN DANIĂ‹LS

orige week liet de Eerste Kamer blijken ernstige zorgen te hebben over de gevolgen van de opheffing van de productschappen per 1 januari 2015. In april liet de Raad van State zich al kritisch uit over de voorgenomen afschaffing van de schappen. De senaat vreest dat het wegvallen van het Productschap Tuinbouw (PT) de financiering van heel veel onderzoek onmogelijk zal maken. Volgens minister Henk Kamp van Economische Zaken (EZ) zal het echter zo’n vaart niet lopen. Hij wijst erop dat via het topsectorenbeleid nog veel onderzoek geregeld kan worden. Ook kan volgens hem een voor de sierteelt nieuw soort brancheorganisatie – die erkend moet worden door Brussel en

'H (HUVWH .DPHU EXLJW ]LFK ODWHU GLW MDDU RYHU GH ZHWVZÄŽ]LJLQJ GLH QRGLJ LV RP GH SURGXFWVFKDSSHQ RS WH KHIIHQ

8

Productschappen.indd 8

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

11-06-14 15:10

Column Cok Harteveld cok@vandenberg-roses.com

RW QLHXZH RUJDQLVDWLHV gewasgericht onderzoek.� Dat het topsectorenbeleid, zoals Kamp beweert, veel onderzoek dat dreigt te verdwijnen kan opvangen, bestrijdt Schouten. „Via het topsectorenbeleid krijgt de topsector T&U geen geld, maar onderzoekscapaciteit. Daar moeten dan nog private middelen tegenover staan. Het bedrijfsleven kan ook ’in kind’ bijdragen aan onderzoek – door zelf mensen en materieel ter beschikking te stellen – maar slechts in beperkte mate. Er zal altijd een deel cash door het bedrijfsleven bijgedragen moeten worden.� Grotere bedrijven hebben volgens Schouten vaak een eigen R&D-budget en eigen onderzoekscapaciteit. „Glastuinbouwbedrijven kennen een wat andere financiÍle cyclus. Zij droegen tot nu toe heffing af aan het PT, maar voelden niet direct dat ze daarmee bijdroegen aan iets dat pas over vijf jaar resultaat oplevert. Als je nú fundamenteel onderzoek wilt, krijg je wÊl direct het daaraan verbonden prijskaartje te zien. Voor kleinere bedrijven zal het daardoor wellicht lastiger worden geld bij elkaar te krijgen voor fundamenteel onderzoek.�

Producentenorganisatie Met de oprichting van door Brussel erkende producenten- en brancheorganisaties kan de tuinbouw volgens Kamp nog een hoop dingen regelen die in het belang zijn van de hele sector. Zo kunnen zulke organisaties regels algemeen verbindend verklaren, waardoor ze ook gelden voor niet-georganiseerden. In een brief aan de Tweede Kamer liet Kamp onlangs weten wat de randvoorwaarden zijn voor oprichting van producentenen brancheorganisaties. Duidelijk is volgens Schouten dat het voor de glastuinbouw niet zinvol is een producentenorganisatie op te richten. „Belangrijk is dat er zaken in ketenverband worden geregeld. Dat is niet alleen een taak van de producenten.�

Brancheorganisatie Een brancheorganisatie lijkt volgens Schouten daarom een betere optie. Die bestaat niet uit individuele telers, maar uit ketenpartijen die minimaal 25% van de betrokken ondernemers vertegenwoordigen. Om regels algemeen verbindend te mogen verklaren, moet de organisatie tweederde van de productie, handel en/of verwerking 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

Productschappen.indd 9

vertegenwoordigen. Schouten verwacht dat de glastuinbouw wel kan voldoen aan die representativiteitseisen. „Maar je moet ook voldoende draagvlak hebben en er zitten juridische kanten aan het verhaal. Daarover is Kamp minder duidelijk. Vandaar dat we, samen met andere ketenpartijen, over die details nu druk in overleg zijn met EZ.�

Limitatief Een brancheorganisatie zal volgens Schouten altijd limitatieve doelstellingen hebben. „We moeten geen nieuw PT willen. Het moet een organisatie worden waarvan de doelen zich beperken tot bijvoorbeeld plantgezondheid. Denk daarbij aan fytosanitair beleid, waarbij je zaken kunt verordenen zodat je als sector maatregelen kunt treffen bij de uitbraak van een bepaalde ziekte of plaag. Daarmee is nauwelijks geld gemoeid, maar het zijn wel regels die je algemeen verbindend moet verklaren.� Daarnaast kan een brancheorganisatie de uitvoering van het op handen zijnde Energie Besparingssysteem Glastuinbouw (EBG) onder haar hoede nemen. „Het EBG kent lusten en lasten. Die lasten zullen we samen moeten delen�, aldus Schouten. Andere taken liggen op het vlak van Kennis & Innovatie. „Denk aan de ontwikkeling van nieuwe methoden voor gewasbescherming en energiebesparing. Weer andere zaken, zoals collectieve promotie en marktonderzoek, zullen juist niet opgepakt worden door een brancheorganisatie.� LTO Nederland wil op 1 januari 2015 in verschillende sectoren een aantal brancheorganisaties actief hebben. „De zorg van de Eerste Kamer dat het daarvoor vrij kort dag is, delen wij echter voor de volle honderd procent�, aldus Schouten. <

In het kort â– }2P GH Ć‚QDQFLHULQJ YDQ RQGHU]RHN HQ GH XLWYRHULQJ YDQ SXEOLHNH WDNHQ YHLOLJ WH VWHOOHQ QD RSKHIĆ‚QJ YDQ KHW 37 LV HHQ QLHXZ VRRUW EUDQFKHRUJDQLVDWLH QRGLJ Q 'H WHUP pEUDQFKHRUJDQLVDWLHp LV LQ GDW YHUEDQG YHUZDUUHQG RPGDW KHW IHLWHOÄŽN RP HHQ NHWHQRUJDQLVDWLH JDDW Q 2I KHW OXNW GH]H QRJ GLW MDDU RS WH ULFKWHQ PRHW EOÄŽNHQ

China

Haircut 'H YDNDQWLHWÄŽG VWDDW YRRU GH GHXU HQ GDDUGRRU YUDDJ LN PH DI RI HU YHHO PHQVHQ ]ÄŽQ GLH RS YDNDQWLH RI WÄŽGHQV DQGHUH EXLWHQODQGVH UHL]HQ QDDU GH NDSSHU JDDQ ,N GHQN QDPHOÄŽN GDW GH PHHVWHQ YRRUDI QRJ HYHQ HHQ KDLUFXW ODWHQ GRHQ HQ ]R PHW HHQ IULV JHNDSW NRSSLH RS UHLV JDDQ ,N KHE HU HHQ JHZRRQWH YDQ JHPDDNW RP LQ DOOH ODQGHQ GLH LN EH]RHN PpQ KDDU WH ODWHQ NQLSSHQ +HW LV JUDSSLJ RP GH YHUVFKLOOHQ HQ RYHUHHQNRPVWHQ WH ]LHQ =R NUÄŽJ MH RYHUDO ZHO LHWV WH GULQNHQ =RDOV NRIĆ‚H LQ 1HGHUODQG WKHH LQ &KLQD HQ ZDWHU LQ 7KDLODQG $OOHHQ LQ 1HGHUODQG PRHW MH HHUVW HHQ DIVSUDDN PDNHQ WHUZÄŽO MH LQ DQGHUH ODQGHQ RYHUDO JHZRRQ NXQW ELQQHQORSHQ ,Q $]LĂˆ NUÄŽJ MH VWDQGDDUG GH XLWJHEUHLGH EHKDQGHOLQJ ,Q 1HGHUODQG QLHW RI MH PRHW HU H[WUD YRRU EHWDOHQ 0HW XLWJHEUHLGH EHKDQGHOLQJ EHGRHO LN LQFOXVLHI ZDVVHQ HHQ NHHU RI YLHU KRRIGPDVVDJH HQ QD DĆƒRRS GH IĂ“KQ HURS =HOIV DOV MH VWHNHOWMHV ODDW NQLSSHQ :DDU MH DOWÄŽG WHJHQDDQ ORRSW LV GH WDDO EDULĂ…UUH =RDOV GLH HHUVWH NHHU LQ &KLQD GDW LN PDDU HHQ NOHLQ VWXNMH YDQ PÄŽQ KDDU ZLOGH ODWHQ DIKDOHQ ,N GXLGH GDW DDQ GRRU PÄŽQ GXLP HQ ZÄŽVYLQJHU RQJHYHHU HHQ FHQWLPHWHU YDQ HONDDU WH KRXGHQ 'H NDSSHU GDFKW HFKWHU GDW LN HHQ NOHLQ VWXNMH RYHU ZLOGH ODWHQ HQ LN NZDP GXV PHW HHQ JHYDQJHQLVNRSSLH GH ]DDN ZHHU XLW 1HWMHV JHIĂ“KQG GDW GDQ ZHHU ZHO 2RN LV KHW ]H DO HHQ NHHU JHOXNW RP PHW GH WRQGHXVH HHQ ĆƒLQNH MDDS LQ PÄŽQ QHN WH PDNHQ -H PRHW HU QLHW DDQ GHQNHQ RP MH GRRU GH]H PHQVHQ WH ODWHQ VFKHUHQf :DW WURXZHQV LQ 7KDLODQG ZHO DDQ WH UDGHQ LV 'DDU VFKHUHQ ]H PHW KHW RXGHUZHWVH XLWNODSPHV ]R GLHS GDW HU GH HHUVWH GULH GDJHQ JHHQ VWRSSHO WH ]LHQ LV 'DDU NDQ *LOOHWWH QLHW WHJHQRS ,Q &KLQD ZRUGW HU ZHO JHĆƒXLVWHUG GDW NDSVDORQV HHQ GHNPDQWHO ]ÄŽQ YRRU LOOHJDOH DIZHUNSOHNNHQ QLHW GDW HU OHJDOH EHVWDDQ WURXZHQV 'DW HU KHHO YHHO NDSVDORQV ]ÄŽQ WHUZÄŽO HU QLHW YHHO &KLQH]HQ IDWVRHQOÄŽN JHNDSW URQGORSHQ ]HW MH ZHO DDQ KHW GHQNHQ 0DDU WRFK GHQN LN GDW KHW LQGLDQHQYHUKDOHQ ]ÄŽQ 'DW ]RX QDPHOÄŽN ZHO HHQ KHOH DSDUWH NÄŽN JHYHQ RS GH XLWGUXNNLQJ pERYHQRS JUDDJ JHGHNW KRXGHQp &RN +DUWHYHOG LV JHQHUDO PDQDJHU 9DQ GHQ %HUJ 5RVHV

9

11-06-14 15:10

Afspraken dichttimmeren LQ FRQWUDFWHQ EHODQJUĎNHU Orderafspraken worden vaak mondeling of op de achterkant van een siJDUHQGRRVMH JHPDDNW 8LW JRHG YHUWURXZHQ YDQXLW HHQ DIKDQNHOĎNH SRsitie of omdat het aan kennis ontbreekt om een contract te maken. Maar nu orders grotere bedragen vertegenwoordigen en de macht van de retail groeit, zien producenten zich meer genoodzaakt risico’s in te dekken.

Astrid Zoumpoulis EORHPLVWHUÄŽ#KRUWLSRLQW QO

H

et kan jarenlang goed gaan. Maar dan heb je ineens ÊÊn wittevlieg in je poinsettia’s en wil je trouwe klant nog maar een schijntje van de afgesproken volumes afnemen. Je mag ook nog eens opdraaien voor de schade die de klant oploopt omdat hij elders duurder heeft moeten inkopen. Of het is een koud voorjaar en de retailer beslist dat hij maar de helft van de vastgelegde violen kwijt kan. Als de klokprijs van tulpen in het hoogseizoen laag is, annuleert een tussenhandelaar soms doodleuk een vaste prijsorder om vervolgens de bloemen goedkoop op de klok in te kopen. En daar sta je dan. Toeval of niet, sinds de sierteelt in een aanbodsmarkt is terechtgekomen, neemt het aantal annuleringen van orders toe. Tegelijkertijd worden het belang en de macht van de retail groter en neemt de afhankelijkheid toe. Veel telers wijzigen hun strategie van blind vertrouwen en proberen afspraken dicht te timmeren in serieuze contracten.

Risico’s indekken Het gros van de termijnorders komt provisorisch tot stand: een mondelinge afspraak, een mailtje. Koper en kweker spreken af wat en wanneer er geleverd moet worden, met welke productspecificaties, fusten en labels. Hooguit 10% van de grote orders is vastgelegd in een FloraHolland-contract, met de FloraHolland-voorwaarden en -clausules. De overige contracten die in omloop zijn, zijn doorgaans opgesteld door de koper en gaan gepaard met de leveringsvoorwaarden van de klant. „In sommige van die contracten staat dus echt dat afnemers zonder opgaaf van

10

Contracten.indd 10

redenen kunnen annuleren�, zegt Walter Schoenmakers, ordermanager bij Connect van FloraHolland. „Bij afspraken die niet goed of eenzijdig zijn vastgelegd, heb je als kweker geen poot om op te staan. Dan kan het voorkomen dat een contract van vijf ton gewoon per mail wordt geannuleerd. Waarom vinden we het heel gewoon om een huis te kopen met een NVM-overeenkomst, een notaris en een taxatierapport en gaan we er in deze sector vanuit ’dat het wel los zal lopen’?� Tijden veranderen, marges staan onder druk, ketens krijgen meer macht en stellen steeds meer eisen. Schoenmakers geeft aan dat je als producent goed moet nadenken of je de risico’s van een annulering of een schadeclaim wel aan kunt. En dus de risico’s zo veel mogelijk moet indekken met een goed contract. „Je wilt niet weten wat een retailer allemaal kan claimen als je niet op tijd je partij kunt leveren. Winstderving, reclamekosten die zijn gemaakt voor een actie, managers die bezig zijn geweest om het probleem op te lossen.�

Juridische valkuilen Omdat Connect steeds meer problemen zag ontstaan, riep FloraHolland in 2011 de afdeling Ordermanagement in het leven. De ordermanagers zien toe op de juiste opstelling van contracten en de naleving daarvan. Ook organiseert Connect workshops onder de titel ’juridische valkuilen bij directe afzet’, waarin telers hun rechten en plichten leren kennen en uitleg krijgen over waar ze op moeten letten bij het opstellen of ondertekenen van contracten. Schoenmakers: „Ik kan met de hand op mijn hart zeggen dat

er voor telers geen betere, beschermende voorwaarden zijn dan in de FloraHollandcontracten. Maar ook wie zelf een contract opstelt, kan bij twijfel onze hulp inroepen.�

Gulden middenweg Veel contracten worden niet echt geannuleerd, maar tussentijds opengebroken. Omdat de marktomstandigheden tegen de tijd van levering niet optimaal zijn, denkt de afnemer de producten bijvoorbeeld niet tegen de afgesproken prijs te kunnen verkopen. Bij een goede relatie, kunnen koper en kweker dan in overleg tot nieuwe afspraken komen. De teler levert bijvoorbeeld 15 cent op een roos in op de betreffende order onder voorwaarde dat de klant bij een volgende order 10 cent meer betaalt. Maar bij een dichtgetimmerd contract en verdenking van machtsmisbruik, kan een teler ook zeggen ’nee, dit is de afspraak, houd je er maar aan’. In de praktijk gebeurt dat niet veel. Telers willen of moeten doorgaans toch verder met zo’n klant en uit angst dat die vaarwel zegt, gaan ze of akkoord met de nieuwe voorwaarden of ze spreken een gulden middenweg af. Het gevaar in de lastige markt van vandaag is dat telers zich te afhankelijk opstellen. Ze staan als zelfstandige tuinbouwondernemer vaak ongewapend tegenover een batterij van juristen bij de retailafnemers.

Pingels veranderen verhoudingen EÊn van de telers die heeft deelgenomen aan de juridische workshops van FloraHolland is Rob van Haaster, hyacintenbroeier in Vijfhuizen. „We doen al een paar jaar 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 15:10

FOTO: GERDIEN DE NOOY

2P GH ULVLFRpV YDQ DQQXOHULQJ RI HHQ VFKDGHFODLP YDQ HHQ RUGHU ]RYHHO PRJHOÄŽN LQ WH GHNNHQ LV HHQ JRHG RSJHVWHOG FRQWUDFW EHODQJUÄŽN

contractwerk. Je maakt vaak afspraken op gelijke voet, uit de losse pols, maar uiteindelijk gaat het toch om de pingels en dan zie je de verhoudingen ineens veranderen. Vaak in het nadeel van de teler. Ik werk nu vooral met FloraHolland-contracten; daar is van beide kanten geen speld tussen te krijgen. Handelaren leggen soms 30.000 stuks per week vast terwijl ze weten dat ze er maar 15.000 nodig hebben, gewoon voor de zekerheid. In de nieuwe contracten stellen we nu bijvoorbeeld boven- en ondergrenzen. Nemen ze minder af, dan blijven ze in gebreke, nemen ze meer af dan geldt er een andere prijs. Voor de handel heeft dat ook voordelen, want ik moet dus leveren. Heb ik er niet voldoende, dan moet ik zelf elders bijkopen en als de hyacinten daar duurder zijn, leg ik het verschil bij. Het is een kwestie van geven en nemen.� Termijncontracten zijn ook voor kwekerij Peter van der Plas belangrijk. Veel violen en perkplanten worden speciaal voor contractafnemers geteeld. „Als je bij de bakker tien taarten bestelt voor een feestje en het feestje gaat niet door, dan kun je die niet zomaar, zonder in overleg te gaan, niet ophalen. Het is eigenlijk van de gekke dat het in de tuinbouw anders lijkt te werken. Recent hadden we een geschil over een order met een grote 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Contracten.indd 11

klant. Wij zijn daarover in gesprek gegaan en hebben het tot ieders genoegen weten op te lossen, maar je wordt je daardoor wel bewust van de grote risico’s die je loopt in de termijnhandel. Het is niet meer dan redelijk dat beide partijen in een order rechten en plichten hebben en dat beide partijen zich houden aan wat ze gezamenlijk overeengekomen zijn. De contracten van FloraHolland zitten wat dat betreft sterk in elkaar en daarbij zijn we beter beschermd. Ik zou het geen gek idee vinden om FloraHollandcontracten te verplichten bij afrekening via de veiling�, vertelt RenÊe van der Plas.

Papier zonder waarde Niet iedereen is overtuigd van het nut van lijvige contracten. „Een stuk papier heeft wat mij betreft weinig waarde�, meent tulpenbroeier Niels Kreuk uit Andijk. „Je kunt zes A4’tjes volschrijven met juridische termen, maar dan nog kan het misgaan. De afnemer kan altijd wel een reden verzinnen om een partij volgens zijn interpretatie van de regeltjes te annuleren: ze voldoen niet 100% aan de specificaties of er zit een onzichtbaar beestje in.� Belangrijker vindt Kreuk het om in wederzijds vertrouwen en met de nodige

creativiteit eventuele problemen op te lossen. „De ene handelaar zegt bijvoorbeeld bij warm weer: ik hoef je tulpen niet meer. De ander zegt: een man een man, een woord een woord, dus met wat extra duwen en trekken probeer ik ze toch kwijt te raken. In het eerste geval ga ik daar langs en probeer ik de afspraken nog eens goed duidelijk te maken. Als die koper bij hoge marktprijzen meer van je wil afnemen dan de afspraak, moet hij in minder goede omstandigheden water bij de wijn willen doen. We moeten niet vergeten dat we met elkaar de handel moeten maken. We hebben uiteindelijk allebei hetzelfde doel. We moeten elkaar niet als tegenstanders zien.� <

In het kort Q +HW JURV YDQ GH WHUPÄŽQRUGHUV NRPW

provisorisch tot stand: een mondelinge DIVSUDDN HHQ PDLOWMH Q ,Q HHQ DDQERGVPDUNW QHHPW KHW DDQWDO RUGHU DQQXOHULQJHQ WRH Q 7HOHUV PRHWHQ QDGHQNHQ RI ]ÄŽ GH ULVLFRpV van een annulering of een schadeclaim DDQNXQQHQ 0HW HHQ JRHG FRQWUDFW ]ÄŽQ GH ULVLFRpV LQ WH GHNNHQ

11

11-06-14 15:10

Afrikaanse kwekers op IFTEX in Nairobi:

’Afzet buiten de veiling om neemt toe’ Directe verkoop aan tussenhandelaren, supermarkten en bloemisten; dat is waar veel Keniaanse telers zich de komende jaren op gaan richten, zo valt op de internationale bloemenbeurs in Nairobi (IFTEX) te horen. De veiling verliest terrein.

Frans van den Houdt EORHPLVWHUÄŽ#KRUWLSRLQW QO

M

et 200 standhouders afkomstig uit verschillende continenten, op ruim 6.000 m2, en bezoekers uit tenminste 55 landen, is de internationale bloemenshow in de Keniaanse hoofdstad Nairobi (IFTEX) inmiddels een van de snelst groeiende en belangrijkste beurzen ter wereld. „Uniek is ook dat er dit jaar een stand is met bloemen uit Ecuador�, zegt organisator

Dick van Raamsdonk, president van de HPP Internationale Expo Groep. „Het is voor het eerst dat telers van het ene continent, ZuidAmerika in dit geval, zich op een beurs op een ander continent, Afrika, presenteren. Dat geeft aan hoe belangrijk Kenia inmiddels is als een van de toonaangevende bloemenproducenten in de wereld.� Hoewel de groei van de bloemenproductie enigszins is afgenomen, van 3% naar 2%

per jaar, zijn veel telers optimistisch over de toekomst. Ze richten zich meer en meer op directe verkoop aan tussenhandelaren en klanten en boren nieuwe markten aan, zoals Rusland, Oost-Europese landen, Japan, China en de Verenigde Staten. Zoals blijkt uit een rondje langs de standhouders op IFTEX. <

Niall Deacon, P.J. Dave Group:

’Rek is nog niet uit de industrie’ FOTO’S: FRANS VAN DEN HOUDT

Met 120 ha, verdeeld over drie NZHNHUÄŽHQ ,VLQ\D HQ 7LPDX LV GH 3 - 'DYH *URXS HHQ YDQ .HQLDpV JURRWVWH SURGXFHQWHQ YDQ UR]HQ $OJHPHHQ GLUHFWHXU LV 1LDOO 'HDFRQ e*H]HJG ZRUGW GDW GH EORHPHQVHFWRU LQ .HQLD ]LFK GH NRPHQGH WÄŽG YRRUDO ]DO FRQVROLGHUHQ PDDU GDDU KHE LN ]R PÄŽQ WZÄŽIHOV RYHU JH]LHQ GH JHUXFKWHQ GDW HHQ EHVWDDQG EHGUÄŽI JDDW XLWEUHLGHQ PHW KD HQ PLVVFKLHQ ZHO KD 'DW EHZÄŽVW GDW GH UHN HU QRJ ODQJ QLHW XLW LV HQ HU QRJ YHHO YHUWURXZHQ EHVWDDW LQ GH LQGXVWULH ]RZHO EÄŽ WHOHUV

12

IFTEX.indd 12

HQ H[SRUWHXUV DOV EÄŽ NRSHUV 2QV EHGUÄŽI ORRSW SULPD :ÄŽ YHUNRSHQ QX YRRUDO GLUHFW DDQ JURRWKDQGHODUHQ HQ EORHPLVWHUÄŽHQ LQ 6FDQGLQDYLĂˆ PDDU JDDQ RQV PHHU HQ PHHU ULFKWHQ RS RSNRPHQGH PDUNWHQ DOV 5XVODQG 2RVW (XURSD -DSDQ HQ GH 9HUHQLJGH 6WDWHQ :H KHEEHQ RRN 6LQJDSRUH JHSUREHHUG PDDU GDW LV HHQ HUJ PRHLOÄŽNH PDUNW HU NZDPHQ PDDU HHQ SDDU NOHLQH RUGHUV YDQGDDQ 2RN ZÄŽ EUHLGHQ QRJ XLW PDDU KHW JDDW YHHO YRRU]LFKWLJHU HQ EHWHU JHSODQG GDQ LQ KHW YHUOHGHQ WRHQ GH ERPHQ WRW LQ GH KHPHO JURHLGHQ HQ ZH YHHO VQHOOHU HQ PDNNHOÄŽNHU EHVORWHQ QLHXZH LQYHVWHULQJHQ WH GRHQ 'H XLWEUHLGLQJ YDQ RQV EHGUÄŽI 5LVLQJ 6XQ LQ 7LPDX DDQ GH YRHW YDQ 0RXQW .HQLD ZDDU

ZH JURRWEORHPLJH UR]HQ NZHNHQ EORHP YDQ WRW FP LV KHHO ]RUJYXOGLJ YRRUEHUHLG .ZDOLWHLW HQ GXXU]DDPKHLG ZRUGHQ VWHHGV EHODQJUÄŽNHU RP FRQFXUUHUHQG WH EOÄŽYHQ 'H ZHQVHQ YDQ GH FRQVXPHQW JDDQ PHHU HQ PHHU KHW DDQERG EHSDOHQ HQ GLH ZHQVHQ YHUDQGHUHQ VQHO ,Q GH WRHNRPVW ]DO HU PLQGHU YLD GH YHLOLQJ LQ 1HGHUODQG YHUKDQGHOG ZRUGHQ RPGDW GDW RPVODFKWLJ HQ WÄŽGURYHQG LV HQ VWHHGV PHHU YLD GLUHFWH FRQWDFWHQ LQ GH ODQGHQ GLH RQ]H EORHPHQ NRSHQ HQ YHUNRSHQ 2RN GH RQOLQH YHUNRSHQ ZRUGHQ EHODQJUÄŽNHU (HQ RSWLH LV LQ .HQLD HHQ YHLOLQJ RS WH ]HWWHQ YHUJHOÄŽNEDDU PHW GH EHVWDDQGH YHLOLQJHQ YRRU NRIĆ‚H HQ WKHH $OOH EHQRGLJGH IDFLOLWHLWHQ HQ KDQGHOVNDQDOHQ ]ÄŽQ KLHU WHQVORWWH DDQZH]LJ r

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

11-06-14 15:31

Wouter Visser, Africalla:

John Williams, Harvest Limited:

’Directe afzet neemt toe’

’Vooral grootbloemige rozen lopen goed’

$IULFDOOD LV PHW KD HQ PHHU GDQ YDULÈWHLWHQ GH JURRWVWH SURGXFHQW YDQ FDOODpV LQ .HQLD JHVLWXHHUG LQ /LPXUX JUHQ]HQG DDQ 1DLUREL $OJHPHHQ GLUHFWHXU :RXWHU 9LVVHU e:Ď ]ĎQ KHHO WHYUHGHQ PHW RQ]H EHGUĎIVUHVXOWDWHQ DO NRPW GH ]RPHU HUDDQ 'DQ ORRSW GH SURGXFWLH WHUXJ RPGDW GH 1HGHUODQGVH WHOHUV GDQ SLHNHQ 2Q]H JHPLGGHOGH SURGXFWLH LV VWHOHQ SHU ZHHN PHW XLWVFKLHWHUV QDDU VWXNV ,Q VODSSH PDDQGHQ YHUNRSHQ ZH HU ]RpQ 'H YHLOLQJ EOĎIW EHODQJUĎN YRRU RQV PDDU GH GLUHFWH DI]HW buiten de veiling om neemt toe. De meeste bloemen komen EĎ EORHPLVWHQ KDQGHODUHQ ZHGGLQJ SODQQHUV HQ VXSHUPDUNWHQ DOV KHW %ULWVH 0DUNV DQG 6SHQFHU WHUHFKW 'H YUDDJ QDDU FDOODpV LQ QLHXZH PDUNWHQ DOV -DSDQ $XVWUDOLÈ HQ 5XVODQG JURHLW ƃLQN 2RN LQ KHW 0LGGHQ 2RVWHQ WLPPHUHQ RQ]H DJHQWHQ ƃLQN DDQ GH ZHJ :DW &KLQD EHWUHIW PRHWHQ ZĎ DFKWHUDDQ VOXLWHQ &DOOD LV JHHQ SURGXFW GDW PDUNWHQ RSHQW GDDU LV KHW WH H[FOXVLHI YRRU 'H WUHQG GDW FRQVXPHQWHQ PLQGHU PDVVDSURGXFWHQ HQ PHHU H[FOXVLYLWHLW ZLOOHQ LV ZHO JXQVWLJ YRRU RQV ZDQW FDOOD LV EHKRRUOĎN QLFKH 2P EĎ GH WĎG WH EOĎYHQ KHEEHQ ZH HHQ QLHXZH KXLVVWĎO ODWHQ RQWZHUSHQ PHW HHQ QLHXZ ORJR HHQ QLHXZH ZHEVLWH HQ QLHXZH SODVWLF KRH]HQ 'LW PRHW RQ]H QDDPVEHNHQGKHLG vergroten. 9RRU GH WRHNRPVW KHEEHQ ZH JHHQ XLWEUHLGLQJ JHSODQG :HO PRHW GH HIƂFLÈQWLH RPKRRJ ]RGDW ZH PHHU VWHOHQ SHU m NXQQHQ SURGXFHUHQ 'DDU LV QRJ YHHO ZLQVW WH EHKDOHQ r

+DUYHVW /LPLWHG LV KD JURRW +HW UR]HQEHGUĎI EHVWDDW XLW GULH NZHNHUĎHQ HHQ LQ $WKL 5LYHU RS 1.450 m hoogte) en twee aan de voet van de $EHUGDUHV RS P KRRJWH (LJHQDDU LV GH LQ .HQLD JHERUHQ %ULW -RKQ :LOOLDPV e:Ď GRHQ JRHGH ]DNHQ LQ 6FDQGLQDYLÈ PHW QDPH LQ 1RRUZHJHQ ZDDU ZH YLD WXVVHQKDQGHODUHQ YRRUDO DDQ EORHPLVWHQ YHUNRSHQ 2RN 5XVODQG LV PHW WLHQ JURWH NODQWHQ HHQ EHODQJUĎNH DI]HWPDUNW ,N EHJRQ LQ VHSWHPEHU YDQDI QXO ,N KDG b LQ GH EDQN =H QRHPGHQ PH 0U RPGDW LN WZHH FRQWDLQHUV YRO PHW WZHHGHKDQGV PP YHUZDUPLQJVSĎSHQ YDQ DIJHEURNHQ NDVVHQ LQ 1HGHUODQG QDDU .HQLD OLHW NRPHQ RP PĎQ HHUVWH NDVVHQ WH NXQQHQ bouwen. 'H KDQGHO LV VLQGVGLHQ DOOHHQ PDDU JHJURHLG YRRUDO RQ]H HHUVWHNODV SURGXFWHQ GH JURRWEORHPLJH UR]HQ YHUNRSHQ JRHG ,N VOXLW PH GDQ RRN QLHW DDQ EĎ GH GRHPGHQNHUV GLH VWDJQDWLH YRRUVSHOOHQ ,N EHQ YDQ QDWXUH HHQ RSWLPLVW PHW VWHXQHQ HQ NUHXQHQ JDDW je omzet echt niet omhoog! ,N KHE JHHQ XLWEUHLGLQJVSODQQHQ HQ EHQ RRN QLHW RS ]RHN QDDU QLHXZH DI]HWPDUNWHQ PDDU SUREHHU GH YHUNRRS LQ ODQGHQ ZDDU LN DO MDUHQ DFWLHI EHQ WH YHUEHWHUHQ HQ WH YHUJURWHQ =R VSHHO LN LQ RS GH WRHQHPHQGH YUDDJ QDDU OX[H ERHNHWWHQ ZDDU JRHG DDQ WH verdienen is. We gaan in de toekomst daarom ook meer boeketvullers telen.”

Venkatesh Rao, Mairye Estate:

Edward Manning, De Ruiter East Africa:

p3UĎV YRRU RQ]H UR]HQ LV WH ODDJp

’Toekomst ziet er uitstekend uit’

0DLU\H (VWDWH LV HHQ 2HJDQGHHV EHGUĎI GDW RS KD UR]HQ HQ NUXLGHQ WHHOW LQ 0DLU\H ]RpQ NP YDQ GH KRRIGVWDG .DPSDOD $OJHPHHQ GLUHFWHXU 9HQNDWHVK 5DR e2HJDQGD KHHIW DOOHHQ HHQ SDDU ORNDOH HQ UHJLRQDOH EORHPHQVKRZV JHHQ LQWHUQDWLRQDOH +HW LV YRRU RQV GDDURP EHODQJUĎN RP QDDU GH ,)7(; LQ 1DLUREL WH NRPHQ RP EHstaande en nieuwe internationale klanten te ontmoeten en nieuwe YDULÈWHLWHQ WH SUHVHQWHUHQ 2QV EHODQJUĎNVWH SURGXFW LV GH 6HFUHW +HDUW HHQ XQLHNH NOHLQEORHPLJH URRV EORHP YDQ WRW FP GLH KHW XLWVWHNHQG GRHW RS HHQ KRRJWH YDQ P HQ HUJ SRSXODLU LV LQ (XURSD :H YHUNRSHQ GLUHFW DDQ HHQ DDQWDO VXSHUPDUNWHQ LQ *URRW %ULWWDQQLÈ ]RDOV 0DUNV DQG 6SHQFHU DQG 6DLQVEXU\ $QGHUH DI]HWPDUNWHQ ]ĎQ -DSDQ HQ 5XVODQG :H YHUNRSHQ YRRUDO YLD GH 'XWFK )ORZHU *URXS 'H JURRWVWH XLWGDJLQJ LV UHQGDEHO WH EOĎYHQ SURGXFHUHQ 'DW LV PRHLOĎN 'H PDUNWSUĎV YRRU RQ]H UR]HQ LV WH ODDJ JH]LHQ GH VQHO RSORSHQGH SURGXFWLHNRVWHQ WHUZĎO VWHXQ YDQ GH 2HJDQGHVH RYHUKHLG PLQLHP LV 'H EORHPHQVHFWRU LQ 2HJDQGD VWDDW QRJ LQ GH NLQGHUVFKRHQHQ HQ LV SDV RQODQJV WRW VSHHUSXQW JHPDDNW r

'H 5XLWHU (DVW $IULFD EHKRRUW WRW GH YLHU JURRWVWH UR]HQYHUHGHODDUV LQ .HQLD +HW EHGUĎI EHVODDW ]RpQ KD HQ LV JHYHVWLJG LQ 1DLYDVKD 9HUNRRSPDQDJHU LV (GZDUG 0DQQLQJ e'H ]DNHQ JDDQ XLWVWHNHQG 2Q]H JURWH H[SHUWLVH HQ NZDOLWHLW ]RUJW YRRU HHQ EOĎYHQGH YUDDJ YDQ WHOHUV XLW DOOH EHODQJUĎNH EORHPHQSURGXFHUHQGH ODQGHQ LQ GH ZHUHOG 9LD GLH NODQWHQ ZRUGHQ RQ]H SURGXFWHQ YHUNRFKW RS GH YHLOLQJ LQ 1HGHUODQG HQ LQ 5XVODQG KHW 0LGGHQ 2RVWHQ HQ -DSDQ -H ]LHW GH DI]HWPDUNW ZHO YHUDQGHUHQ GH YUDDJ QDDU QLFKHSURGXFWHQ YDQ KRJH NZDOLWHLW QHHPW WRH 'H RYHUODS WXVVHQ SUHPLXP HQ UHWDLOSURGXFWHQ YHUGZĎQW &RQVXPHQWHQ ZLOOHQ VWHHGV QLHXZH YDULÈWHLWHQ HQ NOHXUHQFRPELQDWLHV HQ DOV SURGXFHQW PRHW MH GDDU FRQWLQX RS LQVSHOHQ GRRU EĎ GH WĎG WH EOĎYHQ De toekomst ziet er voor ons uitstekend uit. Maar voor de KeniDDQVH FRQFXUUHQWLHNUDFKW LV KHW ZHO EHODQJUĎN GDW GH UHJHULQJ GH EHODVWLQJHQ YHUODDJW HQ GH OXFKWYDDUWPDDWVFKDSSĎHQ LHWV GRHQ aan de veel te hoge vrachtkosten.”

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

IFTEX.indd 13

13

11-06-14 15:31

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

+RH VFKURHI LN EĎ HFRQRPLVFKH WHJHQZLQG KHW QLYHDX YDQ PĎQ ZHUNQHPHUV RS" Het opleiden en ontwikkelen van werknemers via cursussen of WUDLQLQJHQ NRVW JHOG +RH ]ĎQ GH kosten laag te houden om toch PĎQ ZHUNQHPHUV WH RQWZLNNHlen?

M

ensen leren altijd en overal, op verschillende manieren. Onderzoek toont aan dat prestaties van werknemers meer verbeteren door informeel leren dan door formele trainingsprogramma’s.

,QIRUPHHO OHUHQ Informeel leren omvat alle leeractiviteiten waarbij de planning, sturing en controle voor het grootste deel bij de lerende berust. Het is niet tijd- en plaatsgebonden. De lerende leert op het moment dat het nodig is. Het is een voortdurend en continu proces, zonder duidelijk begin of eind. Het gaat om leren binnen de context waarin het toegepast kan worden. Leren op de werkplek past goed bij de werknemers binnen de glastuinbouw. Voor hen is de toepasbaarheid op de werkvloer erg belangrijk. Naast de prestaties is ook de betrokkenheid hoger als er de mogelijkheid is om informeel te leren. Informeel leren versterkt dus de intentie om bij een organisatie te blijven. Als er geen ontwikkelmogelijkheden zijn, zijn juist talentvolle werknemers als eerste weg. Met informeel leren behaal je dus dubbele winst. Mensen ontwikkelen zich en raken daarnaast ook nog sterker verbonden met de organisatie.

)DFLOLWHUHQ Informeel leren is minder goed te organiseren en te structureren omdat het gebeurt op het moment dat de werknemer iets moet leren. Maar je kunt informeel leren wel faciliteren. Hoe doe je dit? Dit kan bijvoorbeeld door een structureel werkoverleg in te voeren. Ervaringen delen in een overleg is heel leerzaam. De uitkomsten hiervan dienen

14

24vraagl.indd 14

ILLUSTRATIE: PETER MOORMAN

dan wel te worden vastgelegd in een verslag, zodat iedereen ernaar terug kan grijpen. Taakroulatie is een uitstekende vorm van informeel leren. Als mensen tijdelijk de taken van een collega overnemen leren ze een ander aspect van het proces kennen waardoor ze het grotere geheel beter snappen. Dit maakt dat meer vaardigheden worden beheerst, waardoor het bedrijf minder kwetsbaar is. Werknemers in een hogere functie kunnen collega’s in een lagere functie coachen hun vaardigheden bijbrengen. Zo ontstaan zelflerende teams. Een ervaren werknemer wordt aan een minder ervaren werknemer gekoppeld. En zo draagt de ervaren werknemer zijn kennis op de jongere generatie over.

:HUNJURHSHQ Een andere vorm van informeel leren is het instellen van werkgroepen. Deze werkgroepen komen bij elkaar om verschillende vraagstukken op te pakken. Bijvoorbeeld:

optimalisatie in het teeltproces. Of een kwaliteitsverbetering van het product. U kunt nieuwe technologieën inzetten om leereffecten te vergroten. YouTube is goed in te zetten om kennis over te dragen aan meerdere personen tegelijk. Sociale netwerken zoals Twitter, Facebook, Yammer en blogs, bieden uitstekende leermogelijkheden. Via deze netwerken kunnen collega’s informatie delen en vragen aan elkaar stellen.

5HƃHFWLH Bij informeel leren is het van belang dat u uw werknemers de mogelijkheid biedt om te reflecteren. Het gaat om reflectie op het nieuwe geleerde gedrag. Zo kunnen ze ook bepalen welke vaardigheden nog ontbreken. Functionerings- en ontwikkelgesprekken zijn dus van belang als u uw werknemers beter wilt laten functioneren. Mara Juckers, Scholingsadviseur Glastuinbouw, P MXFNHUV#KRUWLEHGUĎIVVFKRRO QO 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 15:10

MDUNW Vanwege het tuinplantenseizoen worden ook de klokprijzen van deze producten weergegeven. Omdat er ruimte is voor maar drie grafieken, worden de bloeiende en groene planten in één grafiek verwerkt. Week 25 is de laatste week van de tuinplantengrafiek.

KORN SUĎVEHHOGHQ

Groene en bloeiende planten

Snijbloemen '%&'

(*

'%&(

'%&'

'%&)

&+%

'%&(

Tuinplanten '%&'

'%&)

&'%

'*

'%

&%%

&)%

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

&*% (%

&(% &'% &&%

&( &) &* &+ &, &- &. '% '& '' '( ') '* '+ lZZ`

Ten opzichte van week 22 blijft de middenprijs onveranderd op 21 cent.

.%

-% +% )%

&%% &*

'%&)

'%&(

&( &) &* &+ &, &- &. '% '& '' '( ') '* '+ lZZ`

Een kleine stijging van de middenprijs bij de groene planten met 2 cent tot 111 cent. Bij de bloeiende planten gaat er 9 cent af tot 114 cent.

'%

&& &' &( &) &* &+ &, &- &. '% '& '' '( ') '* lZZ`

Een daling van de middenprijs met 3 cent tot 62 cent. In dezelfde week in 2012 en 2013 lag deze op respectievelijk 73 en 64 cent. %521 )/25$+2//$1'

'H ZHHN YDQ GH NORNLQNRSHU

Cor van Jaarsveld:

’Je merkt dat het zomer begint te worden’

)272 696

Bedrijf: Lavendel Bloemen & Planten, Driebergen Veiling: Plantion Week: 23

Maandag „Er is een aanbod van 1.100 karren, met een mooi assortiment. Buitenbloemen als delphinium, campanula en pioen zijn normaal geprijsd, wat ook te voorzien was, gezien het verwachte warmere weer. De overige buitenhandel wordt goed betaald, hoewel het aanbod al minder wordt. Over twee tot drie weken gaan immers de eerste Nederlanders al met zomervakantie. Maar kwekers raken ook leeg natuurlijk.”

Dinsdag „Vandaag staan er 600 karren. Ik koop veel buitengoed, zoals heel mooie isotoma en prachtige lavendel. Mensen willen namelijk snel nog even een pot vullen voor op het terras. Snijbloemen koop ik vanwege de verwachte warmte wat minder in. Achter de winkel hebben wij nog een tuin van 300 m2 en voor de winkel hebben we een behoorlijke buitenpresentatie. Niet dat we een tuincentrum zijn, maar we hebben genoeg buitengoed staan om de terugloop in de snijbloemen mee te kunnen opvangen.”

Woensdag „Een aanvoer van 1.250 karren. Evenals gisteren regent het de hele dag, terwijl het ook nog warm is. Een moeizame dag dus in de winkel. Gelukkig is morgen de laatste dag van de avondvierdaagse. Dan moet ik goed9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 15

kope boeketjes paraat hebben, gladiolen en duizendschoon. Wat betreft werk heb ik vandaag niet te klagen, qua klanten mag het beter.”

Donderdag „Met 500 karren is het aanbod vanochtend redelijk groot. Plantion probeert op donderdag altijd wat meer assortiment neer te zetten zodat je op vrijdag en zaterdag goed kunt verkopen. In de winkel merk ik dat mensen wel bloemen kopen voor de avondvierdaagse, maar niet voor zichzelf. Velen gaan dit pinksterweekend naar de camping, denk ik.”

Vrijdag „Een aanvoer van 900 karren. Een stuk duurder dan de rest van de week, vanwege de grotere vraag. Veel kopers hebben woensdag en donderdag wat minder ingekocht vanwege het mooie weer. Maar uiteindelijk moet je in het weekend toch wat hebben staan, ook vanwege tweede pinksterdag natuurlijk. Er blijven altijd mensen die een bloemetje meenemen omdat ze bij iemand op bezoek gaan. Terugkijkend was het een moeizame week gezien de weersomstandigheden. Uiteindelijk is de verkoop niet tegengevallen, maar het is ook niet super meegevallen. Je merkt dat het zomer begint te worden. Het aloude ’vrouwen bloot, handel dood’ klopt als een bus.”

15

11-06-14 15:10

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jacco van der Hoeven MDFFRYDQGHUKRHYHQ#ƃ RUDKROODQG QO

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

75

50

18

19

20

Aanvoer index

21

22

23 week

Meer snijbloemen tegen lagere prijzen In week 23 was het totale aanbod snijbloemen bijna 4% groter. De gemiddelde prijs kwam uit op 20 cent per steel, 2 cent lager dan in dezelfde week van 2013. De totale bloemenomzet daalde hierdoor met ruim 3%. Grootbloemige roos moest 2 cent inleveren bij een aanvoer van 0,5% meer stelen. Ook troschrysant moest 2 cent op de gemiddelde prijs inleveren en staat qua omzet en afzet op de tweede plek in de

bloemen top 20. De aanvoer van pioenroos groeide explosief ten opzichte van 2013 met 220%, de gemiddelde prijs leverde enkele dubbeltjes in. Germini kon iets profiteren van het lagere aanbod, de middenprijs won 1 cent. Ook Oriëntal-lelie won 1 centje, terwijl de aanvoer met 12% toenam. De aanvoer van hortensia nam fors toe met 30%, hierop reageerde de prijs, die 15 cent lager lag in vergelijking met 2013.

Prijs index

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

50

0

18

19

20

Aanvoer index

21

22

23 week

Prijs index

Iets minder aanvoer kamerplanten Het kamerplantenaanbod nam af met 1,4% ten opzichte van 2013. De gemiddelde prijs bleef op hetzelfde niveau van vorig jaar en kwam uit op € 1,67. Het aanbod phalaenopsis was bijna gelijk aan 2013, maar aangezien de gemiddelde prijs een stuiver hoger lag, steeg de omzet met 1,5%. Kalanchoë deed het erg goed met een prijstoename van 16 cent. Het aanbod nam licht toe met 2,6%. Het aanbod potroos kromp daarentegen met bijna 8%, de gemid-

delde prijs won wel een paar centjes. Dracaena viel op door op omzet de vierde plek te bezetten in de kamerplanten top 15. Van deze groene plant is in de verslagweek 90% meer geleverd dan in dezelfde week in 2013. De vraag naar anthurium, woonplant van de maand juni, vertaalde zich nog niet in een hogere middenprijs, wel nam het aanbod toe met 4%. Begonia kon de 20% meer aanvoer redelijk aan, de middenprijs leverde een stuiver in.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

50

0

18 Aanvoer index

16

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 16

19

20

21

22

23 week

Minder tuinplanten aangevoerd De aanvoer van de tuinplanten lag in week 23 12% lager ten opzichte van 2013. Ook de gemiddelde prijs moest inleveren, echter dit was maar 1 cent en kwam uit op € 0,96. Over de hele linie moesten alle producten uit de tuinplanten top 10 in prijs inleveren ten opzichte van week 23 2013. Tuinhortensia had het erg moeilijk. Door de hoge aanvoertoename van 76% moest de middenprijs fors inleveren en kwam uit onder € 3. Lavandula deed het

iets minder slecht. Bij een aanvoer van +25% daalde de prijs met twee dubbeltjes. In week 23 lag de aanvoer van de Spaanse margriet 26% lager, desondanks bleef de prijs met 3 cent achter op de prijs van 2013. Geranium stond erg onder druk, de prijs lag twee dubbeltjes lager ten opzichte van 2013, het aanbod steeg met 16%. Tot slot moest petunia 10 cent inleveren bij een aanvoerkrimp van 11%.

Prijs index

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 15:11

Polen

Over de toonbank

Kate Obrochta:

Wroclaw

FOTO: FLORAL GROUP

’Eigen gebruik sterk gegroeid in Polen’

Naam: FLORAL Group Locatie: Wroclaw Sortiment: 60% bloemen, 30% planten, 10% overig Specialiteit: trouwwerk Aantal medewerkers: familiebedrijf, samen met ouders

Wat en wie is FLORAL Group? „Onze winkel is in het centrum van Wroclaw, de op drie na grootste stad van Polen. Mijn vader koopt de bloemen in en doet de bezorging. Mijn moeder maakt het rouwwerk en de boeketten voor de webshop. Zelf houd ik me

vooral bezig met bruidswerk en de zakelijke arrangementen. Mijn ouders begonnen in 1995 met een klein bloemenkraampje op straat. Maar ik droomde van meer als ik door de buitenlandse vakbladen bladerde. Daar ontdekte ik dat je zo veel meer met bloemen kunt doen dan ze als monobossen te verkopen op straat. Dat het kunst is.”

Welke planten verkoopt u veel?

Waar heeft u het nu druk mee?

Waar koopt u in?

„Het Poolse trouwseizoen loopt van mei tot oktober, dus daar zijn we druk mee. Eind juni krijgen we weer de boeketten voor scholieren en leerkrachten aan het eind van het schooljaar. Dit is dus een heel belangrijke periode voor ons.”

„Voornamelijk van de lokale bloemenmarkt, waar we bloemen en planten uit de hele wereld kunnen krijgen. De groothandel daar haalt de helft van de producten uit Nederland en Duitsland. Veel komt ook uit Afrika en Zuid-Amerika. Zo’n 20% van het aanbod is van eigen bodem. Vooral freesia, anjers, rozen, gerbera en seizoensplanten. De Poolse productie breidt sterk uit en is goed van kwaliteit.”

Signaleert u ook trends? „Steeds meer mensen kopen bloemen en planten voor zichzelf, maar ook voor vrienden en kennissen zonder een specifieke aanleiding. Men geeft gemiddeld dus meer uit bij de bloemist dan voorheen. Het valt me op dat vooral jonge klanten heel goed weten wat ze willen. Daar ben ik blij mee, want dat geeft ons nieuwe uitdagingen. Ook zie ik een groeiende vraag naar ’eenvoudige’ boeketten, zonder veel opsmuk en bij-groen.”

„Dat zijn nu kalanchoë, azalea, cyclamen, saintpaulia, phalaenopsis en anthurium. En daarnaast natuurlijk de seizoensgebonden planten, zoals campanula, petunia, hydrangea, lavendel en pelargonium. Groene planten als zamioculcas, yucca en dracaena gaan wat minder hard.”

Wat vindt u van de Nederlandse producten? „Ik ben zeer tevreden over de kwaliteit van de bloemen en de diversiteit aan kleuren. Mijn favoriet is de Avalanche roos. Bij planten ben ik weer erg gecharmeerd van de potjes waarin ze staan. Die worden steeds vrolijker, informatiever en interessanter.”

Standpunt

’Sierteelt laat geld bij consument liggen’

D

Bernhard Nanninga, Agrado marketing, communicatie, & strategisch advies

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 17

e nieuwe directeur van FloraHolland getuigt van een heldere visie en missie en spreekt in het interview van 23 mei op BNR radio heldere taal. Hij noemt de sierteeltsector een geluksindustrie. De sector is volgens hem echter veel te productgericht en te weinig marktgericht bezig. Hij ziet Unilever en Nestlé wel grote budgetten voor marketing vrijmaken en in staat zijn een kopje koffie te laten exploderen in een marketingproduct. Dat moet toch ook met bloemen en planten lukken, is zijn stelling. Lucas Vos is mijn vriend. Dergelijke taal heb ik lang niet meer gehoord. De ambitie druipt ervan af en zijn analyse

van de markt klinkt als muziek in mijn oren. Hij ziet wat, hij wil wat en centraal daarin staat marketing als instrument; begrijpen wat consumenten willen en zorgen dat bloemen en planten in de beleving van de consument terechtkomen en kwekers kansen gaan waarnemen. Zijn verbazing over het kleine budget van de sector is dan ook meer dan terecht. Ik proef bij mijzelf een enthousiasme en een oprechte animo om deel te mogen nemen aan deze verandering. Zorgen voor een geoliede marketingmachine met een helder doel namelijk de consument inspireren, enthousiast maken en tot meer aankoop van bloe-

men en planten verleiden. Het is te hopen dat de sector loskomt van de huidige versnippering en productgerichte denkwijze. Als collectief ben je sterk en kun je gericht inspelen bijvoorbeeld op het segment woninginrichting en consumenten inspireren met groene planten of een mooi boeket bloemen. Gezamenlijk de taart vergroten, kansen creëren en waarnemen. Dat moet het doel zijn in een collectieve marketingaanpak. Het BNR interview met Lucas Vos geeft mij het vertrouwen in een betere toekomst van de sierteeltsector.

17

11-06-14 15:11

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Redelijk goed seizoen voor retailafzet tulpen

+%%#%%%

25

*%%#%%%

20

)%%#%%%

15

(%%#%%%

10

'%%#%%%

5

&%%#%%%

0

'H ODJHUH PDUNWSUÄŽV ZDDUPHH KHW WXOSHQVHL]RHQ LV JHĂˆLQGLJG ]HW GUXN RS GH RQGHUKDQGHOLQJHQ YRRU KHW QLHXZH VHL]RHQ 'H PHHVWH UHWDLOEURHLHUV ]ÄŽQ UHGHOÄŽN WHYUHGHQ

„Bevorderlijk voor de nieuwe contracten is het niet dat de marktprijzen vaak lager waren dan de contractprijzen�, is het marktbeeld van inkoper Ton van der Meer van Green Partners over de retailafzet van tulpen. „Maar we hebben op zich best een goed seizoen gedraaid�, vult inkoper Joost Leeuwenburg van L & M aan. „We hebben ons vooraf goed geïnformeerd, wisten dat het aanbod later op gang zou komen en inderdaad zat het venijn in de staart met lage klokprijzen. De klok is toch nog altijd de graadmeter voor de prijs.�

Kantelpunt ProductcoĂśrdinator Jaap Houwer van FloraHolland meldt dat in het nu voorbije piekseizoen

voor het eerst definitief meer tulpen via bemiddeling dan via de veilingklokken zijn verkocht. „Daar zaten we vorig jaar tegenaan, maar dat kantelpunt is definitief gepasseerd�, heeft hij berekend. Hij schat verder dat door deze toename zo’n 70% van de tulpen voor het retailkanaal via contracten wordt vastgelegd. De resterende 30% wordt nog via de veilingklokken ingekocht. Over het hele seizoen gerekend, vanaf augustus tot en met mei, zijn via FloraHolland voor het eerst meer dan 1,8 miljard tulpen van eigenaar verwisseld. Dat is een toename van ruim 4%, waarbij de middenprijs zakte van 15,4 cent in 2012/2013 tot 14,5 cent in 2013/2014. In vier maanden van het piekseizoen, januari tot en

Vj\ hZe d`i cdk YZX _Vc [ZW bgi Veg bZ^ _jc É&' É&(

Vj\ hZe d`i cdk YZX _Vc [ZW bgi Veg bZ^ É&)

%

KZg`dX]iZ VVciVaaZc m Yj^oZcY

AQDO\VHV VQÄŽEORHPHQ

30

Aanvoer en gemiddelde prijs tulpen op de Nederlandse veilingen in seizoen 2012/2013 en 2013/2014.

met april, werd vorig seizoen bijna 90% van de aanvoer verkocht. Dit seizoen steeg dit aandeel 1,3 procentpunt tot ruim 91%. Dat lijkt niet veel, maar het gaat wel om 92 miljoen stelen.

Langere periode Pasen was in het verleden voor zo goed als alle retailers een heilige grens, na deze bijzondere dagen verdwenen de tulpen uit het schap. Dat is niet meer zo: supermarkten willen langer blijven profiteren van de aantrekkende werking van de voorjaarsbloem. „Sommige supermarkten gaan zelfs nog langer door dan week 18�, is de ervaring van Leeuwenburg. Met de vroegere Pasen in 2015 op 5 april (dit jaar 20 april)

is dat een goed vooruitzicht. Een andere wetmatigheid in de supermarktafzet, de maximumprijs van â‚Ź 1,99 per bos, geldt nog wel voor een groot deel van dit segment. Vernieuwing van het assortiment is in het retailsegment minder belangrijk. „De juiste rijpte en uniformiteit voldoen aan de specificaties, daar gaat het omâ€?, geeft Leeuwenburg aan. Bert Karel van Karel Bolbloemen in Bovenkarspel denkt dat meer kleuren in het segment van marktleider Strong Gold, zoals de rode Strong Love, het kwaliteitsniveau kan optillen. „En dat kan een hogere prijs opleveren, daar is in het retailkanaal best wel een markt voorâ€?, voorspelt hij. â–

Lagere prijzen voor meer Nederlandse ranonkel 'H PLGGHQSUÄŽV YRRU 1HGHUODQGVH UDQRQNHO LV LQ KHW QHW YRRUEÄŽH VHL]RHQ ODJHU GDQ YRULJ MDDU PDDU WHOHUV ]ÄŽQ QLHW RQWHYUHGHQ 'H URO YDQ KHW +ROODQGVH DDQERG LV EHVFKHLGHQ

FOTO: DE GRAAF VAN DER ZANDE

„Vorig jaar was het super, dit jaar is het qua prijs iets minder maar we hebben meer takken gesne-

18

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 18

den. Dus ben ik wel tevreden�, oordeelt teler Rijk de Jong van Rijk de Jong Flowers in Tuil over

het voor Nederlandse telers voorbije ranonkelseizoen. Voor Arno Duijvesteijn van de gelijknamige kwekerij in Honselersdijk was het de eerste keer dat hij na twaalf jaar anemonen, ranonkels teelde. „Het is niet tegengevallen�, concludeert hij. Het totale veilingaanbod ranonkels bij FloraHolland zakte met 2% tot net onder de 60 miljoen stelen, het Nederlandse aanbod klom van november tot en met mei met 13% tot bijna 13 miljoen stuks. Voor het totale veilingaanbod pluste de middenprijs er een centje bij tot 19 cent, voor Hollandse ranonkels werd 24,5 cent betaald. Dat is 2,5 cent minder dan het recordgemiddelde van 27 cent in seizoen 2012/2013. Behalve verkoop via de veilingen is er ook veel directe handel

in ranonkels. ,,Het was een goed seizoen, ondanks lastig weer’’, verwijst inkoper Alain de Mooij van Greenflor naar de situatie in ItaliÍ. Door de kou daar kwam de aanvoer uit dit voor ranonkels belangrijke productieland vertraagd op gang. En in Nederland stuwde het warme voorjaar de productie juist eerder op. ,,Drie weken eerder dan vorig jaar zijn we begonnen en gestopt’’, aldus De Jong. Behalve een hogere gemiddelde takproductie in Nederland was er ook een uitbreiding van het areaal. In het assortiment steeg het aanbod van de grootbloemige, aparte ranonkels, zoals Pon-Pon. ,,Een aanvulling’’, stelt inkoper Martin Joren van DGI. Maar de resultaten hiermee zijn Duijvesteijn en De Jong toch wat tegengevallen. ■9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 15:11

Groothandel oordeelt gemengd over tulpenseizoen Groothandelaren denken gemengd over de resultaten die dit MDDU PHW WXOSHQ ]ÄŽQ JHUHDOLVHHUG %URHLHUV GHOHQ GDW JHYRHO PDDU ]ÄŽQ DO PHW DO UHGHOÄŽN WHYUHGHQ

prijsvorming gunstig is?�, vraagt hij zich af.

FOTO: DE GRAAF VAN DER ZANDE

„Ups en downs�, karakteriseert inkoper John van de Polder van OZ Export het inmiddels voorbije tulpenseizoen. „Tot Vrouwendag waren de prijzen goed, daarna ging het snel bergafwaarts. Dat bepaalt toch het succes van het seizoen�, blikt hij terug. Zijn collega Fred Zwaan van Floris Holland: „Het begon traag met een dure start en toen het eenmaal ging lopen waren de prijzen te laag. Dat is voor niemand goed�, is zijn conclusie. Michel Stieva van Barendsen Bloemen heeft betere ervaringen. „Het gaat nu nog een klein beetje door met klanten in het Verre Oosten. Maar doordat we veel meer rechtstreeks hebben gedaan is het eigenlijk wel goed gelopen.� Ook Van de Polder constateert een stijgend belang van de ’virtuele marktplaats’. „Dat is een logisch gevolg van de ingezette ontwikkeling. Maar of KOA (kopen op afstand) voor de

Speciale types Over de hele linie zakten de middenprijzen voor alle verschillende tulpentypes, gerekend vanaf augustus 2013 tot en met mei dit jaar. „Het slechtste jaar ooit, na vorig jaar het beste ooit�, oordeelt Pieter-Jan van der Gulik van XL Tulips in Zwaagdijk over de resultaten met de zogenaamde Franse tulpen, die overigens in ItaliÍ worden gebroeid. De exclusievere uitstraling en minimale lengte van 55 cm zijn kenmerken van het aanbod dat een relatief korte piekperiode heeft. „Door de warmte kwamen ze te snel, terwijl er minder markt voor was�, aldus Van der Gulik. Het aanbod parkietachtige tulpen slonk met 2% tot nipt 60 miljoen stelen, de middenprijs daalde 1,5 cent tot 17 cent. De veilingaanvoer van gefranjerde

tulpen steeg met 16% tot bijna 18 miljoen, waarvoor gemiddeld 18 cent werd betaald. Dat is 3 cent minder dan in het voorgaande seizoen. De leliebloemigen liepen in aantal terug met 33% tot 12,2 miljoen en in prijs 2 cent tot 12 cent.

Prijsdruk Enkel- en dubbelbloemigen stegen beide met ruim 5% tot respectievelijk iets meer dan 1,5 miljard en 219 miljoen stelen. De middenprijs hiervoor zakte tot afgerond 14 respectievelijk 15 cent. Vooral in de weken 13, 14 en 15 was de prijsdruk erg hoog. De

aanvoer piekte en kwam versneld door het warme, mooie weer. Maar daardoor viel ook de belangstelling in grote delen van Europa terug. „Maar er was relatief weinig doordraai. Dat duidt op een goede vraagâ€?, vindt JanWillem Leeuwenburg van L & M. Broeier Ron van der Zwet van R.T. van der Zwet in Roelofarendsveen is redelijk tevreden over het voor hem voorbije seizoen. Ed van der Lee van jaarrondaanvoerder B & L Tulips in Ursem: „Na vorig jaar verwend te zijn staan we weer met beide benen op de grond. Het ging niet vanzelf, dat is normaal voor de tulpenbroeierij.â€? â–

Marktacties Promotie

%ORHPHQGDJHQ

Q

Balkon- en terrasplanten 2014: verbena en lantana Woonplant van de maand juni: anthurium Q Woonplant van de maand juli: dieffenbachia Q Tuinplant van de maand juni: hydrangea Q Tuinplant van de maand juli: hibiscus Q PurE Seasonal Flowers juni: bouvardia Q PurE Seasonal Flowers juli: gladiool Q 2 - 28 juni Promotiecampagne Zomertijd, lelie Q 30 juni - 26 juli Promotiecampagne Zomertijd, snijhortensia

Q

Q

Q

14 juni Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: bol-op-pot tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini en freesia, groene planten, Pelargonium. Intersp. Calliope, Pelargonium. Intersp. Caliente, Gerbera Garvinea, patiogerbera. Snijbloem: lelie. SBS6 17.00 uur. Q 14 - 21 juni Nationale tuinweek ’Tegel eruit, plant erin’ georganiseerd door Groei & Bloei. Q

15 juni Vaderdag (Ned, Fra, GB) 19 juni Sacramentsdag (Dui, Oos, Pol, Zwi) Q 23 juni Vaderdag (Pol) Q 27 juni Einde van het schooljaar (Bel) Q 11 juli Feest van de Nederlandstalige Cult. Gemeenschap (Bel) Q 14 juli Nationale Feestdag (Fra) Q 21 juli Nationale Feestdag (Bel) Q 1 aug Nationale Feestdag (Zwi) Q 15 aug Maria Hemelvaart (Bel, Dui, Fra, Ita, Oos, Pol, Zwi) Q 25 aug Summer Bank Holiday (Groot-BrittaniĂŤ) Q 1 sep Eerste schooldag (Rus, Pol) Q 14 sep Ziekendag (Bel, Ned) Q 21 sep Dank-, boete- en gebedsdag (Zwi) Q 25 sep Dank-je-wel Dag (Dui) Q 27 sep Nationale Feestdag van de Franstalige gemeenschap (Bel) Q 27 sep Dag van de klant (Bel)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 19

19

11-06-14 15:11

Analyse bloeiende planten

Bedrijf: Premier & Blenheim, Aalsmeer Functie: algemeen directeur Belangrijkste afzetgebied: Europa Inkoop: 45% direct bij kwekers, 55% op de veilingklokken (100% KOA) Aantal medewerkers: 85

Arnold Koek:

’Gevolgen sancties in het najaar merkbaar’ U komt net terug uit Rusland, hoe is het daar? „De kracht van propaganda is verbazingwekkend. De bevolking staat als één man achter de grote sterke leider, zelfs zijn voormalige tegenstanders. De roebel is sterker geworden. Maar dit zou in de tweede helft van dit jaar wel eens kunnen omslaan. Met grote gevolgen voor alle Nederlandse exporteurs en kwekers. Rusland is een enorme afnemer en bepaalt mede de prijs.”

Een sterke roebel is toch een goed teken? „Dat zou je zeggen. Zo ziet de bevolking het in elk geval ook. De Russen zijn trots, want hun land blijft overeind ondanks alle sancties. Maar wat ze niet weten, is dat Moskou iedere dag grote hoeveelheden euro’s en dollars verkoopt om de koers van de roebel te steunen. De gemiddelde Rus weet ook niet dat er inmiddels een kapitaalvlucht van meer dan 200 miljard dollar heeft plaatsgevonden.”

De Russische economie is dus een luchtbel? „Dat lijkt erop, de staatsondersteuning houdt een keer op. En dan heeft Rusland straks weer alleen gas, olie en staal. De rest van de onlangs opgebouwde economieën wordt in snel tempo afgebroken. Bovendien zoeken het Westen en Oekraïne naar wegen om minder afhankelijk te worden van Russische energie. Als dat lukt, hebben de Russen én wij een probleem. Poetin weet dat en bindt daarom nu in. De tijd zal leren of het op tijd was.”

„De lokale munt, de grivna, daalde daar sinds de onlusten met zo’n 70% en de bloemenexport uit Nederland is gekrompen. Intussen stijgt de waarde van de grivna alweer en de nieuwe president is een slimme zakenman. Op de lange termijn zal het daar beter worden dan het was. Mooi, maar Oekraïne is voor Nederland een veel minder belangrijke handelspartner dan Rusland.”

Is de vraag uit Rusland gedaald? „Nu is de export naar Rusland stabiel, maar ik verwacht weinig goeds in het najaar. Ik ben geen doemdenker en ik hoop dat ik ongelijk ga krijgen, maar ik ben er zeker niet gerust op.”

20

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 20

'DKOLD KHHIW PRHLWH RP ]LFK LQ GH PDUNW WH SURƂOHUHQ DOV XQLHNH must have. De handel ziet het steeds meer als een inwisselbare SODQW GLH SDV EĎ HHQ DDQWUHNNHOĎNH SUĎV LQWHUHVVDQW ZRUGW

Vooral de eerste weken van het dahliaseizoen – toen het product nog beperkt voorhanden was – wilde de handel betalen voor de dahlia. De weken daarna ging de prijs onderuit en krabbelde niet meer op. „Tot week 16 was er niets aan de hand. Maar toen de klad er eenmaal in kwam, was het snel bekeken. Dahlia was ooit een nicheproduct met een eigen imago en klantenbestand. Nu moet de plant hard vechten om de aandacht van de koopman. Het is voor de handel een min of meer inwisselbaar product geworden dat alleen bij een scherpe prijs interessant is”, analyseert Arco van der Kaaij van kwekerij Green05 in Bergschenhoek. „Vorig jaar was het begin van het seizoen slecht en het staartje wat beter. Nu was het begin goed en de overige weken slecht. Gemiddeld zal het elkaar niet veel ontlopen, maar 2013 was in zijn geheel ook al een slecht dahliajaar”, aldus Van der Kaaij. Volgens de kweker is het wegvallen van de vraag vanuit Max Bahr en Praktiker goed merkbaar bij dahlia. „Zo’n 10% van de totale vraag ging naar die ketens in andere jaren, vooral in de weken 17 en 18. Er is wel minder voor opgezet dit jaar, maar toch is het voelbaar.” Ook bij JK Plant in Poeldijk zijn de geluiden niet positief. „De daghandel is een stuk minder dan vo-

rig jaar. En aanvragen voor acties kwamen gek genoeg allemaal in dezelfde periode, zodat we die niet allemaal konden invullen. In stuks gaan we nu nog op 25% van de beginperiode verder. We hebben nog wel geprobeerd wat orders binnen te halen voor de laatste weken, maar dat valt niet mee. Eind juni zit het erop voor ons.” De middenprijs van de kweker lag vorig jaar ongeveer 15 cent boven die van dit jaar, vooral omdat de daghandel toen beter was en er minder wegging in acties tegen stuntprijzen.

Lokale productie Zo aan het eind van het seizoen, zijn de kleine potmaten van dahlia nog maar mondjesmaat voorhanden. De plant wordt nu dan ook vooral voor het terras gekocht en daar komen de potmaten 17 en groter weer beter tot hun recht. „Aan het begin van het seizoen liep de 10,5 cm-pot het hardst, nu vraagt men juist naar 23 cm-potten. Het is geen best seizoen geweest voor dahlia. Het liep wel aardig mee, maar er is niet goed voor betaald”, zegt Johan Kroet van Salomo Aalsmeer. Voor de Duitse markt speelt volgens Kroet mee dat de lokale productie van dahlia daar groot is, met name in de kleine maten, en de Nederlandse planten vooral als aanvulling worden gezien. ■

.%

)#%%%

-%

(#%%%

,%

'#%%%

+%

&#%%%

*%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

%

Verkochte aantallen x duizend

En Oekraïne?

Handel ziet dahlia niet als must have

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

FOTO: GERDIEN DE NOOY

Exporteur over Rusland

Verkochte aantallen en middenprijs dahlia op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013. 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 15:11

FOTO: APHRODITE ORCHIDEE

Afzetzaken

Analyse tuinplanten

Fuchsia blijft in moeilijk seizoen redelijk overeind Telers oordelen verschillend over het huidige afzetseizoen YRRU IXFKVLD +DQGHODUHQ QRHPHQ KHW VHL]RHQ UHGHOÄŽN PHW een goede start en een dramatisch einde.

FOTO: VAKBLAD VOOR DE BLOEMISTERIJ

vraag goed in te schatten. Als je alleen zet wat is vastgelegd, kom je te kort. Maar als iedereen wat te ruim zet, schiet er aan het eind veel te veel over. Je doet het nooit goed.�

Te veel

&*%

,#%%%

&)%

+#%%%

&(%

*#%%%

&'%

)#%%%

&&%

(#%%%

&%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

'#%%%

Verkochte stelenx duizend

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Kwekers en kopers vinden de afzet van perk- en terrasplanten dit voorjaar over het algemeen moeizaam. Tegen die achtergrond vinden sommige planteninkopers dat fuchsia dit jaar nog redelijk kon meekomen. „Ik denk dat we van fuchsia qua aantallen dit jaar een vergelijkbaar jaar draaien als vorig jaar�, schat Berry Hoek van De Gooijer International. „Het seizoen was iets meer gespreid. Het einde voor de 10,5 cm verloopt dramatisch, maar dat is ieder jaar. Je zou kunnen zeggen dat er te laat nog te veel komt.� De start was daarentegen in de ogen van Eric Mooren van Waterdrinker wel goed. „Het einde is altijd moeilijk. Fuchsia is voor de handel te gevaarlijk om vast te leggen. Wij kopen ze ook alleen in de daghandel. Bij zo’n product is het voor leveranciers moeilijk de

Dit jaar kwam er op het eerste gezicht te veel. Tot en met week 22 werden via FloraHolland bijna 4,9 miljoen stuks afgerekend, 12% meer dan in 2013. De middenprijs verloor 14% en kwam uit op â‚Ź 1,16. „Die cijfers zijn vertekendâ€?, waarschuwt echter product-marktadviseur Martijn Bentvelsen van FloraHolland. „De fuchsia-statistiek valt uiteen in de kleine potten, met name 10,5 cm, en de veel duurdere stammen en hangplanten. Doordat dit jaar fors meer 10,5 cmpotten zijn aangevoerd, komt de middenprijs zoveel lager uit. De prijs van de 10,5 cm’s daalde wel door het grotere volume, maar niet zo dramatisch als de cijfers suggereren. En bij de grotere maten, zoals de 19 cm-stammen, bleef de markt stabiel.â€? Blijft de vraag waar die extra 10,5 cm-potten vandaan kwamen. Bentvelsen ziet aanvoergroei bij traditionele leveranciers, maar ook nieuwe aanvoerders. â–

Verkochte aantallen en middenprijs fuchsia op FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013. 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 21

Bedrijf: Aphrodite Orchidee Aanleiding: zomeractie phalaenopsis

Jeroen van Weerdenburg (r) Wat houdt jullie zomeractie in? „In het voorjaar op Trade Fair in Naaldwijk zijn we een ludieke zomeractie begonnen. Iedere klant die bij ons in juni of juli een grote order plaatst, krijgt een multifunctionele ’keer chair’. Deze stoel is in drie standen te gebruiken. Behalve de functie van een gewone stoel, kan deze gebruikt worden als barkruk en relaxstoel. Waterdrinker was de eerste klant die tijdens de beurs een zomerorder heeft geplaatst en heeft ook als eerste een ’keer chair’ gekregen. Komende weken volgen meer klanten.�

Waarom een zomeractie? „De zomer is een periode waarin de handel altijd wat rustiger is en je een groot gedeelte van de productie op voorhand al verkocht wil hebben. Door de ’keer chair’ te koppelen aan een grotere order belonen wij op een leuke en ludieke wijze deze klanten. En is de actie succesvol geweest? Zeker, in de phalaenopsis 15 cm verwachten we deze zomer geen druk te hebben. In de phalaenopsis 12 cm hebben we wat ruimte, maar ook daar verwachten we de zomer goed door te komen.�

Aphrodite gaat samenwerken met een top-designer? „Dat klopt. We gaan de komende jaren met topdesigner Reinier de Jong de beleving van phalaenopsis in het interieur naar de consument bevorderen. De stoel is al een verwijzing naar de koppeling tussen interieur en plant. Tevens gaan we samen met Reinier kijken naar een exclusieve pottenlijn die die sfeer uitademt en phalaenopsis nog meer tot zijn recht laat komen. Het wordt een combinatie van strak en stijlvol.�

Wanneer komen de eerste noviteiten? „Komend najaar. Natuurlijk beginnen wij bij onze vaste klanten, zij zullen als eerste op de hoogte worden gebracht van de noviteiten en de mogelijkheid om deze te bestellen. Via hun klanten, tuincentra en bloemenwinkels proberen wij feedback en verbeterpunten te krijgen en zullen we indien nodig aanpassen. Op deze manier kunnen we een totaalproduct leveren waar de consument op zit te wachten. Op Trade Fair in het najaar willen we alvast een aantal nieuwe producten laten zien.�

Hoe gaat het met phalaenopsis dit jaar? „Wij zitten in het hogere segment met zware kwaliteit 3- en 4-tak en hebben een aantal goede vaste klanten die tevreden zijn over onze planten. Deze klanten kijken meer naar kwaliteit dan naar prijs en mede daardoor hebben we een goed voorjaar achter de rug. Komende periode zal de markt door het zonnige weer iets moeizamer zijn. Maar met onze nieuwe producten, zien wij het najaar zonnig tegemoet.�

21

11-06-14 15:11

Ik heb een tuintje in PĎQ KDUW Waar de rozen vroeger keurig in het gelid stonden, worden QX GRRU ĎYHULJH JURHQH HQ minder groene vingers tomaten, boontjes, aardbeien en sla verbouwd. En hier en daar een (eetbaar) bloemetje.

N

oem het een overdekt volkstuincomplex. Of gebruik de hippere aanduiding urban farming: het verbouwen van groenten, kruiden en bloemen in een stadse omgeving. Dat laatste is zeker het geval. Want de kas van voormalig rozenteler Ron van Zwet in glastuinbouwgebied Almere Buitenvaart ligt op een steenworp afstand van de polderstad. Voor het derde seizoen op rij herbergt zijn bedrijf een scala aan veelkleurige, exotische en bovenal biologische moestuintjes. De kaveltjes zijn per 20 of 40 m2 te huur. „Voordeel van een moestuin in de kas is natuurlijk dat je geen last hebt van wind, regen of kou. Ook heb je minder gauw onkruid doordat er nauwelijks zaden inwaaien. En alles groeit natuurlijk veel sneller dan in een volkstuintje in de buitenlucht”, vertelt medewerkster Jacqueline Boudens niet zonder trots. Hoewel Almeerders in het begin even aan het idee moesten wennen, mag Onze – zoals het overdekte volkstuincomplex heet – zich inmiddels verheugen in een groeiende belangstelling. Opvallend veel Almeerders van allochtone afkomst weten daarbij de weg naar de volkstuintjes in Buitenvaart te vinden. Aan sommige tuintjes is in één oogopslag te zien hoe het met de groene vingers van de eigenaar is gesteld. Zo is er een kaveltje waar het gaas op een anjerbed de hand van een professional verraadt. Navraag leert dat op deze vierkante meters een oud-tuinder zijn vroegere beroep nu als hobby uitoefent. Want kweken zit je in het bloed of niet. < Tekst en foto: Quincy von Bannisseht

qvb@hortipoint.nl

22

Spread.indd 22

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 15:11

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Spread.indd 23

23

11-06-14 15:11

K asgeluiden Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geĂŻntegreerde bestrijding.

Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers, Bert Vegter EORHPLVWHUÄŽ#KRUWLSRLQW QO

’Hiermee halen we de eindstreep wel’

Simon Zwarts Plaats: Mijdrecht Teelt: gerbera grootbloemig onder 6.000 lux Oppervlakte: 1,5 ha

,Q ZHHN SOXNW 6LPRQ =ZDUWV GH ODDWVWH EORHPHQ (HQ ZHHN ODWHU LV GH NDV KHOHPDDO OHHJ HQ LQ ZHHN VWDDW KĎ ZHHU YRO 5RQG GH]H WĎG JDDQ GH MRQJH SODQten vanuit de plug naar de verlengde RSNZHHN =ZDUWV KHHIW GH RSNZHNHU HHQ ERRGVFKDS PHHJHJHYHQ KRXG de planten schoon van trips, en SUREHHU GDDUEĎ GH PHHVW DJUHVVLHYH PLGGHOHQ LQ GH NDVW WH ODWHQ 0HW GH nadruk op ’probeer’, want als het

QLHW DQGHUV NDQ PRHW HU WRFK VWHYLJ ingegrepen worden. „Met trips in HHQ MRQJ JHZDV LV KHW EĎ HONH EORHP raak. Dan loop je kans dat een hele snee de container in gaat. � Hoe de opkweker het voor elkaar NUĎJW PDJ KĎ KHOHPDDO ]HOI ZHWHQ vindt de teler. De hygiÍnestandaard WĎGHQV GH YHUOHQJGH RSNZHHN OLJW KHHO KRRJ HQ GH UDPHQ ]ĎQ DIJHGHNW PHW LQVHFWHQJDDV PDDU GDQ QRJ LV WULSV QLHW DOWĎG WH YRRUNRPHQ

+HW EOĎIW HHQ NZHVWLH YDQ JRHG VFRXWHQ HQ RS WĎG LQJUĎSHQ 'DDURP JDDW =ZDUWV HONH WZHH ZHNHQ NĎNHQ EĎ GH YHUOHQJGH RSNZHHN ,Q ]ĎQ HLJHQ NDV ORRSW DOOHV RS UROletjes naar het einde van de teelt. 7ZHH PDDQGHQ JHOHGHQ ZDV HU HHQ NRUWH RSOHYLQJ YDQ PLQHHUYOLHJ PDDU GLJO\SKXV KHHIW KHW KHOHPDDO RYHUJHQRPHQ e(U ]ĎQ EORHPHQ ZDDURS ZH YĎIWLJ VOXLSZHVSHQ KHEEHQ JHWHOG ,N ]RX ]H KHW OLHIVW EHZDUHQ RP ]H in te zetten in de volgende teelt. Ik weet alleen niet hoe dat zou kunnen. +HW LV LQPLGGHOV ZHO EHZH]HQ GDW GH eigen populatie veel sterker is dan uit een kokertje.� In een aantal soorten zit wat witWHYOLHJ PDDU HU ]ĎQ JHHQ YHWWH SOHNNHQ e+LHUPHH KDOHQ ZH GH eindstreep wel�, denkt Zwarts. „Nu nog gaan spuiten is zonde van het PLGGHO :H KHEEHQ QRJ QLHW HHUGHU een voorjaar gehad waarin we zo weinig hebben gespoten.�

’Nieuwe plagen eisen aandacht op’

Maurice Olsthoorn Teeltmanager bij Together2Grow Plaats: Westland Teelt: alstroemeria Oppervlakte: 7,5 ha

24

Kasgeluiden-NW.indd 24

e+HW LV HHQ VSDQQHQGH WĎG PHW GLW hete weer�, zegt Maurice Olsthoorn. „Maar voorlopig gaat het nog goed. We hebben een beetje last van VSLQW 'H ELRORJLH ]LW HU EĎ GXV KHW LV HYHQ NĎNHQ KRH ]LFK GLW RQWZLNkelt.� De bladrollers en rupsen worden onder controle gehouden door GH VOXLSZHVS 7ULFKRJUDPPD 7ULSV EOĎIW ELQQHQ GH SHUNHQ GRRU GH LQ]HW YDQ FXFXPHULV $OOHHQ LQ GH MRQJH YDNNHQ ZDDU QRJ JHHQ FXFXPHULV ]LW LV DI HQ WRH HHQ FRUUHFWLH QRGLJ PHW 9HUWLPHF (Q RRN GH OXLV NDQ ZHLQLJ EHJLQQHQ PHW ]R YHHO QDWXXUOĎNH YĎDQGHQ RP ]LFK KHHQ 1X HU ]R ZHLQLJ PHHU FKHPLVFK bestreden wordt, duiken er nieuwe plagen op die de aandacht opeisen: HFKLQRWULSV HQ FLFDGHQ +LHU ]ĎQ JHHQ QDWXXUOĎNH YĎDQGHQ WHJHQ &LFDGHQ ]ĎQ JURHQH EHHVWMHV GLH SULN HQ ]XLJVFKDGH JHYHQ RP WH EHJLQQHQ LQ GH RXGHUH WDNNHQ PDDU DOV ]H PHW PHHU ]ĎQ YHUKXL]HQ ]H

naar de jongere takken en bladeren. Daar geven ze witte streepjes op KHW EODG &LFDGHQ ]ĎQ PHW 6WHZDUG DDQ WH SDNNHQ PDDU GLW PLGGHO LV QLHW PHHU YHUNUĎJEDDU +HW PDJ alleen nog worden opgebruikt. „Ik weet nog niet wat ik ga doen als de 6WHZDUG RS LVr ]HJW 2OVWKRRUQ (FKLQRWULSV ZRUGW PHW KHW VFKLPPHOSUHSDUDDW %RWDQLJDUG EHVWUHGHQ e+LHUPHH UXLP LN ]H QLHW RS PDDU LN ]ZDN ]H ZDW DI LQ GH KRRS GDW ZH

GH ]RPHU NXQQHQ RYHUEUXJJHQ r (FKLQRWULSV LV LQ SULQFLSH RRN WH EHVWUÄŽGHQ PHW 0DWFK PDDU GDW LV in de grondteelten niet toegelaten. e(U LV HHQ WRHODWLQJ DDQJHYUDDJG PDDU GDW NDQ QRJ MDUHQ GXUHQr ]HJW 2OVWKRRUQ e=R YHUGZÄŽQHQ HU VWHHGV PHHU PLGGHOHQ HQ NRPW HU QDXZHOÄŽNV PHHU LHWV EÄŽ 'DW LV MDPPHU *HĂŒQWHJUHHUGH JHZDVEHVFKHUPLQJ lukt alleen als er voldoende correcWLHPLGGHOHQ YRRUKDQGHQ ]ÄŽQ r

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

11-06-14 15:12

’Twee afdelingen, met totaal verschillend resultaat’

Henk Overkleeft Plaats: Maasdijk Teelt: amaryllis en potplanten Oppervlakte: 2,4 ha

In een van de twee afdelingen van ]ĎQ EHGUĎI KHHIW +HQN 2YHUNOHHIW ]RDOV KĎ ]HOI ]HJW GH WZHH HQRUP tripsgevoelige soorten Minerva en 'RXEOH 'HOLFLRXV VWDDQ +Ď LV GDDU vanaf het vroege voorjaar zo lang PRJHOĎN FKHPLVFK GRRUJHJDDQ RP helemaal schoon te worden, waarna KĎ HU RRN GHHOV ELRORJLVFK DDQ GH gang ging. Dat wil zeggen, om genoemde soorten heen werd vier maanden geleden begonnen met het XLW]HWWHQ YDQ GH URRIPĎW $PEO\VHLXV swirskii, in combinatie met Nutrimite. „Maar op een gegeven moment ging het gewoon niet meer in die afdeling. Aantastingen met trips werden steeds erger. Het was een soort olievlek die zich uitbreidde. Toen moest het wel helemaal chemisch.� ,Q ]ĎQ DQGHUH DIGHOLQJ KHHIW GH kweker een totaal ander resultaat met biologie. Daar staan niet die gevoelige soorten en daar gaat het

wel goed. „Als ik naar de vangplaten NĎN GDQ EOĎYHQ GLH UHGHOĎN VFKRRQ ,N EHQ EOĎ YHUUDVW 'DQ KHE LN KRRS dat biologie Êcht gaat.� Daar moet ZHO EĎ ZRUGHQ JH]HJG GDW GLH DIGHling helemaal schoon was gemaakt. De bollen waren er uit de grond geweest, en daarna gekookt zodat HU JHHQ WULSV DDQZH]LJ NRQ ]ĎQ 2P voor een volgend seizoen minder zorgen om de ’probleemafdeling’ te hebben, gaat Overkleeft in ieder

geval Minerva er uit gooien. „Ieder jaar beginnen dåår de problemen. 3DO HUQDDVW VWDDW EĎYRRUEHHOG 5HG Lion, en dat gewas heeft nog niet eentiende van de problemen van Minerva. Die gaat er dus uit, mede omdat we een andere soort konden NUĎJHQ PDDU GH DQGHUH JHYRHOLJH VRRUW 'RXEOH 'HOLFLRXV EOĎIW YRRUalsnog nog even staan. Dat soort heb ik ook nog niet zo lang; dat heb ik twee jaar geleden gekocht.�

’Het is ’vechten’ tegen trips’

Guido Halbersma

Adviseur gewasbescherming van Van Iperen, onder andere in chrysant

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

Kasgeluiden-NW.indd 25

*URWH YRRUXLWJDQJ LQ GH WULSVEHVWUÄŽding is nog niet aanstaande, concludeert Guido Halbersma. Op recente YDNDYRQGHQ YRRU WHOHUV NUHHJ KÄŽ GRRU GLYHUVH SUDNWÄŽNHUYDULQJHQ HQ proefresultaten bevestiging van die stellingname. De juiste aanpak is SDV PRJHOÄŽN DOV HU EHNHQG LV RYHU het gedrag van trips in chrysant. Resultaten uit lab- of kooiproeven EOÄŽNHQ QLHW DOWÄŽG KDDOEDDU LQ GH SUDNWÄŽN 3UDNWÄŽNSURHYHQ HQ WHVWHQ

YDQ GH ODDWVWH WĎG EHYHVWLJHQ RRN bekende feiten. Met spuitstokken LV EĎYRRUEHHOG HHQ YHHO EHWHUH gewasbedekking te realiseren dan met de traditionele spuitboom. „In betere spuittechniek zit dus een deel van de oplossing�, aldus Halbersma. %Ď WHOHUV GLH HQLJH WĎG JHOHGHQ DO ZHNHOĎNV WULSV SHU YDQJSODDW telden, is het volgens hem ’vechten’ tegen trips. Tweemaal spuiten op net geplante stek met Neemazal en

Spruzit, in week twee de linten met FXFXPHULV HULQ HQ EĎQD JHOĎNWĎGLJ starten met de inzet van aaltjes of nog een keer Neemazal. Rond de zevende week na planten nog een keer spuiten met Actara en voor de oogst een behandeling tegen trips, mineervlieg en spint. Het nieuwe middel Movento wordt in de groeifase gespoten, zo rond de H ZHHN QD SODQWHQ +HW WZHH]ĎGLJ systemische middel doodt tripslarven, maar is het effectiefst tegen luis. Tegen luis is afgelopen weken LQ YHUKRXGLQJ UHGHOĎN YHHO JHVSRWHQ PHW 7HSHNNL RI 3OHQXP :HNHOĎNV SUHYHQWLHI RI VOXLSZHVSHQ per ha uitzetten tegen mineervlieg was niet overal afdoende. Soms was de inzet van Trigard plus de hulpstof +DVWHQ QRRG]DNHOĎN 9DDN HHQ EORN van drie bespuitingen, want Trigard moet ’opgebouwd’ worden; het is niet direct effectief. Spint is behoorOĎN RQGHU FRQWUROH GRRU SK\WRVHLXOXV

25

11-06-14 15:12

Speuren naar vernieuwingen op première GreenTech Op de nieuwe tuinbouwtechniekbeurs GreenTech, die deze week voor het eerst door de Amsterdamse RAI werd gehouden, was overwegend ’tech’ te vinden. Een speurtocht naar noviteiten voor – in de eerste plaats Nederlandse – telers leverde interessante items op, waarvan hier een overzicht in woord en beeld. Hans Neefjes, Joef Sleegers en Bert Vegter bloemisterij@hortipoint.nl

Kijk voor meer foto’s op:

www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Plant beter sorteren met 3D

De ID-Kas van TechnoKas was de winnaar van de GreenTech Innovation Award 2014. Reden voor staatssecretaris Sharon Dijksma om de kas eens nader te bestuderen. Voor de jury was belangrijk dat de ID-Kas is ontwikkeld door een consortium van bedrijven, samen met tomatenteler Ted Duijvestijn. De kas heeft isolerend dubbel AR-glas en luchtslangen met verwarming erin. Hierdoor kan de kas gebruik maken van laagwaardige warmte van 40°C. Duijvestijn gebruikt de kas bijvoorbeeld om zijn aardwarmte helemaal te benutten. De aardwarmte gaat eerst naar de traditionele tomatenkas, en de retourstroom verwarmt ID-Kas. Dit gebeurt via buizen en via de slurven. „De kas is speciaal ontworpen voor tomaten”, zegt Peter Zwinkels, directeur van TechnoKas, „maar we hebben de ambitie om hem ook voor bepaalde sierteeltgewassen interessant te maken.”

Alleen nog maar op een tablet konden medewerkers van WPS in hun stand de noviteit laten zien, zó nieuw is het 3D-sorteren van phalaenopsis. Op basis van vraag vanuit de tuinbouw naar een veel grotere sorteernauwkeurigheid werkt WPS samen met TNO aan de vernieuwde methode waarbij elke plant zeer gedetailleerd in beeld wordt gebracht. In het topsegment van de phalaenopsis mogen geen sorteerfouten meer worden gemaakt, zo heet het. Een prototype van deze ’next solution’ draait inmiddels in de praktijk bij een kweker. De WPS-medewerkers wezen erop dat phalaenopsis bij uitstek een lastige plant is om te sorteren, onder meer omdat bloemen achter andere bloemen verstopt kunnen zitten. Bij het huidige 2D-sorteren is er daarom nog een behoorlijk foutpercentage. Door elke plant rond te laten draaien en door toepassing van speciale cameratechniek kan nu een 3D-image worden gemaakt die de plant exact in beeld brengt.

FOTO'S: HANS NEEFJES, JOEF SLEEGERS EN BERT VEGTER

En de winnaar is.... de ID-Kas

Next generation klimaatcomputer Geheel vernieuwd van binnen en buiten, dat is de ’next generation’ klimaatcomputer die Hoogendoorn op de beurs presenteerde. De vernieuwingen zitten ’m, zo liet medewerker Johan Kodde zien aan tulpenbroeier Cees Kreuk (links, in gezelschap van een TU-student), in zowel de hard- als de software. Qua bediening ligt het accent op eenvoud en overzicht. Telers kunnen op basis van eigen voorkeuren zelf grafieken, samenvattingen en instellijsten samenstellen. Ook zijn visualisaties mogelijk. Deze geven in één oogopslag de actuele teeltomstandigheden weer. De kast boven de beeldschermen is de eigenlijke iSii-klimaatcomputer. Opvallend is dat door toepassing van industriële hardware kan worden volstaan met natuurlijke ventilatie.

26

Greentech highlights.indd 26

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 16:05

n

Phalaenopsis inhoezen De machine is net gepatenteerd en dit is het eerste exemplaar. Het Franse bedrijf Mecaflor liet hem met trots zien op de beurs: de inhoesmachine voor phalaenopsis. Met ompot en al kan de plant worden ingehoesd. „We hebben Nederlandse telers via de mail uitgenodigd om op de GreenTech te komen kijken. Ik ga ze ook nog bezoeken”, zegt vertegenwoordiger Dominique Kooij van Mecaflor. „De machine is compact en instelbaar. En door de prijs van € 10.500 is hij redelijk snel terug te verdienen.” Een persoon zet de plant in de plastic ring boven aan de machine, waarna de plant geleidelijk in de hoes zakt. Een stalen buis aan een soort blaasbalg maakt die beweging mogelijk. In zo’n 5 seconden is het hele proces voltooid. In de carroussel kan de teler een ruime voorraad aan hoezen kwijt. Mecaflor heeft meerdere inhoesmachine in zijn pakket, ook om zogenoemde waterboeketten te kunnen maken.

Teelt met de wortels in de lucht Het Italiaanse bedrijf Aeroponica Industriale brengt een systeem op de markt voor teelt op lucht. De planten hangen daarbij met de wortels in een afgesloten goot van pvc. De wortels worden door kleine sproeiers van een waternevel voorzien. Het systeem is getest in zestig gewassen, waaronder veel groenten. Maar ook gerbera, chrysant, gladiool, lelie en tulp zouden hier goed in gedijen, blijkt uit onderzoek. Volgens het bedrijf heeft deze manier van telen meerdere voordelen. De waterkringloop is helemaal gesloten, waardoor er geen vervuiling optreedt. De teeltwisseling gaat erg snel: er hoeft alleen een nieuwe plant in het gat te worden gezet. De wortels krijgen altijd een goede verhouding tussen vocht en zuurstof. En het ’bovengrondse’ deel van de plant blijft altijd droog, waardoor er weinig kans is op ziekten.

Kasdek van glas én folie Tot voor kort was een kasdek altijd óf van glas, óf van folie. De nieuwe 2SaveEnergykas combineert deze materialen. Het is een Venlo-kas waarvan het kasdek bestaat uit enkel glas met AR-coating. Aan de binnenkant van het dek wordt een laag F-Clean folie getrokken over de lengte van de kas. Daardoor ontstaat een spouw die de warmte vasthoudt. Het gebruik van folie is goedkoper en makkelijker te monteren dan dubbel glas, aldus Arno van Deursen, directeur van Van der Valk Systemen. Sneeuw op het dek kan worden weggesmolten door warme kaslucht in de spouw te blazen. Dit alles zorgt ervoor dat de kas met een lichtere constructie toe kan dan bij dubbel glas. De kas is ontwikkeld door een consortium van bedrijven, waaronder Van der Valk Systemen, Boal Group, VDH Solar en AGC. Binnen twee maanden wordt een demokas gebouwd op het IDC in Bleiswijk.

Speciale kas voor veredelaars De ’fenotyperende’ kas is vooral een hulpmiddel voor veredelaars. Het idee is om eigenschappen van planten te meten en deze in een database te koppelen aan het DNA. Zo zou het mogelijk moeten zijn om sneller en nauwkeuriger te veredelen. De kas is het geesteskind van een consortium van bedrijven: Aris, Berg Hortimotive, BosmanVan Zaal, Flier Systems en Wageningen UR. In werkelijkheid bestaat deze kas nog niet. De losse onderdelen zijn er al langer: labelen, transporteren, scannen en in een database bijschrijven zijn beproefde technieken. Alleen het uitlezen van het DNA is nog een ontbrekend stukje. In die zin is het consortium dan ook nog niet compleet. 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Greentech highlights.indd 27

Lees verder >

27

11-06-14 16:06

> Vervolg van pagina 27

Brandvertragend verduisteringsdoek De Belgische fabrikant Bonar heeft hem eindelijk in zijn pakket: een verduisteringsdoek met vlamvertragende eigenschappen, de PhormiTex Eclipse. Eindelijk, omdat telers graag kiezen uit minstens twee producten en doeken van Bonar staan bekend als zeer duurzaam en lichtdicht. Fabrikant Svensson heeft al jaren een verduisteringsdoek met vlamvertragende eigenschappen waarmee telers kunnen voldoen aan de strengere eisen ten aanzien van brandverzekering. Op 1 januari 2017 zijn zulke doeken bij Achmea Agro verplicht voor de brandverzekering. Het gros van de telers heeft ze nog niet. Verduisteringsdoeken gaan namelijk lang mee en nieuwbouw of vervanging gaat de laatste jaren in een matig tempo. PhormiTex Eclipse is een dubbel doek (aluminum boven en dan drie zwarte zijden) dat door acrylgarens vocht goed doorlaat. Hij is zo’n 70% duurder dan de ’brandbare’ voorganger. Dat is volgens Bonar een marktconforme prijs.

Amerikaanse leds „Wij zijn in de wereld de grootste leverancier van ledverlichting voor telers”, zegt een vertegenwoordiger van het bedrijf Illumitex. Amerikaanse grootspraak van het bedrijf uit Austin, de hoofdstad van Texas? Het is moeilijk na te gaan op de beurs in Amsterdam. Ook de levensduur van hun lampen, 70.000 uur, valt niet makkelijk na te trekken. De bewering dat de ’output’ in micromol driemaal groter is dan van een SON-T lamp, wordt bij meerdere leveranciers snel in twijfel getrokken. Uit 1 watt energie kan maximaal 4,1 micromol licht komen en een SON-T lamp ’levert’ 1,8 micromol per watt. In Nederland doet Illumitex sinds kort zaken. Ze leveren de ledlampen aan de onderzoeksfaciliteiten en klimaatkamers van PlantLab in Den Bosch. Hoe ze de markt in Nederland verder gaan ontwikkelen is nog niet helemaal duidelijk. Groeimarkten in Amerika zijn de meerlagenteelt van groenten en kruiden en de gelegaliseerde wietteelt. Philips zal zich met laatstgenoemde markt niet inlaten, laat een vertegenwoordiger desgevraagd weten.

Snel zuur scheiden Beter, sneller en goedkoper. Die specificaties geeft commercieel directeur Mark Fikkers aan de Bulbstar, de opvolger van de BBX van Havatec. Het gaat om een zogenoemde zuurscheider, een machine die middels röntgen kan bepalen of een tulpenbol is aangetast door de fusariumschimmel, oftewel zuur is. Zuurdetectie gaat beter door nieuwe techniek en software. De Bulbstar is compacter dan de BBX, waarvan er de afgelopen jaren negen zijn verkocht aan bollenexporteurs. De BBX kostte ongeveer 1,5 ton. De Bulbstar is volgens Fikkers voor 1 ton goed in te passen in bestaande verwerkingslijnen, ook bij broeiers. De bollen gaan via lopende bandjes door de machine met een snelheid van 7.500 bollen per uur, per band. De machine op de foto, de eerste Bulbstar, heeft vier bandjes en is reeds verkocht.

28

Greentech highlights.indd 28

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 16:06

Flexibele plantmachine Detail van de Directomatic, de semi-automatische plantmachine voor phalaenopsis. De gefixeerde stek zakt, met alle wortels bijeen, altijd even diep in de pot en dat is volgens fabrikant Javo een voordeel waar geen cijfer aan te hangen is. Feit is dat er geen specialisten meer nodig zijn om goed plantwerk af te leveren. Als de plant in positie is, dan komt de bark er bij. Korstondig worden de potten dan licht geschud, zodat de bark zich goed verdeelt. Op een bedrijf van 4 ha is de machine (kostprijs € 85.000) volgens Javo in twee jaar terug te verdienen met arbeidsbesparing. Afgelopen 1,5 jaar zijn vier stuks verkocht. Nieuw zijn de wensen voor het planten van phalaenopsis in pluggen. Na enige aanpassingen kan de Directomatic daar ook mee overweg.

Actief ventileren met warmteterugwinning Een stap dichter naar de gesloten kas. Zó beschouwt Van Dijk Heating zijn Actief Ventilatie Systeem (AVS) dat bij wijze van verdergaande technische innovatie nu is voorzien van de mogelijkheid van warmteterugwinning (WTW). Bij deze ’AVS-WTW-unit’ wordt de binnenkomende (koude) buitenlucht opgewarmd door de uittredende (warme) kaslucht. Daardoor gaat het rendement volgens Erik Mozes van dit bedrijf omhoog naar zo’n 80%. De unit bestaat een weersbestendige kunststofkast met afmetingen (lxbxh) van 2x1, 4x1, 5 m die in de gevel is te plaatsen. Per 1.000 m2 is een unit nodig. Voor de warmteterugwinning bevat de unit een door Van Dijk ontwikkeld kunststof warmtewisselaar. Door dunne lamellen te gebruiken is een goede warmte-uitwisseling mogelijk, terwijl de prijs gunstiger uitpakt dan bij toepassing van metaal.

Meten is nog steeds weten

FOTO'S: BERT VEGTER

Op de beurs werd een samenwerkingsproduct van Climeco en Hotraco gelanceerd voor het in kaart brengen van temperatuurverschillen in kassen. Dit systeem, Clima-Scan geheten, werkt met draadloze sensoren die naar believen op verschillende punten in kasafdelingen aangebracht kunnen worden. Volgens de ontwikkelaars geven de traditioneel gebruikte meetboxen – vaak maar één exemplaar per afdeling – slechts een zeer beperkt inzicht in temperatuur en RV waardoor uit de tegenwoordig verfijnde kasklimaatregelingen niet het maximale gehaald kan worden. Gelijkmatige warmteverdeling is daardoor niet mogelijk. Op de GreenTech bracht Rob Wientjens van Climeco naar voren dat tegen een relatief klein bedrag, tussen 25 en 50 cent per m2, per hectare 15 tot 20 sensoren kunnen worden aangebracht waardoor ’meten-analyseren-beslissen’ nu veel beter mogelijk wordt. Als vervolgstap wordt gewerkt aan koppeling van de sensoren-resultaten aan een klimaatcomputer voor een optimale regeling.

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Greentech highlights.indd 29

29

11-06-14 16:06

Tulpenseizoen 2013-2014

Minder galmijt en verkleving Het tulpenseizoen 2013-2014 kwam laat op gang en zeker in het begin was de kwaliteit op veel bedrijven matig. Later in het seizoen was het beter. Het uitvalspercentage viel gemiddeld mee, al waren de verschillen per bedrijf soms heel groot. De belangrijkste teelttechnische zaken en leerpunten van het afgelopen seizoen. Wilfried Poland en Alex Buis info@hacbv.nl en alex@tulpenadvies.nl

Tulpengalmijt

FOTO'S: ALEX BUIS EN WILFRIED POLAND

Dit jaar zijn zeer weinig aantastingen door tulpengalmijt waargenomen. Op de paar plekken waar ze wel werden aangetroffen was er zoals gewoonlijk veel uitval. Het aantal problemen met galmijt is vele malen kleiner dan een aantal jaren geleden. Ongetwijfeld heeft dit te maken met de introductie van het gewasbeschermingsmiddel Movento. Hiermee wordt tijdens het groeiseizoen te velde gespoten tegen bladluizen. Het bestrijdt tevens galmijten zeer goed. Het middel is namelijk zeer systemisch, komt via het blad in de bol terecht en doet daar zijn werk tegen galmijt. Op dit moment is er geen toelating meer van Actellic voor de bestrijding van galmijt in tulpen. De KAVB probeert een vrijstelling voor komend jaar te verkrijgen. Het is op dit moment niet zeker of dit gaat lukken en voor welke toepassing. Als Actellic niet gebruikt mag worden is Movento onmisbaar voor de bestrijding van galmijt.

5°C-teelt veel gebruikt

Extreem trage partijen

Doordat stadium G (volledige bloemaanleg in de bol) in de bollenoogst 2013 extreem laat bereikt werd, kwam het aanbod bloemen afgelopen tulpenseizoen maar langzaam op gang. Om toch nog een beetje op tijd te beginnen hebben veel bedrijven gebruik gemaakt van een 5°C-behandeling van de bollen. In het verleden werd dit in de broeierij in de vollegrond en ook op potgrond al veel gedaan. Bij de tulpenbroei op water kwam het, ondanks goede ervaringen eerdere jaren, echter minder vaak voor. Afgelopen jaar hebben veel bedrijven een 5°C-behandeling op water toegepast. Hierbij worden vooral dikke bollen (maat 12/op) gebruikt. Sommige cultivars als Leen van der Mark en Purple Prince en mutanten kunnen op deze manier aanzienlijk worden vervroegd, zonder dat er veel last is van scheurblad.

Vooral in de vroege broei waren er afgelopen jaar diverse partijen die om nog onverklaarbare redenen in de kas een extreem lange trekduur hadden. In sommige gevallen was er sprake van een vertraging van 10 tot 14 dagen. Dit was opmerkelijk omdat er in de preparatie en het kasklimaat geen vreemde zaken aan het licht kwamen.

30

Tulpenterugblik.indd 30

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 15:12

Koude leidt tot meer éénbladers Dit jaar zijn er weer wat éénbladers gezien in onder andere cultivars als Purple Prince en mutanten, Marathon Champion en Friendship. Eénbladers treden meer op als de bollen wat kouder worden bewaard. In een koud groeiseizoen (zoals in 2012/2013) krijgen de bollen het ook een beetje van buiten mee. Meestal worden meer éénbladers gevonden in kleinere bolmaten. Met name maat 10/11 kan voor de genoemde cultivars zeer gevoelig zijn. In het verleden is bij proeven met plantgoed gebleken dat bij het geven van voorwarmte meer bloei op het land optrad. Als plantgoed kouder werd bewaard kwamen meer éénbladers in het land voor. Maat 10/11 van gevoelige cultivars kan daarom na het rooien het beste bij temperaturen hoger dan 20°C (23 of 25°C) worden bewaard.

Veel minder verkleefde bladeren Bij verkleving plakken de loofbladeren van de tulp in de kas aan elkaar, zodanig dat de hele plant misvormt of dat de bloem helemaal in het blad blijft zitten. Soms kan het ook zijn dat de bloembladeren aan elkaar plakken en dat daardoor de bloem misvormd is. Vorig jaar rees het vermoeden dat het gebruik van het middel Movento hier mogelijkerwijs een rol in zou kunnen spelen, al werd het ook gezien in partijen die helemaal niet met Movento waren behandeld. Om eventuele problemen te voorkomen heeft de leverancier richtlijnen voor het gebruik van Movento opgesteld, zodat het middel veilig in de bollenteelt van tulp kan worden ingezet. Dit seizoen is er nauwelijks verkleving gezien, zeker niet als de gebruiker zich aan de voorschriften van de fabrikant heeft gehouden. De fabrikant heeft proeven gedaan om het verband van verkleving en het gebruik van Movento in kaart te brengen. Uit deze proeven is gebleken dat het middel veilig kan worden gebruikt, mits bepaalde herbiciden en minerale olie niet worden gebruikt en de aanbevelingen van de producent goed worden opgevolgd.

Oppassen voor bloemverdroging Dit jaar kwam bij verschillende bedrijven vroege bloemverdroging voor. De bloemresten zijn dan te vinden als een vliezig 2 mm groot pluimpje terwijl andere bloemen geheel of ten dele groen blijven met verdroogde meeldraden. Dit kan ontstaan door. een tijdelijk te hoge bewaartemperatuur na de bloemaanleg, tijdens het transport (’heating in transit’) of als te lang in het najaar (na 15 november) te warm (circa 20°C) wordt bewaard. Gekoelde bollen en gevoelige cultivars hebben een verhoogde kans op bloemverdroging. De bloemverdroging kan het gevolg zijn van een tijdelijk te hoge temperatuur nadat de bloemknop volledig is gevormd. De bewaartemperatuur tijdens de periode voorafgaande aan de bloemaanleg heeft hierop veel invloed. Door de bollen te bewaren bij 23°-25°C vooraf aan de bloemaanleg wordt de gevoeligheid hiervoor aanzienlijk verminderd. Het is in het verleden gebleken dat cultivars met ’Yokohama-bloed’ (waaronder Purple Flag) al bij kleine temperatuurstijgingen na de bloemaanleg – indien de bollen daarvoor bij 20°C zijn bewaard – veel bloemverdroging in de bol kunnen geven.

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Tulpenterugblik.indd 31

31

11-06-14 15:12

Onbekend maakt niet onbemind

Deense oppotter schiet wortel in Nederland 9HHO SRWSODQWHQWHOHUV ZHUNHQ DO MDUHQ PHW RSSRWPDFKLQHV YDQ YRRUQDPHOĎN 1HGHUODQGVH %HOJLVFKH RI 'XLWVH PDNHOĎ DOOHPDDO JHYHVWLJGH PHUNHQ Minder bekend, maar toch door meerdere telers toegepast, is apparatuur YDQ KHW 'HHQVH %HNLGDQ 1LHXZ LV HHQ FRPSXWHUJHVWXXUGH PDFKLQH GLH LQ ÆÆQ ZHUNJDQJ SRWWHQ LQ WUD\V ]HW DIYXOW PHW SRWJURQG HQ SODQWJDWHQ ERRUW Bert Vegter en Arno Engels bvegter@hortipoint.nl, aengels@hortipoint.nl

H

wisselen voor gebruik van andere potmaten. Steef de Boer, van WTM de Boer Boomkwekers in Leiderdorp en Boskoop, had nog nooit eerder van Bekidan gehoord. Totdat hij de Deense oppotmachine eind vorig jaar toevallig op internet tegenkwam. Rond die tijd wilde De Boer gaan investeren in een nieuwe oppotmachine: een machine met een hoge capaciteit die niet alleen kan oppotten, maar potten ook eerst in trays kan zetten (zie verder kader ’Ervaring boomkwekerij interessant voor bloemisterij’).

7RHSDVVLQJ EORHPLVWHUÄŽ Ook in de Nederlandse potplantenteelt wordt apparatuur van Bekidan toegepast, onder andere door Hans de Vries uit De Kwakel. Hij werkt al een kleine tien jaar met

deze Deense makelij, en zijn schatting is dat een stuk of tien collega’s van hem met dergelijke apparatuur werken. De Vries vertelt dat hij Bekidan al langer geleden als merk tegenkwam tijdens een van zijn vele reizen naar Denemarken. Deze apparatuur viel hem op, in vergelijking met oppotmachines van concurrerende merken, door z’n geruisloosheid en betrouwbaarheid. „Met weinig bewegen wordt het werk gedaan. Daardoor is de apparatuur stil. Verder gaat het klaarzetten van de potten altijd goed. Zo gaan bij een bekende Nederlandse oppotmachine de potten in een pothouder, terwijl bij mijn machine een pothouder om de potten heen schuift. Dat gaat altijd goed. Op die manier hoef je er ook niet op te letten of een pot van de band af valt en vermalen wordt. Als dat bij ÊÊn

FOTO’S: HANS DE VRIES

et merk Bekidan is hoofdzakelijk bekend in Denemarken zelf, waar de machinefabrikant in Arslev is gevestigd. Verschillende Deense kwekers potten op met apparatuur van dat merk. Toch exporteert deze fabrikant ook wel machines, wereldwijd zelfs, en stond hij enkele jaren geleden op de IPM. Maar zijn markt blijft grotendeels het eigen land. In Nederland is Bekidan nog niet zo bekend. Bescheiden maakt de bloemisterijsector er gebruik van, en ook de boomkwekerijsector. WTM de Boer werkt als eerste Nederlandse boomkwekerij met een nieuwe oppotmachine van Bekidan. Dit is een compacte, computergestuurde machine die in ĂŠĂŠn werkgang potten in trays zet, afvult met grond en plantgaten boort. Magazijnen zitten in de machine en zijn handig te ver-

(HQ 'HHQVH RSSRWPDFKLQH LV RRN WH YLQGHQ RS GH SRWSODQWHQNZHNHUÄŽ van Hans de Vries

32

DeensePot.indd 32

7XVVHQ GH RSSRWWHU HQ GH VWHNVWHHNURERW ]DO EÄŽ 'H 9ULHV NRPHQGH weken een plantrobot worden geplaatst.

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

11-06-14 15:12

FOTO: ARNO ENGELS

Zicht van bovenaf in de machine EÄŽ ERRPNZHNHUÄŽ :70 'H %RHU (HQ EDNMH PHW JURQG ZRUGW ERYHQ GH WUD\ JHORVW 'H EHQRGLJGH KRHYHHOKHLG JURQG LV LQJHSURJUDPPHHUG HQ ZRUGW YLD HHQ HOHYDWRU RQGHULQ de machine JHKDDOG (HQ SODDWV\VWHHP GUXNW DOOH JHYXOGH SRWWHQ QRJ DI]RQGHUOÄŽN DDQ

potje gebeurt is dat nog niet zo erg, maar als het er tien of twintig potten op het eind van de dag dan wordt het wel een bende. Bij de Bekidan gebeurt dat gewoon niet.�

Uitbreiding apparatuur Bij De Vries maakt de Deense apparatuur

tegenwoordig deel uit van een zich uitbreidende mechanisering/automatisering, compleet met oppotrobot. Deze robot zal gaan oppotten, wat op de kwekerij van De Vries betekent het planten uit de stektrays pakken en in potjes plaatsen. De kwekerij beschikt ook over steksteekrobots, gemaakt door het Neder-

landse bedrijf ISO. Omdat De Vries al over drie robots van dit merk beschikt, leek het hem het meest logische om deze fabrikant te vragen ook de oppotrobot te maken. Dat werk is nu bij ISO in uitvoering genomen. <

Ervaring

(UYDULQJ ERRPNZHNHUĎ LQWHUHVVDQW YRRU EORHPLVWHUĎ 'H HUYDULQJ GLH ERRPNZHNHUĎ :70 'H %RHU WRW QX WRH KHHIW RSJHGDDQ PHW ]ĎQ nieuwe Bekidan-machine is ook LQWHUHVVDQW YRRU GH EORHPLVWHUĎVHFWRU RPGDW KHW SULQFLSH YDQ RSSRWWHQ JHOĎN LV HQ RRN GDDU KHW 'HHQVH PHUN QRJ YUĎ onbekend is in Nederland. Steef de Boer wilde geen mechanisatie van bekende fabrikanten omdat dan veel UXLPWH QRGLJ ]RX ]ĎQ RS KHW EHGUĎI aangezien het om meerdere machines ]RX JDDQ GLH LQ ÆÆQ ODQJH OĎQ VWDDQ opgesteld. Oppotten moest niet alleen PHW PHHU PDQ WHJHOĎN PRJHOĎN ]ĎQ e:H wilden ook dat ÊÊn persoon alleen kan oppotten. Dan wil je niet tien meter langs GH PDFKLQH ORSHQ HQ ZHHU WHUXJ RP EĎYRRUEHHOG SRWWHQ EĎ WH YXOOHQ r Er was daarom een compacte machine gewenst. De Boer wilde met zo’n

Vakblad voor de Bloemisteri24 (2014)

DeensePot.indd 33

machine bovendien verschillende maten potten en trays kunnen draaien: zowel YLHUNDQWH FP SRWWHQ DOV O FRQWDLQHUV HQ ]RZHO JDDWV WUD\V DOV JDDWV WUD\V %Ď %HNLGDQ NRQ GH NZHNHU PHW DOOH ZHQVHQ WHUHFKW ,Q GH EDVLV ]ĎQ GH RSSRWPDFKLQHV YDQ %HNLGDQ JHOĎN (HQ PDFKLQH LV P ODQJ HQ P EUHHG en hoog. Ze wordt elektronisch aangestuurd door een PLC (programmable logic controller) en bediend via een touchscreen. Alle handelingen gebeuren ELQQHQ LQ GH PDFKLQH HQ VWDSVJHZĎV LQ ÆÆQ ZHUNJDQJ WUD\V RQWVWDSHOHQ SRWWHQ RQWVWDSHOHQ SRWWHQ LQ WUD\V SODDWVHQ SHU WUD\ DIYXOOHQ PHW SRWJURQG YRRU]LHQ YDQ plantgaten en tot slot uit de machine YRHUHQ 9ROJHQV .HQQHWK +DQVHQ ZHUNWXLJERXZNXQGLJH YDQ %HNLGDQ NDQ iedere machine verder op maat voor een

NZHNHUÄŽ ZRUGHQ JHERXZG 2RN NDQ gekozen worden voor een bepaalde ZÄŽ]H YDQ JURQGWRHYRHU 'H %RHU KHHIW EÄŽYRRUEHHOG ]ÄŽQ EHVWDDQGH JURQGEXQNHU via een bestaande transportband aan de Deense potmachine gekoppeld. Zo ook de afvoer van gevulde potten in trays: welk systeem de kweker ook maar wenst RI DO JHEUXLNW LV PRJHOÄŽN 'H 'HHQVH IDEULNDQW KHHIW KHW HHUVWH PRGHO YDQ ]ÄŽQ oppotmachine weliswaar jaren geleden RQWZLNNHOG PDDU KHW LV GDDUQD YHUVFKLOlende malen aangepast en verbeterd om de machine nog beter en sneller te laten ZHUNHQ $IKDQNHOÄŽN YDQ GH XLWYRHULQJ LV een capaciteit van 30.000 potten per uur haalbaar. De machine van De Boer kan SHU XXU JDDWV WUD\V YHUZHUNHQ ZDW QHHUNRPW RS RSJHSRWWH planten per uur. <

33

11-06-14 15:12

Wim Sjouw brengt naast gangbaar sortiment ook eigen merk

’Het is een uitdaging geen massaproduct te kweken’ +RUWHQVLD ZRUGW ]RZHO GH EORHPLVWHUĎ DOV LQ GH ERRPNZHNHUĎVHFWRU SURGX FHHUW :LP 6MRXZ YDQ %RRPNZHNHUĎ 2XGHZHJ :HVW EUHQJW RQGHU HLJHQ label dubbelbloemige hortensia op de markt. „Met massasoorten kan ik op PĎQ UHODWLHI NOHLQH EHGUĎI QLHW XLW GH YRHWHQ ,Q GH YHUGULQJLQJVPDUNW ZDDULQ we zitten, is het goed om met iets aparts te komen.” Ron Barendse rbarendse@hortipoint.nl

B

dat hij zichzelf de vraag stelde, betekende eigenlijk al dat er iets moest gebeuren. Ruim drie jaar geleden kreeg hij de tip om eens bij veredelings- en vermeerderingsbedrijf Van Klaveren Plant in De Kwakel te gaan kijken. „Daar viel mijn oog op een aantal bijzondere dubbelbloemige hortensia's. Die ben ik toen kleinschalig gaan uitproberen.” Baas Plantenservice was een van de eerste bedrijven die in 2012 het product oppikte en dat was geen toeval. Sjouw deed al jaren naar tevredenheid zaken met de handelaar. Recent ging deze echter failliet. „Ik heb altijd goede contacten gehad met Baas. Ze kochten jarenlang een behoorlijk deel van mijn fuchsia en waren er ook snel bij om deze dubbelbloemige hortensia op te nemen”, zegt hij. Het faillissement ging hem

dan ook aan het hart. Zo zeer zelfs dat hij zegt: „Natuurlijk vond ik het vervelend dat ik een grote klant kwijtraakte, maar voor de mensen die er werkten vond ik het nog vele malen vervelender.”

1LHWV YHUJHOĎNEDDUV RS GH PDUNW Twee jaar geleden begon hij met 3.000 stuks, vorig jaar 7.000 stuks en dit jaar heeft hij zo’n 22.000 stuks in 3 l-container leverbaar. Voor volgend jaar staan er zo’n 35.000 op de planning. Ondanks de uitbreiding maakt Sjouw zich geen zorgen over de afzet van de hortensia’s die hij onder de merknaam Double Flower Sensation op de markt brengt. „Iets vergelijkbaars is er niet”, zegt de kweker uit Zwartewaal.

FOTO’S: RON BARENDSE

ij de rondgang over zijn bedrijf in Zwartewaal – dat onder de industriele rook van Europoort ligt – twijfelt Wim Sjouw af en toe of hij wel elk hoekje van zijn bedrijf wil laten zien. Toch wint bij de kweker zijn persoonlijke openheid het van het idee dat hij op zakelijk gebied niet alles wil prijsgeven. Maar het is juist door zijn dilemma dat je als bezoeker het gevoel krijgt dat de kweker met iets bijzonders bezig is. „De laatste veertien jaar teelde ik gangbare soorten, Hydrangea macrophylla en fuchsia. Maar mijn bedrijf is niet zo groot en met die gangbare producten kom ik steeds meer in een verdringingsmarkt terecht.” Sjouw vroeg zich af of hij op deze manier nog wel verder kon gaan. Het feit

De etiketten moeten er voor zorgen dat een kar zo de winkel in kan.

34

Sjouw.indd 34

De dubbelbloemige Hydrangea macrophylla Together. 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 15:13

FOTO’S: RON BARENDSE

.ZHNHU :LP 6MRXZ NZHHNW GXEEHOEORHPLJH KRUWHQVLD GLH KÄŽ RS GH PDUNW EUHQJW RQGHU GH PHUNQDDP 'RXEOH )ORZHU 6HQVDWLRQ

Bovendien is Sjouw erg enthousiast over het etiket en de merknaam die hij voor dit product heeft ontwikkeld. Uitgangspunt voor Sjouw was dat het etiket moest zorgen voor een goede uitstraling van de deense kar waarop de planten staan. „De grote etiketten vormen op een kar als het ware een streep van bloemen. De twee jaar dat we met Baas Plantservice hebben getest, leidden tot goede verkoopresultaten. Ze konden de deense karren bij hun klanten zo de winkel in rijden�. Onder de merknaam Double Flower Sensation levert Sjouw dit jaar twee cultivars: Together, die van roze naar rood verkleurt en ook blauw te kleuren is, en de eveneens roze Romance. Voor sommige vakgenoten zijn dit geen onbekende namen. De cultivars worden namelijk ook al enkele jaren door Van Klaveren Plants – in overigens bescheiden aantallen – op de markt gebracht onder de merknaam You and Me. Maar waar You and Me veel meer een business-tobusinessmerk is, is het merk Double Flower Sensation qua uitstraling juist vooral op consumenten gericht.

Kwekersrecht, andere merknaam Together en Romance zijn kwekersrechtelijk beschermd, maar kunnen volgens Sjouw 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

Sjouw.indd 35

wel allebei onder een andere merknaam op de markt worden gebracht. „De merknaam Double Flower Sensation staat groot op de voorkant van het etiket, maar omdat het kwekersrechtelijk beschermde cultivars betreft moeten we ook deze namen vermelden. Deze staan dan ook klein op de achterkant van het etiket.� Onder de merknaam Double Flower Sensation zijn nu twee cultivars op de markt, maar de kweker uit Zwartewaal wil zijn sortiment uitbreiden met nog minimaal twee cultivars. Bij voorkeur wit, rood of meerkleurig zodat hij z’n klanten vier kleuren op een kar kan aanbieden. „Er zitten een paar veelbelovende cultivars tussen de planten waarmee ik aan het testen ben. Als deze voldoen, komen ze onder dezelfde merknaam op de markt. Dat is het voordeel van het hebben van een eigen merknaam. Nieuwe cultivars kunnen meteen met de bestaande merknaam en opgebouwde bekendheid meelopen.�

Dubbelbloemig lastig te telen Over het eindproduct en de presentatie ervan is Sjouw dik tevreden, maar teelttechnisch kennen de dubbelbloemigen veel haken en ogen. „Het maken van goed uitgangsmateriaal is lastig en de teeltduur

van beide cultivars is een week langer dan bij veel andere hortensia’s. Bovendien is het bij Romance moeilijk om deze goed blauw te krijgen en is ook het remmen van deze cultivar een lastig verhaal.� Om te zorgen voor risicospreiding laat Sjouw z’n uitgangsmateriaal vanaf volgend jaar door drie verschillende bedrijven maken; een Nederlands, een Duits en een Belgisch opkweekbedrijf. Alles bij elkaar heeft de keuze voor dubelbloemige hortensia Sjouw veel tijd en geld gekost maar hij ziet het als een goede mogelijkheid om op een klein bedrijf toch een boterham te verdienen. „Bovendien zie ik er een uitdaging in om iets te doen wat niet iedereen doet.� <

BHGUÄŽIVJHJHYHQV %HGUÄŽI %RRPNZHNHUÄŽ 2XGHZHJ :HVW =ZDUWHZDDO *HZDV +\GUDQJHD PDFURSK\OOD 'RXEOH )ORZHU 6HQVDWLRQ HQ JDQJEDUH VRRUWHQ YDQ +\GUDQJHD PDFURSK\OOD IXFKVLD 2SSHUYODNWH PÂ? NDV KD FRQWDLQHUYHOG

35

11-06-14 15:13

Teelttips PIOEN Phytophthora In steeds meer percelen pioen wordt phytophthora aangetroffen. De eerste aantasting is te herkennen aan zwarte, slappe blaadjes in het gewas. Het lijkt erg veel op verbranding. Hoewel dit vrijwel nooit tot grote schade leidt, vestigt de schimmel zich in het gewas en tast de ondergrondse plant aan. Vooral bij gevoelige soorten als Duchesse en Kansas, kan

PERKGOED Teelt buiten Veel perkplanten in de wat grote potmaten en eenjarig bloeiende of visueel aantrekkelijke vasteplanten voor de potcultuur staan buiten op de containervelden. Gewassen buiten vragen een andere verzorging dan in de kas. Voor de buitencultuur is het belangrijk om de voeding in

LELIE Stomen Voor een optimaal stoomresultaat is een droge bodem belangrijk. Probeer de teelt voor het stomen zo droog als verantwoord is af te telen. Probeer de laatste twee weken voor de oogst alleen water te geven voor de bovenlaag zodat de tweede steek al

36

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 36

ZOMERBLOEMEN Bemesting

dit tot totale wegval van de plant leiden. Door preventief tegen deze schimmel te spuiten met bijvoorbeeld Mancozeb, wordt de kans op deze aantasting verkleind. Als er echt een aantasting wordt waargenomen, is een meer krachtige bestrijding noodzakelijk. Als de aantasting eenmaal in de plant zit, is deze te herkennen aan als een soort haakjes opkomende

scheuten die vervolgens zwart worden en niet verder groeien. Deze onopvallende steeltjes zorgen voor de verdere besmetting in het gewas. Maak u bekend met deze symptomen om de herkenning hiervan te vergemakkelijken.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

de pot op peil te houden. Vaak worden er langzaam vrijkomende meststoffen gebruikt. Maar ook dan is na een hevige regenbui veel van de direct opneembare voeding uitgespoeld en moet er gecorrigeerd worden, anders krijgt men onmiddellijk geel blad in de planten. Beregen bij aanhoudende regen gewoon met hoge EC, ook al zijn de potten nog nat. In een natte periode is het ook goed om te spuiten met ureumhoudende bladmeststoffen. Dit verhoogt de

kwaliteit van het leverbare gewas. Het bestrijden van ziekten en plagen in de buitencultuur is niet eenvoudig. De weersomstandigheden op het moment van bestrijden zijn erg bepalend. Het beste is een preventief bestrijdingsschema aan te houden en wekelijks een behandeling uit te voeren tegen schimmelziekten. Veel vaste planten zijn gevoelig voor schimmelziekten zoals bladvlekken, meeldauw, roest en botrytis. In de buitenteelt wordt

vaak gewerkt met een ’tankmix’. Let goed op bij het mengen van middelen. Overleg zonodig met uw adviseur of leverancier. Ook het moment van bestrijden is belangrijk. Houd de temperatuur tijdens de toediening in de gaten. De spuitvloeistof mag niet te snel opdrogen en sommige middelen werken ook minder bij hogere temperaturen. Let vooral goed op de toelating van middelen voor de onbedekte teelt. Dierlijke parasieten kunnen

ook een probleem zijn, vooral in bloeiende gewassen als rudbeckia en salvia. Een bijkomend probleem is dat deze gewassen ook vaak door bijen bevlogen worden en dat beperkt de middelenkeuze flink. Groeiregulatie is goed mogelijk maar ook hier is een beperkt aantal middelen toegelaten. Rem ook in dit geval dus tijdig om groei vanaf het begin te beheersen.

de gelegenheid krijgt om af te drogen tegen het einde van de teelt. Als u het vak bijvoorbeeld één of twee weken leeg kan laten liggen voor het stomen dan zal het resultaat nog verder verbeteren. Naast bodemziekten en onkruiden wordt er vaak gestoomd vanwege aaltjes of wortelduizendpoten. Op zandgronden en lichte zavelgronden zijn er sneller problemen met wortellesieaaltjes en op zwaardere zavel en kleigronden zijn er eerder problemen

met wortelduizendpoot. Bladaaltjes kunnen op alle grondsoorten voor problemen zorgen. Tegen problemen met wortelduizendpoot werkt alleen afzuigstomen afdoende. Hierdoor krijgen de duizendpoten geen tijd om te vluchten voor de hete stoom die door de onderdruksituatie snel de bodem intrekt. Ook tegen wortellesieaaltjes werkt afzuigstomen beter dan gewoon stomen. Een stoomdeken verbetert het stoomresultaat. Er gaat

meer warmte de grond in en minder warmte naar boven. Een bijkomend voordeel is dat u droger stoomt omdat er minder sprake is van condensvorming tegen het zeil en in de kas wordt het minder heet. Het is belangrijk om na het stomen en voor of na het planten zo snel mogelijk nieuw leven aan te brengen in de grond om aantasting door pythium of andere bodemziekten te voorkomen. In de praktijk wordt veel gewerkt met

oppervlaktewater en diverse organische mestkorrels. De gedachte is dat het goede bodemleven positie kan innemen voordat er ziekteverwekkers komen. Simpel gezegd: waar goed bodemleven zit, is geen plaats meer voor ziekteverwekkers. De verwachting is dat er de komende jaren nog veel ontwikkelingen zullen plaatsvinden op dit vlak.

Door de grote hoeveelheid regen die plaatselijk is gevallen, vraagt de stikstoftoediening extra aandacht. Zeker in sterk groeiende gewassen kan een tijdelijk stikstoftekort nadelige gevolgen hebben voor de uiteindelijk kwaliteit. Na een bui snel bijmesten met kalksalpeter geeft over het algemeen het beste resultaat. Kalksalpeter werkt snel en heeft een geringe nawerking. Dit laatste is belangrijk om ervoor te zorgen dat als de mineralisatie vanuit de grond weer op gang komt, het gewas niet te weelderig wordt. Kalkammonsalpeter of ureum hebben altijd wel een langere nawerking. Het strooien van de kalksalpeter is puur bedoeld om een tijdelijk probleem op te lossen.

Schneider Youngplants, 06-53281711

Wilfried Poland, 06-31698070 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 15:13

Schoffelen

GROENE EN BONTE PLANTEN Bemesting Opkweek van groene en bonte planten vraagt nu de aandacht. Giet na het oppotten direct goed aan. Laat bij eb- en vloedsystemen de pot goed volzuigen. Hoewel de potgrond altijd een basisbemesting heeft is het advies toch direct wat mest mee te geven. Gebruik hiervoor een vegetatief (start)schema. Controleer het nieuwe plantmateriaal goed op de aanwezigheid van dierlijke parasieten. Op dit moment is de plaagdruk erg hoog en is het belangrijk om direct een beginnende aantasting goed te bestrijden.

.UĎWVFKHUP Wat nu ook de aandacht vraagt zijn de scherminstellingen en de kwaliteit van het krijtscherm. Van de eerste krijtbeurt is er in veel gevallen al weer veel afgeregend. Laat dit nog een

HYACINT Preparatie Bollen die bestemd zijn voor de bloei van november tot begin januari worden rond half juni gerooid. De vroegste rooidatum wordt bepaald door de gewenste bolmaat en bloeidatum. Geef de bollen na het drogen een preparatiebehandeling om de bloemaanleg versneld te voltooien. Geef ze 2 weken 30°C + 3 weken 25°C + 23°C tot stadium G en daarna de koudeperiode bij 9°C. 9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 37

keer bijwerken, het is nog juni en de zon is erg fel. Met wisselend weer is er, mede door de vaak gebruikte vertragingen in de doekregeling soms veel meer straling in de kas dan men wenst. Als de schermregeling het wisselende weer niet kan bijhouden, is het soms raadzaam om de schakelaar van het doek gewoon op nul te zetten. Daarmee voorkom je een mogelijke bladverbranding, vooral als het gewas wat droog staat. In het bijzonder de jonge partijen moeten beschermd worden tegen te felle instraling. Let hierbij ook op de directe instraling via de luchtramen. Soms komt dat erg als een verrassing en vooral de gevoelige gewassen kunnen hierdoor verbranding oplopen.

plaagdruk erg hoog op dit moment. Veel bedrijven hebben te maken met hardnekkige trips- en spintaantastingen. Goed bestrijden is een zaak van afwegen. Iedere plaag vraagt een eigen aanpak en goed uitvoeren is belangrijker dan hoger doseren. Controleer het effect van uw behandeling in het gewas, meer spuitvloeistof gebruiken is vaak veel effectiever dan hoger doseren. Let ook goed op de kastemperatuur, los van de werking van sommige middelen is het bestrijden bij een kastemperatuur die hoger is dan 24°C niet verstandig. De vloeistof droogt op voordat het middel zijn werk heeft gedaan en sommige middelen werken gewoon veel minder bij hoge kastemperaturen.

*HZDVEHVFKHUPLQJ Zoals al opgemerkt is de

Arie van Bostelen, 06-51312208

Bollen die niet voor de allervroegste broei bestemd zijn, kunt u voor de preparatiebehandeling een platsteelbehandeling geven van 10 dagen 23°C om trossen met meer nagels te krijgen. Geeft Anna Marie en sports bestemd voor de kerst na de platsteelbehandeling 5 weken 25°C + 23°C tot stadium G. Hierna volgt de koudeperiode bij 9°C. De standaardbehandeling van 2 weken 30°C heeft namelijk vaak een nadelig effect op de aanleg van platstelen en nagels bij deze cultivar. Bollen voor de halfpreparatie worden rond 1 juli geoogst. Ze worden na drogen gedurende 5 weken bewaard bij 25°C, gevolgd door 23°C

tot stadium G. Stadiumonderzoek is noodzakelijk. Hierna volgt de koudeperiode bij 9°C.

Late bloei Bollen voor de late bloei worden geoogst vanaf 1 juli en krijgen geen preparatiebehandeling. Houd na het drogen 25°C aan. Voor de hyacinten naar de 9°C gaan moet de laatste nagelstadium G bereikt hebben. Bij de juiste temperatuurbehandeling zullen de meeste soorten dit stadium vanaf half september hebben bereikt. Voer bij twijfel stadiumonderzoek uit.

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Afspraken Ik mag het verhaal graag ophalen in de kring van mijn schoonfamilie. Hoe een verre voorvader van hen gekapitteld werd omdat hij zijn betalingsverplichtingen niet nakwam. Hij had zaad afgenomen maar niet betaald. En de reden was volgens hem heel simpel: het was niet opgekomen. Duidelijk toch? Gemaakte afspraken nakomen kan best lastig zijn. Hoe vaak zal het gebeurd zijn dat een teler van kerststerren met een heerlijk gevoel het einde van het jaar zag naderen? Alles vooruit verkocht voor een prima prijs. Fluitend doe je je werk. Tot het moment van afleveren. Blijkt de handel toch niet zo te vlotten. Wat denk je wie de pineut is? Juist, desnoods wordt er wel een slecht blaadje opgevoerd als reden waarom men de partij terugstuurt. En dat kan in andere tijden van het jaar ook zomaar gebeuren. Met chrysanten. Of met violieren. Karren vol zou die koper er afnemen. Tja, zou… Ook voor een handelaar blijft het moeilijk om van tevoren in te schatten wat de markt doet. En dus moet er een mouw aan worden gepast. Dat kost altijd geld. Of je meewerkt? Wat moet je anders? Ik weet van de opa van mijn vaders kant dat hij ooit eens op de veiling doorgedraaide groente ging terughalen. ’Die waren van mij en die zijn nu nog steeds van mij!’ Ik denk niet dat we hem dat na zullen doen. Ook daar zijn afspraken over gemaakt. Maar eten weggooien is natuurlijk nog weer wat anders dan bloemen. Alhoewel, als je leest dat er vorige maand in het Spaanse Almeria miljoenen kilo’s vruchtgroenten zijn vernietigd vanwege de lage prijzen… Maar goed, de geschiedenis lijkt zich te herhalen. Ook wij hebben te maken met zaad dat niet wil opkomen. En dat is een probleem voor onze plantenleverancier, maar niet alleen voor hem. Want ook nu is weer de vraag, wie betaalt de rekening? Is dat het zaadbedrijf of de plantenkweker? De tuinder die uiteindelijk de trays geleverd krijgt? En dus worden afspraken herzien. De jaarlijkse prijsverhoging krijgt er opeens een halfjaarlijks broertje bij. Maar wel met restricties. Want stel dat de kieming opeens tóch verbetert. Dan moet een verhoging ook teruggedraaid kunnen worden. ’Dat lijkt mij niet meer dan logisch. Afgesproken?’ ’Afgesproken!’ Laten we het hopen.

DLV Plant, markgroep bloembollen, 0252-688541

37

11-06-14 15:13

Nieuws

Zoeken naar beste substraat voor calla Zowel voor de potten- als de snijbloementeelt van calla is het ideale substraat nog niet gevonden. Een vergelijkingsproef bij substraatleverancier Van der Knaap trok daarom veel aandacht.

FOTO’S: HANS NEEFJES

Uit het hele land waren zo’n twintig telers afgereisd naar ’De Kas’, de proeflocatie van de Van der Knaap Groep in Honselersdijk. Potplantentelers en snijbloementelers die actief zijn met calla. Een substraatproef met calla in potten is ook voor laatstgenoemde groep behoorlijk interessant, zo

werd duidelijk op 5 juni. Bloementelers willen calla in bloei trekken op zogenoemde gerberasystemen; een plant (knol) per pot. Een enkeling is al volledig overgeschakeld op zo’n teeltsysteem. Anderen doen proeven of overwegen om dit te doen. De keuze voor het juiste substraat is een belangrijke, weten bloementelers. Een calla is namelijk behoorlijk gevoelig op zijn wortels. De stap van grondteelt naar teelt in bakken is vooral daarom door meerderen genomen. Maar als een van de 4 tot 6 knollen in zo’n bak wegvalt/ ziek wordt, dan heeft dat vaak nadelige

,Q ZHHN NRQGHQ WHOHUV YDQ FDOOD HHQ VXEVWUDDWSURHI EHNĎNHQ EĎ 9DQ GHU .QDDS *URHS LQ +RQVHOHUVGĎN

gevolgen voor de ’buren’. Met een knol per pot is dit probleem er niet. Maar ook in de pottenteelt kan een knol niet optimaal presteren. Belangrijke factor daarbij is het substraat, gaven potplantentelers aan.

Vierde proef Substraatleverancier Van der Knaap Groep heeft momenteel de vierde substraatproef met calla in bloei. ,,Bij de eerste proef in 2013 lag de focus op de juiste EC en pH. Daarna zijn we gaan finetunen. We kennen de streefcijfers voor lucht en vochtigheid in substraat. En er zijn invloeden van het teeltsysteem, type pot en potmaat en de teeltwijze. Bovendien moet je rekening houden met de seizoenen. In de winter wil je bij wijze van spreken zo snel mogelijk van het vocht af en in de zomer is de vraag ’hoe krijg ik de pot nat genoeg?’”, gaf adviseur André Schaap van Van der Knaap Groep aan. Kokos, een belangrijk product bij de leverancier uit het Westland, neemt volgens Schaap snel vocht op en staat dit makkelijker af dan veen. Toch is veen gewenst in een substraatmengsel. „Het maakt het substraat rustiger, stabieler. Ik schat dat er bij calla zo’n 30% veen gewenst is. Het aandeel kokos en perliet kan zo’n 40-50% zijn, afhankelijk van de invloeden die ik eerder noemde. Dat is een grove indeling, want zowel bij veen als kokos zijn er verschillende types en fracties met specifieke eigenschappen.”

Emissie beperken op Belgisch teeltsysteem In Boechout, nabij Antwerpen, is te zien hoe je lisianthus en andere zomerbloemen los van de grond kan telen. Regelmatig komen Nederlanders naar België om naar het teeltsysteem te kijken. Teler Herman Vervoort doet er niet gewichtig over. Vakgenoten zijn welkom om te kijken naar het teeltsysteem dat hij ontwikkelde voor zijn zomerbloemen. Een gesloten systeem met kleikorrels als substraat, waarmee je emissie kunt beperken. Dat milieuaspect vindt Vervoort belangrijk, maar het is hem vooral te doen om een goede teelt. En dat is mogelijk op het systeem dat hij bedacht op basis van wat hij voor zijn hoofdteelt, amaryllis, al langer gebruikt.

38

pnws Hans.indd 38

Betonblokken Vervoort teelt amaryllis in kleikorrels. In zijn kas in Boechout is te zien dat dit begon in bakken boven op de grond. Van recentere datum is het systeem in de nieuwste kas. Hier is de bovenkant van de bakken gelijk aan het betonpad in het midden van de kas. Dit zijn feitelijk de paden tussen de bedden, die bestaan uit betonblokken uit de woningbouw. Ze zijn in rijen in de kappen gelegd, daarover kwam waterdicht folie, vervolgens gronddoek en daarna afvullen met kleikorrels in de fracties 0 tot 4 (van stof tot fijn, aldus Vervoort). In het midden van de bedden is in de lengterichting een kleine uitsparing in het bodemprofiel gemaakt voor een drainslang. Tevens voorzieningen voor

de aanvoer van gietwater via druppelslangen en palen voor het gaas. Het systeem is zo gemaakt dat er onderin de bedden altijd een laag water van 3-4 cm aanwezig is. De totale substraatdikte is zo’n 10 cm, zodat het medium enkele centimeters onder het niveau van de tussenpaden ligt. Het systeem voor amaryllis zou wellicht ook iets zijn voor de zomerbloemen die Vervoort op een 0,5 ha teelt in zijn kas. Problemen met fusarium versnelden de zoektocht, mede omdat stomen onvoldoende soelaas bracht. In een kleine kap achter zijn schuur testte hij de mogelijkheden. Eerst met een substraat van perliet en kokos, maar dit slaagde niet. Op de fijne fracties kleikorrels ging het beter met gewassen als violier,

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 16:01

Vier cultivars en vier substraten In de proef zijn de cultivars Siberia, Samur, Red Alert en Picasso gebruikt. De knollen zijn geleverd door Hoornsman, een bedrijf uit Julianadorp waar teelt en veredeling van calla een hoofdrol heeft. Teelttechnische ondersteuning kwam van adviseur Peter Kok van het bedrijf Calla Support. De 240 knollen per cultivar zijn in week 13 gepoot en verdeeld over potten met daarin een van de vier substraatmengsels. De bemeste en bekalkte substraten bestonden uit: ■ kokos, witveen (18% lucht); ■ kokos, witveen, perliet (25% lucht); ■ witveen, tuinturf en zand (8% lucht). Van elke cultivar zijn ook 60 knollen geplant in een mix van twee substraten. Onderin de pot het luchtigste mengsel. Daarop is de knol gelegd, waarna is afgevuld met het minst luchtige/vochtigste substraat. In de proef wordt dit substraat 4 genoemd. Vloerverwarming is alleen de eerste twee teeltweken ingezet om de pottemperatuur op 21°C te krijgen. Na het planten is alles gebroesd en zijn de potten voor negen dagen afgedekt met geperforeerd folie. Daarna is gegoten naar behoefte. Vanaf week 17 verloopt de watergift via druppelaars, zo’n 5 beurten van 30 cc per week waarbij zowel de gift als de EC afgestemd werd op de instraling. De relatieve luchtvochtigheid (RV) in de kas werd alleen de eerste twee weken via verneveling op 80-85% gehouden, daarna mocht de RV overdag wegzakken tot 40%. Lopende de

In het natste substraat waren als eerste glazige wortels zichtbaar.

proef werd ook gestuurd naar een iets lagere kas-/etmaaltemperatuur. Telers merkten op dat de proefkas door het gekrijte dek (Redusol, 70% scherming) en schermdoek redelijk donker was. En een knol maat 18/20 is relatief groot voor potmaat 13 cm. Onderzoeker Karel de Bruijn van Van der Knaap Groep merkte op dat er bewust voor grote knollen is gekozen omdat je dan meer scheuten en bloemen kan verwachten. Voor beoordeling in de proef is dat gunstig. De scherming maakte het mogelijk om in de hele proefkas overdag een gelijkmatig lichtniveau te realiseren. In week 19 bloeide als eerste de Red Alert.

Vegetatieve groei In het vochtigste substraat kwamen de scheuten het eerste boven. Het viel tevens op dat de scheuten fijner en in aantal talrijker waren dan in de ’droge potten’. Meer vegetatieve groei. In de ’droge potten’ waren de planten enkelstalliger. ,,Maar op een droog substraat is het wel veiliger telen. En het gewas herstelt sneller”, werd diverse malen opgemerkt. De variatie in vochtigheid van de potten viel telers op. Is dat

een kwestie van groei of afstemming van watergift en substraat? Feit is dat de proef een gietregime heeft voor alle potten en cultivars. Zoals dat ook vaak in de praktijk het geval is. Voor het trekken van conclusies was het in week 23 nog te vroeg. In het natste substraat werden glazige wortels gesignaleerd, maar planten met afwijkende groei of geel blad kwamen ook elders voor. ,,Tot nu toe valt de uitval mee”, zei De Bruijn. Telers voorspelden dat het (toen nog) aanstaande warme Pinksterweekend zeker voor grotere verschillen gaat zorgen. Dat substraat een belangrijke rol speelt in de kwaliteit en uitval bij calla, dat was voor iedereen bevestigd door de proef. Bloementelers zagen als leerpunt tevens dat de mix van twee substraten (droog onderin de pot en ’nat’ bovenin) een positief effect heeft op de bloemlengte. Bij alle vier cultivars scoorde substraat 4 het beste als het om bloemlengte gaat. Had de 4 of 5 ml onzi (cultivarafhankelijk) die alle potten in totaal kregen in deze proef, hier minder effect, of was er iets anders aan de hand? Het antwoord op die vraag is nog niet bekend. <

leeuwebek en lisianthus. Opvallend was dat de wortels snel en soepel ontwikkelden.

Jaarrond lisianthus Inmiddels is 0,5 ha volledig ingericht voor de substraatteelt van zomerbloemen. Wellicht wordt dit jaarrond lisianthus. Voor dit jaar zijn naast lisianthus een normaalteelt chrysant en enkele bedden celosia ingepland. De eerste ronde lisianthus op het nieuwe teeltsysteem is in week 22 met goed succes afgesloten. Dagelijks meer dan 2-3 liter water per m2 geven was niet nodig; het substraat is behoorlijk opdrachtig. Na de teelt zijn gewasresten zorgvuldig verwijderd. Het substraat

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

pnws Hans.indd 39

,Q HHQ NOHLQH DIGHOLQJ ]ĎQ GLYHUVH ]RPHUEORHPHQ PHW JRHG UHVXOWDDW RS GH VXEVWUDDWEHGGHQ getest.

is niet belopen omdat dan de structuur makkelijk verslechtert. Ontsmetting gebeurt door het aangieten met water van 90°C.

Vervoort: „Een waterdicht teeltsysteem dat werkt voor investering van ongeveer € 20 per m2. Je vindt het in België.”

39

11-06-14 16:02

Nieuws

Green Deal voor CO2-levering Noord-Holland Op de GreenTech zetten onder meer EZ-staatssecreWDULV 'ĎNVPD HQ gedeputeerde Jaap Bond hun handtekeningen onder de Green Deal.

De Green Deal moet het qua wet- en regelgeving makkelijker maken om CO2 naar de glastuinbouw in Noord-Holland te brengen. Naarmate de WKK’s minder draaien en er meer aardwarmte wordt gebruikt, stijgt in de glastuinbouw de behoefte aan externe bronnen van CO2. Ocap heeft echter nog niet voldoende bronnen om haar netwerk uit te breiden naar PrimaViera en de regio Aalsmeer en ook verder in Zuid-Holland. Afval Energie Bedrijf Amsterdam zou eventueel CO2 kunnen leveren. Een voordeel van dit bedrijf is, dat het slechts op twee kilometer afstand van de hoofdleiding van Ocap ligt. De CO2 is echter niet zo schoon als van Shell en Abengoa, de twee huidige leveranciers van Ocap-CO2. De traditionele methodes om CO2 af te vangen en te zuiveren, zoals dat bij energiebedrijven gebeurt, zijn te duur voor de glastuinbouw. Onderzoeksinstelling Kema bekijkt daarom of dit goedkoper kan. Een van de mogelijkheden is om

FOTO: JOEF SLEEGERS

De glastuinbouwsector en de overheden hebben een Green Deal gesloten voor de CO2-voorziening van de glastuinbouw in Noord-Holland. Dinsdag op de GreenTech zetten vijftien partijen, waaronder LTO Noord Glaskracht, hun handtekeningen onder de overeenkomst.

de rookgassen te filteren met membranen, en de resterende CO2 cryogeen te zuiveren. Dat betekent dat de CO2 tijdelijk vloeibaar wordt gemaakt.

0DNNHOĎNHU YHUJXQQLQJHQ De Green Deal houdt in dat overheden gaan meewerken om dit plan uit te voeren. Zo zullen ze makkelijker vergunningen verlenen om leidingen aan te leggen. Ook zullen ze op zoek gaan naar subsidies om de onrendabele top eraf te krijgen. Wat verder een punt is, is dat de rookgassen van de centrale

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

40

ColofonVbb-nieuws 1 artikel.indd 40

procentueel meer NOx uitstoten als de CO2 eruit is gehaald. Dat zou ertoe kunnen leiden dat de centrale de emissienormen gaat overschrijden. Iedereen begrijpt natuurlijk dat dit onzin is, maar het moet wel wettelijk geregeld worden. Netwerkbeheerder Alliander kijkt of ongebruikte gasleidingen te gebruiken zijn voor CO2-transport. Hetzelfde geldt voor ongebruikte leidingen van Defensie. Hiermee zou CO2-transport naar de glastuinbouwgebieden boven Amsterdam goedkoper kunnen zijn dan via een nieuwe CO2-leiding. HVC in Alkmaar zou daarbij een CO2-bron kunnen zijn. <

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. } Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUĎ 24 (2014)

11-06-14 16:06

Kasgenoten

A genda MXQ}%HOHYLQJVVHVVLH ,QWHUQDWLRQDDO RQGHUQHPHQ LQ GH WXLQERXZ +RQVHOHUVGLMN ,QIR ZZZ ZDJHQLQJHQXU QO MXQ}%LMHHQNRPVW p7XLQERXZRQGHUQHPHU ]RHNW JHOGp XXU :LWWH 'UXLI LQ 0RQVWHU ,QIR ZZZ LQQRYDWLRQTXDUWHU QO MXQ})ORZHU(YHQW 6XPPHU HGLWLRQ 3\UDPLGH 1DDOGZLMN ,QIR ZZZ IORUDKROODQG FRP MXQ}1DWLRQDOH /DWK\UXV WHQWRRQVWHOOLQJ $SSHOWHUQ ,QIR ZZZ ODWK\UXV YHUHQLJLQJ QO DXJ}Plantarium, vakbeurs voor de boomNZHNHULM %RVNRRS +D]HUVZRXGH ,QIR ZZZ SODQWDULXP QO DXJ}1DWLRQDOH ]RPHUEORHPHQWHQWRRQVWHOOLQJ 2XGH .HUN 1DDOGZLMN ,QIR ZZZ Q]EW QO VHS}$XWXPQ )DLU 1DDOGZLMN ,QIR ZZZ IORUDKROODQG FRP VHS}6WDUW 0DVWHUOHHUJDQJ +RUWLEXVLQHVV :DJHQLQJHQ ,QIR ZZZ ZDJHQLQJHQXU QO QRY},)7) YDNEHXUV 9LMIKXL]HQ ,QIR ZZZ LIWI nl QRY}7UDGH )DLU $DOVPHHU ,QIR ZZZ IORUDKROODQG FRP DSU}.RP LQ GH .DV ODQGHOLMN HYHQHPHQW ,QIR ZZZ NRPLQGHNDV QO

LTO Glaskracht Nederland MXQ}Kwaliteit in de keten, project Green&+$,1JH ORFDWLH QRJ QLHW EHNHQG MXQ}.HQQLVGDJ ZDWHU XXU %OHLVZLMN MXO}*HZDVELMHHQNRPVW OHOLH 0HHU LQIRUPDWLH ZZZ OWRJODVNUDFKW QO

FOTO: QUINCY VON BANNISSEHT

Binnenland

Leeftiid: 48 Plaats: Emmeloord Teelt: snijheesters, pootaardappelen, tarwe en suikerbieten Oppervlakte: 2,4 ha (sierteelt) en 21,6 ha (akkerbouw)

Gert Koiter Waar zijn jullie momenteel mee bezig? e'H]H ZHHN EHQ LN VDPHQ PHW PÄŽQ YURXZ ,UHQH DDQ KHW RQNUXLG ZLHGHQ (Q GDW JHEHXUW JHZRRQ QRJ PHW GH KDN r

Hoe kwam u ertoe snijheesters te gaan telen? e0ÄŽQ YDGHU HQ RSD ZDUHQ DNNHUERXZHU 1X GH DNNHUERXZ VWHHGV JURRWVFKDOLJHU LV JHZRUGHQ t HHQ EHGUÄŽI PHW KD LV JHHQ XLW]RQGHULQJ PHHU t ]ÄŽQ ZÄŽ PHW RQ]H KD DDQ GH NOHLQH NDQW 'DQ ZRUGW GH NHX]H XLWEUHLGHQ RI DDQ LQWHQVLHYHUH WHHOWHQ EHJLQQHQ ,N KHE YRRU GDW ODDWVWH JHNR]HQ HQ EHQ EORHPNRRO HUEÄŽ JDDQ GRHQ 7RHQ RRN GLH WHHOW VWHHGV JURWHU ZHUG EHQ LN LQ HHUVW VQHHXZEHV HQ ODWHU RRN K\SHULFXP JDDQ WHOHQ 'LH JHZDVVHQ SDVWHQ PÄŽ ZHO r

Hoe ver komt Nederland tijdens het WK Voetbal? e7RW GH KDOYH Ć‚QDOH PDDU PHHU ]HJ LN HU QLHW RYHU ZDQW LN YROJ KHW YRHWEDO WRWDDO QLHW r

Buitenland MXQ}Ă–ga, vakbeurs voor de groene branFKH .RSSLJHQ =ZLWVHUODQG ,QIR ZZZ RHJD FK DXJ})ORUDWHF ,30 ,QGLD %DQJDORUH ,QGLD ,QIR ZZZ PHVVH HVVHQ GH DXJ})ORUDOO YDNEHXUV *HQW %HOJLĂˆ ,QIR ZZZ IORUDOO EH DXJ}*UHHQ LV /LIH EHXUV :DUVFKDX 3ROHQ ,QIR ZZZ JUHHQLVOLIH SO VHS})RXU 2DNV 7UDGH 6KRZ &KHVKLUH ,QIR ZZZ IRXURDNV WUDGHVKRZ FRP VHS})ORZHU([SR 0RVNRX 5XVODQG ,QIR ZZZ IORZHUV H[SR UX HQ RNW}$JULIORU 4XLWR (FXDGRU ,QIR ZZZ DJULIORU FRP MDQ},30 (VVHQ 'XLWVODQG ,QIR ZZZ LSP HVVHQ GH

Wat vindt u goed nieuws? „Dat las ik op jullie website: dat de heretikettering van insecticiden en fungiciden vier MDDU LV XLWJHVWHOG 9RRU GH KHUHWLNHWWHULQJ YDQ KHUELFLGHQ KHEEHQ ZĎ RQODQJV QRJ YLD /72 *URHLVHUYLFH HQ GH SURHIWXLQ =ZDDJGĎN PHHJHGDDQ DDQ HHQ YHOGSURHI 'DW YRQGHQ ZH EHODQJUĎN RPGDW ZH ZLOOHQ GDW HU HFKW JRHGH HWLNHWWHQ NRPHQ 9RRU WDUZH ]ĎQ EĎYRRUEHHOG UHODWLHI YHHO JHZDVEHVFKHUPLQJVPLGGHOHQ WRHJHODWHQ 'DW JHZDV ZRUGW RYHU GH KHOH ZHUHOG JHJHWHQ 'LH PLGGHOHQ ]RX MH GXV RRN LQ K\SHULFXP NXQQHQ JHEUXLNHQ PDDU GDW PDJ QLHW RPGDW KHW HIIHFW HUYDQ QLHW LV RQGHU]RFKW +HW LV QLHW GDW LN YDQ DOOHV ZLO VSXLWHQ PDDU GDW KHW ]R NURP JHUHJHOG LV GDW VWXLW PH WHJHQ GH ERUVW r

Hebt u contact met andere snijheestertelers? e-D LN EHQ YRRU]LWWHU YDQ HHQ VWXGLHFOXE YRRU VQÄŽKHHVWHUWHOHUV LQ 1RRUG 1HGHUODQG 'H PHHVWH OHGHQ ]ÄŽQ ]RPHUEORHPHQWHOHU HHQ HQNHOLQJ KHHIW HU ZDW DNNHUERXZ RI YHHWHHOW QDDVW ,Q KHW JURHLVHL]RHQ NRPHQ ZH HHQV LQ GH WZHH ½ GULH ZHNHQ EÄŽ HONDDU RP HUYDULQJHQ XLW WH ZLVVHOHQ 2RN EHQ LN DDQJHVORWHQ EÄŽ 6XPPHUĆƒRZHUV QO 0HW GLH FOXE KHEEHQ ZH ODDWVW QRJ WÄŽGHQV GH )ORUDOLĂˆQ GH SUÄŽV YRRU %HVWH 3UHVHQWDWLH JHZRQQHQ r

U hebt aardig wat zonnepanelen op uw schuurdak...

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

!

Documenten en linken naar website

9DNEODG YRRU GH %ORHPLVWHUÄŽ 24 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Foto’s

Filmpjes

e-D KHW ]ÄŽQ HU JRHG YRRU HHQ VWURRPSURGXFWLH YDQ N:K PÄŽQ MDDUYHUEUXLN De stroom voor de koelcellen, sorteermachines, beregeningspompen en elektrische KHIWUXFN NRPW DOOHPDDO YDQ GH ]RQ 'XXU]DPH HQHUJLH SDVW JRHG EÄŽ RQ]H ZHUNZÄŽ]H ZDDUEÄŽ ZH RRJ YRRU GH QDWXXU KHEEHQ =HNHU LQ K\SHULFXP JD LN VWHHGV PHHU YDQ GH FKHPLH DI HQ ZHUN LN PHW SODQWYHUVWHUNHUV ERGHPEDFWHULĂˆQ HQ VFKLPPHOV .XQVWPHVW LV EÄŽQD QLHW PHHU QRGLJ RPGDW ZH KHW DI NXQQHQ PHW RUJDQLVFKH PHVW HQ FRPSRVW r

41

11-06-14 15:13

EVAL: voor elke situatie juiste installatie Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleiding‌ Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing. Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik.

.5,-7(1 (1 5(,1,*(1

Installatieburo E VAL B.V.

Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden

:LM KHOSHQ X JUDDJ 7

š Ae[bj[Y^d_[a

www.eval.nl

š Ab_cWWjj[Y^d_[a

TE KOOP:

VOF J.A. van der Burg Noordeindseweg 426 2651 LP Berkel en Rodenrijs telefoon : 010-5112302 fax : 010-5190372 mobiel : 06-46320237 e-mail : vofjaburg@chello.nl

š MWj[hj[Y^d_[a

HOEK VAN HOLLAND T 0174 64 20 40 • KASSENSLOOP • (ROZEN)GEWASSEN UITRUIMEN • GEVRAAGD: ASSIMILATIELAMPEN EN WKK-INSTALLATIES • WWW.MUSTANGDEMOLITION.NL

- Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties

š ;b[ajhej[Y^d_[a

Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl

In zeer goede staat volledig automatische 8 stations rozenbossorteermachine met inpakker. Merk: Jamafa Bouwjaar: 2005

VEBU V.O.F. Kasonderhoud

Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com

VA N K L I N K

STOOMKETELVERHUUR

;L]LUZ HSSL Z[VVT^LYRaHHTOLKLU 5RHORIDUHQGVYHHQ á LQIR#NOLQNVWRRP QO á ZZZ NOLQNVWRRP QO

ASFALTEERBEDRIJF ASVEBO B.V.

VOOR AL UW ASFALT EN VERHARDINGEN DOOR GEHEEL NEDERLAND

Wij asfalteren bij bedrijf en particulier. Ook leveren wij zuurbestendig-asfalt t.b.v. voersilo’s en voergangen. En leggen wij ook vloeistofdichte Zoab-asfaltvloeren aan met keuring en certificaat. Wij zijn onbetwist de asfalt en silo-specialist. Dus bel nu snel voor een vrijblijvende prijsopgave en wij komen binnen 48 uur bij u langs voor een geheel vrijblijvende offerte.

M.V.G. ASVEBOďšşB.V. Morsweg 55 C1 - 2312 AB - Leiden tel: 06-47813340

@

HORTICULTURAL MACHINES AND MATERIALS AROUND THE GLOBE

KUMA II B.V.

9ORWODDQ D 0RQVWHU 7KH 1HWKHUODQGV ZZZ KRUWLWUDGH FRP

Industrieweg 17-21 • 4181 CA Waardenburg Telefoon +31 (0)418 - 652544 • Fax +31 (0)418 - 652084 E-mail sales@kumaplastics.nl

TEELTVLOER Afvoergoot

Bloempotten Opzetstukken Inpakstokken Aanverwante artikelen

Gereedschapen matrijzenmakerij Spuitgieten Recycling van kunststof

www.kumaplastics.nl

Giet U-weg

/iÂ?°\ĂŠä{ÂŁĂˆĂŠĂŽÂ™ÂŁÂŁ{ÇÊUĂŠÂˆÂ˜vÂœJĂƒVÂ…iÂ?Â?iĂ›ÂˆĂƒ°Â˜Â?

WWW.SCHELLEVIS.NL

561461.indd 42

10-6-2014 14:06:06

561462.indd 43

11-6-2014 10:03:55

“Ik doe mijn zaken online via eHerkenning” Ondernemers loggen vanaf 1 juli 2014 in op mijn.rvo.nl via eHerkenning. Veilig, betrouwbaar en eenvoudig. eHerkenning is de digitale toegangssleutel die de huidige gebruikersnamen en wachtwoorden op mijn.rvo.nl vervangt. Om vanaf 1 juli in te kunnen loggen op mijn.rvo.nl, hebt u een eHerkenningsmiddel nodig. Regel die tijdig bij één van de erkende aanbieders. Hoe u dat doet, ziet u in een handig stappenplan op mijn.rvo.nl

561463.indd 44 $GYB%ORHPLVWHULMB [ LQGG

10-6-2014 14:07:28

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.