VBB_ 30-2014

B 8

Buitenlandse werknemers

10 ’Neemt provincie

14 Handel: ’In veel

34 Imidacloprid

38 Waterkelder

Zuid-Holland afscheid van glastuinbouw?’

landen gaat het nog niet vanzelf’

ligt onder het vergrootglas

voor opslag hemelen gietwater

Cover-nw.indd 1

23-07-14 11:39

NIEUWE FORMULE all-in-1day

van 09:00 TOT 21:00

Belgische najaarsbeurs

woensdag 27/08

Flanders Expo Gent (België) | Hal 3 & 5

Openingsuren woensdag 27/8 van 09:00 tot 21:00

“Op één dag een volledig overzicht van het najaarsassortiment!”

Belgische vakbeurs waarop kwekers, toeleveranciers en handelaren hun kwalitatief assortiment presenteren aan de internationale sierteeltsector.

GRATIS TOEGANG & CATALOGUS (enkel voor professionelen)

registreer online | WWW.FLORALL.BE Meer info: www.florall.be | info@florall.be Twitter: @FLORALLfair

587488.indd 2

23-7-2014 10:32:33

B 10 ’Neemt Zuid-Holland afscheid van glastuinbouw?’

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Nadenken kost geen geld’

4

Commentaar: Een kwestie van respect

5

Stelling: Looneis vakbonden is niet realistisch

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

T hema

12 ’In veel landen gaat het nog niet vanzelf’

8

Personeel uit alle windstreken

9

Wioletta Rój: ’Het werk voelt als een grote familie’

18

Sakhi Afzali:

19

Nieves García: ’Overleg met de buurman zit Nederlanders in de genen’

30

Mustafa Akça: ’Je moet nooit op onderzoek bezuinigen’

31

Ewelina Halasek-Lebioda: ’Contact met klanten is leuk en leerzaam’

42

Chao Yi Lin: ’Aziatische telers niet gewend aan Westers zakendoen’

43

Joaquin Fentanes Morgan: ’Ik heb drie soorten bloed’

B

14

kruisweg of Michelinster?

10

Ondernemen: ’Neemt Zuid-Holland afscheid van glastuinbouw?’

12

Afzet: ’In veel landen gaat het nog niet vanzelf’

14

Afzet:

17

Vragen: Is tactvol leidinggeven te leren?

20

Afzet: Na dipje in 2013 klimt export op Zwitserland 10%

Markt 24 24 25 26 27

Pas op de plaats voor mandevilla

Teelt

34

imidacloprid’

28

In beeld: Knollen poten

32

Gewasbescherming: Kasgeluiden

34

Milieu:

37

Milieu: Gietwater recirculeren vanuit de ondergrond

38

Wateropslag: Dubbelgebruik optimaliseert waterkelder

40

Teelttechniek: Ledlicht als tool voor compactere planten

44

Teelttips:

45

Column: Angelle van Kleef, Canada

47

Column: Kees van Egmond

Service 49

Kasgenoot: Hans de Vries Agenda Voorplaat:

30/31 (2014)

Inhoud.indd 3

3

23-07-14 14:02

Opinie

’Nadenken kost geen geld’ ’mechatronica en robotisering event’ gehouden. Hier kunnen telers ideeën

fOtO: JOef SleegerS

Crisis of geen crisis. „Goed nadenken hoeft geen geld te kosten”, vindt Peet

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

robotisering event’ in? „We hebben in het IDC Robotica een aantal robots neergezet. Tuinders kunnen hier met een groepje, zoals hun studieclub, komen kijken en ideeën ontwikkelen voor hun eigen bedrijf.”

„Vaak gaat het om een arm die een intelligente beweging kan maken door middel van vision technologie. De arm wordt aangedreven door een samenspel van technieken, en dat is mechatronica.”

„Ik ben ervan overtuigd dat het op termijn kosten bespaart. Kostenbesparing alleen is echter geen goed uitgangspunt. Een robot is namelijk een hele investering. Het gaat volgens mij om de vraag: zwaar werk, waar je slijtage van krijgt en dat je zelf niet zou willen doen, moet je daar iemand anders mee opzadelen? Het is heel makkelijk om dat door buitenlandse arbeidskrachten voor in

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

4

Opinie_NW.indd 4

te schakelen, maar eigenlijk moet je dat niet willen. Dat heeft te maken met maatschappelijk verantwoord ondernemen.”

rondloopt, dan kom je altijd op ideeën over je eigen arbeidsorganisatie.”

tuinbouw?

„De Europese Unie heeft meer geld over voor robotisering in de groenteteelt.

Groenten worden immers overal in Europa geteeld, terwijl sierteelt toch vooral een Nederlandse hobby is. Overigens werken Nederlandse bedrijven al zo efficiënt, dat het moeilijk is om nog veel aan het productieproces te verbeteren.”

„Robots worden steeds goedkoper. In de afgelopen vijf jaar is de prijs zowat gehalveerd.

Daarmee komen ze binnen het bereik van de glastuinbouw.

Bovendien worden ze steeds eenvoudiger.

Automatisering begint altijd heel ingewikkeld, maar gaandeweg kun je steeds meer weglaten, totdat je een apparaat overhoudt dat hetzelfde kan tegen een fractie van de kosten. Daarvoor moet je echter wel het hele traject doorlopen.”

Maar de investeringsruimte is klein. „We willen vooral laten zien dat er heel veel mogelijk is. Ik hoor mensen vaak zeggen: ’de economische situatie laat dat niet toe dat ik een robot aanschaf.’ Maar erover nadenken kost geen geld. Je hoeft niet meteen te investeren. Als je hier met een studieclub

voor de hand? „Handelingen op het gebied van sorteren en verpakken. Alles is recht en goed te organiseren. Ontwikkelingen als de paprikaplukrobot of de rozenoogstrobot zie ik als stippen op de horizon. Na september hopen we meer ideeën te hebben die we kunnen uitwerken. Ik hoop dat we kunnen laten zien dat mechatronica en robotisering de tuinder geld kunnen opleveren.”

Een kwestie van respect

B

30/31 (2014)

23-07-14 14:02

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Looneis vakbonden is niet realistisch „Tot nu toe niet. Ik hoop dat ze nog komen.”

Wat gebeurt er met een goed idee?

nieuwe cao open teelten (van belang voor buitenbloementelers) verlo-

„Dan gaan we eerst met TNO, TU Delft en een clubje telers kijken of het haalbaar is.

Daarna kunnen we een demonstrator bouwen. Daar hebben we een potje geld voor.”

Wat is een demonstrator? „Een demonstrator is een apparaat dat de moeilijkste handeling kan uitvoeren. Bijvoorbeeld, als je een robot bouwt die bollen kan planten, is het in de grond stoppen een eenvoudige handeling. Het is echter wel essentieel dat de machine ziet wat de bovenkant en de onderkant van de bol is. Dat is het moeilijkste stukje. Als het lukt om dat door een demonstrator te laten doen, dan lukt de rest ook. Daar kunnen we bijvoorbeeld studenten van TU Delft op zetten.”

Nico Karsten, iristeler in Hoogwoud -

-

-

Er staan al enkele robots in de „Als ze eenmaal draaien, werken ze zonder problemen. Daarbij moet ik wel zeggen dat dit om relatief eenvoudige robots gaat.”

Hoe ver is de tuinbouw op dit punt? „Pas aan het begin. Ten minste, dat hoop ik.

Onze maatschappij vergrijst en dat betekent dat de jongeren van nu straks twee maal zo veel werk moeten verzetten als wij hebben gedaan. Om dat te bereiken is robotisering noodzakelijk. Anders verdwijnt al het werk naar lage lonenlanden en brokkelt onze welvaart af.”

Marco Alderen, teler van trekheesters in Aalsmeer

-

-

-

Maurice van der Hoorn, orchideeënteler in Ter Aar

-

-

30/31 (2014)

Opinie_NW.indd 5

5

23-07-14 14:02

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws.

Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Na de Vierdaagse Afvan vorige week, waar ondanks een sobere ramp sprake was van een ’kolkende Via Gladiola’, was de gladiool

Het Vakblad voor de Bloemisterij hanteert deze periode een zomerschema. Deze editie (30/31) is een combinatienummer.

Volgende week komt er dus geen vakblad uit. Daarna verschijnt nummer 32/33 (8 augustus). Met ingang van nummer 34 (22 augustus) verschijnt het vakblad weer wekelijks. Via de nieuwsbrief en de website blijft u op de hoogte van het nieuws in de sector.

hardloopevent. Afgelopen maandag hield Rotterdam Running Crew dit evenement, waar na lopers werden beloond met gladiolen. Gladiolenkwekers wilden de deelnemers belonen voor hun sportieve prestatie. Gladiolen staan

■

kracht en overwinning.

Op alle klokken van FloraHolland is maandagochtend 21 juli één minuut stilte gehouden ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne op 17 juli. „Deze ramp is zó omvangrijk. Bij sommige kwekers, klanten en collega’s komt de ramp heel dichtbij. Zij maken dit vanuit hun naaste omgeving mee.

Voor iedereen die het betreft, wilden wij hier een moment bij stilstaan”, aldus woordvoerder Van Horssen.

■ Nederlandse bloemen- en plantenexporteurs zullen eventuele sancties op Rusland, in verband met de vliegramp met vlucht MH17 op 17 juli, manmoedig dragen.

Dat zegt voorzitter De Boon van de Vereniging van Groothandelaren in Bloemkwekerijprodukten (VGB). „Bedrijven die door hun vermogen heen zijn en nog maar net het hoofd boven water kunnen houden, zouden het echter zwaar kunnen krijgen.”

■ bouwdelegatie – bestaande uit onder meer bloemen- en groentetelers – uit het Japanse Kochi de Westlandse tuinbouw. De Japanners bekeken diverse bloemen- en groentenkwekerijen, vermeerderaars en kennisinstellingen.

bloemen graag spreken”, zei Tinus Lustig, hardloper en gladiolenspecialist.” De gladiolen werden gesponsord door de kwekers Ton Hulsebosch uit Hillegom en Sjaak van Berkel uit

of weet hoe deze in bezit is te krijgen, contact op te nemen met Certis, (0346) 29 06 00, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (0900) 0388, info@nvwa.nl of Meld Misdaad Anoniem (0800) 7000.

pioenen door hebben verkocht. De groothandel zegt fors meer pioenen verhandeld te hebben.

Kanttekening hierbij is dat het pioenenseizoen dit jaar veel eerder op gang kwam dan vorig jaar.

■

■

De gemeente Katwijk gaat in augustus een werkgroep samenstellen die eind dit jaar met een ’Visie versterking cluster glastuinbouw’ moet komen. Dat maakte de gemeente op 21 juli bekend. Om de versterking van de glastuinbouw te stimuleren, gaat de werkgroep onder andere bekijken hoe de gemeente de sector beleidsmatig kan ondersteunen en welke rol ondernemers, gemeente en andere belanghebbenden hierin kunnen spelen.

Een grote brand verwoestte op 17 juli een oude productielocatie van Slingerland Potgrond in Zoeterwoude, onderdeel van Horticoop. De productie en levering van substraten is volgens het bedrijf geen moment in gevaar geweest omdat alle substraten geproduceerd worden in Bleiswijk.

■ ■ Van het spintbestrijdingsmiddel Scelta, toelatingsnummer 13440N, is een illegale versie in omloop, zo stelt Certis. De fabrikant roept iedereen op die een fles illegale Scelta bezit

6

Nieuwskort2.indd 6

Met de Mijn Bloemist Pioenweken zijn via de landelijke media in totaal 1 miljoen consumenten bereikt. De promotiecampagne, die in mei plaatsvond, is volgens brancheorganisatie VBW goed opgepakt door bloemisten en handelaren. Onduidelijk is of bloemisten er meer

■ Sinds 18 juli is de nieuwe website Trotse Tuinders online. De site richt zich op consumenten die van bloemen en planten houden en die interesse hebben in lekkere gezonde voeding.

Initiatiefnemers Pauline van den Enden, Marit Klapwijk en Pieternet van Velden willen binnenkort ook een Trotse Tuinders Magazine gaan uitgeven, dat telers kunnen uitdelen tijdens rondleidingen op hun bedrijf of tijdens Kom in de Kas. 30/31 (2014)

23-07-14 15:19

Gelezen op Twitter Ter Laak Orchids (@TerLaakOrchids) voeren vaak gunstig is. Bollen hebben daarmee drie weken vroeger hun bloemaanleg voltooid dan in 2013, dat een heel laat jaar was.

■ Start reconstructie Poelzone Op 14 juli is officieel gestart met het Westlandse herstructureringsproject Poelzone. Het gebied – gelegen tussen Monster, Naaldwijk en ’s-Gravenzande – moet de komende jaren veranderen in een modern glastuinbouwgebied met veel groen en water.

■

Het Rundedal terugbetalen De gemeente Emmen moet € 2 miljoen terugbetalen aan door het Rijk voorgeschoten ’Stidug-gelden’ voor het nooit-ontwikkelde glastuinbouwgebied Het Rundedal in Klazienaveen. Dat heeft het College van Beroep voor het Bedrijfsleven op 8 juli beslist.

■ Afstemming Duitse en ■ ’Assortiment Bloemistenklok moet breder’ Het assortiment dat voor de Bloemistenklok in Naaldwijk komt, moet breder en completer worden, met name voor de kleinschalige inkoper. Die conclusie trekt FloraHolland op basis van de eerste weken waarin de klok nu actief is. Het proces loopt qua veilen, logistiek en verwerking goed.

■ Blok bezoekt Naktuinbouw Minister Blok voor Wonen en Rijksdienst heeft 17 juli, op uitnodiging van LTO Nederland, een werkbezoek gebracht aan Naktuinbouw in Roelofarendsveen. Het kabinet wil de vier plantaardige keuringsdiensten Naktuinbouw, BKD, KCB en NAK bundelen tot één ZBO Plant. De brancheorganisaties in de land- en tuinbouw vrezen een negatief effect op de exportpositie van de sector.

■ DLV Plant verwacht dat de preparatie van tulpenbollen circa vier dagen eerder dan het langjarig gemiddelde kan aanvangen, iets wat positief is voor broeiers omdat het seizoen 2014/2015 verkoopdagen mist en vroeg aan30/31 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

Nederlandse handelsbelangen Verband des Deutschen Blumen-, Groß- und Importhandels (BGI) en VGB gaan de belangen van de sierteelsector aan beide zijden van de Nederlands-Duitse grens op elkaar afstemmen. De organisaties kunnen daarbij rekenen op EU-subsidie. Groothandelaren, importeurs en exporteurs in de Duits-Nederlandse euregio zal de komende weken naar wensen en behoeften worden gevraagd. Komend najaar moet dat tot gezamenlijke maatregelen leiden.

■ Ruimtereservering glas in In de eerder deze maand door de provincie Zuid-Holland vastgestelde Visie Ruimte en Mobiliteit ontbreken afspraken over ruimtereservering voor glastuinbouw in de Hoeksche Waard. In juni kwamen de vijf gemeenten in de Hoeksche Waard met de provincie tot afspraken over het suikerfabriekterrein in Puttershoek. Onderdeel daarvan is dat de voormalige vloeivelden van de Suiker Unie de bestemming krijgen ’glastuinbouw – uit te werken’. Omdat de Suiker Unie niets ziet in andere onderdelen van de afspraken, wil de provincie eerst overleggen voordat de afspraken planologisch worden vastgelegd.

In verband met de Dag van Nationale Rouw sluiten wij vandaag onze deuren om 15.00 uur. Wij hopen op uw begrip. #nationalerouw

GHC Plantion (@ghcplantion) Ook wij gedenken vandaag de slachtoffers van de vreselijke vliegtuigramp van donderdag 17 juli. Veel sterkte gewenst voor alle nabestaanden.

Remco (@VogtInThaHouse) Japanse delegatie brengt een bezoek aan Westland hoe helpt de tuinbouw zichzelf naar de kl*te… kennis=macht #domoren

Lucas Vos (@LucasVos_FH) 20% meer kwekers #bloemistenklok dan in Bleiswijk die aanbieden. Kom kopen! @bloemisterij @bloemistnieuws #yam

Rene van Dop (@Solisplant) Warm of niet alles gaat gewoon door plantenafleveren aan klanten, maar ook onze nieuwe website klaar! #Weerlekkerfris solisplant.nl

Discussie op LinkedIn In 2020 klimaatneutraal?

Veel te ambitieus!

Tuinbouw en overheid hebben de gezamenlijke ambitie vastgelegd om nieuwe kassen vanaf 2020 klimaatneutraal én rendabel te laten produceren. In bestaande kassen moet vanaf dan de helft minder fossiele brandstof worden gebruikt, vergeleken met 2011. Misschien dat het veel telers lukt om de komende zes jaar met allerlei nieuwe technieken en werkwijzen enorm veel energie te besparen. Misschien dat het ook lukt om dan klimaatneutraal te telen in nieuwe kassen. Maar om dan ook nog een goed rendement te halen, is een veel te ambitieus streven.

Wat vindt u?

7

23-07-14 15:19

Sierteelt wordt steeds internationaler

Personeel uit alle windstreken Nederlands uitgangsmateriaal gaat de hele wereld over; de bloemen en planten doen dat eveneens. Ook op de werkvloer wordt de sector steeds internationaler. Medewerkers komen inmiddels uit alle windstreken. In dit nummer worden er zeven voorgesteld in allerlei functies of beroepen.

Productiewerk In de glastuinbouw is een trend aan de gang naar flexibilisering van de arbeid. Het aandeel gezinsarbeid neemt af, de kern van

illustratie: iNgimage

I

n 2011 werd door het Productschap Tuinbouw aan ondernemers de stelling voorgelegd: ’De enige manier waarop de tuinbouwsector in Nederland kan overleven is door werknemers uit het buitenland aan te nemen.’ Hierop antwoordde 66% van de siertelers onder glas bevestigend.

Voor de buitenbloementelers was dat 53% (zie tabel).

Voor het productiewerk in de sierteelt onder glas wordt veel gebruik gemaakt van Poolse werknemers. Deze mensen zijn ook steeds vaker in het middenkader terug te vinden. Ook is er in Nederland nog altijd een tekort aan technische mensen zoals heftruckchauffeurs en lassers. Ook hier zijn Polen goed inzetbaar. Voor functies in de verkoop worden vaak mensen gevraagd die de taal en cultuur van het afzetland kennen.

vast personeel blijft ongeveer gelijk en de inleenarbeid groeit. Op die manier is het aantal buitenlandse werknemers afgelopen tien jaar verdubbeld. Via de uitzendbureaus werken ongeveer 18.000 arbeidsmigranten in de sierteeltsector onder glas. Veruit de meesten van hen zijn van Poolse komaf. „De ervaringen met Polen zijn goed”, zegt Wim Overwater, directeur van Horti2Work. nl. „Zo lang zij beschikbaar zijn, zal de glastuinbouw er graag gebruik van maken.”

In de komende jaren blijft het makkelijk om Poolse werknemers te vinden voor de Nederlandse glastuinbouw, verwacht Peter van Koppen, directeur van uitzendbureau Van Koppen en Van Eijk. „Een Pool verdient in zijn eigen land ongeveer een kwart van wat hij in Nederland kan verdienen. En

Stelling: De enige manier waarop de tuinbouwsector in Nederland kan overleven, is door werknemers uit het buitenland in dienst te nemen (2012, reacties in procenten).

Helemaal mee eens

Bron: arbeidsmonitor 2012 van het Productschap tuinbouw

8

Thema buitl 1 Opening.indd 8

mee eens

oneens helemaal oneens

dat verandert niet zo snel.”

Overigens ziet Van Koppen de toestroom uit Polen op dit moment stabiliseren. Van een tsunami van Roemenen en Bulgaren, zoals die voorspeld is, is op de werkvloer nog niets te merken. Hun aandeel is nihil.

Middenkader De meeste wat hogere functies worden altijd nog ingevuld door Nederlanders, constateert Arend Hekman, specialist arbeid bij LTO Glaskracht Nederland. Wel zijn er Poolse medewerkers die doorgroeien naar teamleider of bedrijfsleider. Zij zijn bijvoorbeeld op uitzendbasis begonnen, maar blijken goede capaciteiten te bezitten.

Bovendien hebben ze het voordeel dat ze Pools praten en – als ze Nederlands hebben geleerd – met de bedrijfsleiding kunnen communiceren.

In de verkoop groeit het aantal medewerkers met een Oost-Europese achtergrond.

Die afzetmarkt wordt steeds belangrijker. „Bij een bedrijf dat internationaal wil opereren horen internationale werknemers”, zegt HRM-adviseur Claire Bouman. „Het mooie aan deze sector is dat hij zo divers is, dat mensen uit alle windstreken er kunnen werken. Aan de andere kant is het een uitdaging om alle verschillen in taal en cultuur te overbruggen.” ■ 30/31 (2014)

22-07-14 16:44

Wioletta Rój uit Polen:

foto: Joef SleegerS

’Het werk voelt als een grote familie’

W

ioletta Rój werkt als teamleider bij Greenpartners in Honselersdijk. Daar controleert ze de kwaliteit van boeketten en houdt ze de productie van andere medewerkers in het oog.

In Polen werkte Rój samen met haar man in een interieurfabriek. Toen de zaak bankroet ging, viel het niet mee om nog brood op de plank te krijgen. Het stel woonde in een kleine stad waar moeilijk werk te vinden was, en reizen naar een andere stad zou al snel niet meer rendabel zijn. In Polen zijn de lonen niet zo hoog als in Nederland, maar de winkelprijzen wel. Samen met haar man besloot ze om haar geluk in Nederland te proberen. „In Polen moet je een hoge opleiding hebben om met je gezin goed te kunnen leven.”

30/31 (2014)

Thema buitl 2 Wioletta Roj.indd 9

Overigens geldt dat ook voor Nederlanders, ziet ze. „Ook hier heeft een gezin met één kostwinner moeite om de eindjes aan elkaar te knopen.”

Ooit wil Rój weer terug naar Polen, maar ze weet niet wanneer. „Elk jaar stellen we een doel en bekijken we opnieuw wat we doen. Zo gaan we tijdens onze vakantie werken aan ons huis in Polen. Dit jaar willen we twee kamers afmaken. Volgend jaar doet onze dochter haar eerste communie en willen we een andere kamer klaar hebben.”

In 2006 is Rój begonnen bij uitzendbureau Holland Contracting als medewerker aan de bloemenverwerkingslijn: boeketten samenstellen en inhoezen. Vervolgens werd ze assistent teamleider en weer later teamleider. Ze heeft het prima naar haar zin

op het werk. „In dit bedrijf werken allerlei nationaliteiten. Het voelt als een grote familie. In Nederland wordt veel gepraat over discriminatie en racisme. Ik ervaar dat zelf niet en ik zie het ook niet om me heen. Ik merk juist dat Nederlanders me graag willen helpen. Behalve de taal is er eigenlijk heel weinig verschil met Polen.” ■

Naam: Wioletta Rój 35 jaar Polen Functie: 2006

9

22-07-14 16:23

Koos Hoogendoorn, LTO Noord Glaskracht Zuid-Holland:

’Neemt Zuid-Holland afscheid va De provincie Zuid-Holland heeft het streven naar een minimum glasareaal al sinds enkele jaren losgelaten. In de glastuinbouwgebieden binnen de greenport Westland-Oostland is voortaan ook ’niet-tuinbouw’ welkom.

Provinciaal LTO-bestuurder Koos Hoogendoorn is er niet gerust op. „Het

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

I

daarbij op onderzoek van LEI Wageningen UR. Conclusie daarvan is: „Een minimumteeltareaal als criterium voor het behoud van de vitaliteit in de drie greenports (Westland-Oostland, Duin- en Bollenstreek en Boskoop, red.) is moeilijk te kwantificeren en te onderbouwen.”

In de structuurvisie – de opvolger van de vier streekplannen – die Zuid-Holland in 2010 vaststelt, wordt dan ook met geen woord gerept over een netto minimum glasareaal van 5.800 ha. Ook in de onlangs vastgestelde Visie Ruimte en Mobiliteit – de geactualiseerde structuurvisie – ontbreekt het minimum van 5.800 ha.

Intussen wijzen de jongste CBS-cijfers echter wel uit dat het Zuid-Hollands glasareaal in 2012 met 153 ha naar 5.171 ha is gekelderd. Vergeleken met andere provincies is dat ten opzichte van 2011 de grootste duikeling.

n Zuid-Holland is het areaal glastuinbouw de afgelopen jaren in hoog tempo gedaald. De provincie probeert dat rond de eeuwwisseling nog tegen te gaan door een zogeheten saldo-nul-benadering te gaan hanteren. Dat wil zeggen dat ZuidHolland het bestaande glasareaal wil handhaven. In de streekplannen die in 2003 worden vastgesteld, is die benadering ook opgenomen.

Toch wordt dat streven niet gehaald. Telt de provincie in 2000 namelijk nog 5.900 ha glas, in 2007 is dat volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek al gedaald naar 5.337 ha. De provincie komt daarom in datzelfde jaar met een nieuwe ambitie: er moet minimaal 5.800 ha netto glas in Zuid-Holland overeind blijven (het areaal in 2002).

Maar twee jaar later geeft de toenmalige gedeputeerde Asje van Dijk al aan dat die klus heel lastig gaat worden. Hij wijst

Achtergrond

De provincie Zuid-Holland hanteert voort-

-

Functiemenging in greenport -

-

-

Grote zorgen Bij LTO Glaskracht Nederland bestaan grote zorgen over de daling van het ZuidHollands glasareaal. Koos Hoogendoorn, provinciaal bestuurder voor Zuid-Holland, wijst in dat verband ook op het nieuwe uitzonderingsbeleid voor de greenport Westland-Oostland. „De provincie wil daar nu greenportgerelateerde activiteiten toestaan in glastuinbouwgebieden. Dat kan de glastuinbouw grote problemen gaan opleveren want ’greenportgerelateerde activiteiten’ is een breed begrip.”

Om zijn stelling kracht bij te zetten, geeft hij een fictief voorbeeld. „Stel, er is een kassenbouwer die zegt een tienjarig contract te hebben voor de bouw van 1.000 ha kassen in Amerika. Stel dat hij de gemeente vraagt in het Westland daarvoor 17 ha bedrijfshallen te willen bouwen. Dan zou de gemeente daaraan moeten meewerken volgens de provincie.”

Alleen al de aankondiging van een greenportgerelateerde activiteit kan, volgens Hoogendoorn, ongewenste gevolgen hebben. „Neem nu Ridderkerk. In 1999 werd in de toenmalige streekplanvaststelling aangekondigd dat daar op termijn anderssoortige ontwikkelingen zouden kunnen gaan plaatsvinden. Na dat jaar is er binnen het gebied geen nieuwe kas meer gebouwd, uitgezonderd de 9 ha die Dirk-Jan Breuchem aan de rand van het gebied heeft neergezet. Daarmee is dat hele gebied voor de sector verloren gegaan. Dat is het gevaar als je greenportgerelateerde activiteiten toelaat in glastuinbouwgebied.”

Deur op kier -

10

Zuid-Holland.indd 10

Met het toestaan van greenportgerelateerde activiteiten heeft de provincie volgens Hoogendoorn „de deur op een kier gezet voor een verdere uitholling van de glastuinbouw”. „De herstructurering en modernise30/31 (2014)

22-07-14 16:23

Foto: QuIncy von BannIsseht

id van glastuinbouw?’

Met het toestaan van greenportgerelateerde activiteiten in Greenport Westland-Oostland heeft de provincie Zuid-Holland volgens LTO-bestuurder Koos Hoogendoorn „de deur op een kier gezet voor een verdere uitholling van de glastuinbouw”.

ring van de sector roep je daarmee een halt toe. Op plekken waar je op termijn namelijk zou willen herstructureren of vernieuwen, loop je dan in de toekomst tegen een greenportgerelateerde bedrijvigheid aan, zoals een glaszetbedrijf of een ander toeleverend bedrijf. Er zijn al verschillende factoren waardoor de modernisering in de glastuinbouw stagneert. Nu komt er weer eentje bij.”

Saldo-nul-benadering De vraag is hoe het zover heeft kunnen komen. Volgens Hoogendoorn is dat sluipenderwijs gegaan. „De saldo-nul-benadering heeft de provincie al zo’n acht jaar geleden losgelaten, hoewel de toenmalig gedeputeerde Asje van Dijk zijn best heeft gedaan om nieuw areaal te vinden. Nu we echter één streekplan en twee structuurvisies verder zijn, zie je dat de provincie er geen problemen mee heeft als grootschalige glastuinbouwbedrijven – veelal groentetelers – uit het Westland verdwijnen. Maar daarmee verdwijnt ook de grootschalige kennis.”

In het langjarige beleid van de provincie ziet Hoogendoorn een schokkende ontwikkeling. „Feitelijk neemt de provincie 30/31 (2014)

Zuid-Holland.indd 11

afscheid van de glastuinbouw. Ze is zich de afgelopen jaren volledig gaan richten op de greenports, waarvan de primaire productie slechts een onderdeel is. Ze is themagericht gaan investeren. Maar als er geen eitjes meer zijn, komen er ook geen rupsen en krijg je ook geen vlinders meer.”

Kritische massa Het toestaan van greenportgerelateerde activiteiten bedreigt volgens Hoogendoorn de kritische massa die nodig is om de greenport vitaal te houden. Tegelijkertijd is het volgens hem moeilijk om als sector ruimte te claimen. „De ruimtebehoefte is op dit moment namelijk minimaal in ZuidHolland. De sector staat financieel zodanig onder druk dat we alle ruimte die we op dit moment hebben, niet kunnen invullen.”

Om die reden wíl Hoogendoorn ook geen ruimte claimen. „Ik vind dat je daar heel realistisch naar moet kijken. Ten eerste is er de Visie Ruimte en Mobiliteit. Biedt die ons ruimte genoeg en kunnen we daar de eerste jaren mee volstaan? Dan zeg ik: ’ja’. Het tweede is: willen we binnenvandaan uitgehold worden? En dan blijf ik ’nee’ zeggen!”

Het besluit van de provincie om greenportgerelateerde activiteiten toe te staan, valt niet meer terug te draaien. „Bestemmingsplannen zijn overal al vastgesteld. Op dat vlak is er voor ons daarom geen noodzaak om te gaan lobbyen”, aldus Hoogendoorn.

Het tij is daarmee volgens hem niet te keren. „We zullen in elk geval niet naar de Raad van State stappen, want daar win je het ook niet. We kunnen pas iets doen als zich daadwerkelijk een situatie voordoet rond de vestiging van een greenportgerelateerd bedrijf in een glastuinbouwgebied.” <

In het kort ■

11

22-07-14 16:24

Exporteurs over het eerste halfjaar:

’In veel landen gaat het nog niet vanzelf’ Exporteurs hebben dit eerste halfjaar een plus van 1,6% gerealiseerd.

-

Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

H

et mooie voorjaar heeft vooral de plantenexport een zetje in de goede richting gegeven. De pot- en tuinplantenexport zat tot en met juni 5,5% in de plus. Plantenexporteur Javadoplant uitHonselersdijk meldt dat het inderdaad een prima eerste halfjaar was. „In tegenstelling tot vorig jaar begon het voorjaar voortvarend. Februari, maart en april waren goede maanden”, zegt Gerson Aalbrecht, teamleider Marketing. Javadoplant zet veel af op Frankrijk en heeft daar dit jaar kunnen plussen in omzet. „Dat komt met name omdat we nieuwe klanten erbij hebben gekregen. Qua volume zaten de bestellingen op hetzelfde niveau. Veel Franse tuincentra hebben het moeilijk. Gelukkig zien wij dat klanten zich actief inzetten om hun tuincentra te verbeteren. Er liggen voldoende kansen voor een goede toekomst van het tuincentrumsegment”, aldus Aalbrecht.

Betalingsmoraal Enkele exporteurs melden dat de afzet op Frankrijk dit jaar moeizamer verloopt. De crisis laat ook in dit land nu haar sporen na.

Een exporteur uit Rijnsburg geeft aan dat het betalingsmoraal in dit land verslechterd is. „Als je levert aan bloemisten die niet bij een keten aangesloten zijn, moet je nu toch even goed achter de oren krabben. Dat is een risico. Wij zijn er strikt in geworden.

Als wij geen dekking op klanten krijgen, dan leveren we niet. Die tijd is gewoon echt voorbij.”

Marius Dekker, directeur van De Gooijer International, is niet enthousiast over de eerste zes maanden. „Bij de planten is het beter geweest dan vorig jaar, maar verder

12

halfjaar.indd 12

gaat de afzet op verschillende markten vrij moeizaam. Er zijn nog veel landen waar het allemaal niet vanzelf gaat. Mijn verwachtingen voor de komende maanden? Eigenlijk zie ik nog geen tekenen van herstel”, zegt hij.

Voor De Gooijer International zijn Oekraïne en Rusland belangrijke afzetmarkten. Deze markten staan stevig onder druk.

Enerzijds door de grote politieke onrust in dit gebied. Anderzijds door de waardedaling van de roebel. Na de onrusten op de Krim zakte de Russische roebel in maart steeds verder weg en daalde tot zo’n 20% in waarde. „Nederlandse bloemen en planten zijn flink duurder geworden en dat heeft de vraag doen haperen”, aldus Dekker. Exportcijfers bevestigen dit beeld. In de eerste zes maanden is er 8,5% minder aan bloemen en planten over de Russische grens gegaan.

Plantenhandel viel tegen Dutch Flower Group geeft aan dat de Russische markt inderdaad moeizamer gaat dan voorgaande jaren. De laatste maanden heeft de export daar onder druk gestaan en ook voor het komende halfjaar is er geen duidelijk herstel zichtbaar. Over andere afzetmarkten is dit handelsbedrijf een stuk positiever gestemd. Zo is er dit jaar een goede afzet geweest op Duitsland en dan met name in het discountsegment. Ook de afzet op Engeland, een belangrijke markt voor Dutch Flower Group, heeft geplust. De economie krabbelt op en het pond is in waarde gestegen. „En dat is dus niet in ons nadeel geweest”, zegt director marketing Marcel Zandvliet. Hij geeft aan dat de handelsgroep dit jaar tevreden is, maar plaatst daarbij de kanttekening dat de plantenhandel wat

tegenviel. Daar werd dit voorjaar meer van verwacht. „Het weer was geen spelbreker. In heel Europa was het prima weer. Eigenlijk stond niets de plantenexport in de weg, maar toch liep de handel niet heel vlot weg.

De economische situatie is hier nog steeds debet aan. Consumenten zijn ook minder gevoelig voor prijsacties dan voorheen”, stelt Zandvliet.

Bloemengroothandel H. Star belevert verschillende markten in Europa. Doordat een aantal collega’s het afgelopen jaar heeft moeten stoppen, heeft het bedrijf er een aantal klanten bij gekregen. Hierdoor heeft het bedrijf kunnen groeien. De eerste vier maanden zijn volgens deze handelaar goed verlopen; in mei en juni is er minder omzet gedraaid. „Dat had met de prijzen te maken; die waren de laatste maanden lager.

Ook op dit moment zijn de prijzen slecht.

Ik merk het ook bij collega’s; veel bedrijven zijn vroeg klaar. Het is afwachten hoe de komende maanden verlopen”, geeft directeur Gerben Star aan.

Een ander positief geluid is afkomstig van Leo Lamboo, directeur bij Holland Indoor Plants. Hij geeft aan dat de feestdagen dit jaar gunstig zijn gevallen. „Die hebben elkaar mooi opgevolgd; ze zaten elkaar niet in de weg. Daarbij was de prijsvorming ook niet extreem hoog en kon de handel goed door blijven lopen.” Het bedrijf richt zich vooral op de Engelse markt. Deze is volgens Lamboo nu stabiel en dat bevestigen de exportstatistieken. Ten opzichte van vorig jaar is de exportwaarde gelijk. „Het blijft wel goed opletten met wie je zaken doet. Som30/31 (2014)

22-07-14 16:24

Foto: Hans neeFjes

mige collega’s gaan mee met de prijsdruk die klanten opleggen en laten zich verleiden tot mindere kwaliteit. Dan krijg je geheid een creditering; dat werkt niet op de Engelse markt. Er is nog wel ruimte voor de beter georganiseerde en vooruitstrevende groothandel”, ziet Lamboo.

Het bedrijf doet steeds meer zaken rechtstreeks met telers. Met de Engelse Moederdag heeft Holland Indoor Plants veel voor de klok moeten inkopen. „Vorig jaar waren de prijzen in die periode extreem hoog, omdat toen de Engelse Moederdag samenviel met Vrouwendag. Telers hielden dit jaar aan de hoge prijzen van vorig jaar vast. Als wij denken dat we het voor de klok goedkoper kunnen kopen, doen wij dat. Daar ben je tenslotte koopman voor. Het is jammer dat telers en handelaren op dat soort momenten elkaar niet altijd weten te vinden; dat zou beter zijn voor de rechtstreekse handel.

Telers moeten niet te lang aan hoge prijzen vasthouden. Omgekeerd kunnen telers ook wel eens hogere prijzen vragen als de vraag goed is”, vindt Lamboo.

De prijsvorming van snijbloemen viel dit jaar lager uit dan vorig jaar. Een aantal telers was niet tevreden over de opbrengsten.

Koen Heyl van WK Heyl uit Honselersdijk 30/31 (2014)

halfjaar.indd 13

herkent dit en geeft aan dat bij hen ook de prijzen 9% lager uitvielen. „Op korte termijn kan dit handig zijn om te kunnen concurreren. Maar op langere termijn schieten we hier uiteindelijk niets mee op.

Voor ons is het belangrijk dat telers kunnen blijven telen”, geeft hij aan.

Heyl belevert de Duitse bloemisten en geeft aan dat dit goed is verlopen. „Het weer zat in tegenstelling tot vorig jaar mee.

Dat is een van de belangrijkste factoren die van invloed zijn op de handel”. De Nederlandse groothandel exporteerde voor bijna 1 miljard aan bloemen en planten richting Duitsland afgelopen maanden. Dit is 4,1% meer dan vorig jaar.

Zuid-Europa stabiel De export op Zuid-Europa lijkt na de in 2007 ingezette daling te stabiliseren. Peter van Gijlswijk van Quattro Plant merkt dat in het betalingsgedrag. Dat ontwikkelt zich weer positiever. Ook directeur Gert-Jan Schoneveld van Hilverda de Boer is van mening dat het weer iets beter gaat met de export naar Spanje en Griekenland. Ook op Portugal heeft dit bedrijf een plus kunnen realiseren, omdat daar het lage btw-tarief van toepassing is op bloemen en planten.

Schoneveld heeft er vertrouwen in dat de markt zich aan het herstellen is, al voegt hij

daar direct aan toe dat markt ook afhankelijk is van factoren waar geen invloed op uit te oefenen valt, zoals het weer en de valutakoersen. „In het tweede kwartaal zijn de prijzen lager geweest dan vorig jaar en zijn de kwekers ontevreden. Dat snap ik.

Uiteindelijk is het voor iedereen beter als de prijzen goed op niveau blijven.”

Schoneveld geeft aan dat Nederland steeds vaker een aanvullende rol vervult. Bij Hilverda de Boer nemen de rechtstreekse importlijnen uit Zuid-Amerika en Afrika alleen maar toe. Ook Dutch Flower Group geeft aan dat er dit jaar weer meer bloemen uit Oost-Afrika zijn gehaald. In tegenstelling tot vorig jaar waren de weersomstandigheden daar goed en kwam er veel aanvoer van roos en anjers los. <

In het kort ■

13

22-07-14 16:24

-

Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

H

de winkelvloer. Cirkeltje rond, iedereen blij. Maar zo eenvoudig is het voor de teler zeker niet. Die heeft te kiezen uit tientallen certificeringen, keurmerken, labels en internationale gedragscodes. Als je uiteindelijk je keuzes hebt gemaakt, kost het nog een flinke inspanning om alle zaken op orde te krijgen en gecertificeerd te blijven.

En dan zijn er ook nog retailers die hun eigen schema’s hanteren, aanvullende criteria

opstellen of bij een nieuwe maatschappelijke discussie de regels aanscherpen.

De meeste telers hebben niet exact in beeld wat de certificaten hen jaarlijks kosten. Ze schatten het op zo’n € 1.000 per certificering, voor de audits en de benodigde investeringen, arbeid buiten beschouwing gelaten. Ze zijn meer bezig met de vraag wat het hen zou kosten als ze het niet zouden doen. „Het hoort er tegenwoordig gewoon foto’s: gerdien de nooy

et begint allemaal bij de consument.

Die hecht belang aan gezonde, duurzame, eerlijke producten. De retailer moet dat kunnen garanderen. Om die garanties te kunnen geven, moet de retailer kunnen vertrouwen op de producent. En om dat vertrouwen te winnen, zijn certificeringsregelingen nodig. De cirkel van vertrouwen die zo ontstaat resulteert uiteindelijk in een consumentenlabel op

14

KeurmerkTelers.indd 14

30/31 (2014)

22-07-14 16:24

Achtergrond

De retail heeft inmiddels de keuze uit een veelvoud aan kwaliteitssystemen en

bij. De vraag in de markt naar zekerheden groeit. Die ontwikkeling is niet meer terug te draaien. Afnemers gaan het verplichten, dus kun je er maar beter op voorbereid zijn”, meent John Zuijdgeest van Highlands Potplants. Het bedrijf in ’s-Gravenzande is MPS-A en MPS-GAP gecertificeerd. „Voor veel Engelse, Duitse en Nederlandse ketens zijn deze certificaten een voorwaarde. De toekomst zal uitwijzen of dit de juiste keuzes zijn geweest. Je kunt het op twee manieren bekijken. Waarom zou ik de rekening betalen voor het indekken van de risico’s van de retailer? Of: Het geeft me een positief imago in de markt en ik behoud afnemers die dit belangrijk vinden. Ik kies voor het laatste.”

A + SQ = FFFP Telers met MPS-A en MPS-SQ, voldoen automatisch ook aan de voorwaarden die het FFFP-label stelt. Steeds meer telers kiezen juist voor die combinatie, zodat de inspanning in elk geval een gezicht krijgt bij de consument. Lisianthusteler Richard van der Ven van Flower XL heeft het FFFP-certificaat in juli 2013 behaald. „We hebben het op de hoes laten drukken en het staat vermeld in het klokfront. Ik heb nog geen afnemers die het eisen, maar als ze de keuze hebben tussen een niet-FFFP teler en één die het wel heeft, kiezen ze eerder voor de laatste”, geeft de teler uit ’s-Gravenzande aan.

Vanwege de eisen voor het MPS-SQ certificaat heeft Van der Ven geïnvesteerd in bijvoorbeeld veiligheidsmaatregelen op het bedrijf, hoewel het bedrijf er uit eigen beweging al voor 75% aan voldeed. „We zagen dat niet als lastig, maar als kans om de puntjes op de i te zetten. Ook moesten we afscheid nemen van een aannemersbedrijf waar we al jaren personeel van afnamen, omdat het niet voldeed aan de SQ-voorwaarden. Dat bleek achteraf de juiste keuze te zijn. Al met al hebben de inspanningen ervoor gezorgd dat ik nu voldoe aan alle sociale eisen die de internationale retail heeft vastgelegd in het BSCI (Business Social Compliance Initiative). Dat is vooral in Engeland een belangrijke voorwaarde. Nu gaan we verder voor MPS-GAP.” Van der Ven constateert dat vooral FFFPretailers nu regelmatiger van hem afnemen. „Maar belangrijker is nog dat je met dit 30/31 (2014)

KeurmerkTelers.indd 15

Document dat alle leveranciers moeten

voeren die voor 95% overeenkomt met die -

label een statement mee kan geven in het schap. Je zegt ermee dat er op je bedrijf geen foute dingen gebeuren als het gaat om arbeidsomstandigheden en bestrijdingsmiddelen. Dat is de consument van vandaag, maar zeker ook van morgen, heel wat waard.

Wij geloven heilig dat de certificeringen zich in de nabije toekomst waar gaan maken.”

Kwekerij Herburg teelt fairtrade-rozen in Ethiopië. Het bedrijf koos voor Fair Trade omdat het een herkenbaar merk is voor de consument en Herburg er het verschil mee kan maken. Eigenaar Huub van der Burg: „Er was een dringende vraag uit de markt om meer fairtrade-rozen. Afnemers die al jaren klant waren, gaven netjes aan dat ze het wenselijk zouden vinden als we aan de labeleisen konden voldoen. Het merk spreekt aan en dekt veel meer dan de naam doet denken. Het gaat bijvoorbeeld ook heel duidelijk om het milieu, dus gewasbeschermingsmiddelen en energie. We gaan hiermee een stap verder dan MPS, vind ik.

We overwegen dan ook om met MPS te stoppen, om dubbel werk en uitgaven te voorkomen. MPS op zich – dus niet in FFFP – spreekt de consument niet aan, dus heeft het voor ons geen toegevoegde waarde.”

Het grote verschil met MPS-SQ is volgens Van der Burg dat Fair Trade ook daadwerkelijk iets opbrengt. En dan niet alleen in een meerprijs. Een deel van de omzet in fairtrade-producten gaat ook nog eens terug naar de farms. Een democratisch gekozen comité van personeelsleden krijgt daar beschikking over en mag het besteden aan breed gedragen doeleinden, zoals een waterput of kinderopvang. De teler is dui-

delijk trots op het fairtrade-label. „Het is net als een Michelinster bij een restaurant, een beloning van buitengewoon presteren.”

Als één van de weinige commerciële sierteeltbedrijven, is cactus- en vetplantenkwekerij Klein Mexico in De Kwakel EKO gecertificeerd. In 1992 was het zelfs het eerste sierteeltbedrijf dat het biologische keurmerk mocht dragen. Ook is het bedrijf gecertificeerd voor BioSuisse, een biologisch merk dat supermarktketen Coop voert. „Als klein bedrijf tussen veel grotere, moet je je ergens mee onderscheiden. Dat doen wij hiermee”, vertelt mede-eigenaar Wietse Lek. Het EKO-certificaat heeft een bijkomend voordeel: als de gemeente komt controleren op milieu-aspecten, is het voor Lek voldoende om het EKO-certificaat te laten zien. „Het zou mooi zijn als je MPS vanzelf krijgt als je aan EKO voldoet, maar zo werkt het niet. Je moet alles toch weer apart registreren voor MPS. En er aparte audits voor ondergaan. EKO en BioSuisse voeren hun audits gezamenlijk uit, dat vind ik een goede zaak.”

Bunnik Plants in Bleiswijk beschikt over MPS-A, MPS-SQ, MPS-GAP, Global GAP, ISO en ETI (Ethical Trade Initiative) certificering. Netto is er één persoon drie dagen per week fulltime mee bezig. „Je moet het niet doen om door de audits te komen, maar omdat je er zelf wat van wilt leren”, vindt Thomas Bunnik. „Je wordt er werkelijk een beter bedrijf van, zowel voor het personeel als voor het milieu. Zelfs als

>

15

22-07-14 16:24

klanten er niet meer naar zouden vragen, blijven we deelnemen. De manier van werken die het met zich meebrengt, wordt een way-of-life.”

Lastig is wel dat er meerdere keren per jaar door meerdere bedrijven audits worden gedaan. Vaak controleren ze dezelfde zaken.

Dat zit Martijn van Geel uit Erica, in het bezit van MPS-A, MPS-SQ en FFFP, dwars. „Er zit heel veel overlap bij. Ze komen allemaal achter elkaar aan naar binnen en kijken voor 80% naar dezelfde dingen. De meesten gaan niet eerder naar huis voordat ze ergens een afwijking hebben gevonden. Het lijkt me efficiënter om alle audits door één organisatie uit te laten voeren, door mensen die er echt verstand van hebben.”

Van Geel zet in toenemende mate vraagtekens bij het nut van al die certificaten. „FFFP leek veelbelovend toen we er mee startten, maar dat is nog niet helemaal uitgekomen. Bij snij-chrysant zijn we met MPS-SQ en dus met FFFP gestopt, want niemand vraagt er naar. Bij orchidee zijn er wel ketens die het als toegevoegde waarde zien, maar nog niet genoeg.”

Er is nog altijd een groot aantal telers dat zich afzijdig houdt van de certificeringsrace. Ze zien de noodzaak er niet van in, of vinden dat het te veel tijd en geld kost.

Het zijn vooral snijbloementelers. Omdat hun producten veelal geklokt worden en in boeketten terecht komen, is het imago van de bron vaak minder belangrijk.

Maar ook zijn er telers die wel gecertificeerd waren, en er dan toch mee gestopt zijn. Zoals Jan van Adrichem, snij-anthurium teler in Bleiswijk. „We hadden MPS-A, al vanaf het prille begin. Maar met dat soort certificaten haal je bij snij-anthurium geen meerprijs en gezien de slechte resultaten in de productgroep, zijn we het als een lastige, alsmaar groeiende kostenpost gaan zien waar we weinig of niets voor terug kregen.”

Sinds hij er mee gestopt is, heeft geen klant er naar gevraagd en heeft de middenprijs er niet onder te lijden gehad. Van Adrichem: „Ik zeg zeker niet dat certificering flauwekul is, maar als het rendement tegenvalt, moet je keuzes maken.” <

Feiten

-

-

Achtergrond -

Mini Gerbera Focus, die samenwerkt aan

nemers als één MPS-deelnemer worden

16

KeurmerkTelers.indd 16

-

30/31 (2014)

22-07-14 16:24

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden.

U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Is tactvol leidinggeven te leren?

-

O

ns gedrag is voor ongeveer 50% aangeboren en voor 50% aangeleerd. Tactvol reageren op een ander is zeker aan te leren. Tact is namelijk niet zozeer een eigenschap, maar meer een vaardigheid die je kunt trainen. Wel is het zo dat de één het wat makkelijker aanleert dan de ander.

Veranderen kost moeite Het feit dat uw teamleider in de periode na de cursus verandering in zijn gedrag liet zien, geeft aan dat uw teamleider zeker in staat is om zijn tact te ontwikkelen. Maar je manier van reageren blijvend veranderen vraagt van je dat je hier gedurende enkele maanden bewust en frequent mee bezig bent: hoe reageerde ik, wat ging goed, wat kan ik de volgende keer nog net iets anders doen? Dat vraagt de nodige discipline en het is bovendien niet zo gemakkelijk om het in je eentje te doen.

Betrokkenheid van anderen helpt Volhouden, reflecteren en successen vieren zijn de drie belangrijkste voorwaarden om tot een gedragsverandering te komen. Het zal uw teamleider dan ook zeker helpen wanneer u of iemand anders binnen het bedrijf hierover geregeld met hem in gesprek gaat. Maar de realiteit is ook dat het niet altijd uitkomt om hiervoor tijd vrij te maken.

Bovendien is reflecteren een vaardigheid die niet iedereen beheerst. Een alternatief is dat u op zoek gaat naar mogelijkheden om uw teamleider tijdelijk professioneel te laten begeleiden. Dat kan in de vorm van een coach.

Een andere interessante en relatief nieuwe mogelijkheid hiervoor is online begeleiding.

Online begeleiding Online begeleiding wordt in een aantal 30/31 (2014)

3031vraagl.indd 17

IllustratIe: Peter moorman

andere landen al veel gebruikt. In Nederland is het in opkomst. Online begeleiding is een vorm van coachen, waarbij de coach en de klant via een professioneel online coachprogramma twee tot drie keer per week contact met elkaar hebben. Dit heeft voor het bereiken van een gedragsverandering een aantal voordelen. Door de hoge contactfrequentie met de coach is volhouden minder lastig. Er is immers de coach die een sterke betrokkenheid toont. Deze betrokkenheid werkt motiverend voor de gecoachte. De frequentie die mogelijk is bij online begeleiding is vaak niet op te brengen binnen het eigen bedrijf en is ook niet realistisch met een reguliere coach.

Ook bij het reflecteren heeft online begeleiding voordelen: naast reflecterende vragen van de coach, krijgt degene die zich laat coachen ook nog eens een leerzame spiegel voorgehouden, omdat hij zijn eigen

antwoorden heeft opgeschreven en terug kan lezen. En wat betreft het vieren van successen raakt een welgemeend geschreven compliment iemand vaak sterker dan een mondeling compliment omdat het zo zwart op wit te lezen is. Tenslotte heeft de gecoachte na afloop van het coachtraject een handig naslagwerk. Teruglezen van delen van het eigen coachtraject kan helpen bij een tijdelijke terugval.

Maar misschien denkt u nu ’dat gaat mijn teamleider nooit doen met iemand die hij niet kent’. Natuurlijk maakt hij eerst kennis met zijn mogelijke online coach en een combinatietraject van gesprekken en online begeleiding is ook het overwegen waard. < Hanneke Westerop, training & advies aan leidinggevenden in de agrarische sector, info@ hannekewesterop.nl

17

22-07-14 16:24

Sakhi Afzali uit Afghanistan:

foto: John oud

’Ik vind het leuk om me te

I

n 2000 vluchtte Sakhi Afzali weg uit Afghanistan voor het Talibanregime en het oorlogsgeweld. De mensen die hem het land uit hielpen konden hem niet vertellen waar hij terecht zou komen. Door het toeval werd dat Nederland. Binnen een jaar kreeg hij een verblijfsvergunning en kon hij aan de slag bij alstroemeriakwekerij HM Tesselaar in Heerhugowaard. Twee jaar later kreeg hij een vast contract als oogstmedewerker.

In Afghanistan heeft Afzali nauwelijks opleiding gehad. Door de continue chaos in het land stond het onderwijs op een laag peil. Hij vond het echter leuk om zich te blijven ontwikkelen en werd daarin ondersteund door zijn huidige werkgever. Zo kon

18

Thema buitl 3 Sakhi Afzali.indd 18

hij allerlei cursussen doen, zoals teelt, heftruckcertificaat, computergebruik en spuitlicentie. Nu heeft hij als specialisatie ’scouten van de biologie’ en ’technische klussen’. Als er een kraan moet worden vervangen of als er een probleem is met de elektriciteit, lost Afzali dat op.

Toen hij bij Tesselaar kwam sprak hij nog geen woord Nederlands. De taal heeft hij op het werk geleerd. Dat vindt hij een van de voordelen van Nederland: „De mensen hier zijn vriendelijk. Als ik iets niet begrijp, kan ik het altijd opnieuw vragen.”

Afzali vindt dat er op het werk goed rekening wordt gehouden met zijn cultuur. „Met de Ramadan kan ik eerder beginnen en eerder naar huis, zodat ik niet op het heetst

van de dag in de kas hoef te zijn. En met het Suikerfeest neem ik altijd een tafel met eten mee, zodat anderen het mee kunnen vieren.”

Ooit wil Afzali weer terug naar Afghanistan. „Als het veilig is en de economie weer op orde is. Mijn moeder en mijn familie wonen daar. Ik zoek hen af en toe op.” ■

Naam: Sakhi Afzali 38 jaar Afghanistan Functie: allround medewerker HM Tesselaar in Heerhugowaard 2000

30/31 (2014)

22-07-14 16:24

foto: Joef SleegerS

Nieves García Victoria uit Spanje:

’Overleg met de buurman zit Nederlanders in de genen’

H

oewel glastuinbouw bij uitstek een Nederlandse activiteit is, werken er bij Wageningen UR Glastuinbouw veel buitenlandse onderzoekers. Een van hen is de Spaanse Nieves García Victoria.

Als gewasonderzoeker is zij het aanspreekpunt voor telers die vragen hebben over roos, chrysant, anthurium en bromelia.

Ze doet zelf onderzoek en haalt er indien nodig collega specialisten bij. „Ik moet een beetje verstand van alles hebben, en weten wie de expertise in huis heeft.”

Een jaar of 25 geleden kwam ze in Spanje haar partner tegen en besloten ze samen om in Nederland te gaan wonen. „Ik heb er nooit spijt van gehad. Nederland is een leuk land om te wonen. Maar 30/31 (2014)

Thema buitl 4 Nieves Garcia.indd 19

goed, uiteindelijk is het niet de plek op deze wereld die je gelukkig maakt, maar is het wat je ervan maakt.”

García heeft biologie gestudeerd in Barcelona. In 2001 kreeg ze werk op het toenmalige proefstation in Aalsmeer. Een van de positieve aspecten aan het werk in Nederland is dat iedereen de gelegenheid

Naam: Nieves García Victoria 48 jaar Spanje Beroep: gewasonderzoeker sierteelt Wageningen UR Glastuinbouw 1990

heeft om parttime te werken. „Zo kun je je leven inrichten zoals je dat zelf wil.”

Een ander voordeel vindt ze dat hier een minder hiërarchische structuur heerst in bedrijven. Je krijgt meteen de juiste persoon te spreken.

García kijkt nog altijd met bewondering naar de Nederlandse tuinbouw. „Het een industrie waar de hele wereld naar kijkt.

Tuinders hebben altijd kennis ontwikkeld en gedeeld. Het zit in de Nederlandse mentaliteit om met de buurman te overleggen. Op verschillende plaatsen in de wereld heeft men geprobeerd om het model van tuindersstudiegroepen te kopiëren. Dat is niet voor niets.” ■

19

22-07-14 16:25

Export

Na dipje in 2013 klimt export op Zwitserland 10% Tot en met juni steeg de exportwaarde van bloemen en planten via Nederland naar Zwitserland met 10% bovengemiddeld. Kwaliteit van product en van dienstverlening is de sterkste troef die de Nederlandse groothandel heeft om de stevige positie in Zwitserland vast te houden.

W

Hermen de Graaf bloemisterij@hortipoint.nl

Tabel. Toptien exportlanden

Snijbloemen

Jan t/m juni 2014

Juni 2014

Waarde Mutatie

Waarde Mutatie

Duitsland

577.280

2,9

64.758

1,8

Verenigd Koninkrijk

328.900

-1,5

46.382

-0,7

Frankrijk

219.164

1,0

33.992

28,5

Rusland

103.659

-8,6

10.669

-0,5

Polen

60.473

23,6

8.275

23,6

Zwitserland

58.082

7,6

6.020

2,1

Italië

57.043

-9,1

8.514

-5,9

België

53.155

-2,4

7.310

8,0

Oostenrijk

42.078

6,5

5.168

22,1

Zweden

39.335

3,8

6.189

17,8

290.197

-5,7

38.629

-1,5

Totaal Alle Landen 1.829.366

-0,1

235.906

5,0

Overig

Pot- en tuinplanten

Jan t/m juni 2014 Waarde Mutatie

Juni 2014 Waarde Mutatie

Duitsland

411.485

8,5

53.006

9,3

Frankrijk

129.392

3,9

17.134

19,5

Verenigd Koninkrijk

-6,0

100.576

5,3

14.846

Italië

77.065

7,7

9.624

-0,4

België

76.224

1,4

9.662

-13,8

Zweden

49.535

4,6

6.398

13,2

Oostenrijk

47.368

3,1

7.418

26,8

Zwitserland

41.120

12,4

6.099

37,6

Polen

38.495

18,7

5.609

24,3

Rusland

33.562

-8,4

2.936

-17,8

219.681

2,1

22.432

0,3

1.224.503

5,5

155.164

6,4

Overig Totaal alle landen

Exportwaarde van bloemen en van pot- en tuinplanten vanuit Nederland naar Zwitserland vanaf 1999.

Exportwaarde x 1.000 euro

100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 ni i 6 07 8 3 9 10 11 ni 2 03 4 5 1 2 0 9 199 200 200 200 20 200 200 200 20 200 200 20 20 201 201 12 tm ju3 tm ju tm jun 20 201 2014

Snijbloemen

Pot- en tuinplanten

Waarde in duizend euro’s. Mutaties t.o.v. dezelfde periode in 2013.

Bron: HBAG/Floridata

20

e hebben hele goede feestdagen gehad, met name „ Valentijnsdag en Moederdag”, verklaart verkoper Ton Hydra van Barendsen Bloemen een deel van de exportgroei op Zwitserland dit jaar bij de snijbloemen via de groothandel. Volgens directeur Ron Hogenboom van Nic. den Heyer is de bloemenverkoop via supermarkten lastig te vergelijken. „Door een faillissement hebben we vanaf april vorig jaar meer gedaan, maar onze klant heeft nu weer een derde leverancier”, legt hij uit.

Harry Loos, directeur van Fertiplant schrijft de toename bij pot- en tuinplanten toe aan een bredere klantenkring in het groothandelssegment en bij bloemenwinkels. Volgens accountmanager Robbert Zoon van Hamiplant is er in het retailsegment een stijging dankzij kwalitatief hoogwaardiger producten. „Phalaenopsis is de hoofdmoot natuurlijk, maar bromelia’s en anthurium doen ook aardig mee”, licht hij toe.

Meer bloemen en planten Na de krimp met 4% tot € 91 miljoen in 2013 namen de Zwitsers tot en met juni dit jaar aan bloemenwaarde bijna 8% meer af op € 58 miljoen.

De exportwaarde van pot- en tuintuinplanten planten krompPotinen2013 met 8% tot € 64 miljoen. In de eerste Snijbloemen helft dit jaar was er een stijging van 12% tot € 41 miljoen, zo blijkt uit de gegevens die de VGB (Vereniging van Groothandelaren in Bloemkwekerijprodukten) publiceert op basis van de statistieken van Floridata. „De bloemenexport naar Zwitserland vlakt nu weer iets af”, verwijst Hydra naar de contingentering, die Zwitserland nog altijd kent. Vanaf Moederdag tot eind oktober is de

hoeveelheid bloemen die Zwitserse grossiers mogen importeren gelimiteerd. De contingenten die zij kunnen importeren zijn gebaseerd op vorig jaar lokaal ingekochte snijbloemen. „We weten niet beter, maar lastig is het wel”, is de ervaring van Hogenboom. Voor de plantenimport is er geen contingenteringsregeling, maar de Zwitserse autoriteiten hanteren hoge administratieve en fytosanitaire eisen.

Kwaliteit „Kwaliteit hoog houden”, dat is het eerste wat exporteurs melden als antwoord op de vraag hoe de Nederlandse positie als leverancier van bloemen en planten kan worden verbeterd. „In vergelijking met vroeger zijn ze wel prijsbewuster geworden”, constateert Hydra op basis van meer dan veertig jaar ervaring in de export.

Hogenboom: „Kwaliteit is meer dan het product. We moeten aan alle specificaties volledig voldoen. En tegelijk voldoende flexibel, bijvoorbeeld om onverwacht grote volumes te kunnen leveren.” Zoon vindt de combinatie van continuïteit van het aanbod met vernieuwing en daarmee een breed assortiment een voorwaarde.

Hydra verwacht op het al hoge bloemenverbruik geen grote toename meer in Zwitserland en Hogenboom heeft het idee, dat er in de discountmarkt nog groeipotentie zit. Volgens Zoon is Zwitserland in het plantensegment een verdringingsmarkt geworden.

Exporteurs onderstrepen naast het kwaliteitsbesef van Zwitsers ook hun trouw aan leveranciers. „We moeten alles goed doen, volgens afspraak.

Dan blijft het een goede markt voor Nederland”, weet Loos. < 30/31 (2014)

0

Export.indd 20

22-07-14 16:24

M K Groene planten

'%&'

(*

'%&(

'%&)

'%&'

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

(% '* '% &*

Bloeiende planten '%&(

&,%

&*%

&+%

&(% &'% &&% &%%

&. '% '& '' '( ') '* '+ ', '- '. (% (& (' lZZ`

Ook in week 29 een daling van de middenprijs.

Er gaat 2 cent af tot 17 cent. Het is volop vakantietijd.

-%

'%&(

'%&)

&*%

&)%

.%

&%

'%&'

'%&)

&+%

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

Snijbloemen

&)% &(% &'% &&% &%% .%

&. '% '& '' '( ') '* '+ ', '- '. (% (& (' lZZ`

De middenprijs blijft op 99 cent. Dat is 3 cent meer dan in 2013 en 6 cent minder dan in 2012.

-%

&. '% '& '' '( ') '* '+ ', '- '. (% (& (' lZZ`

De prijsdaling die vanaf week 26 is ingezet, gaat gestaag door. Er gaat 3 cent af tot 107 cent.

André Leerdam:

’Door bezoek en gesprek een beeld van kwekerij’ Bedrijf: FloraHolland Week: 29

Maandag „Mijn werkweek start in Aalsmeer. Elke maandag heb ik daar een overleg met het productteam assortiment. Samen met de coördinator product, veilingmeester en dag- en weekhandel bespreken we de afgelopen week en kijken vooruit naar de komende periode. Daarna plan ik mijn bezoeken aan kwekers. Verder bespreek ik met de collega accountmanager servicedesk de voorbereiding van deze kwekersbezoeken.”

Dinsdag „Vandaag leg ik een aantal bezoeken bij snijhortensiakwekers in het Westland af. Voor mij zijn dit kennismakingsbezoeken. Door een bezoek op de tuin en een gesprek met de kweker krijg ik een duidelijk beeld van de kwekerij en de producten die worden geteeld. Tijdens de gesprekken neem ik de actuele zaken van FloraHolland en de marktontwikkelingen door. ’s Middags ga ik terug naar de veiling om me voor te bereiden op de FPC-vergadering lisianthus van morgen.”

Woensdag „Ik ben vroeg op de veiling in Naaldwijk, omdat er vandaag een FPCoverleg lisianthus is. Een volle agenda met veilingonderwerpen en specifieke aangelegenheden lisianthus. Daarna heb ik een afspraak met de 30/31 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 21

teammanager persoonlijke verkoop, Frank van der Zande over de mogelijkheden van deze dienst voor mijn kwekers. Na dit overleg ga ik richting De Kwakel voor een bezoek aan de voorzitter van de FPC snij-hortensia.”

Donderdag „De dag begint in Naaldwijk waar we een masterclass hebben. We volgen een training om onze kennis en vaardigheden te vergroten zodat we de kwekers op een juiste manier kunnen ondersteunen. Na deze bijeenkomst ben ik richting Rijnsburg gereden voor een overleg over de uitrol van het Kwaliteitsbeleid 2014. We delen met onze collega’s de geluiden die we horen over het stoppen met het keuren bij de klok en het professionaliseren van onze klachtafhandeling.”

Vrijdag „In de ochtend bezoek ik een lisianthuskweker in het Westland. Behalve het doornemen van algemene veilingzaken heb ik ook uitvoerig met deze kweker gesproken over de mogelijkheden om de binding met zijn klanten te vergroten. Hierna terug naar FloraHolland om de bezoekverslagen van deze week uit te werken en de kwekersbezoeken voor de komende week voor te breiden.”

21

22-07-14 16:25

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jill Berens

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

75

50

24

25

26

Aanvoer index

27

28

29 week

Prijs index

Prijzen hoger, aanvoer iets lager In week 29 werd de lijn van de laatste weken van snijbloemen voortgezet: hogere middenprijzen (+18%) bij een lager aanbod (-3%) dan in dezelfde week van 2013. De gemiddelde prijs kwam deze week 3 cent hoger uit op € 0,17. Producten uit de top 20 werden beter gewaardeerd. Alleen hortensia kon ruim 28% meer aanbod niet aan en noteerde een 8 cent lagere middenprijs. Gerbera grootbloemig steeg met bijna 67% het meest in prijs bij ruim 3% meer aanbod. Ook

dubbele lisianthus werd 12 cent (+50%) beter gewaardeerd bij 2% minder stuks. Zonnebloemen reageerden goed op 5% minder stuks, de middenprijs lag 7 cent hoger. Grootbloemige roos bleef stabiel met een middenprijs die 1 cent hoger lag bij 3% meer aanvoer. Troschrysanten brachten 3 cent meer op bij 8,5% minder stuks. Geplozen chrysant steeg 4 cent bij 3% minder aanbod. In de top 5 presteerde lelie Oriëntal het best; 12 cent meer bij 2% meer stuks.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

50

0

24

25

26

Aanvoer index

27

28

29 week

Prijs index

Minder aanbod kamerplanten Vorige week lag het aantal verkochte stuks bij kamerplanten 5% lager dan vorig jaar. De middenprijs steeg 6 cent tot € 1,45 en lag 4% hoger vergeleken met week 29 in 2013. Phalaenopsis werd 9% beter gewaardeerd. De middenprijs steeg 28 cent bij 10,5% minder verkochte stuks.

Kalanchoë bracht 10 cent meer op, zelfs bij een lichte aanbodstijging van 0,5%. Potchrysant profiteerde ook van ’het van binnen, naar buiten’. De middenprijs steeg 8 cent bij 3% meer

verkochte stuks. Ook deze week lag het aanbod potanthurium hoger dan in 2013; bij 16% meer stuks werd 20 cent op de middenprijs ingeleverd. Begonia kon de stijgende lijn vasthouden en noteerde bij 2% meer aanbod een 14 cent hogere middenprijs. Ficus en dracaena staan als groene planten in de top 10 kamerplanten. Ficus zag de omzet met 11% stijgen door een hogere middenprijs (+ 28 cent) bij een ruim 2% lager aanbod. De totaalomzet van kamerplanten nam met 1,5% af.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

50

0

24 Aanvoer index

22

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 22

25

26

27 Prijs index

28

29 week

Aanvoer tuinplanten loopt nog achter Het aanbod van tuinplanten dit jaar verliep vanaf week 16 veel grilliger dan ooit en bleef ver achter vergeleken met voorgaande jaren. In week 29 liep de aanvoer 17% achter op die van 2013. Het beduidend hogere aanbod in het vroege voorjaar zorgde dat het tuinplantenaanbod tot en met week 29 nog 1% lager lag. De middenprijs steeg 5%, ofwel 5 cent tot € 1,09. De middenprijs van hortensia zakte 12% bij iets meer aanbod van 2%. Omgekeerd noteerde lavendel 22 cent meer bij 50% minder verkochte

stuks. Platycodon stond in week 29 stevig op de derde plaats en steeg 19 cent in de middenprijs bij 1% minder aanbod. Gentiana kon de 50% meer aanbod deze week niet meer opvangen en daalde 5 cent in prijs. De middenprijs van hebe steeg 18 cent bij drie keer zoveel aanvoer en kwam hiermee deze week in de tuinplanten top 10. De totaalomzet van tuinplanten lag tot en met week 29 nog 4% onder het niveau van vorig jaar.

30/31 (2014)

22-07-14 16:25

Roemenië

Over de toonbank

Irene van der Geest:

Boekarest

’Nederland is het beste bloemenland van de wereld’

FOTO: FLORARIA OLANDEZA

bolwerken, dus koos ik voor de tak waarin ik al mijn creativiteit kwijt kan. Behalve het maken van arrangementen voor evenementen, geef ik ook veel workshops. Deels voor Roemeense cursisten die het bloemistenvak willen leren.

Deels voor groepen expats die het leuk vinden om bloemwerk te maken voor thuis.”

Hoe bloemrijk zijn Roemeense trouwerijen?

Naam: Floraria Olandeza Locatie: Boekarest Sortiment: 100% snijbloemen Specialiteit: bruiloften, doopfeesten, workshops Aantal medewerkers: geen

Een ’Olandeza’ in Boekarest? „Als Nederlandse meesterbinder ben ik zes jaar geleden hier een bloemenwinkel begonnen. Omdat ik het te druk kreeg met bruiloften en doopfeesten, heb ik de winkel vorig jaar afgestoten. Het was allemaal niet meer te

Standpunt

Paul Sap, adviseur Ontwikkeling Digitale Transactiesystemen FloraHolland

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over?

Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

Waar koop je de bloemen? „Ik laat alles via vaste exporteurs met een vrachtwagen overkomen uit Nederland. Als ik zondag online bestel, zijn ze donderdag hier en

Is het een voordeel om Nederlandse te zijn? „Jazeker! Als Nederlandse meesterbinder sta ik hier heel hoog aangeschreven en ook de Nederlandse bloemen zijn hier heel geliefd. Ik heb hen ook kennis laten maken met bloemen die ze nog niet kenden. Er wordt hier voornamelijk met lelies, anjers en rozen gewerkt. Nu kennen ze ook lathyrus en nigella bijvoorbeeld.

En weten ze dat een boeket niet altijd een biedermeier-stijl hoeft te hebben.”

Wat mis je vooral van Nederland? „Dat je op de markt langs één grote, geurende bloemenzee loopt, en dat iedereen met twee of drie bossen kersverse bloemen naar huis gaat.

De bloemen zijn hier relatief duur; je koopt niet even een mooie bos voor op tafel.”

’Volop bezig met doorontwikkelen FloraMondo’ „In Vakblad nummer 27 stelde Eric van ’t Boveneind dat FloraHolland de handschoen moet oppakken en snel dé digitale marktplaats voor de sierteeltsector moet ontwikkelen. Hij vond het stil rondom FloraMondo. Wij als FloraHolland vinden inderdaad dat we hier een belangrijke rol in kunnen vervullen. Wij zijn dan ook volop bezig met het doorontwikkelen van ons digitale platform FloraMondo. Blijkbaar kan de communicatie hierover beter.

Dat is een verbeterpunt.

Wat hebben wij het afgelopen jaar zoal gedaan? In juni is een release geweest waarbij we een complete klokvoorverkoop hebben opgeleverd, maar we blijven door ontwikkelen en

30/31 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 23

„De hoofdstedelingen vieren zeer uitbundige trouwfeesten in de zomer, echt over-the-top soms. Ook qua bloemen. Er moet dan één bruidsboeket komen voor het gemeentehuis, één voor de kerk, twee voor de getuigen, corsages, tafelarrangementen, met bloemen gedecoreerde kaarsen die bijna anderhalve meter groot zijn, een bloemenboog voor het restaurant, autostukken, noem maar op. Als een bruiloft te groot is laat ik vriendinnen meesterbinders overkomen uit Nederland of ik vraag een paar van de dames die ik hier opgeleid heb in het vak om bij te springen.”

is in het weekend alles klaar. Het gaat negen van de tien keer goed. Is er eens een kleurverschil in de hortensia’s die ik besteld heb, dan koop ik ze op de bloemenmarkt in Boekarest bij. Nederland is het beste en mooiste bloemenland van de wereld, dus ik ga op zeker en kies voor de Hollandse kwaliteit. Ook de dames die ik opleid maak ik wegwijs in het Nederlandse aanbod, de handel en de bestelwijzen.”

vanuit wensen uit de markt zullen er nieuwe functionaliteiten worden toegevoegd. Voor het veilen uit kunnen kopers alvast bloemen bestellen via FloraMondo en exporteurs kunnen eenvoudig het aanbod doorkoppelen naar de eigen webshop. Dit is beschikbaar gemaakt voor de locaties Aalsmeer, Naaldwijk en Rijnsburg. Dit najaar sluiten we FloraHolland E-trade op het platform aan en gaan de eerste productgroepen over.

Als laatste stap zal PlantConnect ondergebracht gaan worden bij FloraMondo. Wanneer deze laatste stap is gezet, dan zijn alle digitale systemen beschikbaar op één plek: onder FloraMondo. Voor telers en kopers

is dit overzichtelijk. Telers kunnen het aanbod op één plek beheren en zelf bepalen via welk kanaal zij hun producten te koop aanbieden.

FloraMondo moet de komende jaren nog veel verder gaan groeien. Wekelijks komen er wel kopers en kwekers bij die hiervan gebruik maken, maar de groei gaat gestaag. We hebben in onze branche nog veel te maken met een traditionele wijze van inkopen en het kost tijd om gedrag te veranderen.

Maar het staat vast dat de sector is gebaat bij één sterke digitale marktplaats. Natuurlijk willen wij dat FloraMondo die marktplaats gaat zijn. Maar het is de markt die dat uiteindelijk zal bepalen.”

23

22-07-14 16:25

A

Foto: de grAAF vAn er zAnde

Mogelijk aanvoerdaling van grootbloemige cymbidium Na een matig seizoen hopen telers van grootbloemige cymtering. Handelaren zien een verschuiving van de vraag.

„Grootbloemige cymbidium is geen hoofdproduct meer”, concludeert inkoper Ton Kuintjes van Henk Baltus Bloemenexport. Hij schrijft de afgenomen vraag in met name Duitsland toe aan het minder exclusieve karakter. „Dat komt doordat cymbidium via supermarkten wordt verkocht en jaarrond beschikbaar is. Dan is het leuke ervan af.” „In Rusland en andere Oost-Europese landen is nog een groei, maar in Engeland doen we niet veel meer”, vult inkoper Robby Gaarlandt van Kurt Schrama aan. Ook de gedaalde bloemenexport naar Italië heeft de markt voor cymbidium geen goed gedaan. „Als de prijs laag is, dan komt Italië weer aan bod”, is de ervaring van teler Marc Bart

van Marc Bart Orchideeën in Rijsenhout.

Aanvoer Gerekend vanaf augustus 2013 tot en met juni 2014 lag de aanvoer van grootbloemige cymbidium bij FloraHolland op hetzelfde niveau van 12,1 miljoen takken als het voorgaande seizoen. De middenprijs bleef steken op € 2,90. Dat is 14, respectievelijk 13 en 11 cent minder dan de drie voorgaande seizoenen. Vooral na Internationale Vrouwendag bleef de prijs achter om in mei wat aan te trekken. De halfjaarcijfers voor 2014 bevestigen dat met een gemiddelde van € 2,53 dit jaar tegenover € 2,78 in 2013 en € 2,94 in 2012.

Doordat telers stoppen zakt het

aanbod dit jaar waarschijnlijk, maar hoeveel is onduidelijk. Tegen dumpprijzen zijn planten voor de bloementeelt weggezet en het is onduidelijk hoeveel hiervan toch weer in productie komen. In het verleden waren er schakelende glasgroentetelers die cymbidium gingen telen, dat lijkt nu niet het geval.

Groothandelaren zijn tevreden over de kwaliteit van het grootbloemige aanbod. „Die is in orde”, is het oordeel van Gaarlandt. „Geen klachten. Elke kweker biedt een eigen, specifieke kwaliteit”, vindt Kuintjes. „Er is mooie handel beschikbaar in een goed assortiment”, voegt inkoper Ron Teiwes van Wesseling Bloemenexport aan.

Meer directe verkoop Handelaren en telers zien een toename van de directe verkoop. „Deze zomer ben ik ook weer vaker gebeld”, meldt Marcel Meeuwisse van Meeuwisse Orchids in Lepelstraat, die met bloemproductie vanaf 1 juli tot eind oktober een afwijkend aanvoerpatroon heeft. Datzelfde geldt voor Celine Colours in Berkel en Rodenrijs van Paul van Schie. Sinds eind vorig jaar levert hij de kleurbehandelde Imperial Blue Cymbidium die jaarrond beschikbaar is. En met twee collegatelers van grootbloemigen levert Celine Colours sinds vorig jaar ook volgens het CyMoreFlavour concept. „Daarmee zijn we een goede weg ingeslagen.” ■

Markt voor minicymbidium lijkt te krimpen Op de kwaliteit is niets aan te merken, het assortiment wordt beter en met marketingconcepten wordt de positie versterkt.

Toch leveren minicymbidiums onvoldoende rendement.

„De vraag wordt minder”, stelt inkoper Robby Gaarlandt van Kurt Schrama vast over de markt

voor minicymbidium. Volgens inkoper Ron Teiwes van Wesseling Bloemenexport is de Itali-

aanse markt verzadigd, Amerika alleen in de markt bij lage prijzen en is er in Rusland weinig belangstelling. „En in Duitsland zijn alle cymbidiumtypes uit de mode”, voegt inkoper Ton Kuintjes van Henk Baltus Bloemenexport toe.

'%%

&%#%%% -#%%%

&*%

+#%%% &%% )#%%% *%

%

'#%%%

É%'$É%(

É%($É%)

É%)$É%*

É%*$É%+

É%+$É%,

É%,$É%-

É%-$É%.

É%.$É&%

É&%$É&& É&'$É&( É&&$É&' É&($É&)

%

KZg`dX]iZ VVciVaaZc m Yj^oZcY

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Tegenvallend

Aanvoer en gemiddelde prijs minicymbidium op de Nederlandse bloemenveilingen in de afgelopen twaalf seizoenen (* = gegevens FloraHolland)

24

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 24

De statistieken van FloraHolland bevestigen het tegenvallende beeld. Bij een krimp in het aanbod van 9% tot 3,8 miljoen takken, gerekend vanaf augustus 2013 tot en met juni dit jaar, zakte de middenprijs 10 cent tot € 1,47. Alleen bij de start van het seizoen, in december en in mei lag de middenprijs hoger dan het seizoen ervoor. „Van de laatste opleving hebben we niet kunnen profiteren omdat we toen al door de productie heen waren. Het

was matig”, zegt Arie Binnendijk van de gelijknamige kwekerij in De Lier. Voor Johan Termoshuizen, die in Pijnacker mini’s produceerde op een gehuurde tuin, waren de resultaten aanleiding om te stoppen. „De keuze voor hoogwaardiger kwaliteit, met als consequentie een lagere productie, is niet goed uitgepakt.”

Dankzij teeltmaatregelen is Eric van Paasen van de gelijknamige orchideeënkwekerij in ’s-Gravenzande nu al op de markt met mini’s. „We zitten aan de ondergrens van het rendement. Maar met een vernieuwend assortiment, zoals betere witte kleuren en doorontwikkeling van concepten moeten we de resultaten kunnen optillen”, verwijst hij naar de samenwerking binnen CyMoreFlavour. ■ 30/31 (2014)

22-07-14 16:25

Eryngium brengt telers wisselende resultaten

„De vraag is minder dan vroeger”, meldt inkoper Marco Broekkamp van Henk Baltus Bloemenexport over de markt voor eryngium. Frank van Egmond, inkoper bij Bloomways: „Erg interessant is het niet, we verkopen het potje bij potje. In het winterseizoen gaat er meer doorheen, want dan gebruiken we geglitterde en geverfde distels.” Bas Bonhof, inkoper bij Verbeek & Bol, vindt dat de vraag naar Nederlandse eryngium aardig is. „De distels moeten zo blauw mogelijk zijn en het is jammer, dat kwekers het niet langer kunnen aanvoeren. Aan navraag is daardoor lastig te voldoen.”

Aanvoer stijgt Gerekend vanaf januari tot en met juni steeg de importaanvoer dit jaar bij FloraHolland met 20% tot 14,5 miljoen stelen. Daarvoor werd gemiddeld 22 cent betaald, 3 cent minder

dan de twee voorgaande jaren.

In 2013 jaar klom het importaanbod met 2% beperkt, tot een aanvoer van 26,4 miljoen stuks.

Daarvoor werd net als in 2012 en 2011 gemiddeld 25 cent betaald.

Mede dankzij het mooie voorjaarsweer steeg het Nederlandse aanbod in de vroege zomermaanden fors. Desondanks lag de middenprijs bij FloraHolland tot en met juni 1 cent hoger op 30 cent. Op jaarbasis kroop het Nederlandse eryngium (kruisdistel en blauwe of framboosdistel) in 2013 met een stijging van 6% bij FloraHolland weer over de grens van 3 miljoen stelen. Dat is wel eens meer geweest. Na 2000 daalde het aanbod van 6 miljoen tot een dieptepunt van 1,9 miljoen stelen in 2007 om vervolgens weer te klimmen tot iets meer dan 3 miljoen.

Opbrengsten „De opbrengsten zijn niet ver-

Foto: de graaF van der zande

Foto: de graaF van er zande

Nederlandse telers van eryngium boeken dit jaar wisselende resultaten met eryngium. Het importaanbod overheerst en de handel ziet tempering van de vraag.

keerd geweest, dankzij goede prijzen rond de feestdagen in mei”, blikt teler Klaas Star van J. Star en Zonen in Rijnsburg terug. Hij sloot het seizoen eind juni af. Adrie Klaasse Bos van Mts. Bos de Vries in Nieuw-Vennep is positief over het inmiddels afgesloten seizoen met eryngium Blue Surprise en Purple Surprise. „We komen nog twee weken met de framboosdistel”, kondigt zij aan.

Ton de Looff van kwekerij M.T de Looff in Koudekerke is niet tevreden. Vanaf 1 juni voerde hij zes weken lang een eigen selectie aan. „Maar door het uitblijven van kou afgelopen winter lag de productie

te laag”, licht hij toe. Nederlandse telers constateren verder dat de resultaten op de exportvestigingen van FloraHolland minder goed zijn dan meer voor de thuismarkt opererende vestigingen en Plantion.

In het Nederlandse aanbod zijn er noviteiten in de Stone-serie zoals de diepblauwe Eryngium alpinum Don Stone en Eryngium Crown Stone, met een dubbele en gedraaide bloemkrans. Over enkele jaren wordt een witte Eryngium planum verwacht. „Mooie eryngiums vinden is niet moeilijk, maar goed te telen is een stuk lastiger”, zegt Klaasse Bos. ■

Marktacties Promotie Balkon- en terrasplanten 2014: verbena en lantana Woonplant van de maand juli: dieffenbachia Woonplant van de maand augustus: echeveria Tuinplant van de maand juli: hibiscus Tuinplant van de maand augustus: groot fruit, appel, peer, kers PurE Seasonal Flowers juli: gladiool PurE Seasonal Flowers augustus: tanacetum 6 okt Een tien voor de juf. Een jaarlijks terugkerend geefmoment voor bloemen en planten door kinderen en ouders aan de leerkracht.

Zie ook: www.een10voordejuf.nl

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland In de Bloemenagenda 2014 staan twaalf bloemen, gesorteerd op het seizoen waarin ze verkrijgbaar zijn en wanneer ze actueel zijn in de perceptie van de consument. De agenda vertelt het verhaal van de bloem, biedt inspiratie en bijzondere beelden. De consument vindt de bloem in de agenda op Mooiwatbloemendoen.nl

tot en met 27 juli: hortensia 28 juli - 7 sep: zonnebloem 1 sep - 12 okt: chrysant 13 okt - 9 nov: orchidee 10 nov - 7 dec: lisianthus 1 dec - 28 dec: amaryllis

Bloemendagen 1 aug Nationale Feestdag (Zwi) 15 aug Maria Hemelvaart (Bel, Dui, Fra, Ita, Oos, Pol, Zwi) 25 aug Summer Bank Holiday (GB) 1 sep Eerste schooldag (Rus, Pol) 14 sep Ziekendag (Bel, Ned) 21 sep Dank-, boete- en gebedsdag (Zwi) 25 sep Dank-je-wel Dag (Dui) 27 sep Nationale Feestdag van de Franstalige gemeenschap (Bel) 27 sep Dag van de klant (Bel) 1 okt Nationale Vergeet-ze-niet-dag (Ned) 2 okt Grootoudersdag (GB, Ita, Spa) 31 okt Halloween (Bel, Dui, Fra, GB, Ned) 1 nov Allerheiligen (Ned, Bel, Spa, Pol, Ita, Dui)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

30/31 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 25

25

22-07-14 16:25

Analyse bloeiende planten Foto: GlobAl PlAnt ExPort

Exporteur over Japan

Bedrijf: Global Plant Export International Functie: directeur Belangrijkste afzetlanden: luchtvrachtbestemmingen wereldwijd Inkoop: klok en rechtstreeks bij kwekers Aantal medewerkers: 8

Richard Baardse:

’Japan: klanten voor het leven!’

Zijn Japanners moeilijke klanten? „Ze zijn niet moeilijk, maar wel heel precies, op het extreme af. Dat maakt het voor ons Europeanen wel eens wat ingewikkeld. Op de fytosanitaire documenten en de paklijsten mag geen punt of komma verkeerd staan, want ze kijken het allemaal letter voor letter na. Als je een spelfout maakt, moet je die eigenlijk consequent doorvoeren in alle documenten, haha.”

Maken ze ook zoveel foto’s als wij denken? „Ja, ik ga vaak met Japanners naar kwekerijen en dan maken ze gerust vijfhonderd foto’s. En dan krijg ik later Excel-lijsten waarop alle foto’s genummerd staan. Vervolgens bestellen ze nummer 83 van lijst 25. Specifiek voor Japan is verder dat het klanten voor het leven zijn, als je het goed doet. Dat is natuurlijk prettig werken.”

Wat is nog meer specifiek voor Japan? „De eisen aan de potgrond. Daar mogen heleboel stoffen en organismen niet in zitten. Als ze iets vinden, heb je een probleem.

Beestjes als luis en trips willen ze nog wel gassen, om te kijken of ze daarna weg zijn. Bij andere onregelmatigheden wordt het product meteen vernietigd. Ik heb inmiddels een hele lijst van kwekers van wie ik weet dat ze netjes werken.”

Cyclamen presteert goed in ’rustperiode’ Cyclamen presteerde in de ’rustperiode’ goed dit jaar. Van april

Cyclamen haalde er in de eerste 29 weken een klein plusje uit. In die periode wordt zo’n 35% van het totale aanbod afgezet. De echte hausse komt in het najaar. Producenten die na maart geen rustpauze namen of al vroeg op de zomermarkt waren, zijn tevreden over de resultaten. Marcel Hogendoorn van kwekerij Griffioen in Mijdrecht: „We draaien dit jaar voor het eerst volledig jaarrond. Vooral in april en mei zag de markt er goed uit. In juni zakten de prijzen ietsjes weg.

Nog steeds bemiddelen we in deze periode gemiddeld 25% meer dan vorig jaar, dat is een goed teken.

Nu het aanbod snel groeit en de vraag in de vakantieperiode juist afneemt, verwacht ik de komende weken echter dat de prijsdruk weer zal toenemen.” In de zomermaanden komt er doorgaans veel aanbod van kwekers die de teelt als tijdelijke opvulling zien. Vanwege de tegenvallende resultaten de afgelopen jaren, neemt het ’gelegenheidsaanbod’ wel af. De komende weken heeft het Nederlandse aanbod ook te kampen met Duitse concurrentie.

Kwekerij Jan van Adrichem was dit jaar wat eerder op de markt dan anders. „We willen het seizoen wat oplengen en zo onze vaste klanten langer kunnen bedienen. Dat bevalt goed”, geeft Van Adrichem

aan. De komende weken zal het weer bepalen of de afzet nog enigszins op peil blijft. De handel houdt niet graag voorraden van cyclaam aan als het warm is. Dat komt deels vanwege kwaliteitsproblemen die cyclamen in het verleden had bij warmte. „Maar het grootste deel van het assortiment kan er nu heel goed tegen”, vindt Van Adrichem.

Rob Cornelissen, inkoper bij Enigma Flowers, draait vanaf week 27 weer volop cyclamen. „Na Vrouwendag neemt het aanbod sterk af, maar in Rusland zouden ze de plant het liefst het hele jaar zien. Grooten kleinbloemig gaat er in vrijwel gelijke mate naartoe. Momenteel is er veel vraag naar drie kleuren in potmaat 17, maar daar is helaas nog niet veel aanbod in. Als straks het schooljaar weer begint, zal de vraag naar cyclamen opleven.”

Ook Toine Burgers van Celdomy pakt cyclamen nu wat vaker mee voor haar Franse afnemers. „Je ziet dat het assortiment nu snel breder wordt, maar dus ook dat de prijs daalt. De kleine maten gaan nog redelijk, maar de grote maten gaan ineens nog maar voor de helft van de prijs weg. Ik zie vooral nog kansen voor het gefranjerde assortiment, waar de bloemist zich goed mee kan onderscheiden.” ■

Hoe ziet u de toekomst? „Momenteel heeft de handel naar Japan last van de dure euro. De koers zorgt er ook voor dat de vrachtkosten hoog zijn. Zodra de koersverhouding stabiliseert, zal de vraag gaan toenemen.”

26

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 26

&'%

&%#%%%

&%%

.#%%%

-%

-#%%%

+%

,#%%%

)%

+#%%%

'%

*#%%%

%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

)#%%%

Verkochte aantallen x duizend

„Het groothandelskanaal. Wij leveren alles ’customer-packed’ aan, dus de klant hoeft de dozen alleen maar door te schuiven naar bloemisten en tuincentra. Qua assortiment gaat het vooral om hangplanten, daar zijn Japanners gek op. En verder gewone groene en vleesetende planten. Ze hebben ook een voorliefde voor skimmia. Als er een nieuw ras is, willen ze het meteen hebben.

Nou ja, nadat ze eerst een heleboel foto’s hebben gezien en een promotieplan hebben gemaakt. Ze pakken het serieus aan.”

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Welk kanaal belevert u in dit land?

Verkochte aantallen en middenprijzen cyclamen op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013.

30/31 (2014)

22-07-14 16:25

Afzetzaken Foto: VDE PlAnt

Analyse tuinplanten

Pas op de plaats voor mandevilla De sterke aanvoergroei van mandevilla buigt dit jaar om in beter te doen dan andere kuip- en terrasplanten.

Foto: SVS

daarentegen met zo’n 30%. „Dat lijkt te veel, want daar daalde de middenprijs bijna 25%”, aldus Bentvelsen. Bij de grotere potmaten bleven de prijzen redelijk stabiel. „Daar deed mandevilla het dus niet slechter dan vorig jaar”, constateert Bentvelsen. Al maakt de productgroep na jaren van groeiende aantallen dus nu wel een pas op de plaats.

Vraag goed De klanten van OZ Planten kopen graag mandevilla, weet inkoper Rob Mulder. „Het is een leuk, groeiend artikel. De vraag was dit jaar weer goed. Met onze vaste lijnen kon ik daar niet altijd aan voldoen. Er is op zich voldoende aanbod, maar de grote variatie in maten, plantvormen en kleuren maakt het soms toch moeilijk om precies de goede aanvulling te vinden bij een eventueel tekort”, aldus Mulder.

Kritische geluiden zijn te beluisteren bij sommige telers.

Zij vinden het bij de huidige prijsniveau’s moeilijk om het product in ons land rendabel te telen. „Mandevilla is een goed product, maar qua prijsvorming vond ik dit jaar moeizamer dan alle voorgaande”, aldus Richard van Marrewijk, kuipplantenteler in Oostvoorne. ■

(*%

)#%%%

((%

(#*%%

(&%

(#%%%

'.%

'#*%%

',%

'#%%%

'*%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

&#*%%

Verkochte stelenx duizend

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Voor mandevilla bestaat bij de VBN-veilingen zowel een tuinplanten- als een kamerplantenproductcode en diverse vormen en potmaten worden onder beide codes door elkaar verhandeld.

Het optellen van de resultaten van beide productgroepen levert wellicht nog het beste beeld, meent product-marktadviseur Martijn Bentvelsen van FloraHolland. „Vergeleken met verscheidene andere terrasplanten ziet het beeld er bij mandevilla dan vrij goed uit”, observeert Bentvelsen.

De totale omzet steeg met zo’n 4% naar € 10,5 miljoen na week 28, terwijl zo’n 3% minder mandevilla’s waren verhandeld. De middenprijs lag 7% hoger dan vorig jaar. Volgens Bentvelsen komt dat grotendeels door een kleiner aanbod van potjes 9 en 10,5 cm. Het aanbod in potmaat 14 groeide

Verkochte aantallen en middenprijs mandevilla op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013.

30/31 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 27

Bedrijf: VDE Plant Aanleiding: meest inspirerende tuinbouwvrouw in de categorie potplanten bij Ranking the grower

Karin van der Eijk Hoe inspirerend bent u? „Wat ik over mezelf kan vertellen is dat ik op mijn 18e het bedrijf overgenomen heb van mijn vader en zijn broer, erg jong dus. Verbetering van de teelt, was mijn eerste doel. Nog steeds doe ik de teelt, inmiddels met meer mensen. Energie, klimaat en gewasbescherming en productontwikkeling vallen onder mijn taken. Verder heb ik veel gereisd op zoek naar mooie heliconia’s. Er was geen teeltinformatie beschikbaar, maar ik wilde per se die plant telen. Zo’n mooie plant. De volgende stap is groene kamerplanten weer hip maken. Ze zijn luchtzuiverend en geven een mooie uitstraling aan het interieur, dat willen we bij een breder publiek onder de aandacht brengen. Als ik wat over mezelf moet zeggen - dat doe ik niet zo snel - dan heb ik veel discipline en doorzettingsvermogen en ben energiek, gedreven, vasthoudend en enthousiast.”

„Ik vind het echt een opsteker voor de sector, het zet mensen in het zonnetje die je misschien eens gezien hebt, maar van wie je eigenlijk geen idee hebt wat zij nu werkelijk doen. Dit kwam ook doordat er uit twee totaal andere sectoren vrouwen genomineerd waren (aarbei en groente).

In het magazine kwamen alle genomineerden aan het woord, erg leuk om te lezen. Ranking the Grower is heel inspirerend en ondernemend.”

Blij met de prijs? „Er zijn ontzettend veel positieve reacties. De tuinbouwsector heeft het niet makkelijk, zo zetten we samen de sector in een positief daglicht.

Maar ook - zoals de grote voorbeelden Eric Moor, Rob Baan, Meini Prins en anderen vaak zeggen: we hebben een heel mooie sector en daar mogen we trots op zijn en het uitdragen om meer jonge mensen de tuinbouw in te laten stromen! Maar het event geeft vooral een positieve flow aan de girlpower binnen onze sector en veel positieve reclame voor je bedrijf en sector.”

Gaat VDE Plant iets doen met de prijs? „Ik heb de lokale krant en het blad Hier! in de regio benaderd. Mijn vriendin Kitty de Jong van de middelbare tuinbouwschool was genomineerd bij de snijbloemen. Het leek mij leuk om samen te laten zien dat de tuinbouw leuk is voor jonge meiden. Sinds vorige week heb ik een Facebook-pagina aangemaakt en via Twitter stuur ik af en toe een tweet, om ons bedrijf onder de aandacht te brengen. Ook denk ik erover om een bedrijfspagina aan te maken om op die manier onze specialties te promoten. Een soort community om de consument ideeën te geven wat ze nu met groene planten allemaal kunnen doen.”

27

22-07-14 16:25

Knollen poten Broer Danny heeft de knollen pakt er steeds een stuks of drie. Op gevoel plant ze zo voldoende ’volume’, waardoor er snel een volle agapanthusplant kan uitgroeien.

N

egen planten per vierkante meter.

Dat is wat de firma Eyco Flowers aanhoudt aan plantdichtheid. In ieder vak gaan Danny (27) en Bianca (25) eens per vier jaar op de knieën om een nieuwe teelt te starten. „Het rooien van het oude gewas is de rotste klus die er is. Het oplichten gaat machinaal, maar de planten hebben zoveel wortels, dat je ze met een mes moet lossnijden voordat je ze kan delen. Het planten is een stuk lichter werk”, aldus Bianca.

Samen met haar broer begon ze in 2007 een kwekerij in Pijnacker. Een voormalige rozenkas van 1,6 ha werd omgeturnd voor de teelt van agapanthus. Het is een van de gewassen waarin hun vader Cor al jaren veredelt. „We vinden het een mooi nicheproduct waar nog veel potentie in zit.” Het sortiment omvat twee eigen cultivars: Atlantic Ocean en Bianca Perla.

Daarnaast nog op beperkte schaal diverse zaailingen, want vader Cor blijft na de verkoop van zijn kas in Nootdorp actief veredelaar. Snellere groei, hoge productie en elke jaar bloei, dus geen beurtjaar.

Dat zijn de gewenste eigenschappen.

Het duurt zo’n 10 jaar voordat je weet of een zaailing voldoet. Pas daarna volgt vermeerdering in het lab.

De jonge aanplant op de foto zal pas volgend voorjaar zijn eerste bloemen produceren. Na augustus bloeien alleen de oudere gewassen. „We zijn van maart tot begin december met agapanthus aan de klok, met een piek in mei/juni. In die periode huren we arbeid in. In augustus oogsten we bijna niets, hooguit enige nabloei”, aldus Bianca. > Tekst en foto: Hans Neefjes

hneefjes@hortipoint.nl

28

Spread.indd 28

30/31 (2014)

22-07-14 16:25

30/31 (2014)

Spread.indd 29

29

22-07-14 16:25

’Je moet nooit op onderzoek bezuinigen’

V

eredelaar Mustafa Akça noemt zichzelf een ’nieuwe Nederlander’.

In Turkije werkte hij als assistent onderzoeker aan veredeling; met name aan de resistentie van akkerbouwgewassen.

Akça komt uit Antalya, hét tuinbouwgebied van Turkije waar alle grote Nederlandse groentenveredelaars aanwezig zijn. Omdat zijn Turkse vrouw in Turkije geen werk kon vinden als chemisch analiste, besloten ze samen om naar Nederland te verhuizen.

Daar kon hij aan de slag bij cyclamenveredelaar Varinova in Bleiswijk. Hij doet daar veredeling, met als hoofddoel een onderscheidend ras te ontwikkelen. Verder neemt hij de verkoop in Turkije voor zijn rekening, omdat hij de taal spreekt.

Akça werkt graag met nieuwe technieken. „Qua kennis loopt Turkije een paar jaar achter bij Nederland. In theorie is alle informatie wel beschikbaar, want er is internet en er zijn tijdschriften. Alleen wordt er in de praktijk weinig mee gedaan.”

Wel worden in Turkije de budgetten voor onderzoek verhoogd, terwijl daar in Nederland op bezuinigd wordt. „In Turkije worden grote laboratoria gebouwd met de nieuwste apparatuur. Maar de kennis ontbreekt. Daarom zoeken Turkse bedrijven veel contact met Nederlandse onderzoekers.

Het laatste wat je moet doen is op onderzoek bezuinigen”, concludeert Akça. „Want dan wordt Nederland uiteindelijk ingehaald door het buitenland.”

Een van de voordelen van de Nederlandse bedrijfscultuur vindt Akça dat er minder waarde wordt gehecht aan hierarchie. „Hier kun je overal met de leidinggevende over praten, ook over de dingen die niet goed gaan. In Turkije wordt daar door de leiding soms niet naar geluisterd. Daar is het veel hiërarchischer geregeld. Dat is dom. Je wil als werknemer het beste voor het bedrijf; je hebt dezelfde belangen als de leiding.” ■

foto: Joef SleegerS

Naam: Mustafa Akça 40 jaar

2000

30

Thema buitl 5 Mustafa Akca.indd 30

30/31 (2014)

22-07-14 16:26

foto: Hans neefjes

Ewelina Halasek-Lebioda uit Polen:

V

ijf dagen per week begint haar werk om 6.00 uur. Thuis. „Daar kijk ik op de computer naar de rozenklok en regel allerlei verkoopzaken. Rond 8:30 uur ben ik op het bedrijf in De Lier. Tot 15:00 uur. Alleen op woensdagmiddag ben ik vrij.

We hebben twee kinderen. De oudste is nu 4. Mijn werktijden zijn daarom afgestemd op de schooltijden”, aldus Ewelina.

Haar man Lukasz kent ze al vanaf haar jeugd. Hij is zzp’er in de tuinbouw en woont en werkt nu acht jaar in Nederland. „Hij kwam vrij snel bij Fransen Roses terecht.

Dat beviel goed. Daarom ging ik er ook werken als ik in de zomervakanties hier was.

We waren jarenlang een Skypekoppel. Ik wilde mijn studie Arabische talen in Polen 30/31 (2014)

Thema buitl 6 Ewelina.indd 31

afmaken voordat ik ging samenwonen. Toen ik 2,5 jaar geleden naar Nederland verhuisde heb ik Aad Fransen verteld dat ik graag iets wilde doen met mijn hersenen. Aad bood me de kans om verkoopster te worden.”

Daarnaast doet ze administratieve dingen en is ze tolk voor het Poolse personeel.

Door een spoedcursus Nederlands hoefde gesprekken met afnemers al snel niet meer in het Engels plaats te vinden. Een keer per week bezoekt ze klanten. „Relaties onderhouden is belangrijk. En ik wil graag laten zien dat we continu de beste kwaliteit nastreven. Het persoonlijk contact met klanten vind ik leuk en leerzaam.”

De toekomst voor het gezin ligt in Nederland. In de Poolse regio waar ze vandaan

komen is weinig werk dat aansluit op hun opleidingen of het wordt onvoldoende betaald. Ewelina: „Hier hebben we een stabiel en normaal leven. Bij Aad werk ik met plezier. Toch ga ik me vanaf 1 augustus verder ontwikkelen in de sector bij Van Dijk Flora als accountmanager planten voor enkele Poolse supermarktketens.” ■

Naam: Ewelina Halasek-Lebioda 27 Functie: verkoopster Fransen Roses Nationaliteit: Pools In Nederland sinds: 2011

31

22-07-14 16:26

K asgeluiden Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk?

Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers, Bert Vegter

’Succesvolle trips-, spint- en wittevliegbestrijders' adviseur Kees Kouwenhoven dat

Kees Kouwenhoven Adviseur gewasbescherming Brinkman Agro, o.a. roos

„Maar meestal is een keer bovendoor spuiten met Vertimec plus een suikeroplossing voldoende. Veelal gaat het om invlieg en die trips zit bovenin, op de langste takken. Bovendoor spuiten met Vertimec heeft de voorkeur want dan belemmer je Als trips echter al langer in de kas

zit, en je vind ze ook onder in het gewas, dan moet je alles spuiten. In dat geval kan je ook beter Nocturn gebruiken.” Ongeveer twee dagen na een bespuiting kun je volgens Kouwenhoven vaak al dode trips vinden in een ’schadebloem’. Zo niet, dan is een tweede bespuiting

viseur als voorlopige conclusie. Voor wittevlieg en spint geldt hetzelfde. „Tien jaar geleden zei men dat je tegen spint moet spuiten als het zomers weer werd. En encarsia zou 30ºC niet overleven. Het tegendeel is waar. De spint- en wittevliegbe-

geen correctie tegen trips hebben periode gaat nu komen, maar tot op

Het kevertje Cryptolaemus montrouzieri doet het nog steeds prima in een proefvak tegen wolluis. De meer aandacht. Regelmatig is een ruimtebehandeling met Pirimor nodig of wordt er Tepekki of Plenum toeMeeldauw duikt vanwege het soms broeierige weertype meermaals op.

Soms is tweemaal per week spuiten nodig om de situatie onder controle te brengen. Diverse middelen worden afgewisseld. Luna Privilege wordt bewaard tot het najaar.

’Het nieuwe plantmateriaal is keurig aangeleverd’

Simon Zwarts Plaats: Mijdrecht Teelt: gerbera grootbloemig onder 6.000 lux Oppervlakte: 1,5 ha

Simon Zwarts heeft de ’eindstreep’ – de teeltwisseling – goed gehaald met een minimum aan chemische middelen. „De wittevlieg was op een zeer acceptabel niveau”, vindt de teler. „Over de hele kas waren maar heid gebiedt ook te zeggen: als we niet hadden gerooid, hadden we het

teriaal is keurig aangeleverd”, vindt de teler. „En de kas is zo goed als zien. De mineervlieg heeft een enkel gangetje gegraven. Er zit iets trips in de jonge planten.”

Trips wordt in de komende weken bestreden met breedwerkende middelen als Vertimec en NeemAzal. Ook gaat er een paar keer Actara mee. Volgens adviseur Bert

de kas. Ook is er veel invlieg in deze Het is de doelstelling om de plaagdruk in de komende maanden heel laag te houden, om zo schoon mogaat er dan biologie worden ingezet van de plaagdruk wordt ook de spint weer biologisch aangepakt. de kraamkamers opgestart.

meer om exclusieve soorten te

ongedierte kan ontdoen. Desondanks heeft Zwarts een moment overwogen – mede door de slechte keer over te slaan. „Het kost toch 10 tot 15 cent per m2 aan arbeidsuren en middelen. Maar ik kan het risico niet nemen.”

Inmiddels staan de jonge planten er weer twee weken in. „Het plantma-

32

Kasgeluiden-NW.indd 32

30/31 (2014)

23-07-14 13:41

’Scouten structueler ingepast in werkzaamheden’

Marco van de Werken

-

Kwekerij De Heuve Plaats: Brakel Teelt: chrysant, waarvan 75% troschrysant Grand Pink en 25% santini (o.a. Rossi) Oppervlakte: 3,8 ha chrysant onder 6.000 lux

via tellingen op vangplaten dat er Mineervlieg zit alleen nog op de -

’Nog nooit zo makkelijk jaar gehad’ Een enkele trips en een enkele spint -

-

Jos van den Berg -

den Berg momenteel in met Teppeki

van kwekerij Sunshine Grow Plaats: Voorschoten Teelt: hibiscus, croton en oleander Oppervlakte: 1,5 ha kas en 4 ha land in Spanje voor afkweek oleander

-

30/31 (2014)

Kasgeluiden-NW.indd 33

33

23-07-14 13:41

Studie toont correlatie aan:

Hans Neefjes

D

e opstellers van een brief in het gezaghebbende tijdschrift Nature stellen dat imidacloprid (werkzame stof van onder andere Admire) sinds 2004 het vaakst en het extreemst normoverschrijdend was in monsters van oppervlaktewater.

De insecticide, een neonicotinoïde, wordt daarom als hoofdverdachte aangewezen bij het zoeken naar een verklaring voor afnemende biodiversiteit. In Nature valt te lezen dat hogere concentraties imidacloprid in oppervlaktewater een relatie hebben met de afname van de vogelstand. Sterker, als de concentratie imidacloprid in oppervlaktewater meer dan 20 ng/l bedraagt, dan neigt de populatie van enkele vogelsoorten met 3,5% per jaar af te nemen.

Onderzoekers aan de Radboud Universiteit in Nijmegen concluderen dat na statistische analyse van heel veel data.

Er is geen oorzakelijk of causaal verband tussen de concentratie imidacloprid en de vogelstand, maar – zoals statistici zeggen – een correlatie. Twee variabelen hebben een samenhang, ze correleren. Die correlatie is er ook tussen het middel en de biodiversiteit in het oppervlaktewater (zie kader ’Statistisch onderzoek’).

Meerdere factoren zijn beoordeeld op hun samenhang met de lokale achteruitgang van vijftien geselecteerde vogelsoorten. De hoeveelheid imidacloprid in het oppervlaktewater komt uit de analyse naar voren als veruit de belangrijkste verklaring voor de ruimtelijke verschillen in trends, zegt prof.

Hans de Kroon die het onderzoek leidde bij het Institute for Water and Wetland Research van de Radboud Universiteit.

Dergelijke ruimtelijke verschillen in

34

imidacloprid.indd 34

achteruitgang van de vogelstand na de introductie van imidacloprid in 1995 ziet vereniging Sovon Vogelonderzoek Nederland niet terug in de tellingen van voor die tijd. Het beeld uit totaaltellingen aan 170 Nederlandse broedvogels is anders: de meeste soorten nemen in aantal toe tussen 1990 en 2005.

Van de vijftien recent beoordeelde insecteneters zijn de roodborsttapuit en rietzanger in die periode zelfs flink in aantal toegenomen. De populatie veldleeuwerik nam het meest af van die groep. Grondbroeders en soorten die laat in het seizoen arriveren, die hebben het moeilijk. Conclusies op basis van landelijke cijfers, met als opgegeven redenen een intensiever grondgebruik en klimaatverandering.

Op basis van lokaal verzamelde data wordt nu dus ook imidacloprid indirect verantwoordelijk gesteld voor de teruggang van de vogelstand. Onduidelijk is of het broedsucces afneemt of dat vogelsterfte toeneemt. En zit het nou in gebrek aan insecten of ligt het aan het eten van vergiftigde insecten of een combinatie van beide? Directe vergiftiging door het eten van behandeld zaad kan volgens de onderzoekers voor enkele soorten niet worden uitgesloten.

In studies komt de relatie tussen imidaclopridhoudende gewasbeschermingsmiddelen en de vogelstand al enkele jaren aan de orde. Om die reden heeft het Ctgb voor Gaucho Tuinbouw besloten de registratie voor kool in te trekken per 31 januari 2014.

En de toelating van het middel Gaucho (11455 N) is per 31 januari 2014 verlopen.

Nieuwe Europese richtlijnen voor de beoordeling van de risico’s voor vogels liggen aan

die besluiten ten grondslag.

Bayer CropScience, de eigenaar van imidacloprid, reageert met ongeloof en diepe teleurstelling over deze besluiten van het Ctgb. Ze maakt bezwaar en bezint zich op nadere stappen. Bayer CropScience is van mening dat het zaadbehandelingsproduct Gaucho veilig is voor vogels, wanneer het verantwoord en correct volgens de instructies op het etiket wordt gebruikt.

En bij Gaucho Tuinbouw in kool, zou de vogel volgens de redenatie van het Ctgb in een kort tijdsbestek 228 gram koolplantjes moeten eten. Deze veronderstellingen zijn onrealistisch volgens Bayer.

Over het recente onderzoek meldt de fabrikant dat er geen oorzakelijk verband is aangetoond tussen het gehalte imidacloprid in oppervlaktewater en afname van vogelpopulaties. Hij heeft een aantal inhoudelijke bedenkingen bij de studie. Zo doen de auteurs volgens Bayer onvoldoende pogingen om andere mogelijke oorzaken voor de dalende vogelpopulaties, zoals klimaatveranderingen of voeding, te bespreken. En er wordt onvoldoende rekening gehouden met het feit dat de meeste besproken vogelsoorten niet in grote mate langs wateroppervlakken foerageren. Veldleeuweriken bijvoorbeeld eten vooral kevers die op de grond leven. De vogels die het dichtst bij een waterrijke omgeving leven, ondervinden volgens Bayer geen of nauwelijks een negatieve impact.

Verder zouden er volgens de fabrikant ten aanzien van het onderzoek naar de relatie tussen imidacloprid en biodiversiteit Lees verder op pag 36 > 30/31 (2014)

23-07-14 10:53

Foto's: IngImAge

Achtergrond Onderzoekers aan de Radboud Universiteit -

-

-

-

Vogels -

-

30/31 (2014)

imidacloprid.indd 35

35

23-07-14 10:53

in oppervlaktewater bij wetenschappers twijfels zijn over de gebruikte methodes en de getrokken conclusies. Zeker is dat het Ctgb die studie niet langer gebruikt om een oorzakelijk verband aan te tonen tussen de concentratie imidacloprid en het aantal geobserveerde soorten.

Serieus Bayer CropScience zegt dat zij wetenschappelijke publicaties altijd serieus bekijkt, aangezien de wetenschap ten grondslag ligt aan hun bedrijf. Woordvoerder Jan Wisse: ,,Onze producten zijn zeer uitgebreid wetenschappelijk getoetst en goedgekeurd om ons ervan te verzekeren dat ze bij goede toepassing compleet veilig zijn voor mens, dier en milieu. Imidacloprid is een insecticide. Een veilig en effectief product als je de aanwijzigingen op het etiket volgt.”

Het Ctgb heeft zich al voor de publicatie in Nature als toelatingsautoriteit extra gebogen over imidacloprid. ’Een transparante en zorgvuldige excersitie’, meldt het Ctgb, ’maar de beperkingen zijn voor een aantal sectoren ingrijpend’. Wisse benadrukt dat naast doorgevoerde wijzigingen in de toepassingsgebieden ook nadere voorwaarden zijn verbonden aan het gebruik in de glastuinbouw (bedekte teelten): filterspoelwater en drainwater moeten vanaf 1 mei 2014 een uitgebreide zuivering doorlopen voordat op het oppervlaktewater lozing kan plaatsvinden.

Bayer CropScience geeft aan dat zij samenwerkt met de Nederlandse autoriteiten en de belanghebbenden van de landbouwsector om het veilige gebruik van gewasbeschermingsmiddelen die imidacloprid bevatten te garanderen, en om het milieu te beschermen. Joris Baecke, portefeuillehouder van LTO Plantgezondheid, stelt dat een plan van aanpak ten aanzien van het zuiveren van afvalstromen en het voorkomen van spuiwater voor de bedekte teelten al behoorlijk ver gevorderd is. „Voor de bollensector zijn we nog niet zo ver. Uitspoeling terugdringen kan wellicht door bollen met temperatuur of andere alternatieven te behandelen. En in bloeiende bolgewassen gebruikt men geen Admire meer.”

In gesprek Adviseurs melden dat Admire in de geïntegreerde teelt terrein verloren heeft door zijn langdurige nawerking op biologische bestrijders. Als correctie nodig is, gebruiken telers liever minder persistente neonicotinoïden of insecticiden uit een andere groep.

Kijken naar effecten van imidacloprid op

36

imidacloprid.indd 36

het ecosysteem is dus niet iets wat alleen onderzoekers of vogelaars doen. Belanghebbenden en vertegenwoordigers uit de tuinbouwsector melden desgevraagd unaniem dat het raadzaam is om met ’de maatschappij’, politiek, ngo’s en andere partijen in gesprek te blijven over gewasbeschermingsmiddelen. En binnen de sector bepaalde teelten aanwijzen als grote vervuiler, is niet wenselijk. ’We moeten het als sector oppakken en niet elkaar de zwarte piet toeschuiven’, is een veelgehoorde opmerking. Net als ’zelfs zonder keihard bewijs, zoals nu over de effecten van imidacloprid op insectenetende vogels, moet je serieus reageren. Een suggestie kan al veel kwaad veroorzaken’.

Brief Tweede Kamer Intussen heeft Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken in een brief aan de Tweede Kamer gezegd dat ze zich grote zorgen maakt over de uitkomsten van het onderzoek naar de impact van imidacloprid op vogelpopulaties. Ze heeft de Europese Commissie verzocht om aan de European Food Safety Authority (EFSA) een oordeel te vragen, zodat bekeken kan worden of op Europees niveau maatregelen in de toelating van het middel nodig zijn. Ook wil ze dat het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) re-

ageert op het onderzoek. Dit oordeel wordt in augustus verwacht. Een meerderheid van de Tweede Kamer pleit inmiddels voor een zo snel mogelijk verbod op neonicotinoïden in Nederland. Vogelbescherming Nederland gaat samen met tien andere natuurorganisaties in een brief aan Dijksma verder dan een direct verbod op imidacloprid. Zij willen bovendien dat in de toelatingseisen voor gewasbeschermingsmiddelen de verplichting tot constante en langjarige monitoring van mogelijke schadelijke effecten op het ecosysteem en de volksgezondheid wordt opgenomen. En ze pleiten voor een goede handhaving van de normen voor de verschillende insecticiden en overige gewasbeschermingsmiddelen. Niet alleen imidacloprid ligt onder een vergrootglas. <

In het kort Er is een correlatie aangetoond tussen gehaltes imidacloprid in oppervlaktewater Nederland Statistische analyse duidt op minder

-

30/31 (2014)

23-07-14 10:53

Project Spaarwater in Noord Nederland

Gietwater recirculeren vanuit de ondergrond IllustratIe: acacIa Water

Langs het Waddengebied wordt een nieuw watervoorzieningssysteem beproefd: regenwater opvangen en ondergronds opslaan, oppompen voor de teelt en het overschot weer opslaan. Ook interessant voor andere regio’s.

Arno Engels Binnen het project Spaarwater wordt deze vorm van ondergrondse wateropslag en (her)ge-

A

fgelopen voorjaar startte op vier locaties langs het Waddengebied praktijkproeven met een watervoorzieningssysteem voor vollegrondsteelten onder de noemer Spaarwater. Nieuw voor Nederland, maar feitelijk gebaseerd op jarenlange internationale ervaring en op het reguliere recirculatie-systeem uit de glastuinbouw. Het is een samenwerkingsproject van allerlei bedrijven en overheden.

De financiering komt van provincies, LTO-fondsen, hoogheemraadschappen, waterschappen, het Waddenfonds, Interpolis en de Rabobank. De projectleiding ligt bij adviesbureau Acacia Water. „Metingen wezen uit dat langs het Waddengebied het zout veelvuldig tot de drainagebuizen reikt”, zegt Jouke Velstra, geohydroloog bij Acacia en projectleider van Spaarwater.

Neerslaglenzen Landbouw is er mogelijk dankzij dunne ’neerslaglenzen’ in de ondergrond die drijven op het zoute grondwater; zoet water is namelijk lichter dan zout water. Maar door klimaatverandering en bodemdaling als gevolg van gas- en zoutwinning zie je dat deze lenzen kunnen verdwijnen. Velstra:„Dat gebeurt in zulke mate, dat het zoute water kan optrekken tot aan de wortelzone waardoor zoutschade ontstaat. Dit wordt vaak niet herkend door telers, omdat het op 30/31 (2014)

spaarwater.indd 37

droogteschade lijkt.” De verwachting is dat extreme droogte zoals in de zomer van 2003, in de toekomst vaker zal optreden. Verzilting bestrijden met zoet water uit het IJsselmeer is geen duurzame oplossing, bovendien zal drinkwatervoorziening voorrang krijgen als het IJsselmeerpeil te laag wordt.

Recirculatiesysteem Het systeem is te vergelijken met het recirculatiesysteem uit de glastuinbouw: je vangt regenwater op, je slaat het op, je gebruikt het daarna voor je teelt en wat het gewas niet nodig heeft, gaat weer terug het systeem in.

Er komt geen oppervlaktewater of verzilt grondwater bij; percelen staan los van het oppervlaktewatersysteem.

Druppelslangen zijn belangrijk. Die kunnen oppervlakkig worden gelegd, zoals in de bollenteelt gebeurt met reguliere slangen die circa vijf jaar meegaan. Ook kunnen slangen permanent onder de bouwvoor liggen, gedurende vijftien tot twintig jaar. „Het water wordt dan direct bij de wortelzone gedruppeld, precies waar het nodig is”, legt Velstra uit. In Amerika is dat systeem al normaal.

Het watervoorzieningssysteem dat binnen Spaarwater wordt beproefd, bestaat globaal uit pompen, ondergrondse leidingen, druppelslangen, sensoren en computers. Bij een bollenteler in Noord-Holland en een pootgoedteler in Groningen wordt op 1,5 tot 3

ha vooral de ondergrondse opslag beproefd.

Bij twee andere bedrijven wil men via de drainage met name verzilting tegengaan.

Waterbel Het overschot aan neerslag wordt opgevangen door de drainage, die er vaak toch al ligt. Vanuit de drainage gaat het water naar een diepere opslag: in feite een waterbel in de grond. „Vanuit de geo-hydrologie is al heel veel informatie bekend over percelen.

Bijvoorbeeld informatie over de geschiktheid voor ondergrondse waterberging of de beste diepte voor een waterbel.” Een waterbel duwt brak water aan de kant. De bel is zo groot dat het meeste water zoet blijft. Het verplaatst zich volgens een soort vuistregel in Nederland: ongeveer 1 m per jaar.

De proeven beperken zich niet tot het tegengaan van verzilting en het waarborgen van gietwatervoorziening. Er wordt ook gekeken naar de effectiviteit van het systeem op mogelijke ziektekiemen. Schadelijke bacteriën in een bodem gaan dood als je er water een periode in laat zitten omdat er geen zuurstof en voedingsstoffen in zitten.

Het project duurt tot eind 2016. Streven is een kostendekkend systeem. Acacia Water heeft reeds samen met installateur Broere Beregening het bedrijf Dynamic Water Systems opgezet om systemen breder in de markt te zetten. <

37

23-07-14 10:55

Dubbelgebruik optimaliseert w nen kelder onder de kas van Bulbs&Plants in ’s-Gravenzande mag voortaan worden gebruikt voor de opslag van -

de slag, op basis van een samenwerkingsovereen-

Bert Vegter bvegter@hortipoint.nl

B

ij amaryllis- en zantedeschiakwekerij Vreugdenhil werd vorige week woensdag een samenwerkingsovereenkomst ondertekend met het Hoogheemraadschap van Delfland. Recentelijk besloot het hoogheemraadschap medewerking te verlenen aan het voorstel om de waterkelder onder kwekerij Vreugdenhil een dubbelfunctie te geven.

In 2009 werd op initiatief van LTO Glaskracht in het kader van reconstructie deze kelder van 5.000 m3 gebouwd voor

38

Waterbassin.indd 38

het bergen van oppervlaktewater bij hevige neerslag, om wateroverlast tegen te gaan.

Want de Waalblokpolder waarin het bedrijf ligt, heeft geen opvangcapaciteit. De nu overeengekomen dubbelfunctie houdt in dat de kelder dient voor zowel de opslag van gietwater als het opvangen van hemelwater.

Idee in nieuw jasje Teler Leen Vreugdenhil: „Wij hebben de kelder destijds gebouwd vanuit de gedachte

om bij een calamiteit wateroverlast in dit glastuinbouwgebied te voorkomen. Op basis van wateropslag hadden we ook plannen voor dit gebied om een waterzuiveringsfabriek neer te gaan zetten. Daarvoor moesten we 250 á 300 ha aan kwekerijen hebben, maar doordat we onvoldoende deelname konden krijgen, is dat idee toen geploft.”

Hij vervolgt: „We vonden het zó jammer dat onze kelder alleen maar voor een calamiteit kon worden ingezet. Want als er zich geen wateroverlast voordeed, waren er ook geen revenuen van onze kelder. We hebben het oorspronkelijke idee toen omgedraaid.

We zouden na een overmatige regenbui geen vervuild slootwater meer hoeven op te slaan in de kelder, wat ook schoonmaakkosten met zich mee zou brengen, maar we zouden met medewerking van een aantal omringende kwekerijen overtollig regenwater kunnen gaan opslaan.”

Hoewel van meet af aan het Hoogheemraadschap van Delfland bij het project was betrokken, kwam het door een hausse aan ’regeltjes’ lange tijd niet veel verder. Pas toen duidelijk werd dat de waterzuivering niet zou doorgaan, besloot het schap mee te werken aan het voorstel om de kelder van Vreugdenhil een dubbelfunctie te geven.

Daarover zei Arie van den Berg van het hoogheemraadschap in een vorige week ter gelegenheid van de ondertekening uitgegeven perscommuniqué : „In dit project heb30/31 (2014)

23-07-14 10:56

IllustratIe: HoogHeemraadscHap delfland

rt waterkelder Inzicht

-

-

ben we een belangrijk ’heilig huisje' omver gehaald. Het zo efficiënt mogelijk inzetten van de combinatie van hemel-, giet- en oppervlaktewater was bij de start van het project nog een creatief vergezicht van een aantal tuinders die vooropliepen. Ieder project kent doodlopende wegen, je hebt ze ook nodig om de juiste weg te vinden en dat is hier gelukt.’’

Werking dubbelgebruik kelder De hemelwaterafvoer van in totaal drie kwekerijen die 10 ha kasoppervlak vertegenwoordigen, Vreugdenhil meegerekend, zijn aangesloten op de kelder. Bij neerslag wordt hierdoor de kelder gevuld. Bij Vreugdenhil gaat neerslag eerst in opslagsilo’s, en dan de kelder in. De kwekerij heeft geen gegraven regenwaterbassin. Leen Vreugdenhil zou dat zonde van de ruimte vinden. De andere deelnemende telers gebruiken het water uit de kelder om hun bassins en silo’s te vullen.

Bij een bepaalde neerslagverwachting pompt Delfland water snel uit de kelder naar de sloot, zodat er ruimte vrijkomt voor de opvang van nieuw hemelwater. Hoe meer neerslag er wordt verwacht, hoe meer ruimte er vrijgemaakt wordt. Hierbij wordt ook rekening gehouden met de gietwaterbehoefte van de bedrijven: in het voorjaar blijft er meer water in de kelder achter dan in de rest van het jaar.

30/31 (2014)

Waterbassin.indd 39

Nu volledig rendement Leen Vreugdenhil is reuze blij met de nieuwe situatie. De kelder onder de kas kan nu volledig worden benut. Zoals de zaken nu geregeld zijn, kan er bij wateroverlast geen vervuild oppervlaktewater de kelder instromen omdat Delfland middels snel wegpompen ervoor zorgt dat de - verbrede - sloot achter het bedrijf niet kan overlopen.

Daarom wordt de kelder nu uitsluitend aangewend voor schoon regenwater, zodat ook geen onderhoud nodig is. Door een uitgebalanceerd systeem beschikken de drie kwekerijen altijd over voldoende regenwater voor de watervoorziening van de gewassen.

Vreugdenhil hoopt dat het idee van een waterkelder met dubbelfunctie wordt uitgerold naar andere plekken met glastuinbouw waar kans is op wateroverlast. Op die manier hoeft geen kostbaar teeltoppervlak te worden opgeofferd aan wateropvang.

met als achtergrond de nultolerantie voor emissie in het jaar 2027. Verder sluit het dubbelgebruik volgens de betrokkenen naaldloos aan op de duurzame ontwikkeling van de Greenport.

Leen Vreugdenhil wijst erop dat de oorspronkelijke plannen van de tuinders voor een waterzuiveringsfabriek, waarvoor in 2008 de Stichting Waalblok werd opgericht, door het dubbelgebruik van de kelder zijn gewijzigd. „Van de zogeheten 4B’s, die opslaan, verzamelen, zuiveren en hergebruiken van water omvatten, is er eigenlijk nog maar één B over, namelijk het gebruik van regenwater. Daarom hebben we nu meteen bij de ondertekening van het convenant de Stichting Waalblok opgeheven.” <

In het kort Voordelen naar alle kanten Uit wat de betrokkenen naar voren brengen, blijkt dat er uiteenlopende voordelen zijn.

Zo helpt het gebruik van de kelder tegen wateroverlast en hoeven de aangesloten tuinders minder aanspraak te maken op andere zoetwatervoorzieningen. Volgens het hoogheemraadschap levert dit dubbelgebruik van de kelder ook ervaring op voor de ontwikkeling van de kas van de toekomst,

■

■

■

39

23-07-14 10:56

Ledlicht als tool voor compact er Hanka Gartenbau in het Duitse Kempen is één van ject High Tech Greenhouse teeltconcept voor de glasHanka vormt onder meer het aan compactere planten.

Ank van Lier

G

eorg Hanka runt in het Duitse Kempen, zo’n 20 km over de grens bij Venlo, een potplantenbedrijf van 4 ha, waar onder meer Solanum jasminoïdes, Argyranthemum frutescens en Helianthus annuus worden geteeld. Een speciale afdeling van het bedrijf is sinds begin vorig jaar ingericht als testlocatie voor het project High Tech Greenhouse 2020 (zie kader).

Meest in het oog springt de proef met speciale ledverlichting. Kern van deze proef is dat de ledlampen niet worden ingezet

Mening

Potplantenteler Georg Hanka over belichtingsproeven:

-

40

HightechHanka.indd 40

voor assimilatiebelichting, maar om de groei en ontwikkeling van het gewas te sturen. In de onderzoeksafdeling van 250 m2 hangen vier verschillende soorten ledlampen met een lichtoutput van 47 micromol, die rood, blauw en UV-licht afgeven. Ook hangt er een lamp die zowel rood als blauw licht uitstraalt. Daar tegenover staan controleplanten, die geen extra belichting krijgen. „Rood en blauw PAR-licht zijn van invloed op de fotomorfogenese in de plant”, vertelt Hannah Kahle, die de proef begeleidt vanuit Forschungszentrum Jülich. „Dat is het pro-

ces dat ervoor zorgt dat planten hun vorm ontwikkelen, en dat bepaalt hoe hoog en breed een plant wordt. Door met aanvullend licht een fotomorfogenetische reactie uit te lokken, willen we de planten compacter houden; iets dat zeer belangrijk is voor potplantentelers. Dat moet zorgen voor een besparing op remstoffen en optimalisatie van plantgroei en -kwaliteit.”

Vorig jaar werd gedurende vier teeltronden de groei van Solanum jasminoïdes en Helianthus annuus onder ledlicht gemonitord met de PlantEye, een nieuwe techniek waarmee de groei van het gewas op de voet wordt gevolgd. Dit gebeurt met behulp van een 3D-laserscanner, die de planten scant en gegevens verzamelt over hoogte, diameter en bladoppervlak van de planten. De verzamelde data worden met een softwareprogramma verwerkt in groeicurves. Daarnaast wordt aan het eind van de teelt het drogestofgehalte in de wortels en bladeren geanalyseerd; dit gebeurt in een laboratorium. „Het meest belangrijk voor telers is natuurlijk de vraag of de compactheid en daarmee de verkoopkwaliteit van het product verbetert. De proefresultaten die we tot nu toe hebben verzameld, laten wat dit betreft een verschillend beeld zien”, licht 30/31 (2014)

23-07-14 10:56

foto: Ank vAn LIer

ct ere planten Achtergrond Het project High Tech Greenhouse 2020 werd twee jaar geleden opgezet op initiatief van de Limburgse investeringsbank LIOF en de organisatie van de Floriade 2012 in Venlo. Vorig jaar heeft het Vakblad voor de

tenteler Georg Hanka in de Duitse plaats Kempen. Het project High Tech Green-

aan dit project besteed (in de nummers 27, 36 en 41 van 2013).

Binnen het project werken achttien kennisinstellingen in de regio Venlo aan een integraal concept voor de teelt onder glas.

Hierin worden innovaties in klimaat, energie, licht, substraat en water gecombineerd en op elkaar afgestemd.

De diverse innovaties worden ingebracht in

trum Greenport Venlo.

In de maand september vinden wederom een open dag en een symposium met betrekking tot dit project plaats. De precieze data worden binnenkort bekend Kempen en Hanka in Maasbree.

www.htgh2020.nl.

Kahle toe. Ook is nog niet te zeggen welke combinatie van rode en blauwe leds het meeste effect genereert. „Maar de algemene indruk is wel dat de ledlampen een positief effect hebben op de compactheid van de planten. Ook lijkt de ledverlichting zaken als bloeitijdstip, aantal bloemen et cetera ten goede te komen: de totaalindruk van de plant is beter.”

Om een duidelijker en eenduidiger beeld te krijgen, gaan de ledproeven op het bedrijf van Hanka nog door tot eind dit jaar. Maar eind 2014 zal de inzet van ledlampen voor deze toepassing nog zeker niet praktijkrijp zijn, benadrukt Kahle.

Ze vervolgt: „Er is nog veel verder onderzoek nodig. Zo moet nader worden bepaald welke hoeveelheid ledlicht het meest optimaal is en hoeveel lichturen nodig zijn.

En omdat ieder gewas, en soms ook iedere soort, anders reageert op ledlicht is de teeltmethode niet zonder meer te kopiëren.

Daarom is het belangrijk om meer inzicht te krijgen in de systematiek van de fotomorfogenetische processen, dus in wat er gebeurt binnen in de plant. Pas als we dit helder hebben, kan het telen onder extra ledlicht verder worden uitgerold binnen de sierteelt.

Desondanks durf ik te stellen dat ledlicht één van de mogelijkheden is om in toekomst compactere planten te kunnen telen, met minder of zelfs zonder remstoffen.”

30/31 (2014)

HightechHanka.indd 41

Optimale omgevingsfactoren Hanka Gartenbau experimenteert ook met een draadloos sensornetwerk, dat telers een beter inzicht moet geven in de klimaatomstandigheden voor de plant. „Nu verkrijgen de meeste telers deze inzichten door bijvoorbeeld een sensor te bevestigen aan een gietwagen, zoals ook bij Hanka gebeurt”, zegt Kahle. Maar anderhalve meter boven het gewas kan het klimaat heel anders zijn dan direct bij de plant. Daarom worden bij deze proef tensiometers, die de vochtigheid in de bodem meten, in de potten gestoken.

De sensor die de temperatuur en de luchtvochtigheid meet, zit aan een bamboestokje dat net boven het gewas uitkomt.

De gegevens worden door de sensor doorgestuurd naar een zogeheten ’sensor logger’, die de data via wifi doorstuurt naar de klimaatcomputer. Een speciaal programma, ontwikkeld door de Hochschule Rhein-Maas, geeft de teler hier inzicht in de klimaatomstandigheden. „Aan de hand hiervan kan hij bepalen of actie al dan niet geboden is en of het bijvoorbeeld nodig is om extra water te geven. Ook worden de gegevens gelogd, waardoor de teler deze kan terughalen en een beter overzicht krijgt.

Zo’n systeem helpt de teler dus om optimale omgevingsfactoren te creëren die nodig zijn voor de plantgroei. Het klimaat kan beter worden afgestemd op wat de plant nodig

heeft. Maar ook voor onze ledproef zijn de verzamelde gegevens interessant: koppeling met de planteigenschappen helpt ons inzicht te krijgen in of de gerealiseerde kwaliteitsverbetering daadwerkelijk te danken is aan het ledlicht en niet aan andere factoren.”

Of een dergelijk draadloos sensornetwerk brede toepassing kan krijgen, is echter maar de vraag. Veel planten groeien volgens Kahle namelijk te snel en worden te hoog, waardoor het lastig is om de sensor meteen boven het gewas te plaatsen. „Maar voor bepaalde pot- en perkplanten kan een dergelijk draadloos sensornetwerk absoluut een optie zijn, vooral wanneer een compacte plant van belang is. En hierbij kunnen de ledproeven dus weer een rol vervullen: zo is de cirkel rond.” <

In het kort ■ Gartenbau is om, door de inzet van ledlicht, compactere planten te creëren.

■ De leds moeten onder meer zorgen voor een besparing op rem- en meststoffen.

■ Om ledlampen als stuurlicht breed toepasbaar te maken voor de tuinbouw, is verder onderzoek nodig.

41

23-07-14 10:56

foto: Joef SleegerS

Chao Yi Lin uit Taiwan:

’Aziatische telers niet gewend aan Westers zakendoen’

A

ccount manager Chao Yi Lin vindt het leuk om tussen twee werelden te leven. Zeven tot tien weken per jaar gaat ze op bezoek bij de klanten van Rijnplant Breeding in Zuid-Oost Azië.

In een aantal landen kan ze terecht met Mandarijn Chinees; de rest doet ze het in het Engels. „Het voordeel is niet alleen de taal”, zegt Lin. „Het gaat vooral om de cultuur. De Nederlandse en de Aziatische cultuur zijn heel verschillend. Nederlanders zeggen graag waar het op staat. Aziaten worden daar onzeker van, en nemen dan afstand.

De meeste klanten zijn boeren en tuinders, geen zakenlieden. Zij zijn dus niet gewend

42

Thema buitl 7 Chao Yi Lin.indd 42

aan de Westerse manier van zakendoen. Zelf had ik twee jaar nodig om te wennen aan de Nederlandse mentaliteit. Ik weet nu precies waarom sommige klanten terughoudend reageren.”

Lin heeft in Taiwan een opleiding plantenteelt gedaan die vergelijkbaar is met Wageningen UR. Vervolgens wilde ze de in-

Naam: Chao Yi Lin 32 jaar Taiwan Functie: account manager 2008

ternationale handel leren kennen. Daarvoor kon ze het beste terecht in Nederland, vond ze. Het is bekend in Taiwan dat Nederland het centrum is van de internationale bloemenhandel. Haar afstudeeronderzoek voor HAS Den Bosch deed ze onder meer bij Rijnplant Breeding in De Lier. Het geheim van zaken doen is volgens haar: zorgen dat anderen je begrijpen en dat ze je mening accepteren.

Lin is getrouwd met een Nederlander en in verwachting van haar eerste kind. Ze zou niet meer permanent in Azië willen wonen.

Daar is te veel sociale controle. „Ideaal zou zijn om in de zomer in Nederland te zijn en in de winter in Taiwan.” ■

30/31 (2014)

23-07-14 10:56

Joaquin Fentanes Morgan uit Mexico:

foto: Arie-frAns Middelburg

’Ik heb drie soorten bloed’

J

oaquin Fentanes Morgan was marinier in Mexico, vier jaar lang. En toen trok hij naar Israël om daar een bestaan op te bouwen. Hij werkte in een kibboets in de sinaasappelen en kwam er de liefde van zijn leven tegen: Jolanda uit Nederland. En hij ging met haar mee.

Na twee jaar Koppert en een jaar Daka Sport werkt hij nu al weer tien jaar bij Stolk Brothers in Bergschenhoek, in een sector die in Mexico heel anders is. „Mexico heeft het klimaat om een heel mooie kwaliteit te krijgen, maar de tuinbouw is er heel primitief.

Hier is het allemaal hightech.”

Fentanes Morgan is verantwoordelijk voor de biologische bestrijding in de potanthuriums en doet daarnaast diverse andere 30/31 (2014)

Thema buitl 8 Joaquin Entanes.indd 43

werkzaamheden. „Ja, ik heb het naar mijn zin hier. Het is hier lekker warm in de kas.

Het is een Mexicaanse temperatuur hier, hè?”

De sfeer op het bedrijf noemt hij goed. Er zijn medewerkers uit diverse landen, Turkije, Dominicaanse Republiek, Nederland en Polen. Verschillen merkt hij niet.

Fentanes Morgan noemt de scholing en de manier waarop in Nederland met werknemers wordt omgegaan veel beter dan in zijn geboorteland. De Mexicaan voelt zich thuis in Nederland. Hij spreekt de taal – ’het is lastiger dan Hebreeuws’ – dankzij Sesamstraat, RTL nieuws en cassetebandjes. Hij heeft ook hier zijn vrienden en de orthodoxe synagoge. Zijn familie en het

Mexicaanse eten mist hij daarentegen wel.

De sterke band – een gevoel – met Mexico en met Israël blijft. „Ik heb drie soorten bloed”, zegt hij. Maar ooit keert hij terug naar Mexico, zijn vrouw staat te springen, maar of zijn kinderen meewillen? ■

Naam: Joaquin Fentanes Morgan : 39 Functie: tuinbouwmedewerker Mexicaans Nationaliteit nu: Mexicaans en Israëlisch 2000

43

23-07-14 10:56

Teelttips Carthamus mangaangebrek Waarschijnlijk door de snelle groei zijn er meer gevallen waar carthamus mangaangebrek vertoont.

Dit wordt pas zichtbaar als de plant gaat strekken en deze de mangaan vanuit de onderste bladeren naar de groeipunten gaat verplaatsten. Deze punten blijven meest gewoon groen terwijl de plant van onderuit vergeelt. Dat begint meestal met stippels aan

CyCLamen erwinia Met de soms hoog oplopende kastemperaturen in de zomer is een juist moment van watergeven van groot belang om geen last te krijgen van erwinia, oftewel knolrot.

Het is belangrijk de eerste kenmerken van deze ziekte al snel op te merken: het

Lisianthus Gewichtsregistratie In verschillende gewassen wordt ’s winters gewerkt met voorspelling van de groei door middel van groeimodellen. Aan de hand van de gemiddelde natuurlijke instraling en het assimilatielicht kan, afhankelijk van groeitijd en plantdichtheid, een voorspelling

44

TeelttipsExtra.indd 44

ZomerbLoemen

de bladranden. Uiteindelijk kan het leiden tot afsterven van de bladeren met stippels aan de bladranden tot bijna bovenin. Op gronden met hoge pH is de kans op mangaangebrek het grootst. Spuit dus vanaf het begin mangaan-bladmeststof mee. Mancozeb geeft vergelijkbare werking. Let op dat de dosering op de verpakking voldoende is om Mn-gebrek te voorkomen, maar dat dit

te veel residu geeft. Later in de teelt mag er niet meer dan 100 ml op 100 liter gebruikt worden om residu te voorkomen. Bij carthamus is dit vaak te weinig, zodat meespuiten van mangaanbladbemesting als Mantrac of mangaansulfaat nodig is. Gebruik van mangaansulfaat ongeveer 1 gr/l spuitvloeistof.

Voorbehandeling

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

gewas gaat dan namelijk vergelen en de knol rot langzaam weg.

Als erwinia zich in een vergevorderd stadium bevindt, is dit goed te herkennen omdat de knol van binnen zacht wordt en gaat stinken. De plant wordt zwart in het hart en de bladeren zijn dan ook al verder vergeeld. Het grootste verschil tussen erwinia en fusarium is dat bij laatstgenoemde schimmelziekte de aangetaste plek in de knol verhardt. Dit wordt daarom

ook wel hardrot genoemd.

Erwinia ontstaat op het moment waarbij de pot- en planttemperatuur hoog is en er vanwege een laagje water op de plant of om de knol heen, zuurstofgebrek ontstaat. Aangeraden wordt dan ook om onder deze omstandigheden niet water te geven.

De bacterie is overigens altijd latent aanwezig maar zal alleen schade aan het gewas geven indien alle omstandigheden zodanig zijn dat er een groeiexplo-

sie van bacteriën ontstaat.

Schade aan de plant ontstaat dus alleen in het geval van hoge concentraties aan erwinia-bacteriën.

Het is ten tijde van extreme kastemperaturen aan te raden om juist in de avond of in de vroege ochtend water te geven. De kas- en gewastemperatuur worden namelijk getemperd door tijdig te schermen.

Aangetaste planten moeten worden verwijderd om zodoende verdere besmetting te voorkomen. Want

erwinia verplaatst zich goed via water.

Zorg voor een bemestingsschema waarbij de calcium voor de plant goed opneembaar is. Calcium zorgt namelijk voor een sterke celopbouw en een betere verdamping. In het algemeen geldt dat een actief gewas minder vatbaar is voor schimmel en aanvallen van bacteriën.

worden gedaan over het takgewicht.

Bij chrysant wordt al met het groeimodel gewerkt, omdat gewichtssortering op de veiling wordt gevraagd.

Rozenkwekers werken ook met een groeimodel. Hoewel een gewichtssortering op de veiling niet verplicht is, wegen de kwekers elke week vijf bossen van elke sortering. Op deze wijze weten ze wat ze per jaar aan versgewicht produceren.

Om een idee te geven: troschrysantenkwekers halen 20-21 kg/m2 per jaar.

Rozenkwekers met het ras Passion spreken over 14-15 kg versgewicht per m2/jaar. Met een goede gewichtsregistratie kan het effect van extra assimilatiebelichting of extra kilo’s CO2 goed zichtbaar worden gemaakt.

Het versgewicht per m2 per jaar is ook een goede maat voor het vergelijken van elkaars kwekersprestatie. Bij jaarrondgewas-

sen als lisianthus valt een gewichtsregistratie te overwegen. Een stap verder is het maken van een groeimodel per ras, geënt op de individuele bedrijfsomstandigheden.

Doordat over het algemeen trager wordt geteeld en door veranderingen in het assortiment zijn de takgewichten van lisianthus hoger dan in de afgelopen jaren. Het blijkt dat de handel zwaardere lisianthus waardeert met een hogere prijs.

De soms te grote verschillen in gewicht per bos zijn een probleem voor de handel. Ook in de bos variëren de takgewichten te veel.

Op één bedrijf worden nu de bossen gesorteerd met een weegbrug. Door consequent de zwaardere sortering naar de ene veiling te sturen en de lichtere sortering naar een andere, krijgt de handel een mooi uniform product.

Voorbehandelen, vooral met zilverthiosulfaat, gaat lang niet altijd goed. Bedoeling is dat de bloemen de middelen opnemen. De behandeltijd op de verpakking is geen garantie dat het middel ook goed in de tak komt. Als die niet verdampt, wordt er geen water opgenomen en komt het middel dus niet in de plant. Hoe meer verdamping, hoe korter de behandelingstijd. In een aantal gevallen verdampt de tak minder. De bekendste is een nat gewas, bij buitenteelt niet te voorkomen. Zet de bloemen dus luchtig weg en vergroot de behandelingstijd. Andere fouten zijn voorbehandelen in te strakke hoezen, of in de koelcel. In beide gevallen is er geen verdamping en dus ook geen opname.

Simon Terpstra, Florensis 06 53148626

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071 - 5416564 30/31 (2014)

23-07-14 10:56

Column Canada

freesia

Verneveling is een hulpmiddel voor het beheersen van het klimaat en groei van de plant. De verneveling kan gebruikt worden als kaskoeling. Er wordt dan gebruik gemaakt van het natuurkundige principe dat verdamping van water warmte kost. Verder kan vochtige lucht meer warmte bevatten en kan met relatief weinig luchten dus al veel warmte worden afgevoerd.

De pulslengte bepaalt hoeveel water er de kas ingaat.

Echter de verdamping van het water is afhankelijk van de (ongedempte) straling.

Het is dan ook noodzakelijk om de pulslengte afhankelijk te vergroten en te verkleinen aan de hand van de straling.

Hoe meer straling (energie) in de kas, hoe langer de pulstijd moet worden. Valt de straling weg, dan moet de pulslengte direct worden verminderd of zelfs naar 0 gebracht worden. Als er aan de hand van de straling

Narcis De maat van de bol is bepalend voor het aantal bloemstelen per bol van de paperwhite Ziva. Hoe groter de bol hoe meer bloemstelen. Gebruik minimaal zift 13.

De bollen hebben onderstaande bewaaromstandigheden nodig: ■ Bewaar de bollen na aankomst bij 25°C. Bij deze temperatuur vindt de snelste 30/31 (2014)

TeelttipsExtra.indd 45

gepulst wordt, zal er duidelijk minder of geen mist in de kas ontstaan. Dit laatste kan juist tot problemen leiden tot het natslaan van de bloemen en/of gewas.

Als er aan de hand van de RV de verneveling gestuurd wordt, kan ook bij zeer laag ingestelde RV’s de kas in de mist komen. Vaak wordt een lage RV-instelling gezien als een veilige instelling om natslaan te voorkomen.

Dit is echter niet het geval.

Zakt de RV onder de ingestelde (lage) RV, kan er nog maximaal gepulst worden, waardoor de kas in de mist kan komen te staan. Beter is om de pulstijd afhankelijk te maken van de straling.

Start bij 250/300 W/m2 met een relatief korte pulstijd en zet de maximale pulstijd op 900-1.000 W/m2. Houd echter rekening met de scherminstellingen. Als de schermen gaan sluiten, zal er ook minder instraling in de kas komen, waardoor de gewasactiviteit kan afnemen.

aanleg van de bloemetjes plaats. Ten opzichte van hogere en lagere temperaturen, worden er bij 25°C ook meer bloementjes en bloemstelen aangelegd. Van Israëlische bollen zijn rond eind oktober alle bloementjes aangelegd.

■ Bewaar de bollen na de 25°C-behandeling enkele weken bij 17°C. Bewaring bij 17°C verkort de kasperiode en heeft een gunstige invloed op de verhouding tussen de bladlengte en de lengte van de bloemsteel.

De duur van de 17°C-bewa-

Hierdoor zal het gewas weer minder kunnen verdampen.

In deze warme periode ontwikkelt de trips enorm snel.

Naast de directe schade door groeistagnatie kan er ook in een later stadium op de aangetaste planten botrytis ontstaan. Ook als er nu niet direct zichtbare schade door botrytis is, kan de botrytis zich goed ontwikkelen op de lekkende cellen.

Een botrytisbestrijding is naast een tripsbestrijding dan ook noodzakelijk.

Combineer niet de trips- en botrytisbestrijding. Werking zal dan duidelijk minder van beide zijn.

Omdat het vrij warm is (geweest), is een korte interval van de bestrijding noodzakelijk. Houd deze kleiner dan 7 dagen.

Hans Pronk, 06-21231991

ring is afhankelijk van de opplantdatum.

Tot 15 november is 6 weken 17°C nodig. Van 15 november tot 1 december is 5 weken en na 1 december is 4 weken 17°C voldoende.

Het aantal kasdagen bij 16-18°C is tot en met maart/ april ongeveer 5 weken. Na deze tijd loopt de kasperiode terug naar ongeveer 3 weken. In deze periode is de steellengte ongeveer 10 cm korter.

DLV Plant, team bloembollen, 0252-688541

Als eigenaar van een bedrijf met levende have is het niet altijd eenvoudig om er even tussenuit te gaan. Er valt veel af te maken voor vertrek, veel te regelen voor degene die de taken overneemt en als je terugkomt ligt er weer een verrassing aan werk op je te wachten. Toch is het goed zo nu en dan de gedachten even te verzetten. Omdat wij het bedrijf samen voeren hadden we daar verschillende oplossingen voor.

De eerste jaren nadat we net begonnen waren in Nederland was vakantie niet aan de orde. Toen de kinderen wat groter werden gingen Clen en ik weleens om de beurt met onze respectievelijke ouders een lang weekend of een week op pad.

Vervolgens werden we lid van de bedrijfsverzorging. Twee jaar is het gelukt om in de herfstvakantie het bedrijf over te laten aan een ervaren kracht, zodat we me het gezin een weekje naar de zon konden.

Daarna gingen we naar Canada. Eerst een sabatical jaar om de kas te bouwen en ons wegwijs te maken. Dat lukte met de hulp van locale telers vlot en in het voorjaar verkochten we opnieuw onze hibiscussen. Die zomer was de kas nagenoeg leeg en zijn we met de kinderen in de auto drie weken naar de Rocky Mountains geweest. Een bevriende teler kwam regelmatig even kijken of alles goed ging. In het voorjaar konden we om de beurt op pad. Clen reed met de kinderen naar Florida. Na een week vloog ik erheen en vloog hij met hetzelfde vliegtuig terug naar huis.

In de opvolgende zomers hebben we geprobeerd om veel van Canada te zien. Een medewerkster die de kas in de gaten hield, kwam wel voor verrassingen te staan. Een keer brak de hoofdleiding van de irrigatie, een ander jaar viel de stroom drie dagen uit, zodat het aggregaat moest draaien. Wij teelden ondertussen bromelia’s. Die laat je in de zomer niet makkelijk aan iemand anders over. Dus even niet op vakantie. Maar uiteindelijk wil je toch je batterij weer opladen en ervaren wat er in de rest van de wereld gebeurt.

We zijn nu zeven jaar verder en hebben heel wat uren gestoken in een planning, waarbij we opnieuw de zomer vrij hebben. De moerplanten in de kas worden nagelopen door een bevriende teler. Wij helpen hem als hij op vakantie gaat. We zijn weer in de auto gestapt en zitten momenteel in Montana. Via Alberta en Saskatchewan rijden we weer terug naar Ontario. We zijn er weer even tussenuit.

Angelle van Kleef is plantenteler in Ontario

45

23-07-14 10:56

Teelttips hyperiCum roest Dit jaar is sprake van een grotere besmetting van roest in hypericum dan andere jaren. Wat het meest opvalt, is dat ook veel roestresistente soorten nu onder de roest lopen. Deels zal dit komen doordat deze soorten veel minder preventief tegen roest worden behandeld; dat is een zorgwekkende ontwikkeling. Belangrijk punt in de bestrijding van

LeLie In de zomer ontwikkelt luis zich bij warme temperaturen zeer snel. Jonge knoppen raken beschadigd en het blad krult om als luizen aan de bladeren zuigen.

De jonge bladeren in de kop van de planten worden zwart.

Controleer nu zeer regel-

Chrysant ammonium Bemesten met ureum en/of ammoniumnitraat is zeker in het verleden in chrysant de standaard geweest.

Behalve het voordeel van ’goedkoop’ kleven er nadelen aan het werken met een NH4-rijke bemesting.

NH4 belemmert de opname van kationen zoals Ca

46

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 46

ZomerbLoemen het weer

roest is de spuittechniek.

Het effect van systemische middelen wordt schromelijk overschat. Je moet de roest gewoon goed raken, welk middel je ook gebruikt. Als je niet onderdoor spuit, raak je de onderkant van het blad gewoon nooit, hoeveel druk en welke spuitmachine je ook gebruikt.

Waarschijnlijk helpt het zoeken naar betere technieken ons in de toekomst

beter dan andere middelen. Bijkomend probleem is dat roest van andere middelen het beste dood gaat.

Dit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat een goed middel te veel wordt gebruikt. De nieuwe generatie goede middelen is veel resistentiegevoeliger dan de oudere, iets minder sterke middelen.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

matig of luizen voorkomen en let daarbij op de volgende symptomen: ■ krullende blaadjes; ■ vervellingshuidjes als witte ’draadjes’ op het blad; ■ vet blad; ■ kromme knoppen.

Luizen komen veelal het eerst voor op tochtige plekken in de kas. Lelies met een lichte bladkleur worden eerder aangetast.

Ook een gewas wat te

droog staat is erg gevoelig voor luizen.

Bestrijding is mogelijk met de volgende middelen per 100 m2: ■ 5 gr Pirimor; ■ 2 gr Plenum 50 WG; ■ 2,5 gr Calypso of Gazelle; ■ 1,4 gr Teppeki; ■ 10 gr Actara; ■ 50 gr Vertimec.

Het toevoegen van een uitvloeier verbetert de werking. Wissel, om resistentie

te voorkomen, de middelen met elkaar af.

Veel leliebollen die in kisten worden geplant zijn voor het inpakken gedompeld in Admire of Kohinor. Spuit in deze gedompelde bollen geen Calypso, Gazelle of Actara in verband met eventuele resistentie. Let op of deze lelies luisvrij blijven tot het snijden.

Het kan nodig zijn dat op het moment dat de knoppen zich flink ontwikkeld

hebben er toch nog een bestrijding nodig is. Ruimtebehandeling met LVM is ook mogelijk. Zorg voor een ruimtetemperatuur van minimaal 15°C. Voorkom trek in de kas tijdens de behandeling. Pas alleen ruimtebehandeling toe als het gewas droog is.

en K. Is de opname van calcium slecht, dan gaat dit ten koste van de houdbaarheid van uw product.

Problemen met botrytis in de bloem in de naoogstfase nemen toe. Vooral in de winterperiode, wanneer door een afnemende verdamping het calciumtransport in de plant moeilijker verloopt, geeft dit de grootste problemen.

Gezien de lange afstanden waarover chrysanten worden geëxporteerd, is het verstandig ook in de

andere perioden van het jaar terughoudend om te gaan met een NH4-rijke bemesting.

Een alternatief voor ureum is kalksalpeter. U geeft dan aanzienlijk minder NH4, waardoor u de calciumopname niet belemmert, maar daar bovenop ook (extra) calcium geeft. Het voordeel van deze meststof werkt dus twee kanten op.

Bij chrysant op water is gebleken dat een NH4-rijke bemesting meer problemen met wortel gerelateer-

de schimmelziekten geeft.

Daarom kan je verwachten dat bij een grondgebonden teelt een minder rijke NH4gift, minder problemen met verticillium en fusarium geeft. Vanuit de literatuur is dit ook bekend.

Ureum werd veel gebruikt vanwege zijn verzurende werking. Bij het schakelen naar kalksalpeter is dit op te vangen met een pH-regeling op de voedingsunit. De beste methode is te werken met een dagvoorraad. Dit geeft

ten opzichte van injectie in de aanvoerleiding een stabielere regeling. Kleine hoeveelheden NH4 in de voedingsoplossing kunnen nuttig zijn voor een verzurende werking in het wortelmilieu. In vaste kalksalpeter zit NH4, in vloeibare kalksalpeter niet. In dat geval moet u een geringe hoeveelheid ammoniumnitraat aan de mestbakken toevoegen.

Let bij belastende weersomstandigheden vooral op de kleine beschadigingen in het gewas. Vaak wordt er best fel gereageerd op schade door storm of hagel, maar als het een periode vrij stevig waait is de kans op schade door beschadiging meestal net zo groot. Deze schade wordt groter doordat het niet wordt opgemerkt. Het betreft in de meeste gevallen schade door het tegen elkaar aan schuren van de bladeren. Een extra schimmelbestrijding is doorgaans al genoeg om dit te voorkomen. Gebeurt dit niet dan wordt de schade meestal pas bij de oogst zichtbaar. Het felst wordt er gereageerd op hagelschade, terwijl dit juist vrijwel geen extra schimmelaantastingen veroorzaakt.

Hans Kok DLV Plant, 06-20398266

René Corsten, DLV Plant BV, 06-53374539 30/31 (2014)

23-07-14 10:56

Schoffelen

alstrOemeria strategie trips De tripsdruk is vanaf begin juli behoorlijk sterk opgelopen. Trips in alstroemeria is vaak ’bedrijfeigen’. Dat wil zeggen dat een tripspopulatie zich jarenlang in een ras of een deel van de kas kan handhaven als hij niet adequaat worden bestreden. Het is belangrijk om de komende drie maanden te gebruiken om deze ’bedrijftrips’ bijna naar nul terug te brengen.

Dit kan op twee manieren: ■ Geïntegreerd met cucumeris (half zakje/m2) in combinatie met NeemAzal, Match (substraat) en macrochelus of insectparasitaire aaltjes zoals Nemasys F om de poppen te bestrijden.

■ Chemisch door breedwerkende en langwerkende

Gerbera Groei en lengte De afgelopen twee weken zijn erg zomers geweest. Bij overjarige gewassen is dit te zien aan een afname van de steellengte. Bij enkele grootbloemige rassen zien we ook een lichte afname van de diameter. Bij jonge gewassen is scheutafstoting toegenomen en bij een aantal rassen komen breekstelen voor. Dit zijn allemaal reacties op de combinatie van hoge temperaturen met een lage RV overdag, en lagere temperaturen met hoge RV in de nacht.

Op steeds meer bedrijven wordt de nachtbeurt ingezet om lengte en groei te behouden. Doe dit alleen als het 30/31 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 47

middelen zoals Decis, Sumicidin, Vertimec, Actara of Mesurol in combinatie met bijvoorbeeld macrochelus of Nemasys F. Welke strategie u kiest hangt vooral af van de mate van aantasting in de afgelopen weken. Let wel: trips kan alleen effectief worden bestreden als u ook de poppen in de grond of in het gewas aanpakt.

Maak bij een chemisch spuitschema blokken van 3 bespuitingen zodat middelen goed met elkaar worden afgewisseld. Middelen als Decis en Sumicidin kunnen het best toegepast worden bij een kastemperatuur onder 20°C. Mesurol kan bladverbranding geven bij bepaalde cultivars, vooral bij warme omstandigheden.

Voeg uiteraard altijd een suikeroplossing toe.

Roofmijten als hypoaspis of macrocheles bestrijden de poppen ook en zijn ook geschikt om te gebruiken in combinatie met breedwerkende tripsmiddelen die gespoten worden. Bij chrysant blijkt mass-trapping (ophangen van duizend vangplaten per ha) een goed hulpmiddel om trips te vangen. Gele Horiver platen zijn het meest effectief, vooral als daar een lokmiddel als Lurem TR wordt bijgehangen.

Ook blijkt dat het toevoegen van Hasten een verbetering van het spuitresultaat geeft met Vertimec en Botanigard.

strikt noodzakelijk is. Ervaringen met nachtbeurten op matblokken zijn minder positief dan op steenwolblokjes.

Matblokken hebben immers meer water voor de plant beschikbaar dan blokjes.

Groeit het gewas minder of is het schraler, bevorder dan de komende 1-2 weken de groei met acties als: ■ start 1-2 uur later met verduisteren; ■ laat het krijt zo nodig wat langer op het dek zitten. Blijf het klimaatdoek overdag makkelijk gebruiken en houd het gesloten tot de verduistering sluit; ■ verhoog de ventilatietemperatuur vanaf 3 uur voor doek sluiten. Hiermee wordt er meer vocht en CO2 binnen gehouden.

■ stop op zonnige dagen niet te vroeg met watergeven. Op deze dagen mag tot een uur voor doek dicht een

stralingsbeurt worden gegeven, mits de drempel op minimaal 400 W/m2 staat.

■ geef op zonnige dagen elke 40-45 minuten een beurt. Maak de beurten niet kleiner dan 80 cc; ■ geef extra stikstof, en verlaag de chloorgift of stop hier tijdelijk mee; ■ verlaag de druppel-EC en de voormeng-EC met 20-25%.

Calciumchloride (CaCl2) in het veilingfust kan breekstelen verminderen. Geef zoveel CaCl2 dat de EC van het fustwater stijgt naar 3-4 mS/cm.

Groei- en lengteverlies kan ook komen door een tekort aan CO2. Controleer of er genoeg CO2 is gedoseerd de afgelopen weken. Zie ook teelttip in nummer 27.

Marco de Groot, Flori Consult Group, 06-54695274

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

KOa ’Heb je dat verhaal niet gelezen dan, in het Vakblad? Van die handelaar in Berlijn die via een computerprogramma precies kan zien waar de prijzen het laagst zijn? Ze hadden liever niet dat er foto’s werden gemaakt van prijsstickers. Zo laag waren ze.’

Ik had het inderdaad nog niet gezien nee. Maar weer terug van de ALV kwam ik de reportage over goedkope bloemen in Berlijn al snel tegen.

Roy Ramsaroop, handelaar op de groothandelsmarkt in de Beusselstrasse. Een naam die doet denken aan boeken. Ramsj. Boeken die voor bodemprijzen worden aangeboden. Hoe toevallig.

What’s in a name.

De collega die mij op dit verhaal opmerkzaam maakte, wist ook precies waar het allemaal aan lag. Aan het Kopen op Afstand. Iedereen kan zomaar, waar ook ter wereld, meedoen met het veilproces. Natuurlijk, het kost een paar stuivers, maar dan ligt de bloemenwereld voor je open.

En met een paar kinderen die alles weten van computers is een programmaatje dat de laagste prijzen opsnort zo gebouwd.

Ik keek er van op. Al jaren leef ik in de veronderstelling dat KOA juist goed is voor ons, kwekers.

Ik moet er niet aan denken dat een tiental handelaars het voor het zeggen krijgt in onze sector.

Want een ding is zeker: Dan word je tegen elkaar uitgespeeld. De bloemenhandel floreert juist bij een toename van het aantal vragers, kopers in dit geval. Dus wat mij betreft krijgt iedere bloemist een KOA-aansluiting. Heb je ook geen Bloemistenklok meer nodig.

En laten we wel wezen, gaat het bij ons thuis niet net zo? Wie van ons gaat naar een winkel om een nieuwe tv of pc te kopen zonder eerst op internet te hebben rondgestruind? Ik ben toch niet gek?

Waarom meer betalen bij de ene zaak als de ander een laagste prijsgarantie afgeeft? En vergis je niet, ook lijnrijders hebben hun losmaker. Die betaalt echt niet de hoogste prijs. Maar je bent wel blij als je leeg weer naar Rijnsburg kan rijden.

Dus of KOA nu de schuld moet krijgen? Nee. Lage prijzen hebben te maken met vraag en aanbod. Met het weer. Met kwaliteit. Ook Roy Ramsaroop doet gewoon zijn werk met zijn Exotic Garden. Al was ik eerlijk gezegd wel blij dat ik die naam maar een enkele keer tegenkwam in onze koper statistieken...

Martin van der Mei, Flori Consult Group, 06-22 68 47 92

47

23-07-14 10:56

B

Bloemenbureau Holland stelt manager UK aan

Nieuwe webshop SDF operationeel

Handelsmissie Japan en Zuid-Korea

-

IFTF verdubbelt aandeel techniek

-

Kabloom: calibrachoa uit zaad MoreApp vernieuwd

-

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

48

ColofonVbb-nieuws 1 artikel.indd 48

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice.

Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl.

Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50.

Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten.

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia.

Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

30/31 (2014)

23-07-14 13:41

Kasgenoten

A genda Binnenland Mechatronica en robotisering event, Demokwekerij Westland.

Info: www.demokwekerij.nl Info: www.varendcorso.nl Bloemencorso Rijnsburg.

Info: www.rijnsburgcorso.nl Plantarium, vakbeurs voor de boomkwekerij, Boskoop-Hazerswoude.

Info: www.plantarium.nl Nationale zomerbloemententoonstelling, Oude Kerk, Naaldwijk. Info: www.nzbt.nl Autumn Fair, Naaldwijk.

Info: www.floraholland.com Aanmelden voor Tuinbouw Ondernemersprijs via www.tuinbouwondernemersprijs.nl Start Masterleergang Hortibusiness 2014-2015, Wageningen.

Info: www.wageningenur.nl Info: www.iftf.nl Trade Fair, Aalsmeer.

Info: www.floraholland.com

Leeftiid: 64 Plaats: De Kwakel Teelt: schlumbergera, rhipsalidopsis en Chamaecyparis lawsoniana ’Ellwoodii’ Oppervlakte: 5 ha kas, 1,5 ha buiten

Hans de Vries Wilt u meedoen aan de rubriek Kasgenoten? „Dat is toch die kennismakingsrubriek met ’waarom staat uw hond niet op de foto?’ Ben ik al helemaal vergeten, denk je? Zet dan die oude Stikstof-kop er maar weer boven.”

Info: www.evenementenhal.nl

U bedoelt dat plaatje boven de column Stikstof die u jaren lang voor het Vakblad schreef? Wat zou uw nieuwste column zijn?

LTO Glaskracht Nederland Water Event, toelichting onderzoek Glastuinbouw Waterproof, rondleidingen en workshops, Bleiswijk, 12.30-20.00 uur.

Gewasbijeenkomst lelie, resultaten onderzoek naar energiezuinige belichting, Lisse, 19.0022.00 uur.

Meer informatie: www.ltoglaskracht.nl

„Met columns ben ik gestopt omdat ik alles al drie keer geschreven had. Daarin is

Buitenland

„Afgelopen jaar plaatsten we drie steksteekrobots, binnenkort komt er een oppotrobot.”

Internationale tuinbouwvakbeurs Flora Olomouc, Olomouc, Tsjechië.

Info: www.flora-ol.cz Floratec-IPM India, Bangalore, India.

Info: www.messe-essen.de Florall, vakbeurs, Gent, België.

Info: www.florall.be Green is Life, beurs, Warschau, Polen. Info: www.greenislife.pl Four Oaks Trade Show, Cheshire.

Info: www.fouroaks-tradeshow.com FlowerExpo, Moskou, Rusland.

Info: www.flowers-expo.ru/en 1-3 okt iberflora.feriavalencia.com Agriflor, Quito, Ecuador.

Info: www.agriflor.com

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

!

Documenten en linken naar website

30/31 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 49

Foto’s

Filmpjes

Waarom heet uw bedrijf ’FrogsFarms’, met logo van een kikker?

U staat bekend als een teler die veel mechaniseert en automatiseert.

Waarmee heeft u het nu druk? „Met allerlei zaken die niets met het telen van planten te maken hebben maar voort-

Om welke zaken die nu spelen in de tuinbouwsector kunt u zich echt druk maken? „Helemaal nergens om, anders dan het net genoemde. Maar dat is niet aan onze sector voorbehouden.”

En wat vind u dat goed gaat?

U zou toch stoppen op uw veertigste? „Ook al faliekant mislukt.”

Toch nog wel naar uw zin?

En dan toch even proberen: wat is uw laatste ergernis? „De Gecultiveerde Misdaad: banken, verzekeraars, adviseurs en overheid die elkaar allemaal zo de bal toespelen dat de burger denkt dat het ’normaal’ is.”

49

23-07-14 13:41

uw o ud e o l ie i s g e l d wa a rd!

A

A @ ` @ @

tel: 0174-768876 i n f o @ v i c t o n b v. n l

RenĂŠ vd Stok

VA N K L I N K

â&#x20AC;˘ groothandel in olie en metalen â&#x20AC;˘ saneren van tanks en k e t e l s ( K I WA ) â&#x20AC;˘ afvoeren van brandstofrestanten

VEBU V.O.F. Kasonderhoud

STOOMKETELVERHUUR

schermingen voor aanleg, onderhoud en renovatie

- Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties

T: 0174 - 517897 M: 06 53 437 827 www.renevanderstok.nl

Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com

TEELTVLOER

WILT U OOK ADVERTEREN OP DEZE PAGINA? BEL: 0342-494290

Afvoergoot

Giet U-weg

/iÂ?°\Ă&#x160;ä{ÂŁĂ&#x2C6;Ă&#x160;Ă&#x17D;Â&#x2122;ÂŁÂŁ{Ă&#x2021;Ă&#x160;UĂ&#x160;Â&#x2C6;Â&#x2DC;vÂ&#x153;JĂ&#x192;VÂ&#x2026;iÂ?Â?iĂ&#x203A;Â&#x2C6;Ă&#x192;°Â&#x2DC;Â?

WWW.SCHELLEVIS.NL

KUMA II B.V. Industrieweg 17-21 â&#x20AC;˘ 4181 CA Waardenburg Telefoon +31 (0)418 - 652544 â&#x20AC;˘ Fax +31 (0)418 - 652084 E-mail sales@kumaplastics.nl

Bloempotten Opzetstukken Inpakstokken Aanverwante artikelen

Gereedschapen matrijzenmakerij Spuitgieten Recycling van kunststof

www.kumaplastics.nl

Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden

CO2 - °C-meter

GT1050 voor het meten van CO 2 concentratie in de lucht.

CO 2 en temperatuur gelijktijdig te zien. Ook leverbaar met RV meting (relatieve luchtvochtigheid).

Voor uitgebreide informatie:

www.meten.nl

E-mail: info@nieuwkoopbv.nl Tel. 0297 325836

587489.indd 50

23-7-2014 11:33:52

EVAL: voor elke situatie juiste installatie Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleidingâ&#x20AC;Ś Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing.

Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik.

Installatieburo E VAL B.V.

Â&#x161; ;b[ajhej[Y^d_[a

Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl

Â&#x161; Ae[bj[Y^d_[a

www.eval.nl

Â&#x161; Ab_cWWjj[Y^d_[a

Â&#x161; MWj[hj[Y^d_[a

ASFALTEERBEDRIJF ASVEBO B.V.

VOOR AL UW ASFALT EN VERHARDINGEN DOOR GEHEEL NEDERLAND

Wij asfalteren bij bedrijf en particulier. Ook leveren wij zuurbestendig-asfalt t.b.v. voersiloâ&#x20AC;&#x2122;s en voergangen. En leggen wij ook vloeistofdichte Zoab-asfaltvloeren aan met keuring en certificaat. Wij zijn onbetwist de asfalt en silo-specialist.

Dus bel nu snel voor een vrijblijvende prijsopgave en wij komen binnen 48 uur bij u langs voor een geheel vrijblijvende offerte.

M.V.G. ASVEBO-B.V. Morsweg 55 C1 - 2312 AB - Leiden tel: 06-47813340 www.bimar-leiden.nl

HOEK VAN HOLLAND T 0174 64 20 40

WILT U OOK ADVERTEREN OP DEZE PAGINA? BEL:0342-494290

â&#x20AC;˘ KASSENSLOOP â&#x20AC;˘ (ROZEN)GEWASSEN UITRUIMEN â&#x20AC;˘ GEVRAAGD: ASSIMILATIELAMPEN EN WKK-INSTALLATIES â&#x20AC;˘ WWW.MUSTANGDEMOLITION.NL

587490.indd 51

23-7-2014 11:33:12

587491.indd 52

23-7-2014 10:33:04