VBB_36-2014 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Kerk vol zomerbloemen

10 Ondernemers

12 â&#x20AC;&#x2122;Groeiagenda

16 Optimistische

36 Nieuwigheden

met problemen betalen hoge rente

is nodig om sector verder te helpenâ&#x20AC;&#x2122;

trends vertaald naar bolbloemen

Plantarium trekken veel belangstelling

Cover-nw.indd 1

03-09-14 14:22

The orchid professionals

ÂŽ

since 1933

De specialist in uitgangsmateriaal van orchideeĂŤn +31 (0)251 20 30 60

www.floricultura.com

Advertentie Bloemisterij 1_8 pagina_actie.indd 1

594805.indd 2

4-6-2014 10:41:55

3-9-2014 10:50:32

B 12 ’Groeiagenda is nodig om sector verder te helpen’

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Over bemesting weten we nog lang niet genoeg’

Commentaar: Overgeleverd aan de bank

Stelling: Gebaar Rabobank had ook eerder gekund

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

Energiemarkt: ’Aquifer bespaart veel energie’

Vragen: Hoe ga ik om met een cao-loze periode?

Ondernemen:

Ondernemen: ’Groeiagenda is nodig om sector verder te helpen’

Column: Cok Harteveld, China

Afzet:

Markt 22

Grootbloemige Nederlandse roos in beknelde positie

22 23

loopt voor hortensia’

Zomer valt tegen voor celosia

Boost voor epipremnum is gewenst

Teelt 26

In beeld: Rozenkas na watergift

Gewasbescherming: Kasgeluiden

Energie: Brandstofcel schuifelt langzaam richting tuinbouw

Zomerbloemen: Kennis van klant en sortiment is de basis

Hortensia: ’Mooi hoe consument warm loopt voor hortensia’

Planten:

Teelttips: zonnebloem, lelie, hyacint, groene planten, perkgoed

Column: Kees van Egmond

Nieuws

Ingezonden brief: ’Waar is onze coöperatieve kracht gebleven?’

Service 41

Kasgenoot: Eef Janssen Agenda Voorplaat: Foto: Hans Neefjes

36 (2014)

Inhoud.indd 3

03-09-14 14:49

Opinie

’Over bemesting weten we nog lang niet genoeg’

fOtO: Bert Vegter

Bert Vegter bvegter@hortipoint.nl

„Bemesting bij een gewas als pioen is best ingewikkeld. Want, bijvoorbeeld, waar kijk je naar? Er zijn allerlei factoren die een rol spelen, zoals reserves in de wortelstok en een naijl-effect wat wil zeggen dat gebreken die je nu ziet van dit jaar en/of van vorig jaar kunnen zijn. Verder is doordat bij pioen alleen in het voorjaar bladgroei plaatsvindt het effect van bijsturen niet te zien.”

„Nee, nog lang niet! Het is allemaal nog veel ingewikkelder. Wat te denken bijvoorbeeld van vastlegging van elementen in de grond en de antagonistische werking tussen voedingselementen. Zo verdringt een hoog kaliumgehalte, bijvoorbeeld doordat je compost hebt gegeven, magnesium en calcium. Beide elementen zijn cruciaal voor de bladkwaliteit. Daardoor heb je minder schimmelziekten. Verder is er ook een verband tussen plantfysiologie en bemesting.”

„Nee, helaas nog steeds niet want er zijn ook lokale invloeden, waarbij ’de ideale grond’ eigenlijk niet veel voor komt. De basis is daarbij heel moeilijk te veranderen. Een tekort opheffen gaat wel, maar een overmaat wegwerken is heel moeilijk. Kijk bijvoorbeeld ook eens naar het verschil tussen duinzandgrond en kleigrond. Duinzand en meestal ook klei bevatten veel calcium, maar duinzand heeft voor de overige voedingselementen nauwelijks een buffer aan organische stof om die voeding vast te houden. Kleigrond kan wel magnesium en kalium vasthouden.”

„We weten natuurlijk dat ze in minimale hoeveelheden nodig zijn, en dat ze erg belangrijk zijn voor allerlei processen. Ook is er veel verband tussen sporen en ziektedruk. Zo is bekend dat koper tegen bacterieziekten werkt, en zink tegen rhizoctonia en valse meeldauw. Mangaan werkt tegen phytoph-

thora, allerhande bladvlekken, echte en valse meeldauw, en roest. Maar er is weinig bekend over hoeveel sporenelementen welke plant nodig heeft. Dat maakt een goede bemesting ook wel moeilijk.”

„In mijn werk heb ik veel te maken met allerlei teelten in de grond zoals zomerbloemen en snijheesters, en ook boomkwekerij, en daar zie je dat kwekers er jaren over kunnen doen om problemen op te lossen. Heel vaak is dan geprobeerd om alles met stikstof op te lossen. Soms kun je door een andere benadering tot verrassende resultaten komen. Zo werden in de jaren dertig van de vorige eeuw bemestingstheorieën ontwikkeld, die nogal verschillen. De Duitse wetenschapper Justus von Liebig gaf in de bemesting de hoofdrol aan N, P en K, en dat werd omarmd, terwijl de Amerikaanse wetenschapper William Albrecht juist calcium

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

Eind augustus maakte Rabobank een winst bekend van meer dan een miljard euro over de eerste helft dernemers overgeleverd aan de bank. Dat banken glastuinbouw. Het gaat niet goed in de glastuinbouw; dat weet iedereen. Dat levert voor de banken ook extra risico

telers en adviseurs. Sommige tuinders hebben schulden opgebouwd

Opinie_NW.indd 4

36 (2014)

03-09-14 14:22

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Gebaar Rabobank had ook eerder gekund en magnesium de hoofdrol gaf, waarna pas alle andere elementen kwamen. Die theorie belandde jammer genoeg onder in de la. Echter aan de hand van ’Albrecht’ hebben wij in de pottenteelt en ook de vollegrondsboomkwekerij heel goede resultaten gezien. Dat is wat mij betreft het ideaalplaatje.”

bemesting eruit? „Albrecht gaf streefcijfers op, waarbij calcium nummer één staat. Dat element is van groot belang voor de stevigheid van de celwanden. In het ideaalplaatje zitten aan de negatief geladen bodemdeeltjes wel voor 68% positief geladen calciumionen geabsorbeerd. Daarna komt met 12% magnesium dat van doorslaggevend belang is voor het bladgroen, en daarna komen pas andere elementen als kalium, natrium, waterstof en de sporenelementen. Op basis van die streefcijfers hebben wij gezien dat voorheen schijnbaar onoplosbare problemen in de grond toch konden worden opgelost. Ook in de pottenteelt blijken we daarmee écht te kunnen sturen.”

Marc Rutgrink, zomerbloementeler in Lisse

Net een kredietcrisis

niet mee te doen.

Tot slot, kunt u nog wat tips geven? „Een van de dingen die wij kwekers adviseren is dat je in de grond gericht moet bijsturen. Leg daarbij niet het accent op N, P en K maar op calcium en magnesium. Verder doe je er als kweker goed aan te sturen met kleine porties. Bemest bijvoorbeeld kleine beetjes van de magnesium bevattende meststof kieseriet door het groeiseizoen heen. Doe dat ook met zwavelzure kali.”

Herbert Wooning, een understatement is.

iristeler in Hoogwoud ook ondernemers mee uit de voeten kunnen. ten binnen gekomen. Minister van Financiën

36 (2014)

Opinie_NW.indd 5

03-09-14 14:22

Nieuws Lees meer op de website

Planten met een hart

Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Henry (l) en Pieter Stolk (r) van AnthuriumkweBergschenhoek tonen planten met een hartlabel. Alle Nederlandse anthuriumkwekers zetten in september hun planten met dit label af. Ze dragen daarmee de Hartstichting een warm hart toe. De inzet is om in vier weken minimaal € 10.000 aan dit goede

■ AFM verkent bijzonder beheer banken De Autoriteit Financiële Markten (AFM) start een verkenning naar het bijzonder beheer door banken. Minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën heeft hiertoe opdracht gegeven. CDA-Kamerlid Eddy van Hijum is blij met deze stappen. Hij wil zelfs een parlementaire hoorzitting naar het bijzonder beheer door banken.

Italianer, directeur van de Hartstichting, is erg

Lees meer op pagina 10 en 11.

tief van de anthuriumkwekers. „Investeren in onderzoek naar harten vaatziekten is van levensbelang. Dit is voor -

■ ABN Amro: verwacht een beperkte afzetgroei planten ABN Amro verwacht in de tweede helft van 2014 en 2015 een beperkte groei van de afzet van Nederlandse planten in Europa. Op de langere termijn liggen er volgens ABN Amro nog mogelijkheden op verschillende markten in Oost-Europa, de Alpenlanden en Scandinavië. In Oost-Europa groeit het welvaartsniveau in een aantal landen sneller dan in de eurozone, terwijl er een relatief omvangrijke groep consumenten woont.

■ Nederlandse agrariërs zijn erg actief op sociale media Nederlandse landen tuinbouwers zijn dagelijks het meest actief op sociale media in vergelijking met hun Vlaamse en Duitse collega’s. 52,8% van de Nederlandse agrariërs maakt elke dag gebruik van een van de beschikbare sociale media. Facebook is in alle drie de landen het meest gebruikte sociale medium. Dit meldt AgriDirect.

■

IFTF breidt met 30% uit

De International Floriculture Trade Fair (IFTF) breidt dit jaar met 30% uit. Deze extra ruimte is inmiddels ook volgeboekt. Naast deelname van meer (internationale) kwekers, is er dit jaar meer interesse gekomen van technische bedrijven, zo meldt de organisatie. In totaal zullen er circa 250 bedrijven deelnemen aan de beurs in Vijfhuizen.

■ Steun voor Limburgse glastuinbouw in het verschiet De provincie en de LLTB zijn het actieplan, ’Versnellingsagenda Tuinbouw Limburg’, overeengekomen. Op korte termijn kunnen ondernemers advies krijgen bij herijken van hun bedrijfsstrategie en verdienmodel en krijgen zij op maat ondersteuning bij het verder uitwerken van kansrijke ideeën. Ook komt er een

Nieuwskort2.indd 6

steunen.” De kwekers zorgen zelf voor een afdracht per plant. Tuincentra, bloemisten en supermarkten worden opgeroepen om de actie extra te ondersteunen.

steunpunt bedrijfsbeëindiging tuinbouw en zal de regeling Glas voor Glas worden verruimd. Doelen op middellange termijn zijn onder meer versterking van het ondernemerschap en het wegnemen van ongewenste belemmeringen in weten regelgeving.

■

Tuinidee wil verder groeien

Het consumentenevenement Tuinidee rekent op verdere groei in 2015. Tuinidee wordt volgend jaar in de Brabanthallen in Den Bosch gehouden van 26 februari tot en met 1 maart. De afgelopen editie groeide al in bezoekersaantallen en die groei zet door, verwacht de organisatie. Aanleiding voor het optimisme is dat tegelijkertijd ’Boost your Life’ wordt georganiseerd; een evenement voor ’de actieve 50-plusser met ambitie en een boven gemiddeld inkomen’. Tuinidee verwacht 10.000 bezoekers meer te kunnen trekken door de combinatie.

■ FNV Bondgenoten pleit voor een zelfstandigere tuinbouw FNV Bondgenoten wil met de werkgevers en de politiek gezamenlijk streven naar een tuinbouwsector die zelfstandig tegenslagen kan opvangen. Volgens de bond is er namelijk meer nodig dan subsidies en tijdelijke crisis-

maatregelen om de landen tuinbouwsector weer gezond te krijgen. De vakbond ziet met lede ogen aan dat cao-onderhandelingen vooral gaan over het verder versoberen van de arbeidsvoorwaarden.

■ Zomerbloemenbedrijven gepolst over scholing Sociale partners zijn benieuwd hoe de vlag erbij staat op bedrijven met open teelten wat betreft scholing en ontwikkeling. Ze willen hun beleid hier beter op afstemmen. Via een enquête vragen de cao-partijen zowel naar de bevindingen van werkgevers als werknemers.

■

Strijd tegen TSWV mogelijk

Staatssecretaris Dijksma heeft een tijdelijke vrijstelling van 120 dagen verleend aan het gebruik van Winner ter bestrijding van Californische trips in bedekte teelten. Op deze manier wordt voorkomen dat het tomatenbronsvlekkenvirus (TSWV) zich in deze gewassen vestigt. Belanghebbenden werken aan een reguliere toelating van Winner in de bedekte teelt van bloemisterijgewassen. Deze toelating zal in seizoen 2014 nog niet beschikbaar zijn. Er is perspectief voor de toelating van Winner, met als werkzame stof formetanate, in de bedekte 36 (2014)

03-09-14 14:48

Gelezen op Twitter FOTO: VIDIPHOTO

Dejan savic (@dejansavic65)

Binnen KAS bundelen momenteel circa twintig kwekers hun krachten en producten om met het eigen consumentenmerk voor bloemen- en planten te starten. Zij leveren rechtstreeks uit de kas aan de consument in een eigen shop. Door de korte lijnen zijn zij in staat snel in te spelen op de wensen van de klant.

■ FleuraMetz actiever in Helsinki Afgelopen week heeft FleuraMetz zijn vijfenzestigste cash-and-carry in Europa geopend op de bloemengroothandelsmarkt in Helsinki. Sinds 2010 werden bloemisten in Finland reeds door FleuraMetz direct vanuit Nederland bediend met bloemen, planten en accessoires. Daarbij komt de dagelijkse beschikbaarheid vanuit de nieuwe cash-andcarry, die tevens als distributiepunt gaat fungeren voor geheel Finland.

■

teelt van genoemde bloemisterijgewassen, waardoor een kortstondig noodverband (120 dagen) gerechtvaardigd is.

■ Herregistratie van Ohayo en Topaz 100 EC De schimmelbestrijders Ohayo en Topaz 100 EC zijn geherregistreerd. Topaz 100 EC blijft toegelaten in de onbedekte teelt en bedekte niet-grondgebonden teelt van roos en de bedekte niet-grondgebonden teelt van gerbera ter bestrijding van echte meeldauw. Behandelde bollen met Ohayo mogen worden geleverd aan tulpen-, lelie- en irisbroeiers. Zij dienen dan wel over zuiveringsapparatuur te beschikken van drain-, drainage- en filterspoelwater.

■ Boxer toegelaten in de buitenteelt van helianthus Het Ctgb heeft ingestemd met de uitbreidingstoelating van het onkruidbestrijdingsmiddel Boxer in zonnebloemen.

■ Consumentenmerk KAS start in Markthal Rotterdam Het sierteeltmerk KAS, waarbij bloemisterijtelers zelf eigenaar zijn van merk en verkooppunt, is 1 oktober voor het eerst verkrijgbaar bij de Markthal in het centrum van Rotterdam. 36 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

WK KassieBouwen verkast

Op 11 oktober vindt het Van der Ende WK Kassiebouwen plaats in de hallen van Adr. van der Voort Kwintsheul Holding aan de Bovendijk in Kwintsheul. Het evenement zamelt geld in voor Stichting de Zaaier uit Maasdijk en is ondertussen een bekend trefpunt geworden voor ondernemers uit de tuinbouwsector en de Westlandse bevolking.

■ Website agrarische deel Activiteitenbesluit online De milieuregels in het Activiteitenbesluit Milieubeheer (AB) voor agrariërs en andere gebruikers zijn online op een overzichtelijke manier in beeld gebracht. Sinds 1 januari 2013 vallen nagenoeg alle agrarische bedrijven onder de werking van dit besluit.

In #Servie veel potentie gezien voor glas en #tuinbouw met een gigantische Russische markt , maar NL bedrijven doen er weinig mee.

Fop de Pater (@FopdePater) #Jaap van Duijn in bloemisterij: Russische boycot maakt nadeel specialisatie duidelijk. Dit beeld was al ver voor deze boycot te zien

DLV Chrysant (@DLVChrysant) Vanochtend voortgang chrysant op water @WaterJan besproken. Het te tackelen probleem lijkt Fusarium solani te zijn. Nu vaak ’spelbreker’

Leandra de Boef (@LeandradeBoef) Auto vol planten van #promotieciepotanthurium afgeleverd voor #RobsGroteTuinverbouwing. Mooi dat nu voor gezamelijke promotie gekozen is.

Eveline Burgers (@EvelineBurgers) Bassie en Adriaan in de #bloemenveiling #FloraHolland... Hahaha Mooie oude tv-beelden!

PenningFreesia (@PenningFreesia) Een mijlpaal in de 88 jaar oude historie van ons bedrijf: vandaag bestaat Penning Freesia BV officieel 40 jaar.

Discussie op LinkedIn

■ Antwoorden op vragen over sancties Rusland en EU

Importheffing Kenia: gunstig of ongunstig?

De Rijksoverheid heeft een handboek samengesteld waarin bedrijven uitleg kunnen vinden over het sanctiebeleid van de EU en Rusland.

Over Keniaanse bloemen moet vanaf 1 oktober importbelasting betaald worden. Als er Keniaanse bedrijven omvallen dan profiteren Nederlandse telers daarvan met hogere prijzen. Maar op de lange termijn kan het de draaischijffunctie van Nederland ondermijnen. Want Keniaanse telers zullen Nederland gaan mijden waardoor het aanbod hier verder verschraalt. Wat denkt u?

■ High Tech Greenhouse 2020 houdt open huis Donderdag 18 september houdt High Tech Greenhouse 2020 een open dag in Maasbree. In dit project worden innovatieve oplossingen op het gebied van klimaat, energie, licht, substraat en water gecombineerd tot een integraal hightech glastuinbouwsysteem.

03-09-14 14:48

Energiemarkt Het Vakblad brengt elke maand de ontwikkeling van de energieprijzen in de rubriek ’Energiemarkt’. Een deskundige analyseert de belangrijkste ontwikkelingen en een teler vertelt hoe hij met de markt omgaat.

Olieprijs Dollar per vat ruwe Brent-olie 120

Ervaring BrOn: FuTurEs.TrAdingChArTs.COm

110

FOTO: PiET AArdsE

’Aquifer bespaart veel energie’ 100

Kwekerij Aardse Orchideeën in Zuidbroek zit zowat bovenop gasbel Slochteren. Dat betekent niet dat de kwekerij van een lagere gasprijs profiteert. En dat is jammer, want de warme en koele fasen in de teelt vragen veel energie. De orchideeën worden opgekweekt in een warme afdeling van 28°C. Daarna volgt een koudeschok van acht weken rond 19°C voor takaanleg. Om de energiekosten te drukken maakt het bedrijf sinds 2007 gebruik van aquifers en warmtepompen. In de zomer wordt koel water (10°C) uit de bodem opgepompt en door lbk’s onder de tafels geleid. Daar wordt aangezogen kaslucht gekoeld tot een ruimtetemperatuur van 19°C wordt bereikt. Vervolgens gaat het opgewarmde water weer de grond in voor volgende dag. In de winter wordt dit systeem

gebruikt om de kas te verwarmen. Water van 21°C wordt weer uit de bodem opgepompt en bijverwarmd tot 30°C met de warmtepomp en warm water uit de buffertank. „Op deze manier de kas verwarmen kost minder energie dan met een buis van 45°C”, zegt Piet Aardse jr, die de energiezaken regelt. Het geringere temperatuurverschil wordt gecompenseerd door de grote capaciteit van het systeem: 150 m3 per uur. Afgekoeld water gaat weer de bodem in, of in de koudebuffer voor de volgende dag. Verder past de kwekerij de belichting aan aan de piekuren waarop het beste stroom is te verkopen. „Het is lastig om nog meer energie te besparen in onze kassen”, meent Aardse. „Voor aardwarmte zitten we te geïsoleerd. Zonnepanelen zijn alleen rendabel met subsidie. We kijken nu of elementen uit Het Nieuwe Telen zijn toe te passen.”

juli juli

augustus augustus

Gasprijs Contractprijs voor een jaar (2014) in cent/m3 26

juli

augustus AgroBudgetgas

TTF

BrOn: EndEx.nl/AgrOEnErgy

Piet Aardse jr., phalaenopsisteler in Zuidbroek:

Elektriciteit Contractprijs voor een jaar (2013) voor piekuren in euro/MWh 55

Analyse nuon

Litouwen en Polen hebben LNG-contracten gesloten met het Noorse Statoil. Beide landen zijn ook in gesprek met de Verenigde Staten voor toekomstige levering van LNG. Diverse LNG-terminals worden nu al gebouwd. In Polen neemt het aantal proefboringen naar schaliegas weer toe. Diverse Europese landen, waaronder Duitsland, voeren gesprekken met Iran om de importmogelijkheden van gas te bespreken. Iran heeft een zeer groot gasveld dat binnenkort in productie gaat. Vanaf september exporteert Europa gas naar Oekraïne via een pijpleiding door Slowakije. De gasleiding moet vanaf maart 2015 in 40% van de Oekraïense gasbehoefte voorzien. Binnen het Europese gastransportnet wordt gekeken hoe het onderlinge transport tussen landen flexibeler is te maken. In de toekomst kunnen landen hierdoor elkaar helpen om de leveringszekerheid op niveau te houden. Gasopslagfaciliteiten in Europa zijn in de afgelopen jaren fors uitgebreid waardoor er meer gasreserves zijn en de afhankelijkheid van onbetrouwbare gasleveranciers minder wordt.

52 51 50 BrOn: EndEx.nl

Op de energiemarkt worden de prijzen momenteel voor een groot deel beheerst door het conflict tussen Rusland en Oekraïne. Door de onzekerheid schommelen de elektriciteitsen gasprijzen voor het kalenderjaar 2015 voortdurend. De prijzen voor 2016 en 2017 reageren echter minder heftig op de ontwikkelingen. Dit duidt erop dat men op de energiemarkt er vooralsnog vanuit gaat dat de Russische gaslevering via Oekraïne voor die jaren minder gevaar loopt, omdat op dit moment op internationaal niveau wordt geprobeerd oplossingen te vinden om de afhankelijkheid van Russisch gas te verminderen. Inmiddels zijn daartoe tal van initiatieven gestart. Daardoor zal de dominantie en invloed van Rusland op de Europese gasmarkt afnemen. De globalisering van de gasmarkt leidt mogelijk tot een stabielere prijsvorming wat ten goede zal komen aan de afnemers. Hierna volgt een opsomming van de huidige initiatieven. Duitsland staat met € 2 miljard voor EON garant, zodat EON langjarige LNG-contacten kan aangaan met Canada, Peru, Tanzania en Mozambique.

49 48

augustus

juli

Sparkspread WKK-sparkspread voor 2013/2014 in euro/MWh, gebaseerd op de piekprijs elektra en AgroBudgetGas 22 21 20 BrOn: VAKBlAd VOOr dE BlOEmisTErij

Minder afhankelijkheid van Russisch gas

19 18 17 16 15 14 juli

augustus

Kijk voor de ontwikkeling van prijzen op langere termijn op de site van het Vakblad. Bekijk op de website ook iedere dag de ontwikkelingen van de OTC-stroomprijzen, de TTF- en AgroEnergy-gasprijzen, de olieprijs en de dollarkoers.

www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Energiemarkt_nw.indd 8

36 (2014)

03-09-14 14:22

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Hoe ga ik om met een cao-loze periode? ode. Maar wat houdt dit in en welke gevolgen heeft dat voor de arbeidsvoorwaarden van

ijdens de cao-loze periode blijft de cao in veel gevallen nawerken, omdat de arbeidsvoorwaarden vaak onderdeel zijn van de individuele arbeidsovereenkomst die met de werknemer is afgesloten. Dus als de cao Glastuinbouw of Open Teelten is benoemd in de arbeidsovereenkomst van uw werknemer, dan heeft hij ook nawerking. Leden van de werkgeversorganisaties die de cao afsluiten, hebben ook altijd te maken met nawerking van de cao. De algemeen verbindend verklaring van de cao werkt niet na. Zodra de looptijd van de cao is verstreken, is de cao voor deze werkgevers en werknemers niet meer aan de orde. Tenzij zij natuurlijk ook afspraken hebben vastgelegd in de individuele arbeidsovereenkomst. De Werkgeverslijn adviseert om de arbeidsvoorwaarden uit de ’oude’ cao’s ook aan te houden voor de nieuw in dienst te nemen werknemers na 1 juli 2014 en geen afwijkende regelingen toe te passen (het wettelijk kader). De kans is aanwezig dat u straks weer aan een nieuwe cao Glastuinbouw of Open Teelten gebonden bent. Bovendien kan aan de nieuwe cao terugwerkende kracht worden overeengekomen.

Ketenbepaling In de agrarische cao’s wordt afgeweken van de wettelijke ketenbepaling en de onderbreking daarvan. Na een keten van tijdelijke contracten of na het verstrijken van een periode van tijdelijke contracten ontstaat een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. De wettelijke regeling is daarbij als volgt samen te vatten. 1. Zodra een werknemer meer dan 36 maanden in dienst is op basis van meerdere arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd, verandert zijn arbeidsovereenkomst vanzelf in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. 2. Zodra in een keten van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd meer dan drie contracten zijn aangegaan, ontstaat vanaf het vierde contract een arbeidsovereen-

IllustratIe: Peter moorman

komst voor onbepaalde tijd. 3. Bij onderbrekingen van langer dan drie maanden moet men opnieuw gaan tellen bij de regels onder 1 en 2. In de agrarische cao’s wordt afgeweken van deze wettelijke tussenpoos van drie maanden. In de cao’s Glastuinbouw en Open Teelten was namelijk een bijzondere bepaling opgenomen dat men opnieuw begint te tellen na een tussenpoos van meer dan 31 dagen. De vraag is hoe u de keten kunt doorbreken in deze cao-loze periode. De Werkgeverslijn adviseert om de wettelijke bepaling aan te houden en een tussenpoos van minimaal drie maanden aan te houden om de keten van contracten te verbreken. Het is namelijk onzeker hoe door een rechter wordt geoordeeld bij een onderbreking van korter dan de wettelijke drie maanden in de cao-loze periode. Mogelijk loopt u dan dus het risico dat er onbedoeld een contract voor onbepaalde tijd is ontstaan.

Wet Werk en Zekerheid Tot slot, de wettelijke ketenbepaling wijzigt per 1 juli 2015 in het kader van de Wet Werk en Zekerheid. Een werknemer kan nog steeds drie contracten voor bepaalde tijd krijgen, maar de totale periode van deze tijdelijke contracten mag dan nog maar maximaal twee jaar zijn. Pas als deze periode wordt doorbroken doordat de werknemer zes maanden uit dienst treedt, kan de telling weer opnieuw beginnen. De tussenpoos waarbinnen contracten als opeenvolgend worden gezien, wordt dus verlengd van drie naar zes maanden. Hiervan mag niet meer bij cao worden afgeweken. Voor werknemers die jonger zijn dan 18 jaar en die maximaal 12 uur per week werken geldt de nieuwe ketenbepaling niet. <

36vraag.indd 9

03-09-14 14:22

Ondernemers met problemen betalen hoge rente

’Risico-opslag duwt

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

‘

ls de zon schijnt lenen ze je een paraplu en als het regent pakken ze hem weer af.’ Dit spreekwoord over banken is zo oud als de weg naar Rome. Of het klopt mag iedereen voor zichzelf uitmaken. De laatste tijd is het echter weer actueel. „Voor 2008 kon alles. Maar sinds de crisis draaien banken ondernemers de duimschroeven aan”, zo drukt een teler het uit. Het probleem speelt niet alleen in de tuinbouw, maar in het hele midden- en kleinbedrijf. „Zolang je rente en aflossing kunt betalen, is er niets aan de hand”, zegt een bedrijfsadviseur in de tuinbouw die anoniem wil blijven. „Maar als je geen aflossing meer kunt betalen, ben je aan de beurt. Banken verhogen de rente voor de bedrijfs-

Mening

financiering met soms wel 5%. Terwijl banken het geld zelf kunnen lenen bij de Europese Centrale Bank tegen een extreem lage rente. Door de risicotoeslag kunnen ondernemers niet profiteren van die lage rente. Integendeel. En straks moeten banken miljoenen afboeken vanwege faillissementen. Daar werken ze nu zelf hard aan mee.” De adviseur wil niet openlijk over dit onderwerp praten, omdat hij bang is dat hij hiervan in het contact met de banken hinder ondervindt. Datzelfde geldt voor telers. Niemand hangt graag de vuile was buiten. En volgende maand zit de ondernemer misschien weer met de accountmanager van de bank aan tafel. Dan heeft hij liever geen negatieve dingen gezegd.

Alle bedrijven die rond 2008 zijn gebouwd hebben het moeilijk. Vaak hebben ze een aflossingsvrije hypotheek voor de woning en voor een deel van de grond. De grond, de kas en de woning – het onderpand voor de hypotheek – zijn sterk in waarde gedaald. Dat betekent een verhoogd risico voor de bank. Financieel adviseur Ton van Marrewijk wordt wekelijks gebeld door tuinders die opeens met een hogere rente te maken krijgen. „Ze krijgen het gevoel dat ze verder het moeras in worden geduwd, terwijl ze juist een partner nodig hebben om hen eruit te trekken. Ze moeten van de bank op kosten besparen en nu gaat de bank juist de kosten

Jeroen van Maarschalkerweerd, ABN Amro:

’Meer schulden maken lost niets op’ Rabobank heeft ondanks diverse toezeggingen niet op vragen gereageerd.

Banken 1.indd 10

36 (2014)

03-09-14 14:22

Foto: joeF sleegers

verhogen, soms wel met tienduizenden euro’s per jaar. Dat voelt niet als helpen.” Van Marrewijk vindt dit een slechte zaak omdat het de ondernemer hard treft. „Maar het is niet juist om te zeggen dat bedrijven het hierdoor niet halen. Het ligt niet alleen daaraan.” Volgens hem zitten er twee kanten aan. „De banken hebben in de ’goede’ tijd leningen verstrekt tegen tarieven die eigenlijk te laag waren. In die tijd namen de banken genoegen met een marge van 0,5%, puur vanwege de concurrentie op de hypotheekmarkt. Daardoor maken ze nu te weinig rendement op die leningen. Nu het risico toeneemt, willen ze dat corrigeren.”

Verhoging na verhoging Een renteverhoging kan flink oplopen. Dat merkte een teler die dit jaar failliet ging. „We konden de aflossing niet meer betalen. Om toch te blijven aflossen werd onze rekeningcourant verruimd. Echter, daar kwam wel een risico-opslag bij. Toen het beter ging, perkte de bank de rekening-courant weer in. Ging het daarna weer slechter, dan werd de rekening-courant weer verruimd, en ging de risico-opslag opnieuw omhoog. Zo kwamen 36 (2014)

Banken 1.indd 11

we uiteindelijk aan een rente van bijna 10%.” De houding van de bank is niet de enige oorzaak geweest bij het faillissement. Maar wel een heel belangrijke oorzaak, vindt de teler. „Als we de aflossing over langere tijd hadden mogen uitsmeren, dan hadden we nu nog bestaan. Want kassen gaan tegenwoordig 20 tot 25 jaar mee. Het is crisistijd. Dan mag je verwachten dat banken met je meedenken. Dat wil de accountmanager ook wel, maar hij mag alleen het slechte nieuws komen vertellen. Het hoofdkantoor bepaalt wat er gebeurt.”

„Het meest zure is”, zegt een teler die net zelf een renteverhoging heeft gekregen, „dat failliete bedrijven meestal worden overgenomen en dat de productie gewoon doorgaat. Want eigenlijk zou er areaal moeten afvallen om de sector te saneren. Dat gebeurt niet. Saneren doet pijn en niemand wil de rekening daarvoor betalen. Want stel je voor dat het areaal zou afnemen. Dan zouden de prijzen van de bedrijven nog verder dalen, waardoor ook de ondernemingen die nu nog goed draaien onder water zouden komen te staan. Zo diep zit het. Het zit helemaal niet goed.” <

Mening In feite kunnen telers niet zo veel doen om risico-opslag te voorkomen. Toch heeft Al deze tips komen erop neer om het vertrouwen van de bank te winnen. Beschouw de bank als een volwaardige partner.

Zorg dat de informatie over uw situatie en begroting betrouwbaar is.

Maak het niet mooier dan het is. keren.

03-09-14 14:22

’Groeiagenda is nodig om sec to

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

Wat is een groeiagenda? „Ik denk daarbij aan een plan dat opgesteld wordt door een brede voorhoede van bedrijven uit verschillende geledingen, die samen aan de toekomst werken. Niet enkele bedrijven, maar honderd of tweehonderd. Deze groep heeft niet alleen een voorbeeldfunctie, maar zorgt ook voor dynamiek om dingen te veranderen. In een aantal sectoren wordt dit gedaan om een aanzet te geven tot een verdere economische ontwikkeling.”

„Het Nederlandse tuinbouwcluster heeft alle facetten in zich: veredeling, toeleve-

ranciers, primaire producenten, onderwijs, handel, logistiek. Ik ken geen ander land dat dit cluster zo ver heeft ontwikkeld. Dit cluster kan unieke oplossingen bieden voor

Waarom is een groeiagenda nodig? „Door de crisis stagneert de economische groei in het tuinbouwcluster. De tuinbouw is zwaar geraakt en dat remt de ontwikkeling op allerlei gebied. We moeten dus nadenken wat we kunnen doen om de groei te stimuleren.”

„De wereld is nog internationaler geworden en verandert sneller. Trefwoorden zijn internationale productie, local for local, internationale handel, nieuwe teeltmethoden, duurzaamheid en afstemmen op jouw consument als klant.”

Harm Maters nw.indd 12

Foto: JoeF SleegerS

„We moeten niet meer over de crisis praten. Want als je over een crisis praat, dan blijf je vergelijken met de situatie van jaren geleden. Bovendien wordt er buiten Europa helemaal niet gesproken van een economische dip. De crisis is dus voorbij en er is een nieuw evenwicht ontstaan, waarop we ons opnieuw moeten instellen. Dit betekent dus ook meer doen als Topsector.”

Harm Maters, voorzitter Avag: „We moeten nog veel integraler leren werken en oplossingen bieden. En niet de kennis apart verkopen.” 36 (2014)

03-09-14 14:22

Column Cok Harteveld cok@vandenberg-roses.com

China

wereldwijde vraagstukken. We moeten ons bewust zijn van die kracht en die blijven ontwikkelen. Anders worden we ingehaald. Juist daarom zijn we een van de negen Topsectoren. En uniek in de wereld.”

voor de tuinbouw? „Een van de kenmerken van mkb-bedrijven is dynamiek en flexibiliteit. Technische toeleverende bedrijven hebben zich in vijf jaar tijd razendsnel aangepast door te kiezen voor de internationale markt. Om dat succes te bestendigen moeten we daar strategie en professionaliteit aan toevoegen. en schaalgrootte ontwikkelen, zodat we op wereldschaal iets kunnen betekenen. Daarbij moeten we buitenlandse markten leren kennen, en oplossingen bedenken die daarop zijn afgestemd.”

„Het gaat om integrale systemen die integrale oplossingen bieden, dus vanaf veredeling tot en met consument in de verschillende landen in de wereld, binnen en buiten Europa. Een koppeling van hardware en kennis. Die producten zijn niet 1-2-3 reproduceerbaar. Daar moeten we de groeiagenda op afstemmen. We moeten nog veel integraler leren werken en oplossingen bieden. En niet de kennis apart verkopen.”

„In elk geval geen nieuwe regie-organen of instituten. Het primaat moet bij de ondernemers liggen. De overheid roept het bedrijfsleven op om de leiding te nemen. Dat betekent ook dat de inspiratie daar begint, en dat overheid en kennisinstellingen faciliterend dienen te ondersteunen.”

moeten vervullen? „Het tuinbouwcluster is een topsector die jaarlijks € 8 miljard bijdraagt aan bruto toegevoegde waarde. Misschien moet de overheid daar vijf jaar lang € 50 miljoen per jaar tegenaan zetten om faciliterend 36 (2014)

Harm Maters nw.indd 13

beleid te ontwikkelen. De overheid komt gelukkig ook in beter vaarwater en moet nadenken over werkgelegenheid en economische groei. Kansen te over dus met een topsector die veel exporteert. De overheid kan bijvoorbeeld faciliteren met nieuwe markten ontwikkelen, modernisering van teeltareaal, clustervorming stimuleren, onderzoek, ontwikkeling en scholing. Dit zijn zaken van langer adem, dus dat vraagt een 5-jarenprogrammering.”

Ontwikkeling China is een land in ontwikkeling. Dat zie je overal terug, en de ontwikkeling gaat snel. ming en om wat voor reden dan ook weer

niet overal even snel. Grote steden aan hypermoderne metropolen. Maar in het

„Er zijn inderdaad veel initiatieven, vaak van individuele bedrijven of kleine groepjes van twee tot drie bedrijven. Maar als we een strategische topsector willen zijn, dan moeten we de concurrentie aangaan met China en Zuid-Korea waar de economische orde anders is; bedrijven worden daar actiever gesteund door de overheid. Ondernemers kunnen de concurrentie niet alleen aangaan. Ze moeten samenwerken om een partij in de markt te zijn, om de wereldwijde positie te verstevigen. Dit zullen we in alle geledingen van de sector zien.”

maar je merkt het ook aan hoe de mensen

Er lopen allerlei nationaliteiten rond en geen

om als ze je zien lopen. Stoten elkaar aan en

Kan dit een verdere sanering van „Afgelopen tien jaar is het aantal ondernemers in de tuinbouw gehalveerd. Dat zal nog doorzetten. Misschien zijn er in 2025 nog vijhonderd ondernemers in de primaire sector over die ertoe doen. Daarbij denk ik aan 8.000 ha glas. Dat betekent dat de ondernemingen gemiddeld tussen de 10 en 20 ha groot zijn. Groentebedrijven iets groter dan bedrijven in de sierteelt. Ik denk dat er steeds meer ondernemingen zullen komen met vestigingen in het buitenland, om de vraag naar local for local in te vullen.”

„Ik hoop dat we ons als topsector gaan richten op hoe we de komende vijf jaar verder moeten gaan. Hoe sneller dat gebeurt, des te beter. Ik wil niet de indruk wekken dat er een dik rapport moet worden geschreven. Dat is zeker niet de bedoeling. Het begint bij bewustwording en inzien van de noodzaak.” <

later wordt het hoogst irritant als je telkens nagewezen wordt en je moeders tegen

toe wordt alles steeds goedkoper. Er is

de regio, hoe lager de lonen. Maar ook die

wordt. niet uit de markt ontwikkelt.

03-09-14 14:22

Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

inds een half jaar heeft bloemenexporteur Van der Kwaak een ingangscontroleur in dienst. Volgens eigenaar Kees de Monyé is dit geen overbodige luxe nu de veiling niet meer alle bloemen en planten keurt. Dat de veiling haar handen van de keuring aftrekt, vindt hij een zorgelijke ontwikkeling. „Producten zijn niet betrouwbaar; een kweker kan niet zelf zijn handel keuren. Het vertrouwen neemt af en de handel wordt niet meer betaald. Je merkt echt dat het assortiment verschraalt”, schets De Monyé het probleem.

Foto: Cindy van der Zwet

Om de kwaliteitsproblemen op te vangen, is oud-keurmeester Maart van den Oever in dienst gekomen. Voordat de bloemen

onder de klanten verdeeld worden, loopt hij dagelijks alle klokhandel na. Hij geeft aan regelmatig partijen te treffen die niet overeenkomen met de sorteerkenmerken. „Het verschilt erg per dag. Soms gaat het om een enkel partijtje; de andere keer gaan er zes kopen retour. Het gaat meestal fout met de rijpheid. Als ik dit heel strikt ga nemen, dan kan ik echt veel handel weer terugsturen. Neem hier deze kar gladiolen. Die is aan de rauwe kant. Stadium 2-3 is het niet. Dit hoeft geen groot probleem te zijn, het ligt er ook maar net aan waar je de bloemen voor nodig hebt. Maar het klopt natuurlijk niet. Al is het voor een klant met rouw- en trouwwerk, dan hebben zij er niets aan”, geeft hij weer. Hij checkt in de computer naar welke klant deze partij gladiolen moet en besluit dat de kar de box in kan en mag worden verdeeld.

kwaliteitscontroleur.indd 14

Van den Oever weet waar de aandacht naar uit moet gaan bij de verschillende bloemen. Zo wordt een kar zonnebloemen goed gecheckt op botrytis. Importrozen worden gecontroleerd op meeldauw. Bij chrysanten wordt af en toe de weegschaal erbij gepakt en bij gladiolen zoekt hij zijn meetlat op. Met dit seizoensproduct heeft hij de ervaring dat de lengte van de aar niet altijd overeenkomt met de gegevens op de aanvoerbrief. „Kijk. Hier staat dat de aar 50 cm is, maar bijna geen ene tak redt dat”, stelt hij vast. De ingangscontroleur belt met de inkoper en die mag uiteindelijk beslissen of de partij terug naar de kweker gaat of niet. Vaak, ook nu, worden de bloemen toch verdeeld, omdat ze al verkocht zijn. Het bedrijf koopt weinig op voorraad in. „We hebben deze gladiolen nodig. Een alternatief is nu niet voorhanden of het kost veel tijd om het te regelen”, weet Van den Oever.

De ingangscontroleur geeft aan dat het keuren en de klachtenafhandeling een tijdrovende klus is geworden. Keurmeesters regelen de prijskortingen niet meer en dat ziet Van den Oever graag veranderen. „Wij moeten er zelf achteraan. Dan moet ik met een kweker gaan bellen en spreken we een nieuwe prijs af. Die loopt dan in de kas en moet later die prijscorrectie gaan doorvoeren. Dat wordt dan nog wel eens vergeten en daar kom je dan later weer achter. Veel gedoe voor die paar centen. Als je grote partijen inkoopt, is het de moeite, maar wij kopen vaak kleinere partijen in”, legt hij uit. Achter prijskortingen gaat dit bedrijf dan ook niet vaak aan. Als er een partij niet goed is, gaat de kar retour naar de kweker. 36 (2014)

03-09-14 14:23

Deze ochtend is er nog niets binnengekomen dat niet door de beugel kan. Van den Oever houdt met zijn ingangscontrole rekening met de toegestane marges. Van de partij mag 5% afwijken van de aanvoerinformatie. Hij pakt een bos lelies van de kar. „Twee veel te rijpe takken in deze bos. Daar kunnen wij niets meer mee. Die paar euro zijn weg. Ik ga deze partij lelies hier niet op terugsturen, want de rest van de handel ziet er wel goed uit. We leggen echt niet op alle slakken zout. We kopen niet iets om terug te geven. Dat is de grootste lariekoek die er bestaat”, beweert hij. Van den Oever geeft aan dat het belangrijk is dat klanten krijgen wat zij bestellen.

Blind vertrouwen Het is vrij rustig deze ochtend. Langzaam druppelen de bloemen binnen. Met veel partijen is niets aan de hand; die zijn op de juiste manier aangevoerd. Op bepaalde

36 (2014)

kwaliteitscontroleur.indd 15

kwekers kunnen de inkopers blind vertrouwen. De inkopers kopen vaak producten bij vaste leveranciers in. „Maar”, meent Van den Oever, „het blijft een levend product. De beste jongetjes uit de klas kunnen ook wel eens een onvoldoende halen. Ik loop dus altijd alles na”. Met name bij de seizoensproducten is er wel eens iets aan de hand. Zo houdt Den Oever zijn hart vast bij de pluischrysanten straks in november. Ook met tulp gaat het nog wel eens mis en worden er te korte of slappe stelen aangevoerd. Jaarrond producten zoals anthurium gaan volgens hem altijd wel goed. Van den Oever doet de doos open van een partij rode anthurium en ziet direct dat het oké is. Alleen bij de witte soorten is het volgens hem nog wel eens opletten in verband met beschadigingen. Dit merkt hij ook bij een partij zantedeschia’s. „Deze zet ik apart. Hier moet de inkoper maar even naar kijken. Een aantal bloemen is duidelijk beschadigd.”

Bij een kar hypericium ontdekt de ingangscontroleur ook een afwijking. Het blad is beschadigd; dat loopt hij bij dit product goed na. Bij meerdere fusten haalt hij de bossen eruit en belt vervolgens met de inkoper. „Douw maar door”, is het antwoord. De hypericums zijn deze dag nodig voor het weekboeket. Twee partijen rozen waarin Van den Oever even later botrytis signaleert gaan wel direct retour. „Bij deze afwijking hoef je ook geen rekening te houden met marges, dit mag gelijk terug richting kweker”, legt hij uit.

Keurmeester in de box Aan het eind van de ochtend staan vier partijen bloemen in de box waarnaar Van den Oever de keurmeester naar laat kijken. De keurmeester komt op locatie om de klachten af te handelen, maar dat is er over een tijdje er niet meer bij. Dan moeten de kopers zelf met de kar naar het loket. De ingangscontroleur hoopt dat die beslissing teruggedraaid gaat worden, want dat is volgens hem slecht werkbaar. Hij pleit voor een snelle klachtenafhandeling. De keurmeester neemt de bloemen retour en regelt de verdere afhandeling. Van den Oever staat er niet van te kijken als deze karren morgen weer voor de klok staan. „Dat is helaas nog wel eens het geval. Het hoeft geen probleem te zijn, want voor elke kwaliteit is een markt. Maar geef de afwijking dan ook alstublieft aan”, besluit hij. <

03-09-14 14:23

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

The Happy Life

versterken. Participeren, met zijn allen de schouders eronder zetten en het samen beter maken passen bij deze tijd”, verklaart Jessica Wagemaker van iBulb het optimisme.

De Groenbranchetrends 2015 komen uit de koker van iBulb, Bloemenbureau Holland, Tuinbranche Nederland en VHG (de branchevereniging voor on-

dernemers in het groen). Deze samenwerking is afgelopen juli gerealiseerd. Gezamenlijk zijn trends te brengen voor de verschillende sierteeltsectoren. Door teruglopende budgetten zijn individuele vertalingen van trends per sector de afgelopen jaren niet meer mogelijk geweest. Binnenkort komt Bloemenbureau Holland met de uitwerking van The Happy Life, Unexpected Wild en Eco Luxe voor snijbloemen en planten. <

Foto's: iBulB

rends worden gecreëerd op basis van de tijdgeest. En die verandert onder invloed van maatschappelijke, economische en sociale ontwikkelingen. Mede daardoor wijzigen smaakvoorkeuren van consumenten. Tegen deze achtergrond zijn de Groenbranche Trends 2015 ontstaan. „Mensen willen graag blijer/positiever zijn. Dat maakt dat ze openstaan voor vernieuwing en samenwerking om elkaar te kunnen

In de trend The Happy Life is het leven is een groot feest en dit mag elke dag gevierd worden. Deze invalshoek leidt tot een interieur dat vrolijk en kleurrijk is, waar iedereen welkom is. Er wordt op een speelse manier met de producten omgegaan. De vormen zijn onverwacht, kinderlijk eenvoudig. Het interieur lijkt versierd te zijn alsof er elk moment een feestje kan plaatsvinden. Felle kleuren en pasteltinten worden op een nonchalante manier met elkaar gemengd. Bloemen met een kleurrijk pallet zoals amaryllis Royal Red’ tulp Marcel Parrot en een bonte mix van hyacinten maken er een echt feestje van.

TrendsBollen2015.indd 16

36 (2014)

03-09-14 14:48

Unexpected Wild

Een interieur met een robuuste, nonchalante maar zeker gezellige uitstraling is in de trend Unexpected Wild belangrijk. De gebruikte materialen zijn natuurlijk, verweerd en rauw zonder enige opsmuk. Eenvoud en vanzelfsprekendheid voeren de boventoon. Bloemen met natuurlijke tinten geel, blauw, oker en terracotta zoals muscari Blue Magic, tulp White Dream, narcis Tahiti en hyacint Yellow Stone passen goed in deze trend.

Eco Luxe

In de trend van Eco Luxe staat het interieur voor een oase van rust. Een luxueuze omgeving met kwalitatieve natuurlijke materialen. Zacht glanzende materialen geven het gevoel van comfort en kwaliteit. De vormen zijn zowel natuurlijk grillig als strak geometrisch. Vaak worden deze verschillende vormen in ĂŠĂŠn product met elkaar gecombineerd. Bloemen met de natuurlijke tinten geel, blauw, oker en terracotta zoals muscari Blue Magic, tulp White Dream, narcis Tahiti en hyacint Yellow Stone zijn belangrijk voor deze trend.

36 (2014)

TrendsBollen2015.indd 17

03-09-14 14:48

Augustus nat en koud: minder aanvoer en hogere prijzen Augustus gaat de boeken in als de koudste van de afgelopen twintig jaar. Ook was het erg nat. En nam de onrust in de wereld toe. De aanvoer op de veiling daalde en veel middenprijzen kwamen hoger uit.

len om de consument zonniger en blijer te stemmen. Het zal niet alleen door deze actie zijn gekomen maar bij 27% minder aanvoer van helianthus steeg de middenprijs € 0,09.

Snijbloemen goed betaald

Gerard Gardien

oe anders was de maand juli die de warmste was van de laatste tien jaar. De maand augustus stond ook in het teken van een dreigende boycot van Rusland en toenemende onrust in de wereld. Al deze sombere berichten waren voor Martijn de bloemist uit Maastricht aanleiding om gratis zonnebloemen beschikbaar te stel-

Tabel. Omzet FloraHolland-veilingen augustus 2014

(Aanvoer x 1.000 stuks en omzet x € 1.000 ) Snijbloemen

Omzet

% Toe-/afname* Aanvoer

% Toe-/afname* Prijs ’14 Prijs ’13

Roos

55.261

-2,6%

265.644

2,5%

0,208

0,219

Chrysant Ind Grp TR

24.653

10,3%

102.178

-4,1%

0,241

0,210

Lelie

11.811

22,0%

25.318

-13,8%

0,467

0,330

Gerbera

10.865

23,7%

74.167

-9,7%

0,146

0,107

Hydrangea

5.970

33,4%

5.899

14,0%

1,012

0,865

Chrysant Ind Grp GE

4.987

-2,8%

13.449

-2,8%

0,371

Lisianthus

4.597

22,7%

13.109

-0,5%

0,351

0,284

Freesia

3.393

4,6%

20.028

-12,7%

0,169

0,141

Helianthus

2.918

0,7%

9.948

-28,8%

0,293

0,207

2.897

25,2%

13.300

-16,9%

0,218

0,145

€ 168.181

6,8%

724.915

-5,1%

€ 0,232

€ 0,206

Alstroemeria Snijbloemen totaal

Kamerplanten

Kamerplanten totaal

Tuinplanten

Tuinplanten totaal Totaal

Veilingcijfers.indd 18

Omzet

€ 114.508

Omzet

% Toe-/afname* Aanvoer

-1,1%

70.356

% Toe-/afname* Prijs ’14 Prijs ’13

-4,2%

€ 1,628

De totale aanvoer van snijbloemen daalde in augustus met 5,1%. De gemiddelde prijs steeg met 2 cent ten opzichte van 2013 en kwam uit op € 0,23. In de bloemen top 10 steeg alleen snijhortensia in aanvoer met 14%; de prijs steeg desondanks met 15 cent. Door het koude en natte weer daalde de aanvoer zomerbloemen met bijna 12%. De gemiddelde prijs steeg met 2 cent en kwam uit op € 0,23. Binnen deze productgroep zitten wel een aantal stijgers in aanvoer: callistephus (+21%), sedum (+20%) en alchemilla (+7%). Dat het warme weer over het hele jaar zijn invloed heeft, is bijvoorbeeld te zien bij physalis. De aanvoer daarvan kwam dit jaar vroeger op gang; in augustus werden 80% meer stuks aangevoerd. Desondanks steeg de gemiddelde prijs met 3 cent.

Kamerplanten iets beter betaald De aanvoer van kamerplanten daalde met 4,2%. De gemiddelde prijs was € 1,63 (plus van 5 cent). In de top 10 heeft anthurium het lastig. Bij 2% minder aanvoer leverde de gemiddelde prijs 19 cent in ten opzichte van vorig jaar. De aanvoer van ficus daalde met ruim 11% waardoor de gemiddelde prijs steeg met 28 cent. Van phalaenopsis kwam er 4,7% minder en de gemiddelde prijs met een plus van 19 cent uit op € 3,47. Bij producten die net buiten de top 10 vallen, valt de hogere aanvoer op van: hydrangea (+32,5%), begonia (+5,9%), cyclamen (+1,9%) en overige orchidee (+23,1%).

€ 1,577

%Toe-/afname* Aanvoer % Toe-/afname* Prijs ’14 Prijs ’13

€ 17.663

-5,7%

16.745

-10,3%

€ 1,055

€ 1,003

€ 300.352

2,8%

812.016

-5,2%

€ 0,370

€ 0,341

Hogere prijzen voor perkgoed Bij de tuinplanten was er ook sprake van minder aanvoer (-10,3%) en betere prijzen (plus 5 cent). In de top 5 steeg alleen hebe in aanvoer (5,8% meer); de gemiddelde prijs steeg 3 cent. Van calluna kwam ruim 3% minder en de prijs steeg met 7 cent. Hydrangea genereerde de meeste omzet. Het aantal stuks daalde wel met 34% maar dit resulteerde in een prijsstijging van € 0,37 ten opzichte van vorig jaar. < 36 (2014)

03-09-14 14:23

M K Groene planten

Snijbloemen '%&'

'%&(

'%&)

'%&'

'%&)

'% &*

&'% &&% &%%

&(% &'% &&% &%%

'* '+ ', '- '. (% (& (' (( () (* (+ (, (lZZ`

De ingezette prijsstijging in week 31 gaat gestaag verder met 2 cent tot 31 cent. Dat is 8 cent meer dan in 2012 en 2013.

'%&)

&)% B^YYZceg^_h ^c XZciZc

'%&(

&*%

&(% B^YYZceg^_h ^c XZciZc

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

'%&(

&)%

Bloeiende planten

.% -%

'* '+ ', '- '. (% (& (' (( () (* (+ (, (lZZ`

De middenprijs zit sinds week 32 in de lift. In week 35 krijgt deze er 1 cent bij tot 120 cent. Dat is hetzelfde als vorig jaar in die week.

'* '+ ', '- '. (% (& (' (( () (* (+ (, (lZZ`

Vanaf week 30 stijgt de middenprijs. In week 35 plust deze 1 cent tot 134 cent. Dat is 3 cent minder dan vorig jaar in week 35.

Dico Drost:

’Herfstassortiment heeft de overhand’ Bedrijf: www.dicodrost.com Veiling: Aalsmeer Week: 35

Maandag „Het lijkt wel herfst. ’s Morgens moeten de lichten aan en het is een stuk kouder buiten. Op de veiling heeft herfstassortiment de overhand. Daarnaast komen er mooie, groene planten die niet snel groeien en in het voorjaar nauwelijks te vinden zijn. Enkele voorbeelden: grote aglaonema, chamaedorea Metallica, dracaena Santa Rosa, davalia en Hoya linearis. Ik heb redelijk wat bestellingen, maar echt druk is het niet.”

Dinsdag „Eigenlijk wel een drukke dag, maar niet met het inkopen. Ik werk wat aanvragen uit voor langetermijnorders. In de middag naar Plantarium, want daar worden mijn schermen geïnstalleerd. Ik ga uitleggen wat de mogelijkheden zijn van narrowcasting in tuincentra. Door narrowcasting kunnen tuincentra verkopen uit een voorraad die op de kwekerij staat.”

er een presentatie op het duurzaamheidsplein. Lodewijk Hoekstra legt uit wat circa twaalf kwekers hebben ondernomen voor een duurzame teelt. Er is ook iemand van Greenpeace die een woordje doet. Het verheugt mij zeer dat duurzaamheid meer en meer omarmd wordt.”

Donderdag „Het veilen stelt niet veel voor. 3.228 veilingkarren en 663 deense karren. Ondanks de kleine aanvoer zakken de prijzen. Op Plantarium is het drukker. Romeo Somers geeft mooie presentaties ter inspiratie. Hij laat zien dat een tuincentrum, dat strak ingericht is, met producten op alfabetische volgorde, weinig inspirerend is voor de klant. Een klant moet verrast worden met mooie combinaties. Daarom moeten producten en de toepassingen bij elkaar staan.”

Vrijdag Woensdag „Er staan 3.776 veilingkarren en 819 deense karren. Geen grote hoeveelheden en stabiele prijzen. Tegen 10.00 uur is alles afgelopen en rijd ik naar Plantarium. Inmiddels zijn alle stands klaar. Bij diverse mensen krijg ik de kans mijn verhaal te doen. Er ontstaan leuke contacten om het netwerk uit te breiden. Dat is de opzet van een beurs. Om 14.00 uur is 36 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 19

„Een kleine veiling met 2.581 veilingkarren en 486 deense karren. Ik gebruik een transactie van vandaag als statement. Er wordt helleborus Winterbells in 17 cm-pot geveild. Opbrengsten liggen tussen € 5,10 en € 3,40. Begrijpt u het? Op Plantarium is het lekker druk. Ik denk dat het voor velen een succesvolle beurs is.”

03-09-14 14:23

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jacco van der Hoeven

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

35 week

Prijs index

Snijbloemen beter gewaardeerd In week 35 zijn alle snijbloemen uit de top 20 gelijk of beter gewaardeerd dan in dezelfde week 2013. De gemiddelde prijs steeg 5 cent en kwam hiermee uit op € 0,27. Het aantal verkochte stuks daalde met 3,6%, ofwel er was 6 miljoen stuks minder aanvoer. De snijbloemenomzet kwam uit op +20%. Zowel de grootbloemige- als de kleinbloemige roos bleven in middenprijs gelijk, vooral bij de kleinbloemige variant lag een aanvoerstijging van 27% fors hoger. Germini deed het

met een middenprijs van +6 cent stukken beter in vergelijking met 2013. De aanvoer lag 8% lager. Troschrysant noteerde een 6 cent hogere middenprijs bij 2% minder aanvoer, de geplozen variant bleef in prijs gelijk bij 15% meer aanvoer. Lelie Oriëntal haalde een 18 cent hogere middenprijs in vergelijking met vorig jaar, de aanvoer kromp met 14%. Tot slot lag de middenprijs van hortensia 30 cent hoger dan in 2013, terwijl het aanbod met 13% toenam.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

Aanvoer index

35 week

Prijs index

Aanvoer kamerplanten licht gedaald Het aantal stuks verkochte kamerplanten is bijna 1% gedaald vergeleken met 2013. De middenprijs per stuk lag 1,3% hoger en kwam uit op € 1,75. Op productgroepniveau zijn er verschillen te zien. Zo moest phalaenopsis 6 cent inleveren bij een 4% hogere aanvoer. Potchrysant noteerde daarentegen juist een 7 cent hogere prijs, terwijl de aanvoer 4% kromp. Kalanchoë stijgt ook deze week in prijs, de prijstoename is ruim 8%. Het verkochte aantal stuks nam af met 9%. De aan-

voer van potroos nam toe met 12%, de prijs moest 9 cent inleveren. Er kwamen wederom meer potanthuriums op de markt. Het aanbod steeg met 9% en de prijs moest 7% inleveren. De aanvoer van groene planten kromp. De aanvoer van ficus, dracaena en hedera lag gemiddeld 10% lager en de prijzen bleven op het niveau van 2013. In week 35 ligt de totale kamerplantenomzet 0,4% hoger dan in dezelfde week vorig jaar

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

30 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 20

33 Prijs index

35 week

Minder aanbod tegen hogere prijzen In week 35 steeg de prijsindex bij de tuinplanten weer boven de 100 punten en kwam uit op 104. De gemiddelde prijs lag 3 cent hoger dan in 2013. Het aantal verkochte stuks lag echter fors onder het niveau van 2013 met een daling van ruim 11%. Deze week is calluna in omzet koploper. Bij een aanvoerdaling van 12% bracht calluna 9 cent meer op. Er kwamen ook minder hebe’s (-10%), echter de prijs kon hier niet van profiteren, maar daalde juist met 15 cent. Buxus noteerde wel een hogere middenprijs en won twee

dubbeltjes; het aanbod kromp met 12%. Typische herfstproducten als skimmia en gaultheria waren er dit jaar vroeg bij. In vergelijking met 2013 nam de aanvoer toe met ruim 130%! De prijs bij gaultheria lag hoger, bij skimmia lag de prijs lager. De totaalomzet bij de tuinplanten ligt 7% onder het niveau van week 35 in 2013

36 (2014)

03-09-14 14:23

Polen

Over de toonbank

Katarzynka Jarosz:

Krakow

’Webshops zijn redding voor Poolse consument’ komen. Inmiddels doen we er ook veel huwelijken bij, begrafeniswerk, zakelijke contracten en cadeau-artikelen. Het loopt zo goed, dat ons onderkomen er bijna te klein voor wordt.”

FOTO: KATARZYNKA JAROSZ

Waar heeft u het nu druk mee? „We zitten aan het eind van het trouwseizoen en aanstaand weekend heb ik vier huwelijken. Het is dus echt stressen nu. Verder zijn er weinig bloemendagen in deze periode, dus de overige bestellingen lopen niet zo hard.” Katarzynka en haar man Wojciech Jarosz

Hoe houdt u uw voorraad aan?

Naam: Kwiaciarnia Katarzynka Locatie: Krakow Sortiment: 90% bloemen, 10% overig Specialiteit: webverkoop Aantal medewerkers: geen

„Niet. We kopen alleen op bestelling in. Zodra we de bestellingen van de dag binnen hebben via de webshop, kopen we ’s nachts in op de bloemenmarkt van Krakow. Daar staan zowel lokale producenten als de groothandel. Voor geplande evenementen als huwelijken, kopen we ook wel rechtstreeks uit Nederland.”

U heeft een winkel aan huis?

Bent u tevreden over bloemen uit Nederland?

„We zijn gestart met alleen een webshop voor afleverboeketten. Omdat de kosten van een winkel de prijs van een boeket zo hoog opdrijven, wilden we middels een webshop en workshop aan huis de lokale consument tegemoet

„Zeker. Ze zijn altijd vers en in optimale staat. Van lokale producenten kun je daar niet altijd van op aan. Ik ben vooral weg van Nederlandse tulpen. In de zomer koop ik veel Poolse bloemen omdat die in die periode goedkoper zijn. In

Standpunt

Welke bloemen verkoopt u het meest? „De rode roos staat uiteraard bovenaan. Maar daarnaast verwerken we ook veel anjer, freesia, orchidee, calla en alstroemeria in de boeketten. Planten kopen we heel sporadisch, alleen als een bedrijf daar bijvoorbeeld om vraagt. Het is toch een aparte tak van sport en planten zijn in Polen lang niet meer zo populair als 20 jaar geleden.”

Bent u een tevreden ondernemer? „Jazeker. In de vijf jaar dat we dit nu doen, gaat het elk jaar beter. Ik heb het idee dat Polen juist meer aan bloemen zijn gaan besteden de afgelopen tijd, in tegenstelling tot wat in andere delen van Europa gebeurt. De zaken gaan zelfs zo goed, dat mijn man waarschijnlijk binnenkort ook fulltime mee gaat draaien. Hij zegt er zijn andere baan voor op. Webshops zijn volgens mij de redding voor de Poolse consument die veel van bloemen houdt, maar niet de hoofdprijs wil betalen in de winkel.”

’EU moet zelfvoorzienend zijn in noodzakelijke levensbehoeften’

Herman de Boon, voorzitter VGB

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

36 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 21

de winter winnen de Nederlandse bloemen het vaak qua prijs.”

orige week was er ophef over uitspraken van CDA leider Buma over zelfvoorziening voor voedsel en energie. Buma deed niet anders dan naar aanleiding van de toenemende geopolitieke spanningen aangeven dat op langere termijn het voor Europa wellicht verstandig is te streven naar zelfvoorziening voor voedsel en energie. De indruk werd gewekt dat toen hij het woord ’wij’ gebruikte het specifiek voor Nederland geldt. Dat heeft Buma zeker niet bedoeld. Sinds 50 jaar viert de globalisering hoogtij. Productie specialiseert zich en verplaatst zich naar landen die voordelen bieden. Dit gaat gepaard met grotere wereldhandelsstromen

waarbij in WTO-verband gestreefd wordt om handelspolitieke barrières te ruimen. Dit lukt moeizaam op wereldschaal, maar er zijn bilaterale handelsovereenkomsten. Hierdoor ontstaan grotere handelsblokken waarbinnen vrij verkeer van goederen, kapitaal en mensen plaatsvindt. Europa is zo’n samenspel van landen. Geopolitieke ontwikkelingen weerhouden economische blokken verdergaande afhankelijkheden te creëren. Deze brengen risico’s met zich mee. We ondervinden dit nu. Vandaar de filosofie dat de economische blokken en soms landen moeten zorgen om zelfvoorzienend te zijn in de noodzakelijke levensbehoeften. Dit betekent niet dat binnen de

unie ieder land zelfvoorzienend moet zijn. Juist de vrije Europese economische samenwerking leidt tot hogere welvaart waarbij elk land zich concentreert op datgene waar het sterk in is. Dus Nederland is meer dan zelfvoorzienend in ’food en flowers’ in Europa en kan dus exporteren naar die landen die dat niet zijn voornamelijk in Europa. Omgekeerd importeert ons land daar waar wij niet zelfvoorzienend zijn bij voorkeur uit Europa. In die zin was er niets mis met de uitspraken van Buma. Zorgelijker vond ik de oproep vanuit de Nederlandse tuinbouw voor ’Buy Local’. Voor een exportland bij uitstek niet handig als ieder Europees land die oproep zou volgen.

03-09-14 14:23

Foto: de grAAF vAn der zAnde

Grootbloemige Nederlandse roos in beknelde positie derlandse grootbloemigen niet gestegen. De meeste inkopers

„De kwaliteit van de Hollandse rozen is nog altijd een pluspunt ten opzichte van het importaanbod, maar de toekomst wordt lastiger. Ook door de verschraling van het Hollandse assortiment naar de kleuren rood en wit”, stelt inkoper Richard Baltus van Premier & Blenheim. Dian Dubbelman, inkoper bij Intergreen noemt de Hollandse kwaliteit redelijk. „De uitbloei is goed. Maar uniformiteit in de bos en in de emmer en het voorkomen van beschadigingen zijn verbeterpunten.” Fred Zandbergen van A.J. Zandbergen/the Rose Portal noemt de Hollandse kwaliteit goed. Hij verwacht dat de trendmatige krimp van het aanbod Hollandse grootbloemige rozen doorzet. „Een harde ontwikkeling. En om inte-

ressant te blijven moet er ook een zeker volume zijn”, geeft hij aan.

Tot en met juli kromp het Nederlandse aanbod bij FloraHolland tot 442 miljoen stelen. Dat is met 9% een versterkte daling, omdat er tot en met april een afname was van 4%. De middenprijs lag met 38 cent op hetzelfde niveau als in 2013 en 2012. Het importaanbod bij FloraHolland steeg met 3% tot ruim 1,1 miljard stelen. Hiervoor werd gemiddeld 17 cent betaald. Dat is ondanks de structurele verbetering van de kwaliteit en assortiment 2 cent minder dan vorig jaar. „Maar import buiten FloraHolland om is sterker gegroeid”, weet Zandbergen. ,,Het veilingbeleid heeft deze ontwik-

„Het zijn seizoensbloemen in het rozenassortiment, met specifieke en verrassende eigenschappen. Dat is ook de toegevoegde waar-

de’’, typeert Bas Kok van Hoven & De Mooij de positie van Freilandrosen in de snijbloemenmarkt. Rob Berkhout van Berko

keling aangemoedigd.” Gerry Sol van Sol Roses in Heerhugowaard stelt vast dat de rozenmarkt zich na een dramatisch voorjaar enigszins heeft hersteld. „Het is wereldhandel geworden. De concurrentie is toegenomen, extra prijzen voor feestdagen zijn er niet meer en vooral in ZuidEuropa zijn hele markten weggevallen”, geeft hij enkele ontwikkelingen aan.

Illustratief voor de druk op de markt is omschakeling van 100 tot 125 rozen per fust naar 50 stuks, in twee bossen van 25 stelen, van het Ecuadoriaanse aanbod door Van der Deijl Roses. „Om risico’s terug te brengen en tegelijk een breder assortiment

Bloemenexport is het daarmee wel eens, maar tekent erbij aan dat er wel een prijslimiet is. „Zeker de afgelopen maand waren ze te duur. Dan haken klanten gewoon af”, is zijn ervaring. Inkoper Dian Dubbelman van Intergreen geeft dat ook aan voor het retailsegment. ,,Er hangt een behoorlijk prijskaartje aan en dan zijn ze snel te duur. Daarnaast is het een nog altijd onbekende productgroep en dat bemoeilijkt de afzet”, is zijn ervaring.

Slechts een zeer beperkt aandeel Freilandrosen, dat eigenlijk alleen in Duitsland wordt geteeld, wordt geveild. Er is veel directe handel en daarmee worden volgens Kok jaarlijks stappen vooruitgezet. „Met een beperkt aantal kwekers

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 22

aan te kunnen bieden, willen klanten kleinere aantallen per bestelling”, licht Rob Brussee toe. De instabiliteit van de rozenmarkt wordt verder vergroot door de dreigende importheffing op Keniaanse bloemen per 1 oktober. „Dan gaat er nog meer direct”, verwacht Zandbergen. Tekenend voor de Nederlandse positie is verder de teruggevallen vervangingsvraag naar nieuwe rassen. Deze is geslonken tot zo’n 10% van de ongeveer 200 ha, die in het begin van deze eeuw jaarlijks door Nederlandse telers werd vervangen. Op z’n top lag het marktaandeel van Hollandse grootbloemigen bij de Nederlandse veilingen in 2004 op 71%. Anno 2014 is dat 28%. ■

hebben we goede afspraken gemaakt en over het aanbod en de kwaliteit kunnen we onze klanten goed informeren’’, meldt hij. Het Duitse areaal wordt geschat op 250 tot 300 ha buitenproductie en er is relatief veel vernieuwing. In het importaanbod duiken ook Freilandtypes op, maar buiten het seizoen om blijkt het niet mee te vallen hiermee een marktpositie op te bouwen. Omgekeerd ondervinden de traditionele aanvoerders van Freilandrosen hinder van de toegenomen import. „In het verleden was er alleen importaanbod buiten ons aanvoerseizoen, tegenwoordig worden Keniaanse rozen het hele jaar aangeboden”, aldus teler Christian Kreutzberg van de gelijknamige kwekerij in het Duitse Bochenheim. ■ 36 (2014)

03-09-14 14:23

De resultaten die Nederlandse zomerbloementelers met achillea halen, lopen dit jaar sterk uiteen. Vooral de latere aanvoer werd goed betaald, ondanks soms haperende kwaliteit.

„Er is niet veel aanvoer meer en wat er staat is matig van kwaliteit. Te licht en te veel rijpe bloemen”, is het oordeel van inkoper Wilco Vletter van Van Dijk Bloemen over het aanbod achillea eind augustus. Arjan de Waard, inkoper bij FleuraMetz, is het gedeeltelijk eens met Vletter. „Na een onwijs mooie zomer was er in augustus te weinig zon”, denkt hij een oorzaak aan te kunnen geven voor de lichte takken. Dat is voor Rob Berkhout van Berko Bloemenexport ook de verklaring voor de magere kwaliteit na een qua weer matige augustusmaand.

Hogere prijsvorming Naarmate het seizoen vorderde, liep de prijs voor achillea dit jaar op. „Normaal gesproken doen we aardig mee, maar als de klokprijs oploopt tot zelfs boven 40 cent zoals dit jaar, haken onze klanten af”, aldus De Waard. Berkhout: „Er is aardig vraag naar achillea.

En onze klanten kunnen best veel kleurtjes gebruiken. Maar de grens ligt rond twee dubbeltjes en bij hogere inkoop is het voor onze afnemers in Duitsland niet interessant.’’ De oplopende prijsvorming is opmerkelijk, want structureel lijkt achillea onder druk te staan. De afgelopen vijftien jaar daalde het aanbod bij FloraHolland van zo’n 15 miljoen stelen tot 3,1 miljoen stuks vorig jaar. Daarvan kwamen er in de periode van mei tot en met oktober 2,8 miljoen uit Nederland. Het importaanbod kromp in 2013 tot 300.000 stuks. Tot en met juli dit jaar steeg de Nederlandse aanvoer met 23% tot 2,5 miljoen stelen en het importaanbod met 43% tot 300.000 stuks. Voor Nederlandse achillea bleef de prijs bij de toename stabiel op 15 cent. Import leverde 2 cent in naar 13 cent. De topprijzen voor Hollandse achil-

Foto: de graaF van der zande

Wisselende resultaten bij minder aanvoer achillea

lea in augustus zullen deze gemiddelden behoorlijk omhoogtrekken. Nu al vrezen telers voor een hogere aanvoer volgend jaar. „Iedereen is op zoek naar renderende producten”, aldus een teler die niet wil worden genoemd.

Assortiment „Een redelijk seizoen met goede prijzen, maar de productie bleef bij ons achter”, is de conclusie van teler Jan van der Lans van kwekerij Turfspoor in Lisserbroek. „Tevreden”, kwalificeert Adrie Klaasse Bos van Mts. Bos De Vries vooral de tweede helft van

het seizoen. Klaas Star van J. Star en Zonen in Rijnsburg heeft op basis van de resultaten besloten te stoppen met de vroege aanvoer van de cultivar Moonshine. „Volgend jaar wel weer een klein beetje Parker”, waarmee hij doelt op Parker’s Variety, de marktleider in het aanbod. Voor Aad Hogerwerf van kwekerij Hogerwerf en De Jong in De Kwakel is het nog te vroeg voor conclusies. Dat geldt ook voor Nicoline Segaar van kwekerij Sevare in Klazienaveen. „Zes kleuren in de Masterclass-serie brengen we tot eind september op de markt”, licht zij toe. ■

Marktacties Promotie Woonplant van de maand september: calathea Woonplant van de maand oktober: chrysant Tuinplant van de maand september: skimmia Tuinplant van de maand oktober: herfstplanten, najaarsbladheesters: leucothoe, photinia, viburnum, pieris, osmanthus PurE Seasonal Flowers september: physalis PurE Seasonal Flowers oktober: anigozanthus Mijn Bloemist promoot in september: chrysant en potchrysant, zie consumentenpagina van mijnbloemist.nl 6 okt Een tien voor de juf. Een jaarlijks terugkerend geefmoment voor bloemen en planten door kinderen en ouders aan de leerkracht. Zie ook: www.een10voordejuf.nl 9 okt - 2 nov EU-campagne ’Vriendinnen kennen elkaars Lievelingsbloem’. Consumentgerichte bloemenpromotie van Bloemenbureau Holland in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland In de Bloemenagenda 2014 staan twaalf bloemen, gesorteerd op het

seizoen waarin ze verkrijgbaar zijn en wanneer ze actueel zijn in de perceptie van de consument. De agenda vertelt het verhaal van de bloem, biedt inspiratie en bijzondere beelden. De consument vindt de bloem in de agenda op Mooiwatbloemendoen.nl

28 juli - 7 sep: zonnebloem 1 sep - 12 okt: chrysant 13 okt - 9 nov: orchidee 10 nov - 7 dec: lisianthus 1 dec - 28 dec: amaryllis

Bloemendagen 14 sep Ziekendag (Bel, Ned) 21 sep Dank-, boete- en gebedsdag (Zwi) 25 sep Dank-je-wel Dag (Dui) 27 sep Nationale Feestdag van de Franstalige gemeenschap (Bel) 27 sep Dag van de klant (Bel) 1 okt Nationale Vergeet-ze-niet-dag (Ned) 2 okt Grootoudersdag (GB, Ita, Spa) 31 okt Halloween (Bel, Dui, Fra, GB, Ned) 1 nov Allerheiligen (Ned, Bel, Spa, Pol, Ita, Dui) 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

36 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 23

03-09-14 14:23

Analyse bloeiende planten

Bedrijf: Atlas Plantenexport Functie: directeur Belangrijkste afzetlanden: Italië Inkoop: 30% direct bij kwekers, 70% klok Aantal medewerkers: 10

Ger van Alphen:

’Concurrentie in Italië is moordend’ Klimt Italië alweer uit het dal? „Ja, het ergste is voorbij. Italië heeft veel last gehad van de crisis. De omzetten daalden en de vraag naar kwaliteitsproducten liep terug. Een heel apart verschijnsel voor Italië, waar jarenlang alleen kwaliteit belangrijk was. Het is meer een prijsmarkt geworden. Dat komt ook door de opkomst van de supermarkten die een steeds groter deel van de markt bedienen.”

Levert u ook aan supermarkten? „Nee, we hebben het één keer geprobeerd, maar dat is slecht bevallen. Wij houden het bij de traditionele groothandel en de tuincentra. Zo’n 25 jaar geleden heb ik met een collega die net als ik bij Zurel werkte, Atlas Plantenexport opgericht. Italië was onze specialisatie en is het nog steeds; dit land is goed voor 90% van onze omzet.”

Welke producten zijn er populair? „Italianen zijn vrij traditioneel. Een noviteit vinden ze wel leuk, maar het is niet het eerste waar ze naar vragen. Wij verkopen er vooral bloeiende planten als kalanchoë, cyclamen, chrysanten en uiteraard phalaenopsis. Dit is ook hier de meest verkochte plant. We verkopen er ook veel tuinplanten als caluna en erica. Die zijn veelal bedoeld voor de graven. Italianen houden vast aan de seizoenen. Met een potchrysant hoef je in januari niet aan te komen.”

„Die is moordend. Veel Nederlandse exporteurs leveren aan Italië en het land heeft ook nog eigen productie, al is die niet zo groot. Vroeger waren Italianen trouwe klanten, maar dat verandert langzaam maar zeker. Ook de betalingsmoraal is verre van vlekkeloos.”

Het blijft dus opletten… „Er zijn klanten die ik niet lever voordat ik een getekende cheque in m’n handen heb. Gelukkig geeft zo’n cheque tegenwoordig meer zekerheid, omdat de boetes op het uitschrijven van ongedekte cheques enorm zijn verhoogd. Maar je kunt altijd je vingers branden. Er zijn klanten die zomaar van de aardbodem verdwijnen.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 24

Na een veelbelovend voorjaar, viel de zomer tegen voor celosia. Hoewel de plant goed tegen warmte kan en veel buiten wordt gebruikt, was de vraag mak. Vooral vanuit Zuid Europa.

Telers zien hun resultaten tot nu toe op vrijwel hetzelfde niveau als vorig jaar uitkomen. Het voorjaar mocht dan iets beter zijn, de zomer stelde teleur. „Normaal gesproken loopt het na de start van de zomervakanties toch nog zeven weken aardig door, maar nu kregen we al bij aanvang een flinke terugslag. Ondanks dat zijn de middenprijzen vergelijkbaar met die van vorig jaar, zowel bij de 12 als de 19 cm-pot. Vooral de terugkerende acties bij Engelse ketens hebben bij ons de makke daghandel goed kunnen maken, waardoor we zelfs minder hebben kunnen klokken”, analyseert Jeffrey Ammerlaan van kwekerij Ammerlaan-Sosef uit Honselersdijk. Met name de Italianen nemen minder af, constateren zowel kwekers als handelaren. Oost-Europa is een belangrijk afzetgebied geworden, maar groeit momenteel niet meer. De paarse Caracas Deep Purple beheerst zo’n 80% van de markt.

Ketenaanpak Ton Zwinkels van House&Garden in Made vindt het positief dat er een ketenaanpak op gang is gekomen bij celosia Caracas Deep Purple. „Eindklanten geven rechtstreeks bij de stekleverancier aan waar hun voorkeuren liggen en wij gaan daar gezamenlijk zo veel mogelijk op in

zetten. Een marktgerichte benadering is hard nodig onder de huidige omstandigheden.”

Zuiden neemt gas terug Handelaren die het topsegment beleveren, werken bij voorkeur met Caracas. Ze kunnen van de kwaliteit op aan en eindklanten zijn in onzekere tijden minder geneigd te experimenteren met kleine, nieuwe rassen. Het product liep vanouds vooral in de zuidelijke landen erg goed, maar de crisis die daar nog altijd woedt, heeft daar een rem op gezet. Voor DGI speelt celosia in deze periode nauwelijks een rol. Berry Hoek: „April, mei en juni zijn bij ons de belangrijkste maanden voor celosia. Daarna loopt het terug. Voor de tijd van het jaar vind ik de prijzen nu best redelijk. Ook in het voorjaar werd er goed voor betaald. Celosia is een sterk en apart product waar we nooit klachten over krijgen.” Bos Brothers draait bij de Engelse supermarktketen Morrisons van april tot september met celosia Caracas Deep Purple. „Het is daar een goedlopend actieproduct. Ieder jaar gaan er flinke aantallen naar toe, met een lichte jaarlijkse stijging. De kwaliteit en houdbaarheid zijn de sterke punten van de plant, waardoor die zeer geschikt is voor supermarkten”, zegt Arthur van der Lans. ■

&%%

*#%%%

)#%%%

(#%%%

'#%%%

&#%%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

Verkochte aantallen x duizend

Hoe staat het met de concurrentie?

Zomer valt tegen voor celosia

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Foto: AtlAs PlAntEnExPort

Exporteur over Italië

Verkochte aantallen en middenprijs celosia op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013. 36 (2014)

03-09-14 14:24

Afzetzaken Foto: pull position

Analyse groene planten

Foto: Wim KAp

Boost voor epipremnum is gewenst

Telers proberen met het plannen van acties de klok te mijden, want daar zijn de prijzen al sinds vorig jaar dramatisch. „Dat lukt gelukkig vrij aardig”, geeft Ad Dekkers van kwekerij Sentinel aan.„Als we aan de klok overgeleverd zouden zijn, konden we ons boeltje wel pakken. We hebben duidelijk last van de afnemende interesse voor groene planten. Ondanks campagnes en promotie hebben we die ontwikkeling nog niet weten te keren.” Verkoper Wim Fransen van kwekerij W. Kap wijt de onevenwichtige markt ook aan het feit dat er weinig vernieuwing is te zien in de productgroep en dat de grote potmaten te duur worden bevonden. ■

)%%

)#%%%

(%%

(#%%%

'%%

'#%%%

&%%

&#%%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

Verkochte stelenx duizend

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Vrijwel alle potmaten hebben last van de wisselvallige markt. Maar de grote maten lijden er het meest onder. Het zijn de potmaten waarin de plant met een mosstok wordt gesteund en de interesse daarvoor lijkt te bekoelen. Dat constateert ook Jan Robbe van IBH-Export. „Mosstokken zijn over het hoogtepunt heen. Zelfs als het aanbod ervan wat minder is, worden die niet naar waarde betaald. Hangers en kleine tafelmodellen doen nog wel leuk mee. Ik denk dat het tijd is om het product een boost te geven met nieuwe verschijningsvormen. We moeten af van de mosstok en zoeken naar verrassingen. Want het is een fraaie en ijzersterke plant die best eens een comeback mag maken.” Een ander geluid komt van Rudi Heling die inkoopt voor een

aantal Tuinland-winkels in het Noorden. „We hebben een tijdje geprobeerd om epipremnum op nieuwe wijze te presenteren: kleine potmaatjes in hoge vazen. Er werd leuk op gereageerd, maar vervolgens greep men toch weer naar de mosstokken. In één van onze winkels hebben we nu een groene muur waarin epipremnum met zijn bonte blad de show steelt. Misschien dat dit weer wat interesse gaat opwekken.” De plant doet het verder goed in mix-trays van groene planten.

Verkochte aantallen en middenprijs epipremnum op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013. 36 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 25

Bedrijf: WE-Plants, Bleiswijk Aanleiding: Red Velvet weken

Eric Weerheim „De Red Velvet weken organiseren we met marketing- en verkoopbureau Pull Position en vinden in week 36 en 37 plaats. We brengen onze rode anthuriumrassen onder de aandacht van de handel. 60, 70% van ons assortiment is rood en daarvan zetten we Avento, Vito, Nubira en Arion in de picture. Dit doen we door te flyeren op de klok en een presentje uit te reiken aan kopers. Daarnaast nodigen we ze uit op onze kwekerij. Op de kwekerij willen we de handel ons assortiment en kwaliteit laten zien en de beleving meegeven van alle inspanningen die nodig zijn voordat de planten op de kar staan.”

„Arion is nieuw verkrijgbaar bij ons en verder zijn het bestaande rassen. Arion is onderscheidend door haar bijzondere wijnrode kleur. Nubira hebben we sinds anderhalf jaar en Avento en Vito zijn bekende rassen die wij al langer hebben. Met de Red Velvet weken willen we kopers bekend maken met ons rode assortiment en hen de verschillen laten zien.”

„Momenteel gaat het niet makkelijk. Er wordt best veel aangeboden voor de klok en daardoor staat de prijs behoorlijk onder druk. Zeker van rood wordt veel geklokt. Er is meer aanbod dan vraag. Daarom zetten we in op promotie. We willen ons daarmee onderscheiden, zeker ook ten opzichte van andere producten. We willen laten zien dat kopers ook voor anthurium kunnen kiezen in plaats van phalaenopsis.”

„Ja, we doen regelmatig flyers bij de trays en lichten planten uit via de powerpoint op de klok. Dit doen we om de kwaliteit en de mooie eigenschappen van onze planten te benadrukken. De Red Velvet weken zijn nieuw voor ons. Nu hebben we onze vaste afnemers persoonlijk uitgenodigd. Ook klokkopers zijn van harte welkom. We kunnen dan met ze overleggen of ze tevreden over ons zijn en wij over hen. De eerste geluiden zijn dat mensen heel enthousiast zijn om langs te komen.”

„Ja, in 2008 zijn we overgestapt van paprika naar potanthurium. We wilden een product telen dat we zelf mooi vinden en waar we achterstaan. We proberen kwalitatief goede planten te telen. Tot vandaag de dag zijn we daarin geslaagd. Afnemers die vanaf het begin bij ons bestellen en voor kwaliteit kiezen doen dat nog steeds. Wat dat betreft zijn we op de goede weg!”

03-09-14 14:24

Rozenkas na watergift -

oto’s geschoten met groothoeklens geven vaak een vertekenend beeld. Direct na een beregeningsbeurt is deze foto geschoten, waarbij het lijkt dat naast het rozengewas een soort waterbassin in de kas ligt. Het is echter niet meer dan tijdelijk water op het middenpad van 5 m. De weerspiegeling maakt dat de kas oneindig groot schijnt. In werkelijkheid worden bij de West Plant Group echter gedurende een gedeelte van het jaar op slechts 1,5 ha patiorozen geteeld. Het bedrijf is namelijk een plantenkwekerij die groenteplanten opkweekt in trays. Om een egalere arbeidsfilm te krijgen, is het bedrijf vorig jaar begonnen op hun vestiging in Maasbree patiorozen te telen via stek. „Het past uitstekend in ons teeltplan. En met de manier waarop wij patiorozen kweken, kunnen wij sneller anticiperen op de markt. Onder meer bij trends, zodat we van meerdere veredelaars onze assortiment betrekken”, meldt teeltmanager Wieke Grubben. In vergelijking met vorig jaar heeft West Plant Group meer patiorozen opgezet en dat zal volgens de teeltmanager ook wel verder groeien. „Deze jaren zijn eigenlijk proefjaren, die uitstekend zijn bevallen.” Het mooie aan de patioroos, bestemd voor op terras, balkon en in de tuin, vindt Grubben dat het gewas steeds nieuwe knoppen blijft aanmaken, waardoor er van voorjaar tot najaar kleur in de rozen zit. Het zijn voornamelijk grootbloemige rassen welke ook geurend zijn. Vanaf week 15 tot week 30 worden ze kleur tonend verkocht in verschillende kleuren en potmaten. < Auteur: Peter van Leth

pvanleth@hortipoint.nl

Spread.indd 26

36 (2014)

03-09-14 14:24

36 (2014)

Spread.indd 27

03-09-14 14:24

K asgeluiden Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers, Bert Vegter

Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

’Minder tripspieken tot nu toe’ -

toename direct in met middelen als middelen. En zeker adulten die

Guido Halbersma

montdorensis toedienen. Zodoende -

Adviseur gewasbescherming van Van Iperen, onder andere in chrysant

’Een spel tussen diglyphus en chemie’ Simon Zwarts heeft de teeltwisseling weer een week of zes achter zich liggen. Nu is het doel om met het nieuwe gewas zo schoon mogeheeft de teler nog Trigard achter de -

Simon Zwarts Plaats: Mijdrecht Teelt: gerbera grootbloemig onder 6.000 lux Oppervlakte: 1,5 ha

is wel wat meer werk om hier en

middelen. -

laag en de bloemschade is minimaal

Twee weken geleden hebben -

Kasgeluiden-NW.indd 28

36 (2014)

03-09-14 14:24

’Vertrouwen in biologie, maar lang leerproces’ kleeft uiteenlopende ervaringen met -

Henk Overkleeft

Plaats: Maasdijk Teelt: amaryllis en potplanten Oppervlakte: 2,4 ha

die kas waar we sinds begin van dit teler bezig met versnipperen van het een goed moment te spuiten met

vanwege het milieu en alle eisen die tegenwoordig gesteld worden en ook het steeds smallere middelen-

Overkleeft vertrouwen in de biologie

’Preventieve koers houdt stand’ Warm weer of koud weer deze zomer; het heeft geen enkele invloed op de gewasbeschermingsaanpak

ting die wel eens door weersinvloe-

ge haard plaatsen we de spuitboom een paar dagen of een week na de laatste blokbespuiting nog een keer

Ed Molkenboer Gewasmanager bij C.F.F. Bakker & zn.

maar zo weinig dat deze plaag met de standaard preventieve blokbespuitingen eenvoudig onder de duim

gemaakt voor Vertimec om spint te

in meer of mindere mate voor in -

Plaats: Rijsenhout Teelt: pachira en ficus Oppervlakte: 3 ha

de gaten hou voor zo’n eventuele

Pachira wordt nog steeds twee

wordt immers genadeloos afgestraft

36 (2014)

Kasgeluiden-NW.indd 29

03-09-14 14:24

Warmte en CO2

Brandstofcel schuifelt langzaam richting tuinbouw glastuinbouw op zoek naar nieuwe bronnen van energie. Enkele jaren geleden leek de brandstofcel een veelbelovende kandidaat met een hoog elekover vernomen. Hoe staat het met de ontwikkeling? Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

et is mei 2009. Een bijeenkomst over energie in Demokwekerij Westland. In een apart kamertje schuiven twee heren een gordijn opzij, waarna een brandstofcel zichtbaar wordt. Het is een zogeheten PEM-cel, die werkt bij een temperatuur van 75°C. Fotograferen is ten strengste verboden. Ook de naam van het bedrijfje mag niet worden genoemd. Wel willen de mannen kwijt dat ze over een half jaar de Europese markt gaan bestormen. Sindsdien is er in de tuinbouw niets meer van het duo vernomen. De ontwikkeling van de brandstofcel voor de glastuinbouw heeft iets van ’morgen gratis bier’, zoals in cafés beloofd wordt op een bordje achter de toog. Al jaren is de verwachting dat het over een paar jaar marktrijp is. Maar de ontwikkeling gaat traag, zeker als men bedenkt dat het principe al in 1839 is ontdekt. Hoe staat het op dit moment met de brandstofcel?

Andere sectoren Er bestaan verschillende typen brandstofcellen die elk een eigen toepassingsgebied kennen. Sommige werken met een lage, andere met een hoge temperatuur. Brandstofcellen met een lage temperatuur, de zogeheten PEM-cellen, worden al geregeld toegepast. Deze zijn bij uitstek geschikt voor mobiele toepassingen. Zo zijn er draagbare PEM-cellen ontwikkeld voor vorkheftrucks en gebruik op de camping. Deze draaien op waterstof of ethanol. Ook de eerste auto’s met PEM-cellen verschijnen op de Nederlandse wegen. Het voordeel is dat brandstofcellen geen herrie maken en geen luchtvervuiling geven. Ze zijn wel relatief duur omdat er platina nodig is als katalysator.

Brandstofcel.indd 30

Aan de andere kant zijn er de brandstofcellen met een hoge werkingstemperatuur (600 tot 1.000°C), waaronder de zogeheten SOFC-cellen. Deze kunnen aardgas direct omzetten in waterstof, waardoor ze een hoog elektrisch rendement halen. Ze zijn vooral geschikt voor stationaire toepassingen, zoals in de glastuinbouw. Er is bijvoorbeeld een fabrikant, Bloom Energy in de VS, die op grote schaal SOFC-brandstofcellen levert aan datacenters van Google en Microsoft, waarvoor een onafgebroken levering van elektriciteit van levensbelang is. Het gaat om aaneengeschakelde ’stacks’ met een totaal vermogen tot 1 MW. De huidige machines van Bloom hebben als nadeel dat ze geen warmte en CO2 kunnen benutten; iets wat de glastuinbouw graag zou willen. Alle warmte gaat de lucht in.

Ei van Columbus Een bedrijf dat zich heeft verdiept in de brandstofcel is chrysantenkwekerij Linflowers van de gebroeders Van Tuijl in Brakel. „Op een bijeenkomst van netbeheerder Liander hoorden we over een brandstofcel met een energetisch rendement van 65%”, vertelt Rochus van Tuijl. „We dachten dat we het Ei van Columbus hadden gevonden.” Ter vergelijking: een moderne WKKinstallatie haalt maximaal een rendement van 43%. Bovendien is de verwachting dat de brandstofcel zuivere CO2 levert, omdat er geen lucht wordt aangezogen, waardoor dus ook geen NOx wordt gevormd. Hoe zuiver die CO2 werkelijk is, moet nog worden onderzocht. Ook is nog niet bekend hoeveel koolmonoxide er vrijkomt. De broers gaven adviesbureau Energy Matters de opdracht om te onderzoeken

of de brandstofcel iets zou zijn voor hun nieuwe locatie in Zuilichem. De provincie steunde het idee en stelde een Innovatievoucher beschikbaar.

Factor 10 duurder Voor de haalbaarheidsstudie heeft Energy Matters twintig fabrikanten benaderd. „Slechts drie daarvan hadden een werkende SOFC-cel op de plank liggen in de gewenste vermogensrange”, zegt Sander Peeters, energie-adviseur bij Energy Matters. „Geen enkele fabrikant had nog iets gedaan met de uitkoppeling van warmte en CO2. We hadden verwacht dat ze veel verder waren.” Puur voor de elektriciteit is een brandstofcel niet rendabel in de glastuinbouw. Per kWe is de gemiddelde brandstofcel een factor 10 duurder dan WKK. Dat bedrag moet dus worden terugverdiend met een hoger rendement. „En dat lukt niet zonder de warmte en de CO2 te benutten”, aldus Peeters. „Helaas is de glastuinbouw een van de weinige sectoren die warmte en CO2 kunnen gebruiken. Dat betekent dat deze toepassing alleen voor de glastuinbouw moet worden ontwikkeld.” Op dit moment is Energy Matters in gesprek met een Finse fabrikant die bereid is om de benutting van warmte en CO2 te onderzoeken, als daar subsidie voor komt. Er wordt nog naar financiers gezocht.

Continu draaien Het voordeel van de hoge werkingstemperatuur van de SOFC-cel is dat de reacties heel efficiënt verlopen. Bovendien maakt de brandstofcel gebruik van keramische membranen. Daardoor zijn er minder 36 (2014)

03-09-14 14:24

Links: een SOFC-brandstofcel. Rechts: het hart van de brandstofcel, een membraan. Gestapeld vormen deze membranen ’stacks’, die ook weer gestapeld worden. SOFC brandstofcellen hebben een hoge werkings-

factor 10 duurder dan de gangbare WKK. Dat bedrag moet dus worden terugverdiend met een hoger rendement. Dat lukt niet zonder de warmte en de CO2 te benutten en een extra subsidie.

dure edelmetalen nodig als katalysator. Het nadeel van keramische membranen is dat ze niet goed tegen snelle temperatuurswisselingen kunnen. De machine kan dus niet zo maar worden aan- en uitgezet. „De brandstofcel zou 24 uur per dag en 7 dagen in de week moeten draaien”, zegt chrysantenteler Van Tuijl. „Dat maakte het voor ons minder interessant gezien de lage sparkspread. Ook bleek dat het gemiddeld rendement lager ligt dan de fabrikant opgeeft, omdat de brandstofcellen na verloop van tijd degraderen. Een rendement van 55 tot 60% zou al heel mooi zijn.”

Onderhoud onbekend Er kleefden nog meer nadelen aan de brandstofcel: niemand kan zeggen wat er aan onderhoud nodig is. De verwachting is dat hij minder onderhoud nodig heeft dan een WKK, omdat hij geen bewegende delen heeft. Maar doordat de stacks degraderen loopt het rendement van de brandstofcel terug met 0,1 tot 2% per 1.000 draaiuren. Wanneer het rendement na een paar jaar bij 53% is aangekomen wordt de stack vernieuwd. „Dit was een grote onzekere factor”, aldus Van Tuijl. Al met al zouden brandstofcellen voor Linflowers een investering vergen die een 36 (2014)

Brandstofcel.indd 31

factor vijf tot tien hoger ligt dan bij een conventionele gasmotor. Ook het onderhoud zou twee tot vier maal zo duur zijn, vooral door de vervanging van de stacks.

Doorbraak van GE? General Electrics, het moederbedrijf van Jenbacher, claimde in juni een doorbraak in brandstofceltechnologie. Het bedrijf heeft een SOFC-cel ontwikkeld die in combinatie met een Jenbacher gasmotor een elektrisch rendement van 65% zou opleveren. Als ook de restwarmte wordt gebruikt, loopt het totale rendement op naar 95%, aldus GE. Het geheim is een nieuwe hittebestendige coating, die het de stack mogelijk maakt grote temperatuurschommelingen te doorstaan, waardoor de levensduur aanzienlijk wordt verlengd. De machine gebruikt roestvast staal in plaats van zeldzame metalen. De nieuwe brandstofcel zal in New York worden getest. Volgens GE duurt het nog enkele jaren voor deze technologie commercieel beschikbaar is.

ren met een traditionele gasmotor”, beaamt Peeters. Hij ziet vooral kansen voor de kleinverbruiker van energie, die een hogere prijs betaalt voor gas en elektra. Deze zou dan een brandstofcel als baseload kunnen laten draaien, en de pieken kunnen opvangen met een WKK of met elektriciteit van het net. Chrysantenteler Van Tuijl heeft er vertrouwen in dat deze techniek iets voor de tuinbouw kan gaan betekenen. „Het is nu afwachten tot iemand de techniek voor de tuinbouw geschikt maakt.” Voor Linflowers heeft de ontwikkeling niet veel haast meer. Het bedrijf heeft op de nieuwe locatie voor 4 MWe aan WKK’s gekocht en verwacht dat die een jaar of vijftien meegaan. De overige 2 MWe die nodig is wordt ingekocht. <

In het kort

■

Vertrouwen in techniek

■

„Hoewel de ontwikkelingen snel gaan, verwachten we dat het nog een jaar of vijf duurt voor een brandstofcel kan concurre-

03-09-14 14:24

Kennis van klant en sortiment is de basis -

Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

parkeerplaats van discounters als Action en Primark zie je ook BMW’s staan. Ofwel ook de meer vermogenden onder ons kopen niet alleen dure kwaliteitsspullen.”

groep zo groot was, is de top vijf bekroond met een zogenoemde NZBT-prijs. De Wagt: „Toevallig betrof het tweemaal de snijbes symphoricarpos. Het waren beide fraaie inzendingen, zeker als je de herfstachtige weersomstandigheden van de afgelopen tijd in ogenschouw neemt.” In vier keurgroepen zijn twee prijzen verdeeld (zie tabel). Twee daarvan zijn voor het eerst in de geschiedenis van de tentoonstelling gesponsord door bloemenhandelaren. FleuraMetz schonk de prijs aan de hortensia die de meeste punten behaalde. Artho Bloemen beloonde de beste lisianthus. Dat was toevallig cultivar Corelli Apricot die tijdens de opening op donderdagavond 28 augustus werd gedoopt door veredelaar Takii Europe en teler Robbert Kester.

Voorwaarde voor een goed gesprek met klanten en een passende marketingstrategie is volgens Jansen een onderscheidend sortiment. Daaraan was op de show in de Oude Kerk in Naaldwijk geen gebrek: ruim vierhonderd inzendingen. De twintig juryleden onder leiding van oud-VKC’er Gerard de Wag verdeelde ze over zestien keurgroepen. De grootste was die van de ’Overige Snijbloemen’: bijna honderd inzendingen. Omdat de kwaliteit en diversiteit in die Foto’s: Hans neeFjes

et thema van de vakavond of – om met de woorden van de organisatie te spreken – Zomerbloemen Event, was: ’Ken je klanten’. Spreker Lucas Jansen van Flower Academy zei dat alle schakels in de tuinbouwketen meer van hun klanten moeten weten. „Dan kun je beter aan hun wensen voldoen. Samenwerking, snelle en moderne communicatie en het delen van informatie en productkennis zijn bepalend voor uw succes.” Marcel Koene van tuincentrum De Carlton in ’s-Gravenzande vroeg zich af wie zijn klanten zijn. „Kwaliteit wint altijd, maar moet ik me met kwaliteitsproducten richten op de bovenkant van de markt? En hoe lang nog blijven telers topkwaliteit maken in de huidige markt?”, vroeg hij zich af. „Op de

Symphoricarpos Magical Joy was een van de Takii Europe en teler Robbert Kester van Miracle Flowers.

NaaldwijkZomerbloementt.indd 32

36 (2014)

03-09-14 14:24

Gewas/productgroep cultivar Inzender ’Opus Yellow’

G. van den Beukel, ’s-Gravenzande

9,30

Aster

’Claudia’

Kw. Zijdezicht, De Lier

9,50

Bol-/ knolgewassen

Amaryllis belladonna

A. Valstar, ’s-Gravenzande

9,53

Agapanthus

’Heidy’

J.M.J. Zwetsloot, Voorhout

9,45

Bouvardia enkelbloemig

’Royal Roza’

Vreeken Sierteelt, Rijsenhout

9,47

Celosia cristata

’Act Dara’

Feiko Sonneveld, Monster

9,70

Celosia plumosa

’Flame’

Mts van Velden - Seunke, ’s-Gravenzande

9,58

Delphinium

’Dewi Dark Angel’

N.G. Wigchert, Noordwijkerhout

9,48

Dahlia

’Blue Eyes’

fa. H.A. van Eeuwijk & Zn, Lisserbroek

9,57

Exoten

curcuma alismatifolia

KP Holland, Naaldwijk

9,43

Gladiool

’Sugar Babe’

H. de Ridder & Zn, Noordwijkerhout

9,50

Helianthus

’Sunrich Orange’

Kw. Luime, Ouddorp

9,33

Hortensia

’Mammoet’

Ben Boers, 's-Gravenzande

9,73

Limonium

sinensis ’Diana Diamond’

J. van Baalen, Naaldwijk

9,33

Lisianthus enkelbloemig

’Piccollo Hot Lips’

Gebr. vd Berg, Naaldwijk

9,50

Overige snijbloem

Viburnum opulus ’Compactum’

Gerard van Rijbroek, Keldonk

9,60

Astilbe ’Paul Gaärder’

VOF A.H. Rutgerink & Zn, Lisse

9,58

De Oude Kerk was goed gevuld met bloemen.

Het koppelen van een prijs aan de naam van een handelaar mag van de organisatie vaker gebeuren. Niet alleen vanwege het geld. Het vergroot ook de betrokkenheid van de handel bij het evenement en het product zomerbloem, legde voorzitter Hordijk uit.

Score

Antirrhinum majus

Sierfruit

Symphoricarpos ’Magical Avalanche’Gerard van Rijbroek, Keldonk

9,55

Symphoricarpos ’Magical Joy’

Dam. Plant, Heerjansdam

9,50

Gentiaan ’Dark Blue Sky’

Rogenti, Venlo

9,50

Phlox ’Windsor’

Gebr. van Ruiten, Lisse

9,30

’kroonjuweel’

Peet van de Knaap, Wateringen

9,50

Extra prijzen voor hortensia en lisianthus met hoogste score op de show. FleuraMetz Prijs

Hortensia ’Dali’

Ben Boers, 's-Gravenzande

9,74

Artho Bloemen Prijs

Lisianthus ’Corelli Apricot’

Miracle Flowers, Hoek van Holland

9,56

Samenwerking Ketensamenwerking is belangrijk, benadrukte Hordijk. „Samen kom je verder, of het nou om rendement of innovatie in teelt en techniek gaat.” Hij prees de prestatie die ruim honderd vrijwilligers leverden bij het realiseren van de show. „Onze vele sponsoren zijn niet alleen diegenen die tussen de € 250 en een aantal duizenden euro’s bijdragen aan het jaarbudget van zo’n

€ 70.000.” Ook bedankte hij de vertegenwoordigers van PurE seasonal flowers, de productcommissie snijhortensia, LTO, VGB, VBW en FloraHolland voor hun inzet. „Zij zijn hier vanavond ook, want het doel is om de onderlinge samenwerking en het begrip in de afzetketen te verbeteren.” Netwerken kon overigens ook al tijdens het middagprogramma voor bloemisten. De

Hortensia Dali behaalde de meeste punten. De jury zei: ’apart, tweekleurig, mooie harde bloem, zuiver blad, vernieuwend’. 36 (2014)

NaaldwijkZomerbloementt.indd 33

excursie langs twee telers en een veredelaar trok twee belangstellenden. „Frusterend en beschamend, maar ook telers en handelaren moet je er vaak bij slepen als je iets voor ze organiseert,” klonk het meermaals na afloop.

Zeepkist Marcel Koene behoorde tot het zestal dat wel zijn product, visie of bedrijf wil delen, met de ruim 200 aanwezigen tijdens de vakavond. Op een zeepkist. Kort en prikkelend. Directeur Nico Grootendorst van vermeerderingsbedrijf Evanthia legde uit dat het lastig is om klantspecifiek te veredelen omdat dit proces jaren duurt. „Maar klanten weten ook niet precies wat ze willen, blijkt meermaals als ze bij ons op bezoek zijn.” Bloemist Pieter Straathof uit Leiderdorp stelde dat hij de McDonald's in zijn branche wil zijn. „Dus betaalbaar, betrouwbaar en herkenbaar in kwaliteit en sortiment. Niet alles willen doen. Die strategie loont.” Bouvardia en lisianthus werden aangeprezen door respectievelijk Reinoud Hagen van Royal van Zanten en Corine van Hulst van kwekerij Montana. Teler Rinus van Leeuwen nam van snijhortensia vier bloemen mee, van vers tot meerdere weken oud. „Een cultivar kan verschillen in kleur en houdbaarheid. Wist u dat? En wat vindt u ervan?” Het begin van een gesprek met vakgenoten was gemaakt, zo bleek later. <

03-09-14 14:24

’Mooi hoe consument warmloopt voor hortensia’ De snijhortensia stond afgelopen weekend centraal op de bloemenafdeling van Tuincentrum Leurs. Het sortiment was voor deze gelegenheid fors uitgebreid, er werden meerdere toepassingsmogelijkheden van de hortensia gepresenteerd én de telers Henk Nijssen en Johan Saris gaven acte de présence op de winkelvloer. Voor deze ondernemers leverde dit zeker wat op.

centrum Leurs, die bekend staat om haar brede assortiment. „We willen een bloemenspeciaalzaak in een tuincentrum zijn en niet onderdoen voor een bloemist met een eigen winkel”, zegt Erna Weijers, afdelingshoofd van de snijbloemenafdeling. „Om deze reden willen we klanten ook méér bieden dan alleen een standaard bosje bloemen. Niet alleen door een ruime keuze, maar ook door verrassende presentaties en arrangementen. En door klanten extra informatie te bieden; de hedendaagse consument wil steeds

meer weten. Het uitnodigen van telers in onze winkel heeft daarom een duidelijke toegevoegde waarde. Rond Moederdag hebben we dit voor het eerst gedaan met een orchideeënteler; dat was een groot succes. Vandaar dat we hier nu een vervolg aan geven met dit snijhortensiaweekend.” Tuincentrum Leurs nam vorig jaar al contact op met FloraHolland met de vraag of er mogelijkheden waren voor een samenwerking in de promotie van snijhortensia’s. Projectleider markt en product Gerard Garfoto: Ank vAn Lier

elke hortensiasoorten zijn het meest geschikt om te drogen? En hoe pak ik dat aan? Hoe houd ik een hortensia zo lang mogelijk mooi? En welke kleuren en soorten hortensia’s passen het beste bij elkaar? Zomaar een greep uit de vragen die snijhortensiatelers Henk Nijssen uit Baarlo en Johan Saris uit Maasbree afgelopen weekend voor hun kiezen kregen. De ondernemers waren twee volle dagen aanwezig op de snijbloemenafdeling van het Venlose Tuin-

HortensiaLeurs.indd 34

36 (2014)

03-09-14 14:24

Achtergrond

dien legde daarop contact met Henk Nijssen en Johan Saris. „We waren meteen enthousiast, toen we werden gevraagd om een weekend aanwezig te zijn bij Leurs”, vertelt Saris. „Je krijgt niet zo vaak de kans om in je eigen regio aan promotie te doen. Daarbij is de prijsvorming in de eerste periode na de schoolvakantie vaak niet optimaal. Met deze actie konden we wellicht een steentje bijdragen aan een betere prijsvorming, zo was onze gedachte. Overigens mogen we op dit moment niet klagen over de prijzen: door de natte zomer zijn de prijzen al een aantal weken goed.” Nijssen voegt toe dat ook het feit dat Tuincentrum Leurs veel Duitse bezoekers trekt een reden was om medewerking te verlenen aan het initiatief. „Duitsland is een belangrijk afzetland voor snijhortensia’s. En ook voor Johan en mij persoonlijk; 60 tot 70% van onze hortensia’s gaat naar de oosterburen. Dat driekwart van de klandizie van Leurs uit Duitsland komt, is dan ook een belangrijke plus.”

Dankbare bloem Ter gelegenheid van het hortensiaweekend werd de bloemenafdeling van Leurs omgetoverd tot een ware oase van hortensia’s. Deze bloemen werden allemaal geleverd door Nijssen en Saris. „Normaliter hebben we slechts enkele soorten hortensia’s staan; deze kopen we op de klok bij FloraHolland. Nu heeft de klant keuze uit een stuk of vijftien variëteiten”, vertelt Weijers. Ook toont het tuincentrum verschillende toepassingsmogelijkheden van de hortensia verwerkt in een krans, een bloemstuk of als basis voor een boeket. Daarnaast zijn enkele speciale aanbiedingen opgesteld. Via de website, social media en lokale media is actief gecommuniceerd dat de snijhortensia dit weekend centraal staat. „Met succes”, zegt Weijers. „Er zijn behoorlijk wat mensen die speciaal hiervoor naar Leurs zijn gekomen.” Nijssen en Saris staan de hele dag op de winkelvloer en spreken mensen aan die belangstelling tonen voor de hortensia’s. „Klanten lopen niet uit zichzelf op je af”, zegt Nijssen. „Niet zo vreemd: ze hebben geen idee wie we zijn. We geven deze mensen een brochure met verzorgings36 (2014)

HortensiaLeurs.indd 35

bei uit de groentewereld, maar stapten zes jaar geleden over naar de teelt van verschillende soorten (in natuurtinten) 1,4 ha, waar 13 verschillende soorten (met name blauwtinten) worden geteeld. Deze

tips en toepassingsmogelijkheden van de hortensia. Ook knopen we een praatje aan; vaak komen dan toch de nodige vragen naar boven. Met name over de verzorging en of je een krans nu al in de huiskamer kunt zetten. Natuurlijk, en als je deze in december overspuit in zilver, blijft ’ie mooi tot in januari.” Volgens Saris zijn consumenten over het algemeen positief over de hortensia als snijbloem. „De mensen vinden het een dankbare bloem, vooral vanwege de goede houdbaarheid. Ook kent de hortensia enorm veel toepassingsmogelijkheden; het is volgens de consumenten een snijbloem met een hoog rendement.” Die mening is ook Thea Verstappen uit Venlo toegedaan, die drie rozekleurige hortensia’s koopt. „Ik ben speciaal naar Leurs gekomen vanwege de aanwezigheid van de telers. Ik wilde namelijk weten welke soorten hortensia’s zich het beste lenen om te drogen; volgens de telers zijn de neutrale kleuren hier het meest geschikt voor, maar kunnen de roze ook. Daarom ga ik deze takken drogen en op het toilet hangen, met een mooie, zijden strik eromheen. En wellicht maak ik er ook nog een schilderij van; schilderen is mijn grote hobby.” Mevrouw Hawinkels uit Tegelen slaat ook drie hortensiatakken in. Om cadeau te doen, zo vertelt ze. „Ik was eigenlijk niet van plan om deze bloemen te kopen, omdat ze normaal gesproken behoorlijk prijzig zijn. Maar drie takken voor zes euro is wel een hele mooie aanbieding. En ik weet dat diegene waarvoor ik ze koop, er heel blij mee zal zijn. De hortensia is een geweldige bloem, waar ik nooit genoeg van krijg!”

Voor telers dagje uit Wat denken en hopen de telers dat hun inspanningen op de winkelvloer zullen opleveren? Daadwerkelijk een verschil kunnen maken in de markt, is waarschijnlijk een utopie, geeft Nijssen aan. „Onze promotie

is een druppel op een gloeiende plaat. Maar we vinden het vooral leuk om te doen. Het is weer eens iets anders dan de hele dag in de kas bezig zijn, voor ons is het een dagje uit. Daarbij is het leuk om uit eerste hand te horen hoe consumenten over jouw product denken en met eigen ogen te zien dat de snijhortensia goed ligt bij en de belangstelling heeft van de consument. Dat moeten we zo zien te houden, vooral omdat er nog steeds uitbreiding plaatsvindt in deze teelt. Hopelijk kunnen we aan de promotie een steentje aan bijdragen.” Op de bloemenafdeling van Leurs maakte de inzet van de telers in ieder geval wel een duidelijk verschil: hier werden afgelopen weekend vier tot vijf maal zoveel snijhortensia’s verkocht als normaal. Daarnaast wil Leurs de samenwerking met de telers intensiveren. „We merken dat het brede sortiment snijhortensia’s en de goede kwaliteit die Nijssen en Saris leveren klanten aanspreekt”, zegt Weijers. „Daarom hebben we afgesproken dat we in de toekomst meer gaan samenwerken en rechtstreeks bij hen gaan inkopen.” Voor de telers geeft dit ook in zakelijk opzicht een positieve draai aan het weekend. „Onze inspanningen zijn niet voor niets geweest, dat blijkt wel. En dat terwijl we ook nog eens ontzettend leuke dagen hebben gehad.” <

In het kort De bloemenafdeling van Tuincentrum Leurs in Venlo nodigt regelmatig telers uit, om zo haar klanten te voorzien van extra informatie en ook toegevoegde waarde te bieden. Door de aanwezigheid van hortenwerden in één weekend veel meer

03-09-14 14:24

Opmerkelijk op Plantarium Met 303 stands en 350 deelnemers was de 32e editie van de internationale vakbeurs voor de boomkwekerij Plantarium weer succesvol, meldt de organisatie. Er kwamen in week 35 ruim 17.000 bezoekers naar Boskoop en daarvan was driekwart werkzaam in de teelt, handel of afzet via tuincentrum en retail. Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

Lava of basalt in teeltvloer

Yucca’s met en zonder doos

In een compacte opstelling bootste de firma Houdijk den Boer uit Bergambacht na waarmee zij teeltvloeren maken. Het poreuze lava is bekend. In het middelste vak zijn grove en fijne fracties gemengd. Zo’n mengsel zorgt voor een stevigere, eventueel berijdbare vloer. Combinaties van fracties zijn ook mogelijk met het gesteente uiterst rechts op de foto. Dat is basalt. Het wordt volgens vertegenwoordiger Corné Verduijn sinds een jaar of twee gebruikt in teelten waar hoge vochtgehaltes relatief makkelijk teeltproblemen veroorzaken. Op het poreuze lava blijft het op klomphoogte vochtiger dan op het massieve basalt, zo is de ervaring. Teeltvloeren zijn meermaals uitgevoerd met een eb-/vloedsysteem, dat wil zeggen vlak en met drie drainslangen per 6,40 m-kap voor de aan- en afvoer van gietwater.

Cresco De Kwakel prees zijn yucca’s op meerdere manieren aan; in de nieuwe, bedrukte doos en al dan niet ingehoesd per tray. „Wij vinden het een mooie doos. Bovendien kun je de plant er makkelijk in meenemen. Een yuccablad is hard en kan prikken. Daar zochten we een oplossing voor. Maar het loopt nog niet zo hard met die dozen. Wellicht gaat het beter nu we in plaats van potmaat 19 de iets goedkopere P14 in de doos aanbieden”, meldt een vertegenwoordiger van het bedrijf. „Misschien vindt de handel onze hoezen wel aantrekkelijker. Ik weet het niet. Je kan er vaak weinig over zeggen. Ons sierfruit loopt nu heel goed weg, ook in verpakkingen die vorig jaar niet populair waren. Zeg mij maar hoe dat kan. Handel blijft onvoorspelbaar.” De reacties van Cresco typeren de stemming op de beurs: wisselend. Optimisme en pessimisme wisselen elkaar af in de gesprekken met standhouders.

Krullend en opvallend bolgewas Albuca Spiralis Frizzle Sizzle heet deze plant officieel. Het Duitse bedrijf dat het bolgewas op de beurs toonde, de firma ChrisMacRayben, die noemt hem tevens Alientwister Retsina. Op het bijgevoegde steeketiket staan ’vreemde tekens’ en de waarschuwing dat de potgrond eitjes van buitenaardse wezens kan bevatten. Opvallend is het gewas zeker, weet ook het bedrijf Vreugdenhil Bulbs & Plants dat twee jaar geleden begon met de potplant. Het is een van de bedrijven die wereldwijd van patenthouder Gerard Zuidgeest uit Honselersdijk aan de slag mogen met het gewas. In beperkte aantallen. Vreugdenhil heeft er seizoensmatig enkele duizenden per week. Zuidgeest levert de bollen, die hij opkweekt vanuit weefselkweek.

Plantarium.indd 36

36 (2014)

03-09-14 14:26

Oprolbaar scherm heft teeltvrije zone op Op het buitenterrein toonden de bedrijven Telermaat en Gebr. Den Uijl hoe je een zogenoemd emissiescherm oprolbaar kan realiseren. Boskoopse telers hebben dan geen teeltvrije zone langs slootkanten nodig, blijkt na toetsing aan aangescherpte emissieregels door het Hoogheemraadschap van Rijnland. Vanaf 1 januari 2015 zijn alle bedrijven in Boskoop verplicht een teeltvrije zone aan te houden van maximaal 150 cm (bij gebruik van 50% driftarme doppen). Agrocultuur/Van der Hoek uit Hazerswoude-Dorp toonde een lichte scharnierbare constructie met schermgaas die modulair is op te bouwen (inzet). Hierover is nog geen contact geweest met Rijnland.

Podium voor ’gemaksplanten’

Foto's: Hans neeFjes

In het Experience Centre op de beursvloer konden retailers kennisnemen van nieuwe concepten of aanzetjes daartoe. Decorum Company zette een podium neer om duidelijk te maken hoe de groene planten in hun aanbod scoren op het aspect ’gemak’. Een kopje water per week of per twee weken, of juist continu een laagje water in de pot. Dat is wat respectievelijk de sanseviera, zamioculcas en kentia nodig hebben. „Natuurlijk maakt het uit hoe groot dat kopje is, maar het gaat om het idee. Verzorgingstips overdragen via etiketten is lastig en QRcodes worden matig gebruikt. Met zo’n podium help je consumenten op weg en je creëert tevens aandacht op de winkelvloer”, aldus Jos van der Meijs van Decorum. Aanprijzen via zo’n top-3 kan volgens hem op basis van gemak, maar ook op prijs, vermogen om lucht te zuiveren et cetera. „Boekwinkels melden zo hun best verkochte exemplaren, dan denk je toch ’dat zal dan wel een goed boek zijn’.”

Niche in nieuw concept „Een niche, niche, ofwel een heel klein product. Zo’n 20.000 planten kan de teler leveren tussen week 35 en 43”, aldus accountmanager Helmer van Wezel. Hij praat over de Colchicum, mede bekend onder de naam Herfsttijloos of najaarscrocus. Van Wezel werkt bij de Comfort Plant Group en vertegenwoordigt twintig telers. In Boskoop lanceerde de verkooporganisatie het consumentenmerk MoreLIPS. Een pot en etiket in de kleur die past bij de plant, dat is de basis waarmee men klanten wil verleiden. Tuincentrumketen Overvecht neemt het concept vanaf week 42 op in zijn sortiment. Twaalf van de twintig kamer- en tuinplantentelers in de Comfort Plant Group kweken reeds op in de gekleurde potten, of wisselen de standaard kweekpot kort voor aflevering om voor een gekleurd exemplaar. „Het maakt de plant leuker en voegt waarde toe zonder extra kosten voor de teler.”

Duurzaam, ofwel Greenminder Een shop-in-shop-concept voor duurzaam gekweekte tuinplanten, dat is Greenminder. Mede-initiatiefnemer is tv-tuinman Lodewijk Hoekstra. Met Greenminder kunnen consumenten volgens de tv-tuinman kiezen voor een gegarandeerd duurzaam gekweekt product waarvan ook het etiket en de pot 100% biologisch afbreekbaar is. Onder de naam Greenminder wordt tevens een online-community gebouwd waarmee de concepteigenaren met consumenten willen communiceren; een kwestie van je plant activeren, ofwel digitaal contact maken via een code. Daarna geeft de teler op het juiste moment persoonlijke en relevante info over je aankoop. Het concept is nog in de pilotfase. 36 (2014)

Plantarium.indd 37

03-09-14 14:26

Teelttips ZomerbLoemen

De planning van de najaarsteelten dreigt door de lage temperatuur van enkele weken terug in de problemen te komen. Sommige gewassen liggen in de groei nu enkele dagen tot een week achter op een normaal jaar. Dit lijkt nu niet problematisch, maar een week later in deze tijd van het jaar betekent twee tot drie weken later aan

Hyacint Embellisia, fusarium (huidziek en krasbodems), Rhizoctonia solani (rotkoppen), Rhizoctonia tuliparum (kwadegrond), erwinia (witsnot) en Sclerotinia bulborum (zwartsnot) kunnen voor problemen zorgen bij het vervroegen van hyacinten. Als een

LeLie Bij een flink aantal bedrijven is het krijt verwijderd rond 20 augustus en dat was duidelijk vroeger dan voorgaande jaren. Door het koele bewolkte en regenachtige weer was dat echter een goede keus. Eind augustus begin september kan het overdag

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 38

ZonnebLoem

het eind van de rit. Zeker de gewassen die voor het najaar zijn gezet en dus geen tweede snee zijn, lijken in de problemen te kunnen komen. Hoewel we niets aan het weer kunnen doen, kunnen we er wel voor zorgen dat we geen verkeerde dingen doen. Let erg goed op teeltmaatregelen die de bloei kunnen vertragen. Denk hierbij vooral aan bemestingen

die bedoeld zijn om meer lengte te krijgen. Deze stikstofbemesting zorgt er voor dat het gewas meer vegetatief gaat groeien en dus de bloei iets uitstelt. Dit kan er in bepaalde omstandigheden voor zorgen dat de bloei net te laat valt.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

aantasting van embellisia, fusarium of Rhizoctonia solani wordt verwacht, dan is bolontsmetting vlak voor het planten zinvol. Daarnaast kan vanuit niet ontsmette grond aantasting van Rhizoctonia solani en kwadegrond ontstaan. In dat geval is behandeling van de kuilgrond nodig.

kuilen, zal de kuilakker na enkele jaren op dezelfde plaats terugkomen. Een grondbehandeling is dan nodig. Gebruik tegen Rhizoctonia solani of kwadegrond 3 ml Rizolex per m². Op lichte grond de laagste dosering aanhouden. Rizolex is alleen nodig rond en boven de bollen. De aangegeven hoeveelheden gelden voor een afdeklaag van 5 cm. Ook het stro moet behandeld worden met Rizolex. Kuilgrond die besmet is met zwartsnot

(Sclerotinia bulborum), is te behandelen door inundatie. Om wortelrot (Pythium) te voorkomen, moet de grond onder de bollen behandeld zijn met 2,5 ml Aaterra vloeibaar per m². Bij het buiten kuilen kan de grondtemperatuur in het begin te hoog zijn. Plant daarom de bollen niet vóór 1 oktober of niet voordat redelijkerwijs te verwachten is dat de grondtemperatuur snel onder 12-13°C zal dalen. Niet-geprepareerde bollen gaan pas na

half oktober in de kuil. Tel het aantal koudeweken pas vanaf het moment dat de kuiltemperatuur 13°C of lager is. Daalt de temperatuur onder 5°C, verleng dan de koudeperiode per vier weken met een tot twee weken. Pas op met water geven om de temperatuur te verlagen. Veel water kan in combinatie met hoge grondtemperaturen de aantasting door snot verergeren.

de instraling boven de 300 w/m2 uitkomt. Jonge aanplant zijn die gewassen die nog ondergronds staan tot aan het moment van eerste bladspreiding.

daglengte aan te vullen tot minimaal 16 uur maar liever 18 uur. Op deze manier voorkomt u dat er straks een groot gat valt in de productie. Begin september start u dan met LD behandeling van jonge aanplant die net boven de grond staat terwijl rond half oktober de meeste gewassen belicht zullen worden tot een daglengte van 16 tot 18 uur. Het verlengen van de dag wordt in de praktijk meestal gedaan door bijvoorbeeld om 2.00

uur ’s nachts te starten met belichten tot zonop. Het gaat hierbij niet om maximaal groeilicht, want dat krijgen de lelies nog ruimschoots voldoende. Het gaat vooral om het stuurlicht effect. Stel u heeft een belichtingsinstallatie van bijvoorbeeld 6.000 lux, dan volstaat het ruimschoots door met een kwart van het vermogen te belichten.

Kuilgrond ligt meestal bij de kassen. Ondanks het streven de bollen steeds op een andere plaats te

nog behoorlijk zonnig zijn, maar de mogelijkheid om hoge dagtemperaturen ’s nachts te compenseren met lagere temperaturen wordt steeds groter. Probeer na het verwijderen van het krijt op scherpe momenten wel het schermdoek te gebruiken. Tussen 12.00 en 14.30 uur kan het scherm gesloten worden 50 tot 65% boven een instraling van 400 tot 500 w/m2. Op jonge aanplant kan de hele dag 65% geschermd worden zodra

De natuurlijke daglengte is inmiddels duidelijk korter dan 16 uur. Dat betekent dat zeker Oriëntals en Longiflorums steeds meer gaan vertragen als er niet bijgestuurd wordt. Het is aan te bevelen om de

De laatste weken komen vrij veel symptomen voor die spuitschade lijken. Waarschijnlijk is dit trekken in de kop en het vormen van gele punten in het groeiende blad geen spuitschade maar een klimaatreactie. Vooral in het noorden van het land zijn de temperatuursverschillen vrij groot geweest. Gemiddeld op de dag iets warmer en scherper dan in het zuiden en het westen, en in de nacht behoorlijk kouder. Hier zijn de reacties ook het grootst. Enig logische reactie hierop: zorg dat op de beschadiging geen schimmelvorming optreedt en spuit bladvoeding - eventueel alleen bitterzout - om het blad sterker te krijgen. De beschadiging is dus vrijwel nergens schimmelaantasting.

DLV Plant, marktgroep bloembollen, 0252-688541

Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070 36 (2014)

03-09-14 14:24

Schoffelen

groene en bonte Planten teeltomstandigheden De eerste septemberweek is weer voorbij. In deze periode kunnen planten nog lekker groeien. Zorg daarom voor goede teeltomstandigheden. Vooral licht is een belangrijke groeifactor. Zit er nog een krijtscherm op het dek, laat dit snel verwijderen. De meeste bedrijven hebben goede schermdoeken. Daarmee kan op een felle dag het overtollige licht weggeschermd worden. Dit voegt na 16.00 uur niet veel toe en gaat ten koste van de kastemperatuur. Zet de ventilatietemperatuur kort op de stooktemperatuur, vooral in de vroege ochtend. Let wel goed op de P-bandinstelling. ’s Morgen fors ventileren is niet nodig, warmte is ook een

Perkgoed Primula Primula’s voor de vroege teelt zijn inmiddels al opgezet en de planten voor de late leveringen zullen de komende weken wel opgepot worden. Primula direct na het oppotten goed water geven en bemesten. Bij warm weer willen de planten al snel fors gaan groeien. Belangrijk is dan al snel voorzichtig wat te gaan remmen. Een mooie plantopbouw komt de kwaliteit bij levering ten goede. Remmen is wel sterk afhankelijk van de gekozen veredelingslijn, stem dit goed af met uw leverancier of veredelaar. Primula kan snel wat licht kleuren als gevolg van ijzer36 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 39

belangrijke groeifactor. In de namiddag kan dan de ventilatietemperatuur verhoogd worden om de warmte in de kas te houden. Let hierbij op de RV in de kas. Die kan fors oplopen en sommige gewassen reageren hier negatief op. CO2 doseren is ook effectief in september. Controleer het CO2-niveau in de kas en doseer 800 – 1.000 ppm bij gesloten luchtramen. Watergeven en bemesten vragen ook aandacht. Stel een goede EC in die afgestemd is op de groeisnelheid van de plant. De watergeeffrequentie gaat weer omlaag maar de opname van elementen gaat, bij een goed groeiend gewas, gewoon door. Stem de EC hierop af.

luis en trips

en mangaantekort. Doseer deze elementen goed mee in uw voedingsrecept. Denk ook aan ziektenbestrijding. Hier en daar is een onverwachte aantasting van luis opgetreden. In de nazomer kunnen ook rupsen soms de kop opsteken. Voor beide plagen zijn er genoeg middelen beschikbaar maar sommige afnemers stellen echter extra eisen aan het gebruik van middelen. Stem dit goed af met uw afnemer. Tegen schimmelziekten (met name botrytis en pythium) is het verstandig om in primula een preventief schema aan te houden.

en daarna voorzichtig wat remmen voor een goede plantopbouw. Houd bij bellis rekening met de gevoeligheid voor tilt. Sommige veredelingslijnen zijn er erg gevoelig voor. Vooral bij relatief warme teeltomstandigheden als deze week. Het is beter om dit niet in te plannen in uw remschema. Qua schimmelbestrijding kan bellis behandeld worden als primula. Let bij de violen goed op chalara (thielaviopsis). Voor deze aantasting zijn niet veel middelen beschikbaar en dat vraagt een goede afweging. Ook valse meeldauw kan de kop opsteken. Voorkom beide aantastingen door een preventief bestrijdingsprogramma te hanteren.

Violen en bellis Violen en bellis voor de voorjaarsleveringen zullen de komende weken ook opgezet worden. Hiervoor geldt hetzelfde als bij primula: direct goed bemesten

De plaagdruk is per bedrijf heel verschillend. Op een aantal plaatsen is een onverwachte luisaantasting aangetroffen. Luis geeft snel veel bladschade. Grijp daarom tijdig in. Scout goed en laat u niet verrassen. Ook trips blijft lastig te bestrijden en geïntegreerd bestrijden gaat soms moeizaam. Let bij het bestrijden goed op de kastemperatuur, deze is snel te hoog voor een goede werking van de middelen. Bij een kastemperatuur boven de 23° zijn veel middelen minder effectief. In zo’n situatie is het beter om nog even te wachten voordat u uw bestrijding uitvoert.

Arie van Bostelen, 06-51312208

Schneider Youngplants, 06-53281711

kees van egmond kees@kees-ineke.nl

Vraaggericht ’Als je er nou eerst voor zorgt dat je je product verkocht hebt, en je gaat het dan daarna telen, dat is toch veel slimmer? Nu zet je de kas vol terwijl je niet eens weet of het straks wat opbrengt. Dat moet je maar afwachten. Nee, vraaggericht produceren, dat heeft de toekomst.’ Ja, daar zit wat in natuurlijk. Ik voel me wat ongemakkelijk worden. Ik ben zo’n beetje de laatste die de veiling gaat verlaten als ooit de klokken worden stilgezet maar nu begint m’n eigen zoon erover dat het misschien wel anders moet. Noem je dit nu een generatiekloof? Er zijn al genoeg bedrijven die op die manier werken natuurlijk. In de opkweek zeker. Er zullen niet veel groenteplantenkwekers zijn die tomaten- en paprikaplanten zaaien zonder dat daar een opdracht voor ligt. Wat zeg ik? Niet alleen een opdracht maar ook een bankgarantie. Boter bij de vis. Ze gaan echt dat dure zaad niet verspillen als ze niet zeker weten dat het betaald wordt. En wat denk je van de bouw? Ik ken ze niet hoor, loodsen vol met afgebouwde huizen die op een koper staan te wachten. Nee, hoogstens een wijk waar een aantal huizen leeg staat omdat de verkoop nog niet zo wil vlotten. Plannen voor een volgende wijk gaan dan echt in de ijskast. De baas z’n centen benne niet van blik. ’Maar ja’, sputter ik tegen, ’dan moet je wel wat kúnnen verkopen natuurlijk. Stel voor dat het helemaal op z’n gat ligt? Wat dan? Je kas maar leeg laten liggen?’ Want ja, ook bouwbedrijven gaan failliet. Als je pas gaat bouwen als er kopers zijn en die kopers zijn er niet dan valt er weinig te verdienen. En hoe minder hectares groente er komen, hoe lastiger de plantenkweker zijn kas vol zal kunnen plannen. Nee, mij overtuig je niet zo snel. Want er komt nog iets bij. Ik moet denken aan een conference van Wim Sonneveld. Over de man die in de pauze kroketten verkocht. Soms wel 200. Behalve die keer dat een dokter een verhaal hield over allerlei enge ziektes. ’Ik dacht nog: Daar gáán me krokette!’ Geen mens had meer trek. Dat bedoel ik. Het weer, een neerstortend vliegtuig, Poetin, een boycot. Wie bedenkt zoiets van tevoren? Vraaggericht produceren? Ik gebruik liever m’n gezond verstand. Op hoop van zegen.

03-09-14 14:24

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324, 2300 PH Leiden of naar bloemisterij@hortipoint.nl. Reacties moeten maandag voor 9.00 uur binnen zijn. De redactie kan brieven inkorten of weigeren.

Brieven

’Waar is onze coöperatieve kracht gebleven?’ Ron Hooyman van FloraPlus reageert op de opinie van Gert Hietkamp van Hierkamp Advies van vorige week waarin deze stelt dat FloraHolland de het een aardig idee dat er niet zal komen omdat er geen vertrouwen is

„Jaren geleden was de veiling een spil in het geheel. Handelaren konden er een breed assortiment aan producten kopen. De veiling controleerde de producten van de kwekers en adviseerde de kwekers hoe zij de producten het beste konden presenteren. De handel was gegarandeerd van een goed product dat ze aan hun klanten konden afzetten. Gezamenlijk betaalde kweker, veiling, handelaren een afdracht aan PVS en Bloemenbureau Holland zodat deze organisaties onze producten konden promoten en nieuwe markten konden benaderen voor onze producten. De veiling trad ook op als scheidsrechter tussen handelaar en kweker om conflicten te vermijden en goede relaties te behouden tussen kweker en handelaar.

Al die jaren hebben handel, kweker en veiling er goed van geprofiteerd. Inmiddels is er van deze spil (de traditionele veiling) niets over. De veiling groeide hard en er was een periode dat er te weinig ruimte was voor deze groei (je kunt het bijna niet geloven). De veiling heeft de kleine koper weggestuurd, want die kostte te veel en ook voor de kleine gespecialiseerde kweker was er geen ruimte. Ook die kostte te veel. Voor degenen die niet groeiden was geen plek meer. Het kloksysteem moest anders. KOA (kopen op afstand) was de uitkomst. Door het KOA-systeem is er voor veel exporteurs geen reden meer om zich op de veiling te vestigen. De veiling had ogenschijnlijk een andere visie dan handelaren en kwekers. De veiling ging op de stoel van de handelaar zitten waardoor er in de vertrouwensrelatie met de veiling (onze spil) een breuk is gekomen. Tussen kweker en veiling gaat het ook moeizamer mede door de arrogante houding van de veiling. Vandaag de dag is het veilingterrein leeg en verlaten. Had men dit niet eerder kunnen bedenken? De relatie tussen handelaar en kweker wordt

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342 - 49 42 63, fax 0342 - 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

ColofonVBB-Brieven.indd 40

daarentegen beter en de veiling wordt deels of geheel buitengesloten. Dat de veiling nu met enorme hoge kosten zit heeft ze zelf in de hand gewerkt en dat is onmogelijk te verhalen bij kwekers en handelaren. Het idee van Gert Hietkamp om de veiling als logistieke spil in te gaan zetten is een aardig idee (ik denk overigens dat dit nooit een besparing gaat opleveren er komen namelijk ook meer kosten bij). De reden echter waarom het niets wordt is dat het vertrouwen tussen de partijen er niet is. En zaken doen als er geen vertrouwen is, is bij voorbaat gedoemd te mislukken. De veiling zal eerst de relatie tussen handel, kweker moeten herstellen om daarna een goed plan maken hoe we gezamenlijk verder de toekomst in kunnen gaan. Wat mij betreft blijft de klok nog jaren bestaan, we kunnen niet zonder dit afzetapparaat, want iedereen, ook degene die 100% buiten de veiling om afzet baseert zijn prijzen op de gemiddelde veilingprijzen van het jaar of jaren ervoor. Zonder kloksysteem is er geen veiling. Het kloksysteem is de kracht van de veiling.”

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Ron Hooyman, FloraPlus

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

36 (2014)

03-09-14 14:24

Kasgenoten

A genda Mechatronica en robotisering event, Honselersdijk. Info: www.demokwekerij.nl Energieke tuinbouw met Daan Roosegaarde, masterclass, 16.00-20.00 uur, Delft. Info: www.zuidholland.nl/masterclasseconomie Aanmelden voor Tuinbouw Ondernemersprijs via www.tuinbouwondernemersprijs.nl Start Masterleergang Hortibusiness 2014-2015, Wageningen. Info: www.wageningenur.nl Trendseminar met kansen sierteelt 2015/2016, 13.45-17.30, Bleiswijk. Info: www.florpartners.nl/trendseminars Gezonder Kas systeem live-demonstratie, Straelen, Duitsland. Info: www.gezondekas.eu IFTF, vakbeurs, Vijfhuizen. Info: www.iftf.nl Trade Fair, Aalsmeer. Info: www.floraholland.com Tuinbouw relatiedagen, Venray. Info: www.evenementenhal.nl

LTO Glaskracht Nederland

FOTO: PeTer van LeTh

Binnenland

Leeftijd: 51 jaar Bedrijfsnaam: A.P. van Ewijk potplantenkwekerij Plaats: Ressen Teelt: selaginella en eenjarige zomerbloeiers Oppervlakte: 3 ha

Eef Janssen Wat doet een Janssen op een Van Ewijk-kwekerij?

Gewasbijeenkomst gerbera, 13.00 uur, Bergschenhoek. Themabijeenkomst Energie, 19.30 22.00 uur. Nieuwaal. Gewasbijeenkomst hypericum, 14.30 uur, Angeren. Water Event, toelichting onderzoek Glastuinbouw Waterproof, rondleidingen en workshops, Bleiswijk, 12.30-20.00 uur. Gewasbijeenkomst snij- en besheester, 14.30 uur, Keldonk. Gewasbijeenkomst lelie, resultaten onderzoek naar energiezuinige belichting, Lisse, 19.0022.00 uur. Plantgezondheidsdag Zuid Oost Nederland. Gewasbijeenkomst potanthurium, Pijnacker.

Buitenland

over van varens naar perkgoed. De teelt van selaginella behielden ze. Broer Fred heeft mene zaken en ik teeltplanning en verkoop. Nog steeds in goede harmonie.”

Waar hoopt u op Prinsjesdag op? „Dat is een gewetensvraag. Ik denk toch op een goede saneringsregeling voor de glastuinbouw. Dan kunnen telers met een gerust hart stoppen, al dan niet noodgedwongen. Met minder aanbod kan de sector zich herstellen. Nu worden veel kassen tegen

Dus het wordt tijd voor een vraagmarkt? vraagmarkt die we willen. Dat maakt de glastuinbouwsector weer gezond. Dus als we als telers meer geld willen verdienen, moeten we af van alsmaar meer produceren.”

Heeft u wel eens de Nijmeegse Vierdaagse gelopen? „Ik heb ooit één poging gewaagd, maar moest al na twee dagen afhaken. Ben toch

Iberflora, Valencia, Spanje. Info: www.iberflora.feriavalencia.com Agriflor, Quito, Ecuador. Info: www.agriflor.com Agri World, Makuhari Messe, Japan. Info: www.agritechjapan.jp/en/ IPM Essen, Duitsland. Info: www.ipm-essen.de

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

36 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Foto’s

Filmpjes

Welke teamsporten doet u dan?

te verzetten. Ik kan me echt uitleven met sporten.”

Nog andere hobby’s?

Solitair bedrijf of bedrijf in concentratiegebied? een concentratiegebied te vestigen. Beide keuzes hebben voor- en nadelen.”

03-09-14 14:25

VA N K L I N K

STOOMKETELVERHUUR

VEBU V.O.F. Kasonderhoud - Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com

EVAL: voor elke situatie juiste installatie Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleidingâ&#x20AC;Ś Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing. Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik. Installatieburo E VAL B.V.

Â&#x161; ;b[ajhej[Y^d_[a

Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl

Â&#x161; Ae[bj[Y^d_[a

www.eval.nl

Â&#x161; Ab_cWWjj[Y^d_[a

Â&#x161; MWj[hj[Y^d_[a

Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden

100.000 NORDMAN KERSTBOMEN 1ste keus alle maten J & A DESMEDT Kleine Hinckstraat 3 2880 Hingene (Bornem) Prov. Antwerpen Belgie G.S.M. (032) 0475.41.80.49 E-MAIL desmedt-gijsels@telenet.be

U-weg laag

CONTAINERTEELT MET U-WEG VOOR DEENSE KARREN

EC - pH - ÂşC meter in koffer EPH-119 voor wateren grondmonsters, automatische temperatuur compensatie en ijking.

Voor uitgebreide informatie: /iÂ?Â°\Ă&#x160;Ă¤{ÂŁĂ&#x2C6;Ă&#x160;Ă&#x17D;Â&#x2122;ÂŁÂŁ{Ă&#x2021;Ă&#x160;UĂ&#x160;Â&#x2C6;Â&#x2DC;vÂ&#x153;JĂ&#x192;VÂ&#x2026;iÂ?Â?iĂ&#x203A;Â&#x2C6;Ă&#x192;Â°Â&#x2DC;Â?

WWW.SCHELLEVIS.NL

www.meten.nl

E-mail: info@nieuwkoopbv.nl Tel. 0297 325836

HOEK VAN HOLLAND T 0174 64 20 40 â&#x20AC;˘ KASSENSLOOP â&#x20AC;˘ (ROZEN)GEWASSEN UITRUIMEN â&#x20AC;˘ GEVRAAGD: ASSIMILATIELAMPEN EN WKK-INSTALLATIES â&#x20AC;˘

A @ ` @ @

WWW.MUSTANGDEMOLITION.NL

Ondernemer (38)

WILT U OOK ADVERTEREN OP DEZE PAGINA? BEL: 0342-494290

594806.indd 42

Bedrijfskunde/MBA studerend Zoekt uitdaging bij leuke werkgever/opdrachtgever Noord/Zuid Holland Interesse? infokwekerportfolio@gmail.com

3-9-2014 11:08:13

594807.indd 43

3-9-2014 10:49:59

Robert Grootscholte: â&#x20AC;&#x2DC;Meteen na de prijsuitreiking op 8 januari zijn we overdonderd door honderden felicitaties, ook van buitenlandse relaties en pers. We zien de prijs als een waardering voor ons als ondernemers, maar ook voor ons personeel en de paprikateelt in Nederland. Het geeft ons een gevoel van trots en een boost om verder te gaan. De prijs levert ons meer op: we krijgen dingen makkelijker gedaan en het opent deuren. Dat hadden we van tevoren nooit gedacht.â&#x20AC;&#x2122; Aanmelden van kandidaten kan tot 19 september 2014. Meer informatie: tuinbouwondernemersprijs.nl

594808.indd 44

3-9-2014 11:32:09