VBB_37-2014 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

onder de loep

8 zich weer dienstbaar opstellenâ&#x20AC;&#x2122;

Cover-nw.indd 1

16 Handel ziet

30 Tulpscheutjes

zwaar ondervoed

eerste Dag van de Orchidee

10-09-14 15:36

Heel verdrietig, maar gekoesterd door de fijne herinneringen, laten wij weten dat mijn lieve man, onze pa, opa en opie is overleden.

Henk van Andel Haarlemmermeer 6 april 1928

Amstelveen 1 september 2014

De bloemen van de jaargetijden hebben mijn leven kleur gegeven. Uit aller naam, Mat van Andel - Maarsen Smeenklaan 98, 1182 GG Amstelveen Het afscheid heeft 5 september plaatsgevonden in Crematorium Bouwens te Uithoorn.

Calipetite® Trio – Calibrachoa x hybrida Zeer compact groeiende serie met goede vertakking en rijke bloei Teelt is mogelijk zonder groeiremmers Mix van drie uniform groeiende kleuren in een jonge plant: • Blue-Red-White • White-Blue-Rose • Yellow-Blue-Red • Yellow-Blue-Rose

595961.indd 2

10-9-2014 11:04:53

B 8 ’Banken moeten zich weer dienstbaar opstellen’

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Handelaren vragen om inspiratie en informatie’

Commentaar: Tussenoplossingen kunnen robottisering bevorderen

Stelling:

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

16 Handel ziet onzekere toekomst voor klok

Ondernemen: ’Banken moeten zich weer dienstbaar opstellen’

Ondernemen:

Vragen:

Column: Feico Smit, Oeganda

Afzet: ’Er staat gewoon veel te veel’

Afzet: Handel ziet onzekere toekomst voor klok

Markt 22

Siergrassen brengen telers steeds minder rendement

Wisselende resultaten Nederlandse asclepias

28 Experimenteren met een paprikarobot

Effect productie-uitval Calathea crocata valt tegen

Stabiliteit kenmerkt markt Dracaena fragrans

Teelt 26

In beeld: Buigen voor diva’s

Oogsten: Experimenteren met een paprikarobot

Tulp:

Orchidee:

Teelttips: pioen, gerbera, chrysant, anthurium, phalaenopsis

Column: Kees van Egmond

Nieuws 36

Veiling Holambra kiest voor Floricode

Regeling piekarbeid bindt sectoren met open teelten

38 39

CC-klanten bepalen invoering nieuwe platen

Service 41

Kasgenoot: Bart Bon Agenda Voorplaat: Foto: Peter van Leth

37 (2014)

Inhoud.indd 3

10-09-14 15:36

Opinie Adriaan Meewisse van Germedia:

’Handelaren vragen om inspiratie en informatie’ fOtO: gerdien de nOOy

Duitstalige klanten hebben behoefte aan meer productinformatie, zo stelt Adriaan Meewisse van marketingbureau Germedia. Nu bereikt nog maar een klein deel van de productinformatie de klant en dat is zonde volgens hun comfortzone stappen om klanten te bereiken.” Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

Wat is de reden dat u Germedia heeft opgericht? „Ik heb een jaar lang onderzoek gedaan in de Duitstalige afzetmarkt en ik merkte dat er nog kansen liggen om de afzet te vergroten. De vraag naar bloemen en planten is stabiel. Er is een enorme diversiteit aan producten voorhanden. En daar ligt tegelijkertijd ook de uitdaging voor kwekers. Handelaren hebben door de grote diversiteit een brede algemene kennis, maar ze hebben een zeer beperkte kennis over de specifieke rassen en kwaliteiten. Dit kan nog sterk verbeterd worden.”

ligt de bal? „Kwekers hebben uiteindelijk het meeste baat bij een optimale informatievoorziening en promotie van hun producten, dus voor hen is wel degelijk een taak weggelegd. Telers zouden dit individueel kunnen oppakken als zij een bepaald merk onder de aandacht willen brengen. Maar ook ge-

zamenlijk kan er informatie over een totale productgroep gegeven worden.”

„Ik zie best wel initiatieven van telers voorbij komen en ik zie daar ook wel eens wat van terug in de groothandel of ik hoor er over in gesprekken met bloemisten. Maar als ik het vergelijk met de hoeveelheid campagnes, foto’s, tweets en facebookpagina’s van kwekers, dan belandt er maar een heel klein deel bij de klant. Die Duitstalige markt kan veel beter bereikt worden. Het is zonde dat er veel goed promotiemateriaal beschikbaar is, maar dat dit niet bij de massa bekend is. Hierin slagen we onvoldoende. Een gemiste kans, want uit onderzoek blijkt dat het geven van informatie bijdraagt tot betere verkopen.”

Hoe kunnen telers die groep wel goed bereiken? „Zij moeten productinformatie actief onder de aandacht brengen. Ik merk dat telers in

hun comfort zone blijven zitten. Online worden er pogingen ondernomen, maar de traditionele bloemist, die zijn inkopen doet bij een cash-and-carry, wordt op deze manier niet bereikt. Wanneer je als teler jouw product of jouw merk zichtbaar wil maken, moet je zelf of als groep het gesprek aangaan. Telers moeten klanten constant informeren, met als doel dat ze er mee aan de slag gaan. Klanten moeten uiteindelijk de ambassadeur van het product worden.”

Wat is uw rol hierin? „Ik informeer handelaren via grote beeldschermen over producten. In verschillende afzetgebieden hangen de televisieschermen bij cash-and-carry’s en binnenkort ook bij een bloemist. Klanten ontvangen op deze manier de informatie op het goede moment en hoeven daar bovendien geen moeite voor te doen. De ervaring leert dat het werkt. Mijn vader en broer promootten hun producten zo in Rusland en merkten kort na de start al dat de vraag naar hun rozen

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

orige week donderdag werd een nieuwe product goed waar te nemen. Een oogstpercentage van 60 of 70% is al heel wat. Voor telers is dat niet

de food-sector. Hoewel op allerlei punten verbetering is geboekt, staat de paprikarobot nog ver van een commercieel product. Robotisering in de agrarische sector is een kwestie van vallen en opstaan, en een lange adem. Het is

helft door het personeel. Interessanter nog is de gedachte om de robot te laten begeleiden door goedkope arbeidskrachten uit toch wel door. Een van de bottlenecks is de vision-technologie.

Opinie_NW.indd 4

laat al een jaar lang naar tevredenheid de takken 37 (2014)

10-09-14 15:36

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Accepteer de nieuwe Op meerdere plekken in de tuinbouw, zoals onlangs op de vakbeurs

vanuit Rusland toenam. In Duitstalige afzetlanden is wat dat betreft nog een wereld te winnen. Het is de grootste afzetmarkt en een kleine groei in marktaandeel kan al een grote winst voor kwekers opleveren.”

beter. Maar we leven

voor de crisis wel zo goed en hebben we het

Er zijn verschillende segmenten, maar belangrijk is dat de producten aansluiten bij de verwachtingen. Wat betreft de informatievoorziening merk ik dat bloemisten op zoek zijn naar inspiratie. Wat kun je met het product doen? Hoe pas je het toe? Je moet als teler eigenlijk iets vertellen, dat niet op het eerste oog te zien is. Wat is bijzonder?”

Wat kan een teler nog meer doen? „Het kan ook goed werken om het bedrijf achter het product te laten zien. Wanneer je dit vertelt, komt het product meer tot leven en wordt de betrokkenheid vergroot. Als een klant geregeld informatie over een product tot zich krijgt, merk je dat zij onbewust dit product eerder kopen.”

toekomst nou echt zo somber? Vragen die iedere generatie bezighouden net als

dat opvatting dat de jeugd maar lui en dom is. Dat werd ook over onze generatie gezegd en die van onze ouders. Toch is dat ook goedgekomen (vind ik zelf). De crisis is alweer van zes jaar terug.

vanachter de geraniums nog even over

tulpenbroeier in Nieuwe Wetering „Of de economische crisis

op te geven. Maar feit is wel dat we moeten ophouden met slecht-nieuwsberichten te vertellen in de agrarische

staan, valt er echt wel winst te behalen. andere periode waarin ontwikkelingen De kweker moet er slimmer over na-

is het zo slecht nog niet geweest. De geworden, maar door te investeren en te innoveren en ervoor te zorgen dat de

ing bevorderen en knoppen tellen in India. De nauwkeurigheid is 93%, tegen 63% met een vision-camera. Een oogsthandeling zou zo binnen enkele seconden kunnen worden uitgevoerd, waarmee de robot opeens een stuk interessanter wordt. De Europese Unie heeft veel geld over voor de ontwikkeling van robot-technologie. Daarvan gaat weinig tot niets naar de sierteelt. Deze sector zou samen met de overheid kunnen proberen een technologieplatform op te zetten om te zoeken

alle vertrouwen in de koopkracht van de consument en gaan ervan uit dat consument weer graag een prachtige bos tulpen op tafel zal zetten.”

teler van trekheesters in Aalsmeer „Je zou inderdaad wel pessimistisch worden met alle ellende en spanningen in de wereld. denk ik allerminst. Maar met doemdenken los je niks op dus moet je realistisch de nieuwe situatie onder ogen zien en je kansen en bedreigingen goed inschatten.

steeds weer gelegenheden waar onze De tuinbouwsector is al decennia lang innovatief gebleken en zwaar weer is er ook al vaker geweest. Neemt niet weg dat er reden tot voorzichtigheid en zorg is geboden. Russisch roulette.”

arbeid wordt in de toekomst alleen maar duurder. 37 (2014)

Opinie_NW.indd 5

10-09-14 15:36

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

van SV.CO en Isabel Groot van Royal van Zanten peilden op 8

■ Of het Santpoortberaad verder gaat met overleg over een nieuwe faciliterende organisatie voor de sierteelt, hangt af van de nieuwe strategie 2020 van FloraHolland die veilingdirecteur Lucas Vos op 17 oktober zal presenteren. Veel hangt af van de inhoud van zijn visie, zegt VGB-directeur Robert Roodenburg. „We zullen dan kijken of Santpoort nog nodig is of niet.” Het Santpoortberaad is een samenwerking tussen twintig handelaren en telers die van mening zijn dat als Nederland de draaischijf van de internationale sierteelt wil blijven het anders moet.

■ ’Planten op kantoor verhogen arbeidsproductiviteit met 15%’ Planten op kantoor zorgen voor 15% meer arbeidsproductiviteit. Dat concluderen onderzoekers van de Universiteit van Cardiff in het Verenigd Koninkrijk in samenwerking met Universiteit Groningen. Al eerder kwam uit laboratoriumonderzoek eenzelfde conclusie, maar nu blijkt het uit praktijkonderzoek over een langere periode, zo stellen de onderzoekers.

■

Italiaanse vakbeurs Flormart Nederlandse exporteurs, kwekers en toeleveranciers doen van 10 tot en met 12 september mee aan de Italiaanse groenbeurs Flormart in Padova. Een deel van de Nederlandse bedrijven staat in een gezamenlijke stand. Het zijn de bedrijven die de promotiecampagne voor Festa dei Nonni (Grootouderdag) ondersteunen, die op de beurs zal worden geïntroduceerd.

■

Het gemeentebestuur van Pijnacker-Nootdorp wil intensiever samenwerken met telers. In een tuinbouwbijlage van de lokale krant Telstar zegt wethouder José van Egmond: „Het is verleden tijd dat wij iets voorkoken en dat dan in definitieve vorm presenteren. Nog meer dan in het verleden gaan we in een vroegtijdig stadium in gesprek met partijen die belangen hebben.” Als voorbeeld noemt zij de geplande aanleg van de Verlengde Komkommerweg en de Oostelijke Randweg.

Nieuwskort2.indd 6

drinker in Aalsmeer – in aangevoerd zien. De Vereniging Bloemist Winkeliers (VBW) en Waterdrinker brengen de witte potchrysant deze maand onder de aandacht. De VBW hoopt dat meer bloemisten actief gaan meedoen aan de promotiecamOp papier doen er aan mee, maar volgens de brancheorganisatie maken slechts tweehonderd bloemisten actief gebruik van het aangeboden promotiemateri-

■ LTO Glaskracht start gebruikersgroep voor telers met WKO LTO Glaskracht Nederland gaat een groep opstarten waarin telers met een warmte-koudeopslag (WKO) hun gebruikservaringen met elkaar kunnen uitwisselen. Groepsleden zullen vier keer per jaar bij elkaar komen.

sen het agrarisch bedrijfsleven en het mboonderwijs in Noord-Holland Noord verder te versterken. Versterking van die samenwerking moet leiden tot een groter aantal mbo-studenten en uiteindelijk meer werknemers voor het agrarisch en technisch bedrijfsleven in NoordHolland.

■ ’Sturen met ledlicht kan ook’

■

Ledbelichting biedt, behalve toepassing als assimilatielicht, ook veel mogelijkheden voor sturing. Dat bleek, volgens de wetenschappers Leo Marcelis en Ep Heuvelink van Wageningen UR, tijdens het International Horticultural Congress dat eind augustus in het Australische Brisbane werd gehouden. Het lijkt volgens hen bijvoorbeeld mogelijk potplanten te remmen met ledlicht. Ook lijken er mogelijkheden om ziekten als meeldauw te remmen door gebruik van leds. Tevens kan de kleur van bladeren en bloemen met ledlicht verbeterd worden.

Greenport Holland International organiseert, samen met de Nederlandse ambassade in Pretoria, een tweede tuinbouwmissie naar ZuidAfrika van 5 tot en met 12 oktober 2014. De missie richt zich op de regio’s Johannesburg, Kaapstad en Oost-Kaap. Via de tuinbouwmissie kunnen Nederlandse tuinbouwbedrijven contacten leggen met Zuid-Afrikaanse kwekers. Daarbij positioneert Nederland zich als de leverancier van duurzaam telen.

■ ■ Greenport Noord-Holland Noord Greenport Noord-Holland Noord krijgt de komende drie jaar van het ministerie van OC&W subsidie om de samenwerking tus-

De sierteelt heeft op 6 september met haar deelname aan de PreRide for the Roses in totaal € 220.750 bij elkaar gefietst voor KWF Kankerbestrijding. Aan de PreRide deden, daags voor de Ride for the Roses op 7 sep37 (2014)

10-09-14 15:37

FOTO: CINDY VAN DER ZWET

Gelezen op Twitter Mark-Jan Terwindt @MarkJan11 Ik denk dat je thuis meer indruk maakt met een mooie plant of grote bos bloemen dan met zo’n AppleWatch. ■ FloraHolland gaat het beleid ’Niet-leden niet veilen tenzij’, dat sinds januari 2014 als pilot is uitgerold, aanpassen. De Adviesraden hebben daar op 4 september mee ingestemd. Het goede uit de pilot wordt behouden en uitgewerkt voor alle productgroepen. Met verdere invoering wordt gestopt. Belangrijkste conclusies uit de pilot zijn tot nu toe dat de prijsvorming op de klok niet aantoonbaar is verbeterd, er geen assortimentsverschraling op de klok heeft plaatsgevonden en dat slechts een beperkt deel van de contractzenders voor het (aspirant) lidmaatschap van FloraHolland kiest.

■

lang in Amsterdam

tember, zo’n 250 wielrenners mee die vanuit de locaties van FloraHolland, Plantion en Rhein Maas naar de gastgemeente Goes fietsten. In de voorafgaande week brachten benefietveilingen nog eens € 24.532 op. In totaal bracht de Ride for the Roses 2014 bijna € 1,2 miljoen op voor KWF Kankerbestrijding.

Op 4 september, de internationale dag van de orchidee, presenteerde de Finse 3D-kunstenaar Janne Kyttanen de 5 m lange en 1,5 m hoge 3D Orchid Cloud. Het kunstwerk was tot en met maandag 8 september te bewonderen in Felix & Foam op de Keizersgracht in Amsterdam.

■

FloraHolland heeft haar vastgoed in Bleiswijk te koop gezet. Met de verkoop verwacht de veiling € 25 tot € 35 miljoen te verdienen. FloraHolland blijft in Bleiswijk logistieke en facilitaire diensten verlenen aan een aantal (handels)bedrijven.

De koude augustusmaand heeft op de Nederlandse veilingen geleid tot betere prijzen voor bloemen en planten doordat er minder bloemen en planten werden aangevoerd. Gemiddeld steeg de prijs van snij- en zomerbloemen met 2 cent. Kamerplanten stegen gemiddeld 5 cent in prijs, waarbij phalaenopsis en ficus het goed deden. Anthurium had het lastig. Zowel de aanvoer als de prijsvorming zaten in de min. Bij de tuinplanten was hetzelfde beeld te zien: minder aanvoer en hogere prijzen.

■ Green Deal diepe aardwarmteboring

■ ’Weken van de Nederlandse roos’ starten op 27 september

Het consortium FloraHolland-HVC-Westland Infra heeft op 5 september in Honselersdijk, samen met het ministerie van EZ en de gemeente Westland een Green Deal ondertekend over een diepe aardwarmteboring. Daarmee komt een proefboring dichterbij vanaf 2,5 km diepte naar de zogeheten Trias grondlaag op meer dan 4 km diepte. Afgesproken is dat EZ voor € 3,6 miljoen garant staat.

Vanaf zaterdag 27 september start de eerste editie van de promotiecampagne ’Weken van de Nederlandse roos’. Onder het label ’Mijn Bloemist’ worden op Nederlandse bodem gekweekte rozen via diverse (sociale) media onder de aandacht van de consument gebracht. Ook doen bloemisten die lid zijn van brancheorganisatie VBW, mee aan de campagne.

■

37 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

v/d Wilt Gerbera’s @vdWiltGerberas Altijd leuk, een rondleiding geven, deze keer hadden we bezoek van een groep Deense supermarktmanagers!

VDEplant (@greenplantvde) Super leuke reacties op MEET THE GROWER @byWaterdrinker: ’stoere mix hebben jullie’ LEUK!

SO Natural (@_SOnatural) Wist je dat de volledige opbrengst van de open dag wordt gedoneerd aan #DoubleHarvest in #Haïti? #SOnatural 13 sept.

JAN SMIT (@jansmit) Dat verdient een bloemetje! “@keestol: 814.000 kijkers voor #hollandsbestebloemstylist BLIJ!!!”

Maaike @MaaikeKoop Ik hou van beursjes organiseren in Italië... Waar de mannen tenminste gewoon nog op hun knieën gaan als je iets laat vallen!

Discussie op LinkedIn gebruik in agrosector Uit recent onderzoek van marketingbureau AgriDirect blijkt dat ruim de helft van alle Nederlandse agrariërs dagelijks gebruikmaakt van sociale media. Populairst is daarbij Facebook. Van de agrarische gebruikers van sociale media gebruikt ruim 70% Facebook zowel privé als zakelijk. Hoewel AgriDirect niet heeft bekend gemaakt hoe de verdeling privé- en zakelijk gebruik bij Facebook ligt, is het aannemelijk dat verreweg de meeste agrariërs Facebook privé gebruiken. Voor zakelijke doeleinden in de agrosector leent Facebook zich nu eenmaal niet zo goed.

10-09-14 15:37

’Banken moeten zich weer di en -

Foto: JoeF SleegerS

jsleegers@hortipoint.nl

aanraking gekomen? „Ik kreeg e-mails van ondernemers met klachten over bijzonder beheer door banken. Eerst dacht ik dat het individuele klachten waren, waar we als politieke partij niets mee kunnen. Later las ik in het Financieele Dagblad een artikel waaruit bleek dat het een groot probleem is. In Engeland is de rol van banken onderzocht door de commissie Tomlinson. De conclusies waren niet mals. Het komt zelfs voor dat gezonde bedrijven over het randje van het faillissement worden geduwd door maatregelen van bijzonder beheer.”

zo is? „Ik weet het niet. Ik zou eigenlijk niet weten waarom het hier anders zou zijn dan in Engeland. Er zijn genoeg voorbeelden om die vraag te stellen. Banken roepen zelf dat dit verhaal niet klopt. Dat vind ik niet genoeg. Daarom pleit ik voor een parlementaire hoorzitting.”

Hoe lang speelt dit probleem al? „Al een paar jaar. Sinds 2008 is het aantal ondernemers in bijzonder beheer snel toegenomen.”

kwestie?

Eddy van Hijum.indd 8

„Een gezond mkb is van groot belang voor de samenleving, want het is de banenmotor van de economie. Naar schatting 20% van de ondernemers zit in bijzonder beheer, misschien wel meer. Zij worden daardoor geremd in hun ontwikkeling. Dat heeft 37 (2014)

10-09-14 13:54

di enstbaar opstellen’ een grote impact op de economie, op de groei en de werkgelegenheid. Het is daarom gerechtvaardigd voor een politicus om opheldering te vragen aan banken.”

Leest u alle klachten? „Ja, ik lees alle mails en bel ook veel met mensen. Niet met iedereen, dat kan niet.”

over dit onderwerp is geweest. Dat vind ik positief. Alleen is het onduidelijk wat deze verkenning gaat inhouden. VVD, PvdA en D66 hebben niet ingestemd met een hoorzitting, maar willen eerst de verkenning door de AFM afwachten. Nu is er een soort compromis gesloten: we wachten af wat de verkenning gaat inhouden, en beslissen dan of er een hoorzitting komt.”

Wat is de rode draad? „Met name de aanleiding voor bijzonder beheer. Soms laat een ondernemer goede resultaten zien, maar werkt hij in een sector waar het slecht gaat. Hij heeft altijd rente en aflossing betaald, en krijgt nu toch te maken met een risico-opslag en een inperking van de kredietruimte. Het gaat dan om een probleem dat de bank ervaart, niet de ondernemer zelf. Als hij eenmaal onder bijzonder beheer valt, verandert de houding en toon van de bank. Eerst had de ondernemer een vriendelijke klantmanager; nu wordt er bijvoorbeeld gedreigd met opzegging van het krediet als hij niet aan de voorwaarden van de bank voldoet.”

Zitten er ook positieve kanten aan „Ik betwist niet dat er bijzonder beheer mag zijn. Soms wachten ondernemers zelf te lang met maatregelen nemen. De bank mag dan eisen om de kosten te beperken en om te reorganiseren. Maar de maatregelen moeten er wel op gericht zijn om de positie van de bedrijven te verbeteren. Er zijn nu te veel klachten over de proportionaliteit: er is geen gelijkwaardigheid in de relatie tussen banken en klanten. Ondernemers staan met de rug tegen de muur.”

„In april heb ik minister Dijsselbloem gevraagd om een onderzoek. Hij zag daar toen geen aanleiding voor. Afgelopen week maakte de Autoriteit Financiële Markten bekend dat ze een verkenning gaat starten – mogelijk vanwege alle commotie die er 37 (2014)

Eddy van Hijum.indd 9

Deze bedrijven brengen hoge kosten met zich mee, lage marges en veel risico. Ik kan het niet hard maken, maar ik heb het gevoel dat dit ook geldt voor Nederlandse banken. Ze boeken af en schonen de portefeuille op. Het verbaast me dat zo veel ondernemers zich in de steek gelaten voelen door de Rabobank, nota bene een coöperatie opgericht zonder winstoogmerk. Dat zou een bank moeten zijn die zich onderscheidt; die midden in de samenleving staat.”

Kunnen banken zelf bepalen wat „Ik denk onder meer aan banken, ondernemers en hun organisaties, deskundigen, advocaten en curatoren. Zelf wil ik een parlementair onderzoek niet uitsluiten.”

„Er zijn uit de jurisprudentie criteria te halen die voor banken leidend zouden moeten zijn. En dan niet alleen op papier. De rechter noemt dat zorgplicht. Er moet altijd een toets op redelijkheid zijn.”

opleveren? „Ik wil niet om nieuwe wetten en regels gaan zeuren. Maar een hoorzitting kan wel helpen om banken bij de discussie te betrekken om bijvoorbeeld een gedragscode te ontwikkelen. Hoe kom je in bijzonder beheer terecht? Wat zijn de spelregels? En hoe kom je er weer uit? Dat zou ik al heel waardevol vinden. Nu kan de ondernemer alleen achteraf naar de rechter stappen. Meestal is het dan al verkeerd afgelopen. De ondernemer is dan totaal gedemotiveerd en depressief.”

dernemers? „Het valt me op dat in het contact tussen de bank en de ondernemer veel oplossingsruimte ligt. Als derden worden ingeschakeld, zoals een adviseur, dan blijkt er opeens veel meer mogelijk te zijn. Met creatief nadenken kun je heel ver komen. Verder is het mkb gefinancierd met ontzettend veel vreemd vermogen. Er moet dus ook iets aan de vermogenspositie veranderen. Daarvoor wilde het CDA de Tante Agaathregeling weer terughalen.”

banken zelf komen of moet de overheid hier een rol in spelen? „Daar ben ik nog niet uit. Banken zouden hun rol in de samenleving moeten hervinden, denk ik. Waarvoor zijn er banken? Ze horen dienstbaar te zijn aan de economie. Spaargeld in ontvangst nemen en dat weer uitlenen aan de samenleving. Dat is misschien niet de meest winstgevende activiteit, maar dat is wel hun maatschappelijke kerntaak. Op dit moment zijn kleine ondernemers voor banken geen interessante portefeuille. De Deutsche Bank maakt het het bontst. In de afgelopen twee jaar heeft deze bank afscheid genomen van alle kleine bedrijven.

sterk voor dit onderwerp? „Ik ga er alles aan doen om voor mijn vertrek deze zaak over te dragen aan een collega. Overigens speelt dit probleem ook in Overijssel. Dus ik kan me hiervoor blijven inzetten, alleen in een andere rol.”

Verwacht u dat er een parlementair onderzoek komt? „Ik hoop het wel. Maar ja, momenteel krijg ik niet eens voldoende steun voor een hoorzitting. Ik ga het in elk geval voorstellen.” <

10-09-14 10:13

Werkgever en werknemer volgen dezelfde master

Intern en extern sparren -

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

oorjaar 2012 meldt Kim van Ruiten zichzelf en haar broer Mark aan voor de Rabobank Floriade Masters. Mark heeft studeren altijd lastig gevonden maar wordt gaandeweg steeds enthousiaster, evenals zijn zus.„Je krijgt de kans om je huidige bedrijfsvoering kritisch onder de loep te nemen. Het is inspirerend met collega’s en deskundigen van binnen en buiten de sector daarover in gesprek te gaan”, meldt Kim. Wat onder meer naar voren komt, is dat Mark ondersteuning op marketingniveau kan gebruiken. Hij heeft zijn handen vol aan de dagelijkse praktijk, terwijl hij vol met innovatieve ideeën zit. Kim ziet ook diverse verbeterpunten waar niet aan toe wordt gekomen. Dit resulteert in eerste instantie in het aantrekken van

Mening

Thijs Böcker, die de marketingactiviteiten van Van Ruiten Fleur in Nieuwe Wetering voor zijn rekening gaat nemen. De kersverse medewerker wordt, nog geen jaar in dienst, naar dezelfde master gestuurd. „Leren van anderen heeft ons aan het denken gezet over de te volgen strategie. Dat leek ons voor Thijs en het bedrijf ook een prima investering”, verwoordt Mark.

Van Ruiten Fleur is volledig in handen van Mark; zus Kim doet de (financiële) administratie. Onder 10 ha glas broeien ze van januari tot juni tulpen, waarvan ze 40% zelf opkweken in de Noordoost- en Flevopolder. Dit percentage stijgt nog jaarlijks, maar er

Gerben Splinter, onderzoeker LEI Wageningen UR:

Gerben Splinter, onderzoeker LEI Wageningen UR, deelt de steeds meer gehoorde mening dat een toekomstbestendigere (glas)tuinbouw ligt in het verkennen van nieuwe verdienmodellen. Dat ondernemers niet alleen meer vanuit procesinnovatie

dering van producten, aldus Splinter. En

marketinginnovaties de aangewezen tools, stuiten. Voor productinnovaties hebben tuinbouwondernemers vooralsnog een te geringe machtspositie en contact met en de detailhandel. Het ontbreken van kennis is ook een van de belemmeringen voor

de LEI Business Innovation Approach. Veel overheidssubsidie is de laatste jaren in procesinnovatie gaan zitten, met als novaties leiden tot gewenste lagere kosten,

businessmodell.indd 10

zal altijd aanvullend worden bijgekocht voor een breed assortiment. „Met eigen bollen is kwaliteit beter te waarborgen, maar flexibiliteit en diversiteit met aankoop van collega’s is ook veel waard”, licht Böcker de strategie toe. Het biedt tevens kansen om het groeiend aantal eigen bollen te verkopen. De laatste jaren is hiervoor de Russische markt aangeboord. Gedurende de zomer broeien ze lelies: 4 ha in de vollegrond en 2,5 ha onder glas. Ook dit gaat steeds efficiënter, zodat ze overwegen een teelt erbij te nemen. Ze denken aan pioenen. Kortom genoeg nieuwe bedrijfsactiviteiten die al ingezet zijn voordat ze de master gingen volgen. „Waaraan de master wel bijdraagt, is dat reeds ingeslagen en nieuwe bedrijfswegen beter worden aangepakt”, zegt Kim.

iedereen open. Bovendien kunnen

productmarketing. Ondernemers die de slag naar producten marketinginnovaties durven en willen maken, adviseert Splinter hun huidige strategie eens wat los te laten en meer te gaan denken vanuit potentiële nieuwe businessmodellen. verder uit te werken binnen een businessmobusinessmodel biedt meer ruimte dan een businessplan; het is een soort raamwerk waarmee nog alle kanten kan worden opgegaan. Minder dichtgetimmerd dan een input van anderen. Het is schematisch weer te geven en als het ware onder de arm mee

37 (2014)

10-09-14 10:13

Foto: peter van leth

Van proces- naar productinnovatie Procesinnovatie is binnen het bedrijf altijd al een speerpunt geweest bij Mark en zijn vader Evert. Om vooral arbeidskosten te drukken is fors geïnvesteerd in automatisering voor een betere efficiency en uniformere kwaliteit. Zo is op een locatie reeds een meerlagenteelt aanwezig en zijn ze op een tweede locatie halverwege. Dit maakt het op den duur mogelijk de derde minst rendabele locatie af te stoten. „Echter alles op zijn tijd. Ook iets wat we hebben meegekregen door gesprekken met collega’s”, verwoordt Kim. Met de komst van Thijs is het vizier nu meer gericht op productinnovatie. Afgelopen jaar is hierin ook geïnvesteerd door steeds meer te produceren naar de wensen van de klant. Een voorbeeld hiervan is dat de diversiteit van minimaal vijf kleuren altijd wekelijks beschikbaar is om klanten gemixte emmers te kunnen leveren. Er is duidelijk een verschuiving gekomen in direct contact met de afnemers. Lang voor het seizoen begint, worden al duidelijke afspraken met elkaar gemaakt. Verder is het contact met de klant geïntensiveerd onder meer door meer op beurzen te staan en actief te worden op sociale media. „Het is goed om te laten zien wie je bent en wat je in huis hebt. Hoe meer beurzen worden bezocht, des de beter de bedrijfsnaam blijft hangen. Een uitstekende 37 (2014)

businessmodell.indd 11

manier om de klantenkring te optimaliseren en uit te breiden. Aftersales wordt steeds belangrijker”, meent Thijs. Zo laat Van Ruiten Fleur op meerdere beurzen zien hoe duurzaam het bedrijf bezig is. Onder het mom van ’Hoe schoon wilt u het hebben?’ laten ze goudvissen zwemmen in het water dat afkomstig is van de waterbroei van de tulpen.

Ook tegenslagen Bij Van Ruiten Fleur is niet altijd alles van een leien dak gelopen. Ook zij hebben bij het inslaan van nieuwe wegen tegenslagen gehad. Zoals bij de poging de tulp zoveel mogelijk als jaarrondproduct te brengen, zelfs tot in oktober. Vandaar dat in de zomermaanden het vizier nu meer ligt op de teelt van lelies en de zoektocht naar een nieuwe loot aan de bedrijfsboom. Recentelijk weten ze ook dat ze geen bollen meer naar Rusland uitvoeren alvorens verkoopcontracten goed geregeld zijn. Waardevermeerdering van producten zien ze bij Van Ruiten Fleur als noodzaak om te overleven. Zowel Mark, Thijs als Kim durft niet zover te gaan om te beweren dat alleen ondernemers die aan producten marketinginnovatie doen als sterksten zullen overblijven. „Het komt niet alleen aan op een sterke eigen koers varen, maar ook

op bijblijven en samenwerking zoeken”, redeneert Thijs. Zo neemt Mark deel aan werkgroepen om op de hoogte te blijven van de laatste (teelt)ontwikkelingen.

Flexibel businessplan Inmiddels wordt bij Van Ruiten Fleur gewerkt met een businessmodel. Jaarlijks wordt de opzet tegen het licht gehouden of de bedrijfsvisie nog wel klopt. De marktontwikkelingen gaan namelijk zo snel dat die nauwlettend in de gaten worden gehouden en waar nodig op wordt ingesprongen. Niet alleen intern sparren ze erover; ook met klanten en collega’s. „Tulpenkwekers staan hier nog voor open. Het zijn echte collega’s”, zegt Mark. <

In het kort

10-09-14 10:13

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

cosmetische ingreep? Ik heb een medewerker in dienst die een cosmetische ingreep loon doorbetalen?

n principe geldt de hoofdregel ’geen werk, geen loon’. In sommige situaties heeft de werknemer toch recht op loon ook al werkt hij niet, onder andere wanneer een werknemer ziek wordt. Ziekte komt voor risico van de werkgever die verplicht is het loon doorbetalen. Er geldt hierop wel een aantal uitzonderingen, bijvoorbeeld als de werknemer zijn ziekte door opzet heeft veroorzaakt. De vraag is nu of deze uitzondering ook geldt als de werknemer een cosmetische ingreep laat uitvoeren. Onlangs heeft de rechter geoordeeld over de vraag of een geslachtsveranderende operatie kan worden beschouwd als een ziekte waardoor het loon zou moeten worden doorbetaald. De werknemer was in 2011 in dienst getreden als chauffeur, toen nog als man. Ten tijde van de indiensttreding was bekend dat de werknemer in een traject zat om over te gaan tot geslachtsverandering. De werknemer werd al behandeld met hormonen met als doel om een geslachtsveranderende operatie te ondergaan. Toen het eenmaal zover was, weigerde de werkgever het loon door te betalen omdat de ingreep een puur cosmetisch karakter zou hebben. Tevens stelde de werkgever dat de werknemer bij de indiensttreding had toegezegd dat het ondergaan van de behandeling voor rekening en risico van de werknemer zou komen. De werknemer meende dat het ging om een medische noodzaak en stelde daarom een loonvordering in.

Medische noodzaak? In de aanhef van de arbeidsovereenkomst staat vermeld dat de werknemer vanaf maart 2011 bekend zal zijn als ’werkneemster’. Hieruit maakt de rechter op dat bij de indiensttreding de geslachtsverandering is besproken. Vervolgens gaat de rechter in op de stelling van de werkgever dat het ondergaan van een geslachtsveranderende operatie een ingreep is van cosmetische aard en dat de gevolgen van de keuze om die uit

37vraag.indd 12

IllustrAtIe: Peter MoorMAn

te laten voeren, voor risico van de werknemer dient te komen. De rechter oordeelt dat over een geslachtsveranderend traject niet kan worden gezegd dat dit een puur cosmetische ingreep is, die vanuit medisch oogpunt niet noodzakelijk zou zijn. De operatie maakt tenslotte onderdeel uit van het langdurige traject. Tevens wordt in de overweging meegenomen dat de werknemer vanaf de aanvang van de arbeidsovereenkomst duidelijk heeft gemaakt dat de werknemer bezig was met het traject tot geslachtsverandering. Daarom oordeelt de rechter dat de geslachtsveranderende operatie kan worden beschouwd als de behandeling van een ziekte. De werkgever dient het gevorderde loon over de periode van arbeidsongeschiktheid aan de werknemer uit te betalen, inclusief de meegevorderde wettelijke rente.

Wanneer een werknemer een zuiver cosmetische ingreep ondergaat zonder medische indicatie, kan er sprake zijn van opzet waardoor het loon niet hoeft te worden doorbetaald. Als de werknemer echter kan aantonen dat er een medische noodzaak is, zal in beginsel de loondoorbetalingsverplichting bij ziekte gelden. Het oordeel van de bedrijfsarts is hierbij van groot belang. Dit bleek ook al in een eerdere zaak over een operatie tot ooglidcorrectie. Nieuw is dat met deze uitspraak nu ook een geslachtsveranderende operatie als medisch noodzakelijk wordt beschouwd.

Margot van Herwerden, Houthoff Buruma, Amsterdam, m.van.herwerden@houthoff.com 37 (2014)

10-09-14 10:13

Column (Advertentie)

Feico Smit f.smit@royalvanzanten.com

Altijd en overal werken met Match-Online

Oeganda

Kwaliteit de supermarkt staan dit keer geen bloemen

Uw bedrijfssoftware 24/7 beschikbaar voor een vast bedrag per maand

Werken waar en wanneer u maar wilt? Het kan met de Cloud-oplossing van Match-Online. Geen extra investering in een eigen server. Maar probleemloos en ongestoord aan de slag via een beveiligde internetverbinding met ons datacenter. Altijd up-to-date, automatische back-up en een contract per maand. Bel nu Eric van â&#x20AC;&#x2122;t Boveneind op 0297 28 88 73. En kies voor een veilige, flexibele oplossing en een aantrekkelijke vaste prijs.

Oegandees snapt niets van het feit dat je een

gaat dat hier ook veranderen omdat mensen -

www.match-online.nl M ATC H - O N L I N E I S D E E N I G E G E Ă? N T E G R E E R D E TOTA A LO P LO S S I N G VOOR SNELLER WERKEN, BETERE MARGES EN MEER INZICHT

37 (2014)

IM-er+column.indd 13

10-09-14 10:13

’Er staat gewoon veel te veel’ Een speciaal ras voor de Russische markt produceren, gepaste aantallen opzetten of juist jaarrond een seizoenproduct op de markt brengen omdat klanten daarom vragen. De reden dat deze vier telers marktgericht produceren is duide-

cvanderzwet@hortipoint.nl

’Tussen veel of weinig een spanningsveld’

e Bromelia Specialist beweegt steeds meer mee met de markt. Volgens Siegfried Bunnik is zomaar blind produceren en de planten op de klok neerzetten er niet meer bij. „De markt is grilliger. De handel wil het product wel of niet. Vroeger kon je met prijscorrectie nog wel eens wat volume wegzetten, maar dat wordt lastiger”, merkt Bunnik. Wanneer seizoensproducten op de markt komen, doet de Bromelia Specialist een stapje terug. „Als kweker heb je het liefst jaarrond een lineaire productie. Dat levert de beste kwaliteit op, maar wij zoeken meer de balans. Marktgericht produceren is ons doel, al is dat niet eenvoudig. Er zit een constant een spanningsveld tussen het te veel of te weinig produceren”, aldus Bunnik. De hoeveelheid planten die de deur uit moet, is gebaseerd op gegevens uit het verleden. De groep heeft een databaseprogramma, waar rekenprogramma's achter zitten. De telers willen jaarlijks

maximaal 5% voor de klok zetten. „Wanneer er in perioden toch meer geveild moet worden, is er dus sprake van overproductie. Dat gebeurt vaak in dezelfde perioden. Op basis van deze informatie hebben we een indexering per week gemaakt van de handel die de deur uit moet. In sommige weken is dat meer dan gemiddeld en in andere weken weer minder”, legt Bunnik uit. De groep hoopt hiermee een hoger rendement per m2 te halen. Bunnik geeft aan dat het niet eenvou-

’We zitten strakker op de markt’

V.CO is volgens Jelle Strijbis een daghandelspecialist. Niet altijd wordt alles op voorhand verkocht en dan zet het bedrijf de producten voor de klok. „Maar in het verleden was dit aandeel hoger. We kijken meer naar de markt en wat klanten en consumenten wensen. We sturen aantallen bij op basis van de resultaten van drie jaar terug. We zitten strak-

Marktgerichtproduceren.indd 14

dig is om prognoses te doen. Zo zijn er altijd invloeden van buitenaf die de markt kunnen veranderen. „Vorig jaar liep het bijvoorbeeld tot week 14 goed door en dit jaar was de markt door het mooie voorjaarsweer al eerder timide. Deze zomer hebben we minder geproduceerd, maar ook daar zijn we niet helemaal tevreden over. Achteraf hadden we nog minder moeten telen. Dat is het spanningsveld. Maar helemaal niets doen in de zomer is geen optie. De vaste kosten gaan immers door.”

ker op de markt”, legt Strijbis uit. Zo produceert het bedrijf verschillende soorten voor verschillende landen. Naar Rusland gaan bijvoorbeeld de grote gevuldbloemige kalanchoës toe en naar Scandinavië en Duitsland de kleinere potmaten. „We telen nu 35 verschillende soorten kalanchoë en 50 soorten potchrysant, helemaal toegespitst op de verschillende klanten. We gaan naar markten toe en gaan het gesprek aan met de handel. Op deze manier krijg je informatie over de markt en kun je veel gerichter produceren”, geeft de teler aan.

37 (2014)

10-09-14 10:13

Begoniakweker Jaro Berghoef:

’Niet meer klokken heeft leergeld gekost’ erghoef Plants uit De Kwakel voert bladbegonia sinds januari niet meer voor de klok aan. Het bedrijf verkoopt alle planten rechtstreeks tegen vaste prijzen. „We hadden drie weken prijsdiscussies met klanten en toen was dat klaar. Dit werkt veel prettiger”, vindt kweker Jaro Berghoef. Wat het bedrijf niet rechtstreeks verkoopt, wordt weggegooid. Dat is dit jaar gebeurd. Volgens Berghoef hebben zij leergeld moeten betalen de eerste maanden. De productie lag dit jaar op hetzelfde niveau als voorgaande jaren in de hoop dat de planten een weg zouden vinden, maar dat gebeurde niet altijd. De productie bleek soms te hoog te zijn. „Wij staan nog steeds achter deze strategie, al pakt het financieel dit jaar minder gunstig uit. Er waren in bepaalde perioden te veel

foto: Gerdien de nooy

aantallen, waardoor de kostprijs te hoog was. Volgend jaar gaat dit beter”, verwacht Berghoef. Op basis van de verkoopgegevens van de daghandel van dit jaar bepaalt de kweker de productieaantallen voor volgend jaar. Dat wordt de nieuwe standaard; de productie zal iets lager uitvallen dan de afgelopen jaren. Daarnaast zal het bedrijf ook lange termijnorders gaan draaien. Berghoef Plants is sterk van mening dat er marktgerichter geproduceerd moet worden. Niet alleen door hemzelf, maar ook

door andere bedrijven. „Er staat te veel. Andere kwekers springen misschien weer in dit gat, maar dat zal van korte duur zijn. Zij zullen ook naar de klok toe moeten en daar word je afgestraft”, geeft hij aan. Deze kweker gaat het volgend jaar iets rustiger aan doen. Hij geeft aan dat het uiteindelijk een rekensom is. „Soms is het niet erg om je kas leeg te hebben staan. Je kan nog altijd beter een plant verkopen voor een euro dan twee voor vijftig cent. Het gaat erom wat er onder aan de steep overblijft.”

Tulpenbroeier Ed van der Lee:

’Soms moet je iets weggooien om te kunnen verdienen’ & L Tulips produceert jaarrond tulpen. Het bedrijf verkoopt de tulpen via vaste lijnen en dat is een bewuste keus. „Klanten willen tulpen graag van je hebben als zij ze makkelijk kwijt kunnen. Ze willen geen tulpen als er geen vraag is en dan moet je als kweker dus naar de klok. Daar brengt het dan ook niets op. Wij willen van die klok af”, zegt Ed van der Lee uit Ursum. B & L Tulips heeft vijf klanten en daar produceert Van der Lee en zijn compagnon Martin Braas twaalf maanden in het

Daarnaast denkt SV.CO meer in seizoenen. Het is niet alleen maar kalanchoë en potchrysant, maar het bedrijf teelt nu ook primula, kerststerren en celosia. Volgens Strijbis is het niet uitgesloten dat er de komende jaren nog meer seizoenproducten bij komen. „Deze strategie werkt goed. We hoeven minder naar de klok toe en dat is wat we uiteindelijk willen. De klok is een casino.” Wat uiteindelijk het rendement is, vindt Strijbis lastig om te zeggen. „De resultaten verschillen per jaar. Maar ons gevoel zegt dat we het nu meer in hand hebben.”

37 (2014)

Marktgerichtproduceren.indd 15

jaar voor. Van der Lee houdt al jaren de vraag bij, maar volgens hem is het nooit helemaal uit te kristalliseren. Invloeden van bijvoorbeeld het weer kunnen voor haperingen in de productie of vraag zorgen met dalende prijzen tot gevolg. „Maar ik laat mijn tulpen niet voor de klok doordraaien. Dan geef ik tulpen gratis weg aan mijn klanten en probeer ik dat later dat jaar weer terug te verdienen. Helaas gaan veel kwekers wel naar de klok. Dan stort de markt in en verdienen we met zijn allen niks.” Vorig jaar heeft B & L Tulips in de periode mei tot januari geen tulpen voor de klok aangevoerd. Tegen vaste prijzen gingen de tulpen weg. Daar moet het volgens Van der Lee steeds meer naar toe. Ook in de winter. Het is volgens Van der Lee niet belangrijk wat je nu verdient, maar wat je over vijf jaar verdient. „Daar zijn wij mee bezig. Vroeger kon je veilen en bracht het wel zijn geld op. Die tijd is voorbij. Wij willen precies produceren wat onze vijf klanten vragen. We zijn een eind op weg. Het is geven en nemen. Soms moet je iets weggooien, om op de andere tulpen weer iets te kunnen verdienen”, vindt hij.

foto: B & L tuLips

10-09-14 10:13

Toekomst klok onzeker -

Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

r zijn maar weinig kopers die nog voor 100% op de klok kopen. Zelfs de die-hards voelen zich gedwongen steeds meer via bemiddeling te doen. De veeleisende afnemer die maatwerk en snelle levering verlangt, de kweker die bewust producten voor de klok vandaan houdt en de handelaar zelf die steeds vroeger met zijn bestellingen aan de gang moet, dragen er allen aan bij dat de klok aan belang verliest. Afvoerputje, grabbelbak, dumpplaats; er gaan veel denigrerende termen de ronde als men het over de klok heeft. Maar toch blijft het instrument een belangrijke prijsbepaler, een etalage voor nieuwe producten en een noodzakelijke marktplaats voor kleine kwekers en kopers. Als voordelen van de klok ziet de handel dat je er minder dan een kar kunt bestellen, dat je er vaak goedkoper uit bent en dat het de daghandel goed faciliteert. Kwekers kunnen er mooi de laatste hoekjes van de tuin op leeg maken en de ambulante handel die op koopjes uit is, pikt er graag ’de restjes’ mee. Koen Heyl van W.K. Heyl kocht tot vijf jaar geleden alles op de klok. Nu gaat een derde van de handel direct. „Meer omdat kwekers er op aan sturen, dan dat wij het zo graag willen. Aanbod en prijzen zijn minder inzichtelijk bij directe handel en het kost ons drie keer zo veel energie om het aanbod via bemiddeling bij elkaar te sprokkelen.”

Star &van der Gugten handelt bewust steeds meer direct. Henny van der Gugten: „Vorig jaar ging al 35% via bemiddeling weg, het aandeel klok daalde met 20%. Bij veel van onze afnemers komen we niet meer weg met de afwijkingen die je op de klok tegenkomt. Wil je als handelaar aan zet blijven, moet je precies leveren wat de klant wenst. De klok-

ToekomstKlok.indd 16

handel is nu eenmaal minder betrouwbaar, zeker nu er niet meer wordt gekeurd. Zo moet je grote partijen tulpen echt vastleggen om zeker te zijn dat je krijgt wat je wil.” Ook plantenkopers hebben nogal wat aan te merken op de betrouwbaarheid van de klok, en dan met name via KOA. René Vellekoop, hoofd inkoop bij Hamiplant: „Zeker als je met KOA werkt, kun je er niet altijd van op aan wat je krijgt. Foto’s kloppen niet en partijen zijn vaak niet uniform. Je denkt een gebalanceerde kalanchoë-mix te kopen en dan krijg je een tray met zes gele planten. Voor 10% van onze handel zitten we dus gewoon weer fysiek bij de klok. Als aan alle voorwaarden voldaan is, zouden ook wij het liefst een volledig virtuele klok zien. Dat werkt veel efficiënter voor alle partijen, van kweker tot eindpunt.”

Tribunes raken leger, mede door het groeiende aantal KOA-kopers. En ook het aanbod voor de klok dunt uit. Hoewel een aantal kwekers er bewust voor kiest om consequent een deel van de productie naar de klok te brengen, ziet een groeiend aantal de klok slechts als uitvlucht wanneer de directe handel vastloopt. Carlo van Nuijten van Dames Plants: „Alles is nog wel te krijgen op de klok, maar niet elke dag. Het klokassortiment is duidelijk aan het verschralen en verarmen. Je ziet er vaak alleen de restjes. Er zijn nog steeds goede marges te halen, maar het is eigenlijk van de gekke dat je voor dat kleine beetje winst om drie uur ’s nachts je bed uit moet.” Dames Plants brengt zelf iedere dag uit Italië geïmporteerde kruidenplantjes voor de klok. „Daarin zie ik het bewijs dat je op de klok met constante aanvoer en kwaliteit nog best goede en gelijkmatige prijzen kunt

halen. Weinig kwekers doen dat helaas nog. Als je wekelijks 50.000 stuks van een bepaald product verkoopt, moet je er minstens 100 voor de klok zetten. Want klokkopers zijn ook klanten, hoewel maar weinig kwekers dat nog zo zien.”

Vooral bij planten is de klok al relatief onbelangrijk. Slechts 27% wordt nog via dat kanaal afgezet. Maar bij bloemen gaat het snel dezelfde kant op, denken exporteurs. Flower Force koopt haar bloemen nog voor 70% in via de klok, maar dat aandeel loopt hard terug. Gerben van Marrewijk: „We zetten zelf bewust in op afbouw van de klokhandel, omdat we verwachten dat de markt steeds meer maatwerk en prijszekerheid gaat eisen en we ons daar met directe handel zo goed mogelijk op willen voorbereiden. Ik voel dat niet als noodgedwongen, maar als van de nood een deugd maken.” Voor Van Marrewijk is de prijszekerheid de belangrijkste overweging om direct te handelen. „De grilligheid van de klok is een risicofactor, waar we zo veel mogelijk vanaf willen. Ook bij bloemen spreken we steeds meer termijnprijzen af, waarbij de klok niet meer per sé de leidraad is. Maar ik geloof niet dat 100% directe afzet te realiseren is. Anders dan bij planten moeten bloemen toch echt weg als ze op hun mooist zijn, ook als er nog geen baasje voor is. En daar blijft een marktinstrument voor nodig.”

Landelijk veilen vinden de meeste handelaren een logische stap. „Nu zit ik nog met drie laptops voor mijn neus op afstand in te kopen. Straks gewoon met één. Voor nu is het nog geen optie. Er wordt nog te veel 37 (2014)

10-09-14 10:13

Foto: gerdIen de nooy

Als voordelen van de klok ziet de handel dat je er minder dan een kar kunt bestellen, dat je er vaak goedkoper uit bent en dat het de daghandel goed faciliteert.

geveild om het snel en efficiënt te laten verlopen. Er zullen minder prijsfluctuaties en transportbewegingen zijn. Dat lijkt me goed voor de hele branche”, vindt Van Marrewijk. Wel zitten er nog veel haken en ogen aan, zeggen anderen. Zoals waar je het moet gaan neer zetten maar ook hoe je de handel verzekert dat partijen op tijd op transport kunnen als je niet weet waar die staan. „Veilen in the cloud zou eigenlijk al moeten draaien, maar de werkgroep waarin we dat bespreken, staat al een tijdje stil”, weet Erik Stark van lijnrijder Stark in Blumen. Een aantal handelaren vraagt zich serieus af of de klok over vijf jaar überhaupt nog wel bestaat. Ze zien de rappe verschuiving naar directe afzet als onomkeerbaar. „FloraHolland heeft zichzelf flink in de vingers gesneden met de inzet op bemiddeling. Als 80% van de handel straks direct gaat, is er geen bestaansrecht meer voor de klok en misschien zelfs ook niet meer voor de veiling. Ik vraag me af of dat de bedoeling is geweest en of we dat wel moeten willen”, zegt Stark.

Amerikaanse filialen en webshops hebben aanmerkelijk lagere inkoopkosten dan onze Europese businesslines. Dat zegt veel. De klok heeft als nadeel dat er waardevolle marktinformatie verloren gaat omdat kweker en handel geen contact hebben. Bovendien gaat er minder zekerheid vanuit omdat er geen vaste zakenrelaties bestaan. Tot slot is het zo dat kleine kwekers en kopers door het kloksysteem gesubsidieerd worden door grote kwekers en kopers. Dat kan een bewuste keuze van FloraHolland zijn, maar houdt wel de nodige innovatie tegen.” De klok gaat volgens Koenen absoluut verdwijnen. De vraag is vooral hoe geleidelijk dit proces zich zal voltrekken. „Op een schoksgewijze afbrokkeling zit niemand te wachten. De consequenties van het verdwijnen van de klok zijn groot. Zo vraagt directe vermarkting andere commerciële competenties van kwekers en kopers dan vermarkting voor de klok. Ook qua logistiek en onroerend goed zijn de nodige puzzels op te lossen. Tevens zal er een alternatief systeem voor de daghandel nodig zijn.”

Klok niet onmisbaar

Geen gulden middenweg

Frank Koenen van FleuraMetz gaat nog een stapje verder: „De klok is zeker niet onmisbaar. In Noord-Amerika hebben we geen klok en werken we direct met kwekers. Onze

Daarover denkt ook een werkgroep van FloraHolland en exporteurs na. Hoe het verder moet de klok. René Vellekoop praat daarin vanuit Hamiplant mee namens de handel.

37 (2014)

ToekomstKlok.indd 17

„Een groep grote kopers pleit ervoor om de klok volledig virtueel te maken of af te schaffen. Dat zou voor Hamiplant geen probleem zijn, maar doen we het dan voor iedereen in de sector goed? We zullen zo veel mogelijk moeten digitaliseren, maar er moet toch een platform blijven voor kleine, specifieke partijen, voor noviteiten en voor de wensen vanuit de ambulante handel. Het Nederlandse assortiment mag niet verschralen. En vergeet niet wat het afschaffen van de klok in de groentewereld heeft veroorzaakt. Die dachten ook dat ze hem konden missen. Misschien is er niet één oplossing, één gulden middenweg, maar moeten we denken in deeloplossingen, zoals nu met de bloemistenklok naast de gewone klok. Laten we dit vooral sectorbreed beetpakken.” <

In het kort

10-09-14 10:13

Robert Grootscholte: â&#x20AC;&#x2DC;Meteen na de prijsuitreiking op 8 januari zijn we overdonderd door honderden felicitaties, ook van buitenlandse relaties en pers. We zien de prijs als een waardering voor ons als ondernemers, maar ook voor ons personeel en de paprikateelt in Nederland. Het geeft ons een gevoel van trots en een boost om verder te gaan. De prijs levert ons meer op: we krijgen dingen makkelijker gedaan en het opent deuren. Dat hadden we van tevoren nooit gedacht.â&#x20AC;&#x2122; Aanmelden van kandidaten kan tot 19 september 2014. Meer informatie: tuinbouwondernemersprijs.nl

595965.indd 18

10-9-2014 14:07:54

M K Groene planten

2012

2013

2012

2014

Middenprijs in centen

30 25 20 15 10

Bloeiende planten 2013

2014

150

130

140

120 110 100 90

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 week

De gemiddelde prijs voor snijbloemen was dankzij het matige weer vorige week hoog: 27 cent. Dat was hoger dan de middenprijzen van voorgaande twee jaren in diezelfde week.

2012

140

Middenprijs in centen

Snijbloemen

2013

2014

130 120 110 100 90

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 week

De groene planten scoorden in week 36 hoger dan vorig jaar en lager dan in 2012. De middenprijs lag op € 1,18.

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 week

De middenprijs voor bloeiende planten daalden naar het niveau van van 2012: gemiddeld € 1,22. Dat ligt ver onder de middenprijs in week 36 van vorig jaar.

Marcel Boom:

’Phalaenopsis is geen bankstel uit een depot’ Bedrijf: Maarel Orchids Week: 36

Maandag

spreekt op deze manier veel mensen in een korte tijd.”

„Vandaag is mijn eerste werkdag na een heerlijke vakantie. Niets gepland in mijn agenda dus rustig opstarten. Mijn mail gelukkig een beetje bijgehouden tussendoor, anders was er geen doorkomen aan geweest. Blijft altijd een cliché … Werken op vakantie. Vanochtend ben ik in ieder geval weer blij dat ik het gedaan heb. De handel loopt in het algemeen goed. Veel acties opstaan en de daghandellijnen lopen ’lekker’ door. De beschikbaarheid is laag en ook in de markt is het beeld niet anders.”

Donderdag „Vandaag is 4 september, de dag van de Orchidee. Vanmiddag wordt een kunstwerk onthuld waarin orchideeën van alle kwekers verwerkt zijn. Het geeft wel aan hoe groot de ’kloof’ is van deze marketingactiviteiten naar de dagelijkse activiteiten op kantoor. Hoe houd je deze aansluiting en hoe kun je dit soort communicatie-acties nu goed vertalen naar de praktijk.”

Dinsdag „Vandaag weer de eerste afspraken gemaakt met klanten. Met name om de lopende lijnen te bespreken. Op televisie is de situatie in OostOekraïne actueel. De NAVO-top legt veel druk op het conflict. Nog meer boycotacties?”

Woensdag „Vandaag start de Autumn Fair op FloraHolland. Op deze ’kleine’ beurzen is Maarel Orchids altijd vertegenwoordigd door onze persoonlijk verkoper van FloraHolland. We huren geen eigen standruimte, maar zijn op deze manier toch aanwezig. Zelf loop ik over de beurs vandaag, je 37 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 19

Vrijdag „Er komen voorraadcijfers binnen van de andere locatie. De aantallen liggen ver onder de planning. Dit leidt direct tot problemen in de afzet voor de komende week. Door de lage beschikbaarheid, ook bij collega kwekers, bestaat het risico dat we in de problemen gaan lopen. Alle lopende lijnen en acties gaan naar minimum contractwaarde. We hebben tijd nodig om aan de specificaties te kunnen voldoen. Begrip hiervoor vanuit de keten is er in ieder geval niet. Sales opportunity’s moeten volledig benut worden door de klant. Het zijn echter geen bankstellen die we zo uit het depot halen.”

10-09-14 10:13

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

36 week

Prijs index

Hogere prijs bij gelijk aanbod In week 36 was de gemiddelde snijbloemenprijs 10% hoger dan in 2013. De totale aanvoer bleef gelijk. Troschrysant had een belangrijk aandeel in de prijsstijging. Bij zowel de tros als santini steeg de prijs met 17% bij meer aanvoer. Dit was een stuk beter dan bij geplozen chrysant waarvan de prijs met 11% daalde. De lelies deden het goed in vergelijking met vorig jaar. Lelie Oriental bracht 30% meer op en Lelie LA realiseerde een prijsstijging van 40%. Gerbera grootbloemig en

alstroemeria noteerden de hoogste prijsstijging met respectievelijk 58% en 67%. Bij alstroemeria is dit voor een deel toe te schrijven aan minder areaal. Roos grootbloemig was één van de weinige producten waarvan de prijs daalde. Hoewel de Nederlandse rozen 3 cent meer opbrachten, kwam de totale rozenprijs toch 2 cent lager uit door aanzienlijke aanvoergroei van importrozen. De totale snijbloemenomzet kwam uit op bijna € 46 miljoen, ruim 4 miljoen meer dan in 2013.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

36 week

Prijs index

Aanvoer index

Lichte prijsstijging bij minder aanbod De prijsindex toont de afgelopen periode een stabiel beeld. De prijs lag de laatste vier weken 1 à 2% boven die van vorig jaar. Het aantal verkochte stuks daalde in week 36 met 4%. Door deze daling bleef de kamerplantenomzet 3% achter op 2013. Er werden vooral minder kalanchoës, cyclamen, anthurium en chrysanten aangevoerd. Bij anthurium en chrysant had de aanvoerdaling geen positief effect op de prijs, die daalde bij beide licht. De kalanchoëprijs steeg met

12% en bij cyclamen was de stijging 8%. Van phalaenopsis werden er 8% stuks meer verkocht dit ging nauwelijks ten koste van de middenprijs. De aanvoer van dracaena was vergelijkbaar met vorig jaar bij een prijsstijging van 13%. Ook calathea de woonplant van de maand september deed het beter en de prijs steeg 11%. De aanvoer bleef wel wat achter, waardoor de calathea omzet maar een paar procent hoger uitkwam.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

31 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 20

34 Prijs index

36 week

Aanvoer onder niveau vorig jaar De tuinplantenaanvoer lag in week 35 nog ruim onder het niveau van vorig jaar. In week 36 was dit enigszins bijgetrokken en kwam het verschil uit op -2%. Calluna de belangrijkste omzetmaker in week 36 realiseerde een prijsstijging van 10%. De callunaomzet kwam in vergelijking met vorig jaar toch lager uit door een forse aanvoerdaling van 18%. De violenaanvoer bleef afgelopen weken nog ver achter met vorig jaar, maar in week 36 zien we het seizoen dan toch op gang komen. Nog wel 4% minder verkochte

stuks, bij een prijsstijging van 5%. De belangrijkste stijgers in verkochte stuks waren gaulteria en skimmia met respectievelijk een stijging van 49% en 87%. De vraag naar gaulteria is een stuk beter dan vorig jaar want ook de prijs lag 4% hoger. De forse stijging in stuks bij skimmia, tuinplant van de maand september ging ten koste van de prijs, want die daalde met 8%.

37 (2014)

10-09-14 10:14

Rusland

Over de toonbank

Elena Goremykina

Moskou

’Veel bloemen verkocht voor eerste schooldag’ U heeft vijf winkels?

FOTO: GOROD TSVETOV

„Acht jaar geleden begon ik er met één. Nu zijn het er vijf en binnenkort open ik er nog één. We richten ons op het hoge segment, waar de behoefte aan bloemen en planten snel groeit. Moskovieten houden enorm veel van bloemen en geven ze weg op alle mogelijke momenten. Als mensen bijvoorbeeld een eetafspraak hebben buiten de deur, is het heel gebruikelijk om bloemen mee te nemen.”

Komt veel van uw aanbod uit Nederland? Naam: Gorod Tsvetov Locatie: vijf bloemenwinkels in Moskou Sortiment: 70% bloemen, 30% planten Aantal medewerkers: tien vaste krachten

De scholen zijn weer begonnen? „We hebben het razend druk gehad. Niemand gaat hier zonder bloemen naar school na de vakantie. Zelfs nu de bloemen duurder waren vanwege de zwakke roebel, liep werkelijk alles weg: van rozen, chrysanten tot lisianthus.”

Standpunt

Verwacht u een Russisch embargo op bloemen uit Europa? „Ik heb daar nog niets over gehoord, maar zelfs in dat geval maak ik me geen zorgen. Neder-

Heeft u advies voor Nederlandse producenten? „Telers moeten niet stoppen met kwaliteitsverbetering, niet op hun lauweren rusten of op kwaliteit inleveren vanwege bezuinigingen. Met kwaliteitsverbetering en sortimentsverbreding zullen ze de consument in Moskou altijd kunnen blijven verrassen en zich onderscheiden ten opzichte van de concurrentie.”

Hoe ziet u uw toekomst? „Aan de opgaande lijn in de verkopen te zien, denk ik dat we een bloeiende toekomst tegemoet gaan. In elke straat in Moskou zitten wel één of meerdere bloemisten en er komen er nog steeds bij. Over vijf jaar zullen nog meer Moskovieten onder onze doelgroep vallen – het hogere segment – dus ik ben positief gestemd. Positief vind ik ook dat klanten steeds gerichter komen kopen. Ze komen met foto’s, ideeën, specifieke kwaliteitswensen. Dat is voor ons zeer motiverend.”

’De mensen moeten weer meer met bloemen gaan doen’

Pim van den Akker Flower Factor

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

37 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 21

„Zo’n 80% denk ik. Van de overige 20% komt het grootste deel uit Ecuador. Van Russische kwekers koop ik niets. Hun kwaliteit is voor ons niet goed genoeg. Russische bloemen zijn vooral voor de straathandel. Ook aan Nederlandse bloemen mankeert wel eens wat: lisianthus met hangende kopjes of chrysanten van 70 gr terwijl ik 80 gr nodig heb. Maar doorgaans ben ik heel tevreden.”

landse bedrijven mogen dan misschien officieel niet meer exporteren, maar wij vinden ook dan wel manieren om de Hollandse bloemen hier naar toe te krijgen. Daar zijn we vindingrijk genoeg voor.”

„Het programma Hollands Beste Bloemstylist is een waanzinnig mooi programma. Verschillende bloemstylisten gaan de strijd met elkaar aan en maken de meest bijzondere creaties. Als je aan zo’n programma meewerkt dan zie je alles voor en achter de schermen en ik, maar ook mij medejuryleden Hanneke, Rudy en Pascal kunnen oprecht zeggen dat er veel tijd en aandacht in het programma is gestoken. Als branche mogen we erg blij zijn dat zo’n programma op de televisie komt. De eerste afleveringen zijn uitgezonden en de eerste editie is gezien door ruim 800.000 kijkers. Deze mensen kunnen we allemaal laten zien wat dit

vak inhoudt. Dit is een unieke kans en mooie promotie voor de sector. Mijn ervaring is dat veel consumenten heel erg weinig weten van het vak. We doen van alles, we creëren van alles, maar daar hebben consumenten helemaal geen weet van. De televisie is een hartstikke mooi medium om dat uit te dragen. Ik zet mij graag in om het bloemenvak te promoten. Zo zijn we ook al anderhalf jaar bezig met Flower Factor. Met dit platform willen we zowel het vak als de consument verrijken met educatie, inspiratie en innovatie. We zijn nog niet zo lang bezig, maar we hebben al best veel bereikt. We hebben meer dan 10.000 volgers op de

sociale media en aan hen proberen we de passie over te brengen. We willen inspireren en de diverse schakels in de keten met elkaar verbinden. Samen beschikken we over zoveel kennis; dat moeten we delen. We hebben nog genoeg ideeën dit jaar. Met leuke content, filmpjes en fotografie kunnen we voor een hele nieuwe kijk zorgen op de bloemen en planten. Ik ben gek van dit vak en ik wil dat heel veel mensen dat ook zijn of worden. Samen met het programma Hollands Beste Bloemstylist moeten we er met zijn allen voor gaan zorgen dat mensen nog meer met bloemen en planten gaan doen.”

10-09-14 10:14

„Er zijn meerdere kwekers met uitmuntende kwaliteit, zeker die ingehoesd aanvoeren”, meldt inkoper Marcel de Best van Hukra over het huidige aanbod Hollandse siergrassen. „Dat toont inderdaad veel beter en er is minder schade. Gek, dat nog niet alle kwekers het doen”, vult inkoper Wilco van Emmerik van DGI aan. Beide inkopers signaleren een goede vraag naar Hollandse siergrassen, maar geen structurele groei.

In het Nederlandse assortiment speelt panicum met een aanvoer van een kleine 30 miljoen stuks een hoofdrol. De afgelopen twee jaar stokte de middenprijs op 9 cent. Tot en met augustus dit

„Het is een prachtige bloem, maar er is onvoldoende aanbod van de bijzondere soorten, die er

jaar blijft het gemiddelde, bij een aanvoersprong van 21,5%, steken op 8 cent. „Daar kan het niet voor”, meent Hans Heemskerk van Gebr. Heemskerk uit Katwijk die jaarlijks vanaf half april tot half november op de markt is. „Met aparte rassen als Fireworks kan het gemiddelde nog worden opgetrokken, maar structureel zijn er te veel grassen op de markt”, vindt hij. Voor Wim de Boer van de gelijknamige kwekerij in Katwijk en Larry Knol van bloemenkwekerij Tenerife uit Ursem is het nog te vroeg voor conclusies over het huidige panicumseizoen. Zij zijn later gestart en voeren tot in oktober aan. Fountain is de belangrijkste panicumcultivar en naast Fireworks is Squaw een bekende. Het

wel zijn”, is de ervaring van inkoper Rob Mann van DGI met de Hollandse asclepias. „Als het

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Siergrassen brengen telers steeds minder rendement

importaanbod panicum steeg in 2013 bij FloraHolland met 43% tot 5,6 miljoen voor gemiddeld 14 cent per steel. Dat was 1 cent meer dan in 2012, maar die plus is dit jaar weer ingeleverd bij een aanvoerdaling van 6%. Dat geeft aan, dat de markt onder druk staat. Er is ook een behoorlijke directe handel in panicum uit vooral Italië.

Bij een aanvoerstijging met 7% tot bijna 4 miljoen stelen bij FloraHolland werd voor setaria (trosgierst) tot en met augustus dit jaar 8 cent betaald, vorig jaar 9 cent en het jaar daarvoor 10 cent. Toen lag de aanvoer op ruim 4 miljoen stelen. Het tegen-

aanbod op peil is, doen we volop mee met de Hollandse. En in de rest van het jaar zijn er prima importtuberosa’s”, meldt Falco van Assendelft van Wijck, inkoper bij Bloomways. Maar bij de klanten van Hukra is er volgens inkoper Marcel de Best van Hukra alleen belangstelling voor asclepias als de prijzen laag zijn.

Foto: VAN DE GRAAF VAN DER ZANDE

Bij een aanvoerstijging van 38% tot 2,5 miljoen stelen uit Nederland tot en met augustus klom de middenprijs met 5 cent tot 25 cent. Dat is net zo hoog als de recordprijzen op jaarbasis in 2007 en 2005. Vorig jaar zakte de middenprijs voor Nederlandse asclepias tot 21 cent bij een aanvoerdaling bij de vestigingen van FloraHolland met 18% tot

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 22

vallende gemiddelde illustreert dat de markt onder druk staat. „Het wordt elk jaar minder”, is de ervaring van Heemskerk. Hij herinnert zich nog middenprijzen van 40 cent voor de setariacultivar Big Mama. Daarvoor werd vorig jaar gemiddeld 26 cent betaald. De groep overige grassen is breed en in aantallen vergelijkbaar met setaria. „Er zijn tientallen soorten, het assortiment is meer dan goed. We kunnen jaarrond en grootschalig een mooi pakket aanbieden, met af en toe tijdelijk schitterende aanvullingen die de aantrekkelijkheid vergroten”, zegt De Best over het aanbod van gespecialiseerde kwekerijen. Ook hier is prijsdruk. ■

nipt 2 miljoen stuks. Teler Wim Meskers uit Voorhout noemt de prijsvorming ’te wisselvallig’. Johan Verkuyl van Verkuyl Sierteelt in De Kwakel teelt dit jaar voor het eerst de cultivar Beatrix. „Op een vergelijkbare wijze als trosrozen. Tot en met juni waren we dik tevreden, maar eigenlijk zijn de arbeidskosten te hoog”, kijkt hij terug. Daarom overweegt hij om weer over te schakelen. Het importaanbod uit hoofdzakelijk Israël kromp dit jaar met 15% tot bijna 6 miljoen stuks waarbij de middenprijs stabiel bleef op 18 cent. Vorig jaar daalde dit met 6% tot iets meer dan 10 miljoen stelen. Zo’n 90% van de asclepias hoort bij de tuberosagroep. Er zijn relatief veel aparte, veelal moeilijk te telen en te vermeerderen soorten. ■ 37 (2014)

10-09-14 10:14

„De verbreding van het assortiment heeft de hele productgroep een betere positie in de markt opgeleverd. Maar wij hebben er ook hard aan gesleurd”, geeft inkoper Rob Mann van DGI als een van de verklaringen voor de relatief goede prijsvorming van lisianthus. „Het loopt het hele jaar door lekker weg, omdat we tegenwoordig ook kwaliteiten in verschillende prijsklassen kunnen aanbieden”, voegt inkoper Falco van Assendelft van Wijck van Bloomways toe. Edwin de Vries, inkoper bij Hukra, ziet niet veel toename meer in de vraag naar lisianthus. „Maar dat komt doordat we relatief al aardig wat doen.”

De aanvoer van lisianthus bij de vestigingen van FloraHolland steeg dit jaar tot en met augustus met 5% tot iets meer dan 90 miljoen stelen. De middenprijs

daarvoor pluste er 2 cent bij tot 39 cent. De prijsstijging met 2 cent tot 39 cent, bij een aanvoertoename van 15% van de gevuldbloemigen tot 50 miljoen, stuwde dit gemiddelde fors. De aanvoer van enkele lisianthus zakte 5% en daarbij klom de middenprijs 1 cent. De prijsstijging wordt toegeschreven aan een betere kwaliteit en een aantrekkelijker assortiment, dat wereldwijd en vooral in Oost-Europa goed is gevallen. Op zich heeft de verbreding van het assortiment al een structureel positief effect op de productkwaliteit. Teeltfaciliteiten en -maatregelen, vaak in samenspraak met verschillende ketenpartijen, en de voor de lisianthusteelt gunstige zomer zorgden voor een extra impuls. „Qua kwaliteit zijn wij heel tevreden”, geeft De Vries aan. Van Assendelft van Wijck vindt de keuzemogelijkheden in de kleur

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

In bredere markt plek voor meer en betere lisianthus?

rood te beperkt. Mann geeft aan dat sommige kleuren en types niet het hele jaar door in dezelfde kwaliteit beschikbaar zijn. „Maar dat is veel meer een verbeterpunt dan een klacht.”

Positieve effecten De collectieve promotie voor lisianthus, die volgend jaar wordt verlegd van Rusland naar omliggende landen, heeft volgens telers en leveranciers een positief effect gehad op de betere marktpositie. Doorgaande verbreding van het assortiment is volgens Mann een prima ontwikkeling. In november brengt Miracle Flowers in

’s-Gravenzande de nieuwe Celebserie op de markt in de kleuren groen, wit en geel. Volgens teler Robert Kester is dit een goede aanvulling op de recent geïntroduceerde Corelli-serie, waarvan de kleurenbreedte volgend jaar tijdelijk terugvalt door onvoldoende beschikbaar zaad. Volgend jaar breidt het lisanthusaanbod weer uit en daarover zijn zorgen. „Ik doe er zelf aan mee”, stelt teler Jan van Wijk van kwekerij Waalzicht in Nieuwaal, die als toetreder nu een half jaar op de lisianthusmarkt is. „Niet ontevreden”, is zijn voorlopige conclusie over de eerste resultaten. ■

Marktacties Promotie Woonplant van de maand september: calathea Woonplant van de maand oktober: chrysant Tuinplant van de maand september: skimmia Tuinplant van de maand oktober: herfstplanten, najaarsbladheesters: leucothoe, photinia, viburnum, pieris, osmanthus PurE Seasonal Flowers september: physalis PurE Seasonal Flowers oktober: anigozanthus Mijn Bloemist promoot in september: chrysant en potchrysant, zie consumentenpagina van mijnbloemist.nl 6 okt Een tien voor de juf. Een jaarlijks terugkerend geefmoment voor bloemen en planten door kinderen en ouders aan de leerkracht. Zie ook: www.een10voordejuf.nl 9 okt - 2 nov EU-campagne ’Vriendinnen kennen elkaars Lievelingsbloem’. Consumentgerichte bloemenpromotie van Bloemenbureau Holland in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland In de Bloemenagenda 2014 staan twaalf bloemen, gesorteerd op het

seizoen waarin ze verkrijgbaar zijn en wanneer ze actueel zijn in de perceptie van de consument. De agenda vertelt het verhaal van de bloem, biedt inspiratie en bijzondere beelden. De consument vindt de bloem in de agenda op Mooiwatbloemendoen.nl

1 sep - 12 okt: chrysant 13 okt - 9 nov: orchidee 10 nov - 7 dec: lisianthus 1 dec - 28 dec: amaryllis

14 sep Ziekendag (Bel, Ned) 21 sep Dank-, boete- en gebedsdag (Zwi) 25 sep Dank-je-wel Dag (Dui) 27 sep Nationale Feestdag van de Franstalige gemeenschap (Bel) 27 sep Dag van de klant (Bel) 1 okt Nationale Vergeet-ze-niet-dag (Ned) 2 okt Grootoudersdag (GB, Ita, Spa) 31 okt Halloween (Bel, Dui, Fra, GB, Ned) 1 nov Allerheiligen (Ned, Bel, Spa, Pol, Ita, Dui) 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

37 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 23

10-09-14 10:14

Analyse bloeiende planten

Bedrijf: Wim van Bohemen Bloemenexport, Noordwijk Functie: directeur Belangrijkste afzetland: Engeland Inkoop: 40% direct bij kwekers, 60% klok Aantal medewerkers: 7

Wim van Bohemen:

’Chrysanten blijven belangrijk in Engeland’ Wat doet u in Engeland? „We leveren snijbloemen aan bloemisten in voornamelijk NoordEngeland. Dat doen we al dertig jaar, we hebben een trouwe klantenkring opgebouwd. We bezoeken onze klanten elke week en ze kunnen de bloemen uitzoeken uit onze gekoelde vrachtwagen. Hebben ze tussentijds bloemen nodig, dan verzenden we die.”

Welke bloemen verkoopt u vooral? „Chrysanten blijven belangrijk in Engeland. Verder verkopen we er veel lelies en rozen. Of onze klanten in zijn voor iets nieuws? Mondjesmaat. Dat komt doordat bloemisten in Engeland nog vooral verkopen via organisaties als Interflora. Bij veel bloemisten komt er nauwelijks nog een klant over de drempel.”

Hoe werkt dat dan? „Organisaties als Interflora werken met een catalogus op internet. Daarin staan standaardboeketten waaruit de consument kan kiezen en die de bloemist maakt. Daarin staan geen bloemen die net op de markt zijn of slecht verkrijgbaar zijn. Op die manier zakt de vraag naar de nieuwe en apartere bloemen steeds verder weg.”

Is de crisis in Engeland op z’n retour?

Lijnrijden, heeft dat nog toekomst? „Ik denk van wel. Qua kosten scheelt het niet veel met de verzendexporteur, de producten moeten toch in Noord-Engeland komen. Het transport is het duurste. Bloemisten die gaan voor versheid, zijn beter af met een lijnrijder. Als de bloemen bij ons binnenkomen, gaan ze meteen op de karren die later in de gekoelde vrachtwagen gaan. Ze worden dus niet meer aangeraakt voordat ze in de winkel staan. Dat betekent minder schade en kwaliteitsverlies. Onze klanten waarderen dat.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 24

Productie van Calathea crocata kromp in twee jaar tijd met ruim 35%. Hoewel dat vorig jaar de prijzen tijdelijk iets verbeterde, ligt de middenprijs nu toch achter op die van 2013. „Er is wat meer rust in de markt ontstaan, maar prijsdruk is er nog. Ik had verwacht dat het prijsherstel structureler zou zijn. De huidige marktsituatie baart me toch weer zorgen”, omschrijft Ronald van der Knaap van kwekerij Tass uit Wateringen. Door het wegvallen van een groot deel van de productie, verdwenen ook de potmaten 12 en 17 van de markt. De overgebleven telers leveren alleen potmaat 14. Wel richten ze zich met verschillende types op andere segmenten en landen. Volgens Van der Knaap heeft de hele productgroep ’bloeiend exclusief’ last van de voorzichtige handel die voor zeker gaat met vooral risicoloze producten. „Het is niet de consument maar de handel die ons product vaker laat staan.” De kweker is onlangs gestart met de Colorada-lijn: in felle kleuren geverfde crocata’s in een ton-sur-ton pot.

Geverfde crocata’s Oranje is in het najaar een populaire kleur. Na de zomer – waarin de knopaanleg soms lastig is en de productie dus flink teruggaat – komt de aanvoer nu ook juist weer

goed op gang. En staan de planten bij koelere temperaturen voller in knop. Toch profiteert de crocata niet echt van een najaarsopleving. Jan Robbe van IBH Export: „We hebben een tijdje geprobeerd om het product met toegevoegde waarde voor Halloween te promoten, maar dat is niet echt van de grond gekomen.” De inkoper merkt niets van kritiek van afnemers vanwege het feit dat er alleen nog maar 14 cm-potten verkrijgbaar zijn, maar geeft aan dat meer diversiteit de markt wat zou kunnen verruimen. Van de gekleurde Colorada’s heeft hij nog niets voorbij zien komen. „Het zou voor bepaalde segmenten misschien aantrekkelijk kunnen zijn, maar ook bij de spathiphyllum zie je dat die verftrend niet echt breed wordt opgepikt.”

Kleine beetjes Exporteur Juniflor verkoopt het hele jaar door kleine beetjes crocata. Echte oplevingen ziet inkoper Ton Kooij tussentijds niet. „Het is in de Oostbloklanden niet een bijzonder geliefde plant. Je ziet bij feestdagen geen vraagexplosie. We kunnen met de 14 cm goed uit de voeten, naar andere maten vraagt men vrijwel niet.” Ook Kooij constateert dat de prijzen niet navenant zijn gestegen na het krimpen van de productie. ■

400

1500

360

1240

320

980

280

720

240

460

200

2009

2010

2011

2012

2013

200

Verkochte aantallen x duizend

„Nog niet, de prijs telt nog steeds zwaar in Engeland. Wij als lijnrijder moeten de winst halen uit kostenbesparing. We bezuinigen zo min mogelijk op kwaliteit. Daardoor raken we wel eens een klantje kwijt, er zijn nu eenmaal bloemisten voor wie de prijs het enige is dat telt. Dat is dan maar zo.”

Effect productie-uitval Calathea crocata valt tegen

Gemiddelde prijs in centen

Foto: Wim vAn BohEmEn

Exporteur over Engeland

Verkochte aantallen en middenprijs van Calathea crocata op de FloraHolland veilingen van 2009 tot en met 2013. 37 (2014)

10-09-14 10:14

Afzetzaken Foto: gerdien de nooy

Analyse groene planten

Stabiliteit kenmerkt markt Dracaena fragrans

Foto: gerdien de nooy

Dracaena fragrans zorgt in de markt niet voor verrassingen. Telers brengen hun aanbod zo goed mogelijk in overeenstemming met de vraag.

„Als je de omzet van alle Dracaena fragrans bij elkaar optelt, kom je dit jaar tot en met week 35 uit op zo’n € 7,1 miljoen. Vorig jaar was dat ongeveer 7,3 miljoen”, ziet Martijn Bentvelsen, productmarktadviseur bij FloraHolland. De middenprijs ligt met € 2,65 een kleine 6% hoger dan de € 2,51 van 2013. „Dat komt vooral doordat er minder kleine potmaten zijn verhandeld, want per potmaat is de prijsvorming vrij stabiel.”

Drie groepen De veilingstatistieken delen Dracaena fragrans op in drie productgroepen. Dracaena fragrans ’overig’ is met jaarlijks zo’n 1,7 miljoen stuks verkocht de grootste, gevolgd door D. fragrans (Compacta Grp), met ongeveer 1,4 miljoen en D. fragrans

(Deremensis Grp), met iets van 800.000. Ten opzichte van 2013 verliest met name de Deremensisgroep terrein, met een krimp van 26% van het verkochte volume. Compacta verliest ongeveer 11% van het volume, terwijl de groep ’overig’ juist een groei van 10% schrijft. De plantenhandel doet weinig met de diverse groepsaanduidingen. „Als er ’fra’achter staat, weten we om welk type Dracaena het gaat”, aldus Egbert Korpelshoek van Noviflora. Leveranciers van Dracaena fragrans bieden een breed assortiment uit de diverse productgroepen.

VDL Fleurs

Teun van der Lugt (r) Met wie staat u op de foto?

Vanwaar de nieuwe huisstijl?

Interieurbeplanters Plantenhandelaren lijken de onderhoudsarme, decoratieve Dracaena fragrans vooral door te verkopen aan interieurbeplanters. „Voor die toepassing is het een goed bekend en dankbaar product”, zegt Korpelshoek van Noviflora. Die markt is echter op zijn best stabiel, en dus is ook de productie dat, melden leveranciers. „De vraag is min of meer stabiel, maar met name de grote plantmaten, boven de 1,20 m, zijn langzamerhand te duur om te transporteren”, meldt Ron van den Bosch van de gelijknamige plantenkwekerij in Berkel en Rodenrijs. ■

Hoe belangrijk is een huisstijl?

Is de klok voor jullie belangrijk?

Veel telers proberen juist de klok te vermijden...

500

4000

400

3000

300

2000

200

1000

100

2009

2010

2011

2012

2013

Verkochte stelenx duizend

Gemiddelde prijs in centen

En jullie hebben een nieuw soort.

Hoe ziet u de toekomst? -

Verkochte aantallen en middenprijs van de kamerplant Dracaena fragrans ’overig’ op de FloraHolland-veilingen van 2009 t/m 2013 37 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 25

10-09-14 10:14

Buigen voor divaâ&#x20AC;&#x2122;s Amarine belladiva heet het

nerine en Amaryllis belladon-

erwacht geen bloeiend bollenveld zoals in het voorjaar. De bloemen worden gesneden als de knop zich opent. Voor verre bestemmingen als Japan zijn de stelen met een miniem streepje kleur in de knop. De rest kan prima weg naar bloemisten en andere klanten in de wereld, weten de medewerkers van Agro Fleur Select uit Roelofarendsveen. Met acht personen zijn ze vandaag actief op het perceel van ruim 2 ha. Zoâ&#x20AC;&#x2122;n 15.000 stelen verwachten ze te snijden. Dat aantal is nog niet vaak gehaald sinds de oogst in juni begon. Houten onderzetters op een oogstkar dienen als tijdelijke opslagplek. Ze zijn stapelbaar en makkelijk hanteerbaar. Dat komt goed uit, want de bloemen gaan per transportbus van Noordwijkerhout naar de verwerkingsruimte in Roelofarendsveen. Amarine belladiva is er in het wit en diverse tinten roze. De combinatie Agro Fleur Select en Bas van Keulen ontwikkelt ze sinds 1990 door kruisingen tussen nerine en Amaryllis belladonna. Kwekersrecht is er op cultivars Anastasia, Aphrodite en Emanuelle. Daarnaast zijn er diverse zaailingen van het bolgewas dat zowel in de kas als buiten geteeld kan worden. Eenvoudig gezegd is het een grote uitvoering van de nerine; bollen, stelen en bloemen zijn iets groter of langer. Het is een meerjarige bloeier die geen vorst verdraagt. Na de bloei worden de bollen gerooid, geschoond, gesorteerd, bewaard en verkocht aan bollenexporteurs. Een deel plant het bedrijf in het voorjaar weer uit, voor bloemproductie van eind juli tot en met november. < Foto en tekst: Hans Neefjes

hneefjes@hortipoint.nl

Spread.indd 26

37 (2014)

10-09-14 10:15

37 (2014)

Spread.indd 27

10-09-14 10:15

Experimenteren met

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

„Dat ligt deels aan de software”, verklaarde onderzoeker Jochen Hemming. „Het kan een stuk sneller door de nieuwste software te gebruiken.” Behalve de snelheid waren er enkele andere praktische tekortkomingen. De camera wordt nog wel eens verblind door fel zonlicht en de robot kan niet goed tegen hoge temperaturen en een hoge RV. Het succespercentage is ook niet om over naar huis te schrijven: slechts 6% van de vruchten wordt geplukt. In een aangepast gewas, dat van zijn bladeren is ontdaan, ligt dat een stuk hoger, op 26 tot 33%. En af en toe wordt per abuis

de hoofdstengel doorgesneden. Paprika is dan ook een van de moeilijkste gewassen om een oogstrobot voor te bouwen. Het gewas is zeer dicht en veel vruchten hangen verscholen achter de bladeren.

Onderzoeker Erik Pekkeriet (Wageningen UR) had een businesscase berekend, die hij bij de demonstratie toelichtte. Gesteld dat een robot ruim twee ton kost en in vijf jaar tijd moet worden afgeschreven, dan zou hij in zes seconden een vrucht moeten plukken. Foto: JoeF SleegerS

et oogsten van een natuurproduct blijft lastig voor een robot, zelfs voor de meest geavanceerde. Zou het in de paprikateelt lukken wat in de rozenteelt niet is gelukt? Zo’n veertig telers, onderzoekers en adviseurs zagen vorige week donderdag in Demokwekerij Westland de oogst van een – weliswaar plastic – paprika. Het was een kwestie van geduld, want de gloednieuwe paprikarobot deed er 94 seconden over. Na elke beweging hield hij een paar seconden rust. Een groot contrast met de flitsende robots die we kennen uit de auto-industrie.

Robotisering 2.indd 28

37 (2014)

10-09-14 13:50

Achtergrond

Nieuwe stappen in robotisering Dat is een factor 16 sneller dan hij nu kan. De winst zou moeten zitten in de werkuren: 20 uur per dag en 7 dagen in de week. Een mogelijkheid is om de robot toe te staan alleen de makkelijkste vruchten te plukken met een succespercentage van 50%, en werknemers de rest laten doen. In dat geval zou de robot in vijf jaar kunnen worden terugverdiend. Maar 50% van de vruchten plukken met een snelheid van 6 seconden per vrucht; zo ver is het nog lang niet. Kortom, paprikatelers die een robot willen aanschaffen moeten nog even wachten.

Kennis ontwikkelen Voor Wageningen UR was het echter niet het doel om een verkoopbare robot af te leveren. De opdrachtgever voor het onderzoek is immers niet de paprikateler, maar de Europese Unie (75%) en het Productschap Tuinbouw (25%). „Het is onze opdracht om kennis te ontwikkelen die zo veel mogelijk bedrijven in staat stelt robots te maken”, zegt Pekkeriet. „Dat betekent dat we technologie en modules moeten ontwikkelen. We hebben nu ontzettend veel software om allerlei vruchten te oogsten, zoals appels, druiven, aardbeien, tomaten, noem maar op.” Maar ondanks alle nieuwe technologie dateert de beste oogstprestatie van tien jaar geleden. In de groenteteelt is de komkommeroogstrobot nog altijd recordhouder met een oogst van 75% van de vruchten. De rozenoogstrobot deed het nog beter met 90% bij een snelheid van 8 seconden per bloem. Beide robots zijn echter letterlijk op de schroothoop beland omdat de financiering werd stopgezet. Zo moeten delen van het onderzoek telkens weer opnieuw beginnen. „Daarom zou het goed zijn als er meer lijn in de ontwikkeling zat”, meent Pekkeriet. „Tussen het einde van de komkommerrobot en het begin van de paprikarobot zitten 8 jaar. Je moet uitkijken dat je niet te grote gaten laat vallen, want anders gaan mensen weg en gaat er kennis verloren. Gelukkig staat er nu een flink aantal robotonderzoeken op stapel.”

Meer initiatieven „Het aantal initiatieven voor oogstautomatisering is sterk toegenomen”, constateert Pekkeriet. „Onderzoekers zoeken elkaar vaker 37 (2014)

Robotisering 2.indd 29

Robots kunnen beter zelfstandig hun weg de plant te onderscheiden. Een kleurenca mera ziet alleen rood, groen en blauw. Een rekening met de veiligheid voor mensen. beschikbaar die exacte posities kunnen heel klein en hebben een hoge resolutie. Beeldverwerking is stukken sneller

doorgegeven. Er komen steeds meer algoritmes die

Onderzoekers kunnen de beweging van

ten analyseren, zelfs buiten het zichtbare licht – dat heet een hyperspectrale camera. chlorofyl of schimmelziekten waar te nemen. Groen in een groene omgeving is geen probleem meer. Tegenwoordig is het hele functioneren van een robot met een computerprogram ma te simuleren. Overal in de EU kunnen onderzoekers zo de robot testen. gedachtengoed, zegt Pekkeriet. Tuinders

Veredelaars helpen om gewassen zo homo

de beweging de beweging realtime te corrigeren. Op basis van spectrale eigenschappen

op. Dat heeft met de complexiteit te maken. Enerzijds kun je deze ontwikkelingen niet alleen doen, anderzijds hoef je niet bang te zijn dat concurrenten er meteen mee aan de haal gaan. En er wordt steeds meer gebruik gemaakt van open-source software, die voor iedereen toegankelijk is. Het mag allemaal niks kosten, maar de technologie is uitdagend en het potentieel is enorm. Hoewel de marges heel klein zijn gebeurt er toch veel.” Het grootste probleem is de ongelofelijke complexiteit, vindt Pekkeriet. „Het samenspel van sensoren, aansturing van de robotassen, het gewas en de plukunit. Elke wijziging heeft invloed op alle andere onderdelen van de robot. Dus als je een sensor verandert, moet je alles veranderen. Kleine verbeteringen uittesten kost dus veel tijd en geld. En het gewas verandert gedurende het jaar, de dag, de cultivar en het klimaat.”

Geen bloemen In de snijbloementeelt is op dit moment weinig ontwikkeling in oogstautomatisering. Wel worden er talloze kleine projectjes opgestart met concrete, eenvoudige applicaties. Het bedrijfsleven heeft vooral belang-

nenten komen beter beschikbaar en er is meer samenwerking. Ontwikkelplatforms ken gebruik van meer gebruikerskennis.

stelling voor de de minder ingewikkelde toepassingen, zoals het ziekzoeken in de kas of werkzaamheden in de schuur. De meeste arbeid zit echter toch in het oogsten, het lastigste onderdeel voor een robot. Volgens Pekkeriet liggen de beste mogelijkheden tussen half en helemaal automatiseren. „Robots hebben vaak moeite om exact de juiste coördinaten te vinden. Je zou bijvoorbeeld een werknemer uit India achter tien beeldschermen kunnen zetten, die alleen de juiste plekken om te knippen hoeft aan te wijzen. Net zoals orchideeënkwekerij Vijverberg de knoppen en takken op afstand in India laat tellen. Zo kan de handelingssnelheid van de robot flink omhoog. Als ik nu een rozenoogstrobot zou moeten ontwikkelen, dan zou ik kapbreed de kas in gaan. Daarmee spaar je een mobiel teeltsysteem uit.” Al het EU-geld voor onderzoek naar oogstrobotisering gaat echter naar voedselproductie. „Bloemenproductie is niet kansloos bij EU”, constateert Pekkeriet, „maar er is geen sterke lobby richting EU-onderzoek. Robotisering zou in de sierteelt zeker wat kunnen betekenen. De rozenoogstrobot was dichtbij.” <

10-09-14 13:50

Onderzoek PRI Wageningen toont aan:

Geert-Jan de Klerk, Harry Bos en Dewi Pramanik PRI Wageningen

et duurt 20 tot 25 jaar om uit een tulpenzaailing een marktwaardige partij bollen op te bouwen. Via weefselkweek gaat het veel sneller. Een adequaat protocol voor goedgroeiende scheutjes kwam er nooit. Onderzoekers van het Wageningse onderzoeksinstituut PRI ontdekten dat de scheutjes nooit in staat waren nutriënten vanuit het medium naar de groeizones te transporteren. Deze bottleneck is naar verwachting oplosbaar, zodat commerciële weefselkweek van tulp mogelijk wordt. De PRI-onderzoekers stellen dat snel inspelen op de wensen van de consument en de steeds milieukritischere maatschappij niet mogelijk is bij tulp door de trage vermeerdering. Daarnaast is er door de jarenlange vermeerding op het veld degenera-

Mening

tie van het bolmateriaal. Via weefselkweekvermeerdering is volgens hen snel ziektevrij en groeikrachtiger uitgangsmateriaal te verkrijgen.

De tulpensector onderkent het belang van weefselkweek. Onderzoek daarnaar startte al in 1974. Er werd in de loop der jaren een methode ontwikkeld die misschien economisch levensvatbaar is bij een aantal rassen. Men start met 1 mm dikke stengelschijfjes van zeer jonge bloemstelen, waarop in weefselkweek scheutjes ontstaan waarvan weer 1 mm-schijfjes worden gesneden, et cetera. Vervolgens worden scheutjes aangezet tot bolvorming. De bolletjes kun je in gaaskassen uitplanten.

Michiel van Bennekom, Iribov SBW

Via weefselkweekvermeerdering is volgens PRI en groeikrachtiger uitgangsmateriaal te zal in de selectie eerder keuzes moeten interesse voor weefselkweek in de veredeling voeren we weefselkweektechom het onderzoek van PRI goed te kunnen

weefseltulp.indd 30

Onderzoek van PRI en twee weefselkweekbedrijven leerde dat er twee grote obstakels zijn. In veel cultivars zijn stengelplakjes überhaupt niet in staat om voldoende scheutjes te vormen. Verder groeien de scheutjes vaak erg slecht en zijn ze na een aantal cycli zo iel dat de schijfjes die er van gesneden worden niet meer levensvatbaar zijn. Normaliter proberen weefselkwekers dan met eindeloze veranderingen in voedingstoffen en hormonen de groei te verbeteren, en dit maakt een groot deel uit van wat de afgelopen 40 jaar bij tulp is gedaan. PRI probeerde de oorzaak te identificeren zodat op basis hiervan de weefselkweekprocedure aangepast kan worden. PRI beperkte zich tot het probleem van de slechte groei.

Weefselkwekers vinden het vanzelfsprekend dat planten in weefselkweek snel groeien: de temperatuur is adequaat en water en nutriënten zijn ruimschoots aanwezig. Bij nadere beschouwing blijft van het idee van weefselkweek als een soort ’plantenparadijs’ niets over. Er zijn veel problemen die planten moeten tackelen om in weefselkweek te kunnen groeien en bij gevolg ligt de groeisnelheid meestal onder die van planten buiten weefselkweek. Waarschijnlijk is de grootste opgave voor weefselkweekplantjes een nieuwe manier van inwendig transport op te zetten, onder andere voor de voedingsstoffen die uit het medium naar de groeizones moeten worden gebracht. In planten in de kas of op het veld gaan anorganische voedingsstoffen via sapstromen in het xyleem van wortel naar bladeren en suiker (dat geproduceerd is in de fotosynthese) van bladeren naar de groei37 (2014)

10-09-14 13:50

Foto: PRI WagenIngen

zones via de sapstromen in het floëem. In weefselkweek is de situatie heel anders. Weefselkwekers denken dat diffusie in weefselkweek voor voldoende transport zorgt, maar volgens een van de klassieke wetten uit de fysische chemie, Fick’s diffusie-wet uit 1855, is diffusie voor langere afstanden (> 0,5 cm) volkomen ontoereikend voor transport. Er is al redenerend maar één reële hypothese voor transport in weefselkweek, namelijk dat voedingsstoffen (suiker en zouten) uit het medium in een scheutje ’omhoog’ gaan door mee te ’liften’ met het water dat door het xyleem omhoog gaat naar de bladeren en daar verdampt wordt. De hoeveelheid verdampt water is dus bepalend voor de groei: als er weinig verdampt wordt, wordt er weinig voedsel getransporteerd en is er weinig groei.

Zeer slechte verdamping Om bovenstaande hypothese te onderzoeken zijn groei en verdamping in tulpscheuten en – ter vergelijking – appelscheuten bepaald. Appelscheuten groeien goed in weefselkweek. Verdamping van water door bladeren in weefselkweek is nog nooit eerder gemeten. Daarvoor werd eerst een methode ontwikkeld. Geïnteresseerden kunnen deze methode opvragen bij PRI. Appel groeit in weefselkweek ongeveer zeven maal sneller dan tulp en de verdamping van tulp is dienovereenkomstig veel lager. Deze resultaten komen goed overeen met de hypothese. Op basis van de hoeveelheid water die in de scheuten door verdamping naar boven is gezogen en de concentratie voedingsstoffen in dat water, is een schatting te maken van de verwachte groei. Deze schatting lag zowel voor appel als voor tulp zeer dicht bij de gemeten waarde en bevestigt de hypothese: de hoeveelheid verdampt water bepaalt de hoeveelheid groei. De zeer slechte verdamping van tulp heeft drie oorzaken: een cilindrische scheutvorm heeft een ongunstige oppervlak-inhoudverhouding; een dikke waslaag maakt verdamping direct door de huid vrijwel geheel onmogelijk. De waslaag bij tulp is 2 mg/cm2, terwijl 37 (2014)

weefseltulp.indd 31

0,02 mg/cm2 gebruikelijk is. huidmondjes zijn potdicht en de onderzoekers telden ’maar’ 10 huidmondjes per mm2. Normaal zijn dat er 100-300.

Oplossingsrichtingen Er zijn twee oplossingsrichtingen voor de ondervoeding. De eerste is simpelweg om het transport van voedingsstoffen onafhankelijk van xyleem-transport te maken door te kweken in vloeibaar medium. Dan gebeurt de opname over het hele oppervlak van het plantje. Om te voorkomen dat de plantjes verdrinken, is de temporary immersion bioreactor (TIB) geschikt waarbij in een eb-vloedsysteem opname van voedingsstoffen door het hele oppervlak is en tegelijk gasuitwisseling wordt gegarandeerd. Hierbij is wel adequate opname door de epidermis nodig wat bij tulp verhinderd wordt door een dikke waslaag en door gesloten huidmondjes. Dit verklaart de slechte resultaten in de oriënterende experimenten met TIB’s.

Deze problemen zijn waarschijnlijk relatief makkelijk oplosbaar. Voor de tweede oplossingsrichting is het ook essentieel dat de doorlaatbaarheid van de epidermis vergroot wordt, maar nu om verdamping door scheuten die op agar staan te verhogen. Dit bevordert de verdamping waardoor er meer water en daarmee voedingsstoffen in de scheut omhoog gaan. <

In het kort Voor weefselkweek van tulp is nog geen goed protocol. PRI Wageningen weet nu in welke richting men zoeken moet: voedseltransport in de plantjes moet verbeteren. Dat kan via optimale verdamping en opkweek in vloeibaar medium. Een ’intern transportprobleem’ speelt in

10-09-14 13:50

Dag van de Orchidee 2014:

Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

or Middelkoop, productcoördinator Orchideeën FloraHolland, vatte het in zijn presentatie nog maar eens samen. De importantie van pot-orchidee is ontegenzeggelijk groot, begon hij zijn verhaal. In Europa is Nederland onbetwist het productieland bij uitstek met jaarlijks 140 miljoen stuks. Duitsland en Denemarken zijn nummer 2 en 3 met rond de 40 miljoen potorchideeën op jaarbasis. Bij FloraHolland is potorchidee in de productgroep kamerplanten goed voor 15% van de aanvoer en 35% van de omzet. Middelkoop specificeerde die omzetcijfers voor 2013; afgerond € 475 miljoen omzet voor phalaenopsis en € 67 miljoen voor de groep exclusieve orchidee. De ’derde’ kamerplant in de veillingstatistiek is kalanchoë met € 54 miljoen omzet. „Positieve cijfers, mede omdat de markt een groeiend aanbod steeds goed wist te verwerken. Er lijkt nu

Achtergrond

). Met name de

phalaenopsisdag.indd 32

sprake van stabilisatie en enkele exclusieve orchideeën hebben het inmiddels toch wel moeilijk. We zullen dus werk moeten blijven maken van promotie en optimalisatie in de teelt en ketenafzet.”

Op de eerste ’Dag van de Orchidee', een initatief van Orchidee Nederland, de productcommissie pot-orchidee van FloraHolland en zes veredelaars, stond samenwerken aan een betere toekomst centraal. Bij een van de veredelaars/vermeerderaars, Anthura in Bleiswijk, kwamen bijna 140 vakgenoten samen op donderdag 4 september. „48 kwekerijen en 18 handelsbedrijven waren vertegenwoordigd, vaak met meerdere personen. Daarnaast kwamen nog adviseurs, vertegenwoordigers en andere vakgenoten,” aldus Cor Middelkoop.

Teler Joost van Adrichem, voorzitter van de FPC pot-orchidee bij FloraHolland, legde uit dat er bij de productcommisie drie speerpunten zijn: promotie, ketencommunicatie en kwaliteit. Werkgroepen trekken de kar. Onder de noemer ’Art of Life’ trekken telers en veredelaars samen met een marketingbureau op om consumenten te inspireren en te informeren over de veelzijdigheid van orchideeën. Een gelijknamige website is een middel. Er zijn ook speciale acties, zoals het 3D-kunstwerk dat op de Dag van Orchidee in Amsterdam werd onthuld. Het gaat om een veelhoekig podium van spiegelglas met daarop 150 verschillende orchideeën in evenveel 3D-potten. In Bleiswijk stond een 3D-printer om te laten zien dat er veel mogelijk is met 3D-techniek.

Op het gebied van ketencommunicatie zijn er volgens FPC-voorzitter Van Adrichem verbeterslagen te maken. Over kwaliteit zijn er bijvoorbeeld best nog geschillen tussen telers en afnemers. Maar er is ook nog verbetering mogelijk bij de communicatie middels icoontjes op de achterkant van de etiketten. Vooral standaardisering van de gebruikte icoontjes is wenselijk, legden leden van de werkgroep uit. Via een poster werd in Bleiswijk gepresenteerd hoe je de consument kan uitleggen wat de orchidee in de huiskamer prefereert als het gaat om zaken als temperatuur, licht, water en mest. Kennisoverdracht gaat wat Orchidee Nederland betreft ook middels een nieuwe techniek als e-learning. Er stonden computers waarop online de zogeheten ’Orchidstraining’ gespeeld kon worden. Spelen of gamen is een goede en leuke manier om een boodschap over te brengen, reclame te maken of wellicht vaardigheden te verwerven. Inleider Horst Streck hield daar in zijn 37 (2014)

10-09-14 15:37

hneefjes@hortipoint.nl

Achtergrond

). Met name de

sprake van stabilisatie en enkele exclusieve orchideeën hebben het inmiddels toch wel moeilijk. We zullen dus werk moeten blijven maken van promotie en optimalisatie in de teelt en ketenafzet.”

4,0

150

3,8

120

3,6

3,4

3,2

3,0

2009

2010

2011

2012

2013

Aanvoer (*1 miljoen stuks)

Hans Neefjes

Middenprijs (euro)

Dag van de Orchidee 2014:

Bron: FloraHolland

workshop een helder betoog over. Gamification, zo noemt hij het, wordt nu al toegepast door partijen als Coca Cola en Nike om hun merkbekendheid op een moderne manier uit te bouwen of om klanten te binden en samen dingen te ontwikkelen. Via Orchidstraining (te vinden via www.orchidsinfo.eu/ orchidstraining) leer je welke factoren de kwaliteit van orchidee beïnvloeden en hoe je de negatieve effecten kan mimimaliseren.

Op gebied van kwaliteit is de afgelopen jaren vooruitgang geboekt. Diverse vakgenoten melden dit. Telers en veredelaars testen vaker, zodat de invloed van teelthandelingen of raseigenschappen eerder bekend worden. Producten laten testen door een onafhankelijke partij, bijvoorbeeld FloraHolland, komt eveneens vaker voor. Punt van aandacht is (nog steeds) ethyleen op de bedrijven en verderop in de keten. Een bloeiende knop toont niet snel schade, maar knoppen die nog open moeten komen, die krijgen het voor hun kiezen. Die worden geel en vallen van de steel als ethyleen te lang of in te hoge concentraties zijn invloed kan uitoefenen op de orchidee. Het kleuren geurloze gas hecht aan wanden en is oplosbaar in water en alcohol. Gitta ten Hoope, ketenadviseur productkwaliteit bij FloraHolland, vertelde in haar workshop nog meer feiten over ethyleen. 37 (2014)

Het is een grondstof van veel kunststoffen en planten produceren het zelf als ze afrijpen of stress hebben door droogte, koude, vraat, trilling of beschadiging. Kritische grenswaarden zijn 0,1 -1 ppm. Na 12 uur kan dan al schade optreden. Metingen wijzen uit dat 0,1 ppm ethyleen in de kas aanwezig kan zijn. Vervuilde rookgassen uit de CO2-leiding zijn vaak de oorzaak, maar ook lokale verbrandingsmotoren. Verderop in de keten, bij de veiling of in de vrachtwagen, is 0,4 ppm ethyleen niet ongebruikelijk. En op de winkelvloer, zeker in de buurt van de groente- en fruitafdeling, komen waarden van 30 ppm voor. „Het gaat om de concentratie ethyleen in combinatie met tijd en factoren als stress en temperatuur. De meeste cultivars zijn gevoelig voor ethyleen, daarom is het goed om te weten

waar de kritieke punten zijn in de keten. Los dat op of gebruik wellicht producten op basis van 1-MCP waarmee je tijdeljk ethyleen kan wegvangen.” De workshops en presentaties gaven voldoende stof tot nadenken, zo bleek tijdens het afsluitende buffet. Kennis delen kan in de toekomst wellicht ook via de site www. ksmaward.com, want daarop is een link met de naam orchipedia, naar de bekende site wikipedia. Vooralsnog is het vooral een site om te melden wie of wat in aanmerking kan komen voor de Klaas Schoone Memorial. Schoone was een pionier met passie voor orchidee, en iemand die kennis wilde delen. Kennisoverdacht om het product op een hoger niveau te tillen. Het is nog steeds een motto. In het kader, tabel en figuur diverse feiten over potorchidee samengevat. <

Potorchidee: Aanvoerders, areaal en andere feitjes (bron: FloraHolland)

2009

2014

telers

areaal

202 ha

242 ha

verhandelde stuks

95 miljoen

132 (schatting)

telers

areaal

74 ha

36 ha

verhandelde stuks

80 miljoen

108 miljoen (schatting)

aandeel (%) in totale aanbod phalaenopsis

84%

82%

Phalaenopsis

Telers met phalaenopsis+excl. orchidee Phalaenopsis in 12 cm-pot

Teelttips PiOen Onkruid De meeste percelen pioenen waar het gewas nu al is verwijderd hebben een onkruidprobleem. Bij schone percelen is het beter om het gewas wat langer te laten staan. Bij zware aantasting van bladaal kan het ook nuttig zijn om het blad eerder te verwijderen. Als het gewas is gemaaid, moeten eerst de stelen ongeveer een week indrogen voordat er tegen

ChrySant Locatie meetbox Door toenemende niveaus van de assimilatiebelichting nemen de temperatuurverschillen tussen belichte en onbelichte afdelingen toe. Per 1.000 lux (12,5 µmol) zorgen de lampen voor 0,8ºC temperatuurverhoging. Bij 10.000 lux (125 µmol) kunnen dus verschil-

anthurium Schermen Nastreven van een PARsom van 9-10 mol per dag is nu nog haalbaar. De meeste lichtwinst is te behalen met het optimaliseren van de doekstanden van het zonnedoek. Dit doek hoeft nu normaal gesproken niet meer verder dan 30-50% dicht

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 34

zOmerBLOemen onkruid wordt gespoten. Let er op dat pioen, zeker in dit stadium, niet tegen Roundup kan. Zeker als er veel onkruid staat zal er makkelijk schade aan de ondergrondse planten ontstaan. Beter is het om dit middel helemaal niet in pioen te gebruiken. De schade is het volgende jaar te herkennen aan gele bladeren die vaak ook smal en een beetje roze zijn. Ook bij het gebruik van

Basta mag er geen gewas meer op staan. Ervaring leert dat ook dit schade veroorzaakt.

len van 6-8 ºC ontstaan tussen belichte en onbelichte vakken. Op bedrijven met veel licht is het dan ook aan te raden in vegetatieve vakken het ondernet uit te zetten. Bij begin korte dag mag het ondernet juist weer aan om te voorkomen dat de temperatuur te laag blijft. Eigenlijk moet de temperatuur geregeld worden op twee meetboxen, één die hangt in een belichte afdeling en één die in een onbelicht vak hangt. Ook

de hoogte van de meetbox is van belang, de meetbox moet net boven het gewas hangen. Ter voorkoming van te lage temperatuur in de kortedagafdelingen, is het instellen van een minimumbuis van 40-45ºC één uur na sluiten van de verduistering, aan te bevelen. In de vegetatieve vakken mag de ventilatietemperatuur ’s nachts hoog worden ingesteld om te voorkomen dat er te ruim wordt gelucht in die afdelingen.

Het is in de vegetatieve fase niet nodig om een kier in het scherm in te stellen. Een temperatuur van 25-26ºC onder het scherm levert in de vegetatieve fase geen problemen op.

te lopen. Het onderdoek moet weer in stappen open en dichtlopen.

ting snel optreedt. De pauzedagen dienen ervoor om het substraat iets te laten opdrogen en de wortels actiever te maken.

wordt bestaat de kans dat de opname van essentiële voedingselementen zoals calcium in het gedrang komt. Afhankelijk van de fase waarin de herbeworteling verkeert, moet er meer of minder op de bovengrondse groei gestuurd worden. Hiervoor is van belang dat u het aantal broesbeurten per dag flink inkort. Start ook ’s morgens later en stop ’s middags eerder. Wanneer de wortelvorming in het najaar de boventoon

Pauzedagen Door gebruik te maken van het pauzedagensysteem kan de wortelconditie beter worden gehouden. Uitgangspunt is dat er in deze tijd van het jaar een keer per 4-5 dagen wordt watergegeven. Op de watergeefdag wordt de gift over 2-3 druppelbeurten verdeeld. Hierdoor wordt ook voorkomen dat verzou-

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Broesleiding Via de broesleiding in het gewas moet vanaf nu ook voeding meegegeven worden. Tot nu was de kans op kurk in de bloemen nog groot. Richting het najaar neemt de kans daarop steeds meer af. Als er nu nog langdurig met schoonwater gewerkt

De hoeveelheid licht is nu zo teruggelopen, dat zeker bij koude teelten belangrijk is het krijt van het kasdek te verwijderen. Veel telers laten het krijt slijten, maar gezien de verlating van de teelt door de koude weken van augustus, is het belangrijk dat de gewassen nu optimaal doorgroeien. Hoe meer licht er nu wordt toegelaten, hoe beter de groei gaat. Met meer licht kan de kas ook warmer gehouden worden. Door meer licht en een tandje minder lucht komt er meer groei in het gewas, waardoor de groeisnelheid toeneemt en dus de kans groter is om straks gewoon op tijd en in een goede kwaliteit te oogsten. De kracht die een plant nu opdoet door goede en lichte omstandigheden, is straks niet meer op te bouwen. Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Ophanghoogte CO2-aanzuiging

Komende tijd is voldoende CO2 doseren belangrijk. Als het aanzuigpunt van de CO2-meetapparatuur te hoog hangt, geeft de meter een lagere waarde aan. Normaal is dat het aanzuig-

punt hangt op gewashoogte. Hangt het bijvoorbeeld 15 cm hoger dan geeft de meter een 200 dpm lagere CO2-concentratie aan. Let er de komende tijd ook op dat uw CO2-meter is geijkt. Vervang op tijd versleten CO2-slangen. Kijk aansluitpunten in de kas eens na en wees alert op eventueel grondwater in de ondergrondse aanvoerleidingen.

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 0715416564

blijft voeren ligt vegetativiteit op de loer en valt de winterproductie terug.

Haal niet in één keer veel blad uit het gewas omdat dit een onbelans creëert tussen wortel en gewas. Hierdoor kunnen blauwverkleuring en glazigheid gemakkelijk de kop op steken.

André Lont, Bureau IMAC, Bleiswijk, 010-5219094 37 (2014)

10-09-14 10:15

Schoffelen

PhalaenOPsis

Op donkere dagen zit het krijt ’in de weg’. Het is zaak dit te verwijderen. Diffuse coating die begin dit jaar is aangebracht, hoeft er nog niet af. Die heeft nu nog een zeer positief effect. Ook als de schermlaag sterk is afgesleten door de hevige regenval heeft verwijderen geen haast.

belichting Start rond 6.00 uur met belichten. De daglengte moet circa 14 uur zijn. Streef in de opkweek een lichtsom van 5,0-6,0 mol/m²/dag na, in de koeling en afkweek 7,0-8,0 mol/m²/dag. De start van de belichting kan vanaf nu dagelijks met twee minuten vervroegd worden.

Voortakken

In september en oktober treden voortakken op. Sluit de doeken in de namiddag op tijd, zeker bij helder weer. In de ochtenduren is het opletten bij het openen van het schermdoek. Bouw bij een lage buitentemperatuur genoeg tijd in bij het openlopen van het doek. Ook is het belangrijk om de stooken luchtingstemperatuur wat te verhogen. Stook in de opkweek minimaal op 28ºC en stel de luchting minimaal in op 28,5ºC. Eind van de maand kan de luchtlijn een volle graad hoger liggen dan de stooklijn, dus op minimaal 29ºC. Ten slotte kan het helpen door in de namiddag en vroege ochtend de minimum bovenbuis met 10ºC te verhogen op heldere dagen.

Verlaag de EC van het gietwater met minimaal 0,1 mS/ cm tot circa1,0 mS/cm om verzouting van het substraat en de wortels te voorkomen. Doordat de planten vanaf nu minder voeding opnemen én de afdroging wat vertraagt, kan de EC van het substraat anders te hoog gaan aflopen, met een verminderende wortelactiviteit als gevolg. Meet in deze periode de EC van het drainwater frequenter en giet een volledige beurt met water zonder voeding als de drain EC 0,2 mS/cm hoger uitkomt dan de EC van het gietwater.

gaten te houden en zonodig te bestrijden.

de eerste waarneming van de jonge rupsen direct met de inzet van een rupsenmiddel, biologisch of selectief chemisch.

Trips

Gerbera Muizen en slakken Buiten is het nog redelijk warm maar toch kunnen muizen en ratten nu al naar binnen komen. De telers die doorgaan met het inzetten van de kweekzakjes kunnen het beste maatregelen nemen voordat een deel van de zakjes is aangevreten door de muizen. Belangrijk is om buiten langs de kas de eventuele gaten te dichten. Op enkele bedrijven hebben kleine slakken al flink huisgehouden. Veel telers dachten: ’Het is zomer, dus geen slakkentijd’. Nu de slakken groeien willen ze meer vreten en zal er meer schade optreden. Het advies is om ze goed in de 37 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 35

De meeste boeren hebben het graan al binnen en zijn de mais aan het oogsten. In de mais kan trips voorkomen, die zich na de oogst via de wind verspreidt. Hang vangplaten op om de trips op tijd te signaleren en zonodig in te grijpen, biologisch of selectief chemisch. Plaats buiten de kas ook enkele signaalplaten; hierop vind je vaak eerder de trips dan in de kas.

rupsen In het najaar zie je meer motten en vlinders in de kas, vaak eerst langs de gevels en de tussengevels, daarna ook dieper in de kas. Controleer geregeld langs de gevels op eieren of jonge rupsen van motten. Start bij

Menno Gobielje, Bureau IMAC Bleiswijk, 010-5219094

Keuze biologisch of geïntegreerd Beoordeel de ziekten en plagen in het gewas en neem in deze periode een beslissing om al dan niet door te gaan met de inzet van natuurlijke vijanden tegen trips en wittevlieg. Bij de meeste telers zijn mineervlieg en spint wel onder controle; deels door de biologie en deels door een correctie. Meeldauw, botrytis en rupsen kunnen de beslissing om biologisch door te gaan nogal eens omgooien.

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

Opgelucht ’En, heb je al wat gevonden?’ Ik kijk hem hoopvol aan en neem voorzichtig een slokje koffie. ’Ja, ik denk het wel. Even wat solderen aan dit draadje en dan vermoed ik dat hij het weer doet. Het zat een beetje te rommelen daar.’ Ik haal opgelucht adem. Dat scheelt weer. Ik wist het gewoon. De dag daarvoor ging om onverklaarbare redenen opeens het licht uit in een afdeling. Eventjes maar. Nog geen halve minuut. Toen floepte het weer aan. Alsof de klimaatcomputer een hikje had. En dan weet je gewoon, er is meer aan de hand. Zoiets staat niet op zichzelf. En ja hoor, de andere dag. Alarm. Tien seconden. En weer uit. En vijf minuten later weer. En nog eens. Klimaatcomputer gereset. Televideomonitor (ja, ik ben van de oude stempel) nog weer eens uit- en aangezet. Maar het hielp allemaal niks. Integendeel, nu kwamen er opeens ook Arabische tekens op het scherm. ISIS? Al Qaida? Het zweet brak me uit. O nee, een klimaatcomputer uit de prehistorie kun je niet hacken op afstand. Daar heb je minstens een telefoonverbinding voor nodig. Toevallig had ik ook een kapotte EC-meter, dus de monteur zou al komen die morgen. Toch maar even gebeld met de mededeling dat ook de klimaatcomputer kuren vertoonde, wellicht kwam de hulp dan sneller. ’Jaja, ik heb het genoteerd. Hij komt er zo aan.’ Ik vind het altijd zo geruststellend als er dan een servicemonteur binnenstapt die uitstraalt dat alles onder controle is. Kent u het? Net als dat je met autopech aan de kant van de snelweg staat en de Wegenwacht komt eraan. ’Zo, zeg het eens meneertje, wat is er aan de hand?’ En dat dan binnen een mum van tijd de boel weer draait. Echt, gelukkiger kun je me niet krijgen. Het is ook de enige reden waarom ik de Kampioen van de ANWB lees. Die column van wegenwachter Gijsbert Pronk. ’Kijk, het nippeltje van dit nokkenasje! Dat was de boosdoener!’ Heerlijk. Terwijl de monteur aan het solderen is hebben we het over het Televideosysteem. ’Wees er maar zuinig op. Ze zijn er haast niet meer. En als je iets anders moet ben je een stuk duurder uit.’ Ik weet het. Maar voorlopig zijn we weer gered, denk ik opgelucht. Waren er maar servicemonteurs gespecialiseerd in wereldproblemen...

Eric Kerklaan, DLV Plant, 06-53427249

10-09-14 10:15

foto: Certis europe

Behoefte aan een schoonspuitmiddel (knockdownwerking) tegen trips

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

alifornische trips brengt het tomatenbronsvlekkenvirus over. Deze combinatie heeft met name chrysanten- en alstroemeriakwekers door de vroege en forse tripsdruk dit jaar in problemen gebracht. Vandaar dat LTO Glaskracht Nederland namens alle belanghebbende glastuinders bij staatssecretaris Dijksma aan de noodbel heeft getrokken. Hierop verleende de bewindsvrouw een tijdelijke vrijstelling van het tripsmiddel Winner in de bedekte teelt van alstroemeria, anthurium (snij- en potplanten), begonia, bouvardia, bromelia, chrysant (snij- en potplanten), cyclaam, dieffenbachia, lisianthus, ficus, gerbera (snij- en potplanten), amaryllis (snij- en potplanten), kalanchoë, phalaenopsis en spathiphyllum.

Dat 5 ha chrysanten deze zomer zijn versnipperd door problemen met TSWV geeft volgens René Corsten van DLV Plant aan hoe groot het probleem is. Van de chrysantenbedrijven heeft 10 tot 20% er dit jaar last van; vorig jaar zo’n 5%. Alstroemeriakweker Gert van Daalen uit Brakel moet er ook niet aan denken zijn gewas te moeten ruimen door TSWV: „Ruiming van hele vakken in alstroemeria is niet aan de orde geweest, maar trips in combinatie met TSWV is wel een toenemend probleem. En als wij moeten ruimen dan is de schade groter dan bij chrysanten-

37.Winner.indd 36

Door vroege en forse tripsdruk is de beheersing van trips voor veel ondernemers onbeheersbaar, zeker wanneer er ook nog eens schade is ontstaan door het tomatenbronsvlekkenvirus.

telers, omdat we een jaarrondteelt hebben. Voor sommige bedrijven kan dat zelfs de doodsteek zijn.”

In het geval van noodsituaties is er de wens om een goed schoonspuitmiddel met dodende werking op alle tripstadia (knockdown), brengt Helma Verberkt, coördinator effectief middelenpakket LTO Glaskracht Nederland, in. Deze eliminerende werking op ook volwassen trips hebben recent toegelaten of uitgebreide tripsmiddelen in bedekte teelten als Match en Movento (alleen chrysant) niet. Ondanks dat de sector blij is met deze middelen, is volgens Verberkt toch een effectiever pakket nodig om de geïntegreerde tripsbestrijding in de benen te kunnen houden. Niet alleen doordat middelen zijn weggevallen, maar ook door striktere eisen betreffende aantal keren spuiten en dosering. „Zo schoon mogelijk de winter in kunnen gaan, is wat telers op dit moment vooral bij Winner aanspreekt, en niet alleen alstroemeriakwekers. En acuut kunnen ingrijpen”, verwoordt Van Daalen.

De waarde van Winner zal in de praktijk moeten blijken. Van Daalen hoopt op een regulier middel met een hoog dodingper-

centage: „80 tot 90% doding is wenselijk; geen enkel middel in de praktijk is hiertoe in staat.” Corsten tempert toch enigszins de eventuele euforie. „In Italië en Spanje is het al jaren toegestaan, maar de efficiëntie van het middel viel mij tegen. Wellicht door het langer mogen toepassen. Zoals altijd met een nieuw middel komt het neer op een verstandige inzet om resistentie te voorkomen”, meldt de DLV-adviseur Verder zijn er vragen over de nawerking en de integreerbaarheid. Daarover kan Lianne van Wijk, technisch adviseur Certis Europe, enig uitsluitsel geven. Winner doodt natuurlijke vijanden. Uit Certis proeven blijkt echter dat Phytoseiulus persimilis, Amblyseius swirskii en Amblyseius cucumeris ruim een week na spuiten weer zijn in te zetten; Encarsia formosa na twee weken. Praktijkgeluiden van een nog langere werking verwijst Van Wijk daarom resoluut naar het land der fabelen: „Ik zou niet weten waarop die geruchten gebaseerd zijn.” Ervaringen met cocktails heeft Certis ook niet, maar door het dubbele werkingsmechanisme van het contactmiddel Winner is het volgens Van Wijk goed solo in te zetten. Zoals voor elk tripsmiddel het advies is, is suiker toevoegen geen enkel probleem om de tripsen te lokken. Certis werkt aan een reguliere toepassing in bedekte teelten sierteeltbreed. Die is echter niet eerder te verwachten dan het tweede of derde kwartaal van 2015. < 37 (2014)

10-09-14 14:08

Veiling Holambra kiest voor Floricode

Veiling Holambra in Brazilië gaat het commerciële proces in de keten digitaal stroomlijnen. Daarvoor past zij de standaarden van Floricode toe. „We willen internationale codes en berichten gebruiken, zodat de hele wereld dezelfde taal spreekt. De sector wordt internationaler; daar moeten wij op aansluiten”, aldus directeur André van Kruijssen. Van Kruijssen geeft aan dat de veiling de laatste jaren stappen heeft gezet in de digitalisering van het veilingproces. Zo voeren aanvoerders aan middels een elektronische aanvoerbrief en is er een webshop. Nu veiling Holambra gaat werken met de Floricodestandaarden, wordt het makkelijker om elektronische informatie uit te wisselen met elkaar. „Nu wordt er in de keten nog veel informatie handmatig overgetikt. Wanneer de Floricode-standaarden voor kwekers en handelaren geïmplementeerd zijn, hoeft dat niet meer. Wij vervullen een centrale rol en ketenpartners zullen zich hierop aansluiten”, verduidelijkt Van Kruijssen.

Overeenstemming over de regeling piekarbeid was zo belangrijk dat alle sectoren binnen de cao voor de open teelten ingestemd hebben met het principe-akkoord cao Open Teelten. De instemming ging niet in elke sector van harte. Vooral vollegrondsgroentetelers zijn mokkend akkoord gegaan met het principeakkoord cao Open Teelten (zie kader). Zonder cao is er namelijk geen gebruik van te maken, evenals van de cafetariaregling, het functiehandboek en het jaarurenschema. De nieuwe cao geldt eveneens voor zomerbloementelers, boomkwekers, bollentelers, fruittelers en akkerbouwers.

Grote loonkostenbesparing In de regeling piekarbeid bouwen piekarbeiders geen pensioen op. Van hun loon hoeft dus geen pensioenpremie afgedragen te worden. Piekarbeiders blijven daardoor, net als in de huidige regeling Gelegenheidsar37 (2014)

Productpag37-Cindy-Peter.indd 37

FOTO: cindy van der zweT

Dinsdag 2 september sloten Floricode en Veiling Holambra een samenwerkingsovereenkomst. De veiling in Brazilië kiest ervoor de internationale standaarden te gebruiken om de keten digitaal te stroomlijnen.

Nederland regie houden Floricode (voorheen Florecom) zorgt voor de registratie en vbn-codering van sierteeltproducten en het ontwikkelen, beheren en toepassen van standaardberichten. Volgens directeur Leo van der Zon is het van belang dat ook een partij als Holambra hiervan gebruik gaat maken. Dit versterkt volgens hem de positie van Nederland. „Wanneer partijen zich zelf gaan bezighouden met co-

beid, per jaar maximaal acht weken inzetbaar. De nieuwe regeling piekarbeid gaat 1 januari 2015 in. LTO Nederland Glaskracht becijfert het voordeel van de regeling op 6% van de werkgeverslasten. „Een totaal voordeel van circa € 45 miljoen, omdat jaarlijks zo’n 33.000 seizoensarbeiders op de loonlijst staan bij telers met open teelten. Waaronder ook veel vollegrondsgroentetelers”, meldt cao-onderhandelaar Frank de Wijs.

des en zelf logistieke stromen gaan opzetten, dan kan dat juist concurrerend werken. We moeten als Nederland de regie houden.” Het is voor het eerst dat Floricode een samenwerkingsovereenkomst met een buitenlandse partij aangaat. Van der Zon geeft wel aan al internationaal te opereren. „Wij coderen alles wat een relatie heeft met de Nederlandse veilingen en dat stopt natuurlijk niet bij de grens.” <

laatste verhoging van het wettelijk minimumloon per 1 juli 2014 (0,65%) en de aanstaande verhoging per 2015. <

De hoofdpunten uit het principe-akkoord ■

Geven en nemen Zoals bij iedere nieuwe cao is het voor zowel werkgeversorganisaties als vakbonden geven en nemen. Onderhandelaar Mans Vulto is te spreken over de beperkte loonstijging zonder terugwerkende kracht. „Niet de gewenste 1% stijging is bereikt, omdat de regeling piekarbeid dan niet was binnengehaald”, zegt Vulto. Hij benadrukt wel dat de stijging aansluit bij de loonstijging van het totale bedrijfsleven en ook bij de som van

■

aparte loonschaal voor mensen met een arbeidsbeperking. Startend op wet-

■

■ ■

afspraken over voorkoming van oneer-

10-09-14 10:16

Nieuws

Emissieregels uit de AMvB Open Teelten hebben invloed op het bemesten en spuiten op de akkers. Een zogenoemd emissiescherm kan enig soelaas bieden. De bedrijven Telermaat en Gebr. Den Uijl maakten een proefopstelling dat wordt ondersteund door stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop. Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft de opstelling getoetst aan emissieregels en stelt dat kwekers het in de regio Boskoop mogen toepassen langs sloten en er de teeltvrije zone mee kunnen opheffen.

Vanaf 1 januari 2015 zijn alle bedrijven in Boskoop verplicht een teeltvrije zone aan te houden van 150 cm bij gebruik van 50%

Container Centralen (CC) ontvangt in september drie prototypen van platen, om samen met een aantal grote klanten te testen op een reeks specificaties. Klanten bepalen daarna zelf of ze er in investeren. Na twee jaar van mediastilte onthult Roel de Jong, topman bij Container Centralen (CC), dat er voorstellen voor nieuwe CC-platen in aantocht zijn. Het bedrijf hield zich bewust stil, omdat het intern bezig was met ingrijpende veranderingen. Zo werd het hoofdkantoor in Denemarken gesloten en verplaatst naar Hoofddorp, en verder werd 15% van het personeel ontslagen. „Dat allemaal om kosten te besparen”, aldus De Jong. Belangrijkste verandering is misschien wel dat CC meer naar klanten is gaan luisteren. In het verleden werd dat te weinig gedaan, was veel geuite kritiek in de praktijk. Daar kwam De Jong achter toen hij in 2012 de nieuwe topman werd. Luisteren naar klanten vindt hij niet meer dan normaal,

Productpag38-39-Hans-Bert.indd 38

driftarme doppen; 100 cm bij een veldspuit met luchtondersteuning en 90% driftarme doppen; en 50 cm bij een handmatige rugspuit. In veel gewassen geldt een 50 cm teeltvrije zone.

lier in het midden. Te lange buizen zullen in de gording torderen en er zullen hoogteverschillen ontstaan als de buizen doorzakken.

In de regio Boskoop betekend een teeltvrije zone een fors verlies aan teeltruimte, gezien de smalle percelen en de vele sloten daartussen. Gebruik van het emissiescherm maakt zo’n zone overbodig. Het emissiescherm dat nu getoetst is, is verticaal oprolbaar met behulp van een handlier. Het scherm is waterdicht, dus tijdens het spuiten kan er geen druppel in de sloot terechtkomen. Na het spuiten rol je het scherm weer op. Dat biedt technische voordelen: minder windgevoelig en minder belemmering voor machines op de akkers/kopeinden. In bepaalde teelten is een vast scherm sowieso niet gewenst. Het geeft schaduw en windstille situaties verhogen de ziektedruk. Het oprolbare proefscherm hangt in een aluminium constructie, met aan de bovenkant een gording. Kosten zijn afhankelijk van de materiaalkeuze en schermhoogte. Een opstelling kan 80 m lang zijn, met een

Een ander ’beweegbaar’ schermprincipe om oppervlaktewater te beschermen tijdens spuiten, is ontwikkeld door Agrocultuur/ Van der Hoek uit Hazerswoude-Dorp. Ook dit scherm is vooralsnog een proefopstelling. Het is een lichte scharnierbare constructie met algemeen schermgaas (zwart of groen en 50% windscherming, ofwel voor 50% open), die modulair is op te bouwen. Wellicht is een bestaande windkering er ook mee aanpassen. Het gaas ligt op de beschoeiing, en voordat je gaat spuiten, trek je het simpel en snel omhoog. Het gaas is aan de onderzijde geborgd op de dekplank van de beschoeiing. De afstand tussen de palen is zo’n 10 m; bij grotere lengtes is waarschijnlijk een beugel tussen de palen nodig om het scherm op zijn plek te houden. Over het scherm is nog geen contact geweest met Rijnland. De ontwikkelaars verwachten dat deze constructie voldoet aan hun emissieregels. <

aangezien het bedrijf ook eigenaar is van twee miljoen CC-karren. In totaal zijn er vier miljoen in omloop; CC is eigenaar van de andere twee miljoen. „We drukken niet zelfstandig beslissingen door”, zegt De Jong. „Alle grote projecten laten we mede door onze klanten bepalen.”

Het traject naar nieuwe CC-platen is uitgestippeld door een projectgroep, bestaande uit CC en grote klanten: handelsbedrijven en grote kwekerijen. Ook FloraHolland is erbij betrokken. Niet als kareigenaar, maar als ketenpartij, aldus concernmanager

foto: ArNo ENgEls

Met een schermprincipe dat Telermaat en Gebr. Den Uijl ontwikkelden voor de regio Boskoop, kunnen telers nadelen van aangescherpte emissieregels voorkomen. Met dit scherm is geen teeltvrije zone nodig. De innovatie biedt nog meer voordelen. Een tweede type emissiescherm is er ook al.

De huidige CC-platen gaan in de keten vaak kapot, daarom werkt CC samen met klanten aan sterkere alternatieven. 37 (2014)

10-09-14 10:16

operations Marcel Claessen. „FloraHolland bezit zelf geen CC-karren.” De projectgroep heeft allereerst eisen geformuleerd aan nieuwe platen. Volgens De Jong gaat het om een twintigtal functionele eisen. „Onze klanten willen lichte, maar sterke platen die bijvoorbeeld gemakkelijk zijn te verwerken en te stapelen, onderhoudsvrij zijn en ook geluidsarmer dan de huidige platen.” Op basis van alle eisen zijn productspecificaties opgesteld. De belangrijkste specificatie betreft natuurlijk het materiaal waarvan de plaat gemaakt wordt. Dat bepaalt tenslotte de kwaliteit en de levensduur ervan.

Geen kunststof De huidige houten platen met ijzeren randen, waarvan er zo’n 30 miljoen in omloop zijn, gaan het meest kapot aan een CC-kar, en die kosten dus ook het meeste onderhoud. Claessen van FloraHolland kan dat 37 (2014)

Productpag38-39-Hans-Bert.indd 39

bevestigen. „Veel kwekers ontvangen slechte platen. Het gaat ons er dus vooral om dat de kwaliteit van platen klopt.” Enige jaren geleden liet CC prototypen van volledig kunststof ontwikkelen en testen, omdat die sterk zijn en de helft lichter zijn dan de huidige platen. Daar is de projectgroep van afgestapt. „We willen de beste plaat hebben”, aldus De Jong. „Dat is een plaat die dezelfde voordelen heeft als een kunststofplaat. Maar de plaat kan dan net zo goed gemaakt zijn van staal, hout, composiet en/of aluminium.”

Testen onder geheimhouding De Jong kan nog niet zeggen van welke materialen de nieuwe prototypen zijn gemaakt. Dat is nog geheim. „Het testen zal ook onder geheimhouding plaatsvinden. Tegen het einde van dit jaar kunnen we concrete details van de platen geven.” Aan de nieuwe plaat kan wel een chip worden toegevoegd, maar niet om de plaat

in de keten te controleren op echtheid. „Het scannen van platen is veel te bewerkelijk, het scannen is alleen bedoeld voor onderstellen van karren”, legt De Jong uit. „Platen met een chip kunnen handig zijn voor je eigen bedrijfsproces.” Het beste prototype kan na de testfase in productie worden genomen. Het ontwikkelen en produceren van nieuwe platen is inmiddels aanbesteed via een openbare tender. Klanten van CC zullen na het testen echter zelf bepalen of zij de huidige platen willen vervangen. „Want klanten zijn voor een deel eigenaar”, aldus De Jong. De vraag is dan welke eigenaren willen en kunnen investeren in nieuwe platen. FloraHolland zal het niet doen, omdat deze geen eigenaar is. Claessen kan zich voorstellen dat kwekers en klanten van FloraHolland terughoudend zijn om te investeren, als hij kijkt naar de dunne marges in de sierteelt. „Grote bedrijven hebben soms wel 50.000 platen in eigendom. Het zal veel geld kosten om die allemaal te vervangen.” <

10-09-14 10:16

Nieuws

Over de bestemming van een eventueel batig saldo na opheffing van het Productschap Tuinbouw (PT) is de Tweede Kamer het nog niet eens. Een motie van SP en D66 om dit terug te sluizen naar de heffingsbetalers, onder meer bloemisterijtelers, is aangehouden. Minister Kamp vindt deze suggestie logisch klinken, maar onuitvoerbaar en oneerlijk.

niet kunnen, maar ik denk dat al die ondernemers die onder het juk van het productschap hebben geleden, zullen snappen dat de een misschien iets meer krijgt dan de ander. Maar het gebaar dat erachter zit, namelijk het terugstorten van heffingen, zal geaccepteerd worden.”

De bewindsman op Economische Zaken is bereid om geld dat overblijft op een zo goed mogelijke manier collectief te besteden aan heffingbetalers. Daarvoor kunnen de productschappen suggesties doen, maar ook anderen. Terugsluizen naar individuele ondernemers heeft daarbij niet zijn voorkeur. „Een heleboel ondernemers bestaan immers niet meer, hun bedrijf bestaat niet meer, terwijl zij wel bijgedragen hebben. Soms heeft dan een ander het bedrijf voortgezet, maar soms is dat niet gebeurd. Er blijven nu misschien bedrijven over die nog nauwelijks heffingen hebben betaald, terwijl er bedrijven verdwenen zijn die veel heffingen hebben betaald”, beargumenteert Kamp. SP-Kamerlid Paul Ulenbelt denkt daar anders over: „Strikt eerlijk zal het allemaal

Tijdens het Kamerdebat op 3 september over de opheffing van producten bedrijfsschappen verzekerde Kamp wel dat ondernemers niet hoeven te vrezen voor een productschappen 2.0 zoals de bewindsman het typeerde. Alleen verordeningen worden van schappen overgenomen waarbij een publiek belang is gediend, zoals het CO2sectorsysteem voor glastuinders. Heffingen opgelegd door nieuwe branche- en producentenorganisaties door het algemeen verbindend verklaren van onderwerpen, zal volgens Kamp ook niet de pan uitrijzen. „We gaan niet zomaar onderwerpen algemeen verbindend verklaren. Daarin zal ik terughoudend zijn en er beperkingen aan opleggen”, meldde Kamp. Op de beperkingen ging hij tijdens het de-

Geen productschappen 2.0

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

37colofon.indd 40

Producentenorganisaties Tot dusver kent alleen de varkensvleessector een producentenorganisatie. Andere landbouwsectoren overwegen een brancheorganisatie. Zover zijn plantaardige sectoren nog niet. Binnen twee weken zijn de erkenningsvoorwaarden voor producenten- en brancheorganisaties bekend. Sowieso moet zo’n organisatie een overgrote meerderheid vertegenwoordigen van de bedrijven en omzet in die sector. Als organisaties zich daarvoor tijdig melden, beloofde Kamp dat hij ze nog dit jaar zal erkennen. <

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

bat niet in. Wel kan hij zich voorstellen dat zaken als innovatie en collectief financieren van onderzoek algemeen verbindend worden verklaard. Dit was voor CDA-Kamerlid Jaco Geurts onvoldoende. Hij vroeg de minister in een motie om alsnog met oplossingen te komen om het collectief financieren van onderzoek te vergemakkelijken. Ook deze motie is aangehouden. Een motie van SP en D66 om überhaupt geen verplichte heffingen op te leggen werd verworpen.

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

37 (2014)

10-09-14 15:45

Kasgenoten

A genda Mechatronica en robotisering event, Honselersdijk. Info: www.demokwekerij.nl gaarde, masterclass, 16.00-20.00 uur, Delft. Info: www.zuidholland.nl/masterclasseconomie Aanmelden voor Tuinbouw Ondernemersprijs via www.tuinbouwondernemersprijs.nl Start Masterleergang Hortibusiness, Wageningen. Info: www.wageningenur.nl Trendseminar met kansen sierteelt 2015/2016, 13.45-17.30, Bleiswijk. Info: www.florpartners.nl/trendseminars IFTF, beurs, Vijfhuizen. Info: www.iftf.nl Trade Fair, Aalsmeer. Info: www.floraholland.com

LTO Glaskracht Nederland Gewasbijeekomst brassica en helianthus, 13.45 uur, Pippelflowers, Zaltbommel. Water Event, toelichting onderzoek Glastuinbouw Waterproof, rondleidingen en workshops, Bleiswijk, 12.30-20.00 uur. High Tech Greenhouse 2020, open dag over innovatief en integraal gecombineerd glastuinbouwsysteem, Maasbree, 13.00-17.00 uur. Gewasbijeenkomst snij- en besheester, 14.30 uur, Keldonk. Gewasbijeenkomst lelie, resultaten onderzoek naar energiezuinige belichting, Lisse, 19.0022.00 uur. Tuinplantendag, 13.30 uur, locatie nog niet bekend. Bijeenkomst water, hergebruiken, lozen of zuiveren, Huissen, 20.00-22.00 uur. Gewasbijeenkomst hortensia, locatie en tijd nog niet bekend. Plantgezondheidsdag Zuid-Oost Nederland. Gewasbijeenkomst potanthurium, Pijnacker. Gewasbijeenkomst cyclaam, locatie en tijd nog niet bekend. www.ltoglaskrachtnederland.nl

FOTO: Cindy van der ZweT

Binnenland

Leeftijd: 30 Plaats: Noordwijkerhout Teelt: geranium Bedrijf: Entree Vert Oppervlakte: 3.000 m2

Bart Bon Blauwe ballonnen in de schuur? „Acht weken geleden ben ik voor het eerst vader geworden van een zoontje. We hebben hem Bart genoemd. Hier in de schuur hebben we de kraamborrel gehouden,

Wat teelt u hier? „Ik teel hier geranium. Die worden langs een primadevormig frame omhoog geleid. Deze teelt neemt een jaar in beslag en dan pas ga je wat verdienen. Dat kan niet ieder-

Hoe gaan de zaken? „Beter dan vorig jaar. We merken dat onze klanten weer wat meer te besteden hebben. openbare ruimte mee verfraaien. We doen ook steeds meer met hanging baskets. De planten verkopen in principe zichzelf. Als de planten aan het einde van het seizoen weer

Wat voor eisen stellen jullie klanten? -

Buitenland Zijn jullie ook aanvoerder op de veiling? www.flowers-expo.ru/en Gezonder Kas systeem live-demonstratie, Straelen, Duitsland. Info: www.gezondekas.eu Iberflora, Valencia, Spanje. Info: www. iberflora.feriavalencia.com Agriflor, Quito, Ecuador. Info: www.agriflor.com

„Nee, Entree Vert maakt geen gebruik van de veiling. Het merendeel van onze producten wordt verhuurd, omdat de teelt een jaar in beslag neemt en de stamgeraniums

Wat vindt u het mooie aan dit vak?

Wat doet u naast het werk? Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

37 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Foto’s

Filmpjes

10-09-14 10:16

TE KOOP +/- 3000 snijhortensia's schneeball Prijs n.o.t.k. Mobiel: 06 209 264 61

RenĂŠ vd Stok schermingen voor aanleg, onderhoud en renovatie T: 0174 - 517897 M: 06 53 437 827 www.renevanderstok.nl

Nie-co-rol

@ A `

Voor het opbinden van bloemen- en plantentakken, leverbaar in 2 soorten trekkracht.

Voor uitgebreide informatie:

www.meten.nl

E-mail: info@nieuwkoopbv.nl Tel. 0297 325836

u w o u d e o lie is geld waard!

tel: 0174-768876 i n f o @ v i c t o n b v. n l

â&#x20AC;˘ groothandel in olie en metalen â&#x20AC;˘ saneren van tanks en k e t e l s ( K I WA ) â&#x20AC;˘ afvoeren van brandstofrestanten

CONTAINERVELD

HOEK VAN HOLLAND T 0174 64 20 40 â&#x20AC;˘ KASSENSLOOP â&#x20AC;˘ (ROZEN)GEWASSEN UITRUIMEN â&#x20AC;˘ GEVRAAGD: ASSIMILATIELAMPEN EN WKK-INSTALLATIES â&#x20AC;˘ WWW.MUSTANGDEMOLITION.NL EVAL: voor elke situatie juiste installatie Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleidingâ&#x20AC;Ś Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing. Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik. Installatieburo E VAL B.V.

Â&#x161; ;b[ajhej[Y^d_[a

Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl

Â&#x161; Ae[bj[Y^d_[a

www.eval.nl

Â&#x161; Ab_cWWjj[Y^d_[a

Afvoergoot en U-weg voor gietwagen

/iÂ?Â°\Ă&#x160;Ă¤{ÂŁĂ&#x2C6;Ă&#x160;Ă&#x17D;Â&#x2122;ÂŁÂŁ{Ă&#x2021;Ă&#x160;UĂ&#x160;Â&#x2C6;Â&#x2DC;vÂ&#x153;JĂ&#x192;VÂ&#x2026;iÂ?Â?iĂ&#x203A;Â&#x2C6;Ă&#x192;Â°Â&#x2DC;Â?

WWW.SCHELLEVIS.NL

VEBU V.O.F. Kasonderhoud - Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties

Â&#x161; MWj[hj[Y^d_[a

WILT U OOK ADVERTEREN OP DEZE PAGINA? BEL: 0342-494290

Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com

VA N K L I N K

STOOMKETELVERHUUR

Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden

595962.indd 42

10-9-2014 11:08:00

595963.indd 43

10-9-2014 11:08:00

Stoppen met uw bedrijf

en er f inancieel goed uitkomen.

Een slimme ondernemer stemt zakelijk en privĂŠ op elkaar af. Als u wilt stoppen met ondernemen, moet u er privĂŠ goed uitkomen. Want u wilt niet alleen nu, maar ook in de toekomst blijven genieten. Onze adviseurs stemmen uw belangen daarom goed op elkaar af. Zodat u vooruit kunt kijken.

Maak vandaag nog een afspraak met uw Rabobank adviseur. Samen sterker

595964.indd 44

10-9-2014 9:11:00