VBB_38-2014 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

12 Adviseur: ’Denk

14 ’Medewerkers

30 Gezonde Kas

36 Roos: er zit

niet dat de bank je vriend is’

uit EU geven kleur aan Nederland’

toont innovaties in gewasbescherming

weer beweging in bosmachines

Cover-nw.indd 1

17-09-14 13:11

Advertentie Bloemisterij 1_16 pagina.indd 1

597513.indd 2

4-6-2014 10:59:15

17-9-2014 9:43:17

B 12 ’Denk niet dat de bank je vriend is’

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Groeimodel is hulpmiddel om strategie door te rekenen’

Commentaar: Eerst meters maken, dan pas echt oordelen

Stelling:

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

14 ’EU-medewerkers geven kleur aan Nederland’

Politiek:

Vragen:

Ondernemen:

Column:

Afzet:

Markt 22 22 23 24

30 Gezonde Kas toont innovaties in gewasbescherming

36 Ineens volop reuring rond bosmachines rozen

Streptocarpus houdt niche met moeite vast

Teelt 26

In beeld:

Gewasbescherming: Kasgeluiden

Gewasbescherming: Gezonde Kas toont innovaties

Energie: ’Strengere eisen voor veel houtstokers genadeslag’

Roos:

Teelttips:

Column: Kees van Egmond

Ingezonden brief: ’Laten veiling en handel handen ineen slaan’

Service 41

Kasgenoot: Agenda Voorplaat:

38 (2014)

Inhoud.indd 3

17-09-14 15:58

Opinie

’Groeimodel is hulpmiddel om strategie door te rekenen’ Het groeimodel voor gerbera is af. Het is een van de meest geavanceerde

fOtO: JOef SleegerS

doorrekent”, zegt onderzoeker Pieter de Visser, die het model grotendeels

jsleegers@hortipoint.nl

Waarom is er een groeimodel juist voor gerbera. Dit is toch niet het „Dat is een keten geweest van gunstige omstandigheden. Om een botrytismodel te kunnen maken voor het Parapluplan Gerbera hadden we al een simpel groeimodel voor gerbera nodig. Dat heeft de basis gevormd voor het huidige groeimodel. Wat ook heeft meegespeeld is dat de LTO-gewascommissie gerbera zich hier heel sterk voor heeft gemaakt. Gerberatelers zijn de laatste jaren sowieso sterk gericht op innovatie: verduistering, Het Nieuwe Telen, ledbelichting, et cetera.”

„Het doel is: telers adviseren over klimaatinstellingen. Met het model kunnen ze een aantal scenario’s doorrekenen. Op die manier kunnen ze op de situatie vooruitlopen. Moeten ze bijvoorbeeld meer belichten? Extra lampen ophangen? De CO2-dosering opvoeren? Een uitkomst kan bijvoorbeeld zijn dat de lampen eerder in het seizoen aan moeten. Zo bouwen de planten meer assimilaten op en is er geen dip in de groei. Je moet het zien als een hulpmiddel dat strategieën doorrekent. Niet: wat moet over een uur de raamstand zijn?”

Is dit het eerste groeimodel dat zo ver „Plantenfysiologisch is het model een van de meest geavanceerde. Er is met heel veel zaken rekening gehouden; met daglengte, vertakkingen, de leeftijd van de planten en met de leaf area index (LAI). In het voorjaar neemt het bladoppervlak toe, in het najaar sterft het blad weer af.”

„Om een model te bouwen moet je kennis vastleggen in natuurkundige en plantenfysiologische rekenregels. Dat levert nieuwe inzichten op. Je kunt in de praktijk allerlei verbanden vinden tussen variabelen, maar daar heb je pas wat aan als je de mechanismen en de onderliggende processen begrijpt. Dat begrip krijg je via een model.”

telers die met het Botrytismodel „De belangstelling mocht wat groter zijn. Anderzijds, als er 100 telers zijn, mag je blij zijn als er 20 het model gebruiken. Modelgebruik is niet voor iedereen weggelegd.”

Waarom is het gebruik niet voor „We hebben niet zo’n goed beeld van de gebruikers van modellen. Ik weet ook niet wat de drempel is. Kost het ondernemers te veel tijd? Wil men wellicht een app voor de smartphone? Die heb ik zo gemaakt.”

„Het zal aanslaan als er heel duidelijk winst mee valt te behalen. Dat heb ik gezien bij modellen voor de open teelten, bijvoorbeeld voor stikstofbemesting. Dus ik zou gerberatelers willen oproepen: ga gewoon met het model aan de slag en leer over je teelt. Je kunt het elk jaar opzeggen.”

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

olgens verwachting en weinig verrassend. In

die al voor Prinsjesdag kon worden genoteerd. -

echte vernieuwing in zit. Het is logisch dat organisa-

tevredenheid tonen. Al doen ze dat dus liever niet.

Opinie_NW.indd 4

38 (2014)

17-09-14 15:58

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

„Het effect van bijvoorbeeld CO2 verhogen op de groei zal in het model altijd te zien zijn. Alleen zal het verschil niet altijd groot zijn. Maar de richting klopt altijd.”

teelten? „Jazeker, vanuit de chrysantenteelt en de tomatenteelt is al belangstelling getoond. Daar zal de ontwikkeling sneller gaan omdat er al een aantal bouwstenen liggen.”

André van Kester, chrysantenteler in Kwintsheul

teelt aan de computer over te laten? „We zouden een ’optimal control’ kunnen inbouwen. Dat betekent dat je kunt instellen dat je over acht weken een bepaald aantal bloemen wil hebben. Het model rekent dan zelf uit wat de beste strategie is, en past zich tussentijds aan aan veranderende omstandigheden. In principe is dit al mogelijk. We kunnen echter nog te weinig meten om de hele teelt over te laten aan een computer. Er zijn bijvoorbeeld grote verschillen tussen plekken in de kas en tussen planten onderling. Bij iets eenvoudigs als luchtvochtigheid levert dat al problemen op, laat staan bij iets complex als groei. Daarom mag het model nooit verder gaan dan beslissingsondersteuning.”

„Er zullen nog een paar kleine wijzigingen komen, maar het is nu zeer goed bruikbaar. Echt af zal het nooit zijn, want kennis blijft zich altijd ontwikkelen.” <

Maurice van der Hoorn, orchideeënteler in Ter Aar

strelitziateler in Zevenhuizen -

38 (2014)

Opinie_NW.indd 5

17-09-14 15:58

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

■

aangekondigde bezuinigingen De groene hogescholen, AOC’s en Wageningen Universiteit zijn furieus over de op Prinsjesdag door het kabinet aangekondigde bezuinigingen op het groene onderwijs. De groene scholen roepen het kabinet op de maatregelen terug te draaien. Volgens de scholen leiden de nieuwe bezuinigingen ertoe dat er een grote ongelijkheid ontstaat tussen het groene onderwijs – dat onder het ministerie van EZ valt – en het onderwijs dat onder het ministerie van OCW valt. Ze brengen bovendien de innovatie, kwaliteit en continuïteit van de unieke kennisinfrastructuur in de agrofood- en groene ruimte sectoren in gevaar.

■ Bij rozenkwekerij Marjoland in Waddinxveen heeft in de vroege ochtend van 16 september een kleine brand gewoed. Door kordaat optreden van brandweer en politie was het vuur snel geblust en bleef de schade beperkt. Een assimilatielamp was naar beneden op het middenpad gevallen, waarna in een afdeling met 6 ha Passion circa 600 m2 gewas in brand vloog. De kas in Waddinxveen is met 20 ha opstanden het grootste rozenbedrijf van Nederland.

■ EU-subsidie voor ontwikkeling agrarische app’s Voor de ontwikkeling van agrarische app’s kunnen internetbedrijven in het mkb een beroep doen op een Europese subsidiepot van € 4 miljoen via het project SmartAgriFoodII. Dat meldt Wageningen UR, een van de deelnemers aan het project. Voorstellen dienen vóór 15 november te worden ingediend.

■ Telers Bommelerwaard teleurgesteld in voortgang nieuw PIP Het Tuinbouwplatform Bommelerwaard is teleurgesteld in de Nota van Uitgangspunten die Gedeputeerde Staten van Gelderland vorige week presenteerden als basis voor een nieuw Provinciaal Inpassingsplan (PIP). De nota neemt het instrument wijzigingsbevoegdheid structureel als basis voor de herstructurering, terwijl telers voorstander zijn van een constructie waarbij na één jaar bestemmen bij recht weer mogelijk wordt.

Nieuwskort2.indd 6

Russen nog steeds verzot op Hollandse bloemen Het was een drukte van belang afgelopen dagen op Flowers Expo in steeds gek op Nederlandse bloemen ervoer een van de deelnemers chrysantenkweker Laurens van der Lans uit

deze week drie dagen lang op de Flowers Expo stond. De Russen lieten hem wel weten dat de kosten voor bloemen uit Holland roebel en de verhoging van de importbelasting. „De meeste Russen geven Amerika hier de schuld van. Enkelen geven Poetin de schuld”, aldus Van der Lans. Over de sancties niet praten. „Alleen de Nederlanders hebben het erover.”

■ FloraHolland-directie vraagt input voor strategie De directie van FloraHolland doet via een youtube-filmpje een oproep aan leden, klanten en medewerkers om input te geven aan FloraHolland 2020, zodat zij de nieuwe strategie van de veiling kan afmaken. Volgens algemeen directeur Vos is de nieuwe strategie voor 80% klaar.

■ Anthuriums veilen voor

Hartstichting In het kader van ’Voor wiens Hart kom jij in Actie’ zijn er op 15 september twee karren anthuriums geveild. De opbrengsten gaan naar de Hartstichting. In september zetten anthuriumkwekers zich in voor de Hartstichting. Zij schenken aan het eind van de maand € 10.000 euro aan de stichting.

■ Rabobank: ’Turkse sierteelt

relatief klein’ Hoewel de Turkse export van bloemen en planten sinds 2001 jaarlijks met 18% groeit, moeten de Turken het afleggen op kwaliteit, duurzaamheid en kostprijs. Van concurrentie is geen sprake, zo blijkt uit het onlangs versche-

nen rapport ’Cijfers & Trends – Thema-update kastuinbouw Turkije’ van de Rabobank. De Turkse tuinbouw telt in totaal 61.512 ha kassen en tunnels – voor het merendeel groenteteelt – waarvan slechts 2% redelijk modern te noemen is. De sierteelt maakt slechts circa 8% uit van het totale areaal, de bloemensector circa 2%.

■ MPS en veiling Holambra gaan intensiever samenwerken Veiling Holambra, de bloemenveiling in Brazilië, gaat intensiever met MPS samenwerken om duurzaamheid in de veiling te integreren. De directeuren Theo de Groot (MPS) en André van Kruijssen (Veiling Holambra) bekrachtigden de nauwere samenwerking onlangs in Roelofarendsveen.

■ ’Keniaanse bloemen vanaf 1 oktober goedkoper naar EU’ In afwachting van een nieuw handelsverdrag tussen de EU en de Oost-Afrikaanse landen, zullen bloemen en uitgangsmateriaal uit Kenia vanaf 1 oktober tegen sterk gereduceerde tarieven de EU binnen komen. Die verwachting spreekt Sylvie Mamias uit. Zij is secretaris38 (2014)

17-09-14 15:58

men FOTO: LAURENS VAN DER LANS

Gelezen op Twitter

Sion (@SionOrchids) ■ FloraHolland stopt met pilots FloraHolland stopt per 1 januari 2015 met de pilots ’Niet-leden niet veilen tenzij’ die sinds januari bij elf productgroepen liepen. Verder zal het excessenbeleid (voor leden en nietleden) verstevigd worden ingevoerd en zal het aspirant-lidmaatschap aantrekkelijker worden gemaakt. Dat hebben directie en management deze week besloten op basis van overleg met de adviesraden.

■ Duitsland trekt exportgroei bloemen en planten Duitsland trekt met een plus van bijna € 50 miljoen dit jaar een groot deel van de bescheiden exportgroei van bloemen en planten. Dat concludeert de VGB uit de exportstatistieken van Floridata. Tot en met augustus is de totale exportwaarde met 2% gestegen tot bijna € 3,8 miljard, waarbij planten het beter doen dan bloemen.

generaal van Union Fleurs, een internationale organisatie voor de bloemenhandel.

■ Samenwerking Greenport Aalsmeer en Werkgeversservicepunt Groot-Amsterdam Greenport Aalsmeer en Werkgeversservicepunt (WSP) Groot-Amsterdam gaan samenwerken om werkgevers in de regio Aalsmeer te helpen zoeken naar personeel. Werkgevers die op zoek zijn naar gekwalificeerde medewerkers of naar medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt, kunnen bij WSP terecht. Ze kunnen hun vacature melden. Het WSP gaat dan kosteloos op zoek naar een geschikte kandidaat.

■ EU-subsidie voor marktonderVGB en het Duitse BGI (Vereniging van Duitse Bloem Groothandel en Import Trade Association) hebben een EU-subsidie van € 17.500 toegezegd gekregen voor marktonderzoek voor de sierteelt in de Euregio Rijn-Waal. De resultaten van het onderzoek, dat de komende weken bij handelsbedrijven plaatsvindt, worden dit najaar verwacht. 38 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

■ Partners 247 Green nog met elkaar in gesprek Green World Media, initiatiefnemer van het televisieplatform 247Green, is nog in gesprek met FloraHolland, VGB, tv-producent Tuvalu Media en een onbekende partij over zaken als zeggenschap, creatieve vrijheid en onafhankelijkheid. Volgens oprichter Peter van de Pol is nog niet duidelijk of de groene zender dit najaar kan starten, zoals was beoogd.

■ Warmtelevering aan telers niet in gevaar door brand Amercentrale De brand die op 10 september woedde bij de Amercentrale in Geertruidenberg heeft volgens Essent geen gevolgen gehad voor de levering van restwarmte aan glastuinbouwbedrijven in het nabijgelegen Made. Bij de centrale ontstond vorige week brand door een ontploffing in het biomassatransportsysteem.

■ Potchrysant Woonplant van de Maand Oktober In oktober is de potchrysant Woonplant van de Maand. De potplant krijgt extra aandacht in promotiecampagnes van Bloemenbureau Holland.

#India, ook de splinternieuwe luchthaven Mumbai heeft geïnvesteerd in groene wanden. Mooi wat planten doen!

Kees van Egmond (@KeesvE) Kom je in de kas, word je begroet door een buizerd? Een valk? #reusachtig

LM Flower Fashion (@LMFlowerFashion) trots op de Pearl en Avalanche rozen van Flower Fashion kweker @ MeijerRoses tijdens troonrede! #troonrede #bloemen

Joop GreenBalanZ (@JGreenBalanZ) Eerste prijs met ons ras Philip Treacy op Flowerexpo Moskou!

Rosa Natura @RosaNaturaRoses Wauw! 8 miljoen bloemenblaadjes overspoelen dorp in Costa Rica. Mooie actie van #Sony.

joycelansbergen (@joycelansbergen) Leuk onze nieuwe doos gespot op de #ryskimarket #moskou

Discussie op LinkedIn Facebook leent zich nauwelijks voor zakelijk gebruik in agrosector Uit recent onderzoek van marketingbureau AgriDirect blijkt dat van de agrarische gebruikers van sociale media ruim 70% Facebook zowel privé als zakelijk gebruikt. Hoewel niet bekend is gemaakt hoe de verdeling privé- en zakelijk gebruik bij Facebook ligt, is het aannemelijk dat verreweg de meeste agrariërs Facebook privé gebruiken. Voor zakelijke doeleinden in de agrosector leent Facebook zich nu eenmaal niet zo goed. Wat vindt u?

17-09-14 15:58

Nico van Ruiten, voorzitter LTO Glaskracht Nederland:

’Begroting ministerie EZ weinig verrassend voor glastuinbouw’

foto: MooiwAtbloeMendoen.nl

De begroting van het ministerie van EZ pakt weinig verrassend uit voor de glastuinbouw. Dat stelt voorzitter Nico van Ruiten van LTO Glaskracht Nederland. „Voor de glastuinbouw gunstige maatregelen behouden we. Dat is winst.”

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

De Ridderzaal werd voor Prinsjesdag versierd met 3.000 pluischrysanten en grootbloemige ro-

de glastuinbouw dan al bekend was”, zo concludeert voorzitter Nico van Ruiten van LTO Glaskracht.

eel van de maatregelen die EZ neemt om het bedrijfsleven een impuls te geven, waren al bekend. Zo presenteerde minister Kamp vlak voor de zomer een aanvullend actieplan mkb-financiering, waarin hij voor € 155 miljoen aan maatregelen aankondigde om de financiering van mkb’ers – onder wie glastuinders – te vergemakkelijken. De bewindsman liet op Prinsjesdag weten dat budget in 2015 met € 30 miljoen te verhogen waar het de mkbinnovatiestimuleringsregeling betreft. Verder houdt EZ volgend jaar € 5 miljoen meer achter de hand voor de garantstellingsregeling aardwarmte. „Al met al komt er vanuit EZ echter weinig meer geld naar

Behoud van regelingen Het winstpunt zit volgens hem dan ook meer in het behoud van regelingen die voor de sector heel belangrijk zijn en het nietdoorgaan van mogelijk ongunstige plannen. Hij noemt de leidingwater- en energiebelasting daarbij als voorbeeld. „Eerder dit jaar besloot het kabinet af te zien van wijziging van de leidingwaterbelasting. Vooral telers die zijn aangesloten op collectieve gietwaterprojecten zouden de dupe zijn geworden

Achtergrond Maatregelen die gevolgen hebben voor tuinbouw ■ Het budget voor de garantstellingsregeling aardwarmte gaat met € 5 miljoen omhoog, waardoor er € 62,5 miljoen in 2014 beschikbaar is en € 62,4 miljoen in 2015. ■ In 2015 is er geen budget voor de MEIsubsidie. Deze regeling keert vanaf 2016 terug. ■ De IRE-subsidie is opgenomen in de IMM-regeling. Daarvoor is € 7 miljoen beschikbaar in 2015. Daarnaast komt er

Prinsjesdag.indd 8

in 2015 een ’proof of principle’-regeling, waarvoor € 1 miljoen beschikbaar is. ■

gaat in 2015 omlaag van € 111 naar € 106 miljoen. ■ teringen in precisielandbouw. ■ Het lage btw-tarief voor sierteeltproduc■

van die wijziging. Nu die niet doorgaat, verhoogt het kabinet de energiebelasting. Voor de glastuinbouw is daarbij echter gelukkig een uitzondering gemaakt. Deze geldt voor telers met een jaarverbruik tussen de 170.000 en 1 miljoen kuub.” De uitzondering geldt voor ketelgas. Overigens geldt voor de glastuinbouw een verlaagd tarief energiebelasting, waarvoor Brussel tot en met 2024 groen licht heeft gegeven. Dat er in 2015 even geen MEI-subsidie zal zijn, vindt Van Ruiten geen probleem. „Die regeling komt vanaf 2016 namelijk weer terug. Bovendien komt dit ook wel uit met het huidige investeringsritme van de sector. Bedrijven investeren momenteel weinig.”

De glastuinbouwvoorman is wel kritisch op het kabinetsplan om vanaf 2016 te gaan bezuinigen op het groene hbo-, mbo- en vmbo-onderwijs, terwijl in het reguliere onderwijs van bezuinigingen geen sprake is. „Wij vinden dat die ongelijkheid rechtgetrokken moet worden. We volgen daarin ook de lijn van LTO Nederland. Die organisatie wijst er op dat de groei van het aantal studenten op het groene vmbo, de agrarische hogescholen en Wageningen Universiteit een duidelijk signaal is aan het kabinet om dit onderwijs juist te stimuleren en niet te korten.” < 38 (2014)

17-09-14 16:06

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Wat te doen met een box 3-vordering? Een overdragende ouder is vaak bereid om vermogen in het box 3-vordering. Is dit wel handig onder de huidige economische omstandigheden?

n normale situaties behoort de vordering van de ouder tot zijn fiscale box 3-vermogen. De rente is onbelast, maar de waarde van de vordering wordt elk jaar belast tegen 1,2%. Ingeval de bedrijfsopvolger de lening niet terug zou betalen, is dit voor de ouder een niet-aftrekbaar verlies. In ’goede’ tijden, waarbij de rente hoog is en het risico op niet-terugbetaling klein is, is een dergelijke box 3-vordering een goed uitgangspunt. Nu, in ’slechtere’ tijden, met lage rente en grotere kans op het nietterugbetalen van de lening, is dit minder aantrekkelijk. Voor de bedrijfsopvolger die zijn bedrijf voert in een eenmanszaak, is het te overwegen om de vordering om te zetten in commanditair kapitaal. De vordering van de ouder ’verhuist’ van zijn fiscale box 3 naar zijn box 1. De rente wordt dan bij de ouder belast, maar de waarde van zijn commanditaire kapitaal blijft buiten de jaarlijkse heffing. Bij het niet-terugbetamartin van maren, Flynth adviseurs en accountants.

dierbaar. Ze hebben ervaring, die kosten verminderen? Liefst met een subsidie?

e overheid wil graag dat werknemers langer doorwerken. Werkgevers worden daarom gestimuleerd om leeftijdbewust personeelbeleid te voeren. Door de ESF-subsidieregeling kan uw onderneming subsidie ontvangen wanneer u advies inwint om medewerkers, gezond, bekwaam en gemotiveerd te houden. 38 (2014)

38vragen.indd 9

IllustratIe: Peter moorman

len van het commanditaire kapitaal is het verlies voor de ouder aftrekbaar in zijn box 1. Een dergelijke omzetting naar een CV is relatief eenvoudig. Wat lastiger is het indien de bedrijfsopvolger zijn bedrijf voert in een BV. Om de vordering van de ouder uit zijn box 3 te brengen, kan de ouder ’aanmerkelijkbelangaandeelhouder’ (A-B) worden in die BV. Een dergelijk A-B is er met het eigendom van tenminste 5% van een aandelensoort van die BV. Dit kan bijvoorbeeld door uitgifte van een speciaal aandeel, zoals

cumulatief preferente aandelen. Indien de ouder al deze nieuwe aandelen verkrijgt, heeft hij 100% van dit aandelensoort en dus ruimschoots meer dan de vereiste 5%. Af te spreken is dat deze cumulatief preferente aandelen een vaste rente vergoeden. Deze rente (dividend) is bij de ouder belast in zijn box 2 tegen 25%. Dit is niet veel. Bij de BV is dit dividend daarentegen niet aftrekbaar. Indien de BV het kapitaal van de cumulatief preferente aandelen niet kan terugbetalen, dan is dit verlies voor de ouder aftrekbaar tegen 25%. <

Er kan subsidie aangevraagd worden voor projecten om werknemers gezond aan het werk te houden van het moment van indiensttreding tot de dag dat zij met pensioen gaan. Denk hierbij aan het aanpassen van arbeidsomstandigheden zodat mensen gezond en veilig kunnen blijven werken, het laten uitvoeren van een bedrijfs- of organisatiescan of het anders organiseren van het werk. Zo kunnen werkgevers hun werknemers beter behouden voor het steeds sneller veranderende werk. De ESF regeling is een laagdrempelige regeling gericht op kleinschalige projecten. Zowel de advieskosten met betrekking tot het opstellen van een advies met implementieplan en de kosten voor de begelei-

ding bij het implementatieplan komen in aanmerking voor deze regeling. De subsidie bedraagt 50% van de subsidiabele kosten tot een maximum van € 10.000. Belangrijk voor deze subsidieregeling is dat u zich voorafgaand aan de subsidieaanvraag eerst dient te registreren. De aanvraagperiode van deze regeling loopt van 15 oktober tot en met 7 november 2014, het vooraf registreren kan al vanaf heden. De aanvragen worden beoordeeld op volgorde van binnenkomst. <

Karin van der Drift, subsidieadviseur Flynth adviseurs en accountants, 079-3471300, karin.vanderdrift@

17-09-14 13:44

pvanleth@hortipoint.nl

daardoor efficiënter en gaan veel meer de diepte in. Zo ook tussen orchideeënkwekerij Bonito Plant en Alfa accountants.

Januari 2008 doet Jaap Boon een stapje terug in zijn phalaenopsisbedrijf. Als vader van drie dochters heeft hij geen bedrijfsopvolgers, maar is hij wel in de gelukkige positie om zijn schoonzonen Martin van Wingerden en Ron Wachtmeester in de directie op te nemen. Wachtmeester wordt aanspreekpunt voor verkoop en Van Win-

gerden voor de teelt. Dochter Jacqueline, getrouwd met Martin, wordt officemanager. Boon zelf blijft als adviseur bij het bedrijf betrokken. Als het stokje wordt doorgegeven, is de bedrijfsuitbreiding van 2 naar 4,2 ha op papier al in gang gezet. Alles zal onder het label Bonito Plant het bedrijf verlaten. Een hele operatie met grote investeringen waar de bank groen licht voor geeft. Echter, zoals zoveel (nieuwbouw)plannen loopt ook die van Bonito Plant vertraging op. „Investeringen zijn niet van de ene op de andere dag terugverdiend. Het werkkapitaal zit in de tuin. foto: Peter van Leth

ndernemers zitten graag zelf aan de knoppen van hun eigen bedrijfsvoering, ook steeds meer wat betreft de financiële stromen binnen hun bedrijf. Deels ingegeven door de crisis. Banken verlangen immers inmiddels van ondernemers dat ze beter inzicht hebben in hun financiële bedrijfspositie. Vooraf sturen en bijsturen is het motto bij veel bedrijven geworden in plaats van achteraf nagaan waar het fout is gegaan. Accountantskantoren spelen hierop in met betere managementprogramma’s. Gesprekken tussen ondernemers en adviseurs verlopen

38Finmanagement.indd 10

38 (2014)

17-09-14 13:11

Ervaring

Dus bijfinancieren was gewenst. Normaliter geen enkel probleem, ware het niet dat de crisis losbarst en de bank minder vrijgevig is geworden”, zegt Wachtmeester. Sterker nog de bank eist actuele cijfers. Die hebben ze niet paraat, ook hun Alfa-adviseur Joop Keijzer niet. „Ik weet nog goed dat ik op dat moment aan mijn schoonvader vroeg hoe hij vroeger wist wat de stand van zaken was op zijn bedrijf. Op basis van mijn rekening courant was zijn antwoord”, zegt Van Wingerden. Binnen drie maanden wordt met spoed het managementrapportagemodel Alfa Controle Paneel (ACP) ontwikkeld. „Dit stond bij ons al in de steigers, maar door de situatie bij Bonito Plant kwam dit in een stroomversnelling. Voordeel van een praktijksituatie is wel dat fouten veel sneller eruit worden gefilterd”, aldus Keijzer. De snelle beeldvorming overtuigt de bank. Een week later staat het benodigde kapitaal op de rekening.

Nooit meer terug Van 2010 tot en met 2013 heeft het management regelmatig met Keijzer aan tafel gezeten om cijfers door te nemen. Vanuit Bonito Plant ontfermt en verdiept Jacqueline zich in ACP. Wat ze niet begrijpt, communiceert ze direct met Keijzer. Zodat wanneer hij aan tafel aanschuift er efficiënt over de cijfers kan worden gesproken. „Door hoe het nu loopt heeft het hele management grip op de zaak. Cijfers zijn geen abacadabra meer. Het heeft het ondernemerschap voor eenieder op een hoger plan getild”, aldus Jacqueline. Inmiddels ligt de frequentie van deze gesprekken op eens in het kwartaal. „Door onze rapportage op actuele cijfers heeft Bonito Plant weer het volledige vertrouwen van de bank”, verwoordt Jacqueline. ACP is de aanleiding geweest om ook qua teelt allerlei graadmeters inzichtelijk te krijgen zowel de prestaties van de planten als het personeel. Dit ligt nu bij de teamleiders. Wachtmeester is er erg enthousiast over: „We weten nu continu waar we staan als bedrijf. Dat geeft rust in de tent.”

Bank minder nodig Van Wingerden komt nog even terug op de koersbepaling van een bedrijf gebaseerd op 38 (2014)

38Finmanagement.indd 11

Meer inzicht, meer zekerheid -

rekening courant. „Nu met meer inzicht in het bedrijf snap ik niet dat rekening courant ooit een eerste graadmeter was. Waarmee ook nog eens het rapportagemoment naar bank en fiscus kon worden uitgekozen. Bij een slecht jaar eerder in het jaar dan bij een goed jaar. We zouden niet meer met dat gejojo uit de voeten kunnen en willen. Wij sturen nu frequenter zelf, zodat we de bank minder nodig hebben.” Zo heeft Bonito Plant sindsdien weloverwogen geïnvesteerd in kragen, nevelapparatuur en uitbreiding van de stekproductie. <

In het kort Glastuinders nemen wat betreft hun

17-09-14 13:11

Folkert Fennema, adviseur en oud-bankdirecteur:

’Denk niet dat de bank je vriend is -

Joef Sleegers Foto: Rien Linthout

jsleegers@hortipoint.nl

„In het midden- en kleinbedrijf is dat 20 tot 25% van de bedrijven. In de tuinbouw zijn dat er aanzienlijk meer.”

„Je zou verwachten dat daar vaste criteria voor zijn, maar die zijn er niet. Soms is het bedrijfsresultaat negatief, soms is het onderpand van de hypotheek in waarde gedaald. Maar ik ken ook bedrijven die nooit verlies hebben geleden en die een prima solvabiliteit hebben, die onder Bijzonder Beheer zijn geplaatst. Puur omdat de klant niet in alle eisen van de bank meegaat, zoals extra zekerheden, privé-borgstelling, of veranderingen in het interne beleid van de bank.”

„Nee, het gebeurt altijd onder dwang van de bank. Ik heb het idee dat banken Bijzonder Beheer mede gebruiken als argument om de rente te kunnen verhogen. Daar hebben ze trouwens geen goede argumenten voor nodig; volgens de algemene voorwaarden mag bijna alles. Er zijn ondernemers die 12% rente betalen.”

Adviseur Folkert Fennema: „Het verbaast me dat belangenorganisaties niets laten horen. Bestuurders zitten allemaal in dezelfde clubjes en gaan elkaar niet de waarheid zeggen.”

Folkert Fennema.indd 12

„Ik heb zelden of nooit een ondernemer ontmoet die daar tevreden over was. Sterker nog, als je eenmaal in Bijzonder Beheer zit, ga je alleen maar verder omlaag. Je krijgt te maken met renteverhogingen, er komen extra kosten voor accountants en adviseurs. 38 (2014)38 (2014)

17-09-14 13:11

nd is’ Ik zie heel weinig ondernemers die daar nog uit komen. ”

Maar een bank heeft toch niets aan een faillissement? „Dat klopt. In folders en in de pers spreken banken over ’extra begeleiding en ’wij helpen u er bovenop’. Echter, het enige wat ze doen is het risico voor de bank beperken in het geval van een faillissement. De vraag ’Wat kunnen wij doen om uw bedrijf beter te laten draaien?’ heb ik nog nooit zien langskomen. Echt nooit. Op zich heb ik er geen moeite mee dat banken voor zichzelf opkomen, maar zeg dan niet dat het zo goed is voor de klant.”

maar dat heeft geen enkele zin. Daar krijgen ze nooit gelijk. Sommige klanten van mij hebben rechtszaken lopen over problemen die in feite binnen tien minuten onderling kunnen worden opgelost. De bank heeft daarbij het idee van: wij winnen toch wel, want we kunnen daar een duur advocatenkantoor op zetten. Het is Klein Duimpje tegen de grote reus. Veel ondernemers geven dat gevecht op. Of ze beginnen er niet eens aan. Terwijl uit eerdere rechterlijke uitspraken blijkt dat banken wel degelijk een zorgplicht hebben. Gelukkig gaan de AFM en de Tweede Kamer de excessen onderzoeken.”

„Wees niet naïef. Denk niet dat de bank je vriend is. Veel ondernemers denken: ik zit al 30 jaar bij deze bank, ze zullen me wel helpen. Dat is niet zo.”

Dus hoe minder de bank van je weet, hoe beter?

Hoe bepaalt Rabobank de marktontwikkelingen?

„Ik adviseer om open en eerlijk te zijn. Maar denk wel heel goed na hoe je naar de bank stapt. Welke vragen ga je stellen? Welke informatie geef je? Hoe kun je je zo goed mogelijk documenteren? Als je zegt ’Help me, want het gaat niet goed’, dan kun je verwachten dat de bank zegt: ’U krijgt geen krediet meer, want u hebt er zelf ook geen vertrouwen meer in.’ Wie zich niet goed voorbereidt, loopt grote kans dat dit tegen hem wordt gebruikt en dat hij in Bijzonder Beheer wordt geboekt. Zorg dat je je eigen dossier op orde hebt en dat je geen slaaf van de bank wordt.”

„De bank bepaalt welke bedrijven overeind blijven en welke niet. Ik heb klanten met enorme schulden, die in feite al lang failliet zijn, of die te maken hebben met een onhoudbare ’sale en lease back’ constructie. Toch worden ze jaar na jaar op de been gehouden omdat de bank niet het verlies wil nemen. Aan de andere kant zijn er bedrijven die goed draaien, en die met het mes op de keel extra moeten aflossen. In Bijzonder Beheer kun je beter een grote dan een kleine schuldenpositie hebben, denk ik wel eens.”

Wat moet er veranderen?

Waarom horen we daar zo weinig over?

„Er is binnen banken geen beleid over Bijzonder Beheer. Hoe ga je om met rentes, herstel, aflossingen? Banken zeggen: ’Dat is maatwerk.’ Dat is een mooie manier om te zeggen: ’We doen gewoon wat we willen.’ Daar moet dus beleid voor komen. Voor zakelijke klanten bestaat er bijvoorbeeld geen instituut waar ze met hun klachten naar toe kunnen. Ze kunnen zich tot de klachtencommissie van de bank wenden,

„Het verbaast me ook dat belangenorganisaties niets laten horen. Er zit geen enkele power in. Ze zitten allemaal in dezelfde clubjes; ze gaan elkaar niet stevig de waarheid zeggen. En ondernemers zelf zijn bang voor de bank. Ik krijg regelmatig de vraag vanuit de media of ze een klant van mij kunnen spreken. Ik heb praktisch nooit iemand bereid gevonden om dat te doen.”

38 (2014)

Folkert Fennema.indd 13

Folkert Fennema heeft 12 jaar in het

Tybalt Verander- en Interimmanage-

Is die angst terecht? Is er verschil tussen banken? „Rabobank heeft een buitengewoon groot aandeel in de glastuinbouw, meer dan 80%. Die bank is daardoor heel dominant. Veel te dominant, vind ik. Rabobank bepaalt de marktontwikkelingen in de glastuinbouw. Dat geldt trouwens ook voor de varkenshouderij en de binnenscheepvaart.”

Hoe moet je hier als ondernemer mee omgaan?

Folkert Fennema

„Ik heb meegemaakt dat die angst terecht was. Als je niet doet wat de bank wil, kan het heel vervelend worden. Ik heb gezien dat de rekening courant meteen op nul werd gezet. Of dat klanten maandenlang moeten wachten op een reactie na een klacht. Er zijn nog veel meer voorbeelden te noemen Maar je moet je nooit door angst laten regeren. Ik vind het zelf belangrijk om te vertellen hoe het er werkelijk aan toe gaat. De meeste mensen die werken voor Bijzonder Beheer zijn afgehard, op een paar uitzonderingen na. Zij zouden veel meer gericht moeten zijn op een goede communicatie met de klant.”

Wat is volgens u de oplossing? „We hebben van de glastuinbouwsector in Nederland een topsector gemaakt. Het gros van de tuinbouwbedrijven schrijft echter buitengewoon slechte cijfers. Er is overaanbod, de productie in het buitenland groeit en de prijzen zijn dramatisch. Er moet vanuit de overheid een heel goede inventarisatie komen van de financiële positie van de glastuinbouw en van de rol van de Rabobank daarin. Anders gaan er veel teelten uit Nederland verdwijnen. Een duidelijk beleid en het opzetten van een onafhankelijk klachteninstituut is een must. Een bank die het gros van de bedrijven financiert, en die daardoor het beleid kan bepalen, mag dat niet zelfstandig doen. Als we een dergelijke inventarisatie combineren met ruimhartige mogelijkheden om aan duurzame en goedkope energie te komen, zoals aardwarmte, dan krijgen ondernemers weer lucht.” <

17-09-14 13:11

Actie laat zien: werknemers tevreden over arbeidsmigrant

’EU-medewerkers geven kleur aa Om te symboliseren dat agrarische ondernemers over het algemeen een goede relatie hebben met buitenlandse werknemers organiseerde arbeidsbemiddelaar AB Vakwerk op 11 september de actie ’EU-medewerkers geven kleur aan Nederland’. In diverse Noord-Hollandse steden kreeg publiek bloemen en groenten uitgedeeld door Poolse arbeidsmigranten. pvanleth@hortipoint.nl

e producten zijn beschikbaar gesteld door werkgevers die blij zijn met deze medewerkers.„Het animo voor onze actie overstijgt al onze verwachtingen, zeker nu de prijzen van veel van deze producten onder druk staan”, meldt Pawel Michalkiewicz, consultant AB Vakwerk. Volgens hem waardeerden de mensen de actie ’EU-medewerkers geven kleur aan Nederland’. Zover de consultant weet, is er geen enkele negatieve reactie geweest.

Prettig immigratieland

Toch kan het volgens hem geen kwaad om met een actie als ’EU-medewerkers geven kleur aan Nederland’ een positief geluid te laten horen dat Poolse arbeidsmigranten en Nederlandse werkgevers blij met elkaar zijn.

Iedereen welkom De actie kon in ieder geval op bijval rekenen van Corina Duin van bloembollenkwekerij M.M. Duin in Heemskerk. Zij stelde er met alle liefde lelies voor ter beschikking. De huidige vier Polen werkzaam op het bedrijf geven aan de actie als opsteker te zien, ook al hebben zij geen negatieve ervaring met buren of andere inwoners uit het dorp. Sterker nog, juist door af en toe een bos bloemen van het bedrijf mee te nemen voor de buren

Foto: Marcel rob

De ervaring van Michalkiewicz is dat Polen Nederland ervaren als een prettig immigratieland. Polls en onderzoeken geven aan dat de helft van de op dit moment in Nederland

verblijvende Poolse arbeidsmigranten zegt in Nederland te willen blijven. Er ontwikkelt zich nu al een Poolse middenklasse, die wellicht binnen vijf jaar een feit is. „De vooroordelen die leven rond Poolse arbeidsmigranten laten veel Polen onberoerd. Ze maken zich veel drukker over discriminatie op de werkvloer. Met name de jonge Polen, die mondiger en kritischer zijn dan de oude”, meldt de arbeidsconsulent. Hij spreekt ook liever over algemene misvattingen dan over vooroordelen, zoals het drinkgedrag van Polen. „Mensen die direct met Poolse arbeidsmigranten hebben te maken, weten dat ze vaak nergens op berusten. 98% van de media-aandacht gaat helaas uit naar de 2% die het voor de rest verpest”, licht Michalkiewicz toe.

38GeliefdePool(2).indd 14

38 (2014)

17-09-14 13:11

Column Angelle van Kleef vankleef@kwic.com

Canada

is er een goede band mee ontstaan. Duin denkt dat veel problemen voortvloeien uit slechte huisvesting voor Polen. Ze begrijpt dan wel dat sommigen vanuit heimwee naar de fles grijpen. „Het is vooral een politiek probleem, waar de overheid iets aan moet doen. Ik heb ook zelf tegenwerking ervaren bij de gemeente toen ik huisvesting aankaartte”, beweert Duin. Bij de bloembollenkwekerij is iedereen van harte welkom, maar het zijn vooral buitenlandse seizoensarbeiders die er belanden. Naast Polen ook Letten en Hongaren. En een enkele Nederlander die gemotiveerd is en geen eisenpakket heeft alvorens de eerste bloem is geoogst. „En dat het niet om zwaar en vies werk gaat, bewijst een medewerkster van boven de 50 die hier nog niet zolang werkzaam is”, redeneert Duin.

Het actief werven van Nederlands productiepersoneel doet Jan van Rijssel uit Lisserbroek niet meer. De werkzaamheden in zijn tulpen, zantedeschia en gips doet hij met twee vaste krachten, aangevuld met hoofdzakelijk Poolse en soms Turkse uitzendkrachten. „Op dit moment zou ik nog een vaste medewerker kunnen gebruiken. Alleen omdat hij of zij ook productiewerk zal moeten doen en flexibel ingezet moet kunnen worden, vallen de meeste kandidaten af. Dan los ik het toch maar weer op met seizoenskrachten, die naast productiewerk ook allerlei andere klussen erbij gaan doen. Voor hen kan ik wel de pinautomaat zijn, die zij echter zelf moeten vullen. Zo simpel ligt het”, verwoordt Van Rijssel. In de actie van AB Werk heeft Van Rijssel niet zoveel fiducie. De meeste Nederlanders weten volgens hem wel dat de meeste Polen geen overlast bezorgen, hun banen niet inpakken en een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie leveren. „Eigenlijk hadden ze als grap aan de zantedeschia die ik heb geleverd kleine flesjes wodka moeten hangen als sarcastische knipoog naar het Nederlandse publiek. De actie als het ware omdraaien en juist de misvattingen omtrent Polen benadrukken”, geint Van Rijssel.

beide collega’s. Hij durft zelfs te beweren dat de tuinbouw geen toekomst heeft zonder Polen. „Van werkgevers mogen ze het respect krijgen dat ze verdienen en dat mag elke Nederlander inzien. Dat beoogt deze actie.” Vandaar dat Kolk er graag een steentje aan heeft bijgedragen met zijn snijhortensia’s. Michalkiewicz is blij met de steun van enkele van zijn klanten, maar nuanceert dat alles tussen Pools personeel en Nederlandse ondernemers koek en ei is. „Elke arbeidsverhouding is voor verbetering vatbaar. Diverse Polen hebben meer sturing nodig, omdat ze weinig eigen initiatief tonen. Ze knikken ja als hen wordt gevraagd of ze iets begrijpen, terwijl ze het juist niet begrijpen. Dit speelt sterk bij de oudere generatie, wat is toe te schrijven aan het communistische tijdperk. Toen werd elk risico vermeden die de arbeidsverhouding kon verstoren. Verder stuit soms de groepsvorming op onbegrip bij voornamelijk collega’s. Hierin is een taak weggelegd voor de werkgever om dit in goede banen te leiden.”

Verder is het een misverstand dat Polen primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden het belangrijkst vinden, geeft Michalkiewicz aan. Volgens hem stellen ze waardering het meest op prijs. „Bedrijven die goed weten wat er bij de medewerkers leeft, blijven doorgaans met de beste medewerkers zitten. Een van de competenties is echter taalvaardigheid. Daar zijn Poolse arbeidsmigranten die stappen willen maken op de Nederlandse arbeidsmarkt zich goed bewust van”, besluit Michalkiewicz. <

In het kort ■

Snijhortensiakweker Bert Jan Kolk uit Amstelveen steekt hetzelfde verhaal af als zijn 38 (2014)

38GeliefdePool(2).indd 15

17-09-14 13:11

René Kleinveld teelt stek in Tanzania:

’We hebben geen seconde overwogen op te geven’ Je kunt alleen genieten van de top van de berg als je ook de bodem van de vallei kent, zegt René Kleinveld, managing director van Oasis Young Plants, gelegen aan de voet van Afrika’s hoogste berg, de Kilimanjaro.

Frans van den Houdt

et begin was moeilijk, heel moeilijk”, geeft René Kleinveld aan. „We zijn de eerste drie jaar heel diep „ gegaan. Maar we hebben er nooit een seconde aan gedacht op te geven en terug te gaan naar Nederland. Nooit. We wisten dat het een kwestie van tijd was voordat onze inspanningen hun vruchten zouden afwerpen. Het duurt nu eenmaal lang voordat je de eerste stekken kunt oogsten van de moederplant en in de eerste jaren waren er veel stekken die geen wortel wilden schieten.” Het echtpaar bleef geloven in hun onderneming omdat ze wisten dat er grote vraag was naar hun producten. „Aan het eind van de tunnel gloorde een aantrekkelijke afzetmarkt. Bovendien hadden we twintig jaar ervaring in deze business, voldoende fondsen en een goed businessplan.” Na drie jaar kwam inderdaad de ommekeer. De eerste partij stekken kon worden geëxporteerd en de eerste verdiensten konden op hun bankrekening worden bijgeschreven. Na met twee collega’s een potplantenkwekerij in Nieuwerkerk aan den IJssel te hebben gerund en jarenlang als consultant zijn kennis en kunde te hebben ingezet voor andere bedrijven, besloot Kleinveld met zijn vrouw dat ze toe waren aan een nieuwe uitdaging. Ze verkochten al hun bezittingen en reisden in 2008 met hun twee kleine kinderen af naar Oost-Afrika. Even waren ze in Ethiopië, maar daar hielden ze het na een paar dagen al voor gezien. „Bedrijfseconomisch een goed land voor een tuinbouwbedrijf, maar voor ons als gezin met twee kinderen geen geschikte plek om te wonen.” Moshi, op de helling van de Kilimanjaro, bleek de ideale plek voor hun vermeerde-

Tanzania.indd 16

ringsbedrijf. „Water en klimaat zijn van uitstekende kwaliteit en Kilimanjaro International Airport ligt op 25 km afstand. We zitten op 1.000 m hoogte in een gebied met relatief veel zonuren”, licht Kleinveld toe. Toch duurde het nog ruim twee jaar voordat ze een geschikt stuk land (8,5 ha) vonden, waar ze samen met een Tanzaniaanse en Nederlandse aandeelhouder hun bedrijf konden beginnen. De moderne, computergestuurde kassen, die 2,5 ha beslaan, zijn deels gebouwd met eigen geld en deels met een subsidie van PSOM (Programma Samenwerking Opkomende Markten), de voorloper van het huidige PSI (Private Sector Investeringsprogramma).

Tuinbouwsector groeit Tuinbouw is op dit moment met een groei van tussen de 9 en 12% per jaar de snelst groeiende sector binnen de landbouw in Tanzania. „De komende jaren hopen we een groei van tenminste 20% te halen”, zegt Anthony Chamanga, beleidsmedewerker van de Tanzania Horticultural Association (TAHA). De export van tuinbouwproducten (bloemen, planten en stekken, groenten, fruit, zaden en kruiden, zoals de alom geprezen gember) leverde het land vorig jaar 380 miljoen dollar op, 30 miljoen meer dan in 2011. „Dat is 30% van de totale landbouwexport”, aldus Chamanga. Geen geringe prestatie, want 5 à 6 jaar geleden stelde de tuinbouwsector in Tanzania weinig voor en werd er in geen enkel beleidsplan aandacht aan besteed. Traditionele gewassen als koffie, thee en katoen zorgden voor de hoognodige

buitenlandse valuta, tuinbouwproducten werden vooral op kleine schaal geteeld voor de lokale markt. Maar de noodzaak om te diversifiëren vanwege dalende prijzen op de wereldmarkt en de duizelingwekkende groei en opbrengsten van de sector in buurland Kenia, deden de autoriteiten in Tanzania besluiten om de sector een flinke impuls te geven. „Als TAHA spelen wij daarbij een belangrijke rol”, zegt Chamanga. „We werken nauw samen met de overheid en buitenlandse partners als de Nederlandse ambassade en USAID, die ons steunen met geld en expertise.” Van de zes regio’s die door TAHA zijn geïdentificeerd als geschikt voor de teelt van bloemen, groenten en fruit, is het noorden (Arusha, Kilimanjaro, Manyara en Tanga) de belangrijkste. Naast Oasis Young Plants zijn hier Nederlandse bloementelers actief als Dekker Bruins (chrysanten), Moerman (zantedeschia), Schoneveld (cyclamen en primula), Fides (chrysanten, geranium en kalanchoë) Kiliflora (rozen) en Duch Farms (lisianthus). Als belangenorganisatie fungeert TAHA als intermediair tussen telers en overheid, stelt Chamanga. „Vaak betreft het conflicten over land, vergunningen en belastingen. Wij bemiddelen om tot een voor alle partijen aanvaardbaar compromis te komen.” Daarnaast werkt de organisatie aan het verbeteren van de omstandigheden voor telers, de aanvoer van de benodigde inputs en de toegang tot afzetmarkten. Ook geeft men technische ondersteuning op het gebied van chemicaliëngebruik, transport en clearing en forwarding. Ook het nationaal en internationaal promoten van de sector is een belangrijke activiteit van TAHA. 38 (2014)

17-09-14 13:11

Foto: Frans van den Houdt

Chamanga: „Wij willen alles zo perfect mogelijk doen en leren veel van de machtige bloemen- en groentenindustrie in Kenia, van zowel hun successen als hun fouten. Alle exportproducten moeten van hoge kwaliteit zijn, zeker nu de EU, onze belangrijkste afzetmarkt, de importeisen fors aanscherpt.” Van de bloemen die in Noord-Tanzania worden geproduceerd gaat 80% via Nairobi naar Europa en de Verenigde Staten; de rest wordt vervoerd via passagiersvluchten (KLM, British Airways) die de internationale luchthaven van Arusha (Kilimanjaro) dagelijks aandoen. „Voor de verdere groei van de sector is het hoognodig dat onze vrachtcapaciteit flink wordt uitgebreid”, benadrukt Chamanga, „terwijl de telers voor een constante aanvoer moeten zorgen. Op dit moment ontbreekt het daar aan zodat klanten teleurgesteld moeten worden.”

Slapeloze nachten René Kleinveld ervaart dagelijks de uitdaging om aan de toenemende vraag uit Europa (95% van de afzet) en de VS (de overige 5%) te kunnen voldoen. „Dat zorgt wel eens voor slapeloze nachten. Soms snijd je te vaak te veel stekken van de moederplant, die daar onder te lijden heeft, maar 38 (2014)

Tanzania.indd 17

je wilt de klant zo goed mogelijk tegemoet komen”, zegt de Nederlander, terwijl hij een rondleiding geeft door zijn kassen met dubbel plastic wanden, waarin licht, vochtigheid, temperatuur en irrigatie door een computer geregeld worden. Het zijn hoofdzakelijk vrouwen die hier de stekken, met en zonder wortel, bundelen en verpakken voor export. De mannen worden vooral buiten de kassen ingezet voor het zwaardere werk. In totaal telt het bedrijf 110 werknemers. Oasis Young Plants teelt 40 verschillende variëteiten van vetplanten en warmteminnende plantenfamilies (onder meer rhipsalis, haworthia, gasteria, echeveria, crassula, lepismium, monadenium, peperomia) en houdt zich daarnaast bezig met de ontwikkeling van nieuwe variëteiten, die soms de meest merkwaardige vormen en kleuren aannemen, maar zeer geliefd zijn bij consumenten in het Westen. Omdat de vraag blijft toenemen wordt in 2015 een extra hectare in productie genomen. Naast de voordelen van Tanzania (lage arbeidskosten, uitstekend klimaat, geen stookkosten) zijn er echter ook obstakels die keer op keer overwonnen moeten worden. Zoals hardnekkige bureaucratie, die het verkrijgen van de benodigde export- en importvergunningen moeizaam en kostbaar maakt, en

overactieve belastingambtenaren die steeds maar weer aankloppen bij tuinbouwbedrijven voor heffingen omdat die succesvol zijn. „Het zijn uitdagingen die van blijvende aard zijn”, zegt Kleinveld. Hij wijst op een speciale exportvergunning van CITES (Convention on International Trade in Endangered Species) die hij plots moest aanvragen, omdat iemand de autoriteiten erop had gewezen dat hun rhipsalis-soorten bedreigde planten zijn. „Nu moeten we iedere twee weken voor iedere zending opnieuw een vergunning van 250 dollar aanvragen en moeten er iedere keer weer drie aparte inspectieteams naar ons bedrijf komen. Zonder inspectie geen export.” Ook werd het bedrijf in eerste instantie onder de sector bosbouw ondergebracht en pas later als tuinbouwbedrijf aangemerkt. Een aanpassing die uiteraard met veel papierwerk gepaard ging. Voor René Kleinveld en Christine Brandsma zijn het echter ongemakken die te overzien en te overkomen zijn. „We zijn zeer tevreden en gelukkig hier. Wij houden van Moshi en de mensen en zijn voorlopig niet van plan weg te gaan. Ieder jaar is er vooruitgang te zien op het bedrijf, wat veel voldoening geeft.” Het meest recente project van de Nederlanders is de bouw van een koeienstal met biogasinstallatie. <

17-09-14 13:11

Export

Herstel export op ItaliĂŤ blijft nog uit Begin dit jaar leek het erop, dat de dalende exportwaarde van bloemen en planten vanuit Nederland naar ItaliĂŤ zou omslaan. Dat blijkt niet het geval: tot en met augustus is deze exportomzet met ruim 1% gekrompen tot â&#x201A;Ź 167 miljoen. Groei lijkt er voorlopig niet in te zitten.

Hermen de Graaf bloemisterij@hortipoint.nl

Tabel. Toptien exportlanden snijbloemen en planten totaal

Jan t/m sept 2014 Waarde Mutatie Duitsland

September 2014 Waarde Mutatie

1.192.047

4,3

111.371

9,7

Verenigd Koninkrijk

552.566

0,7

60.438

-2,6

Frankrijk

438.916

5,6

49.523

28,5

ItaliĂŤ

167.480

-1,4

18.376

-7,7

Rusland

167.369

-7,9

18.305

-2,7

Belgie

157.435

0,3

15.864

11,2

Zwitserland

122.412

12,3

12.824

24,1

Polen

112.869

14,8

8.228

6,2

Zweden

112.800

5,5

14.396

10,1

Oostenrijk

108.744

6,4

10.295

16,3

Overig

618.005

-4,1

63.614

-6,7

Waarde in euro x 1.000. Mutatie (%) t.o.v. zelfde periode in 2013 Bron: Floridata-publicatie VGB

Exportwaarde (x 1.000 euro)

Exportwaarde van bloemen en planten vanuit Nederland naar ItaliĂŤ vanaf 2000. 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0

â&#x20AC;&#x2122;00 â&#x20AC;&#x2122;01 â&#x20AC;&#x2122;02 â&#x20AC;&#x2122;03 â&#x20AC;&#x2122;04 â&#x20AC;&#x2122;05 â&#x20AC;&#x2122;06 â&#x20AC;&#x2122;07 â&#x20AC;&#x2122;08 â&#x20AC;&#x2122;09 â&#x20AC;&#x2122;10 â&#x20AC;&#x2122;11 â&#x20AC;&#x2122;12 â&#x20AC;&#x2122;13

â&#x20AC;&#x2122;12 â&#x20AC;&#x2122;13 â&#x20AC;&#x2122;14 t/m aug

%XPORTWAARDEÂŹBLOEMENÂŹENÂŹPLANTEN VANUITÂŹ.EDERLANDÂŹNAARÂŹ)TALIĂ&#x2018;ÂŹVANAFÂŹ Waarde x duizend euro. Bron: HBAG/Floridata

Export.indd 18

ot en met april stond de omzetteller van de exportwaarde van bloemen en planten vanuit Nederland naar ItaliĂŤ op een onverwachte plus van 3,1% Daarna kwam de klad erin. Tot en met augustus is er een krimp van ruim 1% tot â&#x201A;Ź 167 miljoen en ligt het marktaandeel net als dat van Rusland op 4,5%. Dat lijkt niet veel, maar is wel belangrijk: Nederlandse exporteurs verkopen wereldwijd in meer dan 120 landen snijbloemen en pot- en tuinplanten. De totale export steeg tot en met augustus, zo maakt de VGB bekend op basis van gegevens van Floridata, met 2% tot â&#x201A;Ź 3,8 miljard. Vorig jaar stokte de totale exportomzet na augustus op een daling van 4% en die op ItaliĂŤ op een krimp van bijna 10%. Al voor de financiĂŤle crisis in 2008 uitbrak kromp de Nederlandse exportomzet op ItaliĂŤ licht, met een daling in 2007 van 1% tot â&#x201A;Ź 337 miljoen. De tien jaar daarvoor was er een onafgebroken toename vanaf â&#x201A;Ź 147 miljoen. Sinds 2007 is de exportwaarde op ItaliĂŤ, op een opleving met 2,3% in 2010 na, gezakt tot â&#x201A;Ź 279 miljoen vorig jaar.

Minder voor trouwerijen Voor de bloemenexport vanuit Nederland naar ItaliĂŤ is het naar verluidt moeilijker dan voor de pot- en tuinplanten. Sinds Floridata de exportcijfers verzamelt, is de uitsplitsing naar bloemen en planten niet meer algemeen beschikbaar. â&#x20AC;&#x17E;Bloemen horen toch tot de categorie luxere producten. Maar ook voor bijvoorbeeld trouwerijen wordt er minder ingekocht. Pastoors hebben de voorkeur voor een financiele bijdrage voor het onderhoud in plaats van een kerk vol bloemenâ&#x20AC;?, illustreert directeur Jos Wesseling van

W.H. Wesseling een verschuiving in de markt. â&#x20AC;&#x17E;Bij de nieuwe generatie zijn bloemen sowieso minder belangrijk.â&#x20AC;? Directeur Henk van der Plas van Van der Plas ziet de Italiaanse bloemenmarkt voorlopig nog niet herstellen. â&#x20AC;&#x17E;Een stabilisatie zou al mooi zijn. We zijn met de voorbereiding voor 1 november begonnen, maar orders zijn er nog niet.â&#x20AC;? Volgens Wesseling is de concurrentie vanuit Zuid-Amerika op de bloemenmarkt structureel versterkt. â&#x20AC;&#x17E;Daarin doen we niet meer meeâ&#x20AC;?, stelt hij vast.

Speldenprikjes Michiel van Paassen, salesmanager Zuid-Europa bij Vida Verde, signaleert dat Italiaanse producenten van bloeiende kamerplanten een behoorlijke kwaliteit kunnen leveren. â&#x20AC;&#x17E;Nog niet op het Hollandse niveau, dat bovendien jaarrond en in een heel breed assortiment beschikbaar is. Maar toch, ze zijn er wel en kunnen venijnige speldenprikjes uitdelen.â&#x20AC;? Van Paassen betreurt het wegvallen van de collectieve promotie, die vroeger in ItaliĂŤ door Bloemenbureau Holland werd uitgevoerd. â&#x20AC;&#x17E;De Italianen ervaren het, alsof ze niet meer belangrijk zijn.â&#x20AC;? Als de vorige week gehouden vakbeurs Flormart in Padua maatgevend is voor de dynamiek van de Italiaanse bloemen- en plantenmarkt, zijn de gevoelens gemengd. â&#x20AC;&#x17E;We hebben veel relaties in onze stand ontvangen, maar er ook veel gemistâ&#x20AC;?, concludeert Mischa Groothuizen van standhouder Levoplant. Van Paassen denkt, dat inmiddels wel het dieptepunt is bereikt. â&#x20AC;&#x17E;In de zomermaanden is de verkoop relatief goed doorgelopen.â&#x20AC;? < 38 (2014)

17-09-14 13:12

M K Groene planten

'%&'

'%&(

'%&)

'%&'

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

(% '* '% &* &%

Bloeiende planten '%&(

'%&)

&*%

&(%

&)%

&'% &&% &%% .%

', '- '. (% (& (' (( () (* (+ (, (- (. )% lZZ`

Een prijsdaling van 4 cent tot 23 cent. Dat is hetzelfde als in 2012 in week 37 en 1 cent meer dan vorig jaar.

'%&'

&)%

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

Snijbloemen

'%&(

'%&)

&(% &'% &&% &%% .%

', '- '. (% (& (' (( () (* (+ (, (- (. )% lZZ`

De gemiddelde prijs zakt 8 cent tot 110 cent. Dat is 7 cent minder dan in 2012 en 1 cent meer dan in 2013.

', '- '. (% (& (' (( () (* (+ (, (- (. )% lZZ`

De middenprijs duikelt naar beneden met 8 cent tot 114 cent en ligt daarmee onder het prijsniveau van de twee voorgaande jaren.

Cor van Jaarsveld:

’Valt niet mee de consument geld te laten besteden’ Bedrijf: Lavendel Bloemen & Planten Veiling: Plantion Week: 37

Maandag „Er zijn 900 karren. Mooi assortiment. Op de klok komen meer pluischrysanten en dat is goed. Ze worden met zo’n 50 cent netjes betaald. Tom Pearce gaat zelfs naar de 80 cent. Het is een drukke veiling, met veel volk en goede prijzen. Zeker ook gezien de verkopen in de winkel. Het valt niet mee om de consument binnen te krijgen en hem wat geld te laten besteden. Maar dat geldt niet alleen voor bloemen en planten. Het is een algemeen probleem waar alle winkels last van hebben.”

vergelijkbaar met de eerste twee dagen van de week. Het is frappant dat ook orchidee behoorlijk aan de prijs is. Bij Albert Heijn staan ze voor € 12,95 en is de tweede gratis. Dat betekent in feite dat ze de consument € 6,50 kosten. Wij moeten op de klok € 5 tot € 6 geven voor een goede orchidee. Hetzelfde geldt voor de bolchrysanten. Weliswaar is de kwaliteit bij Albert Heijn iets minder, maar ze is zeker niet slecht. Ik vind dat verbazingwekkend.”

Donderdag Dinsdag „Er staan 380 karren en er is een leuk assortiment. De bolchrysanten zijn aardig aan de prijs. De goede gaan rond € 2,30. Voor buiten komt er ook meer heide en gaultheria. Qua prijsvorming is het een beetje hetzelfde als maandag. Het is zeker niet goedkoop. Het punt is dat door het vroege voorjaar alles de hele tijd eerder is gekomen. Door twee mindere weken in augustus is de aanvoer echter gestagneerd en dat merk je aan de prijsvorming.”

Woensdag „Er staan bijna 1.000 karren met een prima assortiment. Het prijsniveau is 38 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 19

„Vandaag staan er net geen 300 karren. Dat is een beetje weinig. Zeker wat snijbloemen betreft. Als er genoeg staat dan hoef je vrijdag niet terug te komen. Maar de laatste tijd loopt het terug. Dat is jammer: er staat niet genoeg voor de kopers om zich op te maken voor het weekend.”

Vrijdag„ „Er staan iets meer dan 800 karren. De prijzen zijn iets lager dan de voorgaande dagen, maar het is zeker nog niet goedkoop. Er staat een uitgebreid assortiment zowel van bloemen als planten. Kopers weten dat er mooi weer op komst is en houden er rekening mee met hun inkopen. Daardoor zijn de prijzen vandaag iets lager.”

17-09-14 13:12

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jill Berens

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

37 week

Prijs index

Aanvoer index

Prijs stijgt licht, iets minder aanbod De laatste weken lag de middenprijs hoger vergeleken met 2013. Week 37 ligt meer in lijn met 2013. De prijsindex staat op +3. Twee miljoen (1%) minder snijbloemen zijn verkocht in de verslagweek. Alle top 10-producten, op roos na, zijn iets beter gewaardeerd. De middenprijs van grootbloemige roos daalt 2 cent tot € 0,24 bij een gelijkblijvend aanbod. De kleinbloemige kan de 3 miljoen meer verkochte stuks niet aan en daalt 1 cent. De drie chrysant-variëteiten lopen in prijs

nog achter, maar zien deze week een iets hogere prijs bij meer aanbod. Vooral santini vangt de 16% aanbodstijging op en wordt met € 0,25 een cent hoger gewaardeerd. Gerbera grootbloemig is goed op niveau. Met 5% meer aanbod stijgt de middenprijs zelfs 6 cent (€ 0,26). Dubbele lisianthus laat de grootste prijsstijging zien: 12 cent (€ 0,40) bij 3% minder verkochte stuks. De middenprijs van alstroemeria stijgt 5 cent, bij 13% minder aanbod. De totaalomzet komt deze week uit op +2%.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

37 week

Prijs index

Aanvoer index

Lagere prijzen, iets meer stuks Voor de eerste keer in 15 weken ligt in week 37 de prijs bij kamerplanten lager (3%) vergeleken met 2013. Het aantal verkochte stuks steeg licht met bijna 2%. Dit beeld zien wij vooral bij potchrysant en kalanchoe; lagere middenprijs bij meer aanbod. Potchrysant 7% prijsdaling bij 7% meer verkochte stuks. Kalanchoë wordt 5% minder gewaardeerd bij ruim 7% meer aanbod. Het omgekeerde is het geval bij phalaenopsis, 22 cent hoger, +6% bij ruim 6% minder aanbod. Ook potroos noteert een

ruim 6% hogere middenprijs bij 6% minder aanbod. Cyclamen stijgt ruim 7% (6 cent meer) in prijs bij 6% minder verkochte stuks. Bij de groene planten vertaalt de 12% aanbodsdaling van ficus zich in een prijsstijging van 7%, ofwel 18 cent. De warme nazomerweek werkt ook niet in het voordeel van dracaena. Een 0,5% prijsdaling bij bijna 26% minder aanbod. De totale kamerplantenomzet komt in de verslagweek 1% lager uit dan vorig jaar.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

32 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 20

35 Prijs index

37 week

Prijsvorming blijft moeizaam Vorige week kwamen aanbod en middenprijs samen uit op -2% ten opzichte van 2013. In week 37 lopen de twee lijnen in grafiek weer uiteen. Het aantal verkochte stuks ligt sinds twee maanden in week 37 weer eens hoger dan vorig jaar. De middenprijs van tuinplanten kan helaas de 11% aanbodstijging niet aan en zakt 6,5%. Calluna houdt de rol van omzetmaker vast. Ruim 30% meer verkochte stuks vertaalt zich in een 3 cent lagere middenprijs. De calluna-omzet herstelt zich weer met +24% vergeleken

met week 37 in 2013. De vraag naar gaultheria houdt goed aan. Bij bijna 3% meer aanbod stijgt de prijs nog steeds 20 cent. Skimmia, als de tuinplant van september, schiet weer omhoog in aanbod +56% en kan dit met een 3 cent hogere middenprijs maar net opvangen. Bij de herfstviolen lukt dit niet, de prijs daalt ruim 13% bij 42,5% meer verkochte stuks. Zowel buxus als hebe lopen achter in omzet, deze week komt dit vooral door een aanbodsdaling.

38 (2014)

17-09-14 13:28

Zweden

Over de toonbank

Johan Pettersson:

Stockholm

FOTO: JOHAN PETTERSSON

’Niets dan bewondering voor Nederlandse telers’

Naam: Fleuristkompaniet Locatie: centrum Stockholm Sortiment: 60% bloemen, 30% planten, 10% overig Specialiteit: hoge segment Aantal medewerkers: 5

U richt zich op het hoge segment? „Ja, we zijn gevestigd in een rijke buurt van Stockholm en onze klanten zijn jonge, moderne mensen uit die klasse, evenals gerenommeerde bedrijven en hotels. We leveren dan ook alleen topkwaliteit, met een trendy stijl, gemaakt door

Standpunt

Zweden vinden het heel belangrijk hun huis met bloemen en planten op te fleuren. Je ziet dat nu ook, bij de overgang van de zomer naar de herfst wil men ook met bloemen en planten de juiste sfeer creëren in huis.”

Hoe trendsettend bent u?

Hoe doet u de inkoop?

„Mijn klanten zijn eindelijk over op de rijk gevulde boeketten van veel verschillende bloemen en kleuren. Jarenlang moest het allemaal sober en keurig: boeketjes van tien witte calla’s bijvoorbeeld. Nu mag het wild en gek. Ik heb daaraan bijgedragen denk ik. Geïnspireerd door hoe jullie dat al jaren in Nederland doen, ben ik ook voor vooraanstaande klanten en bedrijven op die manier gaan arrangeren. Dat sloeg aan en nu wil iedereen het.”

„Ik ben een groot tegenstander van bestellen via het internet. Ik ga elke dag naar de bloemenmarkt in Stockholm, waar bloemen uit de hele wereld zijn. Alleen zo weet ik echt zeker dat ik krijg wat ik wil. Ik denk dat zo’n 80% van mijn snijbloemen uit Nederland komt. Zowel de kwaliteit als de prijzen vind ik ronduit perfect. Alleen rozen koop ik uit Ecuador, omdat die echt uniek zijn. Doorgaans probeer ik import uit verre streken te vermijden. Als je het dichtbij kunt vinden, heeft dat mijn voorkeur. Net zoals het onzin is om appels uit Nieuw-Zeeland te halen als je ze ook van eigen bodem hebt.”

Wat loopt goed in deze periode? „Bij de boeketten zijn hydrangea, Ecuadorrozen, rozenbottel en grassen nu de hoofdingrediënten. Planten doen het ook erg goed. Bijna alle jonge Zweden zetten tegenwoordig volop planten in huis. Vooral hydrangea en grote cactussen zijn erg geliefd op het moment.”

Cadeau of eigen gebruik?

Heeft u advies voor Nederlandse telers? „Ik heb zoveel bewondering en respect voor ze en ben zo dankbaar dat we met hun producten kunnen werken, dat ik niets dan complimenten zou willen geven.”

„Ik denk dat bij ons de verhouding fiftyfifty is.

’Productpromotie bij de bloemist werkt’

I Léon Vermeulen Bloemist Dreamflowers

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

38 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 21

toparrangeurs. Als één van de weinige bloemisten mogen we voor het koninklijk huis werken. Zo hebben we meegeholpen met de arrangementen voor het huwelijk van kroonprinses Victoria en vele andere happenings.”

k ben een actieve bloemist als het om promotie gaat. Ik geloof erin. Wanneer de Vereniging voor Bloemist Winkeliers een promotieactie organiseert, schrijf ik mij daar altijd voor in. Waarom niet? Het kost geen geld, alleen je hebt er een beetje creativiteit voor nodig. Wanneer je actief met de winkel bezig bent, genereert dit traffic, het brengt reuring met zich mee, consumenten zien dat je je inspant en gunnen jou dan ook eerder de verkoop. Oké, het is moeilijk meetbaar wat ik er precies meer door verkoop, maar mijn gevoel zegt dat promotie werkt. Zeker productspecifieke promotie bevordert de verkopen op de win-

kelvloer. Zo heb ik deelgenomen aan de anjer-, pioenen- en tulpenweken. Ook het promotiepakket voor de rozenweek is besteld. Je zet extra product in de winkel; er is publiciteit. Ik bedenk vaak wat acties en dan merk je wel dat de verkopen omhooggaan. Ik heb ooit eens een presentatie voor een groep leliekwekers gegeven en die vroegen mij waarom ik dan niet altijd veel lelies heb staan en daar actief mee aan de slag ga. Dat verkoopt tenslotte. Tja, maar zo werkt het dan ook weer niet haha. Er zijn nog genoeg andere mooie producten en juist de afwisseling is goed. Behalve met promotiemateriaal op de winkelvloer ben ik ook actief op Face-

book. Op de sociale platformen is veel meer meetbaar. Je kunt exact zien hoeveel likes je hebt en het bereik van een geplaatst bericht is meetbaar. Het resultaat in de winkel is wat moeilijker aan te tonen, maar toch, het werkt wel. Zo plaatste ik vorige week de regenboogrozen op Facebook en dat was al vrij snel telefonisch uitverkocht. Ook krijg ik via Facebook wel eens respons op bijvoorbeeld een specifieke bloem in dat boeket. Als dat zo goed in de smaak valt, dan stop ik die bloem natuurlijk een volgende keer weer in het boeket en dat geeft de klant absoluut een goed gevoel. Facebook is een mooi instrument om socialer met de klant om te gaan.

17-09-14 13:12

Foto: MArco vAn noort

Wisselende resultaten met Nederlandse agapanthus Voor bijna alle Nederlandse telers van agapanthus zit het seizoen erop. Zij boekten uiteenlopende resultaten, net als groothandelaren.

„We hebben erg goed verkocht”, meldt inkoper Michel Liefting van FleuraMetz terugblikkend op het Nederlandse agapanthusseizoen. Tony van Riel, inkoper bij Premier & Blenheim, vindt dat de afzet niet helemaal is meegevallen. „En voor de kwekers is het geen goed jaar geweest”, denkt hij. Stefan den Haan, verkoper bij A. Heemskerk: „We hebben agapanthus bijna altijd in de voorraad staan. Maar een hardloper is het niet en de afgelopen weken waren ze veel te duur.”

Prijsvorming In augustus werd voor de veilingklokken van FloraHolland gemiddeld 25 cent per steel betaald voor agapanthus, bij een veel lager

aanbod dan vorig jaar. Toen kelderde de prijs tot 14 cent per steel en het jaar ervoor stokte het gemiddelde in augustus op 21 cent. Op jaarbasis steeg de Nederlandse aanvoer in 2013 met 16% tot 6,9 miljoen stuks en daalde de middenprijs met 5 cent tot 23 cent. Dit jaar tot en met augustus zakte dit aanbod met 6% en pluste de middenprijs 3 cent tot 25 cent. De importaanvoer zakte in 2013 met 21% tot 4,4 miljoen stuks en de middenprijs daalde ook, met 2 cent tot 20 cent. De daling van importagapanthus zet door en dat geldt ook voor de druk op de prijs. Zoals in 2013 en 2012 werd op het gemiddelde 3 cent ingeleverd om te dalen tot 20 cent. „Voor ons een matig seizoen”,

concludeert Teun Klepper van Bloemenkwekerij Klepper in Ouddorp. „We waren eigenlijk te vroeg op de markt, toen de vraag nog niet op gang was gekomen en zelfs terugviel door het mooie weer. En het is een gewas dat toch veel arbeid vraagt.” Jan Zwetsloot van J.M.J. Zwetsloot in Voorhout heeft vergelijkbare ervaringen. „Een te hoog aanbod in de warme zomerweken, beroerd eigenlijk.” Voor Danny van Eijk van Eijco Flowers, die bijna jaarrond aanvoert, is het nog te vroeg voor conclusies. Voor Piet Zonneveld (alias Piet Panthus) van kwekerij Zonneveld in Hillegom is het agapanthusseizoen geslaagd. „Heel goed”, oordeelt hij over de prijsvorming.

Redelijk breed Voor de beperkte omvang van de productgroep is het assortiment redelijk breed, maar niet zo kleurrijk. Liefting schat dat 80% in blauwtinten op de markt komt en de witte kleuren op 20%. Zonneveld, Van Eijk en Zwetsloot veredelen alle drie, op verschillende schaal. Zonneveld verwacht over twee tot drie jaar met paarse bloemen in hangende vorm op de markt te komen. Van Eijk streeft naar een kort blijvend gewas dat wel veel lange bloemen oplevert. Zwetsloot zoekt nieuwe rassen die de aanvoerperiode kunnen verlengen. Houdbaarheid is bij alle drie een belangrijk criterium. ■

Goed naseizoen trekt middenprijs ammi op Volgens de handel is het een bloem voor mengboeketten.

den Haan van A. Heemskerk de zomerbloem ammi. Dankzij de importaaanvoer is het jaarrond

*#%%%

)#%%%

(#%%%

'#%%%

&#%%%

'%%) '%%* '%%+ '%%, '%%- '%%. '%&% '%&& '%&' '%&(

'%&' '%&( '%&) i$b Vj\

KZg`dX]iZ VVciVaaZc m Yj^oZcY

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

„Een echt bloemetje om in mengboeketten te verwerken”, positioneert verkoper Stefan

Aanvoer en gemiddelde prijs Nederlandse ammi op de bloemenveilingen vanaf 2004 (bron VBN/FloraHolland).

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 22

beschikbaar. „Maar zolang de Hollandse beschikbaar is, werken we daarmee.”. John Diemeer, inkoper bij FleuraMetz is het met Den Haan eens over de toepassing van ammi. „Vaak zijn de stelen van het aanbod daarvoor te lang, op een lengte van 65 cm zijn ze beter hanteerbaar. En inhoezen zou ook een verbetering zijn”, geeft hij als tips. Beide inkopers stellen verder dat ammi niet de potentie heeft om een groot product te worden.

Aanvoer Zowel het importaanbod als de Hollandse ammi zakten vorig jaar bij FloraHolland met bijna 20% tot 5 respectievelijk 2 miljoen stelen. Het werd gemiddeld tegen 19 respectievelijk 14 cent verkocht. Door het warme

voorjaar kwam de buitenteelt in Nederland dit jaar eerder op gang. Tot en met augustus lag deze aanvoer 10% voor op vorig jaar, tegen een middenprijs van 19 cent. Dat is 5 cent meer dan in 2013 en 3 cent meer dan in 2012. Afgelopen augustus werd gemiddeld 26 cent betaald tegen 14 cent in 2013 en 9 cent in 2012. „Best goed”, concludeert Teun Klepper van Bloemenkwekerij Klepper in Ouddorp. Zijn collega Jaap Lammerse van kwekerij Jajo in Heemstede is tevreden over de prijsvorming, maar niet over de productie. Hij voert aan van eind mei tot eind deze maand. „Te veel uitval door brandkoppen. Elk jaar is er wel wat”, stelt hij vast. Het assortiment ammi voor teelt als snijbloem is beperkt en er is nauwelijks veredeling. ■ 38 (2014)

17-09-14 13:12

Foto: Marco van noort

„Bij de huidige, hoge prijzen verkopen we Hollandse helianthus nog maar heel mondjesmaat”, schetst inkoper Louis Oud van FleuraMetz het actuele marktbeeld voor zonnebloemen. Marco Broekkamp, inkoper bij Henk Baltus Bloemenexport: „De vraag is wel wat afgenomen. En als Duitse kwekers in productie zijn, hoeven wij niet met helianthus aan te komen.” Diezelfde ervaring heeft Tony van Riel, inkoper bij Premier & Blenheim. „Maar in landen zonder lokale productie is de vraag best goed geweest”, vult hij aan.

Prijsvorming Tot en met augustus ligt de aanvoer van Nederlandse helianthus bij de vestigingen van FloraHolland 13% voor op vorig seizoen. Dat komt vooral doordat productie eerder op gang kwam. De middenprijs lag op 27 cent per steel. Als dit het prijspeil blijft, is

dat de vierde keer in dit millennium, met als record een gemiddelde van 29 cent in 2000 en 2002. Maar er is door hagel-, wind- en regenschade plaatselijk veel helianthus weggevallen en dus profiteert niet iedere aanvoerder van deze prijsverbetering. Klepper Bloemzaden in Ouddorp wel. „Het is heel goed gegaan”, zegt Teun Klepper. Henk de Ruiter van fa. A. de Ruiter in Abbenes: „Het valt niet helemaal tegen en wat we niet konden oogsten is door de goede prijzen redelijk gecorrigeerd.” Harry Haveman van Zomerbloemenkwekerij Haveman in Smilde denkt dat de uitval voldoende is gecorrigeerd door topprijzen in augustus. „Maar voor iedereen is een stabiel prijsniveau beter. Al snel werd helianthus geschrapt uit de afzetlijnen bij retailers, om maar eens een nadeel te noemen.” Het importaanbod voor het nieuwe seizoen moet nog op

*%#%%%

)%#%%%

(%#%%%

'%#%%%

&%#%%%

É%% É%& É%' É%( É%) É%* É%+ É%, É%- É%. É&% É&& É&' É&(

É&' É&( É&)

KZg`dX]iZ VVciVaaZc m Yj^oZcY

Niet bij alle Nederlandse aanvoerders van helianthus compenseert de hogere middenprijs de lagere productie. Handelaren zien haperingen in de vraag.

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Hogere prijs compenseert lagere aanvoer helianthus nipt

i$b Vj\

Aanvoer en gemiddelde prijs Nederlandse helianthus op de bloemenveilingen vanaf 2000 (bron: VBN/FloraHolland)

gang komen en de hausse daarvan komt jaarlijks vanaf februari tot en met juni. Op jaarbasis ligt de importaanvoer bij FloraHolland op zo’n 10 miljoen stelen. Tot en met augustus is de achterstand in opbrengst fors met een 8 cent gezakte middenprijs tot 31 cent.

Kwaliteit „De Hollandse kwaliteit is tot nu toe goed”, oordeelt Broekkamp en ook daar is Van Riel het mee eens. „Al met al is het eigenlijk een goed productiejaar geweest”, is zijn verklaring. Het assortiment helianthus is stabiel, met Sunrich Orange en de lookalikes hiervan

nog altijd als onbetwiste marktleider. De Ruiter heeft positieve ervaringen met de dit jaar nieuwe Limoncello vanwege de stevige bloem en aparte kleur. „Daarom moet er niet te veel van komen”, vindt hij. In de Vincent-serie komt er behalve de twee huidige cultivars volgend jaar een nieuwe. „Minder kopblad en vooral resistentie tegen meeldauw”, formuleert Klepper als belangrijke wensen voor nieuwe soorten. De zoektocht naar resistentie lijkt veelbelovend, maar is nog niet afgerond. ■

Marktacties Promotie Woonplant van de maand september: calathea Woonplant van de maand oktober: chrysant Tuinplant van de maand september: skimmia Tuinplant van de maand oktober: herfstplanten, najaarsbladheesters: leucothoe, photinia, viburnum, pieris, osmanthus PurE Seasonal Flowers september: physalis PurE Seasonal Flowers oktober: anigozanthus Mijn Bloemist promoot in september: chrysant en potchrysant, zie consumentenpagina van mijnbloemist.nl 6 okt Een tien voor de juf. Een jaarlijks terugkerend geefmoment voor bloemen en planten door kinderen en ouders aan de leerkracht. Zie ook: www.een10voordejuf.nl 9 okt - 2 nov EU-campagne ’Vriendinnen kennen elkaars Lievelingsbloem’. Consumentgerichte bloemenpromotie van Bloemenbureau Holland in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland In de Bloemenagenda 2014 staan twaalf bloemen, gesorteerd op het

seizoen waarin ze verkrijgbaar zijn en wanneer ze actueel zijn in de perceptie van de consument. De agenda vertelt het verhaal van de bloem, biedt inspiratie en bijzondere beelden. De consument vindt de bloem in de agenda op Mooiwatbloemendoen.nl

1 sep - 12 okt: chrysant 13 okt - 9 nov: orchidee 10 nov - 7 dec: lisianthus 1 dec - 28 dec: amaryllis

Bloemendagen 21 sep Dank-, boete- en gebedsdag (Zwi) 25 sep Dank-je-wel Dag (Dui) 27 sep Nationale Feestdag van de Franstalige gemeenschap (Bel) 27 sep Dag van de klant (Bel) 1 okt Nationale Vergeet-ze-niet-dag (Ned) 2 okt Grootoudersdag (GB, Ita, Spa) 31 okt Halloween (Bel, Dui, Fra, GB, Ned) 1 nov Allerheiligen (Ned, Bel, Spa, Pol, Ita, Dui) 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus) 9 nov Remembrance Sunday (GB) 10 nov Dag van de Mantelzorg

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

38 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 23

17-09-14 13:12

Analyse bloeiende planten Foto: Bloom

Exporteur over

Streptocarpus houdt niche met moeite vast Streptocarpus houdt met moeite de niche in de markt vast. De kleine productgroep valt steeds minder op in het bloeiende seg-

Bedrijf: Bloom, Aalsmeer Functie: commercieel manager Belangrijkste afzetlanden: Oost- en West-Europa Inkoop: 90% direct bij kwekers, 10% klok Aantal medewerkers: 57

Michel Mulder:

’Logistiek is belangrijk voor supermarkt’

In totaal werden dit jaar 446.000 stuks streptocarpus verkocht via de FloraHolland-veilingen. Dat zijn er 30.000 minder dan vorig jaar. De toch al kleine productgroep is ook nog eens opgesplitst in twee totaal verschillende groepen. De compacte, kleinbloemige planten maken zo’n 80% uit van het geheel en zitten het meest in het nauw. De overige 20% zijn de langgerekte, geurende varianten met één groot en onderscheidend blad: de Parfuflora’s.

Beperkte markt

„Wij leveren in Frankrijk gemengde boeketten en monobossen aan een aantal full-service supermarktketens. Dit zijn ketens die verder gaan dan ’zomaar een boeketje’. Zij willen een echt partnership met hun leverancier, waarbij transparantie, duurzaamheid en category management onontbeerlijk zijn. Ook leveren wij aan een internetbedrijf dat cadeauartikelen via het internetkanaal aanbiedt. Een deel van onze boeketten is fairtrade.”

De tweede groep weet dan nog wel op te vallen in de grote massa, maar heeft ook moeite om de prijzen op peil te houden. „Het gaat redelijk, maar de markt is zeer beperkt”, weet teler Peter de Boer van kwekerij Debo Plant in Asten. „Bij een karretje te veel, zakt de prijs meteen diep weg.” De plant komt veelal in de ons omringende landen terecht. Ronald van Santen van Noviflora: „Omdat de plant een lage beladingsgraad heeft en relatief vrij prijzig is, beperkt dat de exportpotentie. Het is wel degelijk een exclusief en opvallend product, maar er zit helaas weinig continuïteit in de beschikbaarheid. Wellicht dat continuïteit en uitbreiding in kleuren en potmaten nieuwe kansen zouden bieden.” Parfuflora’s zijn

Hoe ontwikkelt het supermarktkanaal zich? „De discount-ketens rukken ook in Frankrijk op, dus de volumes van de andere supermarkten staan enigszins onder druk. Via zaken als productontwikkeling en schapoptimalisatie proberen we dit samen met de supermarkten voor te blijven. Ook organiseren we extra consumentenacties voor en tijdens de feestdagen.”

Zijn de Franse supermarkten veeleisend? „Jawel, de logistieke processen bijvoorbeeld worden belangrijker: zo laat mogelijk bestellen en precies op het juiste tijdstip afleveren. Samen met onze klanten en kwekers zijn we voortdurend bezig dit mogelijk te maken. Dat geldt ook voor de ontwikkeling van nieuwe productlijnen. Verder zorgen we ervoor dat de tracking & tracing van de producten onder controle is.”

Is er veel concurrentie?

Trekt de Franse markt alweer aan? „De crisis blijft nog merkbaar in Frankrijk, onder andere vanwege het gebrek aan exportproducten. Ik verwacht wel dat de supermarkten meer bloemen zullen gaan verkopen en in steeds stabielere hoeveelheden. Met telkens meer aandacht voor assortimentsverbreding, verpakking, kwaliteit en een uniforme presentatie.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 24

Meer kleuren Bij de kleinbloemige types is de verwantschap met het kaaps viooltje overduidelijk. Daar heeft het ook meteen last van, want de ’kleine neef’ weet zich moeilijk te onderscheiden. Vooral in de zomer was dat merkbaar. „Het voorjaar liep nog best aardig, maar in de zomer viel het zwaar tegen”, constateert Leo Valstar van LV Plant in Monster. Hij is over twee weken door zijn productie heen, die voor 100% in mix-trays weggaat. Voordeel van de kleinbloemige types is dat er meer kleuren in beschikbaar zijn. De teler is met eigen veredeling bezig om het assortiment eigentijdser te maken. Van Santen: „De verkoopaantallen zijn bij ons afgenomen de afgelopen jaren. De meesten gaan weg in februari, wanneer ze net weer op de markt zijn, en dan vooral naar Zweden.” ■

&*%

&#%%%

&)%

-%%

&(%

+%%

&'%

)%%

&&%

'%%

&%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

Verkochte aantallen x duizend

„Er zijn veel Nederlandse en Franse handelaren actief. Dit komt mede door de structuur van de supermarktketens, waar franchise een grote rol speelt. Er is dus veelal geen centrale inkoop. Ook de lokale kwekers zorgen voor concurrentie; bij enkele producten krijgen zij steeds vaker de voorkeur, bijvoorbeeld bij tulpen.”

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Wie zijn uw klanten in Frankrijk?

er nu uitsluitend in wit en blauw en in potmaat 14. De teelt en bloei zijn moeilijk te sturen, waardoor de aanvoer niet constant is. Vooral in de zomer zijn de aantallen beperkt.

Verkochte aantallen en middenprijs streptocarpus op de FloraHolland veilingen van 2009 tot en met 2013. 38 (2014)

17-09-14 13:13

Foto: Ron JenneR FotogRAFie

Afzetzaken

Analyse groene planten

Geverfde echeveria piekt buiten woonplant-maand

Foto: AmigoplAnt

Van echeveria wordt elk jaar meer verhandeld. Die groei komt volgens leveranciers en hun afnemers vooral voor rekening van het geverfde segment.

Woonplant In augustus was echeveria ’Woonplant van de Maand’. Maar van een ’woonplant-effect’ was bij deze productgroep weinig te merken. Tussen week 31 en 35 werd 3% meer aangevoerd dan vorig jaar, bij een 6 cent hogere middenprijs. Over het hele jaar liggen de groeicijfers fors hoger. Producenten geven aan dat in de herfst en tot kerst nog belangrijke afzetperiodes volgen. ■

&*%

&%#%%%

&(%

-#%%%

&&%

+#%%%

)#%%%

'#%%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

Verkochte stelenx duizend

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Tot en met week 36 werd via FloraHolland al voor ruim € 4 miljoen aan echeveria omgezet. Deze productgroep ligt daarmee € 1 miljoen omzet voor op 2013. De omzetgroei laat zich verklaren door een 26% groter handelsvolume. Maar ook de middenprijs ligt met € 1,03 zo’n 5% boven vorig jaar. „Een gunstige prijsontwikkeling bij zo’n toename van het aanbod. Blijkbaar is er voldoende vraag naar echeveria”, leidt Martijn Bentvelsen, projectleider Markt & Product bij FloraHolland uit deze cijfers af. Van de omzet wordt bijna 90% via Connect gerealiseerd. Ook daarin is echeveria een uitschieter onder de kamerplanten. Daarbij dient wel aangetekend dat een steeds groter deel van de omzet gerealiseerd wordt door toegevoegde waarde. En dat brengt voor telers extra arbeidskosten en voorraadrisico met zich mee. Voor grote exporteurs bestaat de echeveria-handel in belangrijke mate uit geverfde exemplaren.

„Een aantal jaren geleden was die trend vooral groot in Italië”, herinnert Jan Tichelaar van Hamiplant zich. „Maar tegenwoordig gaan ze net zo goed naar Duitsland en Polen.” Inkopers geven aan dat door de verf en glitter in elk jaargetijde en voor iedere feestdag wel bijpassende echeveria’s te verkopen zijn. Al lijkt daar op de Europese markt wel steeds meer marketing-inspanning bij nodig. Voor producenten vormt naast de race om vernieuwend te blijven met name de arbeid van het toevoegen van versiersels een kostenpost. „Ik zou niemand aanraden ermee te beginnen", verklaart daarom Dick Noort van Winco Cactussen in Rijnsburg.

Verkochte aantallen en middenprijs echeveria op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013 38 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 25

Bedrijf: SO natural Aanleiding: Open Dag

Martin Smaal Hoe is de Open Dag verlopen? „Er zijn ruim duizend mensen langs geweest, dus dat is hartstikke mooi. SO natural heeft redelijk wat geadverteerd op de radio en de dagbladen om deze dag bekend te maken bij het publiek. We organiseerden voor de derde keer een Open Dag en het evenement groeit. Zowel in aantallen als professionaliteit. Dit jaar hebben we het thema geschiedenis aan het evenement verbonden. Het bedrijf bestaat 55 jaar.”

Wat was er zoal te doen? „Consumenten konden aan diverse workshops deelnemen; voor kinderen was er een speurtocht, er was een professionele bruidsshow en we gaven gedurende de dag rondleidingen over het bedrijf. Je krijgt veel vragen. Zo willen consumenten weten hoe je de planten het beste kan verzorgen, hoe het proces op het bedrijf is zijn werk gaat en hoe je tot nieuwe kleuren en soorten komt. De belangstelling is breed.”

Die geluiden zijn voor jullie niet helemaal nieuw? „We hebben al veel contact met de consument, doordat we een winkel in het bedrijf hebben. Dit loopt goed. We hebben een team van drie mensen die hier op donderdag, vrijdag en zaterdag mee bezig zijn. Zij maken arrangementen, bruidsboeketten en we kleden bijvoorbeeld ook de Euromast aan. Hierdoor heb je inderdaad veel feeling met de markt.”

Wat is het doel van de Open Dag? „SO natural is een familiebedrijf; wij vinden samenhorigheid een groot goed. We zijn het hele jaar druk bezig met het bedrijf, maar we willen een dag in het jaar iets voor een ander doen. Onze leveranciers werken hier belangeloos aan mee; fantatisch om dit met zijn allen te doen. Dit jaar hebben wij geld in gezameld voor Double Harvest: zij zetten zich in voor de bewoners in Haïti. Voor sommige onderdelen op de Open Dag moesten de bezoekers geld betalen. Uiteindelijk hebben we voor het goede doel 18.000 euro kunnen ophalen.”

Hoe gaat het verder met de afzet? „De zomer is altijd lastig, maar ik heb het gevoel dat we er dit jaar iets makkelijker doorheen zijn gerold. Natuurlijk staan de prijzen in deze periode onder druk, maar dat heeft zich inmiddels wel weer iets hersteld. Maar heel gekke prijzen ontvang je niet meer. Vorige week en deze week kwamen er 3 miljoen stuks op de markt; dit zijn ongelooflijke volumes. Dit geeft druk op de prijsvorming. Volgend jaar zit er weer een paar procent uitbreiding aan te komen. Wanneer zit de markt vol? De lijntjes zijn dun. Het kan snel veranderen als bijvoorbeeld Rusland de grens dichtdoet.”

17-09-14 13:13

HNT weer opgepakt na windhoos Een groep gerberatelers bezocht vorige week woens-

eerst zo’n groot gezelschap sinds een windhoos vorig jaar

egin 2013 werd het kasdek van Zuijderwijk in Bergschenhoek zwaar beschadigd door een windhoos. Een half jaar later was alles hersteld en stond de kas weer vol. Tijdens de landelijke gerberadag van LTO Glaskracht konden collega’s zien hoe Zuijderwijk de proeven met Het Nieuwe Telen (HNT) weer heeft opgepakt. De helft van de kas is ingericht volgens de laatste inzichten van Het Nieuwe Telen. Van boven het scherm wordt droge lucht aangezogen, onder de schermen wordt deze gemengd met kaslucht en verspreid met Ventilation Jets. Dit moet ervoor zorgen dat de twee schermdoeken in de winter 100% kunnen sluiten. De grote winst: geen koudeval en een homogener klimaat. Verder is er praktisch geen buis meer nodig om te ontvochtigen. Volgens berekeningen van Wageningen UR Glastuinbouw zou dit bij Zuijderwijk 20% energie kunnen besparen. Of dit echt zo is, moet komende winter duidelijk worden uit een vergelijking met de andere helft van het bedrijf, waar alleen verticale ventilatoren hangen. „Ik heb het gevoel dat steeds meer collega’s hiervan het nut inzien”, vertelde de gerberateler na afloop. „Daarom was de belangstelling ook zo groot. In een bestaande kas zijn ventilatoren makkelijker aan te leggen dan slurven.” Veel collega’s vroegen zich af of de ventilatoren niet te veel lawaai maken. „Dat is opmerkelijk”, vond Zuijderwijk, „omdat dit niets met klimaat te maken heeft. Als ze op volle toeren draaien, maken ze best veel lawaai. Maar dat zal zelden voorkomen, en dan alleen in de nacht.” < Tekst en foto: Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

Spread Zuijderwijk.indd 26

38 (2014)

17-09-14 13:13

38 (2014)

Spread Zuijderwijk.indd 27

17-09-14 13:13

K asgeluiden Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers, Bert Vegter

’Geïntegreerd telen is standaard en vaak succesvol’ tenbestand van Kees Kouwenhoven

het niet meer om trips en spint de letten dat je integreerbare middelen

Kees Kouwenhoven

onder controle. „Geïntegreerd telen is standaard en vaak succesvol. Ik schat dat 90% van de Nederlandse rozentelers zo werkt. Zelfs telers die veel moeten spuiten tegen wol-, dop- of schildluis gaan met succes plagen als trips en spint met bio-

veelgebruikte uitvloeier als Silwet schildluis spuit je sowieso niet hoog in het gewas. Dat geeft schade.” De

De meeste trips is inmiddels uit de

Adviseur gewasbescherming Brinkman Agro, o.a. roos

klanten van Kouwenhoven. Hier en daar moest er een keer Vertimec bovendoor gespoten worden om de niet wat er nog gaat komen door de huidige nazomer, maar voorlopig nodig. Tegen rups hoeven we oveKouwenhoven de galmug Aphidovan buiten en is dusdanig effectief kan oprekken van 6-8 weken naar 8-10 weken. De infectiedruk van vooruitgang te boeken in de aanpak. middel Collis uit de spuittank. Minstens een maand lang, want dan kan het middel Privilege, dat in dezelfde chemische groep zit, dit najaar ef-

’Alles neemt toe behalve de plagen’ ’Een biologische aanpak zit er dit jaar niet meer in’, zei Stefan van Steekelenburg zes weken geleden.

Stefan van Steekelenburg van Lots of Flowers Plaats: Nieuwerkerk aan den IJssel Teelt: minigerbera onder 7.000 lux Oppervlakte: 38.000 m2

daar anders over. Op de paar plekken met wittevlieg is encarsia enorm toegenomen, ondanks het gebruik van zwavel. Diglyphus doet het goed en feltiella is te vinden in de buurt van de spint. „Ik zie alles toenemen ste maanden geen biologie meer is ingezet. Het gaat hartstikke goed.”

De gerberateler gaat trichogramma inzetten tegen turkse mot en duponchelia. De laatste bespuiting met Proclaim dateert al weer van toegenomen. In het afgelopen jaar heeft Van Steekelenburg gemerkt dat trichogramma beter werkt dan volgende week worden ze viermaal ingezet met een interval van een week; elke keer 25 stuks per m2.

De zwavelpotten staan twee nachten per week aan tegen meeldauw. In twee vakken is nog een keer met Topaz gespoten. „Meeldauw is op dit moment geen probleem. Alleen de planten met zachter blad moeten we in de gaten houden. Er lopen een paar medewerkers in de kas met oog voor ziekten en plagen. Zo wordt twee of drie keer per week de hele tuin gescout. Dat vind ik wel een prettig idee.”

en de vroege intrede van de herfst hebben ertoe geleid dat het aantal hele kas wordt nog eens in de twee weken gespoten met Vertimec en de hulpstof Hasten. Dat houdt de plaagdruk over de hele linie laag. Het is nu zaak om op 1 november de wittevlieg op een heel laag niveau te hebben, om schoon de winter in te gaan. Die aanpak ligt op schema.

Kasgeluiden-NW.indd 28

38 (2014)

17-09-14 13:13

’De biologie doet het heel goed’ „De biologie doet het heel goed.

van de Werken. Het begint volgens hem met goed voorspuiten aan het

Marco van de Werken Kwekerij De Heuve Plaats: Brakel Teelt: chrysant, waarvan 75% troschrysant Grand Pink en 25% santini (o.a. Rossi) Oppervlakte: 3,8 ha chrysant onder 6.000 lux

met correctiemiddelen en kunnen ze maximaal presteren. In Vakblad 34

matig de vitaliteit en de hoeveelheid

indruk is dat ze het nu beter doen

maal geel omdat tests uitwezen dat

nog eenmaal tegen luis en rups.

platen. De komende periode zullen -

Amblyseius cucumeris open om een

steeds binnenwaaien door openstaande luchtramen. En de komende uiltjes de kas in vliegen omdat licht van assimilatielampen voor hen een aantrekkingspunt is. -

worden. Driemaal Conserve spuiten zal vaker voorkomen. „Systemische middelen moet je opbouwen spuiten.”

’Weinig plaagdruk gedurende de zomer’ voor het tweede jaar gedurende de zomer schlumbergera. Daarin spuit

Nog steeds loopt het qua gewasbeSunshine Grow van Jos van de Berg

weinig gezien in dit gewas.

gering in 2014 ook gedurende de zomermaanden. In deze periode is Nieuwe swirskii-linten inleggen laat

Jos van den Berg

ook nog geen nieuwe swirskii-linten

seur normaliter door alle gewassen en dan neemt Van den Berg enkele

mindere aantallen crotons draagt

van kwekerij Sunshine Grow Plaats: Voorschoten Teelt: hibiscus, croton en oleander Oppervlakte: 1,5 ha

door enkele keren met Vertimec te

kas en 4 ha land in Spanje voor afkweek oleander

staan om echinotrips geen kans te geven zich te ontwikkelen.

38 (2014)

Kasgeluiden-NW.indd 29

17-09-14 13:13

Gezonde Kas toont innovaties in In het project Gezonde Kas zijn allerlei technieken ontwikkeld om een kas een complete bescherming te bieden tegen ziekten en plagen. Op 1 en 2 oktober kunnen telers de resultaten van dit project bekijken in Straelen, net over de grens bij Venlo. In dit Vakblad alvast een overzicht van de technieken die de eindstreep hebben gehaald. Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

ien miljoen euro was er beschikbaar voor het project Gezonde Kas, dat in september 2011 van start ging. In dit project zijn een twintigtal technieken op het gebied van gewasgezondheid ontwikkeld. De bedoeling was dat deze samen gecombineerd kunnen worden in een glastuinbouwbedrijf. Waar dit toe heeft geleid, is te zien op de Demonstratiedagen Gezonde Kas, woensdag 1 en donderdag 2 oktober in Straelen, net over de grens bij Venlo. Hier kunnen telers kennismaken met het neusje van de zalm waar het gaat om ziekte- en plaagdetectie, precisie-spuitapparatuur en management-

Gezonde Kas.indd 30

software. Alles is bedoeld om ziekten en plagen zo vroeg mogelijk te ontdekken – liefst nog voor de symptomen zichtbaar zijn – en zo gericht mogelijk te behandelen. En beter nog: te voorkomen. Een aantal producten is uitontwikkeld en klaar voor de markt. Enkele andere zijn nog niet zo ver gevorderd. Voor de ’elektronische neus’ wordt bijvoorbeeld onderzocht of er een nieuwe aanpak mogelijk is. Het budget van tien miljoen bestond voor 40% uit EU-geld; 30% kwam van landelijke en regionale overheden, en gemiddeld 30% hebben de deelnemende partijen zelf bijgedragen. De subsidie was bedoeld om de

samenwerking tussen Nederlandse en Duitse bedrijven op het gebied van innovatie te stimuleren. Ook bood het de mogelijkheid om verschillende takken van onderzoek bij elkaar te brengen. <

Demonstratiedagen Gezonde Kas Woensdag 1 oktober van 10.00 tot 17.00 uur en donderdag 2 oktober van 11.00 tot 17.00 uur. Landwirtschaftskammer Nordrhein-Westfalen, Versuchszentrum Gartenbau Straelen/Auweiler, Hans Tenhaeffstr. 40-42, 47638 Straelen, Duitsland.

38 (2014)

17-09-14 13:13

es in gewasbescherming Transportplatforms

een verwarmingsbuis.

Systeem voor plaaginsecten Dashboard Het Dashboard is het centrale systeem waarmee alle data

Het beslissingsondersteunend systeem voor plaaginsecten in kassen is software die de teler gewasbescherming. Plaagmonitoring, detectie van uitbraken, het voorspellen van het verloop van de plaag, de selectie den, gewasbescher-

er echt iets mis. precies aan de hand is op welke plek in de kas.

een database opgeslagen. Op dit moment bestaat het alleen nog voor tomaat. Het systeem wordt verder ontwikkeld voor andere groenten en siergewassen die veel last

platen automatisch kunnen worden geteld. -

synthese beneden een bepaalde waarde, dan is er plantenstress, een indicator voor stereocamera plantendelen ontdekt waarop

worden uitgevoerd.

ticiden spuiten. Het systeem is ontwikkeld voor tomaat, maar als er vraag naar is kan

orde van â&#x201A;Ź 100.000.

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van het plantendeel maken waarop de

Lees meer > 38 (2014)

Gezonde Kas.indd 31

17-09-14 13:13

Draadloos sensornetwerk Het draadloos sensornetwerk AgriSensys de kas te meten, en op die manier het klimaat rond de plant nauwkeurig in kaart bepalen van luchttemperatuur en -vochtigheid, CO2 en energieverbruik. In de bodem temperatuur te bepalen. De meetwaarden

van de teler. Sinds kort is er ook een koppeling met LetsGrow, zodat de gegevens integraal met andere klimaatcomputerdata zichtbaar gemaakt kunnen worden. Al deze informatie stelt telers in staat om te sturen op een homogener klimaat, minder ziekten, en een lager gebruik van energie, water en meststoffen. AgriSensys is op de markt en

cyclaam, gerbera en matricaria. en een signaalversterker kost € 9.000. Voor kleinere kassen is er een uitvoering met 15 sensoren. Ontwikkeld door: Wireless Value, Wageningen UR, BCK, UP GmbH, Landwirstschaftskammer NRW.

Plant Vitaliteit Test Notify me! Notify me! bestaat uit een website met verschillende functies waaraan een database is gekoppeld met gegevens van tomatenteelten.

teelt een kopdikte van 10 mm en groeilengte

de ideale waarden. van gewasmetingen en omgevingsdata zoals oogst, kopdikte, temperatuur en straling. Deze

oden in de teelt’, kan de teler zoeken naar gewassen in de database die in de afgelopen

van eerdere teelten of van een telersgroep. De eerste functie ’Analyse van de gewaste houden. De teler kan de ideale gewas-

gewas. Ontwikkeld door: RapidMiner, HvA technologies en Wageningen UR.

De Plant Vitaliteit Test kan aangeven of planten onder druk staan van een ziekte, zelfs voordat de ziekteverwekker zichtbaar of meetbaar is. Daarvoor meet

op een ziekteverwekker. De teler moet een monster nemen en opsturen naar woord verwachten. De test is ontwikkeld voor de combinatie tomaat-botrytis en tomaat-meeldauw. Voor deze en andere lidaties en testen worden uitgevoerd om de grenswaarden vast te stellen. Ontwikkeld door: NSure

Multispectrale camera

Sporecollector

De multispectrale beeldsensor maakt gebruik

De Sporecollector kan binnen 30 minuten de hoeveelheid botrytissporen

vroeg stadium botrytis in cyclaam detecteren. Het voordeel van multispectrale camera’s is dat ze veel beter onderscheid geven dan kleurencamera’s. Zo

nieuwe technologie kan veel eerder en gerichter worden ingegrepen, of kan juist preventief spuiten worden vermeden. In de toekomst zullen diagnostische kits op de markt worden gebracht die ook andere sporen in lucht kunnen detecteren, zoals penicillium of meeldauw. De Sporecollector is al te koop. De kosten liggen rond € 20 en € 30 per monstername, exclusief de hardware. Ontwikkeld door: Innosieve Diagnostics, WUR, Isis-IC en LWK NordrheinWestfalen.

vroeg stadium verschillende soorten schimmels te detecteren in het gewas. De camera beweegt aan een buisrail over het gewas. Dat betekent dat alleen de aantastingen aan ningen UR en PixelTeq willen deze techniek evenlen en toepasbaar maken voor andere gewassen. Ontwikkeld door: Wageningen UR, PixelTeq, Hochschule Osnabrück.

Gezonde Kas.indd 32

38 (2014)

17-09-14 13:14

Luminex detectietoetsen De Luminex detectietoets, ofwel de ’allesin-één toets voor kwaliteitscontrole’, is een snelle en gevoelige detectietoets

ontwikkeld voor diverse gewassen, zoals cyclaam, chrysant, geranium, petunia en osteospermum. Op basis van vraag van maat samengesteld. Het analyse-apparaat van Luminex is reeds op de markt en kost ruim € 20.000. De kosten van de reagentia

nadat een camera een verdachte plek in kunnen ziekten worden aangetoond nog

voor virussen tot € 1,25 voor viroïden of schimmelziekten, per ziekte per monster. Ontwikkeld door: Wageningen UR, Naktuinbouw, Leibniz Universität Hannover.

Water Sieve De Water Sieve is een apparaat met een klein zeefje, dat in 30 minuten de hoeveelheid micro-organismen in water kan

Climate Vitaliser De Climate Vitaliser is een computerprogramma dat praktische adviezen genereert voor een homogener kasklimaat. Dat gebeurt op basis van metingen met een draadloos sensornetwerk en gegevens uit de klimaatcomputer. Climeco Engineering gebruikt dit programma al intern voor adviezen aan haar klanten. Het is te koop vanaf € 4.000 als uitbreiding op een systeem van draadloze sensoren. Ontwikkeld door: Climeco Engineering, Wageningen UR, Maurice Kassenbouw, Landwirtschaftskammer Nordrhein-Westfalen.

om de totale hoeveelheid levende bacteriën of schimmelsporen. Het apparaat is al op de markt. Er komen nog aparte

€ 20 tot € 30 per monstername, exclusief de hardware. Ontwikkeld door: Innosieve Diagnostics, WUR en LWK Nordrhein-Westfalen.

Precision Spraying System Het Precision Spraying System (ofwel de PSS-spuit) is een spuitboom die samen met een CF camera aan een de plekken waar de CF camera stress heeft gemeten, richt gewasbeschermingsmiddelen, alleen op de groene delen van de plant. In tomaat gaat het om de stengel, in cyclaam om losse planten of groepen planten. Dit bespaart 30% tot 50% aan gewasbeschermingsmiddelen, heid. Het systeem wordt verder ontwikkeld voor andere gewassen. Ontwikkeld door: Rometron, WageningenUR, Landwirtschaftskammer NRW.

38 (2014)

Gezonde Kas.indd 33

17-09-14 13:14

Regels stof- en NOx-uitstoot worden aangescherpt

’Strengere eisen voor veel houtstokers genadeslag’ Tuinders met een houtstookinstallatie van méér dan 1 MW of telers die investeren in een kleinere houtkachel krijgen de komende jaren te maken met strengere eisen voor de uitstoot van stof en NOx. Het vergt forse investeringen om hieraan te voldoen. De vrees bestaat dat veel houtstookinstallaties straks niet meer rendabel zijn en op non-actief worden gesteld. Ank van Lier

ten vanaf 1 januari 2017 ook houtstookinstallaties met een thermisch vermogen van meer dan 1 MW, die geplaatst zijn voor april 2010, gaan voldoen aan strengere eisen. Voor deze categorie houtstookinstal-

foto: EnErgy MattErs

eel tuinders die de afgelopen jaren investeerden in een houtstookinstallatie kregen al te maken met strenge emissienormen. Vanuit het BEMS - sinds 1 januari 2013 het Activiteitenbesluit - moe-

laties worden straks strengere beperkingen gesteld wat betreft stofemissie en stikstofoxiden (NOx). Maar ook voor tuinders die vanaf volgend jaar investeren in kleinere installaties - ketels met een thermisch vermogen van minder dan 1 MW - worden de regels aangescherpt. „Tot nu toe beschikten deze houtkachels vaak alleen over een cycloonfilter. Zo’n filter haalt de grove stofdeeltjes uit de rookgassen. Dit gebeurt aan de hand van middelpuntvliedende kracht, vergelijkbaar met het principe van een centrifuge, waardoor de stofdeeltjes worden afgevangen”, legt Gerard Prinsen van houtketelfabrikant KARA Energy Systems uit. „Vanaf volgend jaar moet hierbij ook worden geïnvesteerd in een nageschakelde techniek, een aanvullend filtersysteem. Ook moeten de stikstofoxiden uit de lucht worden gefilterd. Hier zijn flink wat extra kosten mee gemoeid.”

Bestaande installaties

Houtfilter.indd 34

Het goede nieuws is dat bestaande installaties met een vermogen van minder dan 1 MW gewoon kunnen doordraaien onder de bestaande condities: hiervoor gaan geen aanvullende eisen gelden. Tuinders die nog snel vóór 2015 een nieuwe installatie willen aanschaffen, om zo nog onder de oude normen te kunnen vallen, zijn volgens Prinsen al te laat. „Dergelijke installaties liggen niet op de plank. Je hebt al snel te maken met een levertijd van een halfjaar of meer.” Bestaande installatie met een vermogen van meer dan 1 MW zijn vanaf 2017 de klos. Daarvoor worden de stofeisen vanaf 1 januari 2017 fors aangescherpt, ook moeten zij voldoen aan NOx-restricties. „Dit betekent het investeren in een techniek om de hoeveelheid NOx te reduceren. Zo ook stoffilter 38 (2014)

17-09-14 13:13

Achtergrond

Nieuwe regels voor stof- en NOx-emissie Bestaande installaties (geplaatst voor april 2010) groter dan 1 MW.

Installaties kleiner dan 1 MW.

vervangen of uitbreiden. In de tuinbouw zie je veel van die grote installaties. Deze telers worden dus op extra kosten gejaagd.”

Per 1-1-2017 gelden strengere eisen voor stof- en NOx-emissie. Telers moeten investeren in extra -

maken met strengere eisen.

Om te voldoen aan de emissienormen voor stof is een cycloonfilter inmiddels standaard in alle houtketels. Ketels die te maken krijgen met strenge eisen hebben een tweede filter nodig. Hierbij kan de tuinder kiezen tussen een doekenfilter of elektrostatisch filter. Een doekenfilter is een filter uit textiel, die vaste stofdeeltjes afscheidt uit de rookgassen. De prijs is afhankelijk van de grootte van de filter: er zijn doekenfilters van € 50.000, maar ook van € 300.000. „Gemiddeld is een doekenfilter zo’n 30% goedkoper dan een elektrostatisch filter”, zegt Prinsen. Daar staat tegenover dat de exploitatiekosten hoger zijn dan bij een elektrostatisch filter. „Het stof wordt periodiek van de filter verwijderd en verzameld in een trechter met container”, zegt Sander Peeters van energieadviesbureau Energy Matters. „Het stof dat gedurende het filterproces op en om de filter blijft zitten, moet geregeld worden verwijderd. Hiertoe wordt in de installatie bijvoorbeeld een klopmechanisme ingebouwd of wordt perslucht ingezet. Daarnaast moet je de filterdoeken om de drie tot vijf jaar vervangen.”

stofreductie. Voor extra NOx-reductie moet worden geïnvesteerd in een deNOx-installatie. zoals een SNCR.

voldoen aan strenge stof- en NOx-eisen.

Op de site van het Vakblad voor de Bloe-

Ook de extra weerstand bij een doekenfilter – het kost meer elektriciteit om de lucht door een doek te blazen – betekent volgens Prinsen extra kosten. „Door de hogere exploitatiekosten van een doekenfilter verdien je de meerprijs van een elektrostatisch filter gemiddeld binnen drie jaar terug.” Doekenfilters vatten in het verleden vaker vlam. Ter voorkoming worden rookgassen nu vaak gekoeld voordat ze door de doekenfilter gaan. Daarnaast verplichten verzekeraars de filter te voorzien van een sprinkler, om brand in de kiem te smoren. „Ook is de filtertechniek verbeterd en zijn de filters minder brandbaar geworden. Daarom kiezen de meeste telers voor een doekenfilter in plaats van een elektrostatisch filter.” Ook de lagere investering speelt volgens Prinsen een rol. 38 (2014)

Houtfilter.indd 35

De prijs van een elektrostatisch filter begint bij € 80.000. Bij zo’n filter worden de stofdeeltjes geladen door middel van elektrische velden en richting de verzamelelektroden getrokken. De afgescheiden deeltjes vallen hier vervolgens door een klopmechanisme en door zwaartekracht vanaf en komen terecht in een stofcontainer. Het energieverbruik van een elektrostatisch filter is volgens Prinsen laag en ook de exploitatiekosten zijn minimaal. Wel heeft zo’n filter doorgaans een iets minder efficiënte afvangst van stof dan een doekenfilter. „Maar dat is in de meeste gevallen geen probleem”, weet Prinsen. „Alleen voor houtstookinstallaties met een vermogen van meer dan 5 MW is een doekenfilter de enige optie. Dergelijke grootschalige installaties zijn in ons land nauwelijks aanwezig.”

De emissieregels verplichten tuinders van bepaalde houtketels straks dus ook om stikstofoxiden uit de rookgassen te filteren. „Bij de verbranding van hout komt altijd NOx vrij vanwege de aanwezigheid van gebonden stikstof in het hout”, zegt Prinsen. „Om de hoeveelheid NOx in de rookgassen te reduceren is een SNCR-installatie het meest geschikt, mits een teler tenminste geen spaanplaat verbrandt.” Een SNCR-systeem (Selective Non Catalytic Reduction) werkt door middel van ureum-injectie in de vuurhaard. De hoeveelheid NOx wordt hiermee tot 50% gereduceerd. „Een dergelijke investering is niet goedkoop: hier zijn bedragen van € 90.000 of meer mee gemoeid.”

de huidige en toekomstige eisen (mg/Nm3) voor stof- en NOx-emissie. Klik daarvoor aan: ’Emissie-eisen houtstookinstallaties’.

Samenvattend worden houtstokende telers – en met name die met een grotere installatie of telers die per 1 januari 2015 investeren in een kleinere ketel – de komende jaren flink op kosten gejaagd. Wat betekent dit voor houtstokend Nederland? „Op een dergelijke extra investering zitten houtstokende telers niet te wachten, vooral niet in deze tijd”, zegt Peeters .„Ik vrees dan ook dat deze nieuwe eisen ertoe leiden dat verschillende houtverbrandingsinstallaties in de tuinbouw op non-actief worden gesteld en dat minder telers zullen investeren in een kleinere installatie. Erg jammer, want het transitiespoor bio-energie van het Programma Kas als Energiebron was flink op stoom.” Prinsen deelt deze zorg. „Voor veel houtstookinstallaties zal dit de genadeslag zijn. De overheid pretendeert wel in te zetten op duurzame energie, maar de maatregelen die worden genomen staan hier haaks op. Ook de belofte dat sprake zou zijn van een gelijk Europees speelveld wordt niet nagekomen. Onze industrie wordt genadeloos de nek omgedraaid.” <

In het kort Veel telers die hout (gaan) stoken om te voorzien in hun energiebehoefte strengere eisen voor stof- en NOxemissie. Dit vraagt forse investeringen van ondernemers, waardoor de vrees bestaat dat verschillende houtkachels op nonactief worden gesteld.

17-09-14 13:13

Ineens volop reuring rond rozenbosmachines -

Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

neens lijkt er schot te komen in de verbetering van rozenbosmachines. Kees Bukman is met zijn bedrijf 4MoreTechnologie (4MT) al druk met praktijktesten. In november moet een werkend prototype van een nieuwe 3D-camera klaar zijn. Begin volgend jaar komt hij beschikbaar voor alle types rozensorteerders. Begin november, tijdens de beurs IFTF in Vijfhuizen, laat fabrikant Bercomex de eerste delen zien van een vernieuwende aanpak van rozen sorteren. Fabrikant Aweta, marktleider in rozenbosmachines, presenteert deze week, week 38, zijn aanpak. Plannen voor verbeterpunten liggen al enige tijd op de plank bij Aweta. Nu is het tijd voor actie.

Laag pitje In 2012 meldde Aweta desgevraagd in het Vakblad dat zij de ontwikkeling van de rozenmachine op een laag pitje hebben gezet. Wensen van telers zijn Aweta bekend, net als het gegeven dat grote verbetering moet komen van betere camera’s en nieuwe software. Er zijn stappen in die richting gezet, maar de rozenteelt in Nederland, de voornaamste afzetmarkt, kromp. Daardoor kreeg het ontwikkelen van machine’s voor andere, meer perspectievolle gewassen en markten voorrang. Rozentelers moesten het doen met beperkte aanpassing van software, enkele mechanische aanpassingen en camerasystemen die rond 1994 zijn ontwikkeld. Het was ook 2012 toen een groep telers samen met LTO Groeiservice het initiatief nam voor iets wat moest leiden tot lagere arbeidskosten bij de verwerking van rozen en een betere kwaliteitsortering. Blind inhangen en nog betere bossen maken, dat willen de telers. Voormalig Aweta-medewer-

IRISS.indd 36

ker Kees Bukman, zelfstandig actief met zijn bedrijf 4MT in Moerkapelle, werd erbij gehaald en een plan werd geschreven. Het project heet IRISS (Intelligent Rozen Inspectie en SorteerSysteem) en het bedrijf Aris uit Eindhoven, gespecialiseerd in Visiontechnieken werd deelnemer in het project.

IRISS In december 2013 is het project IRISS op een bijeenkomst uitgelegd aan rozentelers. Volgens de projectgroep van telers, techneuten en innovatieadviseur Ben Veldhoven van Groeiservice is aanpassing van bestaande sorteermachines de kortste en meest betaalbare route naar succes. De huidige machines bij telers voldoen, maar met name de cameratechniek kan beter. Die conclusie trekt men niet alleen op basis van de technieken die ze bij andere gewasgroepen of in andere industrieën zien. Een sorteerproef met gemerkte rozen leerde dat een tak bij verschillende bosstations afgeleverd wordt als die meermaals een rondje door de machine maakt. Dat is enigszins op te lossen in de praktijk: niet te snel bossen, takken handmatig coderen en bossen achteraf grondig controleren. Ondertussen zijn de eisen van de afnemers toegenomen. Klanten willen meer sorteringen en strak gesorteerde bossen. Sorteertesten leerden dat verbeteringen mogelijk zijn. De eerste stap is de ontwikkeling van een nieuw meetsysteem voor knop en steel. De benodigde apparatuur (vooral camera’s) moet op de bestaande machines van Aweta, Olimex en Jamafa in te passen zijn. Vervolgens moet nieuwe software het mogelijk maken om bijvoorbeeld een bloemafwijking als draaiharten te signaleren. De laatste

stap is de aansturing van de machine: zo’n draaihart moet uiteindelijk bij het juiste bosstation terechtkomen.

Kosten Het streven was om begin 2015 de geschetste aanpassing met 3D-beoordeling op de eerste bos- en sorteermachine klaar te hebben. Dat gaat volgens Bukman nog steeds lukken. Alleen zijn er sinds december 2013 enkele dingen veranderd. Het projectbudget voor het geschetste traject, € 867.000, is met ongeveer 1 ton verlaagd omdat de aangevraagde subsidie uit het DIT Fonds van de Rabobank niet komt. Stichting Hagelunie beraadt zich nog over toekenning van ongeveer 1 ton subsidie. Subsidie is welkom, maar niet bepalend voor het doorgaan van het project, werd al gezegd op de bijeenkomst in december. Er waren naast een iets kleiner budget, echter ook enkele organisatorische perikelen. Een reorganisatie bij LTO Groeiservice zorgde voor vertraging en Ben Veldhoven nam afscheid van de projectgroep. Daarnaast begon fabrikant Aweta zich te roeren. Driekwart van de rozenbosmachines in Nederland is van hun hand. Telers kregen een brief met uitleg over kosten, eisen en consequenties als er aan Aweta-machines door derden gesleuteld gaat worden. De impact kan groot zijn en mag het collectief niet schaden, vond men binnen het IRISSproject. Besloten werd dat telers hun keuze’s zelf moeten maken.

Rechtstreekse afspraken Telers bleken in de ’oude situatie’ bereid te participeren met € 10.000 per machine. Dat 38 (2014)

17-09-14 14:41

Foto: Hans neeFjes

bedrag kon uiteindelijk dienst doen als aanbetaling van de aanpassing en geeft voorrang bij de uiteindelijke verkoop. De wens was participatie voor twintig machines. Dat aantal is gehaald. „Iedere teler maakt nu rechtstreeks afspraken met ons over de financiële inleg en wat ze daarvoor krijgen. Er is veel mogelijk”, aldus Kees Bukman. De fabrikanten 4 MT en Aris gaan voor eigen rekening en risico door met de ontwikkeling van de basis van de oplossing; de universele IRISS-(3D)camera. Vanaf het begin zeiden ze dat ze wilden bijdragen in de ontwikkelingskosten middels uitgestelde betaling van hun inspanningen. Dinsdag 16 september heeft Aweta aan ruim dertig telers een voorstel toegelicht voor de gefaseerde ontwikkeling van een nieuw besturingsplatform en camerasysteem voor bestaande rozenmachines. Voorwaarde is draagvlak en het minimumaantal is net als bij IRISS twintig machines. Er draaien 56 Aweta’s type XL in Nederland. De fabrikant gaat vanaf nu individuele interesse peilen bij telers. Willem Miedema van Bercomex kan nog niet uitweiden over de oplossingen die het bedrijf uit Hoorn heeft voor rozentelers. „We bevinden ons nog in de ontwikkelingsfase. Met onze Rosematic hebben we ruim 20 jaar kennis van rozen sorteren in 38 (2014)

IRISS.indd 37

huis. Nieuwe technologische oplossingen passen we al toe bij andere bloemen. Enkele maanden begonnen we samen met telers aan een rozenverwerkingssysteem. Er zijn testen gedaan met onze Furora, waarmee je verschillende soorten bloemen kan verenkelen, sorteren en bossen. Een deel van de oplossingen kunnen we al presenteren op de IFTF 2014.” Roosspecifieke software is nog niet klaar volgens Miedema, wel zijn er op hun machine voldoende camera’s om een tak goed te kunnen beoordelen.

Nederland Insteek binnen het IRISS-project blijft om de techniek in Nederland te houden, zodat telers zich met een nog strakker gesorteerde bos rozen kunnen onderscheiden. De verwachte besparing op arbeid in de schuur, minstens 10%, is eveneens gewenst net als voordelen die kunnen volgen uit een betere registratie van productiegegevens. De kosten voor alle aanpassingen worden geschat op € 75.000 per machine. Bukman: „Verbeteringen en dus betalingen kunnen echter ook gefaseerd plaatsvinden.” Over kosten en afzetmarkten laat Bercomex zich nog niet uit. De voorgestelde aanpak van Aweta ligt qua financiële inleg, tijdspad en prijs in de lijn van IRISS. En spe-

cifieke oplossingen voor sorteerkenmerken als draaiharten kunnen exclusief blijven. De markt in Nederland is door IRISS geschat op zo’n veertig om te bouwen machines. De markt voor nieuwe machines is lager omdat de investering van enkele tonnen niet makkelijk op te hoesten is. Maar er zijn telers die wijzen naar bijvoorbeeld de tulpensector waar tientallen nieuwe bosmachines ondanks hun kostprijs van enkele tonnen toch behoorlijk snel een plek vonden. Bovendien, zo zeggen telers, zijn niet alleen software of 3D-camera’s bepalend. Er moeten ook voldoende bosstations zijn als je alle kwaliteiten goed, snel en automatisch wilt verwerken. Een nieuwe, grotere machine is dus een optie, mits hij voldoet aan de huidige eisen. <

In het kort ■ De ontwikkeling van bos-/sorteermachines van roos stond jaren stil. ■ Telers namen het initiatief voor het ’verbeterproject’ IRISS, waarin een nieuwe 3D-camera ■ De fabrikanten Bercomex en Aweta maken eveneens werk van betere machines. ■ commitment van telers.

17-09-14 14:42

Teelttips ZomerBLoemen Bescherm nat gewas De gewasbescherming moet vanaf nu echt gericht zijn op de bescherming van het gewas. Gewasbescherming is dus lang niet altijd het doden van schimmels. In veel meer gevallen is het de bedoeling om door gewasbespuitingen het gewas weerbaarder te maken tegen schimmels. De beste manier om dit op de korte termijn te bereiken

PrimuLA Bemesting Primula’s die in deze tijd worden geplant, hoeven minder snel geremd te worden. Het is vanaf week 38 belangrijker dat de plant een gelijke en snelle start heeft zodat hij voor de winter voldoende is ontwikkeld. Dit geldt vooral voor de genetisch com-

LeLie Positieve DiF Na het verwijderen van het krijt kan de kastemperatuur overdag door instraling flink oplopen terwijl de nachttemperaturen steeds verder wegzakken. Het verschil tussen nachten de dagtemperatuur wordt DIF genoemd, naar het Engelse ’difference’. Bij

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 38

ZomerBLoemen oude gewassen

is door het meespuiten van bladbemesting. Deze bladbemesting is lang niet altijd een echte bemesting, maar meer gericht op het verharden van het blad. Dit verharden gaat het beste door het meespuiten van bitterzout. Als er toch nog echt activiteit in het blad nodig is, dan is het toevoegen van 2 gram ureum per liter spuitvloeistof hiervoor effectief. De bladactiviteit die dit ver-

oorzaakt zorgt er voor dat de plant zelf de voeding beter opneemt en naar de bladeren transporteert. Indien nodig kan er dan altijd nog een preventief middel of bij een duidelijke aantasting van een schimmel een curatief middel worden gespoten.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

pacte soorten. De meeste jonge planten zijn met een lage EC opgekweekt. De potgrond dient na het oppotten gelijkmatig vochtig te worden gehouden. Daarnaast wordt er bemest met een N:K-verhouding van 1:1 tot 1:2. Zorg dat er in het bemestingsschema voldoende kalk wordt opgenomen in de vorm van calciumchloride of kalksalpeter. Calcium bevordert de verdamping en de opbouw van sterke cellen. De EC van de eerste giet-

beurt moet circa 1,2 zijn. Randjes in primula’s zie je vooral ontstaan als de instraling en dagtemperaturen in oktober relatief hoog zijn en de nachten koud zijn met een hoge RV. Vaak heeft het gewas een groeispurt gemaakt waardoor een zacht gewas ontstaat. Als er in de nacht niet wordt bijgestookt is het raadzaam om voldoende luchtbeweging in de kas te hebben en de potgrond iets te laten indrogen. Als de plant al voldoende

wortels heeft, kan de EC wat worden verhoogd naar 1,8 tot 2,5 en de N:K kan naar 1:2 tot 1:3 worden gebracht. Indien in de voorraadbemesting van de potgrond geen extra Fe (ijzer) is toegevoegd, moet dit direct aan het bemestingsschema worden toegevoegd. In de weken van eind september en oktober is het aan te raden om de EC in de pot wat omhoog te brengen omdat de gietmomenten naar de winter toe

afnemen. Bij een herstart van de groei in het voorjaar heeft de plant genoeg voeding, zodat het vergelen van het oudste blad wordt voorkomen. Een zacht groeizaam gewas kan ook met Tilt worden gespoten (25-35 cc per 100 liter). Een niet te zware Tilt-bespuiting zorgt ervoor dat de groei gelijkmatig blijft, ook in donkere, koude periodes.

een positieve DIF is de dagtemperatuur hoger dan de nachttemperatuur en bij een negatieve DIF iomgekeerd. Een negatieve DIF wordt vaak in de winter toegepast om de taklengte van lelies te verkorten. Van een positieve DIF worden ze langer. De komende periode neemt de kans op een positieve DIF in de kas sterk toe met als gevolg langere en slappere lelietakken en bloemstelen. Beperk dit door op dagen met scherpe instraling te

schermen en te luchten. Zorg ervoor dat de temperatuur in de nacht niet te ver wegzakt door extra te stoken.

belangrijke rol speelt bij de vorming van de celwanden zal een gebrek tot zwakkere celwanden leiden. Hierdoor is het blad zachter en gevoeliger voor schimmelziekten zoals botrytis. Ook ijzergebrek zal zich eerder laten zien in een kas waar een hoge RV heerst. Een lelie groeit het beste bij een RV tussen de 70 en de 80%. In de eerste fase van de teelt, vanaf het moment dat het blad gaat spreiden tot het moment dat de knoppen

zichtbaar worden ontstaat bladverbranding welke pas zichtbaar wordt op het moment dat de knoppen gaan uitgroeien. Juist in deze periode is een actief klimaat belangrijk. Verhoog de stooktemperatuur en houd een minimum raamstand aan om overtollig vocht af te voeren. Zorg voor voldoende luchtbeweging. Geen luchtbeweging is een dood microklimaat.

Actief klimaat In deze periode kan de RV in de kas hoog worden. Bij een hoge RV in de kas zal het gewas minder verdampen wat gebreksymptomen tot gevolg zal hebben. Het belangrijkste is Ca-gebrek wat tot uiting komt in de vorm van bladverbranding. Omdat calcium een

Veel zomerbloemen worden geteeld van vaste planten. Daarom moet de plant na de bloei vitaal zijn om het volgende jaar weer te bloeien, of als plantmateriaal te dienen. Soms is daarvoor te weinig aandacht. Behandel de planten hetzelfde als een vasteplantenteler dat doet. Zo moet de plant nog zeker een maand echt groeien. Te weinig bemesting belemmert dit. Gebruik hiervoor liefst een stugge stikstofmeststof als Multy K Mg. Laat ook het gewas niet ten gronde gaan aan schimmels. Denk hierbij aan botrytis, en echte en valse meedauw. Verziekt gewas geeft geen goed resultaat in het volgende jaar. De plant hoeft niet brandschoon te zijn, maar mag er geen last van hebben.

Simon Terpstra Florensis, 0653148626

Hans Kok, DLV Plant, 06-20398266 38 (2014)

17-09-14 13:14

Schoffelen

tuLp

De periode van voorwarmte (23°C tot 25°C) is ruim voorbij in de cellen waar de leverbare/broeibare bollen (maat 10 en hoger) liggen opgeslagen. Voor bollen die nog niet in de koeling staan kan de celtemperatuur nu het beste 20°C zijn.

Normaal gesproken kan de verversing eind augustus tot begin september terug van 100 naar 60 m3 lucht per m3 bollen per uur, mits het zuur is ingedroogd. In heel veel cellen kan de verversing dus wat worden geknepen. De te hanteren klepstanden zijn afhankelijk van de geïnstalleerde hoeveelheid

Lisianthus Op bedrijven met een laag niveau aan assimilatiebelichting kiezen gelegenheidskwekers soms bewust voor een snel sortiment lisianthus. Ook bij jaarrondkwekers met voldoende lichtniveau staan soms snelle rassen tussen tragere rassen vanwege beperkte beschikbaarheid van zaad. Door verschil in watergift wordt getracht de snelle rassen trager te maken en voldoende lengte te geven. De tragere rassen worden droger geteeld. Onderzocht wordt of tragere rassen sneller gaan bloeien door afkweek de laatste twee weken op 38 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 39

verse lucht. Meestal is de minimum klepstand nu circa 50-70%. Indien gewenst kan de hoeveelheid verse lucht worden gemeten, er is dan een goed advies te geven.

Met een ethyleenmeter is bepaling van de hoeveelheid verversing veel gemakkelijker. Zolang de schadedrempel niet wordt gehaald kan de klep worden geknepen. Houd in ieder geval wel een minimale klepstand van 20% aan om de luchtvochtigheid te beheersen en andere gassen goed uit te wisselen.

De hoeveelheid interne circulatie in de bewaarcellen

een ruimere plantafstand. Ondanks koelen tijdens de opkweek op de vermeerderingsbedrijven knoppen snelle rassen voor een deel te vroeg (na vijf/zes bladparen al knop). Door de eerste twee weken na het planten twaalf uur nachtlengte aan te houden door te verduisteren, is afgelopen zomer de kwaliteit van snelle rassen aanzienlijk verbeterd (dat is bijvoorbeeld te zien bij Rosita Purper). Na twee weken wordt gestart met zestien uur daglengte met een kwart of half lichtniveau. Voor het verduisteren is het bij hogere lichtniveaus wel noodzakelijk tussengevels te gebruiken. De snelheid van knopaanleg wordt geremd door de kortere daglengte en de lagere lichtsom. Wel moet erop worden gelet dat de nachttemperatuur

door middel van systeemventilatoren kan terug van 500 naar 300 m3 lucht per m3 bollen per uur. Bij het gebruik van 2-toeren ventilatoren kan het lage toerental worden gebruikt. Bij het gebruik van frequentieregelaars kan in de meeste gevallen 30 Hz worden ingesteld.

Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070 Alex Buis Tulpenadvies, 06-42388337

tijdens het verduisteren niet te hoog oploopt door vanaf zonsondergang te werken met een kier in het scherm tot zonopkomst. Te hoge nachttemperaturen kunnen ’zittenblijvers’ veroorzaken. De komende weken is het raadzaam regelmatig knoponderzoek te doen bij snelle rassen. Als er voldoende bladparen zijn geteld (minimaal acht of negen) dan kan worden gestopt met het geven van twaalf uur nachtlengte en kan de daglengte en het belichtingsniveau eerder worden opgevoerd.

Ik vind het een schatje. Anita. Ze doet mee met het programma Hollands Beste Bloemstylist. Ze noemt zichzelf de underdog van het programma. ’Die anderen hebben allemaal bij een evenementenbureau gewerkt, of bij bloemisten. Ik alleen maar bij een tuincentrum en een boerenbloemist…’ Ik had het programma gemist op de avond dat het werd uitgezonden. Maar geen nood, het is op alle mogelijke manieren terug te kijken. Lang leve internet. En zo kon ik een paar dagen later toch genieten van deze op agrarische leest geschoeide talentenjacht met mensen die hun creativiteit botvieren op bloemen. En ik was meteen verkocht, ik zeg het eerlijk. Vooral door Anita. De manier waarop zij door de pluktuin struinde, en passant een bloemetje in haar mond stekend en weg kauwend. Alsof ze meedeed aan Heel Holland Bakt. Maar nee, vergis je niet, deze dame is slimmer dan je denkt. Ze strooit iedereen zand in de ogen. Ze is hét voorbeeld van het spreekwoord dat de domste boeren de dikste aardappelen hebben. Maar inderdaad, wéér een talentenjacht. Het barst er inmiddels van op tv. Zingen, springen, dansen, moppen vertellen, taarten bakken, je kunt het zo gek niet bedenken of het bestaat. Om als programma nog een beetje op te vallen moet je ook steeds vreemdere dingen bedenken. Kandidaten die afvallen als een raket de lucht inschieten bijvoorbeeld. Of pletten tussen een airbag en een dikke ruit. Of in een dichtklappend boek. Hoe gek wil je het hebben? Niets van dit alles bij Hollands Beste Bloemstylist. Zelfs het logo is ouderwets. Het lijkt wel een bloemenkaartje van een chrysantenkweker uit de jaren 90. En dan een Volendammer als presentator. Kees Tol. Alsof die niet meer verstand heeft van vis. Maar goed, ik ben zelf tenslotte ook een Kattukker. En dan die jury. ’Ja, hier word ik toch wel heel blij van hoor!’ ’Dit lijkt me iets wat door een man is gemaakt.’ ’Nee, dit kan echt niet meer in deze tijd.’ O, je zal ervan afhankelijk zijn… Zit jij je stinkende best te doen, kraken zij het in tien seconden af. Geef mij dan Anita maar. ’Dit komt uit het tulpensprookje van satan.’ Huh? ’Excuses voor de sultan, ik bedoel natuurlijk de sultan.’ Nou, zeg zelf, het ís toch een schatje?

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071-5416564

17-09-14 13:14

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324, 2300 PH Leiden of naar bloemisterij@hortipoint.nl. Reacties moeten maandag voor 9.00 uur binnen zijn. De redactie kan brieven inkorten of weigeren.

Brieven

’Laten veiling en handel handen ineen slaan’ Gert Hietkamp reageert op de ingezonden brief van Ron Hooyman van FloraPlus in nummer 36. Die noemde de opinie van Hietkamp (nummer 35), die vindt dat FloraHolland de logistieke spil in de sierteeltketen moet worden, een aardig idee. Hooyman ziet er verder geen heil in omdat het keten ontbreekt. Bovendien verwacht Hooyman geen besparing door de plannen van Hietkamp.

„Leuke reactie van Ron Hooyman, waar ik graag het volgende over zou willen zeggen. Ik ben het eens met de strekking van zijn betoog, met uitzondering van de opmerking dat het plan geen besparing gaat opleveren. Dat is nu juist het beste nieuws sinds jaren van deze ontdekking. Het kan technisch en het levert een enorm voordeel op. Ik heb van heel wat grote projecten van te voren uitgerekend wat het ging kosten en ik zat er nooit ver naast. En zelfs als het voordeel maar € 100 miljoen per jaar blijkt

te zijn in plaats van € 200 miljoen is er nog steeds sprake van een heel grote verbetering. Laten veiling en handel met dit voordeel voor ogen, waaruit voor beide iets valt te halen, de handen ineen slaan om dit plan te omarmen en de strijdbijl te begraven. De sierteelt heeft grote stappen nodig en een visie. Dit is een belangrijke bouwsteen daarvoor. Een haalbaarheidsonderzoek is toch wel het minste wat kan gebeuren.” Gert Hietkamp, adviseur

B Partnership Royal Brinkman

Investeren in Plant Groei Cellen

Rob Olsthoorn voorzitter Addenda

Oliver Mathys naar D&M

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342 - 49 42 63, fax 0342 - 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

ColofonVBB-Brieven.indd 40

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

38 (2014)

17-09-14 13:43

Kasgenoten

C orrecties Vergissing in cijfers orchideeĂŤn

ha in 2014.

A genda FOTO: JOeF SleegerS

Binnenland

Trendseminar met kansen sierteelt

Leeftijd: 29 jaar Plaats: Andel Teelt: phalaenopsis Oppervlakte: 34.000 m2 -

Gerben van Giessen Wat is het een drukte rond het bedrijf... 2

kas

Wat bent u het meest, teler of techneut? LTO Glaskracht Nederland -

Is het niet erg chaotisch om overal mee bezig te zijn?

Hoe komt u aan de naam Butterfly Orchids? -

Buitenland Hebt u nog steeds plezier in het werk?

Wat vindt u van de Russische boycot?

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

38 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s

Filmpjes

17-09-14 13:37

KUMA II B.V. Industrieweg 17-21 â&#x20AC;˘ 4181 CA Waardenburg Telefoon +31 (0)418 - 652544 â&#x20AC;˘ Fax +31 (0)418 - 652084 E-mail sales@kumaplastics.nl

Bloempotten Opzetstukken Inpakstokken Aanverwante artikelen

Gereedschapen matrijzenmakerij Spuitgieten Recycling van kunststof

A @ ` @ @

www.kumaplastics.nl

HOEK VAN HOLLAND T 0174 64 20 40 â&#x20AC;˘ KASSENSLOOP â&#x20AC;˘ (ROZEN)GEWASSEN UITRUIMEN â&#x20AC;˘ GEVRAAGD: ASSIMILATIELAMPEN EN WKK-INSTALLATIES â&#x20AC;˘ WWW.MUSTANGDEMOLITION.NL

TEELTVLOER Digitale EC-meter

Afvoergoot

EC-95INST Voor het meten in water of direct in de grond (pot). Temperatuur automatisch gecompenseerd, automatische ijking en data opslag.

Giet U-weg

Voor uitgebreide informatie:

www.meten.nl

E-mail: info@nieuwkoopbv.nl Tel. 0297 325836

Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleidingâ&#x20AC;Ś Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing. Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik. Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden

Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com

VA N K L I N K

STOOMKETELVERHUUR

Installatieburo E VAL B.V.

Â&#x161; ;b[ajhej[Y^d_[a

Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl

Â&#x161; Ae[bj[Y^d_[a

www.eval.nl

Â&#x161; Ab_cWWjj[Y^d_[a

Â&#x161; MWj[hj[Y^d_[a

E. HORN MONTAGEď&#x161;ş EN SERVICEBEDRIJF Montage / Service / Onderhoud

e.horn@ziggo.nl Heerhugowaard

597515.indd 42

WWW.SCHELLEVIS.NL EVAL: voor elke situatie juiste installatie

VEBU V.O.F. Kasonderhoud - Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties

/iÂ?Â°\Ă&#x160;Ă¤{ÂŁĂ&#x2C6;Ă&#x160;Ă&#x17D;Â&#x2122;ÂŁÂŁ{Ă&#x2021;Ă&#x160;UĂ&#x160;Â&#x2C6;Â&#x2DC;vÂ&#x153;JĂ&#x192;VÂ&#x2026;iÂ?Â?iĂ&#x203A;Â&#x2C6;Ă&#x192;Â°Â&#x2DC;Â?

E. HORN 06 - 515 11 631

WILT U OOK ADVERTEREN OP DEZE PAGINA? BEL: 0342-494290

17-9-2014 10:38:12

597514.indd 43

17-9-2014 9:43:14

Never change a winning team “We gebruiken al jaren Florissant, naar volle tevredenheid. Het nieuwe Florissant 830 gaf aanleiding ook andere merken te overwegen. Na uitvoerig testen bleek Florissant 830 significant beter dan de rest. Zo houden we 5 tot 7 dagen extra vaasleven, er komen veel meer bloemen open en ze blijven beter op kleur. Bovendien zijn de biologisch afbreekbare ingrediënten mooi in lijn met onze MVO doelstelling.”

830

Marcel van der Lugt Lisianthus kwekerij Van der Lugt

Lisianthus kwekerij Van der Lugt levert al jaren bloemen met een zeer lange houdbaarheid. Florissant is één van de ingrediënten die dat mogelijk maakt. Wij zijn trots dat professionals zoals Van der Lugt kiezen voor Florissant 830.

Florissant 830 is biologisch afbreekbaar en geschikt voor alle snijbloemen, bespoedigt de wateropname en geeft extra energie. Bovendien is door de toegevoegde tracer gebruik aan te tonen.

info@florissant.nl - www.florissant.nl

597516.indd 44

17-9-2014 9:45:27