VBB_39-2014 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Cover-nw.indd 1

24-09-14 13:23

The orchid professionals

ÂŽ

since 1933

De specialist in uitgangsmateriaal van orchideeĂŤn +31 (0)251 20 30 60

www.floricultura.com

Telers lopen warm voor E-web Geo Warmte. Soms heb je over. Soms kom je te kort. Om vraag en aanbod optimaal op elkaar af te stemmen, hebben we een E-web Geo ontwikkeld. Een slim netwerk speciaal voor warmte. Met een resultaat om warm voor te lopen: maar liefst 8% meer rendement uit de verschillende warmtebronnen. Meer weten? Kijk op westlandinfra.nl.

Middenspanning

598758.indd 2

Infrastructuren

Energiemonitoring

24-9-2014 12:28:02

B 18 â&#x20AC;&#x2122;Bloemen worden duurder voor de Russenâ&#x20AC;&#x2122;

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview:

Commentaar:

Stelling:

Nieuws 6

Thema 8 12

22 Nederlandse roos centraal

14 15 16 17

B Flowering your life!

Weken van de

Nederlandse

Roos

De Nederlandse Roos Gekweekt op eigen bodem Altijd vers Komt altijd tot bloei

Afzet:

Column:

Afzet:

Vragen:

Markt 30 30 31 32 33

Teelt Win een Rozenboeket van Mijn Bloemist! Wie verdient volgens jou een roos? Ga naar mijnbloemist.nl/roos en win!

aan een nul-emissie

In beeld:

Water:

Astilbe:

Teelttips:

Column:

Nieuws 41

Service 45

Kasgenoot: Agenda Voorplaat:

39 (2014)

Inhoud.indd 3

24-09-14 14:59

Opinie

Het kabinet presenteerde op Prinsjesdag een nieuw Deltaplan met maatregelen die Nederland moeten beschermen tegen hoogwater en moeten

fOtO: LtO NederLaNd

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

Is de verziltingsproblematiek relevant voor glastuinders? „Ja, met name voor telers in Zuid-Holland. Zodra zij oppervlaktewater gaan gebruiken als aanvulling op hun bassinwater krijgen ze ermee te maken. Nu gebruiken veel telers daar nog grondwater voor. Via omgekeerde osmose kunnen ze dat ontzilten omdat brijnlozing nog wordt toegestaan. Komt daar echter een verbod op – en dat kan eerdaags gebeuren – dan ben je in nog grotere mate aangewezen op het gebruik van zoet oppervlaktewater. Het Westland is voor zijn zoetwatervoorziening aangewezen op het Brielse Meer, dat via een pijplijn onder de Nieuwe Waterweg door in verbinding staat met de Bernisse en het nu nog zoete Volkerak-Zoommeer. Mogelijk wordt het Volkerak-Zoommeer echter verzilt. Dan krijg je een groot probleem.”

Volgens jullie is nader onderzoek „Wij vinden dat het nieuwe Deltaplan een adequaat maatregelenpakket bevat dat tot

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

2028 de huidige problemen in de zoetwatervoorziening oplost. We hebben er echter twee kanttekeningen bij. De eerste is dat het pakket niet afdoende is, als mocht blijken dat de waterafvoer via de Maas en Rijn door klimaatverandering sterk afneemt. De Maas is nu een regenrivier. Bij droog weer, valt de Maas ook bijna droog. De Rijn daarentegen blijft dan water aanvoeren, want dat is een rivier met smeltwater van gletsjers. Als de klimaatverandering echter in de periode na 2028 doorzet, dan smelten die gletsjers veel sneller en is er in droge perioden minder waterafvoer. Dan is de Rijn straks, evenals de Maas, een regenrivier en net zo kwetsbaar voor droogvallen als de Maas. De tweede kanttekening zetten we bij de aangekondigde maatregelen die Rijkswaterstaat gaat nemen om het binnendringen van zout water in de Nieuwe Waterweg terug te dringen. In droge zomers is dat nu al een probleem. De inlaat bij Gouda op de Hollandsche IJssel verzilt al, waardoor de regio Boskoop onvoldoende zoet water krijgt. Het effect van die maatregelen wordt teniet

e kan niet anders dan respect hebben voor glastuinbouwondernemers die hun nek uitsteken door te investeren in aardwarmteprojecten. En die waardering groeit met ieder nieuw project. Geothermie kent nog een jonge geschiedenis – niet voor niets heeft de wetgevende en controlerende instantie de gedateerd aandoende naam Staatstoe-

weer grote geldbedragen gemoeid. En ondanks die

Opinie_NW.indd 4

„Wij zijn geen voorstander van het uitdiepen van de Nieuwe Waterweg en verzilting van het Volkerak-Zoommeer. Liever zien wij een nieuwe sluis tussen de Nieuwe Maas en de Nieuwe Waterweg, ten oosten van de Petroleumhaven. Die zou die ’zouttong’ kunnen tegenhouden.”

belemmert deze de scheepvaart ... „Dat beweert hij inderdaad, maar daarmee zet hij de regio wel op het verkeerde been. Hij gaat namelijk uit van onderzoek naar een sluis benedenstrooms. Als je echter bovenstrooms – dus op de scheiding tussen Nieuwe Maas en Nieuwe Waterweg, ten

Met elk nieuw aardwarmteproject groeit het

praktische en juridische obstakels. Daar moeten ze dan niet alleen iedere keer weer een oplossing

gedaan als het Havenbedrijf Rotterdam wordt toegestaan de Nieuwe Waterweg uit te diepen ten behoeve van de scheepvaart. Als het kabinet bovendien dit jaar nog mocht besluiten het Volkerak-Zoommeer te verzilten, dan heeft de tuinbouw een probleem.”

en de hoge investeringen is er binnen de tuinbouw nog steeds veel interesse om ’iets te doen’ met mers die zelf geen aardwarmteproject willen opzetten, maar die wel warmte willen afnemen. De brede interesse is logisch. De glastuinbouw fossiele brandstoffen. De overheid ondersteunt dit door subsidies te verstrekken. Dat maakt aard-

aan deze investering. Die ondernemersdrift wordt 39 (2014)

24-09-14 14:59

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Sector mag met dit kabinet oosten van de Petroleumhaven – zo’n sluis plaatst, zijn de kosten aanmerkelijk lager en heeft de scheepvaart er minder last van. Een groep ingenieurs onder leiding van Frank Spaargaren – die in het verleden ook betrokken waren bij de bouw van de Oosterschelde- en Maeslantkering – heeft daar onlangs een plan voor gepresenteerd. Die optie is echter niet door de Deltacommissaris onderzocht. Daarom zeggen wij: óf je stopt met de plannen voor verzilting van het VolkerakZoommeer en het uitdiepen van de Nieuwe Waterweg óf je vindt dat die maatregelen wél moeten worden genomen, maar je neemt tegelijkertijd drastische maatregelen om die zouttong tegen te houden.”

bromeliakweker in Woubrugge

de baan? „Nee, minister Melanie Schultz van Infrastructuur en Milieu wil nu geen beslissing over een sluis nemen, maar sluit niet uit dat het idee in de toekomst alsnog aan de orde komt. Ook vindt ze dat er meer onderzoek nodig is. Met de Deltacommissaris hebben we daarover binnenkort een gesprek. Let wel, een zeesluis is voor ons slechts een middel, geen doel. Het gaat ons erom dat de zoetwatervoorziening gewaarborgd is. Daarom is in de discussie rondom verzilting van het Volkerak-Zoommeer door de regio ook gezegd: ’eerst het zoet, dan het zout’. Dat moet je consequent doorredeneren. Als je met verdieping van de Nieuwe Waterweg het zoete water niet meer kunt garanderen, dan kan het Volkerak ook niet verzilten.”

Bart Oostveen, kuipplantenvermeerderaar in De Kwakel

dus onze zegeningen tellen en de rest

Marita Goudriaan, rozenteler in Almere momenteel danig op de proef gesteld. Moeizame

39 (2014)

Opinie_NW.indd 5

24-09-14 14:59

Nieuws Lees meer op de website

Witte anjers op Ginkelse Heide voor oud-soldaten

Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Bezoekers van de herdenking van Market Garden op de Ginkelse Heide kregen zondag witte anjers door mensen van Plantion uitgereikt. De geplande anjerdropping uit een Dornier-toestel (2.000 anjers) stond vanwege het weer op losse schroeven, maar kon doorgaan. De anjers waren een eerbetoon aan de 2.000 geallieerde soldaten die in september 1944 uit 121 Dakota’s sprongen en op de Ginkelse Heide belandden. De

■

cao Glastuinbouw LTO Glaskracht Nederland en PlantumNL hebben deze week met de vakbonden overeenstemming bereikt over een eenjarige cao. De looptijd van de cao is van 1 juli 2014 tot 1 juli 2015. De cao voorziet in een loonstijging van 1% per 1 maart 2015. Deze relatief geringe loonstijging en het pas ingaan ervan per 1 maart 2015 komt voort uit de actuele effecten van de boycot en de maatregelen die de Russische overheid heeft genomen en die de Nederlandse glastuinbouw financieel hard raken. Lonen uit de loonschaal B trede 1, 2 en 3 volgen echter de verhogingen van het wettelijk minimumloon: 0,65% per 1 juli 2014 en een nog nader te bepalen percentage op 1 januari 2015. Net als in de cao Open Teelten vervangt de nieuwe regeling Piekarbeid per 2015 de huidige regeling Gelegenheidsarbeid. Piekarbeiders blijven daardoor per jaar maximaal acht weken inzetbaar. Zij bouwen geen pensioen op; van hun loon hoeft dus geen pensioenpremie afgedragen te worden.

■ Het nieuw te ontwikkelen glastuinbouwgebied Glasparel+ in Waddinxveen krijgt een eigen warmtenetwerk met biomassaverwerkingsinstallatie zodat tuinders voorzien kunnen worden van duurzame warmte. Projectontwikkelaar Wayland Developments en Wagro Groenrecycling hebben hiertoe op 19 september een intentieovereenkomst ondertekend. Het duurzame energiesysteem wordt niet alleen ontwikkeld voor bedrijven die zich in Glasparel+ willen vestigen, maar ook voor bestaande bedrijven rondom het gebied. Bedoeling is dat de biomassaverwerkingsinstallatie volgend jaar gerealiseerd zal zijn. Ook moet in 2015 gestart zijn met de aanleg van het warmtenetwerk.

inspirerende verhalen bloemen en planten. De witte anjer was een teken van verzet in WO11. Plantion voert met haar klanten en aanvoerders een promotiecampagne voor bloemen en planten gericht op consumenten.

september de Regeling producenten en brancheorganisaties gestuurd. Hij wil die binnen twee weken in de Staatscourant publiceren en in werking laten treden.

vijfhonderd gele lelies en vijfhonderd witte chrysanten verwerkt.

■ ■ DaVinc3i houdt masterclasses DaVinc3i houdt in november en december masterclasses om de inzichten die opgedaan zijn te delen met onder meer kwekers, handelaren en logistiek dienstverleners. In de masterclasses gaan deelnemers aan de slag met de inzichten die de hoogleraren achter DaVinc3i geven. Het project DaVinc3i onderzoekt hoe Nederland zijn leidende positie als centrum voor sierteelthandel en -logistiek op termijn kan handhaven. Aan het project doen mee: Wageningen UR, TU Eindhoven, VU Amsterdam, FloraHolland, VGB en zo’n dertig siertelers.

De campagne ’Amazing Amaryllis’ is deze week gestart met productdemonstraties bij verschillende groothandels. De promotiecampagne loopt door tot en met januari. Naast diverse boeketpresentaties bij cash-and-carry’s vindt er de komende periode een wedstrijd onder bloemisten plaats. De bloemist die de consument het meest verleidt met amaryllis maakt kans op cadeaubonnen van één van de deelnemende cash-and-carry’s. Het product amaryllis zal ook een paar keer te zien zijn in het SBS6-programma De bloemenoverval.

■ ■ ■ De tuinbouw kan per 1 januari 2015, als het PT ophoudt te bestaan, een nieuw type ketenorganisatie oprichten, mits zij die tijdig aanmeldt. Als aan de criteria wordt voldaan, is minister Kamp (EZ) bereid zo’n organisatie te erkennen. Dat schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer. De bewindsman heeft de Kamer op 22

Nieuwskort2.indd 6

Nederlandse en Italiaanse decoreren op 28 september de openingsmis van de internationale week voor de ouderen, waar paus Franciscus in voorgaat. Het gaat om eenvoudige bloemversieringen, geheel in lijn met de sobere levensstijl van de huidige paus. In de decoraties zijn vijfhonderd witte Avalanche+-rozen,

De promotiecampagne ’Snijorchidee, Cymbidium in het bijzonder’ is op 19 september van start gegaan. De snijorchidee wordt onder de aandacht van zowel bloemist als consument gebracht. De bloem kwam die dag uitgebreid aan bod in het RTL4-programma Koffietijd. Ook was de bloem te zien in het SBS6-programma De Bloemenoverval en besteedde De Telegraaf onlangs aandacht aan cymbidium. 39 (2014)

24-09-14 15:10

en FOTO: VVB FOTO

Gelezen op Twitter Gerrit Kremer (@Gerrit_Kremer) ■ Veiling Rhein-Maas start pilot klokvoorverkoop Op verzoek van aanvoerders, bereidt Veiling Rhein-Maas een pilot-project voor met klokvoorverkoop. Bij klokvoorverkoop kunnen aanvoerders de klanten van Veiling Rhein-Maas een deel van hun aangevoerde producten (maximaal 30%) al tegen een vooraf vastgestelde prijs vóór de veiling aanbieden.

■ iVerde en FloraHolland gaan samenwerken iVerde en FloraHolland willen samen innovatieve groenconcepten ontwikkelen met bijbehorende business cases. Daartoe hebben beide partijen onlangs een convenant gesloten. Bedoeling is dat de positieve invloed van groen op de kwaliteit van de woon-, werken leefomgeving wordt omgezet in concrete projecten met verdienmodellen.

■ The Village schetst toekomstig aankoopgedrag consument Op de FloraHolland Trade Fair zal dit jaar weer The Village aanwezig zijn, zo meldt de organisatie. Op dit centrale beursplein is onder het motto ’Delivering happiness’ te zien hoe de consument in 2020 en in de verdere toekomst zijn bloemen en planten koopt. Daarbij worden nieuwe technologieën gekoppeld aan de emotie van bloemen en planten. De Trade Fair vindt plaats van 5 tot en met 7 november.

■

weer hoop Premier Rutte heeft vorige week tijdens de algemene beschouwingen gezegd dat de voorgenomen bezuiniging op het groene onderwijs „een probleem is dat wordt opgelost”. Hij zei dat in antwoord van de ChristenUnie. „Het is van belang dat het onderwijs, ook in deze sector, van topniveau is”, aldus Rutte. In de Rijksbegroting kondigde het kabinet bezuinigingen aan op groen onderwijs. Betrokken instellingen en LTO Nederland waarschuwden dat daarmee een belangrijke pijler onder het succes van de landen tuinbouw onderuit wordt gehaald. 39 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

Niet verkeerd 940 karren op maandag @Plantion klok waarvan 540 snijbloemen, kom gerust eens kijken en een broodje voor mijn rekening

Robbin Meulemans @flowermarketing Klanten op de beurs in Moskou zeggen dat zij de producten die gepromoot worden op hun schermen beter verkopen! Hier zijn ze blij mee, wij ook!

Levoplant (@Levoplant) Graag feliciteren wij onze Poolse medewerkers met het behalen van het diploma Nederlands! Goed gedaan en we zijn trots op jullie!

Carin Parie (@CarinParie) En ook hier weer: Naast elke sterke man staat een sterke vrouw! Gefeliciteerd @pjvdpol @Schoneveld_NL #IGOTY

■ Limburg zet vaart achter versnellingsagenda Tuinbouw

Peter van de Pol (@pjvdpol)

De provincie Limburg komt met een Versnellingsagenda Tuinbouw. Daarmee wil zij telers via ’aanjaagteams’ ondersteunen in hun streven naar meer marktgerichte productie en sterker ondernemerschap. Burgemeester Van Rooij van de gemeente Horst aan de Maas leidt het project. Hij wil vaart maken met de agenda, zo liet hij op 17 september weten. Tuinders die een beroep willen doen op de Versnellingsagenda kunnen bellen met de Tuinbouwlijn, (0475) 38 17 85 of mailen naar: tuinbouwlijn@lltb.nl.

De socialmedia blokkade in China ontvlucht. Nu Grower o/t Year ook gewoon ’s avonds in kas bij Japanse kweker

■ Schoneveld Breeding wint award International Grower of the Year

Discussie op LinkedIn

Schoneveld Breeding uit Twello is op 17 september gekozen tot International Grower of The Year. De jury roemde de veredelaar van bloeiende potplanten om de wijze waarop het bedrijf de keten verbindt, inspeelt op de marktvraag, kiest voor nicheproducten primula en cyclaam in een hoog competatieve markt en om het uitstekende researchprogramma dat vooral inzet op duurzame teelt. De trofee, een gouden roos, werd uitgereikt in het Chinese Qingdao tijdens het AIPHjaarcongres.

RijnPlant (@RijnPlantSales) Heel RijnPlant komt deze maand in actie voor de @Hartstichting Koop een #Anthurium in de winkel en steun hen ook!

FloraHolland 2020. Wat denkt u? De nieuwe strategie van FloraHolland, FloraHolland 2020 is bijna daar. Hij is voor 80% klaar. Komende maand gaat de directie het gesprek aan met medewerkers, klanten en aanvoerders en vraagt hen om input. Nou, kom maar op met de input. Wat moet volgens u de nieuwe strategie van FloraHolland worden?

24-09-14 15:11

Aardwarmte: ’je blijft leren’ Aan aardwarmte begin-

nen vergt een miljoeneninvestering. Onder omstandigheden is dat voor een individuele glastuinder daarom geen optie meer. Wie toch een aardwarmteproject van de grond wil krijgen, zal dat in clusterverband moeten doen. Goede onderlinge juridische afspraken zijn dan onontbeerlijk. Ook zal alles uit de kast moeten worden gehaald om de financie-

lak vóór de zomer hebben glastuinbouw en overheid in een meerjarenafspraak de ambitie uitgesproken dat nieuwe kassen vanaf 2020 voortaan klimaatneutraal moeten zijn. Bestaande bedrijven moeten dan 50% minder aardgas verbruiken vergeleken met 2011. Om die droom te verwezenlijken, moeten er ondere andere meer aardwarmteprojecten bij komen. Op dit moment lijkt de opmars van aardwarmte echter gestuit te zijn. Grootste struikelblok is de moeizame financiering van aardwarmteprojecten. Maar ook de ontwikkeling en verspreiding van kennis over deze relatief nieuwe techniek schiet tekort. Tevens kan de keten van partijen die bij een aardwarmteproject betrokken zijn, nog wel wat professionalisering gebruiken. Deze drie aandachtspunten zijn dan ook precies waar het afgelopen voorjaar gepresenteerde Versnellingsplan Aardwarmte zich op focust (zie kader: Veel aardwarmteprojecten zitten nog in de pijplijn).

ring rond te krijgen. En dan nog is de kans op een succesvolle boring en exploitatie niet gegarandeerd. Lopende het project blijven er allerlei risico’s op technische problemen bestaan. Wie aan aardwarmte begint, moet dus bereid zijn te blijven leren. Quincy von Bannisseht Bert Vegter qvb@hortipoint.nl bvegter@hortipoint.nl

T-Aardwarmte-Opener.indd 8

Het realiseren van een aardwarmteproject vergt een miljoeneninvestering. Gemiddeld is € 10 tot € 14,5 miljoen nodig. Banken vragen 30 tot 40% inbreng van eigen vermogen. Daarbij komt dat de risico’s groot en deels onbekend zijn. Ze kunnen ook niet volledig afgedekt worden. Tot nu toe heeft daarom alleen de Rabobank zich aan financiering van geothermie gewaagd. Vanuit de overheid is er subsidie beschikbaar via de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE+). Deze richt zich echter vooral op de exploitatiefase, de ’achterkant’ van een aardwarmteproject, terwijl veruit de meeste kosten aan de ’voorkant’ worden gemaakt. LTO Glaskracht Nederland pleit er daarom voor een deel van het subsidiebudget naar de voorkant van projecten te verschuiven, zo zegt Gaby van der Knaap, beleidsspecialist Energie & Ondernemer-

Foto: Lto GLaskracht NederLaNd

de huidige economische

Gaby van der Knaap, beleidsspecialist Glaskracht Nederland: „Een glastuinbouwondernemer moet zich realiseren dat een naast kan doen. Zo’n project is complex en vergt professioneel projectmanagement”.

schap. „Een bedrijf ontvangt dan als voorinvestering een soort voorschotbedrag in de aanloopfase van het project. De ondernemer moet dan wel akkoord gaan met verkorting van de looptijd van de subsidie naar bijvoorbeeld acht of negen jaar, in plaats van de huidige vijftien jaar.” Van der Knaap merkt dat het moeilijk is het ministerie van Economische Zaken (EZ) te overtuigen de SDE+ in deze richting om te buigen. „Voor EZ werkt ons voorstel budgetneutraal uit, maar het ministerie kan moeilijk alleen voor de glastuinbouw de hele regeling aanpassen. Toch blijven we ons daarvoor sterk maken, want EZ is er niet bij gebaat dat een groot deel van de beschikkingen onbenut blijft.”

Voor het verkrijgen van een geldlening voor de financiering van een aardwarmteproject kan een ondernemer gebruik maken van garantstellingsregelingen. Bestaande regelingen – zoals de Garantie Onderne-

39 (2014)

23-09-14 16:00

Foto: ECW

natie Wieringermeer een groot aardwarmteproject uit

mingsfinanciering (GO), de Garantstelling Landbouw en de Garantstelling Landbouw Plus – zijn volgens Van der Knaap echter niet goed te gebruiken bij aardwarmteprojecten. Zelfs aan de Garantstelling Marktintroductie Innovaties (GMI), die in 2015 geïntroduceerd zal worden, zitten volgens

39 (2014)

T-Aardwarmte-Opener.indd 9

haar haken en ogen. „Er is steeds wel een criterium waaraan een geothermieproject niet kan voldoen. Zo mag je volgens de GO geen agrobedrijf zijn. Je kunt in dat geval zeggen dat je een geothermie-bv hebt, maar dan krijg je over de definitie van ’agrobedrijf’ per project een discussie .” De GMI staat wél open voor agrobedrij-

ven. „Een bedrijf moet dan echter in de basis gezond zijn. Dat wordt ook lastig. Vaak gaat het bij een aardwarmteproject immers om een aparte bv die nog leeg staat en zijn financiering nog moet regelen, waardoor het bedrijf in de basis dus nog niet helemaal gezond is. Je kunt vervolgens kijken naar de achterliggende bedrijven. Maar iedereen

23-09-14 16:00

weet dat het voor tuinbouwbedrijven op dit moment lastig is om aan te tonen dat zij in de kern gezond zijn.” LTO Glaskracht inventariseert nu met EZ de knelpunten bij garantieregelingen. „Daarna gaan we gezamenlijk naar oplossingen zoeken.”

Kennisagenda Daarnaast zetten de glastuinbouwsector en overheid vanuit het versnellingsplan fors in op een Kennisagenda Aardwarmte. „Nu vindt onderzoek nog versnipperd plaats, via EZ, het programma Kas als Energiebron (KaE), losse projecten en Europese studies. Wij gaan dat nog dit jaar op nationaal niveau bij elkaar brengen en centraal aansturen, waarbij we onderscheid maken in onderzoek op de korte, middellange en lange termijn. We gaan dat samen doen met EZ, het platform Geothermie en DAGO, de vereniging van eigenaren van geothermiebronnen.” Bij onderzoek voor de korte termijn gaat het volgens Van der Knaap om acute problemen waarvoor snel een oplossing nodig is, zoals scaling en corrosie. „Bij middellangetermijn onderzoek kun je denken aan acties waarmee we de keten versterken en processen verbeteren. Langetermijnonderzoek is meer strategisch van aard.” Voor deze Kennisagenda Aardwarmte is vanuit KaE € 500.000 beschikbaar. Er wordt nog verkend of aardwarmte onderdeel kan worden van de Topsector Energie. „Dat kan als voordeel hebben dat er ook uit die hoek geld vrij komt voor met name kortetermijnonderzoek. Door zo’n cross-over krijg je bovendien zicht op energieprojecten

buiten de glastuinbouw waarmee je misschien koppelingen kunt maken.”

ring van de aardwarmteketen. Dat begint bij de operator, de eigenaar van de aardwarmtebron. „Een tuinbouwondernemer moet zich realiseren dat een aardwarmteproject niet iets is wat hij er even naast kan doen. Zo’n project is complex en vergt professioneel

Professionalisering Met het versnellingsplan zetten EZ en de glastuinbouw tevens in op professionalise-

Achtergrond

Veel aardwarmteprojecten zitten nog in de pijplijn -

T-Aardwarmte-Opener.indd 10

39 (2014)

23-09-14 16:00

Ervaring Léon Lankester, Agro Adviesburo:

Agro Adviesburo heeft een aantal aardwarmteprojecten gerealiseerd

best wel complex. Even snel geld verdienen,

projecten in de voorbereiding betrokken. Directeur Léon Lankester benadrukt dat de

totaalpakket aan diensten. „Is dat echter wel

Ook merkte Lankester dat veel aardwarmteprojecten lumpsum worden uitgevoerd:

niet meer de regie in handen of wordt alsnog

projecten momenteel een snelle opmars van aardwarmte tegenhoudt. In dat kader

Lankester daarom verstandiger. „Een tuinder -

Foto: GErdiEn dE nooy

nen maken met aardwarmte te beginnen.

projectmanagement”, aldus Van der Knaap. Vergeleken met een land als Frankrijk, dat al dertig jaar ervaring heeft met aardwarmte, is de aardwarmteketen in Nederland nog betrekkelijk jong met relatief weinig spelers. Zo’n keten bestaat in het ideale geval uit bijvoorbeeld telers, boorbedrijven, adviesbureaus, kennisinstellingen, financiers en verzekeraars die elkaar onderling beconcurreren. Een aanstormend operator zal, volgens Van der Knaap, in de huidige situatie – waarbij slechts één project per jaar van de grond komt – tegen machtige schakels in de aardwarmteketen aanlopen. „Dat verandert zodra boorbedrijven en projectontwikkelaars aan een bepaalde industriestandaard zouden moeten voldoen. Dan zouden zij zich voortdurend moeten profileren en verbeteren om aan het werk te kunnen blijven. Vandaar dat wij met EZ binnen het programma KaE zo’n standaard voor geothermie willen ontwikkelen.” 39 (2014)

T-Aardwarmte-Opener.indd 11

die in principe wel in geothermie wilden booropdrachten in de olieen gasindustrie is samenwerkingen niet tot stand vanwege uiteenlopende belangen. Aardwarmte is

In de Mijnbouwwet zijn de spelregels voor olie en gas duidelijk, waar dat voor aardwarmte niet zo is. „Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) neemt bij aardwarmte daarom zekerheidshalve de veiligheidseisen rond olie en gas als uitgangspunt, terwijl het in feite om warmwaterwinning gaat. In afstemming met SodM willen wij daarom – samen met DAGO en het Platform Geothermie – tot een eigen set richtlijnen komen. Je zou het ’recommended practices’ kunnen noemen. Aanstormend operators, maar ook bestaande operators, kunnen dan volgens die richtlijnen gaan werken.”

Olie- en gasindustrie Het professionaliseren van het projectmanagement bij geothermie moet volgens het versnellingsplan ook gebeuren door samenwerking met de olieen gasindustrie. Van der Knaap denkt dat daar een taak voor DAGO ligt. „De olieen gasindustrie bezitten gigantisch veel informatie over de

ondergrond en problemen en bijzondere dingen die zij zijn tegenkomen tijdens de boor- en exploitatiefase van hun eigen projecten.” Ze is niet bang dat de olieen gasindustrie informatie achterhouden omdat zij ook naar aardwarmte willen boren. „Voor hen is aardwarmte een heel andere markt. Ze mogen dan misschien veel van boringen weten, ze weten weinig over warmteafzet, terwijl dat wel het belangrijkste is bij een geothermieproject.” Van der Knaap vermoedt dat energiebedrijven als Eneco nog eerder geïnteresseerd zullen zijn in aardwarmte dan een Shell of Esso. „Energiebedrijven hebben namelijk al een bepaalde warmtebehoefte binnen hun klantenkring. Eneco en Nuon beheren bijvoorbeeld ook warmtenetwerken. Ze zoeken daarvoor inmiddels andere input dan WKK, want daarvan loopt het rendement hard terug. Energiebedrijven hebben dus ook een prikkel om aardwarmte te verkennen.” <

23-09-14 16:00

A+G Van den Bosch Wie: Plaats: Gewas:

Geothermie De Lier Wie: Plaats: Gewas: Diepte: Temperatuur: Capaciteit:

Diepte: Temperatuur: Capaciteit:

Green Well Westland Wie: Plaats: Gewas:

Honselersdijk Naaldwijk De Lier

Pijnacker Bleiswijk Nootdorp Ammerlaan The Green Innovator Wie: eigen initiatief Plaats: Gewas:

Maasland GeoPower Oudcamp Wie: Plaats: Gewas: Wie: Plaats: Gewas:

Diepte: Temperatuur: Capaciteit:

Diepte: Temperatuur: > 70째C 3 Capaciteit: /h

Wie: eigen initiatief Plaats: Gewas: Diepte: Temperatuur: 70째C 3 Capaciteit: /h

Vie

Overzicht projecten aardwarmte gl -

een combinatie daarvan. 12

Overzicht projecten+kaart.indd 12

39 (2014)

23-09-14 16:00

Wie: meerdere initiatiefnemers Plaats: Middenmeer (West-Friesland) Gewas: groenten 2014 Diepte: 2.200 m Temperatuur: Capaciteit: circa 20% van de warmtebehoefte van Agriport

Sexbierum Hartman Wie: eigen initiatief Plaats: Gewas: groenten Diepte: 3.000 m Temperatuur: circa 100째C Capaciteit: nog niet bekend 28 ha kassen

Wieringerlmeer

IJsselmuiden Heemskerk Floricultura Wie: eigen initiatief Plaats: Heemskerk Gewas: testfase Diepte: circa 3.000 m Temperatuur: Capaciteit: nog niet precies bekend 7 ha kassen

Wie: drie initiatiefnemers Plaats: Gewas: diverse soorten groenten 2012 (in 2013 tot begin 2014 onderbreking) Diepte: circa 2.000 m Temperatuur: 75째C Capaciteit: 140 m3/h

Geomec-4P

Vierpolders

Wie: circa tien initiatiefnemers Plaats: Gewas: potplanten, groenten planning eind 2014 Diepte: 2.200 m Temperatuur: 85 째C Capaciteit: 410 m3/h (45 MW) verwachting 60 ha kassen

te glastuinbouw

Wie: Plaats: Venlo Gewas: paprika eind 2013 Diepte: 2.600 m Temperatuur: 80째C Capaciteit: 150 m3/h (opschaling naar meer) 32 ha

Groenteproject Bloemisterijproject 39 (2014)

Overzicht projecten+kaart.indd 13

23-09-14 16:00

’Gedegen juridische structuur vereist voor aardwarmteproject’ Boren naar aardwarmte vergt een miljoeneninvestering. Vandaar dat tuinders steeds vaker kiezen om in clusterverband een aardwarmteproject te starten. „Zo’n samenwerking vereist echter een gedegen juridische strucsen & Advocaten en is gespecialiseerd in aardwarmteprojecten.

aardwarmteproject?

„Fiscaal gezien is dat een vof, omdat die fiscaal transparant is: iedere deelnemer wordt dan binnen zijn eigen structuur belast. Banken werken echter liever met bv’s, die fiscaal minder optimaal zijn voor de samenwerking. Een bv is namelijk niet fiscaal transparant en moet zelf belasting betalen; je kunt dan geen verliescompensatie toepassen. Daar staat tegenover dat je met een bv op een heel goede manier aansprakelijkheden kunt afschermen. Afhankelijk van de rechtsvorm van de deelnemende partijen kun je vervolgens bij hen weer nieuwe bv’s oprichten om tot een goede structuur te komen. Door met een bv te werken, is het belang in de aardwarmtebron beter verkoopbaar is. Wie zegt immers dat een tuinder over bijvoorbeeld tien jaar nog in de samenwerking zit? Een notaris kan de benodigde bv’s oprichten, zorgen voor de aandelenoverdracht en helpen met het opzetten van de structuur.”

„Dat komt in enkele gevallen voor. Bij sommige clusters zijn er telers die zijn aangesloten op het netwerk, zonder aandeelhouder van de bron te zijn. In warmteleveringsovereenkomsten worden onder meer afspraken gemaakt over wat er gebeurt als de bron niet

T-Aardwarmte-Juridisch.indd 14

Foto: GJ Vlekke

„Steeds vaker zie je telers in een samenwerkingsverband aan een aardwarmteproject beginnen. Zo’n cluster moet je een gedegen juridische structuur geven. De vorm van de samenwerking, de eigendom van de bron, de continuïteit van het project en de aansprakelijkheid spelen daarbij een grote rol.”

kan leveren of als de teler de warmte niet kan afnemen.”

Hoe regel je het eigendom? „Als je in Nederland eigenaar bent van grond, ben je eigenaar van alles wat daarop staat en alles wat daarin zit. Dus als ik een stuk grasland heb en iemand gaat daarin een bron boren, dan wordt die bron van mij. Je wilt echter dat die bron eigendom wordt van het samenwerkingsverband. Daarvoor moet je dan een zogeheten opstalrecht vestigen, waarmee je onderscheid kunt maken tussen het eigendom van die grond en het eigendom van een installatie in die grond. Zo zorg je er dus voor dat de bv eigenaar wordt van de bron als zodanig. Daarnaast moeten ’erfdienstbaarheden’ worden gevestigd zodat monteurs de bron kunnen benaderen voor onderhoud.”

Hoe waarborg je de continuïteit van de bron? „Wie deelneemt aan een aardwarmtecluster moet begrijpen dat het voortdurend gebruik van de bron van belang is voor degenen die gebruik maken van de warmte. In de samen-

werkingsstukken – de statuten van de bv of een aandeelhoudersovereenkomst – moet je daarom regelen dat de aandeelhouders van de samenwerking ook daadwerkelijk willen investeren in de continuïteit van de bron. Als bijvoorbeeld een van de acht partners niet langer kan meebetalen, kunnen de andere zeven daar last van krijgen. Je kunt in zo’n geval afspreken dat aandeelhouders verplicht moeten bijstorten in het aandelenkapitaal. En daarnaast moet worden voorkomen dat een faillissement van een van de partners het einde van de bron betekent. Met een bv ben je op een heel goede manier beschermd tegen risico’s vanuit de bron naar je bedrijf toe. Behoudens bestuurdersaansprakelijkheid kent een bv immers een beperkte aansprakelijkheid, namelijk tot aan het bedrag van je aandelenkapitaal.”

ring van projecten? „Om een financiering te kunnen krijgen, moeten aardwarmteclusters eerst eigen vermogen, vaak miljoenen, op tafel kunnen leggen. De betrokken partijen doen dat vaak eerst via een geldlening. Als een van hen echter failliet zou gaan, kan de verstrekking van die financiering in gevaar komen. Er moet daarom een geldleningsovereenkomst zijn – die een notaris kan opstellen – waarbij de geldlening niet opeisbaar is, ook niet bij een faillissement van een van de aandeelhouders. Zodra de financiering daadwerkelijk verstrekt wordt, kan deze worden omgezet in aandelenkapitaal. Er is overigens sprake van een spanningsveld: de bank wil graag eerst het eigen vermogen van een cluster zien voordat zij een financiering verstrekt, terwijl de samenwerkende partners pas hun eigen vermogen willen inbrengen zodra ze zeker weten dat de financiering doorgaat.” < 39 (2014)

23-09-14 16:00

Ervaringen delen binnen DAGO Tien eigenaren van aardwarmtebronnen in de tuinbouw hebben onlangs de vereniging DAGO opgericht. De club wil de individuele operators hoeven dan niet het wiel opnieuw uit te vinden.

Foto: Radboud VoRage

eothermie staat in Nederland nog in de kinderschoenen. De techniek is volgens kennismedewerker Martin van der Hout van de Dutch Association Geothermal Operators (DAGO) erg innovatief. „In de voorbereidings- en boorfase wordt veel bestaande techniek uit de olieen gasindustrie gebruikt, maar de testen exploitatiefase is specifiek geothermie.” Typerend aan het pionieren met aardwarmte is volgens Van der Hout dat zowel operators – eigenaren van een geothermiebron – als adviseurs, toeleveranciers en beleidsmakers in korte tijd veel van elkaar leren. „Operators lopen tegen veel problemen aan. Met het bedenken van oplossingen ontstaan soms ook weer nieuwe vraagstukken, waardoor er dus sprake is van een steile leercurve.” DAGO wil alle individuele ervaringen bundelen en er algemeenheden uithalen. Die gebundelde kennis houden ze volgens Van der Hout voortdurend upto-date. „Aanstormend operators kunnen

39 (2014)

T-Aardwarmte DAGO.indd 15

zo op de hoogte worden gebracht van de jongste inzichten.” Op initiatief van DAGO wordt ook gewerkt aan de ontwikkeling van zogeheten industriestandaarden. Het uiteindelijke doel daarvan is dat nieuwe projecten volgens die standaarden kunnen worden ontworpen en beheerd, en getoetst zullen zijn aan de inzichten van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). De industriestandaarden fungeren daarmee, volgens Van der Hout, als aanbevolen richtlijnen. „Zo moet het voor nieuwe operators makkelijker worden een project te beginnen. Ze hoeven immers niet opnieuw het wiel uit te vinden.” Als er eenmaal industriestandaarden voor geothermie zijn, is een mogelijk volgende stap de introductie van een keurmerk. Zo staat althans in het versnellingsplan Aardwarmte. Volgens Van der Hout heeft het opzetten van zo’n keurmerk echter niet de eerste prioriteit van DAGO. „Een keurmerk

krijgt namelijk pas body als dat bestaat uit een flinke set protocollen. Voorlopig zal dat nog toekomstmuziek blijven.” Mocht er op termijn toch een keurmerk komen, dan kan dat volgens Van der hout zeker niet als een tweede wetgeving gaan gelden. „Als een operator wil afwijken van de standaarden, dan moet dat kunnen. In dat geval zal hij dan zelf afstemming moeten bereiken met toezichthouder SodM.” Een andere taak die DAGO op zich heeft genomen, is om problemen en onderzoeksvragen uit de praktijk in de nationale geothermie-kennisagenda te krijgen. Daarbij is er volgens Van der Hout onderscheid te maken in de problemen waartegen aanstormend operators aanlopen (exploratie) en die waarmee bestaande operators te maken hebben (exploitatie).

Olie- en gasindustrie Ook valt er nog veel te leren van de olieen gasindustrie. „Om die reden zijn de eerste contacten al gelegd met de Nederlandse Olie en Gas Exploratie en Productie Associatie (NOGEPA), de belangenbehartiger van de olieen gasindustrie.” Van der Hout geeft toe dat de geothermieen olieen gassector elk hun eigen belangen hebben en dat de geothermiesector waarschijnlijk meer van de olieen gasindustrie zal leren dan andersom. „Er zijn echter ook zaken waarmee beide sectoren te maken hebben. Denk aan zaken als de standaardisatie van veiligheidseisen en risicobeheer. Daar spelen vergelijkbare belangen.” Het belang van geothermie zal de komende jaren alleen maar toenemen, zo verwacht Van der Hout. „Nu er bijvoorbeeld een conflict is tussen Rusland en Oekraïne is te verwachten dat de aardgasstroom vanuit Rusland naar Europa zal afnemen. Daardoor zal de overheid het belangrijker vinden meer zelfvoorzienend te kunnen zijn op energiegebied. Dat kan leiden tot meer aandacht voor strategische keuzes. Geothermie kan daarin een rol spelen, hoewel de Nederlandse glastuinbouw niet snel onafhankelijk zal worden van aardgas.” <

23-09-14 16:01

’Nu injectiviteit gaan verbeteren’ van de injectiviteit is wel een punt van aandacht. Overigens is dit niet een speci-

teruggeven Waar het bij het onderzoek bij Ammerlaan om draait is het gebruikte aardwarmtewater weer dezelfde specificaties te geven voordat het opgepompt werd. De teler: „Als je de samenstelling zo kunt houden als het was, dan heb je minder problemen met injectiviteit. Zo gaan we de pH ook weer op het oorspronkelijke niveau brengen.” Op de vraag welke producten zullen worden ingepompt, antwoordt Ammerlaan dat hij daarover geen exacte informatie heeft. „Een van de bestanddelen zal een soort uitvloeier zijn. Die maakt het water, om het zo maar te zeggen, dunner zodat dat water gemakkelijker z’n weg kan vinden nadat het uit het injectiefilter is gestroomd. Of er uiteindelijk permanent producten zullen worden gebruikt, moet het onderzoek uit-

Aardwarmte Thema NogActief (Ammerlaan).indd 16

Foto: Bert Vegter

e injectiviteit is bij ons nooit heel goed geweest. We gaan bekijken of door het toevoegen van spullen de put beter gaat lopen. Dat zegt teler Leon Ammerlaan. Het is in het kort de status van een belangrijk aandachtspunt waar teler Leon Ammerlaan en zijn compagnons op deze kwekerij tegenaan lopen. Vanaf 15 september is gestart met loggen van gegevens, en is een ’injectiestring’ in de put gebouwd. Dat is een stalen pijp waarmee zogeheten inhibitors in de injectieput kunnen worden ingebracht, om de injectiviteit te verbeteren. „Eind oktober hopen we hiermee te draaien”, aldus Ammerlaan. „En eind dit jaar kunnen we hier dan waarschijnlijk een en ander over melden.” Als de injectiviteit verbetert, zal daarmee volgens Ammerlaan ook de COP beter worden. De Coefficient Of Performance is het verschil tussen de energie die je erin stopt om het water omhoog te pompen, in dit geval elektrische energie, en de energie die je er in de vorm van warm water uit haalt. wijzen. In ieder geval zullen producten, als ze worden ingepompt, aan REACH voldoen, wat een strenge milieukwalificatie is.”

Gas eruit halen verandert samenstelling De problemen met injectiviteit hebben volgens Ammerlaan onder meer te maken met het feit dat er bij deze installatie gas uit het water wordt gehaald. „Bij aardwarmteinstallaties waar er geen gas wordt uitgehaald, zijn er beduidend minder problemen met injectiviteit. Daar kan ook worden volstaan met een lagere druk om het water te injecteren.” De teler wijst er op met het eruit halen van gas ook CO2 uit het water verdwijnt, waardoor de samenstelling van het water op het punt van carbonaat verandert. Dat roept de vraag op of je het gas er dan niet beter in kan laten zitten. Ammerlaan: „Dan is het

wel nodig dat je het systeem op druk houdt. Dat is een hele hoge druk, van bijvoorbeeld 40 bar. Bij een put, waar er geen gas uitgehaald wordt, kan worden volstaan met een veel lagere druk, iets van 6 à 7 bar.”

Wat verder bij Ammerlaan aan zaken met betrekking tot de aardwarmte-installatie speelt is het optimaliseren van het netwerk. Dat gaat met kleine stapjes. Gedacht wordt bijvoorbeeld aan het tussenschakelen van een warmtepomp voor het verder uitkoelen van de bron. Aanschaf van zo’n warmtepomp is volgens Ammerlaan een kwestie van rekenen. In ieder geval kunnen op dit aardwarmteproject nog meer partijen aansluiten gezien het warmte-aanbod. „Er staan nog wel enkele kwekers te trappelen om aangesloten te kunnen worden.” < 39 (2014)

23-09-14 16:01

Nadruk onderzoek ligt op reductie kosten en risico’s nen- en buitenland maar ook met Brusselse gelden, onderzoeksprojecten van de grond

onald den Boogert, business developer geothermie bij TNO, geeft aan wat de achterliggende gedachte is bij de onderzoeksprojecten. „Wij willen meer doubletten in Nederland. Dit zou moeten gebeuren door het verhogen van de betrouwbaarheid van bestaande en nieuwe putten en het verminderen van de kosten.” Vandaar de onderzoeksprojecten om aardwarmte verder te kunnen ontwikkelen. Alleen al binnen TNO werken er 15 mensen min of meer regelmatig in geothermische projecten. Deze instelling heeft veel kennis over de ondergrond; in totaal werken er 160 man aan. Het onderzoek gaat breder dan TNO; er is een samenwerkingsproject waarbij veel partijen en landen zijn betrokken. Voor Nederland zijn dat onder meer LTO en operatorsvereniging DAGO, en landen waarmee TNO samenwerkt in verband met kennisprojecten op het gebied van geothermie zijn onder meer Frankrijk, Duitsland, Italië, Denemarken, Hongarije en IJsland. Gewerkt wordt nu aan diverse projectvoorstellen. Vanuit Brussel zijn er ’subsidierondes’, zogeheten calls. Hierbij gaat het om bedragen voor innovatieve duurzame ideeën (in het kader van het Europese onderzoeksprogramma ’Horizon 2020’). De toekenning van subsidies aan duurzame onderzoeksprojecten loopt in verschillende selectierondes. Komende maanden is € 94 miljoen te verdelen. Een onderzoek heeft vaak een budget van € 6 tot 8 miljoen. In maart 2015 komt er weer een call.

Installaties kleiner, goedkoper Een probleem is dat initiatiefnemers voor aardwarmteboring de financiering moeilijk of niet rondkrijgen. De huidige kosten bedragen rond de € 15 miljoen per project. De installaties zijn geschikt voor de hele grote bedrijven of klusters. Gewerkt wordt nu aan een nieuw concept waardoor aardwarmte ook betaalbaar moet worden voor kleinere telers. Den Boogert: „Wij denken dat de 39 (2014)

Aardwarmte Thema NogActief.indd 17

Overige projectvoorstellen Normaal bepaalt de boordiameter de grootte van het boorgat. Het idee is nu met een soort boorgat te spuiten. Het contactoppervlak om te injecteren wordt zo groter. Ook kan er door deze extra gaten een verbinding worden grond. Hiermee wordt de capaciteit van een installatie groter.

schaalgrootte omlaag moet. De investering beneden, in de grond, moet lager. Daarom denken we aan ondieper boren, tussen 1.000 en 1.500 m. Het water heeft op deze diepte een lagere temperatuur. Met een warmtepomp wordt het temperatuurniveau op een hoger peil gebracht, voor kasverwarming.” De aanvraag voor subsidie uit Brussel is begin deze maand ingediend. Het gaat er dus om kosten en risico’s – want: wat tref je in de ondergrond aan? – naar beneden te brengen. Een ander idee om kosten naar beneden te brengen is kunststof verbuizing. Met een in diameter uitschuifbare boor wordt geboord, en direct daarachteraan wordt de verbuizing aangebracht. Doordat de verbuizing veel lichter is, kan er met een veel kleinere boortoren worden gewerkt. Ook is een ondiepere boring veel sneller klaar. Verder kan een kleinere schaal goed voor telers uitpakken. Bijvoorbeeld bij hele grote geothermieprojecten is er bijvoorbeeld 20 MW aan warmte, en om dat te kunnen gebruiken is 40 ha glas nodig. Bij ondiepere boringen is de schaalgrootte kleiner, waardoor aardwarmte voor meerdere partijen wordt ontsloten. Voor een korte beschrijving van overige projectvoorstellen, zie kader. <

TNO had al software (DoubletCalc) om een voorspelling te kunnen doen over de te verwachten capaciteit van een aardwarmtebron. Nu er steeds meer data beschikbaar komen, wordt de software geoptimaliseerd om een betere voorspelling te kunnen doen.

Scaling en corrosie Naar het monitoren van corrosie, met de bedoeling kosten te beheersen, loopt een breedgedragen project. Als de huidige onzekerheden, zoals snelheid van corrosie van de verbuizing en het neerslaan van zouten kleiner wordt, gaan de investeringen en onderhoudskosten omlaag.

Als de boorkosten lager worden, worden diepere lagen interessant. De temperatuur is daar veel hoger. Zeker in de industrie is er belangstelling voor deze hogetemperatuurwarmte. Begin volgend jaar is er weer een er een consortium gemaakt kan worden voor onderzoek naar diepere boringen in Nederland en daar buiten. Met Brusselse gelden kan de meest optimale locatie in Nederland gezocht kunnen worden en waar een test uitgevoerd zou kunnen worden.

23-09-14 16:01

Nederlanders op Flowers Expo Moskou:

’Bloemen worden duurder voor de Nederlandse kwekers en exporteurs hadden een goede beurs vorige week in Moskou. Wel merkten ze dat een aantal Russische afnemers van bloemen en item, maar we zien wel dat de zwakke roebel van invloed is op de handel.”

oed’, ’positief ’ en ’top’ zijn kwalificaties die acht van de circa vijftig Nederlandse deelnemers op de Flowers Expo plakken. Of het nu drukker was of niet dan voorgaande jaren is lastig op te maken. Maar de organisatie was in orde, er werden veel contacten gelegd en bezoekers – consumenten en handelaren – waren enthousiast over de Nederlandse producten. Waar dit positivisme op Flowers Expo toe leidt is altijd maar afwachten geeft W.P. van den Berg van Gerbera United uit Zevenhuizen aan. Hij ziet Rusland als goede markt voor grootbloemige gerbera’s, mits ze getransporteerd worden op water. Hij stond er daarom om de Q Box te promoten. „We hebben veel aandacht gehad, en veel tele-

foonnummers en mailadressen genoteerd. Maar het is lastig om hier met exporteurs een gevolg aan te geven. Die denken dat we hier staan om klanten af te pikken. Maar dat is niet zo, ik werk graag met ze samen.” Phalaenopsiskweker Lennard van der Weijden van GreenBalanz in Kudelstaart – voor de tweede keer op deze beurs – gaat in november terug om de contacten die hij vorige week en vorig jaar verder te verdiepen. Hij hoopt dan dat hij de handel die hij met Rusland van week 7 tot en met 10 doet via een exporteur ook de rest van het jaar mag leveren. Elk jaar neemt de handel met Rusland in die vier weken toe, maar daarna blijft het stil. Over de Rusland-crisis werd nauwelijks gesproken ervoer W.P. van den Berg en met

hem anderen. Robbert Kester van Miracle Flowers uit ’s-Gravenzande merkte op de beurs niets van de spanningen met het Westen. „De mensen die er staan en komen, komen toch om handel te doen. Chrysantenteler André van Ruijven van J & A Flowers uit De Lier geeft ook aan dat over een eventuele boycot niet is gesproken. Voor Van Ruijven, lid van VannoVa, is Rusland veruit de belangrijkste markt. Een of twee keer per jaar brengt hij een bezoek aan deze markt. „Er zijn veel consumenten en handelaren geweest en mijn indruk is dat de chrysant nog steeds populair is.” Kester geeft verder aan veel geïnteresseerde bedrijven ontmoet te hebben. Russen willen graag rechtstreeks zaken doen met telers, maar daar begint hij niet aan. „Er zijn

Foto: Robbin MeuleMans

’

Blauw-2pag-Column-1foto.indd 18

39 (2014)

24-09-14 13:37

Column

voldoende exporteurs aanwezig op de beurs, dus daar verwijs ik ze naar.” Het viel Kester op dat er nog altijd nieuwe bloemenwinkels en groothandels bijkomen. Hij is positief over de groeimogelijkheden. Zeker wat betreft lisianthus. „Het is niet alleen maar chrysant wat ze willen. Men is ook op zoek zijn naar een breder assortiment. Voor lisianthus liggen er nog zeker groeimogelijkheden op de Russische markt.”

De Rusland-crisis kwam dan wellicht nauwelijks ter sprake, exporteurs en kwekers ondervinden er wel de gevolgen van. De Russische roebel is flink in waarde gedaald ten opzichte van de euro en dat maakt dat Nederlandse producten duurder worden voor de Russen. Volgens leliebroeier Jaap Moerman uit de Lier – hij vond het een gemiste kans dat FloraHolland-directeur Lucas Vos niet op de uitnodiging van Expo Flowers inging om op de beurs aanwezig te zijn – wordt Moskou steeds meer een prijsmarkt. „Naar het achterland toe gaan nog wel de grotere en zware kwaliteiten bloemen. De langere transporttijden vragen om een kwalitatief goed product.” Arthur Balayan van Hilverda de Boer bevestigt dat de zwakkere roebel invloed heeft. „Bloemen worden duurder voor de Russen. Over het algemeen kijken Russen meer naar de prijs dan voorheen. Zijn bloemen te duur dan nemen ze een slagje lichter.” Ook Van den Berg geeft aan dat de prijs absoluut een rol gaat spelen. „Maar als het product goed is kunnen ze er vast mee uit de voeten. Het blijft een bloemenminded land.” Ook Kester en Van Ruijven maken de nuance. Ze merken op dat net voor de Eerste Schooldag, de bloemen toch weer duurder waren dan vorig jaar. „De Russen willen nog steeds kwaliteit”, geeft Van Ruijven aan. „In dure perioden willen ze ook wel met een slagje minder doen. Bijvoorbeeld met Vrouwendag. Maar de bloemen moeten wel gewoon 2,5 week houdbaar zijn, dus ze komen bijna niet onder kwaliteit uit.”

Potplantenkwekers – Rusland is met name een bloemenland – zien een toename van hun afzet naar Rusland. Mark van Dijk van Van der Voort Potplanten stond er voor het 39 (2014)

Blauw-2pag-Column-1foto.indd 19

eerst onder de vlag van Decorum. Volgens hem is het nog steeds zo dat er voor kwalitatief hoogstaande producten betaald wordt. Van der Voort deed afgelopen voorjaar weer meer export op Rusland dan vorig jaar. Van Dijk denkt dat ongunstige roebelkoers met name invloed heeft op de duurdere potplanten, niet op spathiphyllum. Volgens Van der Weijden valt het voor phalaenopsis wel mee met de invloed van de roebel. De belangstelling voor phalaenopsis is nog steeds groot. Er werd letterlijk gevochten toen GreenBalanz de planten op de beurs verkocht. Van der Weijden noemt Rusland een plantenminnend land. „En er wonen nog steeds heel veel rijke mensen. Voor ons product is de prijs niet naar beneden gegaan. Het hangt ook af van aan welk afzetkanaal je levert.”

’Verkeerspolitie Quito telt 353 ongelukken deze week’, kopte de krant maandag

gereden de afgelopen dagen. Met de komst van de eerste regenbuien en de daarmee gepaarde gladheid, keren traditiegetrouw de vele verkeersongelukken weer terug. Ook het journaal gaat over niets anders meer dan de ongelukken en de daardoor ontstane verkeerschaos. Een geslipte bus hier, een over de kop geslagen auto daar. Ecuador telt maar liefst 2.500 verkeersdoden per jaar.

auto’s telt. Het klinkt wreed, maar het moet

Verkeersongelukken en het journaal, ze

Tenslotte zien Van Ruijven en Van Dijk nog een ander gevolg van de Rusland-crisis die maakt dat de handel op Rusland mogelijk lastiger wordt. Van Ruijven: „Ik heb een handelaar gesproken en die vertelde dat de transportkosten nu weer met 30% zijn toegenomen. Door de boycot komt er minder geld binnen en proberen ze dat linksom of rechtsom toch binnen te halen.” En Van Dijk: „Ik hoor ook dat het transport duurder wordt en dat er heffingen verhoogd worden. Het is een indirect gevolg van de boycot, maar het is lastig te bepalen welke impact dat heeft op de handel. Volgens de handel zijn de gestegen transportkosten niets nieuws. Gerben van Marrewijk van exporteur FlowerForce geeft aan dat elk jaar, in bepaalde drukke perioden, de transportkosten stijgen. Verder zegt hij dat de handel nu goed doorloopt. „Er zijn geen geluiden dat er een sanctie volgt. Wat er nog aan zit te komen, weet uiteindelijk niemand. Maar een ding is zeker: de Russen houden van bloemen.” Het assortiment verschuift volgens hem de laatste jaren door de opkomst van de supermarkten in Moskou. Het hoeft niet allemaal zo zwaar en groot te zijn. In de supermarkten staan steeds meer boeketjes in het lagere segment. „Ook de Russen willen ’value for money’. Je kan het vergelijken met de Engelse supermarkten. Er hoeft niet perse een chrysant van 90 gram in een boeket; een van 75 volstaat ook.” <

van de programmering, tezamen met het misdaadblok. De Ecuadoranen kunnen er hoe beter. Inzoomen op de slachtoffers, met het reality tv, in de volste betekenis van het woord. Buitenlands nieuws, beursberichten

Misère en criminaliteit, daar draait het allemaal om. de meest populaire kranten van het land, de ’Extra’, tot enkele jaren terug zelfs de meest lugubere foto’s op z’n voorpagina publiceerde. Van in mootjes gehakte drugsbaron-

akelige beelden inmiddels verboden. Nee,

heb je nog niets gemist. Gelukkig ontvangen we thuis ook de Nederlandse satellietzender BVN, zodat we via het Achtuurjournaal en van wat er in de wereld gebeurt. Eén voordeel heeft die Ecuadoraanse tv

24-09-14 13:37

Sylvie Mamias, Union Fleurs:

’Importbelasting Kenia is voor ni Union Fleurs voert een stevige lobby in Brussel tegen de importbelasting in de EU op Keniaanse bloemen. „Het raakt de hele afzetketen voor bloemen”, zegt Sylvie Mamias, secretaris generaal van de internationale organisatie voor de bloemen en plantenhandel. Arie-Frans Middelburg

foto: Union fleUrs

afmiddelburg@hortipoint.nl

Waarom vindt Union Fleurs de importbelasting zo erg? „Omdat het slecht is. Niet alleen voor Kenia maar voor de hele afzetketen: importeurs, exporteurs, eindklanten en consumenten. Het heeft effect op de totale marktsituatie. Kenia is namelijk een heel dominante leverancier van bloemen. Kenia is de voornaamste leverancier van snijbloemen aan de EU-markt met 36% van de EU import. Voor rozen komt 55% van de import in de EU uit Kenia. Als dat wegvalt dan heeft dat grote consequenties op de afzetketen van bloemen.”

De handel kan bloemen elders halen? „Een van de consequenties kan zijn dat Kenia op de langere termijn haar concurrentiekracht verliest. Dat ze het aflegt tegen landen die vrije toegang hebben tot de EU. Maar het is niet zo simpel als het er uit ziet. Als we op de lange termijn kijken dan heeft de situatie na 1 oktober niet alleen impact op Kenia, maar op de totale afzetketen. Dat zo’n grote speler in zo’n situatie komt is niet goed voor wie dan ook.”

Waarom niet?

Sylvie Mamias: „Importbelasting op Keniaanse bloemen is slecht voor de hele afzetketen: importeurs, exporteurs, eindklanten en consumenten.”

UnionFleurs.indd 20

„Iedereen is bezig om te kijken hoe we de consumptie van bloemen en planten kunnen vergroten en dan komt zo’n grote speler in de problemen. Het kan invloed hebben op de consumentprijzen en de industrie in het algemeen. Het is in ieders belang dat de situatie in Kenia gestabiliseerd wordt. Natuurlijk is er prijscompetitie, maar er zijn ook andere aspecten. Landen maken verschillende producten voor verschillende segmenten. Ecuador maakt luxe rozen voor 39 (2014)39 (2014)

24-09-14 13:23

or niemand goed’ het luxe segment. Colombia richt zich op meerdere segmenten Kenia is groot in het supermarktsegment. Landen vullen elkaar ook aan.”

„Ja de landen zijn concurrenten, maar ze vullen elkaar ook aan. Ik begrijp de eerste reactie: er is competitie, het is een vrije markt. Maar we moeten vanuit een meer globaal perspectief kijken. Hoe beïnvloedt het de wereldmarkt? Iedereen zal het dan eens zijn dat het niet goed is voor niemand. Het creëert instabiliteit op de markt, het heeft effecten op Kenia en het heeft effect op de hele afzetketen en het is slecht voor het gegeven dat we de markt willen vergroten. Een van de hoofdfocussen van Union Fleurs is de vrije handel van sierteeltproducten van productielanden naar consumptielanden. Vrije handel maakt dat de sierteelt een grote bijdrage kan leveren aan de economieën van de landen op het zuidelijk halfrond. Vrije handel maakt ook dat er een breed sortiment beschikbaar is voor importeurs, retailers, groothandel en consumenten en het zorgt voor werkgelegenheid. Daarom kan niemand blij zijn met de moeilijke situatie die Kenia nu meemaakt.”

Kan de importbelasting invloed hebben op de positie van Neder„Nederland wordt er direct door geraakt. De Nederlandse handelsbedrijven hebben sterke banden met de Keniaanse bloemenindustrie. Dus is de importbelasting zeker niet in het belang van Nederland. We hebben daarom nauw samengewerkt met de VGB.”

Komen de EU en de ECA tot overeenstemming over de Economic „Iedereen werkt er hard aan. Ook sinds juli, sinds de laatste vergadering tussen de Europese Unie en de East African Community. Iedereen – regeringen, KFC en wij – is heel actief om de EU en de EAC aan te moedigen terug aan de onderhandelingstafel te gaan. Dat er op 1 oktober importbelasting komt op Keniaanse bloemen staat vast, al sinds 39 (2014)

UnionFleurs.indd 21

juli. We ontvangen nu positieve signalen dat het snel opgelost wordt. De dialoog tussen Brussel en EAC gaat door. Er zijn niet veel discussiepunten meer tussen de twee. Met een beetje goede wil moet het mogelijk zijn tot een overeenkomst te komen. Feit is dat de Europese Commissie als eerste betreurde dat de onderhandelingen stuk waren gelopen. Dat was geenszins haar intentie.”

„Ja, als de EPA eenmaal ondertekend is dan vindt er een intern wetgevend proces plaats voordat de vrijemarkttoegang voor Keniaanse bloemen mogelijk is. De overeenkomst moet door het Europese parlement en de Europese raad. Dat duurt twee tot zes maanden. Een van de moeilijkheden is dat er in Brussel een nieuw parlement is. In november komt er een nieuwe commissie. We proberen druk uit te oefenen om daarom iedereen voor oktober te laten tekenen met de huidige commissie. Anders zou het wel eens nog langer kunnen duren.”

„GSP (Generalised Scheme of Preferences, red) reduceert de tarieven. Sinds juli zijn we met dat proces aan de gang. We hebben afgelopen week bevestigd gekregen dat Kenia kan profiteren van de GSP-tarieven vanaf 1 oktober 2014. Hoe dan ook: GSP betekent dat er nog steeds veel importbelasting over Keniaanse bloemen betaald moet worden. De tarieven zijn 5 - 8,5%, afhankelijk van het seizoen. Dat is 3,5% minder dan het volle tarief, maar dat is nog steeds te veel. Dergelijke marges worden in de sierteelt niet gerealiseerd. Overigens hebben we het tot nu toe over bloemen, maar ook jongplantmateriaal en snijgroen worden getroffen.”

„Er staat heel veel op het spel voor Kenia. De situatie moet niet lang duren anders heeft het veel impact op de sociaaleconomische situatie in het land. Direct en indirect zijn twee miljoen mensen afhankelijk van deze industrie in Kenia. Dus hoe korter het duurt, hoe beter. Het wordt een kwestie van overleven voor de bedrijven, dat is zeker.”

Wat is Union Fleurs? Union Fleurs, opgericht in 1959, is een internationale organisatie voor de bloemen- en plantenhandel. Het is een overkoepelende organisatie voor nationale de VGB in Nederland en BGI in Duitsland. Union Fleurs is gevestigd in Brussel en -

bloemen en planten. Union Fleurs houdt

leden en van de sierteelthandel in het algemeen beschermd en gepromoot worden. Een van de speerpunten is om productielanden naar consumptielanden

bereiken houdt Union Fleurs de regelgeving omtrent internationale handel, EU en daarbuiten in de gaten. Ze houdt een actieve dialoog met EU-autoriteiten en andere internationale wetgevende Herman de Boon.

„We werken er al meer dan tien jaar aan. De discussie over de EPA begon in 2003. Sindsdien monitoren we wat er gebeurt en zijn we zichtbaar voor de bloemenindustrie en proberen we te zorgen dat besluitmakers weten wat er op het spel staat. We maken ze bewust van de grootte van de industrie en laten ze zien dat het niet alleen Keniaanse kwestie is, maar ook een Europese. In Brussel hebben we goede contacten over dit onderwerp. Wij kunnen over de bloemenhandel in het algemeen spreken en niet alleen vanuit Nederlands perspectief. We maken duidelijk dat het een Europees belang is, en dat is heel belangrijk als je wat wilt bereiken in Europa. Verder verzamelen we informatie voor onze leden over hoe ze moeten handelen per 1 oktober.” <

24-09-14 13:23

Ketenpartners zetten eerste rozenweken op poten

Nederlandse roos

Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

anaf zaterdag 27 september brengen bloemisten die aangesloten zijn bij VBW (Vereniging Bloemist Winkeliers) onder het label ’Mijn Bloemist’ twee weken lang de Nederlandse roos onder de aandacht. Het initiatief hiervan is afkomstig van de branchevereniging voor de Nederlandse bloemisten. Twee jaar geleden werd er al eerder een actie op poten gezet met de Nederlandse roos, dit in combinatie met de Ride for the Roses. Dat is volgens Bram Rijkers van VBW goed bevallen. „Zowel door bloemisten als telers werd hier positief op gereageerd. De vraag vanuit de sector was of er niet weer een campagne voor dit product opgezet kon worden. Bij

telers gaat het moeizaam. En voor bloemisten is roos een belangrijk product, waar zij zich mee kunnen onderscheiden. Voor ons aanleiding om dit op te pakken”, legt Rijkers uit.

VBW heeft FloraHolland, handelaren en de kwekerscollectieven Avalanche+, Rosebrandt en RosaHolland (zie kaders) bij de plannen betrokken en samen hebben zij de eerste editie van deze rozenweken opgezet en gefinancierd. Het doel van de campagne is om de versheid en het brede assortiment van het Nederlandse assortiment te bena-

Achtergrond

drukken. Om dit kenbaar te maken bij het grote publiek zal de Nederlandse roos op 28 september en 5 oktober in het televisieprogramma De Bloemenoverval te zien zijn. Ook worden er diverse advertenties en een reportage in huis-aan-huisbladen en in het Mijn Bloemist-magazine geplaatst. Daarnaast zal er aandacht voor de campagne komen via de website, nieuwsbrief en de sociale media. In totaal hebben inmiddels tweehonderdvijftig bloemisten het promotiepakket besteld; zij kunnen dit materiaal gebruiken voor de lokale promotie. Bloemisten maken in de actieweken bovendien kans op een rozencheque wanneer zij bij de aangesloten handelspartners (FleuraMetz, Star en van der Gugten, Bab Star en Kempers Hengelo) meer Nederlandse rozen inkopen dan het jaar ervoor.

Avalanche+: nummer 1 Europa Veertien Avalanche+-telers hebben zich verenigd in een coöperatie en voeren samen met veredelaar Lex+ promotie voor marketing en kwaliteit om het merk verder te versterken. „Onze grote doelstelling is dat Avalanche+ de nummer 1 positie in Europa behoudt”, stelt Rokus Hassefras, marketingmanager De groep richt zich met haar activiteiten op de bloemist en de betere supermarkten in verschillende grote afzetlanden. Daar willen Om dit te bereiken nemen de telers deel

Rozenweken.indd 22

zoals Hollands Beste Bloemstylist, kleden baar voor Prinsjesdag, enzovoort. Hassefras geeft aan dat de verschillende samenwerkingsverbanden eigen beweegredenen hebben om promotie te voeren. „Ik ben in dienst van Lex+, dus ik spreek

dan is dit de juiste manier. Maar met de

komen. Een boodschap zoals versheid, kwaliteit en vakmanschap kunnen we prima

Anne-Jan Steenbeek, projectleider roos bij FloraHolland, geeft aan blij te zijn met het initiatief. Hij vindt het positief dat de verschillende samenwerkingsverbanden de handen ineen geslagen hebben. Er bestaan in de rozenwereld verschillende collectieven die zelf de promotiehandschoen opgepakt hebben. Zo zijn Rosebrandt en Avalanche+ al een paar jaar actief en later dit jaar wordt daar RosaHolland aan toegevoegd. De drie collectieven richten zich met name op de vakhandel, maar volgens Steenbeek is er ook behoefte om promotie te voeren richting de consument. „Vanuit de FPC Roos zijn we een consumentenpromotieplan aan het voorbereiden. De eerste oriënterende gesprekken zijn geweest, maar verder is er nog niets bekend. We gaan het 39 (2014)

24-09-14 13:23

Foto: VBW

Achtergrond

Weken van de

Flowering your life!

Nederlandse

Roos

De Nederlandse Roos Gekweekt op eigen bodem Altijd vers Komt altijd tot bloei

RosaHolland is een nieuw samenwerkingsverband; het is opgericht om de marktpositie van telers van deze roos aangesloten. Remco van der Hoeven van Florpartners begeleidt en adviseert de groep en geeft aan dat er begin november meer bekend wordt over de precieze plannen van RosaHolland. De coöperatie doet ook mee aan de rozenweken. RosaHolland is ontstaan met als doel de marktpositie de grootbloemige, Nederlandse rode roos Red Naomi! te bewaken en uit te breiden. De leden bundelen hun krachten en zetRosaHolland gaat zich inzetten voor promotie van het product met een herkenbaar kwaliteitsbehoud. Ook wordt bekeken hoe deze roos in een dalperiode beter onder de aandacht gebracht kan worden. De groep werkt de plannen de komende periode nader uit. Van der Hoeven: „Met deze productpromotie kunnen de Red Naomi!-telers echt hún product positioneren in de markt. Daar is behoefte aan, zodat alle schakels in de keten beter kunnen renderen.”

Achtergrond

Rosebrandt heeft als doel de Nederlandse roos

Win een Rozenboeket van Mijn Bloemist! Wie verdient volgens jou een roos? Ga naar mijnbloemist.nl/roos en win!

bloemisten. „De Nederlandse roos werd steeds gebeuren. Vandaar dat twee jaar geleden dit collectief is opgericht”, aldus Gerrie Sol. Op plekken waar bloemisten komen, probeert

beurzen om de Nederlandse rozen te promoten. We merken dat dit werkt, dat Rosebrandt steeds meer herkend wordt en dat er dus een relatie

van mening dat de verschillende initiatieven

plan uitwerken en leggen dat vervolgens voor aan de rozenkwekers”, geeft Steenbeek aan. Hij hoopt dat het voorstel er doorheen komt, zodat de roos bij de consument gepromoot kan worden. Nu vindt de promotie versnipperd plaats. Steenbeek hoopt dat de groepen in Vakblad voor de Bloemisteri39 (2014)

Rozenweken.indd 23

de toekomst gaan samenwerken. „Ik ben van mening dat je door samenwerking het meest optimale resultaat bereikt. Een klant wil altijd meer dan 100% wit of 100% rood. Bij deze eerste editie van de rozenweken hebben zij de handen ineengeslagen en dat is positief.” <

Naomi!- en Avalanche+-telers ook lid van Rosebrandt. „In onze promotie van de Nederlandse roos nemen we deze rassen ook mee.

bloemist enthousiast maken voor ons product.”

24-09-14 13:23

Ton Kester over consumentenmerk KAS:

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

r zal nog heel wat werk verzet moeten worden, willen op 1 oktober versproducten de Markthal in Rotterdam verlaten. Geen enkele verkoopstand is half september nog gereed en hekken staan nog om het gebouw. Het gaat goed komen aldus Ton Kester, zeker omdat niemand minder dan Koningin Maxima de Markthal opent. Een mooie aandachtstrekker, maar Kester kijkt veel meer uit naar het rondleiden van collega’s. Dat hij fysiek kan laten zien, waar hij al die jaren al over praat: een retailconcept waar volgens hem voor het eerst telers aan de knoppen zitten. „Ben blij af te zijn van het papieren verhaal. Of het een succes wordt, moet nu gaan blijken”, uit Kester.

glastuinbouwgebieden/greenports. In die gebieden is behoefte aan een combinatie van groot- en kleinschalige productie. „En mijn idee achter de Bloemistenkwekerij is altijd al geweest te beginnen met winkels. Dat klinkt misschien nu leuk, maar ik kan het staven met mijn oorspronkelijke plannen uit 2002”, vertelt Kester. En het laatste nieuws rond De Bloemistenkwekerij was ook dat gestart zou worden met drie winkels in Utrecht. Het is nu de eerste winkel in de Markthal in Rotterdam geworden. „Economische tegenwind heeft voor vertraging gezorgd rond allerlei plannen. Jammer, maar tegelijkertijd zinvol. Plannen rond KAS zijn door voortschrijdend inzicht ook weer beter uitgewerkt”, verwoordt Kester.

Het merk en winkelconcept KAS is het concrete resultaat van Kester’s overtuiging dat toekomstgerichte kwekers en veredelaars direct contact moeten hebben met de consument. Het zal leiden tot betere verdienmodellen voor telers. Dat is ook de achterliggende gedachte achter zijn idee voor De Bloemistenkwekerij, ook al is het lang stil geweest rond dit initiatief. Bewust volgens Kester, omdat het vooral een proces is dat zich achter de schermen afspeelt. Het gaat wel moeizamer dan hij had gedacht. Dat wil echter niet zeggen dat plannen voor De Bloemistenkwekerij in de ijskast zijn beland of niet realiseerbaar zijn. Sterker nog dit voorjaar is een rapport verschenen dat het idee achter De Bloemistenkwekerij (telers met ’kleine’ sierteeltproducten onder één dak) niet alleen kansen biedt in PrimAviera, maar ook in andere geconcentreerde

Bij KAS hebben zich tot dusver zo’n 20 bloemen- en plantenkwekers aangesloten met onder meer roos, gerbera, freesia, vanda, delphinium, lisianthus, kalanchoë, phalaenopsis, potroos, potchrysant, poinsettia en bol-op-pot in het assortiment. Nieuwe telers zijn volgens Kester van harte welkom en dan vooral als ze chrysanten, lelie, alstroemeria of bijzondere (zomer)bloemen inbrengen. Voor Daniel van den Nouweland, commercieel directeur bij Marjoland, het rozenbedrijf betrokken bij KAS, is de deur wat betreft nieuwkomers ook open. Hij plaatst wel een kanttekening: „Ze zullen dan wel iets moeten toevoegen aan het assortiment en niet reeds deelnemende ondernemers beconcurreren.” Wat Van den Nouweland aanspreekt in het KAS-concept, en veel van zijn collega’s, is het gezamenlijk afzetten van vers

ConsumentenmerkKAS.indd 24

Nederlands product waarbij snel ingespeeld wordt op de wensen van de klant. Hij is erg enthousiast over de groep telers die meedoen. „Stuk voor stuk teelttechnische professionals, die echter weten dat ze het daarmee alleen niet meer redden. Dat verder in de keten moet worden gekeken om erachter zien te komen wat consumenten wensen. Daar samen sterk in te worden met begeleiding en ondersteuning van deskundigen die weten hoe je bloemen presenteert en afzet”, formuleert Van den Nouweland. De rozenteler is tevens blij dat binnen dit samenwerkingsverband de ondernemers ook nog hun eigen bedrijfskoers kunnen blijven varen. „Een ondernemer wil ondernemer zijn en niet vastzitten aan allerlei voorwaarden.” Afspraken over hoe duurzaam de KAS-producten moeten zijn, zijn bijvoorbeeld vooralsnog niet gemaakt. Wat niet is, kan nog wel komen geven zowel Van den Nouweland als Kester aan.

De telers zijn voor 50% aandeelhouder van het eerste verkooppunt van KAS. En dat maakt dit retailconcept uniek, vinden Van den Nouweland en Kester. Andere aandeelhouders zijn retaildeskundige Jeroen Rossen en bloemist Erik Malcorps. Zij zijn ervan overtuigd dat een plek tussen bloemist en supermarkt is te veroveren. „De dagelijkse praktijk van consumenten en hun bestedingsbedrag is weerbarstig. De drempel bij bloemisten vinden ze vaak te hoog liggen, omdat ze het gevoel hebben iets te moeten kopen. Verder bevalt het assortiment niet altijd en is de prijs hoog. Bij supermarkten wordt alleen de prijs gecommuniceerd. 39 (2014)

23-09-14 16:01

Foto: Peter van Leth

Ton Kester (links) en Daniel van den Nouweland in de Markthal in Rotterdam, het eerste verkooppunt van het merk KAS. Een uniek retailconcept

Daarin gaat KAS voor trendy klanten verandering brengen met betaalbare producten en op de plek waar ze komen”, verwoordt Rossen in een promotievideo. Eigen KAS-verkooppunten zijn gepland op zogenaamde ’trafficlocaties’ waar veel mensen komen als stations en winkelcentra in het centrum van minimaal middelgrote steden. Shop-in-shop-verkooppunten bij bijvoorbeeld tuincentra hebben de initiatiefnemers ook op het oog, evenals kortstondige huur van lege winkelpanden voor bijvoorbeeld een rozenactie rond Valentijn. Daar kunnen consumenten terecht voor boeketten/bossen met een gemiddelde prijs van rond de € 15 en pot/plantcombinaties vanaf € 10. De nadruk ligt vooral op monobossen om kwekers ook volume te kunnen bieden.

Webshop via crowdfunding Inmiddels is een actie gestart om via crowdfunding een professionele webshop te ontwikkelen. Doel is om voor het einde van het jaar € 117.000 op te halen. De teller staat op € 4.700. „Geen slecht begin wetende dat ons netwerk alleen nog maar op de hoogte is. Straks met de lancering van KAS stroomt het geld hopelijk binnen”, meldt Kester. De webshop komt er sowieso, ook al wordt het benodigde bedrag niet binnen 39 (2014)

ConsumentenmerkKAS.indd 25

gehaald, verzekert Van den Nouweland. Het is namelijk een wezenlijk onderdeel van het KAS-concept. De webshop zal in ieder geval regionaal en niet landelijk worden ingericht om logistieke processen efficiënt te houden. Een volgende stap die KAS wil zetten is om samen met veredelaars en kwekers juist die bloemen of planten te kweken waar de klant om vraagt. „Deze informatie wordt voor kwekers steeds belangrijker. De KASformule zorgt ervoor dat ze die uit eerste hand krijgen”, zegt Van den Nouweland.

Type klant KAS beoogt klanten te werven die normaliter weinig aandacht hebben voor bloemen en planten. Tweeverdieners in de leeftijd van 20 tot 45 jaar. De initiatiefnemers hebben het succes van Rituals body&cosmetics voor ogen. Een leuk betaald cadeau dat wordt beleefd. Inrichting van verkooppunten wordt hierop afgestemd, evenals de te kopen vazen, potten en kaarten en handige verpakkingsoplossingen. Via billboards komen telers ook zelf aan het woord voor het verhaal achter het product.

dat er drie winkels binnen het jaar moeten komen, maar wat voor zin heeft dat. Als ik iets geleerd heb de afgelopen jaren dan is het dat tussen woorden en daden een enorme kloof kan zitten. Echter geen onoverbrugbare, zoals we nu met KAS laten zien. Het is heel spannend, maar ik heb er alle vertrouwen in dat het team experts samen met de bloemen- en plantenkwekers het merk KAS en de eerste winkel tot een succes gaan maken.” Mocht KAS uitlopen op een fiasco dan is Kester er de persoon niet naar de handdoek in de ring te werpen. „Mensen die mij kennen weten dat ik altijd denk vanuit oplossingen. Bij mij is het glas altijd half vol in plaats van half leeg.” <

In het kort ■

Niet vastpinnen Zelf laat Kester zich niet meer vastpinnen op doelstellingen: „Ik kan nu wel gaan roepen

23-09-14 16:01

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

wisselende saldo?

eel tuinbouwondernemers hanteren de rekening-courant als graadmeter voor de financiële stand van zaken. Keuzes maken op basis van een dagelijks wisselend saldo is echter niet verstandig, zeker in deze minder gunstig economishe tijden. Het geeft een vertekend beeld. De stand op uw rekening-courant zegt iets. Zeker als er nog rekeningen onbetaald zijn, doordat die ’onder tafel liggen’. Een rekening-courant is echter een betaalrekening met kredietgedeelte, niets meer en niets minder. Natuurlijk wordt die rekening ook wel gebruikt om een investering te financieren. Dat is eenvoudig af te lossen, niet waar? Denk er echter aan dat sommige investeringen over een langere periode worden uitgesmeerd. Daarom geldt nog steeds de basisregel: lange investeringen met lang geld, korte investeringen met kort geld. Wie goed zicht wil houden op de financiële ontwikkeling van zijn bedrijf heeft meer aan een liquiditeitsprognose om daarmee verschillende keuzes goed tegen elkaar te kunnen afwegen.

Te veel leunen op het saldo van uw rekening-courant leidt tot een strategiecrisis door gebrek aan werkelijk bruikbare cijfers. Door de minder goede inzichten in de bedrijfsvoering is niet meer goed in te spelen op de toekomstige ontwikkelingen. U bent bijvoorbeeld geleidelijk aan steeds meer aan één afnemer gaan leveren en inmiddels onbewust zeer afhankelijk van deze klant. Op dit moment gaat alles (nog) goed. Maar stel dat deze klant failliet gaat of u krijgt onenigheid met hem of haar. Een winsten liquiditeitscrisis kan het gevolg zijn. Een ander voorbeeld kan zijn dat u geleidelijk aan, onbewust, steeds meer van een soort bent gaan telen vanwege goede prijzen. Op dit moment gaat alles (nog) goed. U kunt netjes alle rekeningen op tijd betalen, maar op het moment dat de prijzen onderuitgaan, heeft u direct een probleem. Een probleem

39vraag.indd 26

IllustratIe: Peter moorman

dat eveneens kan uitmonden in een winsten liquiditeitscrisis.

Onvoldoende liquiditeit bedreigt de continuïteit van uw zaak. Bij een liquiditeitscrisis moet een ondernemer keuzes maken. Er moet financieel echter wel voldoende ruimte zijn om keuzes te kunnen maken. Om deze keuze goed te onderbouwen, is een liquiditeitsprognose noodzakelijk. Het is een betrouwbare monitor. Zeker als u aan uw geldverstrekker (meestal de bank) een aanvullend krediet of nieuwe lening vraagt. Een liquiditeitsprognose wordt gemaakt door voor de komende twaalf maanden uw verwachte inkomsten en uitgaven toe te delen aan de verschillende maanden. Betalingstermijnen van uw afnemers zijn hierbij essentieel. Door ook de verschillende uitgaven per maand goed in beeld te brengen, krijgt u uiteindelijk een beeld van de verwachte knelpunten op basisinkomsten en uitgaven per maand. Een realistische liquiditeitsprognose is, naast een rentabiliteitsprognose, voor ieder bedrijf de stuurinformatie bij strategische beslissingen. De liquiditeitsprognose geeft

inzicht in de omvang van uw financieringsbehoefte en over de periode van deze behoefte. Zo kunt u zien of de kredietfaciliteit voldoende is. Is er een tekort of overschot? Is deze ontwikkeling tijdelijk of structureel. Met dit in uw achterhoofd heeft u een goed inzicht in het liquiditeitenverloop om uw bedrijf, ook op de lange termijn, goed te leiden.

Een prognose maken is één. Door die prognose te koppelen aan uw boekhoudkundige gegevens, krijgt u voortschrijdend liquiditeiteninzicht. Afwijkende ontwikkelingen in de voortgang, positief en negatief, merkt u dan direct op. Door enige ruimte aan te houden in de prognose is niet bij elke afwijking onmiddellijk bijsturen noodzakelijk. Zo creëert u meer rust. Mede door het financiële overzicht op langere termijn kunnen dagelijkse schommelingen de rust in uw strategie niet meer verstoren. < martin van Wirdum , relatiemanager alfa accountants en adviseurs, mvanwirdum@alfa.nl

39 (2014)

23-09-14 16:01

M K Groene planten

'%&'

'%&(

'%&)

'%&'

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

(% '* '% &* &%

Bloeiende planten '%&(

'%&)

'%&'

&)%

&*%

&(%

&)% B^YYZceg^_h ^c XZciZc

Snijbloemen

&'% &&% &%% .%

'- '. (% (& (' (( () (* (+ (, (- (. )% )& lZZ`

Met 23 cent blijft in week 38 de middenprijs op z’n plek. In voorgaande twee jaren lag deze in dezelfde week op 24 cent.

'%&(

'%&)

&(% &'% &&% &%% .% -%

'- '. (% (& (' (( () (* (+ (, (- (. )% )& lZZ`

De gemiddelde prijs zakt met 3 cent tot 107 cent. In 2012 kwam deze uit op 113 cent en in 2013 op 106 cent.

'- '. (% (& (' (( () (* (+ (, (- (. )% )& lZZ`

Vanaf week 35 daalt de middenprijs gestaag. In week 38 gaat er 6 cent af tot 108 cent. In voorgaande twee jaren was deze 121 cent.

Theo de Vries:

’Er is steevast een opleving na een vakantie’ Bedrijf: Greenzone Veiling: Veiling Rhein-Maas Week: 38

Maandag „Er staan circa 1.500 karren bloemen en circa 4.700 CC-karren planten. De vakantietijd is echt voorbij. De focus ligt volop op het nieuwe seizoen. Er zijn herfstproducten en producten met een knipoog naar de kerst. In de aanvoer ziet men reeds de eerste tekenen daarvan met sierfruit, chrysanten als snijbloemen en planten, calluna en violen. Het beeld is volledig anders dan een paar weken geleden.”

Dinsdag „Het aanbod is 1.250 karren snijbloemen en 3.610 CC-karren planten. Helaas zijn de laatste weken qua weer niet optimaal geweest. Behoorlijk wat uitval door plaatselijk veel regen en wind. Talrijke gewassen hebben eronder geleden. Dit zien we in de prijzen terug, veel bloemen worden goed betaald en we zien wat extremen bij de langste lengtes van rozen, helianthus en gladiolen.”

Woensdag „Er staan 1.464 karren snijbloemen en 6.403 CC-karren planten. Het is prachtig weer. De prijzen zijn over de hele linie strak. Maandag was het behoorlijk strak, dinsdag was het ietsje losser, vandaag zit men er weer bovenop. Na de vakantie is het van de laatste week augustus tot 39 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 27

vorige week prima geweest met de handel. Hoewel de tweede helft van vorige week al wat tekenen van afnemende vraag geconstateerd konden worden. Desondanks is het met strakke prijzen en met verkopen op een lager pitje toch allemaal wat moeizaam deze week.”

Donderdag „1.214 karren snijbloemen en 3.070 CC-karren planten. Zomerse temperaturen en hier en daar fikse onweersbuien, nazomer ten top. Wat minder top zijn de verkopen. Er is wel volop vraag naar bloemen in kleuren die veel voor bruidswerk gebruikt worden. We proberen links en rechts toch wat verkoop te genereren, maar het gaat moeizaam, maar het lukt. Een breed assortiment over de hele linie helpt daar zeker bij.”

Vrijdag „Snijbloemen: 957 karren en planten 3.381 CC-karren. Ieder seizoen is anders, maar als de vakanties voorbij zijn, is er steevast altijd een opleving in de vraag en prijsvorming wat dan tot verontwaardigde blikken leidt. Met dezelfde verbazing gaan we zo richting eind september en zien we de vraag en prijzen behoorlijk naar beneden gaan. We gaan de focus op het laatste gedeelte van het jaar leggen.”

23-09-14 16:01

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Simone van Tol

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

38 week

Prijs index

Beeld niet veel anders dan vorig jaar Omzet en prijsvorming van week 38 wijken niet veel af van dezelfde week in 2013. De gemiddelde prijs lag net als vorig jaar op 22 cent. De omzet daalde met 3,4% en de aanvoer met 0,8%. Gerbera had het lastig. Met 6% meer aanvoer van zowel grootbloemigen als de mini’s, kwam de prijs onder druk. Grootbloemig zakte van 28 naar 24 cent gemiddeld en de mini’s van 14 naar 10 cent. Naar verwachting komen aanboden vraag de komende weken weer beter in balans.

Hydrangea scoorde 18,2% meer omzet in week 38 vergeleken met vorig jaar. Door het mindere weer in augustus heeft helianthus een vertraging opgelopen. Het effect hiervan zien we terug in de aantallen op de klok. Hierdoor zakt de prijs weg van 34 cent naar 14 cent gemiddeld. Er waren ook iets meer lelies dan vorig jaar. Bij Oriëntal 2,5% en bij LA’s 9,6% meer aanvoer. De gemiddelde prijs steeg echter toch bij beide groepen met 2 tot 3 cent ten opzichte van vorig jaar.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

Aanvoer index

38 week

Prijs index

Iets meer stuks bij lagere prijzen Ook in week 38 lag de gemiddelde prijs bij kamerplanten 3 cent lager dan in week 38 vorig jaar. Het aantal dat werd verkocht, steeg met 3,3%. Phalaenopsis kwam deze week positief uit ten opzichte van 2013. Met 5,2% meer aanvoer steeg door een hogere gemiddelde prijs van 11 cent de omzet met 8,3%. Potanthurium had het moeilijker. Door een aanvoerstijging van 27,2% stond de prijs met € 2,61 onder druk, terwijl deze in week

38 vorige jaar nog op gemiddeld € 3,08 lag. Hedera kwam met een aanvoerstijging van 4,3% gemiddeld 1 cent lager uit. Dit resulteerde in een omzetstijging van 2,2%. Ondanks dat er bij spathiphyllum 3,8% meer werd verkocht, lag de prijs toch gemiddeld 3 cent hoger en steeg de omzet met 6,2%.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

33 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 28

36 Prijs index

38 week

Meer aanvoer doet prijs zakken In totaal werden in week 38 17,2% meer tuinplanten aangevoerd. De gemiddelde prijs lag echter 7 cent lager dan vorig jaar in deze week. De totale omzet kwam hierdoor 6,7% hoger uit. Er werden deze week enorm veel violen aangevoerd. Een stijging van ruim 112%. De prijs zakte van 44 cent naar 35 cent gemiddeld ten opzichte van 2013. Hier is het weer natuurlijk ook van invloed geweest. Calluna staat nummer 1 in de top 10 van tuinplanten en ook hier een groei in aanvoer; 48,5%

meer stuks. Dit had invloed op de prijs die 8 cent lager lag dan een jaar eerder. De aanvoer van erica lag 31% lager en dit gaf een prijsstijging van 16 cent gemiddeld. Ook skimmia deed het beter. Ondanks een aanvoerstijging van 13,7% kwam hier de gemiddelde prijs toch 37 cent hoger uit dan in week 38 in 2013.

39 (2014)

24-09-14 11:22

Nederland

Over de toonbank Schagen

Nicole Willig:

’Online inkopen moet een vertrouwenskwestie worden’ om weg te geven. Ook de service die wij verlenen, wordt altijd gewaardeerd.”

Welke service verleent u?

FOTO: BLOEM DEZIJN

„Het is belangrijk goed te luisteren naar de klant. Maar ook bijvoorbeeld met rouwwerk komen wij bij de mensen thuis als daar behoefte aan is. Vorig jaar met de verkiezing ’Bloemist van het jaar’ bleek dat onze klanten ook het ruime assortiment waarderen. Ze vinden dit nog een échte bloemenwinkel.”

Hoe koopt u in? Naam: Bloem Diezijn Locatie: Schagen Sortiment: 60%bloemen, 25% planten en 15% hardware Specialiteit: kwaliteit en service Aantal medewerkers: twee parttimers

„Ik koop in bij verschillende groothandels en daarnaast ook wel wat online. Ik ben daar nog wel een beetje zoekende in. Het is toch altijd makkelijk om de producten in het echt te zien en te voelen. Ik wil niet verrast worden als ik op internet iets inkoop. Het moet groeien; het moet een vertrouwenskwestie gaan worden.”

Verkoopt u boeketten online? Hoe gaan de verkopen? „Ik moet zeggen dat ik eigenlijk niet echt een terugloop heb gehad de afgelopen jaren. Dat komt, denk ik, vooral doordat een wat ouder publiek bij mij koopt en die blijven toch hun bloemetje en/of plant kopen. Voor zichzelf of

Standpunt

„Ja, ik haak altijd in op de acties die VBW organiseert. Ook met de Rozenweken doe ik mee. Ik heb materiaal besteld en zit eraan te denken om Nederlandse rozen uit te delen als klanten bij mij in de winkel iets kopen. Het zou ook leuk zijn om een kweker in de winkel te hebben, maar daar is mijn winkel niet druk genoeg voor. Daar komen te weinig klanten voor.”

Is roos een belangrijk product? „Als losse bloem verkoop ik roos het meest. In de boeketten gaan vaak gerbera’s, die verkoop ik veel. Bij de planten zijn het met name orchideeën en succulenten.”

Heeft u nog advies voor kwekers? „Lastige vraag. Het is in ieder geval belangrijk dat zij blijven zorgen voor een mooi assortiment en een goede kwaliteit. Ook graag niet al te veel aan de supermarkten leveren, haha. Nee hoor, ik denk niet dat wij hier heel veel last van hebben. Er zijn twee supermarkten in de omgeving, maar ik ben nog niet heel erg onder de indruk van de kwaliteit die zij hebben staan. Zij bieden ook geen service en vakmanschap; daarin kunnen bloemisten het verschil maken.”

’FloraHolland met telers en kopers om tafel voor sterke klok’

I Ron Hooyman Flora Plus

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

39 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 29

„Mijn site is gekoppeld aan de site van Fleurop, maar er wordt niet extreem veel gebruik van gemaakt door consumenten. Misschien zo’n keer of vier per week. Maar goed, als je het niet aanbiedt, dan gaan ze naar een ander.”

Bent u actief met promotie?

n het Vakblad nummer 37 was in een artikel te lezen dat handelaren het landelijk veilen zien zitten. Ik heb sterke twijfels bij deze constatering. Onlangs heb ik samen met de VGB en zo’n dertig andere exporteurs om de tafel gezeten en er worden grote vraagtekens gezet bij deze nieuwe manier van veilen. De veiling is groot geworden met de veilingklok. Bij alle directe handel wordt nog altijd met een schuin oog naar de klokprijzen gekeken. De handel en kwekers hebben baat bij een sterke klok; we moeten het instrument koesteren. Door allerlei factoren is de klok de laatste jaren sterk afgezwakt. De veiling is hier zelf debet aan. FloraHol-

land (FH) heeft de focus gelegd op bemiddeling, zonder daarbij duidelijke afspraken met telers te maken over het waarborgen van continuïteit op de klok. Het keuren is afgeschaft, klokpartijen worden in grotere partijen geveild en dit terwijl de markt om maatwerk vraagt. Kopers moeten op afstand inkopen terwijl dit systeem niet optimaal functioneert en informatie niet betrouwbaar is. Wanneer het landelijk veilen van start gaat, kunnen we de handel helemaal niet meer zien. Hoe moet dat? Er is veel onduidelijk, terwijl FH al snel wil gaan starten. Hoe gaat FH bijvoorbeeld de logistiek verzorgen? Ik ben een inkoper op Aalsmeer, maar als ingekochte par-

tijen in het Westland staan? En hoe gaat de veiling grote productgroepen veilen? Gaan we dan vier of vijf uur achter elkaar veilen? Graag ontvangen wij antwoorden op al deze vragen. Ik adviseer de veiling met kopers en kwekers tegelijkertijd om de tafel te gaan en samen te besluiten hoe de klok in de toekomst moet functioneren. Dat er iets moet gaan gebeuren, dat is duidelijk. Wanneer Nederland en FH haar sterke positie wil behouden, moeten we met zijn allen het kloksysteem versterken en behouden. Onze klanten verlangen maatwerk en betrouwbaarheid. En dat is precies waar het bij FloraHolland de laatste jaren aan ontbreekt.

24-09-14 11:23

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Twijfel over rendement bij krimp Hollandse statice

(*#%%%

(%#%%%

'*#%%%

'%#%%%

&*#%%%

&%#%%%

* %

*#%%% É.- É.. É%% É%& É%' É%( É%) É%* É%+ É%, É%- É%. É&% É&& É&' É&(

É&' É&( É&) i$b Vj\

KZg`dX]iZ VVciVaaZc m Yj^oZcY

Aanvoer en middenprijs Hollandse statice op de Nederlandse bloemenveilingen vanaf 1998 (bron: VBN/FloraHolland).

„De kwaliteit van het aanbod is nog goed, terwijl we richting eind van het seizoen gaan”, meldt inkoper Arie Schoneveld van FleuraMetz over de Nederlandse statice (Limonium sinuatum). Marcel van der Meer, inkoper bij Aablo: „Klachten krijgen we nooit, dat zegt genoeg. Maar een verbeterpunt is wel de aanvoerrijpte, soms is het Hollandse aanbod toch te rauw.” Inkoper Ronald van Duijvenboden van Barendsen Bloemen kwalificeert de kwaliteit als goed. „Verbeterpunten weet ik zo een-twee-drie niet te noemen.”

De verwachte daling van het Nederlandse aanbod via de vestigingen van FloraHolland kwam

tot en met augustus uit op 5% tot bijna 10 miljoen stelen. Daarvoor werd gemiddeld 24 cent betaald, 1 cent minder dan in 2013 en 2 cent meer dan in 2012. De hogere middenprijs in augustus heeft het gemiddelde aardig bijgetrokken. Volgens Roland van Paassen van de Statice Specialist in Poeldijk is het nog te vroeg voor conclusies voor de jaarrondteelt. „We gaan tot begin november door. Augustus was goed, maar als het huidige lage prijsniveau aanhoudt eindigen we teleurstellend”, zei hij half september. Perry Snabel van kwekerij Tonie in Nieuwveen: „De prijsvorming is redelijk stabiel geweest en eigenlijk ben ik wel tevreden”, meldt hij over de resultaten met zeven

„We hebben het aardig kunnen verkopen en het loopt ook nog lekker door”, meldt inkoper

Erwin Dol van Barendsen Bloemen over Hollandse lysimachia in het lopende seizoen. Dat ligt

verschillende cultivars waarvan Cloudy Blue een aandeel heeft van zo’n 30% en de andere circa 10%. „White Wings en New Happy Wings sprongen er in positieve zin bovenuit, maar dat kan volgend jaar zomaar weer met andere kleuren het geval zijn.”

Noviteit Gerard Aardenburg van S.N.M. Aardenburg in Heemskerk bracht dit jaar voor het eerst de nieuwe Bluebelle Sun Birds als een tussenteelt. „Echt donkerblauw en voor de eerste, zware takken werd goed geld neergelegd. Daarna werd het minder voor steeds lichtere takken, maar volgend jaar gaan we ermee door”, kijkt hij terug en blikt hij vooruit.

in Duitsland anders, volgens de inkopers Fabian Volwater en Harold Pauli van Nijssen Jr. respectievelijk FleuraMetz. „Door lokale productie hebben we geen kans”, verwoordt Pauli hun mening. Op andere markten is de vraag volgens hem wisselend. „Net als de kwaliteit van de Nederlandse kwekers.”

Aanvoer klimt

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Tot en met augustus dit seizoen is de aanvoer van Hollandse lysimachia met 28% gestegen tot 3,5 miljoen stelen. Daarvoor werd gemiddeld 15 cent betaald, 3 cent meer dan in 2013 en 1 cent meer dan in 2012. „De prijs, de kwaliteit en de productie waren goed”, meldt Jan van Zetten van Zomerbloemenkwekerij J.A. van Zetten op Tholen over de vroege

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 30

Het importaanbod uit Kenia via FloraHolland kromp dit jaar met 4% tot 12 miljoen stelen en zakte vanuit Israël met 18% tot nog geen 2 miljoen stuks. Daarvoor werd respectievelijk 15 cent en 24 cent betaald. Er is ook veel directe handel. „Nog steeds wordt vanuit Afrika voor de klok gedumpt als die productie niet direct is verkocht. Dat drukt de prijs en de Nederlandse kweker is daar de dupe van”, zegt Duijvenboden. Zolang het voldoende voorhanden is, geeft hij net als Schoneveld en Van der Meer de voorkeur aan Hollandse statice. „Kwalitatief beter en het oogt frisser.” „En alle kleuren zijn voorhanden”, vult Schoneveld aan. ■

aanvoer van eind mei tot begin juli. Hij voert de aloude clethroides aan en een cultivar uit eigen selectie. „Die is vroeger en valt op door de rechtopgaande aar.” Vanaf juli en zolang het goed weer blijft is John Jonkheer van J.H.M. Jonkheer uit Hillegom op de markt met cultivar Elisabeth, inmiddels de belangrijkste in het aanbod. Hij is tevreden over de resultaten en dat geldt ook voor Corné van Aert van Van Aert Flowers in Breda over de opbrengst van Elisabeth en Jumbo. „Elisabeth groeit wat makkelijker en is qua oogst beter spreidbaar. Jumbo is moeilijker, maar bloeit uniformer en dat is weer makkelijker oogsten. Met het risico van piekaanvoer en dus lagere prijzen.” Hij vreest dat er te veel Elisabeth op de markt komt. ■ 39 (2014)

23-09-14 16:02

Hoop op structureel betere prijs bij minder alstroemeria

bloemen en constante kwaliteit.” Hoe gematigd de inkopers ook zijn over de vraag, zonder uitzondering zijn ze enthousiast over de kwaliteit en het assortiment. „Hartstikke mooi en super”, verwoordt Batenburg de mening.

Doordat het areaal deze zomer door een gedwongen beëindiging met zo’n 10% is gedaald, kromp de aanvoer tot en met augustus met 6% tot 114 miljoen stelen. In vergelijking met de twee voorgaande jaren pluste de middenprijs er een centje bij, met name door goede prijzen in augustus. Telers hopen op een structureel betere prijsvorming, die tot nu toe ondanks aanvoerdaling uitbleef. In de afgelopen tien jaar zakte het aanbod met 100 miljoen stelen tot 171 miljoen in 2013, in combinatie met een verbetering van de kwaliteit

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

„In het Midden-Oosten komen we er goed mee weg, maar Duitsland blijft achter”, schetst inkoper Nol Nijssen van Nijssen Jr. zijn beeld van de markt voor Hollandse alstroemeria. Ron Teiwes, inkoper bij Wesseling, herkent dat voor de Duitse markt. „In Rusland is veel directe concurrentie uit Colombia, naar Amerika gaat weinig, in Frankrijk is het potjeshandel en in Zuid-Europa staat het bloemenverbruik onder druk en hebben ze ook eigen productie”, loopt hij de afzetlanden af. Bij klanten van Holex is er volgens inkoper Arnold Spros alleen belangstelling voor alstroemeria bij Valentijn en Moederdag. René Batenburg van Barendsen Bloemen meldt een gematigde vraag in Zwitserland. Dian Dubbelman, inkoper bij Intergreen: „In de twee jaar dat ik nu alstroemeria doe hebben we alleen Colombiaanse gebruikt. Vanwege grotere

dankzij vernieuwing van teeltmethode, verwerking, assortiment en presentatie. Dat werd onvoldoende vertaald in betere prijzen. „Daar gloort nu hoop op”, vindt Niels Tesselaar van H.M. Tesselaar in Heerhugowaard. „Het eerste halfjaar was weer net niet voldoende, het derde kwartaal wordt goed en hopelijk trekt dat door.” Henric van der Krogt van kwekerij Hammestein in Wervershoof neemt hetzelfde waar. „Cruciaal wordt nu ook het uitgiftebeleid van veredelaars, doordat het areaal is gedaald tot onder 50 ha. Is dat een te smalle basis?”, vraagt hij zich af.

Verdienmodel Inkoper Roy van der Voort van OZ Export is een half jaar na de start van de exclusieve verkoop van de noviteiten Paradiso en Charmelia via de DFG-bedrijven tevreden. Teler Fedor van Veen van Together2Grow in Poeldijk en Schipluiden, waar deze meer topbloeiende rassen worden geteeld, deelt die mening. „De markt heeft het goed opgepakt, nu komt het aan op uitbreiding.” Met name aan Charmelia ligt in de gesloten ketenaanpak een ander verdienmodel ten grondslag. „Marketinggestuurd met ook een hoger budget”, aldus Van Veen. ■

Marktacties Promotie Woonplant van de maand oktober: chrysant Woonplant van de maand november: kerstcactus Tuinplant van de maand oktober: herfstplanten, najaarsbladheesters: leucothoe, photinia, viburnum, pieris, osmanthus Tuinplant van de maand november: helleborus PurE Seasonal Flowers oktober: anigozanthus PurE Seasonal Flowers november: euphorbia sep-jan ’15 Campagne ’Amazing Amaryllis’, initiatief van telers, verenigd in FH-promotiecommissie, uitvoering Fresh Retail sep-mrt ’15 Campagne snijorchidee, initiatief van telers, promotiecommissie en FloraHolland, coördinatie en uitvoering Fresh Retail 27 sep Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: Yucca gloriosa, Yucca gloriosa Variagata, sierfruit, droge bollen, Acer Japanese Jewels, eucalypthus, Vaccinium Red Candy, Mahonia Soft Caress, Hydrangea arb. Incrediball en Invincibelle, buxus, Cupressus Gold crest, Dieffenbachia Green magic, Hedera Jessica, Pachira 27 cmpot, Fastia japonica Spiderweb, leucothea, photinia, viburnum, pieris, osmanthus, Calluna Beauty Ladies, potanthurium. SBS6 17.00 uur. 6 okt Een tien voor de juf. Geefmoment bloemen en planten door kinderen en ouders aan de leerkracht. www.een10voordejuf.nl

9 okt - 2 nov EU-campagne ’Vriendinnen kennen elkaars Lievelingsbloem’. Bloemenpromotie door Bloemenbureau Holland in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland In de Bloemenagenda 2014 staan twaalf bloemen, gesorteerd op het seizoen waarin ze verkrijgbaar zijn. De consument vindt de bloem in de agenda op Mooiwatbloemendoen.nl

1 sep - 12 okt: chrysant 13 okt - 9 nov: orchidee 10 nov - 7 dec: lisianthus 1 dec - 28 dec: amaryllis

1 okt Nationale Vergeet-ze-niet-dag (Ned) 2 okt Grootouderdag (GB, Ita, Spa) 31 okt Halloween (Bel, Dui, Fra, GB, Ned) 1 nov Allerheiligen (Ned, Bel, Spa, Pol, Ita, Dui) 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus) 9 nov Remembrance Sunday (GB) 10 nov Dag van de Mantelzorg

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

39 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 31

23-09-14 16:02

Analyse bloeiende planten Foto: BArEndsEn

Exporteur over

Tillandsia steeds beter gekleed Het gedrag van tillandsia in de markt stemt overeen met dat van ter in opkomst.

Bedrijf: Barendsen BV, Aalsmeer Functie: verkoper Belangrijkste afzetlanden: Europa en Midden-Oosten Inkoop: eigen import, klok, direct bij kwekers Aantal medewerkers: 65

Wim Kinkel:

’Evenementenmarkt interessant’ Oostenrijk, een ingewikkeld exportland? „Logistiek gezien wel, omdat wij leveren aan winkeliers, tuincentra en evenementenbureaus. Toch lukt het ons om bestellingen binnen 24 uur af te leveren. We werken met drie verschillende transporteurs en voor kleinere zendingen met een pakketdienst. Afgezien van de wat ingewikkelde logistiek, is Oostenrijk geen moeilijk exportland. De betalingsmoraal is prima en de mentaliteit ligt ons.”

Is de evenementenmarkt interessant? „Ik vind van wel, als je tenminste kunt voldoen aan de verwachtingen. Ik denk dat deze markt alleen maar groter wordt de komende jaren. Wij leveren via onze klanten bijvoorbeeld de bloemen voor het jaarlijkse Opera Bal en voor diverse privéfeesten. Ook kwamen onze bloemen en planten via een Oostenrijks evenementenbureau in 2012 terecht bij het EK voetbal in Polen.”

Welke producten verkoopt u er vooral? „Vooral snijbloemen; de potplanten die we er verkopen, dienen vooral om de karren op te vullen. Qua snijbloemen blijven rozen erg belangrijk, net als anjers en calla’s. Ook gaan er steeds meer zomerbloemen naartoe, het assortiment wordt telkens breder. Een hype van de laatste twee jaar is hortensia.”

De FloraHolland-statistiek van de productgroep tillandsia, ziet er op het eerste gezicht voor 2014 goed uit. Tot en met week 37 werd al zo’n €5 miljoen omzet afgerekend, 11% meer dan in 2013. Grotendeels kwam dat door een groter aantal van bijna 3,1 miljoen verkochte stuks (+9,4%). Maar ook de middenprijs laat met €1,64 een kleine plus (+1,8%) zien. Verder valt Martijn Bentvelsen, projectleider Markt & Product, op dat het aantal tillandsia’s dat via Connect wordt verhandeld in een jaar tijd met 18% groeide. „Dat is best wel fors. En het heeft zo te zien ook effect op de Connect middenprijs, want die ligt ruim 5% lager.”

Kanttekening Ook voor de meestverkochte potmaat 9 cm, goed voor zo’n 70% van de tillandsia-omzet, volgt een kanttekening. Namelijk: geen hogere, maar licht lagere middenprijs. Nadere inspectie leert Bentvelsen dat van groei bij tillandsia eigenlijk alleen sprake is in de niet nader omschreven groep overig. „Dat maakt deze statistiek toch wat moeilijk te duiden”, besluit Bentvelsen. De gangbare roze T. cyanea Anita zou qua aantallen en omzet stabiel zijn. Volgens leveranciers en afnemers van bloeiende tillandsia is de handel moeizaam. „Zelfs in potmaat 9

is tillandsia best een duur plantje”, meent Peter Snels van Vida Verde. „Voor dat geld wil de klant wel iets moois. Bijvoorbeeld een vertakte Samantha. Maar die is helaas nog niet altijd beschikbaar. En op zijn minst een mooi keramiekje dat aansluit bij de tijd van het jaar.” Gert Klootwijk van Hans Visser ziet in een ander segment nog wel waardering voor ’kale’ tillandsia: „Tillandsia is met zijn zeer houdbare, lang kleurvaste bloeiwijze zeer geschikt voor plantenschaaltjes.” Al zullen ze voor die toepassing wellicht niet de hoofdprijs mogen kosten.

Het relaas van verkoper Michel Prins van Corsa Plant in De Lier kan de FloraHolland-statistiek mogelijk wat verhelderen. Corsa ontwikkelt producten op basis van niet-bloeiende tillandsiasoorten en ziet de markt daarvoor fors groeien. „We waren tien jaar geleden gestopt met het toevoegen van waarde bij onze achttien soorten tillandsia’s. Vorig jaar hebben we voor het eerst weer een nieuwe productlijn met toegevoegde waarde geïntroduceerd. Met boomstronken en in glaswerk. Dat geeft een duidelijke opleving in de vraag. We merken dat veel mensen het product zo niet meer kennen en er weer helemaal gecharmeerd van zijn.” ■

Hoe ziet u de toekomst? „Onze verkopen naar Oostenrijk stijgen de laatste jaren met ongeveer 10% per jaar. Ik verwacht dat deze lijn zal doorzetten. Geen spectaculaire stijgingen, maar een gestage groei. Dat gaat niet vanzelf, ik bezoek elke klant één of twee keer per jaar. Je moet je gezicht laten zien, al is het maar om een kop koffie te drinken.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 32

'%%

,#*%%

&-*

+#%%%

&,%

)#*%%

&**

(#%%%

&)%

&#*%%

&'*

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

Verkochte aantallen x duizend

„Veel rozenkwekers zijn overgestapt op hortensia, het aanbod en het aantal soorten zijn enorm gestegen; we verkopen nu zo’n honderd verschillende hortensia’s. Deze bloem is ook veelgevraagd voor evenementen. Het is een mooie bloem en door het brede scherm vult het goed. Als bos is hortensia ook goed te verkopen.”

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Hoe komt dat?

Verkochte aantallen en middenprijs kamerplant tillandsia op de FloraHollandveilingen van 2009 tot en met 2013. 39 (2014)

24-09-14 11:23

Afzetzaken Foto: VAn der knAAp

Analyse groene planten

Weinig markt meer voor Ficus binnendijkii

Foto: VAkblAd Voor de bloemisterij

Afgaand op het sentiment onder producenten en potentiële afnemers van Ficus binnendijkii, is het zo goed als over met dit product. „Het is een sterke ficus, maar in de markt doet zowel de smalbladige Alii als de bredere Amstel King het heel slecht”, aldus teler Marc Aarts in Prinsenbeek. Aarts Kwekerijen is tot op heden een grote aanbieder van Ficus binnendijkii, maar dat gaat volgens Aarts veranderen. „We maken er nu op jaarbasis rond de 50.000. Komend jaar zet ik 20.000 minder Alii en 15.000 minder Amstel King.” Een krimp van 70%.

Ondanks de negatieve geluiden uit de markt, laat de veilingstatistiek voor Ficus binnendijkii een stabiele aanbodsontwikkeling en zelfs licht stijgende prijzen zien. Een grote aanbieder blijkt echter tevens een grote koper, hetgeen de statistiek erg vertroebelt. ■

-%%

+%%

,%%

*%%

+%%

)%%

*%%

(%%

)%%

'%%

(%%

&%%

'%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

Verkochte stelenx duizend

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Bang dat anderen op basis van die aankondiging hun geluk met Ficus binnendijkii gaan beproeven is Aarts niet. „Ik heb jarenlang mijn best gedaan ze te verkopen.

Het lukt mij niet meer, een ander zal het ook niet lukken. Kopers zeggen me al drie jaar dat zij ze niet meer hoeven.” Martin Hoogenboom van Vireo Plant Sales probeerde eerder dit jaar voor Heemskerk Plant ook wat Ficus binnendijkii te verkopen. Hoe de markt er nu bij staat kan Hoogenboom niet zeggen. Of toch: „We zijn blij dat we ze niet meer hebben." „Het is over met de ficussen”, sombert Gert Klootwijk, in- en verkoper bij Hans Visser. „Je kan ze bijna niet meer verkopen. Het imago van de benjamina’s is door de bladval in het verleden helemaal kapot en de binnendijkii’s zijn nooit wat geweest. Het enige type ficus waar nog wat muziek in zit is Ficus pumilla, voor de bakjeshandel. Voor grote ficussen is het voorbij. Die zie ik op de Europese markt ook niet meer terugkomen.”

Verkochte aantallen en middenprijs Ficus binnendijkii op de FloraHollandveilingen van 2009 tot en met 2013. 39 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 33

Bedrijf: André van der Knaap Aanleiding: Anthurium promotieweken

André van der Knaap „Twee weken lang gaat een groep anthuriumtelers langs exporteurs om daar anthurium onder de aandacht te brengen. Exporteurs bezoeken is niet nieuw, dat doen we natuurlijk allemaal wel eens vaker. Tijdens zo’n bezoek promoot je dan vaak een nieuwe verpakking of een nieuw soort. Dan ben je vooral het eigen bedrijf aan het promoten. Dit jaar gooien we het over een andere boeg en gaan we echt met een marketingverhaal op pad.”

„We bieden materialen aan om de online communicatie of webshops aantrekkelijk te maken met anthurium, zoals trendfotografie en how-tomake filmmateriaal. We willen klanten inspireren met beelden. Uiteindelijk willen we de vraagkant bewerken en onze ambassadeurs, de bloemisten, bewegen meer met anthurium te doen. Tot en met december zullen we elke maand zo’n mailing rondsturen om ons product maar onder de aandacht te brengen. We focussen ons dus niet op het draaien van acties.”

„Altijd als er een actie met anthurium wordt gedraaid, draait het om één ding en dat is de prijs. De prijs moet dan altijd onder het gemiddelde zijn. Van deze negatieve prijsspiraal willen wij als promotiecommissie af.”

„Positief. We gaan het gesprek aan met in- en verkopers. De rol van de exporteur is natuurlijk groot. Wij zijn van hen afhankelijk; zij moeten de mailing weer doorzetten naar hun klanten. Zij moeten de koppeling met de webshop maken of de informatie en filmpjes op de sociale media zetten. Het zijn vooral de exportbedrijven met een marketingafdeling die hier positief op reageren. Zij willen graag deze service verlenen aan hun klanten en willen deze promotiecampagne doorvertalen. Uiteindelijk is het natuurlijk ook een win-winsituatie. Iedereen heeft er baat bij als de vraag omhooggaat.”

„De afzet gaat nog moeizaam. De laatste jaren zijn er veel snijanthuriumtelers afgevallen. Het totale areaal is gedaald van zo’n 105 ha naar 65 ha. Dat zegt genoeg. Nog steeds wil de prijs niet echt makkelijk omhoog. Het lijkt wel of niemand iets mag verdienen; er is echt sprake van een prijsvechtersmarkt. Laten we hopen dat door dit soort acties de bodem toch weer met een paar centen omhooggaat, zodat we met zijn allen iets meer lucht krijgen.”

24-09-14 11:23

Fotostudio in de kas Gehurkt neemt medewerker Alexander van Oosten een foto van een dracaena op

atrick Duyvesteyn heeft al ruim tien jaar een zelfgemaakte fotowand in zijn kas staan. De groene plantenkweker in Berkel en Rodenrijs beschouwt fotografie als een belangrijk onderdeel van communicatie richting zijn klanten. „Meestal neem ik zelf de foto’s, soms Alexander”, legt Patrick Duyvesteyn uit. „Grote planten vormen enorme blikvangers in elk interieur”, voegt Alexander van Oosten toe. „Het zijn daarmee dankbare objecten om vast te leggen. Een beeld laat zich enorm makkelijk manipuleren. Fotografeer je de plant bijvoorbeeld vanaf de grond, dan lijkt de plant groter, maar vaak ook kaler. Maak je de foto meer van boven dan lijkt hij juist kleiner en veelal voller. Ondanks dat een vleugje lifestylebeleving tot de mogelijkheden behoort, heeft Patrick ervoor gekozen om de planten basic en waarheidsgetrouw vast te leggen.” Ook al kan hij inmiddels putten uit een archief van 2.000 foto’s, streeft Patrick ernaar om een zo actueel mogelijk beeld te presenteren. „Zeker van sterk vertakte dracaena’s en beaucarnea’s en van planten in de grotere potmaten worden foto’s gemaakt. Daarvan is er namelijk geen een hetzelfde. Bovendien kunnen de producten ’s zomer en ’s winter nogal verschillen qua lengte en kwaliteit.” De fotowand staat bewust achter in de kas, omdat daar ook de grotere potmaten staan. Maten met de kleinste omloopsnelheid. „Zo sta je tijdens het fotograferen niet in de weg. Bovendien hoef je zo de grotere potmaten niet ver te slepen om op de foto te zetten”, licht Duyvesteyn toe. < Tekst en foto: Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Spread.indd 34

39 (2014)

23-09-14 16:02

39 (2014)

Spread.indd 35

23-09-14 16:02

Water Event toont laatste ontwikkelingen

Op alle fronten werken aan een nul-emissie De datum waarop de emissie van gewasbeschermingsmiddelen en nutri-

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

oor de jaren heen is water veranderd van een ’vanzelfsprekend’ naar een ’hightech’ productiemiddel. Dat werd vorige week donderdag weer eens duidelijk tijdens de jaarlijkse Waterdag, Water Event genoemd. De bijeenkomst in Bleiswijk was georganiseerd door Wageningen UR Glastuinbouw en LTO Glaskracht Nederland. De datum waarop er niets meer mag worden geloosd is weer een jaar dichterbij geko-

men. Ook de ontwikkelingen op het gebied van emissiebeperking en recirculatie gaan gestaag door. Onderzoekers, organisaties en bedrijven werken hard aan oplossingen om de emissie van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen te beperken. Andere dingen zijn in een jaar tijd niet veranderd. Zo hebben tuinders nog steeds weinig of geen geld voor investeringen. Dat is echter geen reden om niets te doen. „Oplossingen hoeven niet altijd geld te

kosten; soms kunnen ze ook geld opleveren”, vertelde Nico van Ruiten, voorzitter van LTO Glaskracht Nederland, in zijn inleiding. „Dat is vooral een kwestie van bewust omgaan met water, meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen.” Tijdens het Water Event konden telers en adviseurs kennisnemen van de laatste stand van onderzoek, in een rondleiding en in workshops. Hier volgen een paar impressies. <

Een strategie om aan de toekomstige emissienormen

loze kas. In het onderzoek is gekozen voor komkom-

verschil in concentratie in druppel- en drainmonsters. -

Foto’s: JoeF sleegers

zodat er een snellere reactie is op verandering van EC of concentraties voedingsstoffen.

Water Event.indd 36

39 (2014)

23-09-14 16:02

Lisianthus uit de grond Verduurzaming van de glastuinbouw kan op twee manieren: de huidige teeltsystemen beter toepassen, of ze opnieuw ontwerpen. Een voorbeeld van het laatste dingen: de teelt van lisianthus op gronddoekgoten. Lisianthus is gevoelig voor bodemziekten en de teelt gebruikt nogal wat energie en gewasbeschermingsmiddelen. Daarom wordt onderzocht of de teelt uit de grond kan. gebruikt met daarin gronddoek. Het geheel staat op eb- en vloedtafels. Na elke teeltronde wordt het substraat

lisianthus uit de grond te telen. Het gasverbruik voor verwarming kan naar schatting met de helft omlaag, het verbruik voor stomen met 80%. Het volstaat om het kokossubstraat 1,5 uur te stomen. Ook het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen kan fors omlaag. Na twee teelten waren er nog steeds geen gewasbeschermingsmiddelen of waterontsmetting nodig.

gedacht aan de snelle groei, waardoor een Ca-gebrek zou kunnen ontstaan.

moment wordt het onderzoek op grotere schaal voortgezet in het Improvement Centre.

ook onderzocht voor onder meer de zomerbloemen celosia, leeuwenbek en carthamus.

Chrysanten op water In het afgelopen jaar hebben twee proeven gedraaid met chrysanten op water:

len uitgetest, zoals beluchting, watertemperatuur en bioleven. fusarium in de teeltbakken. Om hier een

met water uit de bakken van Kreling.

smetting. Het enten met het product Compete Plus, dat gunstige organismen bevat zoals trichoderma, verminderde het effect van de besmetting. Het beste groeiden de chrysanten die in schoon onbesmet water waren opgekweekt. Een van de conclusies uit de proef is dat grondig schoonmaken van de bakken voor de teelt goede resultaten geeft. Eind september start een nieuwe proef waarin het water in de bakken wordt ont-

problemen met wortelziekten op – waar-

Foto’s: JoeF sleegers

Waterstromenmodel verhoogt rendement RO Vaak zetten telers de osmoseapparatuur ten deze draaien tot het najaar. Een groot deel van dit osmosewater is overbodig, want het bassin wordt in de nazomer alweer aangevuld door regenwater. Als telers nauwkeuriger kunnen

jaren, en berekent daaruit de behoefte van het gewas. Vanaf augustus neemt de verdamping sterk af en wordt de kans op neerslag juist veel groter. Een

nodig hebben, kunnen ze veel energie

het risico op watertekorten en de kosten

Daarvoor heeft Voogt een ’waterstromenmodel’ gemaakt. Het model maakt peratuur en instraling over verschillende

39 (2014)

Water Event.indd 37

Telers die dit model willen testen kunnen een mail sturen naar wim.voogt@wur.nl.

23-09-14 16:02

Nieuwe generatie middelen ook voor andere gewassen

Astilbe gered door nieuwe voorbehandeling Een samenwerkende groep van astilbetelers, FloraHolland en Chrysal geeft aan dat deze snijbloem het moeilijk heeft gehad nadat een component van naoogstmiddel geen gebruiksverlenging kreeg. Zonder voorbehandeling is astilbe te kort houdbaar. Samenwerking leverde een nieuw middel op. Overigens is dit, inmiddels met een soortgelijk middel, niet specifiek voor astilbe. Bert Vegter bvegter@hortipoint.nl

e astilbe-werkgroep, FloraHolland en fabrikant Chrysal vinden dat ze een bijzonder verhaal te vertellen hebben. Door samenwerking kwam een nieuwe generatie voorbehandelingsmiddel tot stand, Grow 20 geheten. Er moest wat gebeuren omdat voorheen gebruikte middelen met quaternaire ammoniumverbindingen in 2011 werden verboden.

Productimago overeind houden

ftoto: Gerdien de nooy

Toen de tot die tijd toegelaten voorbehandeling van astilbe opeens niet meer mogelijk was, brak wat paniek uit onder telers. Hoewel, menig teler dacht ook dat er vanzelf wel een nieuw middel op de markt zou komen. Omdat van dat automatisme echter geen sprake was en ook omdat de houdbaarheid van astilbe onvoldoende is om het product zondermeer de keten in te sturen, wat het imago van het product bijzonder zou schaden, kwamen de initiatieven voor de ontwikkeling van nieuwe voorbehandeling dan ook als geroepen. Overigens kwam niet alleen uit de koker van genoemde ’club’ een nieuw middel tot stand, ook fabrikant Florissant kwam met eenzelfde soort oplossing (zie kader ’Ook Florissant 810 voor astilbe’). Nadat de nieuwe voorbehandelingsmiddelen vorig voorjaar gelijktijdig op de markt kwamen, zijn er nu voldoende ervaringen van telers om ze op te tekenen. Zo zijn er geluiden dat de middelen zelfs beter dan het oude blijken te werken waardoor de houdbaarheid ten opzichte van de oude extra wordt verlengd.

Veel tests Houdbaarheidsverbetering van astilbe kon worden voortgezet na introductie van een nieuwe generatie middelen, vorig jaar. De inmiddels opgebouwde ervaringen daarmee van telers, en

Astilbe.indd 38

Rond de tafel zitten we met zeven leden van de astilbe-werkgroep, die naar eigen zeggen goed zijn voor een groot deel van de Ne39 (2014)

23-09-14 16:28

Achtergrond

Ook Florissant 810 voor astilbe houdbaarheid van astilbe te waarborgen, op hetzelfde moment toegelaten, in april

derlandse astilbeproductie, bedrijfsadviseur Henk van den Berg die de inspanningen van FloraHolland voor de totstandkoming van Grow 20 verwoordt en Ingrid Beentjes van Chrysal. Duidelijk wordt dat deze partijen elkaar hebben gevonden om het product astilbe in ere te houden, waarbij de astilbewerkgroep fabrikant Chrysal de credits geven. Hoewel er ook andere keuze op de markt is om de houdbaarheid van astilbe te waarborgen, zeggen de leden van de astilbewerkgroep trouw te blijven aan Chrysal. Volgens Ingrid Beentjes kon het nieuwe middel niet een, twee, drie op de markt komen omdat allerlei tests uitgevoerd moesten worden. Deze maakten deel uit van zogeheten verificatie-onderzoek, dat een jaar in beslag nam. Belangrijke onderdelen daarvan waren stabiliteitstests van het product en het ontwikkelen van een zogeheten tracer.

Tracer om aan te tonen Wat net zo goed als het middel zelf van belang was bij de totstandkoming van de nieuwe voorbehandeling, was de ontwikkeling van een geschikte tracer. Ingrid Beentjes van Chrysal legt uit dat dit een bestanddeel in het voorbehandelingsmiddel is dat op de veiling kan aantonen of een teler al of niet heeft voorbehandeld. Op die manier wordt voorkomen dat er, bijvoorbeeld door toedoen van kleine gelegenheidstelers, onbehandelde astilbes de markt ingaan die dan voor de goedwillende rest de markt verpesten. Voor onder meer astilbe geldt een verplichting op voorbehandeling bij aanlevering op de veiling.

Positieve ervaringen Leden van de astilbe-werkgroep wijzen erop dat niet alleen zij het nieuwe middel als positief ervaren maar dat dat ook bij de handel het geval is. „De houdbaarheid van astilbe is met twee dagen verlengd ten opzichte van het oude middel. De stengels blijven mooi schoon. In totaliteit kun je zien dat de vitaliteit van het gewas beter is”, zo verwoordt teler Arjan Kok de groepservaring. Verder merkt de astilbe-werkgroep dat de handel het gebruik van het nieuwe middel als positief ervaart. Kok: „Als ik nu even voor mijzelf spreek dan kan ik zien dat er meer bestellingen komen.” De teler denkt 39 (2014)

Astilbe.indd 39

Florissant 810 is er voor gewassen, als asFlorissant 410, maar nadat quaternaire verboden en het voorbehandelingsmiddel opeens niet meer leverbaar was, moest er toepassingsvoorbeelden astilbe, hortensia en roos aangeeft. Anthurium en gerbera Chrysal samen met de veiling de zogeheten

dat hij inmiddels 30% meer levert.” Het mooie vindt de astilbe-werkgroep daarbij dat de kosten ten opzichte van ’vroeger’ niet zijn gestegen. Astilbeteler Frank Rutgrink wijst erop dat van het nieuwe middel slechts 100 cc per 100 liter nodig is, waardoor je het per emmer nog niet eens over één cent hebt. Het doseren kan automatisch op de kwekerij gebeuren vanuit een dagvoorraad bij een emmervuller, en het mengsel kan gewoon op de veiling worden aangevoerd waarna het na gebruik zonder milieubezwaren het riool in kan.

Nieuwe samenstelling Grow 20 behoort tot een nieuwe generatie voorbehandelingsmiddel dat geen aluminiumsulfaat bevat. Ook van belang is dat er ’wateropname verbeterende stoffen’ in zitten. Volgens Chrysal hydrateert Grow 20 de bloemen. Adviseur Henk van den Berg vertaalt deze werking alsof water door gebruik te maken van uitvloeier als het ware dunner wordt. Bij wateropname door de stelen kan zodoende geen brugvorming door de watermoleculen in de wateropname door de stelen optreden. Het ’dunnere water’ kan dan tot helemaal bovenin de bloemen komen waardoor een betere houdbaarheid wordt bereikt. Astilbe is een gewas dat gered is door de komst van de nieuwe generatie voorbehandelingsmiddelen. Dat wil niet zeggen dat deze middelen uitsluitend voor dit product zijn. Zo geeft Ingrid Beentjes van Chrysal aan dat Grow 20 ook voor een product als roos geschikt is, en dat ’haar’ bedrijf bezig is om de toepassing verder uit te breiden. Florissant 810 is ook voor meerdere gewassen geschikt.

behandelen.

’Samen problemen oplossen’ Het ’gelegenheidsconsortium’ van astilbewerkgroep, FloraHolland en fabrikant Chrysal beschouwen hun samenwerking als perfect voorbeeld van hoe iets in de sector tot stand kan komen. Ze vinden dit, in het algemeen gesproken, een voorbeeldwerking hebben naar telers toe. Als er een probleem is, bijvoorbeeld in dit geval door het wegvallen van een voorbehandelingsmiddel, bestaat er de mogelijkheid om dat op te lossen door de handen ineen te slaan. Niet door meteen een houding aan te nemen van ’dat lukt toch niet’ of ’daar hebben we toch het geld niet voor’, maar door samenwerking is volgens de betrokkenen bewezen dat wel degelijk iets tot stand kan komen. Ze voegen daar aan toe dat telers, zeker in dit tijdperk van ’na het PT’ waardoor de beschikbaarheid van geld voor onderzoek niet meer vanzelfsprekend is en de kans die altijd bestaat dat omstandigheden veranderen, zich meer pro-actief moeten opstellen omdat ze anders te kwetsbaar zijn. Een actieve houding past ook goed bij moderne glastuinbouwondernemers, met als motto ’be good and tell it!’. <

In het kort Verbod op voorbehandelingsmiddel voor astilbe leidde niet automatisch tot iets nieuws. Inspanning van diverse voorbehandelingsmiddel op. middelen, met goede resultaten. voor diverse andere gewassen.

23-09-14 16:28

KWEKER / BEDRIJFSLEIDER

90x133 nr 39 Bloemisterij_2.indd 1

598761.indd 40

9/22/2014 11:53:10 AM

24-9-2014 12:23:59

Uitval ernstige bedreiging teelt viburnum Compactum Door nog onbekende oorzaak vindt op percelen met viburnum Compactum aanzienlijke uitval plaats. Deze bedreigt de teelt. Dit kwam aan de orde tijdens een telersbijeenkomst, vrijdag 19 september.

Allelopathie oorzaak? Tijdens het bekijken van een perceel met dit gewas bij Gerard Rijbroek, waar duidelijk nogal wat planten stonden met groeiproblemen, wilde Vernooy graag van de aanwezigen ideeën horen over mogelijke oorzaken en oplossingen. De netwerkcoördinator trapte daarbij af dat uitval bij viburnum opulus-soorten algemeen voorkomt bij

FOTO: BerT VegTer

Groeiproblemen bij de heester Viburnum opulus Compactum was een van de aandachtspunten tijdens de gewasbijeenkomst snij- en besheesters die LTO Glaskracht Nederland hield bij Maatschap van Rijbroek in de Brabantse plaats Keldonk. Tijdens de door zo’n 45 personen bezochte bijeenkomst stelde netwerkcoördinator snijbloemen Aad Vernooy van LTO Glaskracht Nederland dat een oplossing moet worden gezocht voor de uitval bij de Compactum. „Want anders gaat deze teelt helemaal weg.”

telers en dat uit onderzoek hiernaar bij Viburnum opulus Roseum door PPO weinig is gekomen. Vernooy zei zelf het sterke vermoeden te hebben dat allelopathie de oorzaak is. Vrij vertaald is dat ’planten die elkaar verdelgen of juist helpen door het uitscheiden van stoffen’. Bekende voorbeelden daarvan zijn pioen en asperge. Over mogelijke oorzaken en oplossingen kwamen

verder verschillende ideeën naar voren, zoals niet te kort afmaaien omdat de plant anders nóg moeilijker teruggroeit en toepassing van wortelverbeteraars. Bij Compactum waarbij de grond wordt afgedekt met doek tegen onkruid zou zuurstoftekort een oorzaak kunnen zijn. Een echte oplossing voor het uitvalprobleem is er echter vooralsnog niet. <

Bestemmingsplan glastuinbouw Klazienaveen te beperkt LTO Glaskracht Nederland vindt het conceptbestemmingsplan Klazienaveen te weinig toekomst bieden voor glastuinders. Ze hoopt dat de gemeente Emmen haar bezwaren serieus neemt. „De gemeente Emmen gaat er prat op dat glastuinders in deze regio open staan voor biobased economy en dat daardoor goede product-marktcombinaties zijn te creëren met biochemische bedrijven die ook sterk in de regio vertegenwoordigd zijn. Alleen is daar weinig van terug te zien in het conceptbestemmingsplan voor het glastuinbouwgebied Klazienaveen in Emmen”, reageert Cees Ruhé teleurgesteld. De voorzitter van LTO Noord Glaskracht sectie Groningen/ Drenthe vindt dat een bestemmingsplan van een toekomstvisie moet getuigen. „Ontwikkelingen in de glastuinbouw gaan snel en daar hoort een bestemmingsplan voor een glastuinbouwgebied rekening mee te houden. Zeker als zo’n plan voor de komende vijftien tot twintig jaar vastligt.” 39 (2014)

Productpaginas-4-berichten.indd 41

Cross-overs Ruhé vindt het dus logischer dat samenwerkingen worden gestimuleerd tussen glastuinbouw en andersoortige bedrijven. „In het topsectorenbeleid worden zogenoemde cross-overs toegejuicht. Waarom ze dan niet bij elkaar brengen. Het betekent behoud van productieglastuinbouw in deze contreien. Een sector die het toch al moeilijk heeft met toenemende buitenlandse concurrentie.” Hij noemt twee voorbeelden van crossovers. In het gebied wordt steeds meer zaadteelt onder glas gekweekt. Dan is een buurman welkom die die zaden vervolgens droogt en schoont. Ook lijken nieuwe verdienmodellen voor glastuinders zich aan te dienen als ze planten kweken met interessante inhoudstoffen. Dan ontstaat er een win-winsituatie als ze de planten vervolgens op korte afstand kwijt kunnen aan ondernemingen die de plantinhoudstoffen klaarmaken voor de farmaceutische industrie. „Deze impulsen voor het gebied

moeten niet weerhouden worden, zeker als de gemeente er ook baat bij kan hebben”, licht Ruhé toe.

Andere wensen Kijkend naar de toekomst voor glastuinders vindt LTO Glaskracht ook dat er meer ruimte moet zijn voor het opwekken van duurzame energie. „Plannen met windenergie en aardwarmte liggen er niet, maar niemand weet wat er op die gebieden de komende jaren gaat gebeuren. Bovendien is die ruimte er wel in Erica, het andere geconcentreerde glastuinbouwgebied in Emmen”, meldt Ruhé. Ten slotte is er de wens om het gebruik van tunnelkassen toe te staan en een maximale kashoogte van 5 tot 6 m. Verder moeten andere bedrijven als een tuincentrum, transporteurs en handelsbedrijven van versproducten zich ook in Klazienaveen kunnen vestigen. <

23-09-14 16:28

Teelttips zomerbloemen Droog Hoewel niet iedereen in deze tijd van het jaar nog denkt aan het geven van water, heeft dit wel aandacht nodig. Je kunt er niet zomaar vanuit gaan dat er genoeg water in de grond zit. Vorige week met het mooie weer, waren er erg veel gewassen die vocht te kort hadden. Als een plant nu een tekort aan vocht heeft, kan dit hele negatieve effecten hebben

Gerbera botrytis voorkomen Sinds vorig weekend is goed te merken dat het vochtiger is geworden in de kas. Het dek blijft veel langer gecondenseerd in de ochtend en het VD (vochtdeficiet) overdag blijft lager dan in de weken daarvoor. In de nacht is het nagenoeg even vochtig

Chrysant strategie gewasbescherming de winter door Veel telers zijn nu aan het nadenken over de gewasbescherming voor de komende maanden: doorgaan met bio of schakelen naar chemisch? Doorgaan met bio (phytoseiulus, cucummeris of

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 42

DuizenDsChoon

op de vitaliteit. Gewassen die nog geoogst moeten worden, zijn veel vatbaarder voor schimmels. Vooral echte meeldauw treedt het snelst op als de plant het door droogte moeilijk heeft. Gebrek aan vitaliteit geldt ook voor de afgeoogste vasteplantengewassen. Ze moeten nu ondergronds groeien. Tijdens het afstervingsproces hebben ze de grootste ondergrondse plantgroei. Nu te droog

houden gaat zeker ten koste van de vitaliteit in het volgende groeiseizoen. Het is dus niet standaard dat er water moet worden gegeven. Dit hangt sterk af van de grondsoort en de ligging van een perceel. Het geven van water heeft echter in het najaar meer aandacht nodig dan het tot nu toe krijgt.

roest

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

als in augustus. Dit heeft alles te maken met het AV buiten; het absolute aantal grammen vocht in de buitenlucht. Naarmate het kouder is, kan de buitenlucht minder vocht bevatten. Hoe droger de buitenlucht is, des te makkelijker vocht afgevoerd kan worden. Dat zien we duidelijk op de bedrijven waar de kaslucht met slurven wordt gedroogd. Een handig hulpmiddel bij het bepalen van de juiste ontvochtigingsstrategie is

het Botrytismodel Gerbera. Dit is eveneens te gebruiken om het onnodig inkomen van buizen te beperken. Binnen een week verdient het zich terug. In het model is sinds vorig weekend duidelijk te zien dat het overdag vochtiger is. Zolang het overdag voldoende droog was, kregen de botrytissporen geen kans om te kiemen. Van deze droging overdag is echter geen sprake meer. De sporendruk neemt fors toe op alle bedrijven.

Besteed dus extra aandacht aan de klimaatregeling en vochtafvoer over het gehele etmaal. Vergroot eerst de raamstanden aan zowel de luwe zijde als de windzijde voordat de minimumbuis actief wordt. Afgelopen zomer zijn op meerdere bedrijven wederom energiebesparingsrecords gebroken. Op deze bedrijven was het vaak een trend om de kas alleen met de groeibuis te verwarmen. Vaak lag deze groeibuis op het teeltsysteem in plaats

van tussen gewas- en bloemhoogte. Het resultaat is een droger gordijn oud blad aan de binnenzijde. Soms is de padzijde zelfs vochtiger geworden dan de binnenzijde. Dit komt door het ontbreken van luchtstroming langs het oude gewas. Let erop dat voldoende vocht wordt afgevoerd en ga de onderbuis meer gebruiken, zeker in de ochtend vlak voor en tijdens de belichting.

swirskii) is zeker mogelijk. Belangrijke voorwaarde is lage aantallen trips in het gewas en op de signaalplaten, die ook de komende weken blijven zakken. Tel de komende weken altijd op Horiver-platen, omdat tests bewijzen dat die het best signaleren. Waarnemen in het gewas is eveneens essentieel. Volledig schakelen naar chemie is voor veel bedrijven niet de eerste keuze. Nadeel van deze strategie is dat spint chemisch

bestrijden niet makkelijk is. Het gevaar van een spintaantasting in de bloemen ligt dan op de loer. Om deze reden wordt vaak gekozen om phytoseiulus in te blijven zetten, maar wel te stoppen met de inzet van cucummeris of swirskii. Hiervoor in de plaats kan voor de trips dan Botanigard en/ of Nemasys-F worden gebruikt. Beide middelen gedijen goed bij hoge luchtvochtigheden â&#x20AC;&#x201C; ideaal dus om de komende maan-

den toe te passen. Voorwaarde blijft dat u eind november geen trips meer kan vinden in uw gewas! Waar u de winter mee ingaat, komt u ook de winter mee uit. Eind november trips in de kas, verkleint de kans op een geslaagde biostrategie in het voorjaar van 2015. Heeft u in de tweede helft van oktober nog problemen met tomatenbronsvlekkenvirus, dan is het aan te raden de trips niet met bio te bestrijden. De

trips voor eind november terugbrengen naar een absoluut nulniveau (voor zover mogelijk) is dan prioriteit nummer 1. In combinatie met bio zal dit niet haalbaar zijn. Het ligt dan voor de hand om het middel Winner in te zetten, recent beschikbaar gekomen via een tijdelijke vrijstelling. Dit middel heeft een knockdown-werking

In Dianthus barbatus is roest een bekend fenomeen. Vrijwel elk perceel met duizendschoon krijgt met deze schimmel te maken. Zeker nu er best wel veel weelderige gewassen op de percelen staan, is het belangrijk om de roestaantasting te voorkomen, met preventieve middelen op basis van Mancozeb. Door het blad bedekt te houden, kan de roest meestal worden voorkomen. Pas als er roest te zien is, moet een curatief middel worden ingezet. Op deze manier blijven de sterke middelen beschikbaar voor als het echt nodig is. Nu alvast de sterke middelen inzetten geeft straks problemen met resistentie.

Martin van der Mei, Flori Consult Group, 06-22 68 47 92

RenĂŠ Corsten, Senior bedrijfsadviseur DLV Plant 06-53374539 39 (2014)

24-09-14 11:23

Schoffelen

FreesiA Nat slaan gewas In het najaar is de klimaatregeling voor freesia bijzonder lastig. Doordat over het algemeen de nachttemperaturen relatief hoog en de omstandigheden vochtig zijn, is de uitwisseling uit de kas naar buiten miniem. Zo niet onmogelijk als niet het klimaat actief gestuurd wordt. Het gebeurt vaak dat de planten nat de nacht uitkomen. Dit probleem is te ondervangen door in de nanacht te belichten. De straling van de lampen verhogen de planttemperatuur. Condensatie wordt op deze manier verminderd. Zorg in de nacht voor luchtbeweging om transport van vocht tussen de planten naar boven in de kas te krijgen. Dit kan door nivolatoren.

AlstroemeriA Voeding aanpassen Deze week nemen we afscheid van de zomer. Dit is al te merken aan de dalende lichtsom en de kortere dagen. De etmaaltemperatuur blijft echter hoog dus de gewassen worden langer en zachter. Het is belangrijk dat Ca en K voldoende beschikbaar zijn voor de plant en dat concurrerende elementen als NH4 en NO3 minder worden aangeboden, om de gevoeligheid voor vochtblaadjes en breekstelen te beperken. Het is echter nog te vroeg om nu al te streven naar een K:Ca verhouding van 1:3. Ca is een element dat leidt tot sterkere celwanden van 39 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 43

Om uitstraling en dus een lagere planttemperatuur te voorkomen is het raadzaam om al in voornacht te starten met schermen. Eventueel met een kleine vochtkier. Let echter op dat naarmate het kouder wordt, dit kan leiden tot kouval bij deze kieren. Blijft de RV te hoog dan zal de kastemperatuur verhoogd moeten worden om meer uitwisseling te creëren.

Botrytis Botrytis kan de komende tijd een probleem zijn. Doordat de RV in de nacht naar zeer hoge waarde kan oplopen en de temperaturen vrij hoog zijn, kiemen de botrytissporen makkelijk. Dit kan leiden tot botrytis in de plant en op de bloemen (pokken). In de plant is niet direct zichtbaar

cellen, maar ook tot een groter bladoppervlak en meer bladgroei bij gewassen. Voor komende weken is dit niet gewenst als het NO3gehalte nog vrij hoog is in de grond of als het K-gehalte erg laag is. Het element K geeft stevigere stelen en dunner, smaller blad. Daarom is het juist voor de komende weken belangrijker om het K-gehalte te verhogen ten opzichte van het Ca-gehalte. Immers het blad wordt vanzelf wel groter en breder door de afnemende lichtsom en relatief hoge etmaaltemperatuur. De laatste jaren zijn er goede ervaringen opgedaan met het gebruik van meststoffen als Vivikali om het K-gehalte in de grond te verhogen zonder extra stikstof of sulfaat te hoeven geven. Als meer Mg en SO4 gewenst is, kan beter voor

dat hier problemen ontstaan. Hiervoor moet u enkele planten openmaken. Als u in de ochtend guttatie op de diverse plantingen ziet, is de kans groot dat inwendig botrytis voorkomt. Voorbehoedend een gewasbescherming (met een systemisch middel) uitvoeren is raadzaam. Voorkomen van pokken is zeer belangrijk om in het afzetkanaal geen problemen te krijgen en de consument van kwalitatief goede bloemen te voorzien waar deze plezier aan kan beleven. Voor het regelen van het klimaat overdag, moet de verneveling geminimaliseerd worden. De straling loopt erg hard terug, waardoor de nevel nauwelijks meer verdampt. Hans Pronk (06-21231991) www.pronkconsultancy.nl

patentkali of DCM mix 2 gekozen worden. De vraag is of een extra gift van bepaalde elementen beter via de reguliere watergift kan worden gegeven, of dat het beter is om extra te strooien. Dit hangt van de situatie af. Is de balans tussen elementen behoorlijk scheef en is een snelle correctie gewenst, dan is een extra strooigift beter. Vanaf oktober is het belangrijk dat het Ca-gehalte geleidelijk toe gaat nemen ten opzichte van het K-gehalte. Als streefwaarden kan aangehouden worden een verhouding van 1:3:5 (K:Ca:NO3). Ga vanaf eind september dus juist meer calciumchloride gebruiken in uw voeding.

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

Winkelen ’Hallo, ja, ik dacht ik bel eerst even. Ik heb plastic nodig, 2,5 meter breed. Rollen van 100 meter. Heb je die op voorraad?’ Er wordt gehumd aan de andere kant van de lijn. ’Ik zal eens even kijken.’ En ja hoor, na een half minuutje: ’Er staan hier nog vijf rollen van 2,5 meter breed. Transparant. Is dat wat je zoekt?’ ’Dat is uitstekend! Ik kom eraan!’ Dat komt heel goed uit. Kunnen we precies voordat er morgen gefreesd wordt nog even plastic ophangen bij de gevel. Voor je het weet is het weer winter en dan kun je maar beter gesteld zijn. Naast een plastic wandje groeit het altijd beter, dat heeft de ervaring wel geleerd. O ja, meteen even nietjes meenemen, de bodem van het doosje is in zicht. Ik heb bewondering voor collega’s die over de grens denken. Stel je toch eens voor, een bedrijf opzetten in Afrika bijvoorbeeld. Wat komt daar allemaal niet bij kijken? De taal natuurlijk, de mensen daar, andere gewoonten en insecten. En vooral: je zit zo’n eind bij je toeleveranciers vandaan. Da’s echt niet handig. Ik heb dat ook weleens gevraagd aan een kassenbouwer die regelmatig in het buitenland aan het werk is. Hoe hij dat nou doet. Je kan niet even naar de zaak om een paar schroefjes, boutjes of luchtingstangen te halen. ’Nee, dat moet je allemaal heel goed organiseren. Je bekijkt van tevoren precies wat je nodig hebt, wat je daar kunt kopen en wat hier vandaan moet komen en dat laat je een paar weken voordat je gaat bouwen verschepen.’ Het lijkt haast het boodschappenbriefje wel dat ik vroeger van mijn vrouw meekreeg. Je staat er niet zo vaak bij stil maar we hebben het toch wel gemakkelijk wat dat betreft. Zeker als je in een tuinbouwgebied zit. Eens in de twee weken stuur je een fax of een mail met daarop wat je nodig hebt aan kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen en wc-papier. Dat komen ze dan keurig de volgende dag brengen. En als je iets vergeten bent of direct nodig hebt kun je altijd zelf de auto nog even pakken. Zoals met die rollen plastic. Ideaal. Ze liggen al klaar op een karretje. De bon er zelfs bij. Top! In een kwartier ben ik weer terug. Om er vervolgens achter te komen dat ik de nietjes vergeten ben. Nou ja, dan morgen nog maar even terug.

Marco de Groot, Flori Consult Group, 06-54695274

24-09-14 11:23

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324, 2300 PH Leiden of naar bloemisterij@hortipoint.nl. Reacties moeten maandag voor 9.00 uur binnen zijn. De redactie kan brieven inkorten of weigeren.

Brieven

Nieuws

’Nieuwe strategie FloraHolland moet komen van kwekers en handelaren’

Jamafa ontwikkelt rozenbosser door

Oud-exporteur Co van der Laarse moet de nieuwe strategie van Flora-

Met een nieuwe huiskleur wil fabrikant Jamafa onderstrepen dat de ontwikkeling van bos-/sorteermachines voor

de productiekant en de handelskant, en niet van organisatieadviesbureau Berenschot. Op de nieuwspagina’s van het Vakblad voor de Bloemisterij nummer 37 las ik met verbazing dat het Santpoortberaad wacht op de strategie van FloraHolland. „Of het Santpoortberaad verder gaat hangt af van de nieuwe strategie van FloraHolland die de veilingdirecteur Lucas Vos op 17 oktober gaat presenteren”, zegt Robert Roodenburg directeur van de VGB. De nieuwe strategie anno 2014 door de – met alle respect voor zijn intelligentie – nieuwe zoveelste directeur met een logistieke achtergrond moet komen van Berenschot, na Roland Berger de zoveelste adviseur van een zoveelste nieuwe directie van FloraHolland. „Het Santpoortberaad is een samenwerking tussen twintig handelaren en telers”, staat er verder geschreven. In dit Santpoortberaad zit meer kennis van de branche dan

Berenschot de komende honderd jaar kan vergaren. Bovendien denk ik dat er nog wel twee van dit soort colleges van Santpoortberaden samengesteld kunnen worden die Berenschot zouden kunnen adviseren. Wanneer komt men er bij FloraHolland toch eens achter, dat haar directeurschap een prachtige springplank is naar een nog mooiere baan; lees Hughes naar de NS en Philip Smits naar the Greenery. Bij elkaar een kleine vijftien verloren jaren. Na de eerste drie maanden van zijn start bij FloraHolland, was de heer Vos verrast door wat hij aangetroffen had. De kennis die al twintig tot veertig jaar onder de prachtige daken van FloraHolland rondloopt was helemaal niet verrast en weet dit al jaren. De nieuwe strategie zal moeten komen van een club van wijze mannen, die zowel aan de productiekant (lees veiling en kwekers), als aan de handelskant van onze branche door de wol geverfd zijn en dat advies kan men gratis verkrijgen.

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342 - 49 42 63, fax 0342 - 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

ColofonVBB-Brieven.indd 44

Co van der Laarse

Vorige week stond Jamafa op een beurs in Moskou om hun nieuwe rozensorteermachine te promoten. De kleurcombinatie beige/groen is vervangen door blauw/zilver. Voor de rozenteelt zet Jamafa in op nieuwe Vision-technieken die zonder ingrijpende wijzigingen ook in bestaande machines geïmplementeerd kunnen worden. Het past tevens op sommige types van andere fabrikanten. Je kan er volgens directeur Van Hattum beter mee sorteren op lengte, steeldikte en de hoogte, breedte, kleur en rijpheid van de knop. „De machine kan veel, maar vaak zijn er te weinig bosstations om alle sorteringen kwijt te kunnen. Meerdere lengtes per bosstation maken of meerlaags bossen wordt eveneens mogelijk. Een kwestie van instellen via het touchscreen en wensen per soort of klant opslaan.” Voor registratie van sorteergegevens is een koppeling te maken ERP-systemen, zoals die van Priva. Het Vision-systeem kost circ € 60.000. <

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

39 (2014)

24-09-14 11:23

Kasgenoten

A genda Binnenland Honselersdijk. Info: www.demokwekerij.nl Oostlanddag 2014 ’Delen is vermenigvuldigen’. Info: www.oostlanddag.nl

LTO Glaskracht Nederland

zuiveren, Huissen, 20.00-22.00 uur. Gewasbijeenkomst hortensia, locatie en tijd nog niet bekend. Gewasbijeenkomst ilex, 14.00 uur bij Hartveld in Ter Aar en Wijfjes in Vrouwenakker. Gewasbijeenkomst alstroemeria, locatie en tijd nog niet bekend.

FOTO: Hans neeFjes

IFTF, beurs, Vijfhuizen. Info: www.iftf.nl Trade Fair, Aalsmeer. Info: www.floraholland.com Tuinbouw relatiedagen, Venray. Info: www.evenementenhal.nl

Leeftijd: 42 Plaats: Oude Wetering Teelt: Dahlia en tulp Oppervlakte: 1,1 ha kas (waarvan 0,9 huurkas) en 2.000 m2 buitenteelt

Charles Hogenboom U doet aan huisverkoop?

22.00 uur. Jaarvergadering sectie Zuid-Holland Zuid, -

Ik zie ook chrysanten en rozen? -

Gewasbijeenkomst potanthurium, Pijnacker. Gewasbijeenkomst cyclaam, locatie en tijd nog niet bekend. Themabijeenkomst energie, Demo-

U doet ook handel met uw broer?

Waar gaat het om bij uw dahlia's? Glastuinbouw event, locatie en tijd nog niet bekend. Themabijeenkomst biologische gewasbescherming, locatie en tijd nog niet bekend. www.ltoglaskrachtnederland.nl

Buitenland

„Kwaliteit en exclusiviteit. Het is een combinatie van goed houdbare, sterke cultivars en geluk hebben met het weer. Tot vorig jaar huurde ik buiten een perceel. In de huurkas met exclusieve cultivars zo dat je met een hele kar per dag al je eigen concurrent kan

Waarom heet de kwekerij Punthuis?

Gezonde Kas systeem live-demonstratie, Straelen, Duitsland. Info: www.gezondekas.eu Iberflora, Valencia, Spanje. Info: www. iberflora.feriavalencia.com lor.com

Altijd al dahlia geteeld?

Info: www.agritechjapan.jp/en/ essen.de

Ajax terechte winnaar van de laatste ’Klassieker’?

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

39 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 45

Foto’s

liefhebber als het om voetbal gaat. Ik speel in Alkmania 4, want zelf voetballen is het

Filmpjes

24-09-14 11:23

René vd Stok

CO2 - °C-meter

GT1050 voor het meten van CO 2 concentratie in de lucht. CO 2 en temperatuur gelijktijdig te zien. Ook leverbaar met RV meting (relatieve luchtvochtigheid).

Vastzetsysteem betonplaat

AFWATERINGSGOOT

Voor uitgebreide informatie:

www.meten.nl

E-mail: info@nieuwkoopbv.nl Tel. 0297 325836

/i °\Êä{£ÈÊÎ ££{ÇÊUÊ v JÃV i iÛ Ã°

WWW.SCHELLEVIS.NL

schermingen voor aanleg, onderhoud en renovatie T: 0174 - 517897 M: 06 53 437 827 www.renevanderstok.nl

uw o ud e o l ie i s g e l d wa a rd!

HOEK VAN HOLLAND T 0174 64 20 40 • KASSENSLOOP • (ROZEN)GEWASSEN UITRUIMEN • GEVRAAGD: ASSIMILATIELAMPEN EN WKK-INSTALLATIES •

tel: 0174-768876 i n f o @ v i c t o n b v. n l

WWW.MUSTANGDEMOLITION.NL

• groothandel in olie en metalen • saneren van tanks en k e t e l s ( K I WA ) • afvoeren van brandstofrestanten

KASSENBOUW & KASSENSLOOP

WWW.DEBETSSCHALKE.COM

VEBU V.O.F. Kasonderhoud

Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden

- Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com

EVAL: voor elke situatie juiste installatie Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleiding… Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing. Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik. Installatieburo E VAL B.V.

;b[ajhej[Y^d_[a

Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl

Ae[bj[Y^d_[a

www.eval.nl

Ab_cWWjj[Y^d_[a

MWj[hj[Y^d_[a

VA N K L I N K

STOOMKETELVERHUUR

WILT U OOK ADVERTEREN OP DEZE PAGINA? BEL: 0342-494290

598760.indd 46

24-9-2014 12:28:20

C5.03

Monitoring wordt Moneytoring nauwkeurigere metingen voor meer rendement Wie gebruikt watt? Of levert Watt? Vertrouw op monitoring en databeheer van Westland Infra. Van minuut tot minuut worden de gebruiksgegevens bijgehouden. Direct opvraagbaar en te downloaden naar het programma van uw keuze. Exact de informatie die garandeert dat u niet te veel betaalt. Of te weinig ontvangt voor teruglevering. Onze klantenportal geeft helder inzicht. Meer weten? Bel 0174 236236. Of kijk op www.westlandinfra.nl

Middenspanning

598759.indd 47

Infrastructuren

Energiemonitoring

24-9-2014 9:58:02

Stoppen met uw bedrijf

en er f inancieel goed uitkomen.

Een slimme ondernemer stemt zakelijk en privĂŠ op elkaar af. Als u wilt stoppen met ondernemen, moet u er privĂŠ goed uitkomen. Want u wilt niet alleen nu, maar ook in de toekomst blijven genieten. Onze adviseurs stemmen uw belangen daarom goed op elkaar af. Zodat u vooruit kunt kijken.

Maak vandaag nog een afspraak met uw Rabobank adviseur. Samen sterker

598762.indd 48

24-9-2014 9:57:13