VBB_39-2015 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Aanvullende

8 Inspectie SZW:

20 Slotcongres

36 Demonstratie

38 Onderzoek

werk kan veiliger en gezonder

Blooming the Future

ondergrondse waterbuffer

chrysant op water: een update

Cover-nw.indd 1

23-09-15 13:48

652418_.indd 2

23-9-2015 10:27:27

B 8 Werk kan gezonder en veiliger

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview:

Commentaar:

Stelling:

Nieuws 6

Thema 10

22 ’Bloemen moeten weer terug op tafel komen’

12 16

36 Ondergrondse wateropslag in de etalage

Ondernemen:

Vragen:

Afzet:

Column:

Afzet:

Markt 30 30 31 32 33

Teelt

38 Koeling en koper positief voor ’waterchrysant’

In beeld:

Column:

Nieuws 41 41 44

Service Agenda Voorplaat:

39 (2015)

Inhoud.indd 3

23-09-15 14:52

Opinie Nico van Ruiten, LTO Glaskracht:

De overheid doet te weinig om de CO2-emissie terug te dringen, oordeelde de rechter onlangs. Het kabinet gaat tegen de uitspraak in beroep. Hoe

FOtO: JOeF SleegerS

houden in energiebesparing en verduurzaming”, vindt Nico van Ruiten, voorzitter van LTO Glaskracht Nederland. Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

Waarom haalt de overheid haar doelstellingen niet? „De overheid probeert de CO2-emissie terug te dringen via het systeem voor emissierechtenhandel, het EU-ETS systeem. Maar dat functioneert niet! Het werkt pas bij prijzen boven € 20 per ton, terwijl de prijs nu minder dan € 10 per ton is. Het SER-energieakkoord draagt iets bij, maar ook dat is onvoldoende om de doelstellingen te halen.”

Is dat voor de glastuinbouwsector een reden om rustiger aan te doen? „De koers van de sector is nog altijd energiebesparing en verduurzaming. Dat is goed voor de eigen portemonnee, en de markt zal er in toenemende mate om vragen. Dat gaat niet snel, maar wel gestaag. Bovendien is de klimaatverandering een te grote bedreiging om er niets aan te doen; daar is de hele wetenschap het over eens. En dan is er nog de politieke omgeving. We hebben altijd gezegd: de glastuinbouw heeft geen hoge energiebelasting nodig om te verduurzamen. Dat scheelt onze sector € 100 miljoen

per jaar, vooral de kleinere bedrijven. In ruil daarvoor vraagt de politiek wel een actieve houding. Alle reden dus om vaart te maken met energiebesparing. ”

Ligt de sector nog op koers? „We liggen goed op koers, blijkt uit de signalen die we krijgen. Het Nieuwe Telen werpt goede resultaten af, en het gebruik van aardwarmte neemt toe. Onze ambitie is om vier aardwarmteprojecten per jaar te hebben. Om onze doelstellingen voor 2020 te halen is het belangrijk dat we versnellen. Vandaar het versnellingsplan Geothermie. Daar verrichten we veel inspanningen voor. Verder zijn we heel actief met innoveren via het programma Kas als Energiebron.”

Is er komende jaren nog geld voor Kas als Energiebron? „Als de financiering vanuit het Productschap Tuinbouw op is, en dat is half 2017, dan moeten we een nieuwe geldbron hebben. De overheid gaat niet alles betalen. Er is ongeveer € 2,5 miljoen per jaar nodig. Dat

gaan we niet alleen aan onze leden vragen. Het zou makkelijk zijn als we een bijdrage per per kuub gas of per m2 zouden kunnen heffen, maar dat kunnen wij als LTO Glaskracht niet regelen.”

Hoe moet geld dan binnenkomen? „Dat zou binnen moeten komen via het Energiebesparingssysteem voor de Glastuinbouw (EBG, red). Telers die te weinig besparen, betalen een heffing. Daarmee zouden we Kas als Energiebron kunnen financieren. Daarom moeten we een brancheorganisatie oprichten, die een Energiebesparingssysteem voor de Glastuinbouw kan indienen om het door de Tweede Kamer algemeen verbindend te laten verklaren. Alleen dan geldt het voor de hele sector.”

Hoe ziet de brancheorganisatie eruit? „Deze wordt opgericht door een aantal partijen. FloraHolland doet mee, net als de VGB, de KAVB, LTO Glaskracht, et cetera. Deze brancheorganisatie is een bureau dat een aantal collectieve zaken organiseert.

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur

evandenberg@hortipoint.nl

Opinie_NW.indd 4

39 (2015)

23-09-15 12:47

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Strategisch onderzoek heeft -

Voor het onderzoek naar energieverduurzaming is dat heel belangrijk. We denken dat we op die manier private middelen binnen kunnen halen.”

Is er wel draagvlak voor zo’n collec„Kas als Energiebron is bekend bij 90% van de telers. Ongeveer 80% vindt het belangrijk dat het doorgaat. Dat bleek uit onderzoek in 2014. Dus er is zeker draagvlak.”

„Een belangrijke bron wordt geheel niet gestimuleerd, en dat is WKK. Hier ligt nog een wereld te winnen als het gaat om emissiereductie. WKK kan de gaten invullen die zon- en windenergie laten vallen. Bovendien is het een zeer efficiënte manier om stroom uit gas te produceren. Voor aardwarmte zouden we graag zien dat een deel van het geld voor de SDE+ werd ingezet voor de investering en om risico’s tijdens de exploitatie af te dekken. En verder zou de tariefstructuur van het elektriciteitstransport moeten veranderen. Nu moet er veel worden betaald voor het leveren of afnemen van grote hoeveelheden stroom. Dit is ooit bedoeld om schommelingen op het net te voorkomen. Echter, door de komst van zon- en windenergie en decentrale opwekking is dit model achterhaald. Nu zou het juist gunstig zijn als de glastuinbouw de overproductie aan stroom van het net kan halen en kan gebruiken om warmte te maken. Maar dan moeten wel de pieken minder zwaar worden belast.”

Nico Karsten, iristeler in Hoogwoud grote acute problemen maar die los je

nen niet van de door subsidie overeind -

alstroemeriateler in Wervershoof geworden is.

kuipplantenvermeerderaar in De Kwakel vesteringsinstelling. Kortom ruimte creëren voor stander geweest van een -

en op dat moment gaat de duurbetaalde -

39 (2015)

Opinie_NW.indd 5

23-09-15 12:47

Nieuws Lees meer op de website

Uitgebreid testen met led in klimaatcel

Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Wessel van Paassen checkt de uitgroei van chrysantenstek onder een van de 36 lichtre-

■ Van der Knaap: ’Krom octrooirecht raakt hele sierteeltsector’ Aad van der Knaap, algemeen directeur van KP Holland, vindt dat toepassing van het octrooirecht een van de grootste bedreigingen is voor een gezonde toekomst van de sierteeltsector. Dat zei hij 22 september tijdens het congres ’Sierteelt in beweging’ van Blooming The Future in Breukelen. Kleine veredelaars zullen door toepassing van het octrooirecht met extra licenties aan octrooihouders te maken krijgen, terwijl het veredelaars verboden wordt van beschermde genetica gebruik te maken, zo waarschuwde hij. Zie ook pagina 20 en 21.

Breeding Services

■ Oeso: ’Subsidies voor fossiele brandstoffen afbouwen’

waren symposiums over dit onderwerp. Ook over zaadbehandeling en waterteelt werd internationale kennis en techniek getoond en besproken.

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) wil dat overheden de subsidies voor fossiele brandstoffen afbouwen. De organisatie presenteert hierover een rapport in de aanloop naar de VN-klimaatconferentie in november in Parijs. Mogelijk zou het Oeso-advies gevolgen kunnen hebben voor het verlaagd tarief energiebelasting dat tot 2024 voor de Nederlandse glastuinbouw van toepassing is. LTO Glaskracht Nederland is daar niet bang voor en wijst erop dat het tarief vaker ter discussie heeft gestaan, maar dat de sector als compensatie inspanningen levert om het energieverbruik te verlagen.

klimaatcel waarin dit is tevens de lichtoutput lineair regelbaar tussen 5 en 100%. De deze week deelnemers aan de vakbeurs Seed meets Technology in ting helpt onder andere ven om beter en sneller planteigenschappen en kiemkracht te beoorde-

Fleuramour, Passion for Flowers haar twintigjarig bestaan. Voor deze feesteditie van het Belgische bloemenevent zal designer Tomas De Bruyne de erekoer van het kasteel omtoveren tot een belevenis met duizenden Avalanche rozen van Meijer Roses.

het scenario dat Greenpeace schetst, wordt eerst van bruinkool en kernenergie afscheid genomen, daarna van steenkool, dan van olie en ten slotte van aardgas. Anders dan in andere energiescenario’s is er geen ruimte voor kernenergie en wordt biomassa spaarzaam ingezet.

■ ■ Kamp verwacht opleving

kredietverlening Minister Kamp (EZ) verwacht dat, nu de economie weer groeit, de kredietverlening aan het mkb – waartoe ook glastuinbouwbedrijven worden gerekend – weer zal toenemen. Dat schrijft hij op 21 september in een brief aan de Tweede Kamer. Enkele indicatoren wijzen volgens Kamp al op verbetering. Zo is het percentage volledige afwijzingen van kredietaanvragen gedaald, van 38% vorig jaar naar 22% dit jaar. De volledige afwijzingen in het kleinbedrijf blijven met 44% echter wel hoog, geeft de bewindsman toe. Zie ook pagina 10 en 11.

■ Twintig jaar Fleuramour Van 25 tot en met 28 september viert

Nieuwskort2.indd 6

bodem in enkele weken

■

Schadelijke aaltjes in de bodem kunnen via een nieuwe methode soms al binnen twee tot drie weken verdwenen zijn. Dat blijkt uit veldproeven die Wageningen UR afgelopen jaar heeft uitgevoerd met Herbie(R), een alternatief product voor gras om de bodem mee af te dekken onder plastic folie. Het middel bevat een plantaardig eiwit waardoor de bodem in plaats van binnen enkele maanden, binnen enkele weken aaltjesvrij is.

Siberië via erfpachtconstructie

■ Greenpeace: ’Vanaf 2050 geen

gas, olie en kolen meer’ Vanaf 2050 zullen er wereldwijd geen fossiele brandstoffen zoals gas, olie en steenkool meer nodig zijn voor de energievoorziening. Die voorspelling doet Greenpeace in een update van het rapport Energy (R)Evolution 2015. In

Van Dijck Groenteproducties gaat in het Limburgse glastuinbouwgebied Siberië nieuwe kassen bouwen, waarbij de provincie Limburg de benodigde gronden voor het eerst in erfpacht uitgeeft aan een glastuinbouwbedrijf. Zie ook pagina 14.

■ Exportomzet bloemen en Hoewel de exportwaarde van bloemen en planten vanuit Nederland in augustus met 1,3% terugviel, blijft de stijging dit jaar 3%. Deze komt uit op € 3,9 miljard. Brancheorganisatie VGB verwacht dat deze groei zal aanhouden, al blijven de verschillen per afzetland groot. Zie ook pagina 26. 39 (2015)

23-09-15 15:16

FOTO: HANS NEEFJES

Gelezen op Twitter Servaas van der Ven (@ServaasVen) nu ’zure momenten’ gaat beleven. Hij doelt daarmee onder meer op onderwerpen als: de financiering van de coöperatie, het nieuwe sociaal plan, het voorzitterschap van Bernard Oosterom, Het Nieuwe Veilen, consumentenpromotie en export naar China.

■ Amarylliscampagne 2015–2016 gaat eind september van start De amarylliscampagne voor het seizoen 2015-2016 gaat in het laatste weekend van september van start. Tijdens Inspirations, het najaarsevent van FloraZon in Venlo, verzorgen Glasbergen een show met een hoofdrol voor amaryllis. Voor deze happening op 27 en 28 september zijn zo’n 2.500 bloemisten uitgenodigd, vooral uit Nederland en Duitsland.

■ IFTF hoopt meer bloemisten te trekken met evenement

■ Bloemen kleuren viering LM Flower Fashion en FloraHolland zorgen voor de bloemdecoraties bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden op 26 september in Amsterdam. De festiviteiten rondom ’200 jaar Koninkrijk’ vinden plaats in theater Carré en op de Amstel. Zie ook pagina 24 en 25.

■ Anthuriumtelers helpen Hartstichting met gratis kamerplanten Bezoekers van het Sint-Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein werden 17 september verrast met een gratis kamerplant. De actie was een initiatief van anthuriumtelers en de Hartstichting. Iedere bezoeker die een donatie aan de Hartstichting deed, kreeg een plant cadeau. Telers hadden driehonderd anthuriums beschikbaar gesteld. De opbrengst bedroeg bijna € 1.000.

■ Vos verwacht ’zure momenten’ voor FloraHolland Algemeen directeur Lucas Vos van FloraHolland zegt in zijn onlangs verschenen videoblog te verwachten dat de bloemenveiling vanaf 39 (2015)

Nieuwskort2.indd 7

De IFTF wil dit jaar meer bloemisten gaan trekken. De sierteeltbeurs introduceert daarvoor een evenement voor bloemisten: Bloemenwinkel van de Toekomst. De beurs verwacht ongeveer vijfhonderd bloemisten. Volgens de organisatie lijkt dat haalbaar, zeker omdat de internationale bloemistenorganisatie Florint op de IFTF haar jaarcongres houdt.

■

krachten De importeurs van decoratief snijgroen, Magical Greens en Green Connect, gaan samenwerken. Magical Greens zet per direct, als zelfstandig merk, onder Green Connect haar activiteiten voort. Beide bedrijven zijn gevestigd op de exportveilingen Aalsmeer, Rijnsburg en Naaldwijk. Green Connect is onderdeel van Dutch Flower Group.

■ Bloemenbureau en Landgard gaan samenwerken Bloemenbureau Holland (BBH) en Landgard gaan elkaars promotieactiviteiten ondersteunen, zo maakten zij onlangs bekend. De campagnes van BBH en Landgard streven allebei als doel na bloemen en planten in het bewustzijn van consumenten te verankeren en consumenten tot aankoop aan te zetten.

@loukes geen plannen voor een filiaal in Rusland hoor! Geen idee wat de bron is. Vat het maar op als wens voor Nederlandse Bloemen

Eveline Burgers (@EvelineBurgers) Heerlijke bloemenavond: eerst #hollandsbestebloemstylist en nu #zwartetulp #passionforflowers #trots #FloraHolland

Hermen de Graaf (@hermendegraaf) Herkenbaar in #nrc, het verhaal over de val van Timo Huges... Ook persoonlijk drama...

Leo van der Zon (@leovdzon) Terechte wake-up call @BBreeders over doembeeld van octrooirecht ipv kwekersrecht. Alleen, nu aan de slag en hoe dan? In ieder geval tezamen

Maaike (@MaaikeKoop Ik moet een presentatie maken dus heb ik vanavond al 100 dingen gedaan maar is de presentatie nog steeds 1 blanco pagina :( #uitstelgedrag

Discussie op LinkedIn Strategisch onderzoek heeft verplichte heffing nodig Vanuit gewascoöperaties wordt onderzoek gefinancierd om acute problemen op te lossen. Voor strategisch onderzoek voor de lange termijn is echter nauwelijks tot geen aandacht. Want wie weet of hij dan nog een bedrijf heeft? Toch is langetermijnonderzoek noodzakelijk om over tien, vijftien jaar nog te kunnen concurreren met het buitenland. Om dit onderzoek te financieren moet er een brancheorganisatie komen die verplicht collectief geld kan innen. Liever vandaag dan morgen.

23-09-15 15:16

Werk kan gezonder en veiliger komen in een inspectie van Inspectie SZW wederven waar gezond en veilig ondernemers. Zorgbarend nu ook weer niet gezien de aard van veel overtredinmet de arbeidssituatie in andere sectoren.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

gen is gehandhaafd met een waarschuwing of er is een eis tot naleving gesteld. Twee bedrijven hebben een boeterapport aangezegd gekregen. In totaal zijn de werkzaamheden 22 keer stilgelegd in verband met ernstig gevaar voor personen (valgevaar of het gevaar om in aanraking te komen met bewegende delen van machines). Omdat men op het moment van constateren van de overtreding niet aan het werk was en er geen sprake was

e Inspectie SZW voerde in 2014 en begin 2015 311 inspecties uit bij groente- en siertelers onder glas. Bij 195 geïnspecteerde werkgevers (63%) moest de Inspectie SZW handhavend optreden. Het landelijk gemiddelde van alle inspectieprojecten in 2014 betreffende arbeidsomstandigheden ligt op een iets lager niveau (60%). Bij het overgrote deel van de overtredin-

Mening

van ernstig gevaar voor personen is in de meeste situaties volstaan met een waarschuwing of eis tot naleving.

De grootste aandacht bij de glastuinbouwbedrijven gaat uit het naar het produceren, waardoor de aandacht voor gezond en veilig werken naar de achtergrond lijkt te geraken.

Arend Hekman, arbeidsspecialist LTO Noord Glaskracht

’Niet om moedeloos van te worden’ De inspectieresultaten maken Arend Hekman, -

Noord Glaskracht absoluut niet moedeloos: „Het inspectierapport laat leert ons dat de glastuinbouw ten opzichte -

3915Inspectieszw2.indd 8

39 (2015)

22-09-15 16:35

er Foto: Peter vAn Leth

Achtergrond In het project Glastuinbouw van de

■

■ ■

In relatie tot de risico-inventarisatie en

■

De arbeidsomstandigheden vindt men weliswaar belangrijk, maar de prioriteit ligt bij de continuïteit van het bedrijf. De risico’s van onveilig werken worden ook niet altijd onderkend, waardoor de risico’s en de beheersingsmaatregelen niet in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) worden opgenomen. Enkelen ondernemingen hebben geen RI&E. Werkgevers zijn niet altijd op de hoogte van wat de brancheorganisatie LTO Glaskracht Nederland of een dienstverlener als Stigas kan betekenen in relatie tot het gezond en veilig werken. Ook blijkt de arbocatalogus voor de glastuinbouw niet bij een iedereen bekend.

Minder jeugdigen Overtredingen waarbij 13- tot 15-jarigen zijn betrokken, zijn ook in deze inspectieronde relatief beperkt. Enerzijds omdat arboregels betreffende het werken met jeugdigen beter worden nageleefd, maar vooral omdat glastuinders minder jeugdigen inzetten. Ondernemers prefereren in toenemende mate de productiviteit en betrouwbaarheid van inleenkrachten, die dan per saldo goedkoper uitvallen dan vakantiekrachten en zaterdaghulpen. 39 (2015)

3915Inspectieszw2.indd 9

Inspecteur Bram den Hartog vindt herbetredingsregels voor 13- tot 15-jarigen terecht. „Herbetredingsregels voor jongeren na spuitwerkzaamheden mogen dan voor ondernemers vaak minder tastbaar zijn dan bijvoorbeeld regels voor machineveiligheid. Ze zijn er echter niet voor niets”, zei hij tijdens een inspectieronde in 2013.

Niet per se verminderde naleving In het project 2014 werden bij 63% van de geïnspecteerde werkgevers handhavingsinstrumenten ingezet. In 2012 bedroeg dit ’handhavingspercentage’ 51%. Dit betekent niet automatisch dat er sprake is van een mindere of verminderde naleving. Inspecteurs zeggen het beeld te hebben dat er noch een verbetering, noch een verslechtering is opgetreden. De projecten zijn bovendien niet geheel één op één te vergelijken. Belangrijk verschil is dat in 2014 gebruik is gemaakt van een (doorontwikkelde) risicoanalyse om te komen tot een selectie van te inspecteren ondernemingen. Ook is in 2014 meer gekeken naar het gebruik van machines en de machineveiligheid.

Vervolgaanpak In de rest van 2015 is en wordt opnieuw geïnspecteerd. De 195 werkgevers die in 2014 in overtreding waren worden opnieuw gecontroleerd. Bedrijven met opnieuw dezelfde of een soortgelijke overtreding, krijgen direct een boete. De Inspectie zet bij de handhaving in zwaarte toenemende instrumenten in en treedt dus hard op om te zorgen dat werkgevers op zo kort mogelijke termijn afdoende maatregelen doorvoeren en de ongewenste gedragingen voorkomen of uitbannen. De sinds januari 2013 in werking getreden Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving geldt dan als uitgangspunt. <

In het kort ■

Inspecteurs van Inspectie SZW hebben -

■

22-09-15 16:35

Zoeken naar goede Aanvullende financiering

Bloemisterijkwekers -

krijgen moeilijker krediet bij banken. Toch zullen zij ook in de toekomst niet om hun financiële diensten heen kunnen. Alternatieve geldschieters staan echter nog niet massaal in de rij om hun rol over te nemen in een sector waar marges gering zijn. Toch zullen toekomstige financieringsplaatjes zich ook in de bloemisterij gaan kenmerken door het op elkaar stapelen van verschillende oplossingen bij diverse geldschieters tegelijk om het gewenste totaalbedrag bijeen te sprokkelen. Dit vergt regie van de ondernemer; zijn of haar kunst wordt de taal van de geldschieter te spreken. Quincy von Bannisseht, Peter van Leth

Thema-Algemeen-Opener.indd 10

ooral als het om investeringen in peperdure aardwarmteprojecten gaat, wordt pijnlijk duidelijk hoe extreem lastig het tegenwoordig is om een financiering bij banken los te krijgen. En dat terwijl heel wat tuinders zitten te springen om met geothermie een enorme stap naar verdere verduurzaming te maken. Maar ook de financiering van reguliere investeringen, bijvoorbeeld in uitbreiding van een kassencomplex of een nieuwe lichtafschermingsinstallatie, is vandaag-de-dag geen peulenschil. Sinds vorig jaar de Nederlandse Investeringsinstelling (NLII) werd opgericht, lijkt er echter nieuw perspectief te komen voor met name de financiering van aardwarmteprojecten. De NLII – een privaat initiatief van pensioenverzekeraars, banken en beleggingsfondsen – kondigde in april aan de komende drie jaar in totaal € 300 miljoen beschikbaar te stellen voor investeringen in mkb- en middelgrote bedrijven. Daarvoor zal het Achtergestelde Leningen Fonds (ALF) worden opgericht. Dit fonds kan achtergestelde leningen verstrekken vanaf € 150.000 tot € 2,5 miljoen. Vanuit Greenport Holland is de afgelopen maanden onderzocht in hoeverre het ALF bruikbaar kan zijn voor de glastuinbouw. Hoewel de NLII het fonds eigenlijk al afgelopen zomer operationeel had willen hebben, wordt er nog steeds aan gewerkt. „Bedoeling is dat het ALF ook open komt te staan voor agrarische ondernemers. Wij hebben als LTO Glaskracht Nederland geprobeerd input te leveren om te bereiken dat de glastuinbouw er ook gebruik van kan gaan maken, naast de Garantstelling Landbouw. Binnen VNO-NCW en MKBNederland wordt nu over de voorwaarden voor gebruikmaking van het fonds gesproken. Ik verwacht dat het ALF er daarom eind dit jaar of anders begin 2016 zal zijn”, aldus voorzitter Nico van Ruiten van LTO Glaskracht Nederland.

Met het ministerie van Economische Zaken (EZ) is volgens hem ook nog overleg gaande over een maatregel die soelaas kan bieden als het gaat om de ’up-front’ financieringsbehoefte bij het boren naar aardwarmte, aangezien de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE+) pas in de productiefase tot uitkering komt.

Voor de financiering van reguliere investeringen is de NLII geen oplossing omdat institutionele beleggers en verzekeraars alleen heel grote bedragen investeren. Van Ruiten stelt dat tuinders die op zoek zijn naar financieringsvormen voor reguliere investeringen het beste gebruik kunnen maken van de Financieringswijzer. „Dat is een onlangs gelanceerd webportaal waar ondernemers meer te weten kunnen komen over garantstellingen van de rijksoverheid en alternatieve financieringsvormen.” De Financieringswijzer is een publiek-privaat initiatief en komt voort uit een samenwerking tussen de Nederlandse Vereniging van Banken, de Kamer van Koophandel, de ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland, het ministerie van EZ en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. De Nationale Financieringswijzer moet ook als app beschikbaar komen voor tablets en smartphones. Ondernemers moeten via de website hulp krijgen bij het opstellen van een ondernemersplan en het bepalen van de meest passende financieringsvorm. Dat gebeurt door hen de weg te wijzen naar publieke en private partijen die een rol kunnen spelen bij de financiering van hun bedrijf.

Volgens Van Ruiten kunnen de garantieregelingen van het Rijk nog altijd interessant zijn voor ondernemers, hoewel een aantal van de voorwaarden daarvan de afgelopen jaren is aangescherpt. Ook over de 39 (2015)

22-09-15 16:36

IllustratIe: Peter MoorMan

nieuwe Garantieregeling Marktintroductie Innovatie (GMI) die komend najaar zal opengaan, is Van Ruiten te spreken. „Voor productinnovatie en bepaalde onderdelen van procesinnovatie zal de glastuinbouw daar gebruik van kunnen maken.”

Huisbankier Bij reguliere financieringen zal de huisbankier nog altijd de grootste rol blijven spelen, zo verwacht LTO Glaskracht Nederland. Toch is binnen het mkb een lichte trend waarneembaar waarbij ondernemers – buiten de huisbankier om – naar alternatieve financieringsvormen zoeken (zie kader: ’Mkb-bedrijven laten huisbankier steeds vaker links liggen’). Het gaat daarbij om bijvoorbeeld kapitaalinjecties door regionale ontwikkelingsmaatschappijen, crowdfunding, financiering binnen de keten, kredietunies, leasing en erfpacht. Deze financieringsvormen zijn volgens Annemie Hermans, beleidsmedewerker Ondernemerschap bij LTO Glaskracht Nederland, lang niet in elke situatie bruikbaar voor glastuinders. Ook zullen ze in de meeste gevallen aanvullend worden gebruikt op een bancaire financiering. Als het om ROM’s gaat, bespeurt Hermans eigenlijk nog geen gebruikmaking daarvan. „In een incidenteel geval zal er best een deelfinanciering van bijvoorbeeld een innovatie uit zijn gekomen. Ik zie vanuit de 39 (2015)

Thema-Algemeen-Opener.indd 11

ROM’s echter nog bepaald geen structurele financieringsstroom richting glastuinbouw bewegen.” Hermans sluit niet uit dat een enkele tuinder inmiddels gebruikt maakt van crowdfunding. „Dan gaat het echter niet om reguliere investeringen, maar om heel specifieke, marktgerichte initiatieven, vaak op kleine schaal. Op sectorniveau zie je dat crowdfunding enkel via het platform Fundaplant plaatsvindt.” Het fenomeen kredietunie is volgens Hermans in de tuinbouw nog niet aan de orde. „Er zijn hier en daar wel verkennende initiatieven geweest, maar tot bijvoorbeeld de oprichting van een kredietunie voor de tuinbouw heeft dat niet geleid. Je zou je bovendien kunnen afvragen of dat nodig is.

Wellicht kan een tuinder zich ook aansluiten bij een bestaande kredietunie. Dit zou verder uitgezocht moeten worden.” Wat volgens Hermans in de glasgroenteteelt al wél gebeurt, is financiering binnen de keten. „Bij deze ’achterwaartse integratie’ nemen afnemers of handelspartijen een aandeel in een productiebedrijf. Of je dat een alternatieve financieringsvorm moet noemen, weet ik niet. Deze ontwikkeling doet zich echter wel voor en zou misschien navolging in de sierteelt kunnen krijgen.” Er liggen volgens Hermans veel kansen in het gebruik van alternatieve financieringsvormen als aanvulling op bancaire leningen. Het zoeken van de beste financieringsmix wordt daarbij de uitdaging voor ondernemers. <

22-09-15 16:36

Vraag naar alternatieve -

e huidige luidere roep om alternatieve financiering is volgens Feenstra het beste te verklaren door te kijken naar het verleden. De voormalig bankier, tegenwoordig zelfstandig adviseur geeft zijn kijk op alternatieve vormen van financiering (zie ook kaders).

Tot voor kort was de klassieke reflex bij investeringsplannen geld aan de bank vragen.

Foto: Peter van Leth

In de vorige eeuw was er in de tuinbouw nauwelijks concurrentie tussen banken en zorgde een natuurlijke marktwerking voor een warme sanering als ondernemers wilden stoppen. De omstandigheden vanaf het begin van deze eeuw zorgden voor een keerpunt. Op de kapitaalmarkt was extreem veel geld beschikbaar tegen historisch lage tarieven. De toename van concurrentie tussen banken en de natuurlijke drang bij ondernemers om te investeren zorgden voor extra prikkels. Het werd daardoor veel te makkelijk en goedkoop om vreemd geld aan te trekken. Ondernemers en hun adviseurs gingen ’shoppen’.

Het resultaat was een versnelde modernisering, maar ook een forse toename van vreemd vermogen op de balans van tuinbouwbedrijven. Het kortetermijnsucces voelde voor iedereen uitermate comfortabel. „Tuinders, banken, adviseurs, overheid en ondernemers hadden elkaar toen veel meer op hun verantwoordelijkheid mogen aanspreken, maar ze deden dat niet of nauwelijks”, oordeelt Feenstra. In 2008 kwam er als gevolg van de kredietcrisis, hoge energiekosten en vraaguitval een abrupt einde aan de ’luxe’ financieringspositie van telers. Met als direct gevolg: strengere kredieteisen, hogere rentelasten en een grotere afhankelijkheid van de huisbankier. Het laatste door een sterke toename van het vreemde vermogen en minder concurrentie tussen banken. Die waren noodgedwongen meer met zichzelf bezig.

Bernd Feenstra: „Financiering is alleen zinvol als er rendement mee wordt behaald.”

Themafiancieringpag3tm6.indd 12

Doordat het lastiger is geworden om bancaire financiering te krijgen gaan ondernemers en adviseurs op zoek naar alternatieven. „Die beweging is logisch en ook toe te juichen. De huidige financieringsopties zijn immers beperkt en samen risico delen kan plannen mogelijk maken die de bank nu net te risicovol vindt”, meldt Feenstra. Metafinanciering is daarvoor bijvoorbeeld volgens hem een zeer geschikt en onderschat middel. Samen financieren kent een lange traditie in de tuinbouw. Het bekendste voorbeeld is de familielening. Nieuwe vormen zijn in opkomst. Dus er valt meer te kiezen. De praktijk is weerbarstiger. Veel niet-bancaire financiers vragen om een hoog rendement en goedkeuring van de bank. Zekerheden bij meerdere financiers of aanvullende voorwaarden maken realisatie van alternatieve financiering soms ook lastig. „Toch is het slim om de alternatieve financieringsmarkt te verkennen. De frisse blik van een nieuwe financier scherpt je plannen aan en kan soms meer mogelijk maken”, adviseert Feenstra.

Realisatie van bancaire of aanvullende financiering zijn momenteel zowel binnen als buiten de (glas)tuinbouw een probleem. Dit is een symptoom van een groter probleem. In de tuinbouw wordt gemiddeld al jaren te weinig verdiend. Als de verhouding tussen rendement en risico ongezond is krijgen ondernemers ook bij alternatieve loketten geen financiering. Van schuldsanering gaat een bedrijf niet beter presteren en meer financiering is alleen een oplossing als het rendement daardoor verbetert. „Te vaak zie je dat extra financiering leidt tot meer omzet maar ook extra kosten en minder marge. Het is goed om daarop bedacht te zijn”, adviseert Feenstra. <

39 (2015)

22-09-15 16:36

Familieleningen -

IllustratIes: Peter MoorMan

Crowdfunding

Leasen -

39 (2015)

Themafiancieringpag3tm6.indd 13

22-09-15 16:36

Garantstelling overheid -

De Garantstelling van de overheid is bestemd voor landbouwondernemers of startende landbouwondernemers van 39 jaar of jonger die willen investeren in hun land- of

veehouders die duurzaam en milieuvriende-

als de overheid door toename van gedwon-

Erfpacht

Metafinanciering -

ondernemers is het voordeel een -

grote investeringen zeer gebrui-

Themafiancieringpag3tm6.indd 14

39 (2015)

22-09-15 16:36

Regionale ontwikkelingsmaatschappijen het ministerie van Economische Zaken (ROMâ&#x20AC;&#x2122;s) hebben tot doel de economie in een regio te versterken. Onder meer door

der. -

bereiken van energiedoelen. -

Kredietunie -

Nederlandse Investeringsinstelling -

In november 2014 is de Nederlandse Investeringsinstelling (NII) van start gegaan met als doel de groei van de Nederlandse economie te -

aan de investeringswensen van deze beleggers

niet worden gehaald. Dat is een drempel voor de sierteeltsector. Een sector waar de meeste mee hebben.

39 (2015)

Themafiancieringpag3tm6.indd 15

22-09-15 16:36

In de tuinbouw staat

Geert van Oosterhout, developmentmanager Ondernemerschap LTO Glaskracht Nederland:

’Netwerkfunding gaat opleven na opraken PT-reserves’ Eind 2012 ging de crowdfundingwebsite www.fundaplant.nl online. Met het oog op

start is één project succesvol gerealiseerd. -

van veel projecten via het Productschap Tuinbouw (PT) per 2015 is Fundaplant des-

reserve PT-potjes geput. Een goed oordeel wordt geassocieerd.

is dat ondernemers (en investeerders) een bedrag investeren en dat deze investeringen

Freeriders Fundaplant is solide voor zowel de inves-

bewering dat Fundaplant in de glastuinbouw

is nog geen waarheid geworden. Sinds de

gegarandeerd en veilig. Kennisinstellingen -

die niet deelnemen dat ze de boot missen.

deze wens van betalende ondernemers zal -

Themapag7,8.indd 16

39 (2015)

23-09-15 11:33

Bouvardiakweker Jaap Vreeken:

â&#x20AC;&#x2122;Financiering met meerdere partijen is niet eenvoudigâ&#x20AC;&#x2122;

Duurzamer en goedkoper

39 (2015)

Themapag7,8.indd 17

23-09-15 11:33

Tomatenteler Robin Grootscholten:

â&#x20AC;&#x2122;Zonder externe financierder kon Aardwarmte Vierpolders niet startenâ&#x20AC;&#x2122; Op het Zuid-Hollandse eiland Voorne-Putten -

Betrokkenheid overheden -

Themapag7,8.indd 18

39 (2015)

23-09-15 11:33

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Is gevelschade door dalend waterpeil te verhalen? Het waterschap heeft een aantal jaren geleden besloten het peil voor de polder te verlagen. Als gevolg daarvan is er scheurvor-

voor die schade?

en verlaging van het waterpeil kan voor sommige gebouwen nadelig uitpakken. Het gaat dan vaak om oudere panden die op houten palen zijn gebouwd of die op staal zijn gefundeerd. Bij daling van de grondwaterstand kunnen palen gaan rotten waardoor het pand verzakt. Ook door inklinking van veen dat uitdroogt kan een verzakking optreden. Op veel plaatsen in Nederland zakt de bodem van nature en vormt die natuurlijke verzakking, ook wel kruip genoemd, geen enkel probleem. Het gaat pas mis als de verzakking ongelijkmatig plaatsvindt waardoor scheuren kunnen ontstaan in gevels.

IllustratIe: Peter moorman

het belang van iedereen wordt uitgevoerd zodat burgers droge voeten houden.

waterpeil is verlaagd om de autonome daling van het maaiveld te compenseren, dan krijgt u uw schade niet vergoed.

Om die reden is het belangrijk om na te gaan om welke reden het peilbesluit waarbij het waterpeil is verlaagd, is genomen. Als u in een veengebied woont dan is er van nature sprake van een langzame maar continue daling van de bodem doordat het veen langzaam inklinkt. Als het waterschap nooit het peil zou verlagen dan zou na verloop van tijd het land onderlopen. Om dit te voorkomen moet het waterschap dus periodiek het waterpeil iets verlagen. U zult begrijpen dat deze noodzakelijke verlaging van het waterpeil inherent is aan het wonen in een veengebied waar de bodem nu eenmaal van nature daalt. Het is dan ook aan de inwoners van een veengebied om voor eigen rekening maatregelen te nemen tegen verzakking. De reden daarvoor is dat het voorzienbaar is als u in een veengebied gaat wonen dat u met dit soort problemen te maken krijgt en aldus behoort dit risico tot het normaal maatschappelijk risico. Blijkt dus uit het peilbesluit dat het

Wanneer schadevergoeding?

Nadeelcompensatie Als u schade lijdt als gevolg van de wijze waarop het waterschap het waterpeil beheert, dan kunt u onder omstandigheden de schade vergoed krijgen van het waterschap. Het is dan niet nodig dat u aantoont dat het waterschap onrechtmatig heeft gehandeld, dat wil zeggen dat zij iets fout heeft gedaan of onzorgvuldig is geweest. De overheid kan namelijk, in tegenstelling tot burgers en bedrijven, ook voor rechtmatige besluiten of handelingen aansprakelijk zijn. Dit wordt nadeelcompensatie genoemd. U heeft pas recht op een schadevergoeding als de schade die u lijdt buiten het normaal maatschappelijk risico valt. Door besluiten of handelen van de overheid ondervindt namelijk iedere burger of ondernemer wel eens nadeel. Als de overheid al die schade altijd maar zou moeten vergoeden dan zou de overheid niet meer in staat zijn om de aan haar opgedragen taken uit te voeren. Dat kan uiteraard niet de bedoeling zijn aangezien het waterbeheer een taak is die in

3915vraag.indd 19

De vraag is dus wanneer u wel recht heeft op schadevergoeding bij een verlaging van het waterpeil. Daarvoor is vereist dat de gevolgen van het peilbesluit buiten het normaal maatschappelijk risico vallen en dus niet, of niet alleen het gevolg zijn van natuurlijke bodemdaling. Als het waterpeil bijvoorbeeld extra wordt verlaagd ten behoeve van de landbouw, dan kunt u een beroep doen op nadeelcompensatie. Het is dus voor u van belang om uit te zoeken welke overwegingen ten grondslag hebben gelegen aan het genomen peilbesluit. Indien blijkt dat er andere redenen ten grondslag liggen aan het peilbesluit dan het bijhouden van de autonome bodemdaling dan is het het overwegen waard om een verzoek tot nadeelcompensatie in te dienen bij het waterschap. advocaten, hendriks@vbsadvocaten.nl, 0174-444880

39 (2015)

22-09-15 16:36

Slotcongres Blooming the Future:

’Zorg dat je product iets met de consument doet’

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

Samenwerking: primula Pricanto Samenwerken was het thema dat Peter van de Pol van Schoneveld Breeding en Hendrico de Bra-

delen we klanten in segmenten in en naar landen en kunnen we producten ontwikkelen en testen voor diverse markten”, vertelde samen vanaf de bron: de veredeen kwekers mee naar de markt zodat ze kunnen zien welke producten ze voor supermarkten en bloemisten en diverse landen moeten ontwikkelen. Nieuwe producten worden in samenwerking met veredeling en kwekers in de markt gezet. Gegevens over de verkoop op de diverse verkooppunten worden teruggekoppeld naar kwekers en veredelaars. Voor onder meer de afzet in Scandinavië van primula Pricanto nauw samen met de veredelaar. dersteuning. Schoneveld kwam als veredelaar de afgelopen jaren ook uit haar hokje, vertelde Van der Pol. Ze doet aan teeltbegeleiding, marketingondersteuning en verkoopondersteuning.

bloomingthefuture.indd 20

Marketing: pleidooi voor bloemist Marcel Jansen van Strøm Creative Marketing wees erop dat de sector de ambitie heeft om de uitgaven aan bloemen en planten in de komende

verlengstuk van onze business.” Jansen pleitte ook voor het boeket. 70 tot 80% boeket zit toch heel weinig creativiteit. Daar moe-

veel te gebeuren. Weinig mensen hebben nog groen in huis. Wel ziet Jansen allerlei winkels en restaurants concepten met groen hanteren. „Waarom wordt daar niet op ingesprongen?” Jansen hield onder meer een pleidooi voor de bloemist. De sierteelt dient de bloemist te helpen met de verkoop door hem of haar beter businessopportunities aan te bieden. Dit in de vorm van inspiratie, informatie en communicatie. „We moeten de bloemist als onze partner zien, als

Jansen hekelde tenslotte de versnippering van de marketing van bloemen. Er gebeurt heel veel, maar we moeten meer vanuit dezelfde gedachte aan promotie van bloemen en planten doen. Jansen pleitte voor collectieve branding rondom het

dient wat Jansen betreft in de diverse marketingactiviteiten meegenomen worden.

Het 300 woorden statement voor de sector Berry Philippa: „De sierteeltsector moet je zien als een cruiseschip. Als de machines vastlopen dan zal de cruisetocht volledig stranden. Essentieel is een goede samenwerking tussen kapitein en bemanning. Als je niet kunt delen, dan kun je ook niet vermenigvuldigen. We moeten elkaar de successen gunnen. trouwen elkaar niet. Ga wel uit van je eigen plan en varken zei: „Laten we samenwerken dan maken we de kip bleef met het lege ei zitten. De sierteeltsector zal meer moeten reizen; en dan als metafoor voor leren, groeien en vernieuwen. Reizen is meer dan genieten van fraaie uitzichten. Het is een voortdurende en diepgaande verandering van ideeën. Durf te leven, en leven is het meervoud van lef. De focus zal moeten komen te liggen op duurzaamheid. Duurzaamheid moet vertaald worden in een

businesscase en het hart vormen van de waardecreovergang naar duurzaamheid. Investeren in duurzaamheid leidt tot snellere groei, betere innovatie en een hoger rendement. Groen is Poen. Essentieel is dat de marketing in de sierteeltsector op een veel hoger niveau wordt getild. Marketing is de vlag. Maar waar hangt de vlag, op een modderschuit of op een luxe jacht? Dat hangt van de marketing af. Er dient te worden gedacht vanuit de consument. sument doet. Je product moet prikkelen. Dit zorgt voor een deal. Marketing is het leveren van klanttevredenheid op -

39 (2015)

23-09-15 12:47

Foto: Arie-FrAns Middelburg

Consument: van aanbod naar vraaggedreven

Cross-overs: vanille in de kas Filip van Noort van het consortium Nedervanille vertelde over de teelt van vanille in de

Duurzaamheid: volledig afbreekbare trays dat de sector onder druk staat en dat -

39 (2015)

bloomingthefuture.indd 21

23-09-15 12:47

Bloomon gaat voor één miljoen boeketten in twee jaar

’Bloemen moeten weer terug o Het doel was om binnen twee jaar 100.000 boeketten te verkopen. Dit aantal

cvanderzwet@hortipoint.nl

in de e-commerce, maar de sierteeltsector was voor hen onbekend terrein. „Na wat onderzoek begreep ik waarom de kwaliteit niet altijd goed is. Bloemen brengen soms de meeste tijd van het vaasleven door in een koelcel. Dat moest anders”, aldus Troost.

Maximaal genieten Bloomon wil de keten zo kort mogelijk maken en de bloemen komen dan ook rechtstreeks bij telers vandaan. Op deze manier kan de consument thuis maximaal van de bloemen genieten. Een ander punt waarmee Bloomon zich wil onderscheiden is het aanbod. Troost omschrijft de boeketten als gedurfd en veldachtig. Elke week ontwerpt

Anton van Duijn, bekend van het vorige seizoen van Hollands Beste Bloemstylist, een boeket. Hij gebruikt verschillende seizoensbloemen. Omdat de boeketten wekelijks wisselen, doet Bloomon inmiddels met veel telers zaken. „Ik bezoek wel eens telers en dan nemen we het aanbod door. Als er leuke nieuwe soorten aan zitten te komen, nemen we die graag mee in onze planning. Mits er natuurlijk een bepaald volume geleverd kan worden”, geeft hij aan. De telers oogsten bijvoorbeeld op woensdag en laten dat naar Aalsmeer komen. Daar worden de boeketten in een box op de veiling, met de hand, klaargemaakt. Donderdagavond staan de bloemen bij de consument op tafel. Bloomon richt zich met het bloemen-

Fot0: Bloomon

et idee voor Bloomon ontstond toen Bart Troost net een paar maanden in Amsterdam woonde. Het bleek lastig om in zijn buurt een goede bloemist te vinden. Bij de ene bloemist sprak de stijl hem niet aan en bij de ander was de kwaliteit onvoldoende. „Blijkbaar is het in Nederland dus nog niet overal even goed geregeld als het om bloemen gaat. En op internet was het aanbod ook niet groot. Zo ontstond het idee om online bloemen aan te gaan bieden”, vertelt Bart Troost in zijn kantoor in Amsterdam. Samen met Patrick Hurenkamp besloot Troost in november 2014 te starten met Bloomon, een online bloemenabonnement. Beide mannen hadden enkele jaren ervaring

Bloomon.indd 22

39 (2015)

22-09-15 16:36

Column Angelle van Kleef vankleef@kwic.com

ug op tafel komen’ abonnement vooral op het thuisgebruik. „Online worden boeketten nu vooral gekocht om cadeau te doen. Wij willen de drempel om een boeket voor jezelf te kopen lager maken. Het draait om gemak. Consumenten hoeven nu de deur niet meer uit voor een bijzondere bos bloemen en krijgen hun boeket thuis geleverd wanneer ze dat willen”, geeft Troost aan.

Small, medium, large Het concept is simpel. De consument kan kiezen uit drie verschillende maten boeketten. Small, medium of large voor het bedrag van € 17,95, € 21,95 of € 28,95 inclusief verzending. Daarnaast zijn klanten vrij om te beslissen hoe vaak ze een boeket willen ontvangen, bijvoorbeeld elke week, tweewekelijks of een keer in de maand. Ook heeft de consument inbreng in het moment waarop zij de bloemen bezorgd willen hebben. Bloomon bezorgt op woensdag en donderdagavond. „Klanten kunnen daarin zelf hun keuzes maken. Ook is het eenvoudig om het abonnement even stop te zetten. Zo willen wij ieders persoonlijke bloemist worden”, omschrijft Troost. Hoewel de ondernemer geen uitspraken doet over precieze aantallen, verstuurt Bloomon ’duizenden’ boeketten per week. „Het zijn er heel wat meer dan tweeduizend”, voegt hij hier aan toe. Bij de start van het bedrijf, november 2014, hadden de twee starters zich als doel gesteld om 100.000 boeketten te verkopen binnen twee jaar. Volgens de ondernemer is dit aantal bijna gehaald en daarom hebben zij de lat flink hoger gelegd. Nu willen zij 1 miljoen boeketten verkopen in de komende twee jaar.

Internationale investeerders Het managementteam is met Koen Thijssen uitgebreid en onlangs, tijdens een nieuwe investeringsronde, is er € 3,5 miljoen opgehaald bij diverse internationale investeerders. „In een startfase kun je niet gelijk je eigen broek ophouden. Je gaat de boer op met je verhaal en je hoopt dat iemand er toekomst in ziet. Dat is in de beginfase gelukt en ook nu weer”, legt Troost uit. Een van de investeerders is iemand uit de sierteeltsector. Troost noemt geen naam, maar hij is blij dat er iemand uit de branche is aangesloten. „Het is goed dat je over som39 (2015)

Bloomon.indd 23

mige punten overleg kunt hebben”, vindt hij. De komende jaren breidt Bloomon verder uit. De miljoen boeketten zullen niet enkel in Nederland verkocht gaan worden, maar ook in Duitsland en België. In die landen heeft Bloomon voorzichtig een voet aan de grond gezet. In Duitsland beleveren zij sinds een half jaar het gebied rondom Dusseldurf en Keulen en dit gaat volgens Troost goed. „Als we daar zijn om ons concept te promoten, dan voelen mensen soms echt aan de bloemen of het allemaal wel echt is”, ervaart Troost. Op de vraag of de Duitsers geen traditionelere smaak hebben dan de Nederlandse consument antwoordt hij: „Het aanbod dat er nu staat is vrij traditioneel. Maar je moet boeketten laten zien en dan blijkt daar toch behoefte aan te zijn. Voordat de eerste smartphone op de markt kwam, wisten we ook niet dat we dat wilden”, illustreert hij. In België levert Bloomon bloemen in de regio Antwerpen, Gent, Brussel en Mechelen. Dat wordt de komende jaren verder uitgebreid. Om het concept te promoten adverteert Bloomon op Google en sociale media en is het bedrijf aanwezig op verschillende evenementen. Ook met tijdschriften werken zij samen om Bloomon onder de aandacht te brengen bij de doelgroep.

Bloemen terug op tafel Terugkijkend op het eerste jaar zegt Troost best trots te zijn. Trots op het concept dat is neergezet, maar bovenal trots op het feit dat de mensen blij zijn met de boeketten en dat de jongere generatie weer bloemen koopt. De komende jaren hopen ze meer mensen enthousiast te maken. „Wij willen niet per se andere partijen wegduwen. We willen vooral dat consumenten meer bloemen gaan kopen. Bloemen moeten weer terug op tafel komen en hip gevonden worden. Dan komt de rest vanzelf. We zijn nog maar net begonnen. We hebben het eerste laagje weggekrast. Dit kan nog veel groter gaan worden”, geeft Troost aan. Waar Bloomon over vijf jaar staat, daar kan Troost geen antwoord op geven. Hij vindt het zonde van zijn tijd om daar nu al over na te denken. „Dat is zo’n vergezicht. Je kan aan van alles denken; zelfs uitbreiding naar buiten Europa. De strategie voor de komende twee jaar is bepaald. Laten we daar eerst maar eens werk van gaan maken.” <

Canada

Milieu In Nederland deden we vanaf het begin mee in MPS. Het registreren van het gebruik aan gas en elektriciteit, meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen en de hoeveelheid afval lag voor ons voor de hand. Ook kregen we het Milieu Keurmerk. In Canada worden deze methoden van registratie niet gebruikt. Toch wordt hier voorheen geproduceerd. Het voordeel maken van verbruik en kosten. Door gegens weer kostenbesparingen zichtbaar gemaakt worden. Dus hebben we vorige week weer het AC-folie besteld om gas te besparen en een warm klimaat in de kas te creëren. Vorige week kregen we een groep men-

groep stimuleert boeren om marginaal land te gebruiken voor aanplant van prairiegrassen en bomen. Marginaal land is land dat door de samenstelling of ligging commerciële gewassen op te producebeplanting voorkomt erosie, bevordert biodiversiteit en ondersteunt bedreigde en beschermde planten en diersoorten. met aanleg en onderhoud delen. hebben is marginale grond. Het is een het voorjaar is een belemmering voor een goed resultaat van een teelt in de beschermd tegen klimaatinvloeden van kas en de rest van het land terug te geven aan de natuur. Angelle van Kleef is plantenteler in Ontario

22-09-15 16:36

’Door je aan merken te verbin de je veel meer publiciteit’ -

Cindy van der Zwet

Raymond Bogaarts: „Bloemen zijn een inspiratiebron voor de mode. Veel merken, zoals Dior en Chanel, werken veel met bloemen tijdens hun modeshows en presentaties. In geuren worden tevens vaak bloemen verwerkt. Daar kun je dus goede cross-overs mee maken. Wij werken samen met deze internationale merken met als doel meer exposure voor het Nederlandse product te krijgen. Door je aan dit soort merken te verbinden, bereik je veel meer publiciteit dan wanneer je alleen een foto maakt en dat naar de pers toestuurt. Wij misten de glamour en dat was destijds de reden om met dit promotieplatform te starten. Op deze manier willen we de Nederlandse bloemen en planten naar een hoger plan tillen.”

Marc Knijenburg: „Een kwestie van netwerken. Dit is denk ik ook de kracht en het onderscheid van LM Flower Fashion. Wij decoreren high end gelegenheden zoals de lancering van Vogue Nederland en Gouden TelevizierRing Gala met producten van de bij ons aangesloten kwekers. Door de trouwe samenwerkingen en door aanwezig te zijn op de verschillende gelegenheden rolt het balletje verder. Je ontmoet zó veel mensen. Dat is een belangrijk onderdeel van ons werk.”

Bogaarts: „Met name in Parijs zijn wij actief. Zo hebben wij contact met de grote modehuizen, en werken wij samen met de

LMFlowerFashion.indd 24

foto’s: LM fLower fashion

cvanderzwet@hortipoint.nl

dus geen grote zakken met geld aan te pas, maar we maken combinaties met elkaar. Wij sturen er strak op; het product moet bijvoorbeeld wel goed in beeld komen als er foto’s worden gemaakt. Uiteindelijk zijn alle partijen gebaat bij deze vorm samenwerking. De telers, want hun product komt professioneel in beeld. Maar ook de merken, want door het gebruik van bloemen en planten wordt er meer beleving rondom een product gecreëerd.”

Nederlandse ambassade van Frankrijk. We staan ook in nauw contact met het luxe Four Seasons hotel George V in Parijs. Daar zijn altijd de producten van onze kwekers te zien, met name tijdens evenementen en bruiloften. Daar kan Nederland nog een voorbeeld aan nemen. De Nederlandse consument is niet écht een gebruiker. Bij een bruiloft zijn bloemen hier vaak een bijproduct. In landen zoals Frankrijk en Amerika gaat dat er anders aan toe. Daar wordt er veel aandacht besteed aan de versieringen van evenementen.”

Bogaarts: „Dat gaat in samenspraak. Soms zijn er speciale wensen, maar vaak niet. Merken zoals Vogue of Viktor & Rolf hebben een eigen visie en uitstraling. Daar moet je respect voor hebben. Het draait niet om ons; het is niet de LM Flower Fashion-show. Aan ons de taak om ervoor te zorgen dat een merk en de bloemen elkaar versterken. Er zijn acht telers lid van LM Flower Fashion en wij zorgen ervoor dat alle bloemen en planten evenredig veel aandacht krijgen. In de berichtgeving wordt altijd de naam van het product en de kweker genoemd. Uiteindelijk hoop je dat de bloemen hierdoor meer de status van een merk gaan krijgen.”

Knijenburg „Exposure! We maken bloemen zoveel mogelijk zichtbaar voor de consument. Wanneer er geen budget vrij is gemaakt voor de versiering met bloemen, dan sponsoren wij het product. Dit in ruil voor media-aandacht. Dat werkt goed. We werken niet met prijskaartjes; er komen

Knijenburg: „De Vanda van Anco heeft zich gepositioneerd als een merk. En al noem je Avalanche, dan wordt ook vaak de naam van Meijer Roses daaraan gekoppeld. Hier willen we natuurlijk naar toe. Voor de merkbeleving, zien wij overigens ook een taak weggelegd voor de bloemist. Zij halen 39 (2015)

22-09-15 16:36

in den bereik nu vaak alle verpakkingen van de bloemen af, maar die hebben soms wel degelijk een functie. Wij brengen een bezoek aan bloemisten en overtuigen hen van de kwaliteit van onze telers.”

Wat doen jullie verder voor telers? Bogaarts: „Telers betalen ons maandelijks een vast bedrag en daarvoor verzorgen we de algehele promotie van het product. Het gaat dus niet enkel om sponsoring van producten, maar we bezoeken ook exporteurs en brengen nieuwe producten onder de aandacht. We houden de sociale media en de instagram voor onze kwekers bij en plaatsen daar al het beeldmateriaal op dat wij tot onze beschikking hebben. Al deze inspanningen helpen mee aan het totaalbeeld en zorgen voor een stukje herkenbaarheid in de markt. We arrangeren zelf het bloemwerk en bij grotere opdrachten werken we samen met bekende designers. Daarnaast zijn wij vaak zelf aanwezig bij de evenementen die wij aankleden. Niet omdat we perse over de rode loper willen lopen, maar dit doen we om ons netwerk uit te breiden. En om te bewaken dat de fotografie bijvoorbeeld goed geregeld wordt. Wij zijn de spil; wij moeten ervoor zorgen dat het product goed zichtbaar is.”

Wat kan er volgens jullie nog verbeterd worden? Knijenburg: „Er kan meer samengewerkt worden. Wij hadden voor de parfummerken Chloé en Marc Jacobs een campagne opgezet en bij ICI Paris de winkel gevuld met rozen. Daarnaast deelden we rozen uit aan consumenten. Een mooie samenwerking, die direct zichtbaar was voor de consument. Toch valt er nog meer uit te halen, wanneer je bijvoorbeeld ook bloemisten bij zo’n actie betrekt. Er kunnen bijvoorbeeld ook vouchers uitgedeeld worden bij een ICI Paris, waarmee je korting krijgt op een boeket bloemen. Nu zijn het allemaal losse schakels en het is lastig om die aan elkaar te verbinden. Daar heb je grotere partijen voor nodig. Dat zou een partij als FloraHolland of VBW kunnen organiseren. Daar praten wij mee; dit heeft onze aandacht.” 39 (2015)

LMFlowerFashion.indd 25

En verdere plannen? Bogaarts: „We gaan producten commerciëler wegzetten. Gasten van het Four Seasons hotel vragen regelmatig naar de bloemen. We gaan binnenkort een nieuw product van Meijer Roses koppelen aan deze hotelketen: de Four Seasons Roos. Ook zijn we bezig met het samenstellen van doosjes met vanda’s. Dit kunnen gasten kopen of

gebruiken als ’give-away’ na bruiloften. Ook daar is een markt te winnen. Volgend jaar gaan we richting Duitsland en de Verenigde Staten en zorgen we dat het Nederlandse product ook daar meer zichtbaar wordt. We staan open voor uitbreiding van de groep. Er mogen altijd kwekers bij. LM Flower Fashion voert geen generieke promotie, dus er mag geen overlap in producten zijn.” <

Achtergrond -

22-09-15 16:36

Export

Na jarenlange groei valt exportomzet Finland terug Na jarenlange groei krimpt de export van bloemen en planten vanuit Nederland naar Finland. De belangrijkste oorzaak is economische tegenwind. De concurrentie op Finland is toegenomen. Een breed assortiment, meer promotie, samenwerking en internet kunnen de Hollandse positie versterken. Hermen de Graaf bloemisterij@hortipoint.nl

it jaar is het twintig jaar geleden, dat Finland toetrad tot de Europese Unie. Sindsdien klom de exportomzet, op een dipje na in 2001, tot € 58 miljoen (zie grafiek). Bij de gemiddelde groei van de totale markt met 3% tot € 3,9 miljard (zie tabel) is

Tabel. Toptien exportlanden bloemen en planten totaal

Jan t/m aug 2015

Augustus 2015

Waarde Mutatie

Totaal alle landen € 3.862.451

3,0 € 442.345

-1,3

Bron: Floridata/publicatie VGB

Exportwaarde van snijbloemen en pot- en tuinplanten vanuit Nederland naar Finland vanaf 2000.

Exportwaarde (x 1.000 euro)

60000 50000 40000 30000 20000 10000 ’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14

Waarde x duizend euro. Bron: HBAG/Floridata *geschat

20 13 20 t/m 1 20 4 t/m aug 15 t/m aug au g*

er nu waarschijnlijk een krimp, al kan dit niet met zekerheid worden vastgesteld. De VGB publiceert maandelijks op basis van de door Floridata verzamelde gegevens de top-10 afzetbestemmingen voor bloemen en planten vanuit Nederland. Daar hoort Finland niet bij. Op landniveau zijn de Floridata-statistieken minder fijnmazig dan indertijd die van het vorig jaar opgeheven HBAG en kan de VGB alleen nog top-16 analyseren. Die is goed voor zo’n 93% van de exportomzet, de top-10 voor 83%. Het marktaandeel van Finland verdubbelde in twintig jaar, maar is met 1% nog altijd zeer bescheiden. „Maar alle kleine beetjes helpen”, weet verkoper Finland Arian Kraan van Hukra. Volgens de laatste jaarregistratie van HBAG werd in 2013 naar 127 landen geëxporteerd.

Bloemen Hoe groot de krimp in de bloemenexport op Finland dit jaar is blijft schatten. ,,We doen iets minder, maar nog altijd redelijk”, stelt Kraan vast. „De prijsconcurrentie is bij de bloemen moordend geworden”, is de ervaring van Jaana Reinola van IBHExport. De omzetdaling dit jaar wordt geraamd op 5%, waarmee de bloemenexport uitkomt op het niveau van € 20,7 miljoen tot en met augustus dit jaar. „Door de slechte situatie tijdens de crisis in met name ZuidEuropa zijn veel exporteurs hun heil gaan zoeken in Scandinavië”, weet Kraan. Ron Leeuwrik van Hilverda De Boer heeft dezelfde ervaring. „Er zijn vooral veel lijnrijders bijgeko-

men.” Terrence Koolmoes van Plas Kukka Oy vindt dat het wel meevalt. „Wij zijn sinds tien jaar met twee lijnen op Finland actief en zoveel nieuwe lijnrijders zie ik niet.”

Planten Kaisa Kiesi van Quattro Plant constateert ook dat de concurrentie onder Nederlandse exporteurs op Finland is toegenomen. „In combinatie met de economische crisis, die uiteindelijk ook z’n weerslag had in Finland, is het lastiger. Er ontstaat iets meer ruimte op de markt omdat de lokale productie ook terugvalt, maar dat speelt vooral in de bloemen .” Volgens aanvullende informatie van de VGB kromp de Finse markt voor pot- en tuinplanten uit Nederland met 6% tot € 16,7 miljoen. Vernieuwing van het assortiment om daarmee als leverancier aantrekkelijk te blijven is volgens Kiesi essentieel.

Versterking Leeuwrik is het daarmee eens. „In de bloemen en dan met name bij de rozen zien we een verschraling. Daar moeten we iets op vinden.” Kraan pleit voor meer promotie. „We konden in het verleden gezamenlijk een beroep doen op het Bloemenbureau, maar die mogelijkheid is verdwenen. Jammer, hopelijk komt dat terug.” Koolmoes bepleit ook meer samenwerking. „Als kwekers en handelaren met elkaar meedenken, is meer mogelijk”, is zijn ervaring. Ook op Finland is de rol van internet en webshops stijgende. Daarin zien exporteurs een optie om de Nederlandse positie te versterken. <

Export.indd 26

23-09-15 11:40

M K Groene planten

Snijbloemen 2013

2014

2015

2013

2015

160

2013

2014

2015

150

25 20 15

Middenprijs in centen

120 Middenprijs in centen

Middenprijs in centen

2014

130

Bloeiende planten

110 100

140 130 120 110 100

28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 week

Snijbloemen werden beter betaald dan voorgaande jaren. De gemiddelde prijs kwam in week 38 weer uit op € 0,26 en dat is een stijging van drie cent.

90 80

28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 week

Groene kamerplanten brachten gemiddeld € 1,13 op. In 2014 bedroeg de gemiddelde prijs bij de kamerplanten € 1,07.

28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 week

Bij de bloeiende planten is de prijs flink hoger dan vorig jaar (€ 1,18). Dat is vergelijkbaar met 2013 en tien cent meer dan in 2014.

Dico Drost:

’Vreemde situaties door eigen minimumprijs’ Bedrijf: www.dicodrost.com Veiling: Aalsmeer Week: 38

Maandag

Woensdag

„Qua inkoop een saaie dag: lage prijzen en weinig spectaculaire producten. De eerste kar hyacinten komt voor de klok. Kwekers kunnen zelf een minimumprijs invullen. Hierdoor ontstaan er vreemde situaties. Bij plantjes, waarvan je als inkoper verwacht die tussen de € 0,40 en € 0,30 opbrengen, staat een minimumprijs van € 0,50. Dus draaien de planten door. De veilingmeester geeft aan dat hij het zo moet doen en gaat verder. Even later haalt een andere veilingmeester de minimumprijs eruit om de planten toch te verkopen. Het blijkt dat het lastig is om veranderingen eenduidig uit te dragen.”

„Er worden meer kleinere partijen aangevoerd om grotere diversiteit in het assortiment te houden. Een inkoper vindt het heel normaal dat een chamaedorea in een 12 cm-pot te koop is voor € 0,50. Nu had de kweker zijn minimumprijs op € 0,41 gezet en diverse karren halen deze prijs niet. Ik vind deze situatie om te huilen.”

Dinsdag „Het is Prinsjesdag. In de troonrede staat dat de economie in Nederland een stuk beter gaat en dat het onrustig is op veel plekken in de wereld. Tegelijk wordt er bij BNR vermeld dat het vertrouwen in de toekomst in Duitsland nog nooit zo snel gedaald is. Bij ons op de klok zijn de prijzen erg laag wat meer past bij het Duitse gedachtegoed. Er stonden 63 karren azalea’s waarvan het grootste deel uit België. Vandaag de eerste kar Primula acaulis in een 9 cm-potje.”

39 (2015)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 27

Donderdag „Na de klok administratieve werkzaamheden en in de namiddag naar Oirschot. ZLTO vroeg of ik een een presentatie wilde geven over samenwerken en duurzaamheid. Beide zijn moeilijk, maar als het lukt kan het een sleutel tot succes zijn. Ik had een Prezi presentatie gemaakt waar aandachtig naar geluisterd en gekeken wordt. Daarna volgen goede vragen. Ik ben in Brabant dus er moet na aflopen wat gedronken worden.”

Vrijdag „De vrijdag stelt niet veel voor op de klok. Met drie klokken wordt alles weggeveild en om 9.15 uur zijn we klaar. Na de klok heb ik het erg druk met diverse afspraken. Uiteindelijk sluit ik de week af met een voldaan gevoel.”

23-09-15 12:42

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

38 week

Prijs index

Dubbele prijs voor geplozen chrysant In week 38 was er in vergelijking met vorig jaar een lichte prijsstijging van 9,9% te zien. Terwijl het aantal verkochte stuks maar met 1% steeg. Veel producten stegen vorige week in prijs. Chrysant geplozen het meest, vergeleken met vorig jaar steeg de prijs met 103,8%. Anderer positieve prijsstijgers waren onder meer helianthus met 60,4%, troschrysant met 42,3% en freesia enkelbloemig met 31,1%. Grootste daler was trosroos, in vergelijking met 2014 -24,9%. Andere dalers wa-

ren hydrangea met -16,1% en kleinbloemige roos met 10,6%. Wanneer het aantal verkochte stuks vergeleken wordt met dezelfde week in 2014 is hydrangea de grootste stijger met 30,4%. Ook van trosroos en santini werden er flink meer verkocht 26,9% respectievelijk 14,4% ten opzichte van vorige jaar. Chrysant geplozen had juist te maken met dalende verkoopcijfers; 30,8% minder stuks. Net zoals helianthus (-17,9) en freesia enkelbloemig (-16,6%).

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110

100

Aanvoer index

Prijs index

38 week

Minder dracaena voor iets betere prijs Afgelopen week zijn er in totaal 5,5% minder kamerplanten verkocht dan in week 38 van 2014. Dracaena zag hierbij de grootste daling van 35,9%, ten opzichte van een lichte prijsstijging van 8,8%. Roos daalde in verkoop met 23,3% en steeg in prijs met 19,8%. Hetzelfde gebeurde in week 38 bij de groep ’overig kamerplanten’. Ook hier was een verkoopdaling van 22,4% en een prijsstijging van 11,7%. Phalaenopsis verkocht 8,3% minder tegenover een prijsstij-

ging van 13,6% en anthurium verkocht ook minder (-9,7%) waarbij de prijs wel is gestegen (+10%). De grootse stijging in verkoop ten opzichte van 2014 was te zien bij de arrangementen. Deze groep steeg in week 38 met 58,5%, waarbij de prijs daalde met 7,1%. Ook bij de ’overige groene planten’ was dit te zien. Verkoop steeg met 37,9% en de prijs daalde met 1,8%. Dendrobium verkocht 20,3% meer tegenover een prijsstijging van 11,2%.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110

100

33 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 28

36 Prijs index

38 week

Gaultheria grootste prijszakker In week 38 steeg de prijs voor tuinplanten gemiddeld 11,9%. Daartegenover stond wel dat er een daling in verkoop was van gemiddeld 10,5% ten opzichte van dezelfde week vorig jaar. Viool zag een prijsstijging van 27,9% en een verkoopdaling van 30,6%. De groep ’overig vaste planten’ steeg in prijs met 24,7% en daalde in verkoop met 22,9%. Ditzelfde gebeurde bij calluna. Een prijsstijging van 15,4% waarbij de verkoop met 14,9% is gezakt.

Ook buxus (+6,7%) en hebe (+5,1) stegen beide in prijs. De grootste prijszakker van deze week was gaultheria met -12%. De verkoop daalde ook met -14,2%. Andere dalers in prijs waren skimmia met -7,3%, aster met -1,7% en erica met -1,4%. Deze laatste drie hadden in week 38 de grootste verkoopstijgingen met 22,9% bij skimmia, 102,6% bij de aster en 35,3% bij erica.

39 (2015)

23-09-15 12:28

Frankrijk

Over de toonbank

Chateauroux

Fabrice Ferrin:

’Versheid heeft de hoogste prioriteit’ zelf; anderzijds de Parijzenaars met een vakantiehuis. Die laatsten zorgen voor veel aanloop in de weekenden en de vakantietijd.”

FOTO: FABRICE FERRIN

Is er verschil tussen de lokale klant en de Parijzenaar? „Jazeker. De lokale klant is in het algemeen iets traditioneler, met een meer klassieke keuze qua bloemen en planten. De Parijzenaars zoeken moderner bloemwerk en hebben vaak meer te besteden. Het bedrag dat onze klanten gemiddeld uitgeven is daardoor best hoog.”

Fabrice Ferrin

Welke producten doen het goed? Naam: Jardin d’Ombres Locatie: Chateauroux Sortiment: 50% bloemen, 20% planten, 30% decoratieartikelen Specialiteit: evenementen Aantal medewerkers: drie

„We volgen de seizoenen en tendensen. Rozen blijven favoriet, vooral oude rassen. Daarnaast werken we veel met producten als hortensia en sedum, nogal ’aardse’ bloemen dus met een plattelandse uitstraling. Bij alles wat we verkopen, heeft versheid de hoogste prioriteit. Daar letten we altijd goed op als de bloemen komen.”

Chateauroux, is dat een goede plek voor een bloemist?

Waarom is dat zo belangrijk?

„Ik vind van wel. Chateauroux is een stadje zo’n twee uur rijden van Parijs en dat betekent dat we een gemêleerde klantenkring hebben. Enerzijds de mensen en bedrijven uit de stad

Standpunt

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

rijsvorming op de klok is dikwijls maatgevend voor prijsvorming ” in de directe verkoop. En omdat de directe verkoop sterk toeneemt wordt het daarom ook almaar belangrijker om marktverstoringen op de klok tegen te gaan en om stabiliteit in het veilproces te brengen. Daarom loopt er binnen de veiling onder andere het traject van ’aantrekkelijk veilen’, waarmee we ongewenste verstoringen in het aanbod willen voorkomen. Vandaar dat we ook zo sterk focussen op het ontwikkelen van extra marktvraag middels extra afzet-acties en middels het programma ’consumer’. In het programma FloraHolland 2020 hebben we het verbeteren van de

39 (2015)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 29

Werkt u alleen met Nederlandse producten? „Grotendeels, maar ik werk ook met Franse bloemen, maar sinds de laatste kwekerij hier in de buurt zijn deuren heeft gesloten, heb ik geen leverancier meer in de omgeving. De Franse producten uit het zuiden, zoals vroege pioenen, krijg ik nu via mijn Nederlandse leveranciers.”

Evenementen zijn belangrijk? „Ja, we kleden heel wat bruiloften aan. Dit jaar iets minder dan de voorgaande jaren, maar voor volgend jaar staan er al heel wat op de planning. We werken ook veel op locatie, bij bedrijven en particulieren. Zo tuigen we bijvoorbeeld de kerstboom op bij bedrijven en particulieren, vooral in weekendhuizen. En we richten etalages in bij winkeliers. Kerstmis is wat decoratie betreft uiteraard de toptijd. In november organiseren we altijd een grote kerstmarkt. Daar komen dik tweeduizend bezoekers. We hebben de komende tijd dus genoeg te doen.”

Met iFlow prijsvormingsprocessen in daghandel verbeteren

Aad van den Enden Manager Commerciële Operatie FloraHolland

„Ik heb hier geen koelcel, ik werk alleen met een airco. Waarom geen koelcel? Daar ben ik tegen, de bloemen lijden te veel onder het temperatuurverschil. Bij mij lopen de klanten niet het risico dat ze bloemen kopen die al drie

weken in de koelcel staan. Ik heb twee leveranciers uit Nederland en ik krijg van dinsdag tot en met vrijdag elke dag verse bloemen aangeleverd, in niet te grote hoeveelheden per keer. Dat werkt prima.”

kwaliteit van de prijsvorming als een strategische ambitie neergezet. Want ook in de verdere toekomst willen we stabiliteit in het veilproces brengen en uit de markt halen wat erin zit. We doen daar binnen de veiling al veel onderzoek naar, maar daar komt nu een nieuwe dimensie bij. Via het onderzoeksprogramma iFlow kunnen we de komende jaren samen met kwekers(-groepen) en (vertegenwoordigers van) klanten vragen en onderzoeken uitzetten bij de universiteiten van Rotterdam en Wageningen. Onderzoeken die een bijdrage leveren aan het verbeteren van daghandelsprocessen en aan een stabieler veilproces en onderzoeken die inzicht

geven in de factoren die hierop van invloed zijn. Het Top Kennis Instituut heeft middelen beschikbaar gesteld om hier in de keten onderzoek naar te doen. Daarmee kunnen we gezamenlijk en wetenschappelijk vaststellen hoe onze keten nog beter zou kunnen functioneren. Niet verkeerd denk ik. En mocht u vragen of onderzoeksideeën hebben rondom (prijsvorming in de) daghandelsprocessen waarmee een bijdrage geleverd kan worden aan het beter functioneren van de keten, we horen het graag. De stuurgroep met ketenvertegenwoordigers houdt zich aanbevolen.”

23-09-15 12:28

„De vraag is sterk wisselend, erg afhankelijk van het land van bestemming”, stelt inkoper André Jansen van J. van Vliet Bloemenexport vast voor de markt voor calla’s (zantedeschia overig). „En die vraag lijkt dit jaar minder”, zegt Rob van Groenigen van Molenaar & Van Groenigen. Gerrit Mewis, inkoper bij Aablo, merkt dat klanten calla’s in steeds kleinere hoeveelheden bestellen. „Op de klok koop ik daarom nog maar heel weinig in, laat staan direct. Het merendeel komt bij ons binnen via commissionairs.”

Tot en met augustus dit jaar lag de aanvoer van calla’s bij de vestigingen van FloraHolland met 28,5 miljoen stuks, klok en

Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe

Prijsvorming calla blijft achter en onvoldoende

bemiddeling opgeteld, op een vergelijkbaar niveau als vorig jaar. Op de middenprijs werd 1 cent ingeleverd tot 33 cent per stuk, 2 cent minder nog dan in 2013 toen 1 miljoen stelen minder waren aangevoerd. „Dat valt wederom niet mee”, constateert Erik de Boef van kwekerij G. de Boef & Zn in Poederoijen. Martijn Warmerdam van De Haas Calla’s in De Lier: „Steeds meer calla wordt direct verkocht. Enerzijds valt daardoor de druk op de klokaanvoer weg, anderzijds worden de verschillen in de klokprijzen daardoor groter. Maar nog steeds worden de klokprijzen als referentie gehanteerd en dat werkt meestal negatief door in de directe dagen bemiddelingshandel.”

„Op de kwaliteit van de Nederlandse is weinig aan te merken”, is het oordeel van Rob van Groenigen van Molenaar & Van

Groenigen over aethiopica’s. Dat is inkoper André Jansen van J. van Vliet Bloemenexport met hem eens. Een inkoper die niet

De Boef voegt eraan toe, dat calla tot het exclusievere segment van de bloemenmarkt wordt gerekend. „Veel calla’s zullen er niet gaan naar Rusland. Maar als die vraag wegvalt, komt dat hard aan.” Aan de andere kant merken exporteurs een groeiende belangstelling vanuit Amerika. „Die markt is ook voor calla’s sterk aangetrokken”, weet Van Groeningen. Rick den Dulk van Sande Flowers: „Door de druk op de prijs in Nederland zetten wij praktisch al onze calla’s vanuit Ecuador direct af in Amerika.” De importcijfers bij FloraHolland, die een beperkt beeld geven van de werkelijke handelsstromen, bevestigen dit: tot en met

augustus kromp dit aanbod met 24% tot 7,5 miljoen stelen.

met naam wil worden genoemd, vindt dat het rijpheidsstadium waarin Nederlandse aethiopica’s worden aangevoerd te rauw. „We willen geen sigaren, maar bloemen”, meldt hij illustratief.

is toegenomen. Dat blijkt niet uit de veilingstatistieken. „Er is een behoorlijk aanbod uit Italië en Colombia”, weet Van Groenigen. Stefan van Vliet van kwekerij Van Vliet uit Monster vindt dat de resultaten met aethiopica’s dit jaar iets beter zijn dan vorig jaar, maar nog niet voldoende. „Meer directe verkoop biedt mogelijkheden het rendement te verbeteren”, verwacht hij. Nieuw in het assortiment is Sandeiopica in het importaanbod, die op proefbasis ook in Nederland wordt geteeld. De strak wittere en grotere bloemen moeten onderscheidend zijn, net als van de nieuwe Cotopaxi die volgend jaar op de markt komt. De concurrentie van witte calla’s in het aanbod ’overige’ wordt groter. ■

Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe

Tot en met augustus was de aanvoer van Nederlandse aethiopica’s bij de vestigingen van FloraHolland met 4,7 miljoen stelen vergelijkbaar met vorig jaar. De middenprijs lag op 71 cent per steel, 3 cent meer dan in 2014 maar 2 cent minder dan in 2013. „Mager”, is het oordeel van Ron Kraakman van J.J. & R.P. Kraakman in Zwaagdijk. Hij denkt dat de concurrentie van aethiopica’s uit het buitenland, met name van de cultivar Highwood, behoorlijk

Markt-4-wk39-Snijbloemanalyses-nw.indd 30

Assortiment Het assortiment calla is breed. „Groot genoeg”, vindt Van Groenigen en dat vinden de meeste handelaren. De Boef biedt op jaarbasis zo’n 25 verschillende soorten aan met nieuwigheden als de roze Pink Puppy en de geeloranje Morning Sun. „Afkomstig uit een veredelingsprogramma uit Nieuw-Zeeland, waaruit we met een plantenteler en bollenkweker meer nieuwe soorten op de markt willen brengen.” Ziekteresistentie is in de veredeling een belangrijker aandachtspunt dan variatie in kleur en type, zeggen bollenkwekers en broeiers. ■

39 (2015)

22-09-15 16:38

Prijsvorming stokt even in groeimarkt snijhortensia

„Het gaat buitengewoon goed. Iedere klant of potentiële klant die we een proefzendinkje sturen wil meer”, schetst inkoper Marcel van der Meer van Aablo de markt voor snijhortensia’s. Dick Braber, inkoper bij J. van Vliet Bloemenexport: „Met hortensia’s zitten we dik boven de aantallen van vorig jaar. Vooral naar Amerika, maar ook Oost-Europa.” Bij de retailklanten van Intergreen is dat niet het geval. „Vorig jaar wel, nu even niet”, stelt inkoper Wim Bom vast. In augustus stond de prijsvorming voor snijhortensia’s op de vestigingen van FloraHolland onder druk en dat zet deze maand door. „Voor Schneeball vingen we vorig jaar € 3,80 per steel, deze maand is het maximum € 1,50”, meldt een aanvoerder. Tot en met augustus ligt de middenprijs met 99 cent per stuk, klok en bemiddeling samen, 4 respectievelijk 1 cent hoger dan in 2014 en 2013.

De aanvoer uit Nederland bleef met een daling van 3,5% tot 24 miljoen stelen achter bij de prognose van een aanvoerplus op jaarbasis tussen 5 en 10%. De achterstand heeft volgens ingewijden meerdere oorzaken. Telers hebben ervoor gekozen om in het voorjaar uit kostenoverwegingen minder te stoken. Het koude voorjaar heeft de start vertraagd en mogelijk loosvorming veroorzaakt. En telers verschoven productie naar het najaar omdat vorig najaar sterk bovengemiddelde prijzen werden betaald. Daardoor werd het jaargemiddelde opgetrokken van 95 cent per steel tot en met augustus naar € 1,07 tot en met december.

Succesfactoren De stabilisatie van de middenprijs op jaarbasis de afgelopen vijf jaar is bij de uitbreiding van de aanvoer te danken aan meer-

Foto: De GraaF Van Der ZanDe

dere factoren. De kwaliteit is verbeterd door verbreding en meer teeltkennis. De aantrekkelijkheid en beschikbaarheid zijn vergroot. „In de winter gebruiken we hydrangea uit Colombia”, meldt Bom. Exporteurs kunnen zich verder onderscheiden met Hollandse hortensia’s. „Het is weer eens iets anders. En het vaasleven is nu prima”, voegt Van der Meer toe. Voor verre bestemmingen worden hortensia’s in orchideeënflesjes gestoken, sindsdien zijn er veel minder klachten. De verbreding van het assortiment zet door, met in de Magical-

serie onder meer de roodgroene Triumph, de rode Crimpson en de groene Rhapsody. Een mintgroene noviteit is volgend jaar Verdi en er wordt hard gewerkt aan een verbetering van Schneeball. Koos Vollering van A.L.A. Vollering in Berkel en Rodenrijs teelt inmiddels op de 7 ha grote kwekerij zo’n 15% eigen rassen. „Licenties zijn te duur.” Hij schat zo’n 60% direct te verkopen. Teler Herman Ruhe uit Nes aan de Amstel klokt alles. „Wij hebben met 7.000 m2 niet de omvang om direct te kunnen afzetten.” Over de resultaten dit jaar zijn beide telers minder tevreden. ■

Marktacties Promotie Woonplant van de maand oktober: begonia Woonplant van de maand november: kerstster Tuinplant van de maand oktober: laurier Tuinplant van de maand november: gaultheria PurE Seasonal Flowers herfst: helianthus, callistephus, hypericum, rozenbottel, dahlia 24 sep - 30 nov Campagne Trending in de Tuin Mooiwatplantendoen.nl 24 sep - 30 nov Campagne Trending in the Garden Pflanzenfreude.de 5 okt - 31 okt Campagne #Lievelingsbloem Mooiwatbloemendoen.nl 26 sep Rob’s Grote Tuinverbouwing met o.a: ceropegia African Parachute, hydrangea Strong Annabelle en Pink Annabelle, acer J.Jewels, TiSento, Alice Orchideeën, Green is.. aglaonema Silberbay, Dieffenbachia Compacta, Hedera wonder, Dracaena marginata, Cupressus gold crest Wilma, buxus, leucothoe, Astilbe; SBS6, 17.00 uur. 3 - 6 maa Huis&Tuin, consumentenbeurs, WTC Expo, Leeuwarden

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

31 aug - 1okt: chrysant 1 okt - 18 okt: alstroemeria

12 okt - 8 nov: lisianthus 2 nov - 29 nov: orchidee 23 nov - 27 dec: amaryllis

Bloemendagen 27 sep Nationale Feestdag van de Franstalige gemeenschap (Bel) 1 okt Nationale Vergeet-ze-niet-dag (Ned) 5 okt Dag van Leraar, een 10 voor de juf (Ned) 14 okt Lerarendag (Pol) 26 okt Nationale Feestdag (Oos) 28 okt Grootoudersdag (Rus) 31 okt Halloween (Ned, Bel, Dui, Fra, GB) 31 okt Hervormingsdag (Dui) 1 nov Allerheiligen 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus) 8 nov Remembrance Sunday (GB) 10 nov Dag van de Mantelzorg (Ned) 11 nov Bevrijdingsdag WOI (Fra), Wapenstilstand (Bel), Onafhankelijkheidsdag (Pol) 15 nov Feestdag Duitstalige gemeenschap (Bel) 15 nov Feest van de Dynastie (Bel)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

39 (2015)

Markt-4-wk39-Snijbloemanalyses-nw.indd 31

22-09-15 16:38

Analyse bloeiende planten Foto: VErdEl BloEmEnExport

Exporteur over

Cyclamen komen in eerste helft jaar moeilijk tot scoren -

Staan de Oostenrijkers open voor iets nieuws?

Periode 2

„Oostenrijkers zijn in het algemeen wat conservatief in hun keuze, maar goede noviteiten vinden ze zeker interessant. Of er voldoende noviteiten te vinden zijn? Dat zou beter kunnen. Het ontbreekt vaak aan hoeveelheden en regelmaat in het begin. Kwekers zijn vaak wat voorzichtig. Dat begrijp ik wel, maar anderzijds remt dat ook de introductie van zo’n nieuw artikel.”

In de cijfers valt op dat de markt voor cyclamen in periode 2 uit balans raakte. Telers schrijven dat toe aan een moeizame afzet voor Vrouwendag naar Rusland en omgeving. Oost-Europa was volgens hen de voornaamste groeimarkt voor cyclamen in het voorjaar. Doordat productie dertig weken vooruit gepland stond, konden telers niet meer inspelen op de tussentijds veranderde politieke en economische situatie in die regio. Dat de meer recente cijfers on-

Bedrijf: Verdel Bloemenexport, Honselersdijk Functie: sales manager bloemisten Belangrijkste afzetlanden: Duitsland, Zweden, België Inkoop: rechtstreeks van kwekers, klok, eigen import Aantal medewerkers: 200

Ard van der Dussen:

’Oostenrijkers vinden goede noviteiten zeker interessant’ Wie zijn uw klanten in Oostenrijk?

Hoe staat het met de concurrentie? „Uiteraard is er concurrentie in Oostenrijk van lijnrijders en van kwekers die zelf met hun producten rondrijden. Voor lijnrijders is het moeilijker dan voor ons om meerdere keren per week met kraakverse handel te staan, terwijl dat juist enorm belangrijk is.”

Hoe vaak levert u per week?

Hoe ziet u de toekomst in Oostenrijk? „Wij verwachten er zeker groei, al is het een land waar je zeer afhankelijk bent van het weer. Er zijn eigenlijk maar een paar snelwegen en als het flink sneeuwt heb je zomaar een logistiek probleem. Anderzijds blijft het een interessant land voor kwaliteitsproducten vanwege de vele hotels. Wij beleveren die niet rechtstreeks, maar onze klanten wel. Dus we zien het positief in.”

Markt-wk39-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 32

danks het mindere voorjaar niet slechter uitpakken, komt volgens telers doordat trouwe klanten bereid blijven zich voor de gewenste kwaliteit en kleurencombinaties aan vooraf gemaakte afspraken te houden. Toch blijkt uit de veilingstatistieken de klok dit jaar goed voor maar liefst 42% van de cyclamenomzet.

Italië Telers en handelaren noemen de vraag naar Nederlandse cyclamen vanuit Italië, waar de hitte veel lokale productie de das om deed, de laatste tijd wel bijzonder goed. Het échte cyclamenseizoen is daarbij volgens planteninkopers nog maar net begonnen. Erik de Zwaard ziet bij Hans Visser de laatste week een sterk toegenomen vraag uit Spanje, Portugal en Oost-Europa. Het huidige aanbod is in zijn beleving iets kleiner dan anders. Bij Buurman Export koopt Henny Wismans zijn cyclamen steeds vaker in Duitsland. ,,Onze klanten vinden cyclamen uit de koude cultuur kwalitatief beter.” Nederlandse telers bestrijden dat, door te wijzen op het feit dat diverse Duitse winkelketens enkel Nederlandse cyclamen verkopen. Wismans ziet hoe dan ook weinig in jaarrond cyclamen: ,,Mensen willen ook niet het hele jaar boerenkool eten.” ■

100

40000

36000

32000

28000

24000

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

20000

Verkochte aantallen x duizend

„Er zijn klanten die aan één levering per week genoeg hebben, maar de meesten willen vaker geleverd worden, tot vijf keer per week aan toe. Daar kunnen wij aan voldoen. We hebben de logistiek grotendeels in eigen handen, dat maakt het allemaal wat flexibeler. Dat is belangrijk, want onze klanten bestellen steeds vaker kleine hoeveelheden, ze leggen het voorraadrisico het liefst terug bij de leverancier. Bovendien hebben ze dan versere handel.”

Gemiddelde prijs in centen

„Wij leveren rechtstreeks aan bloemisten. Het zijn trouwe klanten die gaan voor versheid en kwaliteit, geen koopjesjagers. De meeste klanten beleveren we al heel lang en we hebben aan één woord genoeg om te begrijpen wat ze bedoelen. We leveren er een breed assortiment bloemen, planten en bij-artikelen.”

Met ruim 15,2 miljoen stuks verkocht werd tot en met week 37 naar schatting 45% van de cyclamen van dit jaar via FloraHolland afgerekend. Het verhandelde volume was op dat moment 4% groter dan vorig jaar. Toch bleef de omzet 3% achter, door een 7% lagere middenprijs. Telers van cyclamen schrijven de lagere opbrengsten toe aan een te groot aanbod van met name potmaat 10,5 cm. De statistieken telden inderdaad 8% meer van die potmaat, maar ook de aantallen in potmaten 9, 7 en 6 cm waren groter dan voorheen. Gemiddeld wordt op jaarbasis 15% van alle cyclamen onder een tuinplantenproductcode geboekt. Dit jaar tot en met week 37 was dat 23%.

Verkochte aantallen en middenprijs van cyclamen (kamerplant en tuinplant opgeteld) via FloraHolland van 2008 tot en met 2014. 39 (2015)

23-09-15 11:09

Foto: PhAlAenovA

Afzetzaken

Analyse groene planten

Vleesetende planten aardig voor liefhebbers en kinderen De kleine productgroep vleesetende planten is ’Woonplant van de Maand’. Al moeten vleeseters het niet in de eerste plaats van hun woondecoratieve karakter hebben.

Foto: ingimAge

René van Kessel van kwekerij CarniFlora in Aalsmeer. De QRcodes op zijn producten worden over de hele wereld gescand. „Zuid-Afrika, Dubai, Mexico, je kunt het zo gek niet bedenken.” Blijkbaar voorzien enkele professionele kwekerijen in Nederland liefhebbers wereldwijd van vleesetende planten.

Liefhebbersmarkt Tot en met week 38 werden via FloraHolland 5% meer vleesetende planten verhandeld dan in 2014, bij een 2% hogere middenprijs. Telers geven aan de laatste weken in beperkte mate meer vraag te merken door publiciteit in het kader van ’Woonplant van de Maand’ in september. De verschillen zijn klein, omdat hun vleeseters nu eenmaal grotendeels via vele kleine koopjes onder vele vaste klanten worden verdeeld. Geklokt worden de meeste vleeseters nauwelijks. Connect-handel realiseert zo’n 88% van de omzet in deze productgroep.

Overal

250

2500

220

2300

190

2100

160

1900

130

1700

100

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

1500

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

Export naar de grote Europese landen neemt de meeste dionaea, sarracenia, drosera, nepenthes en wat dies meer zij mee. „Maar ze komen echt overal terecht”, weet

Henny Stricker van Stricker Plants in Rijsenhout noemt de markt voor vleesetende planten dan ook een ’liefhebbersmarkt’. „Onze cultivars hebben een sierlijke uitstraling, maar bij deze producten moet echt het verhaal de klant verleiden.” Dat de kleine, kindvriendelijk happende Venusvliegenvanger (Dionaea muscipula) in omzet de grootste vleeseter is, is tekenend. Een sierlijke bekerplant als nepenthes voor faire prijzen verhandelen blijkt al een stuk moeilijker. Vleesetende planten blijven zowel in de ogen van de telers als van plantenhandelaren uitgesproken niche-producten. Mede door de zeer specifieke eisen die de planten stellen aan verzorging en watergift. Zo’n niche is per definitie klein en kwetsbaar, maar die voor vleestende planten lijkt de laatste jaren redelijk stabiel. ■

Verkochte aantallen en middenprijs van de productgroep Vleesetende planten via FloraHolland van 2008 tot en met 2014 39 (2015)

Markt-wk39-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 33

Phalaenova

Addie Groen Waarom hebben jullie de verpakking vernieuwd? „Wij als Phalaenova adverteren met de beste kwaliteit en het breedste assortiment. Vooral dat laatste wilden wij meer tot uitdrukking laten komen in onze verpakking. Ons logo blijft overeind, maar we hebben nu een kleurrijk assortiment orchideeën aan ons logo en op de verpakking toegevoegd.”

Hoe kleurrijk en breed is het assortiment van Phalaenova? „Wij garanderen dat we op jaarbasis mimimaal honderd soorten in huis hebben en op weekbasis kunnen we dertig verschillende phalaenopsis leveren. Dat verhaal willen we ondersteunen met de nieuwe verpakking. Door met iets nieuws te komen, heb je ook weer een verhaal richting klanten. Je kan weer iets laten zien als je bij klanten langs gaat. Je moet vernieuwend bezig blijven. We hebben onlangs de nieuwe doos geïntroduceerd bij onze klanten, en de komende maand komen we met nog twee nieuwe verpakkingen.”

Een hele nieuwe lijn dus? „Ja. De lijn bestaat als eerste dus uit de standaard veilingdoos. Hier kunnen twaalf planten in en klanten die de planten in deze doos geleverd willen krijgen, hoeven hier niks extra’s voor te betalen. Daarnaast gaan we een doos introduceren waar acht phalaenopsis in kunnen. Deze verpakking is nieuw en, zeker bij orchidee, niet standaard. Die verpakking is vooral geschikt voor orders op soort verwachten wij. Nu merken we dat eenheden van tien of twaalf stuks soms net te veel zijn voor sommige klanten. Daar spelen we op in door een kleinschalige verpakking op de markt te brengen. De belading op een kar is overigens niet veel minder dan met de andere doos; iets wat voor de handel belangrijk is. Als laatste komen we ook nog met een nieuwe kraag voor om onze trays. Deze biedt een nog betere bescherming aan de planten.”

Hoe reageren klanten erop? „Goed. Wij hebben de verpakkingen ook samen met klanten ontwikkeld en hebben hen verschillende voorbeelden laten zien en laten testen. De nieuwe verpakkingslijn is overigens ook voortgekomen uit geluiden die wij hoorden vanuit de markt. Klanten gaven ons te kennen dat het assortiment dat Phalaenova voor de klok zet en direct verkoopt nauwelijks verschilt van elkaar. Het kan dan voorkomen dat er grote prijsverschillen ontstaan voor een zelfde product. We hebben dan ook besloten om de nieuwe verpakking alleen direct te verkopen. Op deze manier is er meer onderscheid tussen de klokaanvoer en de directe handel.”

23-09-15 11:09

Symbool verpauperd gebied Aan de rand van het Westlandse glastuinbouwgebied Boomawatering staat een verpauperde voormalige tuinderswoning. Spookhuis is meer herkenning oproept.

e bouwval, waarvan de voorgevel van de bovenverdieping zonder twijfel de blikvanger is, staat misschien wel symbool voor het probleem van het achterliggende glastuinbouwgebied. Ingeklemd tussen Monster, Poeldijk en de rand van Den Haag herbergt de Boomawatering zo’n 235 ha aan kassen. Hoewel er moderne bedrijven zijn gevestigd, ziet het gebied er toch verrommeld uit. Oorzaak is onder meer het grote aantal voormalige agrarische bedrijfswoningen, die verhuurd worden aan veelal Poolse seizoenkrachten of die simpelweg leeg staan. In beide gevallen zijn de woningen zichtbaar aan verpaupering onderhevig en hinderen de verdere ontwikkeling van de glastuinbouwbedrijven in het gebied. De Boomwatering is dan ook niet voor niets enkele jaren geleden door de gemeente tot herstructureringsgebied uitgeroepen. Op dit moment wordt in dat kader een serie verbeteringen aangebracht aan het wegennet en enkele waterlopen. Maar er wordt ook gewerkt aan het slopen en verplaatsen van hinderlijk gelegen woningen. Zo heeft de gemeente een gebiedje aangewezen voor de ontwikkeling van 26 woonkavels. Westland hoopt dat hinderlijk gelegen woningen daarnaartoe kunnen worden verplaatst. Inmiddels zijn er voorbereidingen getroffen voor de verplaatsing van twee bedrijfswoningen en één burgerwoning naar het gebiedje. Voor nog eens elf andere woningen zijn op het terrein al kavels gereserveerd. < Tekst en foto: Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

Spread.indd 34

39 (2015)

23-09-15 13:48

39 (2015)

Spread.indd 35

23-09-15 13:48

Ondergrondse wateropslag in de Bij tomatenbedrijf Prominent is de showcase Waterbuffer geopend. Dit is een demonstratie waarbij bezoekers kunnen zien dat ondergrondse opslag van zoet water echt werkt, ook in zoute ondergronden. Dit is een alternatief voor het vergroten van bovengrondse bassins, het ontzilten van zout grondwater en het gebruik van oppervlaktewater. Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

e belangrijkste reden om water ondergronds op te slaan is niet veel anders dan bij een bovengrondse opslag. Het regent meestal op andere momenten dan dat het water nodig is. En die ’mismatch’ zal in de toekomst alleen maar toenemen door de opwarming van de aarde, vertelde Jan Busstra, afdelingsmanager waterkwaliteit en waterkwantiteit bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu, bij de opening van de ’showcase waterbuffer’ in ’s-Gravenzande. Bovendien valt er vaak veel tegelijk in plaats van telkens kleine beetjes. En de Rijn voert steeds minder gletsjerwater af, dus daar kunnen we ook niet op terugvallen. De voorspelling is dat er elke vijf tot tien jaar kans bestaat op zeer grote droogte. Vooral nu telers steeds vaker een rechtstreekse relatie krijgen met hun afnemers kunnen ze zich een misoogst niet meer permitteren, betoogde Carla Michielsen, relatiebeheerder bij ZLTO. De afnemer kan immers uitwijken naar

een andere leverancier, en zo kan de vervolgschade veel groter zijn dan de directe schade. Er is steeds vaker een watertekort, beaamde Michiel van Haersma Buma, voorzitter van de stichting Waterbuffer. „Of dat nu het gevolg is van klimaatverandering door menselijk handelen of niet, is voor ons eigenlijk niet zo relevant. Het gaat erom dat we er iets aan doen.”

Tentoonstelling De showcase Waterbuffer bij Groeneweg II van Prominent in ’s-Gravenzande is eigenlijk een soort tentoonstelling waar Nederlandse en buitenlandse bezoekers kennis kunnen nemen van technieken van ondergrondse wateropslag. Verder is het systeem voor ondergrondse opslag van Prominent voorzien van panelen met uitleg. In Nederland zijn wel meer plekken waar gietwater wordt opgeslagen in de ondergrond. Het bijzondere aan het project

bij Prominent is de zoute ondergrond. Normaal gesproken zou de zoetwaterbel snel brak worden, maar met behulp van een speciale techniek – de ’zoethouder’ – wordt dat voorkomen. Dat maakt het mogelijk om bijvoorbeeld in het Westland, waar bovengronds weinig plek is voor wateropslag, toch veel regenwater terug te winnen. Overigens is het rendement in zo’n zoute ondergrond wel lager dan in een zoete of licht-brakke ondergrond. Ongeveer 50% van het ingebrachte water is zonder bewerking weer als zoet water op te pompen. De rest moet alsnog worden ontzilt door middel van omgekeerde osmose. De technieken die nu in Nederland worden ontwikkeld wil men verder opschalen en exporteren. Er zijn verschillende soorten ondergrondse wateropslag, die zijn terug te leiden tot vijf typen (zie kaders). Geïnteresseerden kunnen een bezoek brengen aan de showcase Waterbuffer in ’s-Gravenzande. Meer info: info@waterbuffer.nl. <

ASR-Coastal

Waterbuffer.indd 36

39 (2015)

22-09-15 16:38

IllustratIes: stIchtIng Waterbuffer

in de etalage -

39 (2015)

Waterbuffer.indd 37

22-09-15 16:38

Koeling en koper positief voor ’w Systeem- en substraatkeuze, zuurstoftoediening, stroomsnelheden, pH, microorganismen, zuiveringstechnieken. Er is de afgelopen jaren heel veel onderen toeleveranciers momenteel bezig. Voorzichtig spreken ze over succes. CultiHans Neefjes

Teelt 25 is geoogst in het demo-project waterteelt bij Jan Kreling in Bruchem. Voor het eerst lukte het om een zomerteelt redelijk te volbrengen. Rapportcijfer 6,5, waar voorgaande twee zomers de resultaten goed waren voor een 2. Projectleider Gert van de Werken wijt dit vooral aan de invloed van koeling en toegevoegd koper. De positieve gevolgen van het overschakelen van (vuil) bassinwater naar een mix van osmose- en leidingwater gelden namelijk al langer. De watertemperatuur is op 18-19°C gehouden, de waarde die in de winter – als de waterteelt soepel verloopt – standaard is. Met het apparaat Aquahort is koper gedoseerd. Een advieswaarde voor dit element is 1-2 umol/ liter. Nu liep het kopergehalte op naar 30 umol vrij koper en 80 umol bond zich aan organische stof, zo bleek uit analyses. Chrysant is behoorlijk tolerant tegen hoge kopergehaltes, want het gewas bleef goed groeien en nam koper nauwelijks op. Slechts een lichte toename is gesignaleerd in gewasanalyses. Met koper kun je tevens het water in het teeltsysteem behoorlijk schoon maken en houden. „Het heeft voordelen in vergelijking met de ontsmetting op basis van waterstofperoxide, uv of andere technieken die we eerder gebruikten”, aldus Van de Werken

800 m2 Sinds week 8 in 2013 groeien bij Jan Kreling in een kap van 800 m2 chrysanten op water. Eerst alleen in bassins met een vaste hoeveelheid, licht stromend water. Later is gevarieerd in niveaus (’diep en ondiep’) en is eb/vloed toegevoegd. Omdat de resultaten niet voldoende waren, wordt sinds ongeveer een jaar ook deels geteeld via wortelberegening (in zowel de op- als afkweek). Kreling

chrysant water.indd 38

Foto: Hans neeFjes

hneefjes@hortipoint.nl

een van de demonstratieprojecten ’Schoon en Zuinig’ van dit ministerie. Ook waterschappen, provincies en het chrysantvak (via ChrIp) gaven financiële ondersteuning.

Doorgaan

begon het demo-project met teler Peter van de Werken. Ze wilden weten of de 20-30% teeltwinst die WUR Glastuinbouw in kleine proeven behaalde met waterteelt, ook in de praktijk haalbaar is. In de winter lijkt dit te lukken, volgens Kreling. Over de berekende 50% energiebesparing (je hoeft niet te stomen en droogstoken is minder nodig) kan hij niets zeggen. Het energieverbruik in het proefvak wordt niet apart bijgehouden. WUR Glastuinbouw, DLV, Revaho, Van Iperen, collega-telers, LTO Glaskracht Nederland en alle chrysantenveredelaars zijn betrokken bij dit project. Tot begin 2015 was er een budget van zo’n 3,6 ton, maar dat bedrag dekt niet alle kosten. Door EL&I is 70% subsidie verstrekt omdat het project dient als

De demoproject is nu klaar. Jan Kreling wil graag doorgaan. Onder andere het Topsectorprogramma Glastuinbouw Waterproof steunt dit en WUR Glastuinbouw laat zijn proeven aansluiten bij eventuele problemen in de waterteelt bij Kreling. Over de precieze invulling van de komende proeven wil en kan de teler nog niet alles zeggen. Het zal vooral gaan om verbetering van het teeltsysteem, met name in de beworteling. „Subsidie is welkom, maar als we op kleinere schaal en meer op eigen kosten doorgaan, dan hebben we minder verantwoording af te leggen. Opschalen is voorlopig nog niet ter sprake”, aldus Kreling. Delianne was aanvankelijk het voornaamste testras. Vooral een kleine proef met de cultivar Rossi gaf aan dat raskeuze sterk bepalend kan zijn voor het resultaat in de waterteelt. Rossi bleef fier overeind waar Delianne in hetzelfde bassin het loodje legde. Veredelaars leverden tientallen soorten voor uitgebreide testen. Afgelopen zomer zijn eens 94 soorten opgezet, waarvan er 61 al in de bewortelingsfase sneuvelden. Nuttige info voor het bepalen van genen die hier een rol in spelen. Chelo en Ilse Splendid zijn net als Rossi goed geschikt voor waterteelt van chrysant. Sortimentskeuze, koper toevoegen en koelen in combinatie met een perfect teelsysteem. Dat lijken de bepalende factoren. Maar er is meer tijd en ervaring nodig, vooral in de zomer. Jaarrond moet een teelt rapportcijfer 9 of 10 halen. < 39 (2015)

23-09-15 11:09

or ’waterchrysant’ Wageningen UR Glastuinbouw

Kleine bakken, meer herhalingen

Onderzoek 2015 Omdat de resultaten in de proeven in 2014 veel variatie vertoonden kon men geen statisch juiste conclusies trekken. In 2015 is daarom in kleinere eenheden en met meer herhalingen gewerkt: plastic bakken van 0,4 m x 0,3 m x 0,2 m, acht bakken per bassin. Fusarium solani kwam in voorgaand onderzoek vaak naar voren als voornaamste ziekteverwekker. Men wil daarom meer inzicht krijgen in het ontstaan en de ontwikkeling van die schimmel en de mogelijkheden om deze door aanenten met antagonisten te beïnvloeden. In februari 2015 is een teelt gestart die vier weken heeft geduurd. De stekken zijn twee dagen na steken dertig minuten voorbehandeld met Compete Plus, Mycostop, Rhizovitaal en Trianum . Vervolgens zijn ze in bakken met daarin onder andere een van die middelen geplaatst en zijn voeding en een luchtslang toegevoegd. Na een week, toen de wortels in het water hingen, is Fusarium solani toegediend. Op 26 februari was de ontwikkeling van de stekken en de wortelgroei in alle bakken goed. 39 (2015)

chrysant water.indd 39

Wageningen UR Glastuinbouw is overgestapt op testen in kleinere bakken, zodat men statistisch juiste conclusies kan trekken.

Foto: Wageningen UR glastUinboUW

Ziekteverwekkers zijn er vaak in de waterteelt van chrysant. Maar ze leiden niet altijd tot ziekteverschijnselen. Het systeem ontsmetten geeft geen 100% zekerheid omdat ziekteverwekkers harder vermenigvuldigen dan ontsmetting kan plaatsvinden. Een systeem moet daarom robuust en stabiel zijn en er moet nog meer naar het bioleven in de waterteelt worden gekeken. Een innovatiesprong is daarvoor nodig. Dit is in het kort de visie van Wageningen UR Glastuinbouw. Kennisvergaring zal de komende tijd vooral inzetten op het aanenten van nuttige en schadelijke organismen. De onderzoeksinstelling heeft daarvoor ook periodiek overleg met de universitaire vakgroepen van aquatische ecologie en fytopathologie. De huidige proeven in een kas bij de WUR in Bleiswijk zijn onderdeel van het Topsectorprogramma Glastuinbouw Waterproof (ministerie van EZ met 50% private investering).

microbiologische aspecten van de waterteelt.

De tweede proef begon medio mei 2015. En de testcultivar Delianne is 10 juli geoogst. Er ingezet drie onderzoeksrichtingen: ■ Toevoegen van 0; 0,1 en 2 liter ’Krelingwater’ aan 25 liter om te zien of de kwantiteit van belang is voor besmetting. In de vorige proef leidde toegevoegd ’Kreling-water’ op onverwachte momenten tot geelverkleuring en wortelsterfte. ■ Aanenten van fusarium(104 sporen/ml) en pythium (103 sporen/ml). De concentratie is hoger dan in de vorige proef waar geen schade van alleen fusarium aanenten werd gezien. ■ Verschillende ijzer- en zinkniveaus (resp. 15 of 45 mmol/l ijzer en 0 of 3 mmol/l zink) om te onderzoeken of een explosie van microleven alle ijzer in micro-organismen vastlegt en daardoor geelverkleuring van de stekken veroorzaakt. Daarnaast heeft zink een sterke invloed op ijzerbeschikbaarheid waarbij een hoge zinkgift de opname van ijzer door de plant bemoeilijkt.

’Kreling water’ In de controle-bakken werden de planten het zwaarste. In de overige bakken was er weinig verschil tussen de behandelingen. De

behandeling met 2 l ’Kreling water’ per 25 l-bak had een negatief effect op de wortels en vervolgens op bovengrondse kwaliteit. Vooral wortels waren sterk verkleurd. De takken in deze behandeling waren het lichtst, waarschijnlijk omdat de planten net voor het oogsten achteruit gingen in kwaliteit. Bij 0,1 l ’Kreling water’ per 25 l-bak was geen negatief effect op bovengrondse delen. De wortels waren wel bruin. Een ’overkill’ van fusarium bij de start van de teelt (na beworteling) had een negatief effect op bladkleur na 4 dagen maar de planten groeiden vervolgens verder. Het negatieve effect leidde wel tot minder opbrengst. Fusarium is alleen gevonden in water en op wortels in de behandelingen die met fusarium waren aangeënt. Een laag ijzerniveau met 0,1 l ’Kreling water’ had na 3 weken tijdelijk een negatief effect op de bovengrondse kleur. Een week later was dit niet meer zichtbaar, maar de opbrengs was uiteindelijk wel lager. Ook trad tijdelijk bladafsterving op. Toegevoegd zink lijkt dit negatief effect van laag ijzer te versterken. Er is geen bewijs dat nutriënten deels worden gebonden aan micro-organismen in het water. Dit wordt in de derde proef van 2015 nogmaals getoetst. <

23-09-15 11:09

Eerste drie teelten waren succesvol De Noord-Hollandse chrysantenbedrijven Fred van Paassen en Bovebo, veredelaars Dekker Chrysanten en Fides by Dümmen Orange, Botman Hydroponics (drijvende teeltsystemen), KaRo (water- en desinfectietechniek), Green Simplicity (LED) en Van Iperen (bemesting) testen samen bij en met Proeftuin Zwaagdijk de mogelijkheden van chrysantenteelt op water. Hun ambitie: energie besparen, emissie en gebruik van mest en gewasbeschermingsmiddelen terugdringen en de stuurbaarheid van de chrysantenteelt verbeteren. Ziekten dienen voorkomen te worden en opbrengst en kwaliteit van het product moeten minimaal gelijk zijn aan de grondteelt. „En dat alles proberen we op een zo eenvoudig mogelijke manier te realiseren”, aldus Wessel van Paassen, de zoon van Fred van Paassen. „We kochten bijvoorbeeld een bierkoeler voor € 50 op Marktplaats omdat we de invloed van koeling in een van de bassins wilden testen. Drie proeven zijn er nu gedaan. Alle drie eindigden succesvol, ook de teelt die 14 juli is geplant en dus als zomerteelt de boeken in gaat. De zomerperiode is door hogere temperaturen en veel instraling lastig voor veel teelten en voor watercultuur in het bijzonder, zo blijkt uit ervaringen. Van de geteste cultivars Alero, Euro en Baltica was het oogstpercentage 100% in de zomer, bij Bacardi 97%. Toch stellen de betrokken partijen dat ze nog steeds niet weten of ’dit het is’. Meer ervaring is nodig.

Zes basins In de proefkas in Zwaagdijk (180 m2) zijn zes bassins opgesteld. De planten staan in drijvers van Botman Hydroponics op water dat ongeveer 30 cm diep is. In alle bassins wordt het voedingswater continu in beweging gehouden en daarbij belucht. Effecten van verwarming/koeling, chloor, microkoper, beluchting middels microbubbels en biologische producten zijn onderzocht. ■ Bassin 1 is in de eerste proef verwarmd (tot circa 28-29°C, 5-6°C boven de referentie in bassin 2). Dit zorgde aanvankelijk voor positieve effecten, maar later in de teelt liepen groei en ontwikkeling achter op die van de referentie. In de tweede en derde proef is gekoeld (5-6°C lager dan de referentie) en dit had een positief effect. ■ Bassin 2 was de referentie (onbehandeld).

■ Bassin 3 had voedingswater behandeld met

een Zuiver Chloor Unit van KaRo. De geteste doseringen hadden een negatief effect op de wortels; chrysant in de waterteelt blijkt veel gevoeliger voor zuiver chloor dan bijvoorbeeld tulp. In de derde proef is vervolgens geprobeerd door minder intensief te doseren de schadedrempel vast te stellen. Dat lijkt te zijn gelukt. ■ Bassin 4 kreeg eenmalig als extra toevoeging microkoper (toegediend als het product Cuprum dat vooral bekend is als bladmeststof). Het kopergehalte in het water was daardoor tienmaal hoger dan de streefwaarde in de overige bassins. De behandeling was positief voor de groei. ■ Bassin 5 is belucht met microbubbels en twee biologische preparaten zijn getest. Geen van de behandelingen leidde tot verbetering. ■ Bassin 6 werd gebruikt om substraatloze beworteling te ontwikkelen en verbeteren. De beworteling is gedaan door Wessel van Paassen en bij Proeftuin Zwaagdijk is onderzocht hoe de stekken ‘aanslaan’ in de waterteelt.

3D-printer De opkweek is uitgevoerd in verlijmde kokospluggen. Testen met substraatloze beworteling gebeurde in plastic houdertjes die Botman Hydroponics ontwierp en met een 3D-printer maakte. Het water van de bassins 1, 2, 4 en 6 is tussen de proeven door niet vernieuwd of ontsmet. Met een onderwaterstofzuiger is alleen zoveel mogelijk slib afgevoerd. Het water van de bassins 3 en 5 is wel ververst bijvoorbeeld omdat het gehalte actief chloor verlaagd moest worden of omdat er een heel andere behandeling zou gaan plaatsvinden. Uitgebreide periodieke analyses van het plantsap leerden in de eerste drie teelten dat

er wel wat verschillen zijn met de grondteelt, maar deze zijn niet groot.

Nieuwe vragen Koelen en microkoper toevoegen was tot nu toe dus het meest succesvol. Dit roept volgens onderzoeker Matthijs Blind van Proeftuin Zwaagdijk nieuwe vragen op. „Wanneer moet je koelen tijdens de teelt en tot welke temperatuur? Wellicht moet je juist water verwarmen in een bepaalde periode of teeltfase. En wat is de beste concentratie microkoper?” In de vervolgproef komen Alero en Bacardi en licht de focus op koelen, koper en zuiver chloor. Grotere vakken per soort moeten de randeffecten verkleinen. En als het lukt met die grote vakken, dan is de stap naar opschalen minder groot. De betrokken hebben overigens de indruk dat de infectiedruk van trips lager is dan normaal, mogelijk doordat het teeltsysteem dit insect minder mogelijkheden biedt te verpoppen. Financiers zijn de genoemde bedrijven/ initiatiefnemers. Er is gebruik gemaakt van kennisvouchers en bij de start van het onderzoek is door project KansenKanon van Provincie Noord-Holland en Kamer van Koophandel een bijdrage gedaan. Bedragen vermelden de betrokken niet, maar Wessel van Paassen meldt dat het om een relatief klein budget gaat. „En daarmee leren we heel veel”, voegt hij toe. De betrokkenen hebben de intentie uitgesproken om door te gaan en te blijven investeren. Het is nog zoeken naar co-financiering. De proeven staan los van de andere initiatieven rond waterteelt van chrysant, maar er is wel sprake van een goede en open kennisuitwisseling met andere projecten. <

chrysant water.indd 40

23-09-15 11:09

Nieuws

FrieslandCampina in staat tot onderscheidend vermogen FrieslandCampina weet melk in onderscheidende producten onder merknamen succesvol in de markt te zetten. Wat kunnen glastuinders daarvan leren?

FOTO: FrieslaNdCampiNa

Tijdens de Arenasessie op 22 september in Bleiswijk georganiseerd door DLV Plant/ GreenQ volgden de aanwezigen geboeid de inleiding van Frans Keurentjes, commissaris van FrieslandCampina over hoe deze coöperatie een commodityproduct als melk onderscheidend in de markt weet te zetten.

Niet zonder slag of stoot 19.000 veehouders zijn eigenaar van de cooperatie FrieslandCampina en moeten hun melk voor 100% leveren aan de Koninklijke FrieslandCampina die 100% afname garandeert en verwerkt in producten. Die producten timmeren aardig aan de weg, maar daar zit 140 jaar traditie achter met veel vallen en opstaan. En de samenwerking is ook niet uit weelde ontstaan, schetst Keurentjes. In die zin wenst hij de glastuinbouwsector gekscherend veel ellende toe om tot gewenste samenwerking te komen: „Pas dan zijn ondernemers bereid keuzes te maken, waarbij ze een deel van

Melk is net als veel tuinbouwproducten een commodity, maar wel een waarmee FrieslandCampina zich weet te onderscheiden.

hun zelfstandigheid prijsgeven.” Veel verstand heeft hij niet van de tuinbouwsector, maar volgens hem is er geen enkel excuus om niet te gaan samenwerken. Bijvoorbeeld dat bloemen en planten als geheel een veel diverser product is dan melk. Cees van ’t Hart, CEO van Royal FrieslandCampina, zei dit ook in januari tijdens de uitreiking van de Tuinbouw Ondernemers-

prijs. „Het is te kort door de bocht om te zeggen dat aan zuivel makkelijker waarde is te creëren dan aan bloemen en planten.” Van ’t Hart ziet voor de tuinbouwsector ook voldoende kansen en dat die er ook al zijn geweest, maar dat ze niet gezien of opgepikt zijn. Uit de zaal kwam de suggestie om meer te gaan denken in merken met Hollands imago. <

Nieuw fonds voor onderzoek tulp De KAVB productgroep Tulp heeft het Fonds Innovatie Tulp (FIT) opgericht om voortgang te houden in onderzoek bij tulp. Het zet in grote lijnen voort wat het Tulpenonderzoeksfonds (TOF) in gang zette. Dit initiatief stopte in juni 2015. De KAVB kreeg volgens directeur Prisca Kleijn veel teleurgestelde reacties toen duidelijk werd dat TOF niet doorging. Ze stelt net als de KAVB-productgroep Tulp dat de uitdagingen voor de sector op het gebied van kwaliteit en duurzaamheid er nog steeds zijn. En financiering vanuit de sector is noodzakelijk om de huidige problemen aan te pakken. De productgroep Tulp besloot daarom tot oprichting van het Fonds Innovatie Tulp. De bijdrage is dezelfde als bij TOF: voor 2016 en 2017 per jaar € 40 per ha bollenteelt en € 80 per miljoen gebroeide stelen. Op 1 juni 2015 bleek 42% van de tulpensector bereid om gezamenlijk onderzoek te financieren en enkele grote knelpunten in de sector aan te pakken. Dat was voor het bestuur van het Tulpenonderzoeksfonds (TOF) onvoldoende. Zij wilde minimaal 50% deelname, of beter: zo min mogelijk 39 (2015)

Productpaginas-4-berichten.indd 41

freeriders. Toen hun wervingsactie in 2015 begon, was nog geen 30% deelname vanuit de tulpensector. TOF was een initiatief uit 2013 van de KAVB en LTO Groeiservice met een onafhankelijk bestuur van ondernemers. Ze wilde voorkomen dat er na het wegvallen van het PT minder onderzoek voor de bollensector zou komen. Als alle tulpentelers en broeiers mee zouden doen, dan zou TOF zo’n 5,5 ton budget hebben, los van de bijdragen van derden.

Zowel leden als niet-leden van de KAVB kunnen meedoen aan FIT. Aanmelden kan via kavb@kavb.nl. Telers die meededen aan TOF hebben onlangs persoonlijk bericht ontvangen over de veranderingen. Tot 1 oktober kunnen ze aangeven of ze hun bijdrage voor onderzoek voortzetten via het Fonds Innovatie Tulp. FIT heeft geen minimum gesteld aan de hoeveelheid areaal of aantal gebroeide tulpen. Ze gaat sowieso van start. Er is een onderzoeksagenda vastgesteld voor 2016-2017. Er is gekozen voor enkele veelbelovende onderzoeken waarvoor al het

nodige voorwerk is verricht en waarvoor ook cofinanciering aanwezig is bij andere partijen. Onderwerpen zijn: ■ virus in tulp (o.a. TVX, TBV, ArMV); ■ inzet van CATT (o.a. tulpengalmijt, stengelaal); ■ biologische grondontsmetting volgens systematiek ’Bodem Resetten’; ■ bolcoating als alternatief voor dompelen/ ontsmetten; ■ waterzuivering broeierij. De KAVB-productgroep Tulp is eindverantwoordelijk voor de besteding van het beschikbare budget. De standsorganisatie KAVB ziet voor zichzelf een coördinerende rol weggelegd als het gaat om onderzoek. De gewasgroepen tulp, calla en lelie hebben nu collectief onderzoek voor hun product geregeld. De productgroep Tulp bestaat uit tien tulpentelers en -broeiers afkomstig uit alle regio’s waar in Nederland tulpen worden geteeld en gebroeid. Deelnemers van FIT krijgen de resultaten eerder dan hun collega’s die niet meedoen, bijvoorbeeld via presentaties en bijeenkomsten over het door hen gefinancierde onderzoek. <

23-09-15 12:02

Teelttips Pioen bewaring Het bewaren van pioenen heeft wat speciale aandachtspunten. Misschien ten overvloede, pioenen die voor half september zijn gerooid, zijn eigenlijk niet geschikt voor de lange bewaring. Van de vroeg gerooide pioen zie je de neuzen als het ware inkrimpen. Dit houdt in dat deze pioenen zo snel mogelijk weer geplant moeten worden. Pas vanaf begin okto-

lelie PlaMV Nu daglengte en lichtintensiteit afnemen en de trekduur van lelies toeneemt, wordt de kans op symptoomexpressie door het lelievirus PlAMV groter. Probeer symptoomvorming zoveel mogelijk te onderdrukken door bij niet te lage temperaturen te telen (<12°C).

ZoMerbloeMen veel schade. Een bewaartemperatuur onder de 7°C kan dit probleem al geven. Dit gaat ook op, als u de pioen heeft verkocht aan een collega die nog in het najaar wil planten.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Teel bij een constante temperatuur en voorkom een kouval in de ochtend bij het openen van de schermen door voor die tijd de kastemperatuur iets te verhogen. Als de nachten erg koud zijn kunt u er ook voor kiezen om de doeken een uur na zonsopkomst te openen. Hierdoor kan de koude lucht boven het energiedoek al wat worden opgewarmd, zodat de kouval minder groot zal zijn. Door in de avond de doeken een uur voor zonsondergang te sluiten,

voorkomt u een te sterke afkoeling van het gewas. Zorg voor voldoende licht op donkere dagen en streef een actief kasklimaat na. Lelies die groeien in een actief kasklimaat laten minder PlAMV-symptomen zien. Een PlAMV-infectie kan na de teelt van een geïnfecteerde partij lelies achterblijven in de bodem. Het virus kan achterblijven in gewasresten. Ook in de onkruiden vogelmuur en straatgras, die veel voorkomen onder glas, kan

PlAMV achterblijven. Indien u virusvrije lelies in besmette grond gaat planten is er een kans dat de lelies door PlAMV worden geïnfecteerd maar dit zal niet leiden tot extreme symptomen. Dit wordt anders als u bollen plant die al met LMoV en/of LSV zijn geïnfecteerd. De kans op een aantasting door PlAMV en heftige symptoomvorming is dan zeer groot. Zorg ervoor dat u de kas zoveel mogelijk vrij houdt van onkruid. Begin al vroeg met de onkruidbestrijding

en voorkom dat het onkruid te groot wordt waardoor het nog lastiger wordt om te bestrijden. Verwijder na de teelt gewasresten zoveel als mogelijk is. Zorg voor een actief bodemleven. Van een actief bodemleven is bekend dat dit zorgt voor een goede vertering van gewasresten.

en meer te belichten en warmer te telen kan enige versnelling worden bereikt. Soms wordt aan de plantenkweker gevraagd om een grotere plant af te leveren waarmee een week teeltversnelling kan worden gerealiseerd. Op dit moment blijkt uit knoponderzoek dat het uitgeleverde plantmateriaal nog generatief is. Na 7-8 bladparen is bij enkele gevoelige rassen de knop

al zichtbaar. Het aantal uren licht en het belichtingsniveau in de eerste weken na planten moet nog voorzichtig worden ingesteld, anders blijven de gewassen te kort. Met het afnemende licht gaat de bloei eind november-begin december wel vertragen. Door wekelijks knoponderzoek te doen is te bepalen wanneer de belichting kan worden opgevoerd. Dit is

essentieel voor de planning anders valt er een gat in de productie tweede helft december. Juist deze plantperiode is belangrijk voor bloei eind februari-begin maart.

lisianthus Planning Volgend jaar vallen de Internationale Vrouwendag en Engelse Moederdag bijna gelijk. Hierdoor is er in week 8 en 9 extra vraag naar bloemen. Bij lisianthus is het niet gemakkelijk om te pieken met de productie. Door eerder

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 42

Meeldauw

ber zijn de neuzen van de pioen dusdanig ontwikkeld, dat ze de langere bewaring tot het voorjaar, zonder problemen kunnen weerstaan. Planten die nog in het najaar worden geplant, mogen niet bij een te lage temperatuur bewaard worden, omdat ze hierdoor direct gaan ontwikkelen en al voor de winter met de eerste scheuten boven de grond staan. Dit geeft, zeker in een strenge winter,

Veel bloementelers stoppen met het bestrijden van echte meeldauw als de bloemenoogst stopt. Als er bloemen worden gesneden van vaste planten, is het echter wel noodzaak dat de plant gezond blijft, om ook in het volgende jaar weer goed bloemen te kunnen geven. Hoewel er geen noodzaak meer is om met sterke middelen het resterende gewas echt schoon te krijgen, is het wel belangrijk dat het gewas niet door de meeldauw wordt vernietigd. Een rustige bestrijding met alleen spuitzwavel, is in de meeste gevallen al voldoende. Ga in ieder geval niet dit gewas behandelen met sterk resistentiegevoelige middelen, omdat deze in het volgende seizoen weer nodig zijn.

Hans Kok DLV Plant, 06-20398266

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071-5416564

39 (2015)

22-09-15 16:38

Schoffelen

TwEE- En MEErjarigEn Containerteelt De augustusmaand was een zeer natte zomermaand met een gemiddelde neerslagsom van 135 mm tegen 78 mm normaal. Plaatselijk is de neerslagsom meer dan 200 mm geweest. Door de hevige regenbuien van de laatste weken is het voedingsniveau in veel potten te laag door uitspoeling. Omdat voor groenblijvende gewassen de voeding op peil moet blijven, moet er vanwege de uitspoeling dus bij bemest worden.

nog groei Groenblijvende vaste planten groeien in september vaak nog veel. De EC in de pot moet op niveau blijven. Gebruik een kalirijke mengmeststof, bijvoorbeeld

Tulp Bewaring leverbaar De periode van voorwarmte (temperaturen van 23-25°C) is voorbij. Voor bollen die nog niet in de koeling staan kan de temperatuur nu het beste 20°C zijn. Zonder hulp van een ethyleenmeter kan normaal gesproken de verversing terug van 100 naar 60 m3 verse lucht per m3 bollen per uur, mits het zuur is ingedroogd. De te hanteren klepstanden zijn afhankelijk van de geïnstalleerde hoeveelheid verse lucht. Meestal is de minimum klepstand nu ongeveer 50-70%. Indien gewenst kan de hoeveelheid verse lucht worden gemeten, er is dan een goed 39 (2015)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 43

15-5-30 en voeg daarbij 25 tot 30% bitterzout toe. Sommige bedrijven geven alleen monokalifosfaat en bitterzout of een oplosmeststof met bijna geen stikstof. Let op dat nu bijna alle stikstof is uitgespoeld en er ook stikstof beschikbaar moet zijn om het gewas op kleur te houden. Voor afstervende gewassen is het belangrijk om het wortelgestel wat de plant heeft opgebouwd om de winter te overleven, gezond te houden. Daarom is het raadzaam om te zorgen dat de afwatering goed is, zodat de potgrond het overtollig water goed kan uitdrainen.

gezond de winter in te laten gaan. De schimmeldruk is na zo’n natte periode hoog. Spuit daarom echter bij enkele droge dagen met fungiciden, zodat het middel goed zijn werking kan doen.

Schimmels aanpakken Zeker na een natte periode is het belangrijk om de plant

Andre van Gameren, Florensis, 06-51576519

advies te geven. Met een ethyleenmeter is het nog veel gemakkelijker: zolang de schadedrempel niet wordt gehaald kan de klep worden geknepen. Houd in ieder geval wel een minimale klepstand van 20% aan om de luchtvochtigheid te beheersen en andere gassen goed uit te wisselen.

Koeling

Circulatie De circulatie (systeemventilatoren) kan terug van 500 naar 300 m3 lucht per m3 bollen per uur. Bij het gebruik van 2-toeren ventilatoren kan het lage toerental worden gebruikt. Bij het gebruik van frequentieregelaars kan in de meeste gevallen 30 Hz worden ingesteld. Indien gelijkstroommotoren worden gebruikt kan het toerental worden teruggebracht tot ongeveer 60%.

Als bollen in de koeling staan is er in principe minder lucht nodig dan tijdens de warme bewaring. De verversing is bij 9°C met 20 m3 verse lucht per m3 bollen ruim voldoende. Als de bollen goed koud zijn kan de circulatie op basis van tijd gestuurd worden. Hierbij geldt dat een draaitijd van ongeveer 10 minuten per half uur voldoende is. Als de bollen nog niet koud zijn omdat ze net in de koelcel zijn gereden kan de ventilator beter continu draaien. Hierdoor wordt de warmte snel uit de kisten verdreven en krijgen ze de gewenste koudeperiode.

Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06 31698070 Alex Buis Tulpenadvies, 06 42388337

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Minimumprijs Het was maar klein nieuws in de bladen en op internet, maar ik keek er toch wel van op. Dat wij als kwekers voortaan zelf mogen bepalen wat de minimumverkoopprijs van onze bloemen en planten is. Dat is toch eigenlijk net zoiets als tegen Geert Wilders zeggen dat hij mag bepalen hoeveel asielzoekers Nederland op gaat nemen. De minimumprijs. Er zijn dagen dat ik er niet aan denk. Weken zelfs. Maanden soms. En dat is maar goed ook, want dat betekent dat de werkelijke prijs er meestal een heel stuk boven ligt. Gelukkig wel. Nu we het erover hebben, zo slecht gaat het eigenlijk niet op dit moment. En als ik Lucas Vos in zijn laatste vlog op internet goed beluister, dan geldt dat voor heel veel collega’s. Hij vertelt dat er veel zoet is dit jaar en weinig zuur. Het lijkt de troonrede wel. Op de momenten dat die minimumprijs in je gedachten komt is het vaak te laat. Dan heb je je bloemen al gesneden, gesorteerd en naar de veiling laten brengen. Je kosten zijn gemaakt. Dan zie je dat het bijna niks opbrengt en dan denk je ’Ben ik daarvoor aan het buffelen geweest?’ Maar daar gaat dus verandering in komen nu. Nieuwe tijden breken aan! Dat wordt trouwens wel even wennen. Want ja, als kweker ben je toch vooral met je gewas bezig, zeker de wat oudere tuinders onder ons. Je hele leven staat in het teken van het telen van een goed product. De prijs is belangrijk, natuurlijk, maar je kwaliteit staat bovenaan. Liever een goed gewas dan een goeie prijs, toch? En bovendien, topkwaliteit verkoopt zichzelf. Nu zijn we met elkaar al wel een beetje aan het veranderen onder invloed van het nieuwe denken. Minder klokken, meer directe verkoop. We weten beter welke prijs we nodig hebben. Maar, eerlijk is eerlijk, de omslag van kweker naar handelskweker, het blijft toch lastig. Alsof je in plaats van keeper ineens de spelbepalende middenvelder bent geworden. Ga er maar aan staan. Maar ik heb een idee. Ik weet ongeveer per week wat onze kostprijs is. Dat lijkt mij een mooie minimumprijs. We zullen ze krijgen, die kopers. En als ze dat niet willen geven dan draaien ze maar door. Wij niks aan onze bloemen verdienen, dan zij ook niet. Waar moet ik die prijs invullen?

22-09-15 16:38

Nieuws

Samenwerken is zinvol en draagt vaak bij aan bedrijfscontinuïteit, maar garandeert niet bij voorbaat een beter bedrijfsresultaat. Dit concludeert Edwin van der Knaap, bedrijfsadviseur bij DLV Plant, in zijn afstudeerscriptie voor zijn masteropleiding bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit. De highlights van zijn afstudeerscriptie presenteerde Van der Knaap tijdens de Arenasessie over dynamisch ondernemen in de glastuinbouw op 22 september in Bleiswijk georganiseerd door DLV Plant/GreenQ.

Laag, midden, hoog In zijn studie probeert Van der Knaap na te gaan wanneer netwerken zinvol is. Gebaseerd op antwoorden van respondenten maakt hij onderscheid (laag, midden, hoog) in het compententieniveau van glastuinders. Het bedrijfsresultaat van de middengroep stijgt het meest wanneer ondernemers uit deze groep zich aansluiten bij meer netwerken zowel verticaal als horinzontaal. Ze slagen het beste erin relevante kennis te identificeren, binnen te halen in de onderneming en toe te passen in de bedrijfsvoering.

Voor ondernemers die veel vaardigheden bezitten of in huis hebben binnen het management, levert netwerken minder op. Zij runnen over het algemeen succesvolle bedrijven, zodat netwerken relatief minder bijdraagt aan nog betere bedrijfsresultaten. Netwerken is het minst zinvol voor ondernemers met weinig vaardigheden. Zij kunnen hun energie beter steken in bijscholing alvorens samenwerkingsverbanden aan te knopen. „Netwerken om maar te netwerken is een zwaktebod. Het kan de verkeerde focus zijn. Tijd en energie zijn beter benut in bijvoorbeeld de bedrijfsorganisatie op orde brengen”, zegt Van der Knaap. In algemene zin vereist netwerken openheid, vindt de bedrijfsadviseur. „Openheid heeft zijn grenzen, maar als er binnen een netwerk geen vertrouwen heerst om kennis te delen dan heeft samenwerking weinig zin.”

Kennis moet landen Kennis, al dan niet opgedaan binnen netwerken, staat niet gelijk aan innovatie, is wat Van der Knaap ondernemers ook wil meegeven. „Het binnenhalen van kennis is één, maar misschien nog belangrijker is

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

ColofonVbb-nieuws 1 artikel.indd 44

dat die kennis landt in het bedrijf”, stelt de bedrijfsadviseur. Naast kennis vereist succesvol innoveren dat ondernemers er tijd en gelegenheid voor hebben, geld er voor over hebben en het lef hebben om te experimenteren. En bovenal de innovatie evalueren. „En juist die laatste schakel van succesvol innoveren, laten glastuinders veelal achterwege. Met als gevolg dat er geen lering uit wordt getrokken en de kosten aan innoveren regelmatig niet goed besteed zijn”, stelt Van der Knaap. Zijn advies is daarom ook om er een contrasterende optie van de innovatie tegenover te stellen. Als voorbeeld noemt hij Het Nieuwe Telen. „Neem niet klakkeloos aan dat deze energiezuinige teeltwijze tot betere bedrijfsresultaten leidt of gaat leiden, omdat het binnen de sector nu zo centraal staat. Met de huidige energieprijzen voor elektriciteit en aardgas kan investeren in assimilatiebelichting wellicht veel rendabeler zijn over een periode van 3 tot 5 jaar. Het wordt natuurlijk een ander verhaal als duurzaamheidsprofilering nadrukkelijk onderdeel is van de strategische marketingoriëntatie. Alle keuzes behoren een afgeleide te zijn van een overkoepelende strategie of formule”, aldus Van der Knaap. <

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

39 (2015)

23-09-15 12:02

Kasgenoten

A genda Binnenland

Foto: Hans neeFjes

Geothermie: meer opbrengst dankzij

Leeftijd: 39 Plaats: Berkel Teelt: Snijanthurium Oppervlakte: 5,5 ha en negentien cultivars

Jeroen Ammerlaan Hoe gaat het in de snijanthuriums? LTO Glaskracht Nederland -

Nog meer positief nieuws? Gewasbijeenkomst snij- en besheesters,

Twee locaties, één kwaliteit. Is dat moeilijk?

Samenwerken is de toekomst ?

Buitenland Fleuramour floraal event, Alden Bie-

U bent nu blij?

Welke kansen en bedreigingen ziet u voor anthurium? Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

39 (2015)

Kasgenoten agenda_nw.indd 45

Foto’s

Filmpjes

23-09-15 12:29

Roelofarendsveen info@klinkstoom.nl

652419_.indd 46

23-9-2015 10:49:09

652420_.indd 47

23-9-2015 10:35:27

652421_.indd 48

23-9-2015 10:27:37