VBB_40-2015 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

28 Importeren

nieuwe soorten 2016 en 2017

Cover-nw.indd 1

30-09-15 13:57

Heb g oene v nge s oog voo kwa e een hoog ve an woo de khe dsgevoe en een gezonde dos s e ? Dan zou de ve an woo de khe d voo de p ach ge Pha aenops s ee van Kweke P e V ve be g we ch we e s voo ou z n Kweke P e V ve be g s geves gd n Mons e en s gespec a see d n he e en van Pha aenops s en D acaena van hoge kwa e op een kweke van u m 7 5 ha Da he bed momen ee wee aan he b bouwen s s s ech s één van de voo bee den waa u b k da he bed con nu bez g s om een voo u s evende bed svoe ng e houden n ve band me u b e d ng van de Pha aenops s ee en de ve de e on w kke ng van ons bed z n w op zoek naa een

TEELT SPECIALIST PHALAENOPSIS M V (fulltime) Func eomschr v ng n deze boe ende zee vee z d ge en ze s and ge unc e zu en e ve an woo de kheden en ac v e en ko gezegd bes aan u he vo gende Je ben dage ks bez g me he op ma se en van de g oe oms and g heden me a s doe een opp oduc van goede kwa e U voe ng van de ee waa onde wa e geven bemes ng subs aa gewasbesche m ng en k maa behee voo Pha aenops s onggoed en p an opkweek He mede bepa en van de ee s a eg e p ann ng en de u voe ng e van Gewasbeoo de ngen en ve be e n gen s gna e en a smede d ve se eg s a es n deze unc e ben e een spa ngpa ne voo ee co ega s en he managemen

The orchid professionals

s nce 1933

Funct e-e sen • HBO we k en denk n veau b voo bee d HAS ge ch op ee • U s ekende p an ys o og sche en sche kund ge kenn s • Spu cen e • Capac e om esu aa ge ch en ges uc u ee d e we ken • Woonach g n he Wes and

Aanbod • Een u dagende unc e b een en hous as dynam sch am ebed en een nnova eve kweke • P e ge n o me e we ks ee me ko e nen • Moge kheden voo pe soon ke on w kke ng • Goede a be dsvoo waa den ge n e essee d n deze unc e? Dan gaan we g aag een o ën e end gesp ek me e aan S uu e mo va e en CV pe e ma naa a ex@p e v ve be g n Nog v agen? Dan kun e con ac opnemen me A ex Du n dam v a genoemd e ma ad es o e e oon 06 43359094

De spec a s n u gangsma e aa van o ch deeën +31 0 251 20 30 60

www.flor cu tura.com

662816_ ndd 2

30 9 2015 13 35 36

B 4 ’Onze bloemen worden

onnodig duur gemaakt’

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Onze bloemen worden onnodig duur gemaakt’

Commentaar: Hinken op twee gedachten

Stelling:

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

12 Trends voor de zomer van 2016/2017 in beeld

Klantgerichtheid: ’Het gaat om voldoen aan de verwachting’

Column:

Beurs: Fleuramour: internationale show met bloemen uit Nederland

Trend: Trends voor de zomer van 2016/2017 in beeld

Vragen: Hoe hoog is uw loon als aandeelhouder?

Markt 20 20 21

Haperende start vertraagd rozenbottelseizoen

Productgroep Euphorbia Milii in beweging

Importstop leidt niet to run op laatste roebelenii

Teelt

24 Inpakken met minder plakband

In beeld: Inpakken met minder plakband

Gewasbescherming: Kasgeluiden

Nagoya Protocol:

Brandschade: Calamiteitendraaiboek vergroot overlevingskans

Teelttips:

Column: Kees van Egmond

Nieuws 32

Watercultuur volop in ontwikkeling

32 36

30 Draaiboek vergroot

overlevingskans na brand

Service 37

Kasgenoot: Esther en Simon Vermeer Agenda Voorplaat: Foto: Arie-Frans Middelburg

40 (2015)

Inhoud.indd 3

30-09-15 13:57

Opinie

’Onze bloemen worden onnodig duur gemaakt’ fOtO: Cindy van der Zwet

verkoopt dit door aan bloemisten. Dit met tussenkomst van de groothandel. ring is de keten alleen maar langer geworden in plaats van korter.” Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

„De exclusieve, geurende rozen van Parfum Flower Company belanden bij de bloemist; de vakman die zich wil onderscheiden. Wij hebben veel direct contact met bloemisten, maar we verkopen ons aanbod via de groothandel. Zij maken bloemen echter soms onnodig duur.”

„Door de digitalisering kan al het aanbod gekoppeld worden aan elkaar. Groothandelaren kunnen eenvoudig aan een breed assortiment bloemen komen. ’Nee’ wordt er niet meer verkocht. Vroeger verwees een handelaar een klant nog wel eens door naar een collega, maar dat gebeurt niet zo vaak meer. Nu gaan onze producten soms van groothandel, naar groothandel, naar groothandel. Iedereen pakt marge en onze producten worden zo onnodig duur gemaakt. Wij willen graag marge maken en gunnen dat de exporteur ook, maar dat hoeft geen 300% te zijn. Dat is niet goed voor ons product.”

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

„Er moeten schakels tussenuit. Door de digitalisering is de keten alleen maar langer geworden in plaats van korter. Bloemisten mogen kritischer zijn richting hun leverancier en informeren waar de handel oorspronkelijk vandaan komt. Er bestaan grote prijsverschillen in de markt, maar dat heeft dus met de marge te maken. Wij verhandelen onze rozen voor een vaste prijs.”

„Wij benaderen direct bloemisten en hebben een bloemistennetwerk opgericht. Wij garanderen deze bloemisten exclusiviteit in hun regio en geven uitleg over onze producten. Dit werkt, bloemisten zijn geïnteresseerd in de rozen en wij kunnen hierdoor direct contact tot stand brengen en meer vraag creëren. Nu wordt ons product vaak door de groothandel niet eens aangeboden. Het is een nicheproduct; het gaat om hele kleine aantallen. Dat vindt de groothandel best lastig, dus die helpen ons wat dat betreft niet echt verder. Die zijn

vaak eerder geïnteresseerd in rozen waarvan er tachtig in een emmer gaan. Daar is niets mis mee, maar er moet niet alleen naar de handel gekeken worden, maar ook naar de vraag van de bloemist. En de vraag is er wel degelijk. Dat stimuleren wij ook. Wij doen aan directe marketing naar bloemenwinkels. Inmiddels bieden wij zestig bloemisten een exclusief assortiment aan. Dit netwerk willen we dit jaar laten uitgroeien tot zo’n tweehonderd bloemisten en dan is een groot deel van onze productie verkocht. Op deze manier krijgen wij meer controle over de keten, creëren wij vraag naar onze geurende rozen en zijn wij voor de verkoop minder afhankelijk van de groothandel.”

„Zij vervullen een belangrijke logistieke functie. Wij vragen ook altijd aan bloemisten wie hun leverancier is en benaderen hen. Wij hebben helemaal niet de intentie om het… zelf te organiseren. Wij willen die bosjes bloemen niet zelf Europa in gaan sturen. Wij willen ook geen honderd facturen

Hinken op twee gedachten

et je in op het telen op water of ga je de grondteelt perfectioneren? Die vraag komt op

dertig jaar geleden werd de watercultuur voor het

niet omwille van het milieu - minder uitspoeling van mest en gewasbeschermingsmiddelen, dan was

De teelt moet duurzamer; minder fossiele energie, minder gewasbeschermingsmiddelen, minder emis-

beter kan telen, getuige de positieve resultaten in het de afgelopen jaren om met chrysant op water dat watercultuur voor groenten nog niet rendabel

Opinie_NW.indd 4

40 (2015)

30-09-15 13:57

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Met banken in gesprek over maken. De groothandel speelt een rol en kan zijn marge pakken. Het feit dat wij zelf richting bloemisten gaan met onze marketing en acquisitie, zorgt soms voor argwaan bij de handel. Want waarom zouden wij contact willen hebben met hun klanten? Maar het zijn niet alleen hun klanten. Dat is een ouderwetse gedachte. Het zijn ook onze klanten. Wij willen ons product voor een eerlijke prijs in de winkel krijgen en ons verhaal vertellen. Wij zoeken het echt in de samenwerking met groothandels.”

Roland Meeuwsen,

Heeft u een advies aan kwekers? „Ik snap niet goed waarom telers soms hun bijzondere producten exclusief aan één handelaar verkopen. Dit werkt juist een langere keten in de hand. Wanneer een product exclusief gehouden wordt, moeten andere handelaren dit dus bij een collega-exporteur gaan inkopen. Dit maakt een product duurder en dat kan niet de bedoeling zijn. Kwekers kunnen beter zelf de bloemist opzoeken en markt creëren.”

Hoe ziet de keten er over 10 jaar uit? „De keten zal veranderen. Als een partij als Fedex het voor elkaar krijgt om voor een acceptabel bedrag gekoeld de bloemen te vervoeren dan is er misschien wel geen groothandel meer nodig. Wat Zalando doet, kan ook met ons product. Dan kunnen de bloemen van de kwekerij naar een distributiecentrum gebracht worden. Het is koffiedik kijken. De keten zal in ieder geval in veel gevallen korter moeten worden. Dit komt de prijs en de kwaliteit ten goede.”

„Als tuinbouw kunnen lopen in de wereld door

meer. Leasing van technische middelen is een goede zaak alleen de kosten liggen een stuk hoger. Erfpacht heeft

te investeren. Financiede risico’s te verdelen over meerdere cruciaal onderdeel om de toekomst aan te kunnen. Maar hoe gaan we dat realiseren? Het liefst met een sterke bank achter ons die vertrouwen heeft in ons ondernemerschap. Maar sinds de crisis is het vertrouwen verminderd.

kunnen herstellen in onze sector. Minder hoger rendement.”

Marc Aarts, -

„Financieren kan op vele manieren! En dat is ook zo. Van oudsher lenen de eigen coöperatie, maar

te doen geweest. Verzekeraars, crowdfunding, familieleden. Ik denk dat de toekomst ons gaat leren dat er

De risico’s worden de bank te groot. Daarom is het goed om als ondernemer

Peter van der Plas, is, maar er is volop ontwikkeling. Dus inzetten op optimalisatie van de grondteelt, al was het maar vanwege de invoering van de zuiveringsplicht in 2018? Het onderzoeksproject ’De Perfecte Chrysant’ neemt de grondteelt als vertrekpunt. grondteelt is een van de doelen. Perfectie slaat echter vooral op de benutting van energie in relatie tot productie en kwalititeit. Maar energie-

dat we eerst de oorzaak van deze ontwikkeling moeten benoemen. We verdienen niet genoeg in de sector. Zou dit wel

jaren stap voor stap hun intrede doen. Op naar de toekomst!”

onderzoek in roos en lisianthus. Inzetten op En dan is watercultuur weer in beeld. 40 (2015)

Opinie_NW.indd 5

30-09-15 13:57

Nieuws Lees meer op de website

’Laatste’ gladiolen van het land

Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Onder een strakblauwe werkers de laatste gladiin Hillegom. Van deze bloemen is nog 15% te gaan. „We proberen zo

■

liefst tot eind oktober”, zegt medewerker Ron de Bruin. „Begin no-

Glastuinbouwbedrijven die hun afvalwater collectief willen zuiveren, krijgen tot 2021 de tijd om dat te realiseren. Individuele bedrijven worden per 1 januari 2018 al verplicht hun afvalwater voor 95% te zuiveren van gewasbeschermingsmiddelen. Dat is 22 september afgesproken in een bestuurlijk overleg tussen onder meer LTO Glaskracht Nederland, Nefyto, het ministerie van EZ en het Ctbg.

vaak extreem duur vanwege Allerheiligen en Allerzielen. Vaste klanten vragen of we daar nu kunnen maken.” Of het lukt om zo lang door te gaan hangt af van het ziet het er goed uit. De gladiolen worden gesneden langs een stok met kleurtjes die de lengte aangeven. Zo worden ze op het land al op de juiste lengte gesneden en gebost. Dat scheelt een paar handelingen in de verwerking achteraf.

■ De Italiaanse politie heeft deze week in Rome en de regio Calabria tientallen leden van de Ndrangheta-maffia gearresteerd op verdenking van oplichting van Nederlandse bloemenhandelaren en drugssmokkel. De criminelen wonnen het vertrouwen van bloemenhandelaren door kleine partijen te bestellen en die keurig op tijd te betalen. Later werden grotere bestellingen geplaatst door zogeheten plof-bv’s, waardoor handelaren voor tienduizenden tot miljoenen euro’s werden gedupeerd.

Stichting Coördinatie Calamiteitenbestrijding Glastuinbouw (CCG).

■ Ruim een vijfde van de glastuinders vindt dat hun bedrijfslocatie verdere optimalisering van de onderneming in de weg staat. Liefst 42% zou opnieuw willen beginnen met een nieuwe kavel, zo blijkt uit onderzoek door marktonderzoekbureau Daccle in opdracht van glastuinbouwgebied PrimA4a.

■ AOW’er in dienst houden Vanaf 2016 wordt het voor AOW’ers makkelijker om door te werken op basis van een arbeidsovereenkomst bij de eigen of bij een andere werkgever. De opzegtermijn van het contract met AOW’ers wordt één maand en de loondoorbetaling bij ziekte gaat terug naar dertien weken in plaats van twee jaar.

■ Zo’n zevenhonderd bloemisten, die klant zijn bij veiling Plantion, hebben deze week gratis boeketten en planten weggegeven aan consumenten die voor minimaal € 25 aan groen besteedden. De actie is onderdeel van de Plantion-campagne Kleurrijke Verhalen.nl die tot en met 3 oktober loopt.

Nieuwskort2.indd 6

■ Hoewel de kostprijs de laatste vijf jaar is gehalveerd en de efficiëntie is gestegen, blijft ledbelichting 50% duurder dan SON-T. Toch is grootschalige toepassing van led een kwestie van tijd, blijkt uit de eerste fase van het project ’De Belichtingsnavigator’ van Telersvereniging Techniek Tuinbouw Ontwikkeling (TTO).

■ Bio Base Westland organiseert in november een bijeenkomst ’Plantenstoffen voor cosmetica’. WUR-FBR presenteert dan de resultaten van onderzoek naar de mogelijkheden voor tuinders om plantenstoffen te produceren voor de cosmeticasector. Ook wordt bekeken hoe een ketenproject kan worden opgezet.

■ Als de Bommelerwaard dit najaar opnieuw zou worden getroffen door een (hagel)storm, is er waarschijnlijk nog steeds te weinig glas en zijn er nog steeds te weinig glaszetters om schade aan kassen snel te kunnen herstellen. Dat stelt

ken waarin verschillende effecten op milieu en natuur bij elkaar worden opgeteld. Dat stelt het Planbureau voor de Leefomgeving.

■ Telers die zelf arbeidsmigranten huisvesten, kunnen voortaan het SNF-keurmerk voeren, waarmee ze aantonen dat de kwaliteit van de huisvesting in orde is. Het keurmerk, dat sinds twee jaar bestaat, wordt tot nu toe door 220 uitzendbureaus en huisvestingsbedrijven gevoerd.

■ Afzonderlijke voetafdrukken – zoals die voor CO2-emissies, landgebruik, grondstoffen en water – zijn beter bruikbaar dan voetafdruk-

■ DLV Plant en WUR Glastuinbouw werken plannen uit voor een proefkas waarin geen gas 40 (2015)

30-09-15 14:32

FOTO: GERDIEN DE NOOY

Gelezen op Twitter Fran DES (@FrannDES) #Fleuramour op het domein van Alden Biesen is écht de moeite om eens te bezoeken! ’Een 10 voor de juf’-producten geveild, herkenbaar aan een speciale felgroene hoes.

■ Grondwateronttrekking in

Limburg vóór 15 december melden Glastuinders en pot- en containertelers in het beheersgebied van de Limburgse waterschappen Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas, moeten volgens nieuwe regels vóór 15 december 2015 hun bestaande grondwateronttrekkingen bij het waterschap melden. Voor nieuwe grondwateronttrekkingen moet een vergunning worden aangevraagd.

■ Toelating voor Azatin Het Ctgb heeft Azatin toegelaten, een breedwerkend bio-insecticide. De toelating geldt voor de bedekte teelt van rozen, bloemisterijen boomkwekerijgewassen en vaste planten. Het middel is effectief tegen trips en te combineren met andere (biologische) middelen.

nodig is voor het telen van ’perfecte’ chrysanten, zo werd 24 september bekendgemaakt tijdens een telersbijeenkomst. Belangrijkste onderdelen van de proef – werktitel: ’Perfecte chrysant’ – zijn ledlampen en diffuus glas met dubbele AR-coating.

■ Uitzendbureaus willen huur inhouden op loon De koepel van uitzendbureaus ABU vindt dat bonafide uitzendbureaus die huisvesting aanbieden, huur moeten kunnen inhouden op het loon van seizoenkrachten. De Wet aanpak schijnconstructies biedt die optie niet meer.

■ Meer deelnemers IPM Dubai Meer dan honderd bedrijven uit Europa, ZuidAmerika, Afrika en Azië doen mee aan de IPM Dubai van 5 tot 7 oktober 2015. Dat is een plus van 20% in vergelijking met 2014.

■ Weken van de Nederlandse Roos Van 26 september tot en met 11 oktober staat de Nederlandse roos centraal in honderdvijftig bloemenwinkels. In die periode vindt de tweede editie van de ’Mijn Bloemist Weken van de Nederlandse Roos’ plaats, waarbij kwaliteitsrozen van eigen bodem in het zonnetje worden gezet.

■ Assortiment ’Een 10 voor de juf’ In de aanloop naar 5 oktober, Dag van de Leraar, is op de bloemistenklok van FloraHolland Naaldwijk en Eelde een assortiment 40 (2015)

Nieuwskort2.indd 7

■

met promotie Telers van snijcymbidium gaan in de periode 2016–2018 door met promotie. De nieuwe campagne krijgt de titel ’Snijorchidee, cymbidium in het bijzonder’.

■ ’Plant factories beginnen rendabel te worden’ Plant factories – teeltsystemen zonder daglicht – beginnen rendabel te worden, vooral als het om bladgewassen, kruiden en zaden gaat, zo stelde Jasper den Besten op 22 september in zijn inaugurele rede als lector Nieuwe Teeltsystemen aan HAS Hogeschool. Met name de opkweek van jonge, tropische schaduwplanten (varen, anthurium, spathiphyllum, phalaenopsis) is volgens hem kansrijk in plant factories. De ontwikkelingen gaan in Japan het snelst.

Holland Strelitzia (@RolandDuyv) Tot 2065 bij 250 jaar koningschap @ NPO1 ik weet nog niet of ik dan weer Strelitzia’s lever #samenvieren

Technokas (@Technokas) De teeltvloer ligt, dus binnenkort tijd om de onderverwarming af te ronden bij de nieuwbouw van Microflor @ Floreac_nv

Stefan de Hoog (@Steefdehoog) Vandaag World Expo in Milaan bezocht voor @Deliflor. Echt een gemiste kans voor NL Tuinbouw om er wat moois neer te zetten voor de wereld

Rinke Zonneveld (@Rinkezonneveld) Conclusie is simpel. Die WorldExpo2025 moet er komen en wel in Rotterdam. Met nog meer aandacht business to business

Discussie op LinkedIn Strategisch onderzoek heeft verplichte heffing nodig Vanuit gewascoöperaties wordt onderzoek gefinancierd om acute problemen op te lossen. Voor strategisch onderzoek voor de lange termijn is echter nauwelijks tot geen aandacht. Want wie weet of hij dan nog een bedrijf heeft? Toch is langetermijnonderzoek noodzakelijk om over tien, vijftien jaar nog te kunnen concurreren met het buitenland. Om dit onderzoek te financieren moet er een brancheorganisatie komen die verplicht collectief geld kan innen. Liever vandaag dan morgen.

30-09-15 14:32

’Het gaat om het voldoen aan de „Klantgerichtheid gaat niet om het geven van de allerhoogste service, maar

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

ontstaan. Ook de stadstuinbouw rukt op. Indoorfarming, rooftopfarming et cetera. Het is waar Priva volgens Prins volop mee bezig is. „De wereld van de tuinbouw en gebouwen komen bij elkaar. Wij anticiperen daarop. Steden worden de aanjagers van de duurzaamheid.”

Ontwrichting „Wat betekent deze ontwikkeling voor de productie in Westland en Oostland?”, vroeg een van de jongeren. „Ja, we verliezen de productie voor de grootschalige export naar het buitenland. Ik ga er vanuit dat de productie overal lokaal gaat plaatsvinden.

Er zijn nieuwe businessmodellen nodig om de kennis die we in Nederland hebben te exploiteren”, luidde het antwoord van Prins. Ook in Cats’ relaas kwam naar voren dat bedrijven het risico lopen om over tien jaar niet meer te bestaan als ze niets doen. Ook hij gebruikte het woord ’disruptive’, ontwrichting. Hij doelde echter niet op de ontwikkeling van tuinbouw in en rond steden. De klantgerichtheidexpert van Houden van Klanten doelde op het gebruik van sociale media en websites om veel klanten te bereiken. Door de digitalisering ligt de wereld voor iedereen open. Het biedt enorme kansen om veel enthousiaste klanten te krijgen. Voorbeeld hiervan is het YouTube

Foto: Arie-FrAns Middelburg

en leuke vraag aan klanten is: wat doen we goed? Dan weet je wat je succes is”, hield Feike Cats zijn ” gehoor van zo’n 180 jongeren van Tuinbouw Jongeren Westland en Tuinbouw Jongeren Oostland bij Priva in De Lier voor. Cats was de hoofdspreker na de inleidende Meiny Prins. Zij constateert dat de huidige businessmodellen van tuinbouwbedrijven over tien jaar niet meer voldoen. Bedrijven moeten ’ontwrichten’ anders bestaan ze over een decennium niet meer. Volgens Prins is de 21ste eeuw de eeuw van de steden. Op reis door onder meer Brazilië en China zag ze rond steden ’green belts’

Feike Cats voor 180 tuinbouwjongeren. „Fouten maken is niet erg. Als je het maar goed oplost.”

tjwtjo.indd 8

40 (2015)

30-09-15 12:00

Column

an de verwachting’ reclamefilmpje van KLM en Heineken voor Koninginnedag. Overal op de wereld werd mensen gevraagd of ze zin hadden in Nederland Koninginnedag te komen vieren. Ze kregen een ticket aangeboden. Het filmpje werd een hit. „Om klanten enthousiast te krijgen hoeft een bedrijf niet per se de allerhoogste service te verlenen”, zei Cats. Belangrijk is dat bedrijven aangeven wat klanten kunnen verwachten. Bij McDonald’s verwachten klanten niet dat de medewerkers een uitgebreid gesprek beginnen. En bij Albert Heijn verwachten klanten niet dat de boodschappen ingepakt worden in dozen. Het gaat dus om het voldoen aan de verwachting van de klant en dus om het duidelijk communiceren wat een klant kan verwachten. Verwachtingen per bedrijf verschillen enorm. Cats: „Als een klant bij Albert Heijn de vierde in de rij is, denkt hij: het wordt tijd dat er een kassa open gaat. Als een klant bij Aldi de vierde in de rij is, denk hij: het is niet zo druk vandaag. Als een klant bij Jumbo de vierde in de rij is, denkt hij: yes vandaag gratis boodschappen.” Aldi is niet minder klantgericht dan andere bedrijven, ze heeft gewoon een andere verwachting aan klanten gegeven. En als er wat fout gaat dan dient dat waanzinnig goed opgelost te worden. „Als je iets fout doet en je lost het goed op dan krijg je een hoger cijfer dan als je iets direct goed doet”, stelde Cats. Hij illustreerde dat aan de hand van een voorbeeld van een keukenleverancier die vijftig keukens perfect afleverde en bij vijftig keuken bewust een onderdeel liet ontbreken. De problemen van de klanten van de gemankeerde keukens kregen na hun klacht te horen dat het diezelfde middag nog bij hun thuis werd opgelost. „Klanten vonden dat geweldig. Ze gaven de keukenleverancier een 8,5. De ontvangers van de perfecte keukens gaven een 7,5.” Belangrijk voor bedrijven is overigens ook dat medewerkers tevreden zijn, zei Cats. Zij dienen klanten enthousiast te maken.

Ontbrekende schroefjes Cats kwam met een aantal voorbeelden van bedrijven die een hoge klanttevredenheid hebben. Een ervan is IKEA. Perfect is het bedrijf geenszins. Voor ontbrekende schroefjes dienen klanten zelf terug te gaan naar de winkel. En dan moet je maar net weten dat de klantenservice bij de uitgang is, anders moet je weer het heel gebouw door. „Fouten 40 (2015)

tjwtjo.indd 9

maken is echter niet erg, het gaat erom hoe je ze oplost”, aldus Cats. De ontbrekende schroefjes bij IKEA zijn gratis en klanten krijgen een tasje mee met daarop de tekst Sorry dat we er niet meteen bij zaten. Cats: „Ze weten dat het fout gaat en maken daar iets leuks van en de Nederlander zegt op Facebook: dat is gaaf.” IKEA weet fouten om te zetten in enthousiasme van klanten. En enthousiasme - door Cats omgetoverd tot klanthousiasme - is waar het om draait. Een andere klantgerichte organisatie, volgens Cats, is Jumbo met haar zeven zekerheden. Ze combineert klantgerichtheid met marketing. Onder meer krijgt de vierde in de rij zijn boodschappen gratis en Jumbo geeft een laagste prijsgarantie. Bovendien komen klanten speciaal voor de gratis krop sla die een dag over de datum is naar de winkel en nemen dan ook de andere boodschappen mee.

Zwaar weer De zomer zit erop en het omschakelen naar prettig wanneer je je leveranciers kunt infor-

nog even kort samengevat. De roebel is ten

Cool Blue Klantgerichtheid is niet voorbehouden aan fysieke bedrijven. Er staan ook twee internetbedrijven in de top 6 van meest klantgerichte bedrijven. Bol.com en Cool Blue. Mensen maken niet altijd het verschil, aldus Cats. „Als je bij Bol.com een cadeau voor je schoonmoeder in een zwarte verpakking wil dan kan dat.” En Cool Blue dat 320 webwinkels heeft, is volgens Cats qua teksten op de site en op Facebook briljant. „Ik adviseer dan ook iedereen naar de digitale mogelijkheden te kijken.” Bovendien opende Cool Blue op verzoek van klanten vijf winkels. Omdat klanten lieten weten het toch prettig vinden om naar een winkel te gaan als iets niet in orde is. „De winkels lijden verlies, maar Cool Blue ziet het als marketingkosten. Ze zijn creatief en luisteren naar de klant.” Volgens Cats kunnen bedrijven dus leren van wat ze goed doen. Dat is immers hun succes. „Bedrijven moeten focussen op complimenten. Daar kunnen ze op verder bouwen.” En als er dan een klacht is, dan dient die opgelost te worden in samenspraak met de klant. „Je kunt het pas oplossen als je weet wat de verwachting is.” Tevreden klanten leiden uiteindelijk tot verhalen”, aldus Cats. Verhalen verspreiden zich razendsnel. Helaas verspreiden negatieve verhalen zich tien keer zo snel dan positieve verhalen. Want Nederlanders zijn immers enorme zeikers, leerde Cats de jongeren. <

is het aantal vrachtvluchten van en naar Quito

30-09-15 12:00

Fleuramour: internationale show met bloemen uit Nederland Fleuramour vierde dit jaar haar twintigste verjaardag. De Belgische bloemenbeurs op het kasteel van Alden Biesen in Bilzen trekt een steeds internationaler publiek. Nederlandse bloemen domineren. Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

omi Hemschoote van uitgever Rekad toonde zich tevreden met de aanloop op Fleuramour. Tijdens de opbouw donderdag viel er een laatste flinke plensbui, maar toen de bloemistenshow op het kasteel Alden Biesen in Bilzen begon op vrijdag 25 september bleef het vier dagen lang droog en stralend weer. Aangezien 10 tot 20% van het bezoek bepaald wordt door de weersomstandigheden was dat zeer gunstig voor Fleuramour. Hemschoote schatte dat de 16.000 bezoekers van vorig jaar geëvenaard werden. Hij constateerde tevens dat het publiek steeds internationaler wordt. „De bekendheid van Fleuramour breidt zich dankzij mond-tot-mondreclame over de wereld uit.” Bezoekers van de bloemenbeurs komen met name uit België. Op de tweede plaats komen Frankrijk en Nederland. Daarna komen Italië, Duitsland en Engeland. Hemschoote verwelkomde ook mensen uit Australië, Japan, Mexico, de Verenigde Staten en Canada. 25% van de bezoekers is aan het bloemenvak verbonden. De rest is consument. Rekad richt zich met twee bladen Fleur Magazine en Fleur Creatief op respectievelijk bloemist en consument in België en daarbuiten. Een belangrijke rol bij Fleuramour was ook dit jaar weggelegd voor bloemen uit Nederland. Bloemen die bloemkunstenaars in en rond het kasteel van Alden Biesen gebruiken in hun creaties, worden gesponsord door Nederlandse telers, veredelaars en exporteurs. Anjers De Nijs uit België was wellicht de enige uitzondering op deze regel. <

fleuramour.indd 10

40 (2015)

30-09-15 12:04

elburg Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Arie-FrAns Midd

40 (2015)

fleuramour.indd 11

30-09-15 12:05

Trends voor de zomer van 2016 / Voor de zomer van 2016 en 2017 ziet Sandra Kรถnings van Trendlogic acht trends die ieder een ander type consument aanspreken. Conclusie? Diverse tonen bruin voeren volgend jaar de boventoon. Daarnaast keren pastellen, goud en verschillende soorten blauw in het straatbeeld terug. Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

Dad: nieuwe geometrie en metalen frames

Mom: knuffelbaar en zachte materialen

Trendseminar.indd 12

40 (2015)

30-09-15 12:04

16 / 2017 in beeld Futurist: innovaties en ronde objecten

Ego誰st: luxe in de kleuren pastel en goud

40 (2015)

Trendseminar.indd 13

30-09-15 12:04

Vervolg van pagina 13

Mermaid: zeethema met glitter en parelmoer Water speelt volgend jaar zomer een hoofdrol, maar wel met een vleugje fantasie. Binnen het zeethema Mermaid zie je schelpen met glitters, glimmend mooi zand, parelmoer, sponzen en schoon en fris touw. net zoals water en bubbels. Dit is in een transparante kleur of in blauw. boventoon: van groen tot warm blauw. Ook de nieuwe zachtroze zandkleur kan binnen dit thema domineren de kleuren wit en blauw.

mensen die van rust houden. Het is een spiritueel thema. Het gaat over de waardering van de echte natuur. Er is een hang naar primitief, maar met een beetje meer luxe en techniek (glamping): de luxe kluizenaar. Binnen deze trend zie je materialen als klei, zand, aarde en erosievlekken. Het imperfecte is perfect en dat geperste potten. Ook hout en thema. En de bruinige tinten, de witte kalken en houtskool zwart. Sterke planten zoals grassen en cactussen zie je terug in deze trend.

Trendseminar.indd 14

40 (2015)

30-09-15 12:05

Humorist: ringen, ballen, strepen en ogen

leven mogen omarmd worden.

Binnen dit thema is er plaats voor den en feest. Verder spelen ronde vormen, confetti-achtige stippen, grote ringen, ballen, strepen en

trend gaat het om een lach te

Globalist: zonnige kleuren en invloeden vanuit AziĂŤ

Sandra KĂśnings presenteerde donderdag 24 september haar trends voor zomer 2016/2017. Het thema van de trendlezing was Eye opener en de productpresentaties Mate International, Growfun, Elburg-Smit, De lezing wordt nogmaals gehouden op -

40 (2015)

Trendseminar.indd 15

30-09-15 12:05

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Hoe hoog is uw loon als aandeelhouder? Ik ben aandeelhouder met meer dan 5% van de aandelen in de BV. Ik verricht ook werkzaamheden voor deze BV. Is het dan te optimaliseren?

Als u meer dan 5% van de aandelen in een BV heeft en u verricht arbeid (ongeacht de omvang) voor die BV dan geldt voor u de gebruikelijkloonregeling. Deze regeling schrijft voor hoe hoog uw loon minimaal dient te zijn. Sinds 1 januari 2015 moet het gebruikelijk loon tenminste worden gesteld op het hoogste van de volgende bedragen: ■ 75% van het loon uit de meest vergelijkbare dienstbetrekking; ■ het loon van de meestverdienende werknemer van het concern; ■ € 44.000. Hierop zijn een aantal uitzonderingen. Als de dga aannemelijk maakt dat de hoofdregel leidt tot een loon dat hoger is dan 75% van het loon uit de meest vergelijkbare dienstbetrekking, wordt het loon gesteld op 75% van het loon uit de meest vergelijkbare dienstbetrekking, doch ten minste op de laagste van € 44.000 en 100% van het loon uit de meest vergelijkbare dienstbetrekking.

Als vergelijkingsloon geldt het loon van de meest vergelijkbare dienstbetrekking. Dat is de dienstbetrekking waarbij een aanmerkelijk belang geen rol speelt en die bekend is bij de inhoudingsplichtige en de inspecteur. Verder moet het loon bekend zijn of in redelijkheid in te schatten en zijn vastgesteld op een in het economische verkeer gebruikelijk bedrag.

4015vraag.indd 16

IllustratIe: Peter moorman

eker is het interessant om dit te optimaliseren. Uw loon wordt immers belast tegen het progressieve tarief van box 1 (maximaal 52% boven € 57.585). Dividend is slechts belast tegen 25% belasting (box 2). Het lijkt een snel gerealiseerde belastingbesparing door uw loon te verlagen maar hoe kunt u dat het beste toepassen?

Deze criteria zijn nadrukkelijk bedoeld om de bewijspositie van de Belastingdienst te vergemakkelijken. De bedoeling van deze criteria is dat er makkelijker een referentiedienstbetrekking is te vinden, zodat ook makkelijker een referentieloon is te vinden. Het is echter zeer de vraag of de maatregel in de praktijk ook zo scherp zal worden toegepast.

De regeling geldt in beginsel ook voor starters. Echter, bij de behandeling van het Belastingplan 2015 is aangegeven dat de Belastingdienst welwillend omgaat met starters en dat daarbij rekening wordt gehouden met de financiële situatie van starters (hoge investeringsbehoefte, lage cashflow). De regeling geldt verder indien u verliezen leidt. In bepaalde (langdurige) verliessituaties is het mogelijk om met de Belastingdienst een lager gebruikelijk loon overeen te komen. U kunt hierbij denken aan situaties waarbij de continuïteit van de vennootschap gevaar loopt. Een aandachtspunt hierbij is dat de slechte financiële situatie niet mag zijn ontstaan doordat teveel aan de onderneming is onttrokken. Deeltijdwerk leidt niet tot een evenredige verlaging van het normbedrag van € 44.000. De dga die in deeltijd werkt zal dus aannemelijk moeten maken dat het normbedrag hoger is dan 75% van het loon uit de meest vergelijkbare dienstbetrekking.

De wetswijziging lijkt een versoepeling van de bewijslast van de inspecteur. De inspecteur kan in eerste instantie namelijk volstaan met het aannemelijk maken van de door hem genoemde meest vergelijkbare dienstbetrekking. Als hij daarin is geslaagd, is het vervolgens de beurt van de belastingplichtige om aannemelijk te maken dat het door de inspecteur genoemde loon te hoog is, bijvoorbeeld omdat een andere dienstbetrekking de meest vergelijkbare is of omdat het loon van de hoogst betaalde werknemer niet representatief is. Dit kan aanleiding geven tot lange discussies. Aannemelijk is dat de inspecteur een zwaardere bewijslast heeft. De wet dwingt de inspecteur namelijk zijn standpunt te motiveren. Het is nog niet duidelijk hoe streng die norm is. Vraagt het om een normale of een extra grondige motivering? Het normbedrag van € 44.000 speelt een belangrijke rol bij de bewijslast; onder dat bedrag heeft de belastingplichtige de bewijslast, en boven dat bedrag heeft de inspecteur de bewijslast. De meeste zekerheid over de fiscale aanvaardbaarheid van het loon wordt verkregen door afstemming met de inspecteur. Afstemming is niet verplicht, maar in bepaalde situaties wel verstandig. <

40 (2015)

30-09-15 12:01

M K Groene planten

Snijbloemen 2013

2014

2015

2013

2015

2013

160

2014

2015

150

25 20 15

Middenprijs in centen

120 Middenprijs in centen

Middenprijs in centen

2014

130

Bloeiende planten

110 100 90

28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 week

De prijs van de snijbloemen daalde in week 39 met een cent en kwam uit op gemiddeld € 0,25. Vorig jaar brachten bloemen in deze week € 0,22 op.

140 130 120 110 100 90 80

29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 week

De groene planten brachten € 0,10 meer op dan vorig jaar. De gemiddelde prijs kwam in week 39 uit op € 1,18.

29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 week

De prijs van de bloeiende planten zat afgelopen week in de lift. De planten gingen weg voor gemiddeld € 1,20 en dat is € 0,10 meer dan vorig jaar.

Daniël van Egmond:

’Bruids- en rouwwerk altijd belangrijk voor klant’ Bedrijf: Van Egmond Bloemenhandel Veiling: Rijnsburg Week: 39

Maandag „Nieuwe ronde, nieuwe kansen. Na de auto afgeladen te hebben beginnen we met onze rit. Er zijn niet veel bestellingen vandaag. Prijzen van de bloemen zijn hoog momenteel en dat maakt het lastig om wat te verdienen. Klanten zijn niet blij met de hoge prijzen. Gaandeweg de dag valt de verkoop niet geheel tegen dus aan het einde van de dag zijn we goed leeg.”

Dinsdag „We beginnen vroeg in de ochtend om een mooi vers ’vrachie blommen’ te laden. Aan het sortiment merken we dat het seizoen weer aan het veranderen is. Veel bessen en vruchten in het assortiment en dat betekent dat het herfst wordt. Vandaag loopt het ook lekker qua verkoop.”

Woensdag „Er staan vandaag weer heel wat bestellingen op. Het was een uitzoekerij, maar heb alles kunnen krijgen en dat is toch wel weer een fijn gevoel als we gaan rijden. Bruidswerk en rouwwerk zijn toch altijd belangrijke dingen voor de klant. Vandaag rijden we Rotterdam en Noord-Brabant. 40 (2015)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 17

De verkoop loopt lekker, alleen duurt het bij een paar klanten langer dan normaal en daardoor zijn we laat klaar.”

Donderdag „Nadat we de auto weer vol geladen hebben gaan we op pad. Op donderdag rijden we een kort rondje. Verkoop valt tegen dus we gaan er vandaag snel doorheen. Klanten in Leiden beginnen al een beetje aan het Leids ontzet te denken. Hierdoor stijgt de vraag naar rode en witte bloemen: Leidse kleuren.”

Vrijdag „De laatste dag van de week. Na gisteren een rustige dag gehad te hebben, laden we vandaag weinig bij. We beginnen in Rotterdam en de eerste klanten vallen niet tegen. Er is veel rouwwerk waardoor de klanten lekker doorpakken. Ook merken we als de dag vordert dat vanwege het goede weer de klandizie in de winkel goed is. Ook dat is weer gunstig voor de verkoop. Die is vandaag goed. Klanten die gisteren rustig aan gedaan hebben, pakken vandaag weer iets meer dan normaal zodat we de week goed afsluiten.”

30-09-15 12:01

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jacco van der Hoeven

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

39 week

Prijs index

Hogere bloemenprijs door lager aanbod Bij een stabiele aanvoer wordt het prijsverschil met vorig jaar de laatste drie weken steeds iets groter. In week 39 bracht de gemiddelde snijbloem 12% meer op dan vorig jaar. De totale snijbloemen omzet lag 11% hoger dan in 2014. Van de top 15 was de prijsstijging van chrysant geplozen het hoogst; de prijs steeg met 39%. Dit was het resultaat van 22% minder verkochte stuks en meer vraag. Ook de chrysanten tros en chrysanten Santini deden het een stuk beter dan vorig jaar.

Bij troschrysant steeg de prijs met 23% bij een stabiel aanbod en bij Santini nam de aanvoer toe met 23% bij een stabiele prijs. Bij roos grootbloemig bleef aanbod gelijk en steeg de prijs met 10%. Roos kleinbloemig boekte een negatief resultaat; zowel de aanvoer als de prijs daalde met respectievelijk 13% en 5%. Bij gerbera mini bleef de prijs stabiel bij 11% meer stuks. Ook een stabiele prijs bij gerbera grootbloemig maar het verschil is dat aanvoer grootbloemig licht daalde met 2%.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110

100

Aanvoer index

Prijs index

39 week

Kamerplantenprijs blijft op peil De middenprijs van tuinplanten totaal ligt ook in week 39 met +5% boven die van dezelfde week vorig jaar. Het aantal verkochte stuks is ingelopen ten opzichte van week 38 en komt uit op -4%. Koploper calluna, tuinplant van september, noteerde een stuksprijs stijging (5,5%) bij ruim 12% minder aanbod. Bij 17,5% stijging van het aantal stuk wist skimmia de prijs op het peil van 2014 te houden. Ook het gaultheria aanbod steeg 14,5% maar daalde bijna ook even zoveel in

prijs. Van najaarsviolen werd er -24,5% minder stuks verkocht en ze brachten nog 5,5% meer op. Buxus stond op de vijfde positie met bijna 10% minder verkochte stuks en een 9% lagere middenprijs. Een opvallende aanbodstijging liet de winterheide erica zien, met 72% meer stuks daalde de middenprijs wel 12%. In week 39 lag de totale omzet van tuinplanten 0,5% hoger dan in 2014.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110

100

34 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 18

37 Prijs index

39 week

Aanbod tuinplanten nog in de min In week 39 ligt de gemiddelde prijs al drie weken op een rij met +1% op het niveau van vorig jaar. Er zijn wel bijna een miljoen minder stuks verkocht (-5%). Phalaenopsis moest ruim 6% inleveren bij iets meer aanbod (+0,5%). Minder stuks van potchrysant (-10%) werd gewaardeerd met een ruim 11% betere prijs. Potanthurium deed het nog beter, de middenprijs steeg 4% bij 6,5% meer aanbod. Het aantal stuks van kalanchoĂŤ bleef nagenoeg gelijk en noteerde een mooie prijsstijging van 9,5%. Num-

mer 5 van de bloeiende planten is cyclaam; bij een aanvoerdaling van bijna 2% steeg de prijs 3,5%. Groene planten lopen cumulatief in omzet nog achter op vorig jaar. In week 39 steeg de middenprijs van ficus (+2%) en dracaena (+4%); het aantal stuks lag lager, respectievelijk -6% en -7,5%. Spathiphyllum steeg 4% in verkochte stuks en hield de prijs net niet vast (-1%). Tot en met week 39 loopt de totale kamerplantenomzet nog 1% achter op 2014.

40 (2015)

30-09-15 12:01

Nederland

Over de toonbank

Den Haag

Diane Born-Versluis:

’Klanten moeten elke dag verbaasd kunnen zijn’ Vindt u de seizoenen belangrijk?

FOTO: JOEF SLEEGERS

„Ja, we hebben zoveel mogelijk bloemen van het seizoen. Tulpen bijvoorbeeld zijn het hele jaar door verkrijgbaar, maar wij verkopen ze niet jaarrond. Klanten moeten elke dag verbaasd kunnen zijn, dan blijft het product speciaal. Anders zouden we elke dag hetzelfde hebben. Als mensen een bruidsboeket met bepaalde soorten vragen, leveren we dat natuurlijk wel.” Diane Born-Versluis (r) en mede-eigenaar Jos Kuijpers

Naam: Alpina Locatie: Kneuterdijk en Frederik Hendriklaan in Den Haag Sortiment: Bloemen, planten en potten Specialiteit: Boeketten, bloemdecoraties voor evenementen, bruids-en rouwarrangementen Aantal medewerkers: 10

Er zitten bramen in het boeket... „Inderdaad, deze bramen zijn speciaal geteeld voor boeketten. We hebben geprobeerd of ze ook eetbaar zijn, maar ze zijn niet lekker. Ze passen wel mooi bij de tijd van het jaar.”

Standpunt

„Als je foto’s van 100 jaar geleden bekijkt, dan zie je dat we nog altijd hetzelfde doen: we verkopen bloemen, planten en potten. Ik kan wel andere dingen gaan verkopen, maar daar heb ik te weinig kijk op. Het is heel simpel: we zorgen voor een goede kwaliteit en service, en vragen de klant regelmatig om feed-back. Verder zijn we hofleverancier. We hebben bijvoorbeeld de uitvaarten van koningin Juliana, prins Bernard en prins Claus verzorgd.”

Waar koopt u uw bloemen in? „We kopen vooral Nederlandse producten op de bloemistenklok in Naaldwijk. Nederlandse bloemen hebben van oudsher de beste kwa-

Wat hebt u met duurzaamheid? „Begin september hebben we het certificaat Milieukeur Goud gekregen. We werken zo duurzaam mogelijk. Zo gebruiken we geen chloor en recyclen we zo veel mogelijk. Dat doen we voor onszelf, maar ook voor de klanten. Door onze duurzame aanpak krijgen we veel opdrachten van de overheid.”

Gaat u dat keurmerk uitdragen? „Daar gaan we zeker mee uitpakken, op ons briefpapier, op de bedrijfsauto’s, in de winkel en op Facebook.”

En let de consument daar op? „Het leeft nu nog niet zo. We hebben wel eens een aparte hoek met duurzame bloemen ingericht. Mensen vinden dat interessant, maar het is geen stimulans om vaker terug te komen. Ik heb nog nooit iemand meegemaakt die vroeg om een boeket van alleen duurzame bloemen. Toch denk ik dat de groep consumenten die let op duurzaamheid steeds groter wordt.”

’Krom octrooirecht raakt hele sierteeltsector’

Aad van der Knaap, algemeen directeur KP Holland

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

40 (2015)

Markt-Toonbank-Alpina.indd 19

Jullie winkel bestaat bijna 125 jaar. Wat is het geheim?

liteit. Producten uit het buitenland vielen nog wel eens tegen. Daar wordt tegenwoordig trouwens hard aan gewerkt. Verder kopen we vaak producten met MPS of Fair Trade.”

e toepassing van het octrooirecht vormt een van de grootste bedreigingen voor een gezonde toekomst van de sector. Het gaat mis als het octrooirecht, dat oorspronkelijk voor de technische sector is opgezet, ingezet mag worden in onze sector. Onze groene sector, die werkt met natuurlijke genen, die al eeuwenlang vrij voorkomen en waar elke veredelaar mee aan het werk is. De huidige nieuwe realiteit is dat we binnenkort overspoeld worden door een stortvloed van octrooien op genetische eigenschappen en zelfs op verschijningsvormen. Denk aan vorm, compactheid, gevuldheid en kleur. Hoe heeft het zover kunnen komen dat

octrooi gevestigd kan worden op in de natuur vrij voorkomende genetica? Het gevolg is dat de kleine veredelaar geconfronteerd wordt met extra licenties aan octrooihouders. Daarnaast zal het veredelaars verboden worden om met de beschermde genetica aan de gang te gaan binnen hun eigen veredeling. Beide ontwikkelingen zullen zorgen voor een kaalslag in de veredelingswereld, voor kostenverhogingen voor de kweker en een enorme rem op de innovatie van uitgangsmateriaal. Ik voorzie dat in 2025 een handjevol veredelaars gebruik maakt van essentiële genetica die geoctrooieerd zijn door beleggers. De waarde van

patenten wordt op de beurs bepaald. Net als we in Nederland niet in staat zijn de topvoetballers te behouden kunnen we ook de waardevolle genetica niet hier houden. Er is volgens mij nog een kans. Het begint met het inzien van ons gezamenlijk belang. Als we ons als sector massaal laten horen, dan zal ook de politiek in actie moeten komen. Ik spreek de wens uit dat we vandaag met elkaar beginnen om iets in beweging te zetten om deze kromme situatie weer recht te zetten. Met elkaar iets in gang zetten om toch te kunnen zorgen voor een sterke, gezonde en innovatieve sierteeltsector in Nederland, ook in 2025.

30-09-15 12:01

Verkochte stelen x duizend

120000

Onvertakt

100000

„Wie een jaar geleden, toen de aanvoersprong bekend was, deze prijsvorming voorspelde zou voor gek zijn verklaard”, stelt Daniël Jonker van Florensis vast over de markt voor lisianthus. En dan met name de dubbele: tot en met augustus steeg de Nederlandse aanvoer hiervan bij FloraHolland met 20% tot 56 miljoen takken. De middenprijs klom met 3 cent respectievelijk 5 cent in vergelijking met 2014 en 2013, tot 42 cent. Zelfs in de dit jaar voor bloemen moeilijke augustusmaand leverde dubbele lisianthus maar 1 cent in ten opzichte van 2014. Bij de aanvoerkrimp van de enkele lisianthus is het totale aanbod in Nederland met 6% gestegen tot 96 miljoen stelen, klok en bemiddeling sa-

men. Daarvoor steeg de middenprijs met 2 respectievelijk 4 cent in vergelijking met 2014 en 2013. In 2013 werd voor enkele en dubbele tot en met augustus beide 37 cent betaald, in 2014 werden dubbele 1 cent beter betaald en dit jaar 2 cent beter. Het marktaandeel van de dubbele klom in drie jaar tien procentpunten tot 61%. En de stijging van de dubbele houdt volgend jaar aan, dat staat vast.

Handel enthousiast „De vraag is groot en neemt nog toe”, weet inkoper Ronald van der Ende van P. van Dam. Richard Lamer, inkoper bij Premier & Blenheim denkt dat ook. „De kwaliteit is uitmuntend geworden, zeker de dubbele lisanthus

20000 0 201 3 t/m aug 201 4 t/m au 201 5 t/m g aug

Betere kwaliteit en beschikbaarheid, een breder assortiment en gestegen bekendheid verklaren het succesverhaal van

40000

0 200 1 200 2 '200 3 200 4 200 5 200 6 200 7 200 8 200 9 201 0 201 1 201 2 201 3 201 4

Over dubbele lisianthus blijft markt zeer positief

60000

200

Vertakt

80000

Aanvoer van enkele (rode lijn) en dubbele Hollandse lisianthus (blauwe lijn) op de Nederlandse bloemenveilingen vanaf 2000. (Bron: Floraholland)

heeft meerdere toepassingen en het assortiment is kleurrijk en gevarieerd”, complimenteert hij de aanbieders van lisianthus. Voor het discountsegment is lisianthus volgens inkoper Sebastiaan Quak van Qualiflor te duur. Dat geldt volgens Arjan van der Kleij van vd Hoorn Floristik niet voor het boekettensegment. „We gebruiken lisianthus niet zo heel veel, maar het liefst dubbele, vanwege de chique uitstraling. En de kwaliteit is tegenwoordig gewoon goed.” Handelaren waarderen ook de productpromotie door telers.

Assortiment De verbetering van de kwaliteit is te danken aan de combinatie van nieuwe teelttechnieken en

assortiment. „En de jaarrondtelers leveren topprestaties”, voegt Van der Ende toe. De trend om tragere rassen te ontwikkelen waarmee dankzij onder meer intensievere belichting dezelfde productie in een zwaardere kwaliteit te leveren heeft vruchten afgeworpen. Gebruik van voorbehandelingsmiddelen leverde ook een impuls. De vernieuwing van het assortiment gaat door, zij het in een rustiger tempo. „Aparte rassen, zoals de grootbloemige nieuwigheden worden minder makkelijk door de markt opgenomen dan ik had verwacht. Maar we gaan er wel mee door”, meldt Robbert Kester van Miracle Flowers in ’s Gravenzande.

Middenprijs enkelbloemige lisianthus in de plus nemende populariteit van de productgroep en de krimp in de aanvoer. Versterking van het assortiment biedt kansen.

„Wel tevreden”, is het oordeel van teler Richard van der Ven van Flowers XL in ’s Gravenzande over de resultaten dit jaar en

voorgaande jaren met enkelbloemige lisianthus. Zo’n 40% van de productie verkoopt hij direct richting het retailkanaal en 60%

vindt via de veilingklokken z’n bestemming. „Met ons assortiment en diverse certificaten proberen we ons jaarrond te onderscheiden”, licht hij toe. Voor Leen Vellekoop van Vellekoop Flowers in Made, die zich liever seizoenkweker dan gelegenheidskweker noemt, zit de lisianthusperiode erop. Hij heeft dezelfde mening over het rendement met dubbele lisianthus en de enkelbloemige, aparte Fioretti.

Minder aanvoer Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe

Tot en met augustus kromp de aanvoer van enkelbloemigen bij FloraHolland met 8% tot 38 miljoen stelen. Mede daardoor pluste de prijs er 2 cent bij tot 40 cent. Enkelbloemigen profiteren van de toegenomen populariteit van vooral de dubbelbloemigen.

Markt-4-wk40-Snijbloemanalyses-nw.indd 20

Verder heeft de buitenlandse lisanthusproductie in vooral Israël een eigen weg gevonden naar met name Rusland en de laatste tijd ook Amerika. Tien respectievelijk vijf jaar geleden lag het importaandeel bij FloraHolland op 12% respectievelijk 8% om verder te slinken naar 2% dit jaar. Wereldwijd neemt de vraag naar vooral dubbele lisianthus toe, zo stellen de vooral Japanse veredelaars vast. Dit leek aanvankelijk te leiden tot minder inspanningen het assortiment enkele te verbeteren, maar onder meer in de Piccolo-lijn zijn verbeteringen aangekondigd. „Vooral een goede lichtroze is gewenst”, noemen de inkopers Richard Lamer van Premier & Blenheim en Ronald van der Ende van P. van Dam als voorbeeld. 40 (2015)

30-09-15 12:01

Haperende start vertraagd rozenbottelseizoen Na het voor de meeste telers tegenvallende seizoen voor rozenbottels vorig jaar is het huidige haperend op gang geko-

is een leuk herfstproduct, dat door een paar importeurs ook goed wordt aangeboden.”

Foto: De GraaF Van Der ZanDe

„De vraag lijkt elk jaar wel wat toe te nemen”, schat inkoper Huug Aandewiel van P. van Dam over de markt voor rozenbottels. Zijn collega Martin Houtenbos van Nijssen Jr.: „De belangstelling neemt toe als het aanbod groeit en begint nu te komen. Klanten willen wel in het begin vooral mooie doorgekleurde bottels en niet de nog groenachtige.” Inkoper Richard Blikman meldt dat in het retailsegment waarop Bloom is gespecialiseerd nauwelijks rozenbottels worden aangeboden. „Wij monsteren drie tot zes maanden vooruit en in mei kunnen we nog niet laten zien hoe het aanbod van dit herfstproduct eruitziet.” Een vergelijkbare ervaring heeft Sebastiaan Quak van Qualiflor dat is gericht op de Franse discountmarkt. „We prijzen ze wel eens uit om een terugkoppeling te krijgen, maar die komt er nooit.” Blikman vindt dat jammer. „Het

Krimp in aanvoer Door het koude voorjaar is de aanvoer van Nederlandse rozenbottels dit jaar vertraagd op gang gekomen. Het importaanbod uit Oost- en Zuid-Europese landen is bovendien vertraagd door een te warme zomer: rozenbottels hebben koude nodig om op kleur te komen. Onder de Nederlandse omstandigheden viel dat wel mee, maar tot en met augustus bleef de binnenlandse aanvoer steken op 23% minder dan in 2014. Daarvoor werd gemiddeld 23 cent per tak betaald, 16 cent minder dan tijdens de goede start vorig jaar en 6 cent minder dan in 2013. „Ronduit teleurstellend”, stelt Pieter Langelaar van kwekerij De Sijtjeshoeve in Nieuwveen vast. Op seizoenbasis zakte het Nederlandse aanbod bij Flora-

Holland in 2014 met 26% tot 4 miljoen stuks. Daarvoor werd toen 30 cent per steel betaald, 5 cent meer dan in 2013 en hetzelfde als in 2012. Het importaanbod klom in 2014 volgens de statistieken met 32% tot 3,4 miljoen stuks en daarvoor werd gemiddeld 36 cent per tak betaald. Dat is 3 cent meer dan de twee voorgaande jaren, maar de aanvoercijfers zijn vertekend. Vooral de Oost-Europese herkomsten fluctueren sterk. Volgens Aandewiel is de kwaliteit van de Hollandse rozenbottels in orde en daar is Houtenbos het wel mee eens. „Ook uit Italië krij-

gen we mooie takken”, oordeelt Aandewiel. Volgens John Veldkamp van Veldkamp Sierteelt in Welsum, die deze week met de aanvoer zou beginnen, zijn de vooruitzichten qua kwaliteit voor dit seizoen goed. Van sommige rassen heeft hij, net als collega’s, de productie al compleet verkocht. Het assortiment verandert langzaam maar zeker en gaat gepaard met de opkomst van de teelt van leitakken in plaats van struiken. Ziekteresistentie, doornloosheid en verlenging van het seizoen zijn de belangrijkste aandachtspunten in de veredeling.

Marktacties Promotie Woonplant van de maand oktober: begonia Woonplant van de maand november: kerstster Tuinplant van de maand oktober: laurier Tuinplant van de maand november: gaultheria PurE Seasonal Flowers herfst: helianthus, callistephus, hypericum, rozenbottel, dahlia 24 sep - 30 nov Campagne Trending in de Tuin Mooiwatplantendoen.nl 24 sep - 30 nov Campagne Trending in the Garden Pflanzenfreude.de 5 okt - 31 okt Campagne #Lievelingsbloem Mooiwatbloemendoen.nl 3 okt Rob’s Grote Tuinverbouwing met o.a: Pinus picea Silver Crest, hydrangea Strong Annabelle en Pink Annabelle, acer J.Jewels, TiSento, Favourite Roses, Green is.. Beaucarnea recurvata, Dracaena reflexa Anita, Fatsia japonica Spider web, sansevierea Silver flame en Diamond Flame, buxus, leucothoe, gentiaan.; SBS6, 17.00 uur. 3 - 6 maa Huis&Tuin, consumentenbeurs, WTC Expo, Leeuwarden

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

1 okt - 18 okt: alstroemeria 12 okt - 8 nov: lisianthus

2 nov - 29 nov: orchidee 23 nov - 27 dec: amaryllis

Bloemendagen 5 okt Dag van Leraar, een 10 voor de juf (Ned) 14 okt Lerarendag (Pol) 26 okt Nationale Feestdag (Oos) 28 okt Grootoudersdag (Rus) 31 okt Halloween (Ned, Bel, Dui, Fra, GB) 31 okt Hervormingsdag (Dui) 1 nov Allerheiligen 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus) 8 nov Remembrance Sunday (GB) 10 nov Dag van de Mantelzorg (Ned) 11 nov Bevrijdingsdag WOI (Fra), Wapenstilstand (Bel), Onafhankelijkheidsdag (Pol) 15 nov Feestdag Duitstalige gemeenschap (Bel) 15 nov Feest van de Dynastie (Bel) 15 nov Grootoudersdag (Bel) 18 nov Dank-, boete- en gebedsdag (Dui) 29 nov Moederdag (Rus)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

40 (2015)

Markt-4-wk40-Snijbloemanalyses-nw.indd 21

30-09-15 12:01

Analyse bloeiende planten Foto: GErArd HEEmskErk

Exporteur over Zweden

Bedrijf: Gerard Heemskeker BV Functie: mede-eigenaar Belangrijkste afzetlanden: Europa Inkoop: eigen import, klok via KOA, direct bij kwekers Aantal medewerkers: 20

Gerard Heemskerk:

’Voor cowboys geen plek in Zweden’ Wie zijn uw klanten in Zweden? „Wij leveren potplanten en snijbloemen aan handelaren, lijnrijders en een paar grote winkeliers. Voornamelijk in en rond Stockholm en langs de westkust, in plaatsen als Malmö en Gotenburg. Het assortiment is breed, maar tulpen en rozen zijn toch wel de toppers. Bij de planten gaat het vooral om seizoensproducten.”

Wat zijn er belangrijke bloemenmomenten? „Zoals bijna overal zijn dat Valentijn, Kerstmis en Moederdag. Pasen is niet zo belangrijk, dan trekken de meeste mensen er op uit. Maar het is wel het enige moment in het jaar dat je er gele bloemen kunt verkopen. Mei en juni zijn wel weer drukke maanden, dat heb je de zogenaamde studentenfeesten; de studenten delen dan bloemen uit aan hun leraren. Tot 21 juni dan, de langste dag, want daarna verkoop je er zo goed als niets meer. Dan beginnen alle Zweedse schoolvakanties.”

Hoe bestellen uw klanten? „Veelal via de webshop, maar we verkopen ook nog via de telefoon. Vooral aan het einde van de dag, dan proberen we alle karren vol te krijgen. Het transport maakt een groot deel uit van de kosten en dan ga je uiteraard niet met halflege karren op stap.”

Productgroep Euphorbia Milii in beweging Euphorbia Milii is sinds dit jaar opgesplitst in zo’n 50% traditionele Milii’s en 50% van de nieuwe Miliiana’s. De differentiatie moet de productgroep nieuw leven inblazen.

Euphorbia Milii gaat van oudsher met name in de maanden april tot en met juli naar het belangrijkste afzetgebied Italië. In de wintermaanden is er een kleine markt voor de rode Milii als kerstproduct in de noordelijke landen. Momenteel is de vraag rustig. Na het afvallen van twee grote producenten twee jaar geleden, is de algehele markt iets meer in balans gekomen, geven zowel kwekers als handelaren aan. Maar ook het feit dat een nieuwe productlijn is ontstaan, heeft de productgroep geholpen.

Jaarrond beschikbaar Cactuskwekerij Stolk in Maasdijk kweekt sinds dit jaar voor 90% de rode en roze Miliiana. Volgens Rien Keyzer van Stolk is de Miliiana langer houdbaar, jaarrond bloeiend en compacter van opbouw dan de traditionele Milii. „De markt van Milii valt in najaar en winter tegen. Teelt en kwaliteit zijn dan lastiger en er is weinig vraag. Om die reden zijn we op zoek gegaan naar iets nieuws, om de markt te verbreden. Het product wordt tot nu toe leuk opgepakt en er is opvallend veel navraag. Afnemers zien het echt als iets nieuws. De jaarrond beschikbaarheid en kwaliteit worden gewaardeerd met een betere prijs,” merkt Keyzer. De Miliiana is genomineerd voor de Glazen Tulp.

Nieuwkomer in de markt JK Plant uit Honselersdijk is tevreden over de resultaten met de Milii in de voorjaars- en zomermaanden. Joram Kuijvenhoven: „Tot en met juni was er veel daghandel, in flinke aantallen. In juli en augustus was het even rustig, nu beginnen langzaam de retailacties in Duitsland, Frankrijk en België.” JK Plant is van start gegaan met alleen rood en wit en zet volgend jaar ook roze bij.

Markt stabiliseert Handelaren geven aan dat aanbod en prijzen langzaam aan stabiliseren op een beter niveau dan voorheen. De kleur rood in een 12 cmpot maakt zo’n 90% van de markt uit. „Er was te veel. Nu de markt wat rustiger is, zijn de middenprijzen iets verbeterd. De introductie van de Miliiana heeft daar ook aan bijgedragen. Klanten merken het verschil snel op en vragen er goed op na,” geeft Gert-Jan Prins van FleuraMetz aan. Ysbrand Hoekstra van Profitplant is tevreden met hoe het zomerseizoen is verlopen voor de plant. „Vergelijkbaar of zelfs iets beter dan vorig jaar”, constateert hij. „De hype van de Milii’s met grote bloemen is overgewaaid, nu zijn we weer terug bij het basic assortiment, aangevuld met de nieuwe soorten die de komende tijd een opmars zullen maken.” ■

Is er in Zweden nog iets te merken van crisis? „De laatste zes jaar hebben we niets van een crisis gemerkt, maar momenteel beginnen onze klanten wat te mopperen. Wij zelf zien de klandizie ongeveer gelijk blijven de laatste jaren, en ik zie daar ook niet zo snel verandering in komen.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 22

120

2000

110

1800

100

1600

1400

1200

2010

2011

2012

2013

2014

1000

Verkochte aantallen x duizend

„Zweden zijn erg trouw, als je je werk goed doet. Dat betekent een goede service, een goed product en uiteraard een redelijke prijs. Concurrentie is er natuurlijk wel, maar Zweedse afnemers lopen niet weg voor een paar centen. De tulpenkwekers rond Stockholm snoepen in het voorjaar uiteraard een deel van de markt weg. Maar voor cowboys die komen stunten met lage prijzen en snel weer van de markt zijn verdwenen, is weinig belangstelling.”

Gemiddelde prijs in centen

Hoe staat het met de concurrentie?

Verkochte aantallen en middenprijs van Euphorbia Milii op de FloraHolland veilingen van 2010 tot en met 2014. (Bron: FloraHolland) 40 (2015)

30-09-15 12:02

Afzetzaken Foto: GerArd GArdien

Analyse groene planten

Importstop leidt niet tot run op laatste roebelenii -

„Wij hebben vorige week de laatste exemplaren geleverd’’, meldt William Fransen van VDA Plant in De Lier. Heboplant in Maasdijk heeft van twee maten nog wat. Beide telers vinden een gebrek aan phoenix in deze tijd niet schokkend. ,,De vraag is nu niet groot. Als ons aanbod niet toereikend is, zoeken we in overleg met de klant een vervangend product’’, aldus Marco Olsthoorn van Heboplant.

Xylella Sinds eind mei mag Phoenix roebelenii de EU niet meer in. De palm zou de bacterie Xylella fastitiosa kunnen bevatten, die enorme landbouwschade kan veroorzaken. Ondanks de importstop werden tot en met week 38 dit jaar slechts 2% minder roebelenii’s via FloraHolland afgere-

kend. Prijzen bleven stabiel. Onderzoek dat aantoont dat palmenplantages in Midden-Amerika vrij zijn van de gevreesde bacterie is bijna afgerond. ,,In Costa Rica staan voor ons alweer planten klaar. Vanaf januari hopen we die aan onze Europese klanten te kunnen aanbieden’’, aldus Fransen van VDA. ,,Als de importstop onverhoopt veel langer duurt, kunnen we in het voorjaar bepaalde orders misschien niet leveren.’’

Planteninkopers maken zich weinig zorgen. ,,Het product is niet onwijs populair’’, aldus Fabian Mertens bij Javado Plant. ,,Als klanten het niet kunnen bestellen, kiezen ze wat anders.’’ Bij IBH Export heeft Jan Robbe de vraag naar roebelenii’s de laatste jaren drastisch zien afnemen. ,,Te veel grote palmen gingen onvoldoende geacclimatiseerd en voor te lage prijzen de markt in. Ook roebelenii’s.’’ Plantenkopers die per se palmen willen, kunnen uitwijken naar areca,Phoenixcanariensisof Washingtonia. Maar meerdere inkopers vermoeden dat roebeleniiafnemers ook tevreden zijn met willekeurige andere groene kamerplanten van dezelfde maat. ■

800

1000

700

900

600

800

500

700

400

Gemiddelde prijs in centen

1100

2009

2010

2011

2012

2013

2014

300

Verkochte aantallen x duizend

900

2008

bezoek aan bloemist

Pieter Kolk

Niet populair

1200

600

Pieter Kolk

Verkochte aantallen en middenprijs van de palm Phoenix roebelenii via FloraHolland van 2008 tot en met 2014. (Bron: FloraHolland) 40 (2015)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 23

30-09-15 12:02

Inpakken met minder plakband Twee plakbandjes per doos, in plaats van twee - of meer plakbandjes per bloem. Dat is het grote verschil in de nieuwe verpakking van Bouman Anthuriums. EASYunPACK

e verpakking van snijanthurium kreeg bij Bouman Anthuriums in Berkel en Rodenrijs hernieuwde aandacht na de opening van hun winkel in april 2014. Peter Bouman: „Uitpakken van een doos anthuriums blijft een lastig punt, gaven klanten aan. Het is tijdrovend en door de vele plakbandjes is er kans op schade, bijvoorbeeld omdat de hoesjes om de bloemen vast blijven plakken.’’ De zoektocht naar een oplossing was behoorlijk, getuige de dozen in het kantoor van Bouman. Vele prototypes passeerden de revue. Insteek was klemmen van de stelen in de bodem van de verpakking. Een doos met fustcode 620 werd de basis. Een relatief kleine doos en afhankelijk van de maat gaan er 6, 7, 9 of 11 bloemen in. „We willen ook kleine kopers tegemoet komen, maar de beladingsgraad per kar is 10% hoger dan bij traditionele verpakking in 690-fust.” Bouman sneed op dertien plekken zodanig in het karton dat er steeds twee lipjes tegenover elkaar iets omhoog komen als de bodem op een speciale plank gelegd wordt. Die bodem is tevens aan één kant open te klappen. De vinding is gepatenteerd en een unieke bedrukking op de deksel maakt het concept EASYunPACK herkenbaar. Sinds juni voert Bouman de nieuwe verpakking aan op de Bloemistenklok. „Een half karretje per dag. De doos kost niets extra’s. Het veilen op de Bloemistenklok doen we puur om de feedback. Van vijfendertig kopers kregen we reacties. Allemaal positief. Via directe verkoop en met collegatelers gaan we opschalen, ook richting buitenland.” < Tekst en foto: Hans Neefjes, hneefjes@hortipoint.nl

Spread.indd 24

40 (2015)

30-09-15 12:02

40 (2015)

Spread.indd 25

30-09-15 12:02

K asgeluiden Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers

’Trips blijft aandachtspunt nummer 1’ is dat er nu geen sprake meer is van oplopende infectiedruk. De situatie

Guido Halbersma Adviseur gewasbescherming van Van Iperen, onder andere in chrysant

moeten soms tweemaal per week € 5/m2 aan de totale gewasbeschermaal zoveel als een paar jaar terug”,

aldus adviseur Guido Halbersma. Maatregelen kunnen bestaan uit het spuiten met Neemazal en/of Botanigard, naast de inzet van linten met De mix Neemazal plus Spruzit of, als de infectiedruk hoger is, de combinatie Vertimec plus Actara, komt eveneens vaak voor als extra trips-

name omdat het een van de weinige middelen is tegen volwassen trips, leven; voor schade en nakomelingen kan zorgen. „Vorig jaar was er ook we beter hoe we het middel moeten gebruiken. Van een blok van 3-4 meer effect dan van 2 bespuitingen.

van het middel Winner ziet Halbersma als een welkome aanvulling. Met

naar de spuittechniek gekeken. Winner is een contactmiddel. Daarom die toegevoegde waarde hebben.” Winner is in chrysant vier keer per teelt inzetbaar, met maximaal 8

trips voldoende op te ruimen. Sommige telers kiezen daarom nu voor een teeltronde waarin alleen chemische middelen worden gebruikt.

Richard Kwekerij VD Berg Gerbera Plaats: Berkel en Rodenrijs Teelt: 15 soorten mini-gerbera Oppervlakte: 4,9 ha

Sinds drie weken staan weer elke avond de zwavelpotten aan in het jonge gewas, ongeveer eenderde deel van de kas. Daardoor is de druk van meeldauw laag. Drie vakken die meer last hebben van meeldauw, worden gespoten met Rocket. In de jonge planten is geen biologie meer uitgezet. Hier is gespoten met NeemAzal en Vertimec, afgewisseld met Match, om de wittevlieg, de trips en de mineervlieg rustig te houden in de aanloop naar het

houden zich rustig. „Er zit wat wittevlieg; niets om zenuwachtig van te

chelia, een motje dat steeds meer op de vangplaten werd aangetrof-

diglyphus houdt de mineervlieg goed lang dat goed gaat.”

aanpakken geldt ook voor dupon-

preparaat Turex. Komende weken wordt de strategie voor de winter vastgesteld. „De

tegenwoordig is dat antwoord niet meer zo eenduidig.”

berg, „tot ik in februari de biologie ga uitzetten.” In de rest van de kas, waar het noeg geen bespuitingen nodig geweest. Hier branden de zwavelpotten slechts twee avonden per week om de biologie in stand te houden. De luizen, rupsen en echinotripsen

Kasgeluiden-NW.indd 26

40 (2015)

30-09-15 12:03

’Diverse redenen voor lage tripsdruk’

Henk Overkleeft Plaats: Maasdijk Teelt: amaryllis en potplanten Oppervlakte: 2,4 ha

’Onderzoek systeemaanpak wolluis te prijzen’ -

Gerard van Leeuwen VLM Hydrocultuur Plaats: Made Teelt: tropische potplanten Oppervlakte: 2,5 ha

40 (2015)

Kasgeluiden-NW.indd 27

30-09-15 12:03

Nagoya Protocol:

Harmen Kamminga

e tijd dat plantenverzamelaars ongehinderd uit elk ver buitenland materiaal van nieuwe planten konden meenemen voor verdere veredeling tot bijvoorbeeld een commercieel siergewas, lijkt definitief voorbij. Vanaf 12 oktober 2015 controleert de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) van het Ministerie van Economische Zaken of bedrijven zich houden aan internationale

afspraken met landen van herkomst over een eerlijke verdeling van de opbrengsten van onderzoeks- en ontwikkelingswerk aan genetische bronnen.

In het Nagoya Protocol (zie kader) hebben nu 63 staten vastgelegd dat zij zich inzetten voor een eerlijke toegang tot genetische In het Nagoya Protocol hebben nu 63 staten vastgelegd dat ten voor een tot genetische bronnen in hun

over het verdelen van de voordelen die voortvloeien

bronnen in hun land en dat betrokken partijen afspraken maken over het verdelen van de voordelen die voortvloeien uit het gebruik ervan. In oktober 2014 werd het Protocol van kracht en landen van de Europese Unie spraken onderling af na een jaar ook de handhaving van de Europese verordening voor de toepassing van het Protocol op orde te zullen hebben. Hoe die handhaving er in Nederland precies uit gaat zien, kon de NVWA begin september 2015 nog niet meedelen. Toch moeten sierteeltveredelaars zich nu al goed voorbereiden op de situatie vanaf half oktober. Dat vindt althans Bert Visser, directeur van het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) in Wageningen. „De nieuwe wet kennen en naleven moet in feite al sinds vorig jaar herfst. Op papier was dat al niet vrijblijvend meer. Wat verandert is dat de NVWA daar binnenkort ook echt op gaat toezien en bij overtreding sancties kan opleggen.”

ervan.

Het CGN fungeert voor Nederland als het informatiepunt voor de nieuwe richtlijnen voor overheidsinstituten, bedrijven en personen die genetische bronnen gebruiken in onderzoek en ontwikkeling en kan ook sierteeltveredelaars met vragen hierover informatie verschaffen. „Wij zien dat de sierteeltveredeling grootgebruiker is van genetische bronnen van elders. Tegelijkertijd is het voor de vele kleinere bedrijven in deze sector moeilijker om veranderingen in de regelgeving hieromtrent te absorberen dan voor de grote veredelaars van voedingsgewassen of de farmaceutische industrie.” En de voorbereidingstijd wordt nu snel korter.

nagoya protocol.indd 28

40 (2015)

30-09-15 12:02

Achtergrond

Nagoya Protocol „Binnenkort moet je ook als sierteeltveredelaar kunnen aantonen dat je weet waar materiaal dat je sinds 12 oktober 2014 in huis hebt gehaald vandaan komt en dat je afspraken over het gebruik hebt of anders op zijn minst je best hebt gedaan en blijft doen om tot zulke afspraken te komen. Wie daar geen helderheid over kan geven is in overtreding en kan verwachten daar ook op te worden aangesproken.”

Essentieel

„Goed geïnformeerd zijn over de huidige biodiversiteitsregels is essentieel voor plantenveredelingsbedrijven”, meent Anke van den Hurk, adjunct-directeur van Plantum, de branchevereniging voor veredeling, vermeerdering, opkweek en handel van plantaardig uitgangsmateriaal. „Maar het is moeilijke materie. Wij merken dat onze leden informatiebijeenkomsten hierover bezoeken en nieuwsbriefitems goed lezen. Maar ook voor mij blijft het lastig om concrete vragen van concrete antwoorden te voorzien. En ik houd me toch al veertien jaar met dit dossier bezig.” Sommige dingen kun je volgens haar nog niet duidelijk zeggen, omdat ze nog niet duidelijk zijn. Het is een internationaal verdrag, maar hoe alle landen het precies interpreteren en implementeren verschilt behoorlijk. Van de 63 staten die het verdrag geratificeerd hebben, zijn er vele die nog geen loket hebben voor afspraken over het verdelen van de voordelen. Van den Hurk: „Hoe moet je dan te werk gaan als je gebruik zou willen maken van genetische bronnen uit zo’n land?” Ze verwacht dat veredelingsbedrijven en ook overheden gaandeweg zullen leren hier mee om te gaan. Zij vraagt zich af hoe de NVWA al op korte termijn temidden van alle onduidelijkheid kan handhaven.

Hoewel het Nagoya Protocol in het leven werd geroepen om de toegang tot genetische bronnen voor onderzoek en ontwikkeling te faciliteren, voorziet Van den Hurk voor plantenveredelaars vooralsnog vooral toenemende administratieve lasten. Welke verdere consequenties de regelgeving op termijn eventueel voor de beschikbaarheid 40 (2015)

nagoya protocol.indd 29

van nieuw genetisch uitgangsmateriaal voor sierteeltveredelaars in Nederland – en hun afnemers – zal hebben, durft Van den Hurk nog niet te zeggen. „Dat gaan we pas de komende jaren zien. Daarvoor moet nog veel meer duidelijkheid komen. Voorlopig geeft Van den Hurk aan veredelaars eenzelfde advies als Visser van CGN: „Zorg dat je weet waar je mee bezig bent en dat je kunt aantonen waar je materiaal vandaan komt en hoe je er aan gekomen bent. Blijf je vanzelfsprekend ook aan al langer bestaande regels houden, want eigen gebruiksregels die diverse landen eerder al hadden ingesteld zijn nu niet zomaar weg.”<

In het kort Vanaf 12 oktober 2015 controleert

bronnen.

30-09-15 12:02

Calamiteitendraaiboek vergroot overlevingskans -

Ank van Lier

kb-ondernemers onderschatten zwaar de impact van brand, blijkt uit onderzoek van Rabobank. Slechts één op de tien mkb’ers verwacht dat een brand kan leiden tot een faillissement. In de praktijk blijkt echter dat meer dan de helft van de ondernemingen die door brand zijn getroffen, binnen twee jaar falliet is. Deze lijn kan worden doorgetrokken naar de agrarische sector, meent Anne van Rossum, projectleider Bouw bij DLV. Hij geeft aan dat een derde van de agrarische bedrijven die te maken krijgen met brand na twee jaar niet meer bestaat. „Deze cijfers tonen aan dat brand grote gevolgen kan hebben, ook op de lange termijn. De meeste agrariërs zijn wel verzekerd tegen brandschade, en ook tegen het inkomensverlies door het wegvallen van productie. Maar als er afnemers wegvallen doordat je tijdelijk niet kunt leveren, dan kun je nergens op terugvallen. Daarin schuilt een groot probleem.” Willem Snoeker, Sectormanager Tuinbouw bij verzekeraar Interpolis, onder-

Achtergrond

schrijft dit. „Vroeger, toen de meeste telers aan de veiling leverden, was het geen probleem als je even niet of minder leverde. Je kon op elk gewenst moment weer aanvoeren. Nu de tuinbouw steeds meer rechtstreeks aan de retail levert is dat anders. Een teler kan zich niet meer veroorloven om ’out of order’ te zijn.” Volgens Snoeker is niet alleen het wegvallen van afzet een probleem. „Tuinders die te maken krijgen met brand zijn ook veel tijd kwijt met herstelwerk en met alles weer op de rit krijgen. Die tijd kunnen ze niet in hun reguliere bedrijfsvoering steken, waardoor er zaken blijven liggen. Daar komt de emotionele impact nog eens bij. Door dit alles raakt de bedrijfsstructuur verzwakt. En dat kan de befaamde druppel zijn.”

Alleen verzekeren is niet genoeg. Brandpreventie is de beste manier om problemen te voorkomen. De laatste jaren heeft de sector fors ingezet op het voorkomen van

kortsluiting en de aanschaf van brandvertragende schermdoeken. „Tussen 2003 en 2012 zagen we een forse toename van het aantal branden op tuinbouwbedrijven”, zegt Snoeker. „De meeste branden ontstonden door kortsluiting in lampen en schakelkasten, waarna een scherm vlam vatte en het vuur werd verspreid.” Vanaf 2008 hebben Interpolis, Efectis (voorheen TNO), LTO Glaskracht en schermdoekproducenten gewerkt aan doeken die minder brandbaar zijn. Ook hebben zij een nieuw testprotocol ontwikkeld om de brandvertragendheid van schermdoeken te kunnen vaststellen. Aanvankelijk was het doel dat alle schermdoeken in de kas in 2017 zouden voldoen aan deze NTA8825norm. Maar dat bleek lastig haalbaar, ook vanwege de economische situatie. Om de sector tegemoet te komen, gaat Interpolis volgens Snoeker soepel om met de termijn waarbinnen alle doeken vervangen moeten zijn. Om het risico op brand in de kas te verminderen, is afgesproken dat iedere teler zijn elektrische installatie jaarlijks laat inspecteren en de gebreken herstelt. Daarnaast is met belichtende tuinders de afspraak gemaakt om ook de belichtingsinstallatie te laten inspecteren, totdat de schermen vervangen worden door brandvertragend schermdoek.

Niet alleen brand kan ervoor zorgen dat

Een goede risicobeheersing gaat nog een stap verder. Het is ook belangrijk om na te denken over welke problemen zich op het bedrijf kunnen voordoen in geval van brand. „Dit gebeurt nog te weinig”, benadrukt DLV’er Van Rossum. „Met name in de sierteelt zijn er heel wat telers met een uniek

Brandschade.indd 30

40 (2015)

30-09-15 12:02

Foto: GerdIen de nooy

assortiment; het resultaat van jarenlange veredeling. Raak je dit kwijt, dan kun je niet zomaar producten bijkopen. Je zult dus het risico moeten spreiden. Bijvoorbeeld door je uitgangsmateriaal op meerdere plekken te stallen en door brandcompartimenten in de kas aan te brengen.” Telers met een minder uniek sortiment moeten bedenken waar ze producten kunnen bijkopen als hun productie stagneert. Dit kan hen helpen om toch aan de leve-

ringsverplichtingen te voldoen. „Door dit nu al helder te hebben, kun je na een brand heel snel schakelen”, zegt Van Rossum.

Calamiteitendraaiboek Snoeker geeft aan dat het goed is om dit soort zaken vast te leggen in een calamiteitendraaiboek. De meeste tuinders hebben dat nog niet op de plank liggen. „Het draait vooral om bewustzijn: ga er een keer rustig

Mening

voor zitten en bedenk wat je moet regelen als je door brand tijdelijk uit productie bent. Dat geeft tevens inzicht in de risico’s binnen het bedrijf. Hierdoor heb je de kans om te anticiperen en afspraken te maken met bijvoorbeeld leveranciers of een installateur. Het geeft ook een stukje rust, vooral in de hectische periode tijdens en na een brand.” Beide deskundigen weten uit ervaring dat een calamiteitendraaiboek de kansen vergroot dat een bedrijf op de langere termijn nog bestaat. Volgens Snoeker is het wel zaak om het draaiboek eens in de zoveel tijd onder de loep nemen. „Anders raakt het gedateerd en heb je er nog niets aan. Als er brand uitbreekt, zeggen veel ondernemers: ’Had ik hier maar eerder over nagedacht’. Dat moeten we voorkomen.” <

In het kort

risico-inventarisatie uitgevoerd, onder leiding van PinC Agro”, vertelt directeur

Eenderde tot de helft van de onderneWegvallen van afnemers is in de -

40 (2015)

Brandschade.indd 31

30-09-15 12:03

Nieuws

Watercultuur volop in ontwikkeling Voor tulpenbroeiers is watercultuur inmiddels gemeengoed. Daarnaast zijn het vooral slatelers die de mogelijkheden van die teeltwijze verkennen. Er is volop ontwikkeling.

Volgens onderzoeker Matthijs Blind van Proeftuin Zwaagdijk is het telen van bladgewassen op water in Nederland nog steeds niet rendabel. Opschalen is nodig om meer balans te krijgen tussen kosten en opbrengsten, maar dat kan pas als er minder knelpunten zijn en meer investeringsruimte. De onderzoeker weet van 28 bedrijven in Nederland dat ze op 100 tot 10.000 m2 bezig zijn met systemen op goten of drijvers. In 90% van de gevallen gaat het om sla. Kruiden, andijvie, spinazie en andere bladgewassen worden ook op water geteeld. Blind sprak tijdens het symposium hydroponics, dat in week 39 in Zwaagdijk werd gehouden tijdens de vakbeurs Seed meets Technology. In diezelfde week sprak Jasper den Besten bij zijn inaugurele rede als lector Nieuwe Teeltsystemen aan HAS Hogeschool in Den Bosch dat ’Plant factories’ rendabel

aan het worden zijn, met name in Japan waar de behoefte aan veilig voedsel sterk is toegenomen na de ramp in Fukushima. Den Besten doelde op teelt onder kunstlicht, dat niet alleen voor bladgewassen maar ook voor opkweek van tropische siergewassen kansrijk is. Watercultuur is meestal inbegrepen bij die ’gecontroleerde teeltwijze’.

Lector Jasper den Besten stelde dat een te hoge kostprijs met name Aziaten niet weerhoudt om snel systemen te ontwikkelen. Belangrijke stimulansen zijn subsidie en steun van de overheid, die na tsunami en kernramp inzet op veilig voedsel. Spreker Marc Celis van veredelaar Rijk Zwaan kwam op het symposium in Zwaagdijk met dezelfde verklaring. Hij volgt als gewasspecialist hydroponics in slagewassen bij Rijk Zwaan de wereldwijde ontwikkelingen van hydroponics op de voet. „Je moet als veredelaar weten waar en wanneer je moet inspelen op hydrocultuur. In Japan, maar ook in landen als Singapore en Taiwan gaat het heel hard met die teeltfabrieken. Op water kan je dan

niet alleen schoner telen met minder arbeid, mest, gewasbeschermingmiddelen en uitval, je kan er ook hele hoge productie behalen. Viermaal zoveel kilo’s per oppervlakte is mogelijk. Wie oogst hier jaarlijks 100 kilo sla van een m2?,” vroeg hij de aanwezigen in Zwaagdijk. Celis schetste met foto’s en tekst de grote diversiteit aan teeltsystemen op water in de wereld. Mede door watercultuur werden de producten Salanova en Salatrio van Rijk Zwaan een hit. Die slagewassen zijn zelfs met kluit en al te verkopen omdat ze schoon zijn. Een aantoonbare meerwaarde van waterteelt. Dat is (nog) niet bij alle gewassen het geval, gaf Blind aan.

Vergaande automatisering Teelttechnische knelpunten werden niet uitvoerig besproken op het symposium. Nadruk lag op uitleg over systemen en de plannen die er zijn voor vergaande automatisering. Philips werkt aan lichtrecepten voor sla en een bedrijf in België zoekt naar nuttige roofschimmels en bacteriën voor de watercultuur, gaf Celis aan. Botman Hydro-

Voorstel voor proef ’De Perfecte Chrysant’ DLV Plant en WUR Glastuinbouw werken plannen uit voor een proefkas waarin geen gas nodig is voor het telen van ’perfecte’ chrysanten. Doel: met minder energie meer kwaliteit en productie.

Ledlampen en diffuus glas met dubbele AR-coating zijn volgens onderzoeker Marcel Raaphorst van WUR Glastuinbouw de

belangrijkste onderdelen in een proefkas voor het onderzoek dat als werktitel de naam ’De Perfecte Chrysant’ kreeg. Bij het Improvement Centre (IC) in Bleiswijk kan een afdeling van 1.000 m2 ingericht worden, zo bleek tijdens een telersbijeenkomst op 24 september. Berekeningen toonden aan dat ledlicht en gecoat diffuus glas de meeste bijdrage leveren aan een energiezuinige teelt. Voeg daar 150 Watt/m2 aan koelvermogen, OPAC-warmtewisselaars, tussentijdse Warmtewisselaars (OPAC’s) gaan een belang-

met chrysant,

Foto: HaNs NeeFjes

de OPAC’s te brengen.

Productpaginas-2-berichten.indd 32

opslag van ’geoogste warmte’ aan toe, en de gaskraan kan naar verwachting volledig dicht in die proefkas.

Energieproject Perfecte benutting van tijd, ruimte en energie voor de groei van chrysanten en uiteindelijk een perfecte kwaliteit oogsten. Dat is het doel van het onderzoek ’De Perfecte Chrysant’. DLV’er Paul de Veld gaf tijdens de bijeenkomst aan dat er in dat onderzoek ook gekeken zal worden naar oplossingsrichtingen voor een emissievrije grondteelt en de bestrijding van trips. Maar uitgedrukt in procenten, zal het voor ruim 90% een energieproject zijn. Dat heeft vooral te maken met de financiering: naar verwachting kan de grootste bijdrage uit het programma Kas als Energiebron komen. In februari 2016 beslist zij welke nieuwe energieonderzoeken zij gaat ondersteunen. Het Chrysanten Innovatie Programma (ChrIP) van het platform Chrysant NL heeft al positief gereageerd op het voorstel voor het onderzoek. Over een bijdrage vanuit de sector beslist men later dit jaar.

40 (2015)

30-09-15 13:56

In samenspraak met het chrysantenvak zal de proefkas ingericht worden. Waarschijnlijk wordt de afdeling verdeeld in drie vakken van 330 m2. Er zal continu vergelijking zijn met de praktijk. „Dat kan omdat er in chrysant meerdere keren per week wordt geplant. En er is goede meetapparatuur om in de praktijk te monitoren. De bedoeling is om een refentienetwerk op te zetten waarin in ieder geval twee recent gebouwde chrysantenbedrijven deelnemen.” Een van die nieuwe bedrijven, Arcadia Chrysanten, gaat volgens de principes van HNT telen, onder andere middels luchtbehandelingskasten en slurven boven het gewas. De Veld typeerde dit als ’Een chrysantenkas met weinig gas; een teeltconcept met maximale inzet van middelen om minder warmte te gebruiken. Berekeningen tonen volgens DLV Plant aan dat dan bij een gasprijs van 27 cent/m3 het bedrijfseconomische omslagpunt ligt. De variabele energiekosten zijn dan nog wel € 1/m2 hoger dan traditioneel. Daarnaast verwacht DLV in een ’Kas met weinig gas’ geen verbetering van productie en productkwaliteit. Sterker, de risico’s ten aanzien van kwaliteit zijn

40 (2015)

Productpaginas-2-berichten.indd 33

Foto: Hans neeFjes

ponics, Rolan Robotics en Green Simplicity zijn bezig met een totaalconcept met een volautomatisch ’Deep Float System’. Insteek is dat de teler de investering in vijf jaar terug kan verdienen. Voor teelt op goten toonden Hortiplan en A3Technology hun vindingen en Industrial Product Solutions gaf uitleg bij zijn nieuwe drijver. „Niet van piepschuim maar van hard plastic. Dat is duurzamer en minder ziektegevoelig. In China hebben we onlangs de eerste hectare verkocht”, gaf een vertegenwoordiger van het bedrijf aan. Het groenteteeltbedrijf TB&S test in Zwaagdijk de mogelijkheden van watercultuur. Vragen zijn er bijvoorbeeld nog over plantdichtheid en het relatief schrale microklimaat boven de drijvers. Een student berekende voor het bedrijf dat de teeltwijze op water rendabel kan zijn als je lopende investeringen in tractoren, onroerend goed en andere zaken niet meerekend. „Maar wat is iets als leveringzekerheid waard. We kunnen door regen soms het land niet op, of teelten gaan verloren”, zei een van de telers van TB&S. Waterteelt is beter beheersbaar en problemen met grondgebonden ziektes en eisen omtrent emissie en residuen nemen

toe, zo hoorde je vaak in Zwaagdijk. Voor jaarrond optimale controle en om problemen met schimmelziektes als hagelschot (Microdochium) te voorkomen, is afdek-

king in kassen of tunnels wenselijk. De praktijk pikt dit op, gaven onderzoekers en leveranciers aan. <

misschien wel hoger. Maar wellicht wijst de praktijk anders uit. Dat moet de komende tijd duidelijk worden bij Arcadia.

bij chrysant zo’n 5% kan toenemen. Er zijn diverse mogelijkheden om licht en warmte beter te benutten, gaf Raaphorst aan. Ledlampen en diffuus glas met dubbele AR-coating dragen het meeste bij. Het is nog niet duidelijk of de kas wordt ingericht met 100% ledlicht of hybride (SONT/ LED)-licht. Gedacht wordt tevens aan schermdoek met een witte onderzijde, proeven met lichtreflectie van de bodem, gewasstadiumafhankelijk belichten en verlengde opkweek. Het geïnstalleerde lichtniveau zal 170-200 micromol zijn. DLV’er Edwin van der Knaap meldde dat in de proef ’Perfecte Roos’ bij het IC in Bleiswijk de productie inmiddels behoorlijk hoger is dan in de praktijk. En de kwalitatief goede rozen zijn met ruim 20% minder input van energie geteeld. Er was wel meer gewasbescherming nodig dan in veel praktijkbedrijven. Vooral meeldauw moet vaak bestreden worden. Onlangs zijn extra slurven geïnstalleerd om koude, droge lucht van boven het scherm bij de OPAC’s te brengen. Waarschijnlijk kan er dan makkelijker worden voldoen aan eisen ten aanzien van lichtuitstoot in de nacht. <

Innovatiever telen Voorstel is nog innovatiever te telen dan volgens de principes van HNT. Dan kan in een ’Kas zonder gas’, waarin OPACwarmtewisselaars, warmtepompen en ondergrondse bronnen een belangrijke rol spelen. In zo’n kas is volgens rendementsberekeningen het bedrijfeconomische omslagpunt een gasprijs van 30 cent/m3. De variabele energiekosten zijn € 1,5/m2 lager dan traditioneel. Teelttechnisch zijn er volgens DLV en WUR Glastuinbouw in zo’n innovatieve kas volop kansen om productie en kwaliteit te verbeteren. Minder teeltvertraging en betere kwaliteit bijvoorbeeld omdat het zomers niet te warm wordt in de kas. Groot verschil met roos blijft dat extra productie niet ’gratis’ is; iedere tak heeft zo’n 6 cent aan plantkosten, bij roos is sprake van een meerjarig gewas en eenmalige plantkosten. Chrysantenadviseur Paul de Veld van DLV verwacht dat de productie

30-09-15 13:56

Teelttips ZomerBloemeN stoken Wacht niet te lang met bijstoken, als u twijfelt of het gewas de eindstreep wel haalt. In deze periode van het jaar is er nog voldoende licht om de plant goed te laten ontwikkelen. Als door de koude nachten de groei stagneert, is het erg moeilijk om de groei er weer in te krijgen. Wanneer wordt gewacht tot zeker is dat het gewas

chrysaNt strategie luchten Sinds begin 2015 zijn 25 chrysantentelers zich in drie studiegroepen aan het verdiepen in Het Nieuwe Telen. Eén van de discussiepunten is: ’hoe te luchten?’. Vooral makkelijker de windzijde erbij laten komen, is één van de punten die steeds vaker wordt

Narcis Planten Plant gekoelde bollen als de grondtemperatuur 9°C is. Zijn de bollen minimaal negen weken gekoeld, dan kan er ook bij een iets hogere bodemtemperatuur (9-13°C) geplant worden. De plantperiode ligt tussen 1-15 oktober. Probeer de bodemtemperatuur te ver-

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 34

Brassica Veroudering

te langzaam groeit, is het bijstoken door de lagere temperatuur niet alleen veel duurder, maar ook veel minder effectief. Wacht dus niet met de beslissing of de kachel aan moet tot het te laat is, maar zorg er voor dat het gewas aan de groei blijft, zodat stoken in een dure en minder effectieve periode, later in het jaar wordt voorkomen. Dit resulteert niet alleen in een

besparing op gas, maar ook in een betere kwaliteit en opbrengst.

toegepast. Met name bij zonnig weer – en op jonge gewassen – kan dit nog wel eens leiden tot te veel vochtafvoer, en daardoor het risico van groeiverlies. Hoe de windzijde in te stellen voor de komende weken/maanden? Een overweging kan zijn om enkel te luchten aan de windzijde. We zijn hier in het chrysantenvak nog niet aan toe: praktijkervaring in chrysant ontbreekt simpelweg nog. Wie durft? Wel kan worden overwogen om een minimum

windzijde in te stellen, of om makkelijker te luchten aan de windzijde door met minder naloop te werken. Het is dan wel opletten wanneer de (minimum) windzijde er wel en niet moet instaan. Dit hangt af van de vochttoestand in de kas: moet er vocht worden gespaard of afgevoerd? Bij donker, warm en windstil weer en in de doekdichtperiode moet er veelal vocht worden afgevoerd. Een minimum windzijde en een geringe naloop van de windzijde kunnen

prima werken. Vocht kan worden afgevoerd, daarnaast wordt voorkomen dat de gerealiseerde kastemperatuur te veel af gaat wijken van de ingestelde stooktemperatuur. Afgelopen winter waren er bij ’traditioneel klimaatsturen en luchten’ kwaliteitsproblemen door te hoge kastemperaturen. Overdag bij zonnig weer (> 250 W instraling), veel wind (> 7 m/s), lage buitentemperaturen (< 8 °C) en aan het begin van de dag (doek open tot 10 uur)

en eind van de middag (na 15 uur tot doek dicht), en op jong gewas is het vaak beter om niet aan twee zijden een minimum lucht erin te hebben staan. Ook mag de naloop windzijde hoger zijn (minimaal 3-4 °C). Het klimaat wordt anders te schraal met het risico van verlies aan groei.

lagen door te beregenen met bronwater als deze boven de 9°C is. Let na het planten op de vochtigheidstoestand van de grond. Een te droge grond vertraagt de beworteling en dus de ontwikkeling van de narcis. Plant niet-gekoelde bollen afhankelijk van het gewenste bloeitijdstip tot 15 november. Voor bloei in maart/april kan laat planten sterke spruitontwikkeling in de grond voorkomen, en het strijken van het gewas in het voorjaar.

Plantdiepte

’kortblijvers’ voorkomen. Plant bij de broei op kisten rechtop. Strooien geeft slechte resultaten. Bij de broeierij in de vollegrond strooien veel broeiers de bollen. Het rechtop planten geeft ten opzichte van strooien: 1. Minder kromme stelen en minder los blad. 2. Gelijkmatiger gewas en daardoor minder kasdagen dus lagere energiekosten. 3. Meer oogstbare bloemen per kg bollen. 4. Vermindering van het

aantal losgetrokken bollen. Strooien levert een arbeidsbesparing bij het planten op van vijf uur per 1.000 kg bollen. De 10-20% verlies aan bloemen door het strooien en de mindere kwaliteit wegen daar niet tegen op. Een goede planning door middel van temperatuurbehandelingen is een betere oplossing.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

De optimale plantdiepte, gerekend vanaf de neus is maximaal tien centimeter. Te diep geplante narcissen, zeker als ze gestrooid zijn, komen onregelmatig op. Dit leidt tot een onregelmatig gewas en een langere kasperiode. Te diep planten in combinatie met te natte omstandigheden versterkt het onregelmatig opkomen. Bij cultivar ’Dick Wilden’ bestaat de indruk dat bij te natte omstandigheden op de kuil meer

Om te voorkomen dat sierkool te snel verouderd is het verstandig om de gewasbescherming op peil te houden. Niet zoveel mogelijk middelen spuiten, maar bijvoorbeeld regelmatig meespuiten van bitterzout en eventueel wat ureum zodat het gewas vitaler blijft en minder snel verouderd en later in het seizoen beter houdbaar is. Middelen uit de hoek van de strobilurinen, zoals bijvoorbeeld Kenbyo, hebben ook een vitaalhoudend effect op het gewas. Let er wel op dat veelvuldig gebruik van deze middelen door resistentie het effect op de schimmelbestrijding sterk vermindert. Later in de tijd, als de temperatuur daalt, kan een middel als Amistar Top de vorming van stippen helpen voorkomen. Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

René Corsten, DLV Plant 06-53374539

DLV Plant, marktgroep bloembollen, 0252-688541 40 (2015)

30-09-15 12:03

Schoffelen

alstroeMeria in- en uitstraling Overdag wordt op zonnige dagen nog een stralingsniveau bereikt van 600 Watt. In de nacht kan het nu onder heldere hemel afkoelen tot onder 10°C. Dit is gunstig voor het realiseren van een goed klimaat overdag zonder dat de etmaaltemperatuur te hoog wordt. Het advies is om overdag de luchtramen in elk geval aan de windzijde te knijpen zodat er meer CO2 in de kas aanwezig blijft. Ervaringen met HNT tonen dat juist een minimum raamstand (max. 5%) aan de windzijde ervoor zorgt, dat de luwe zijde ook minder ver open hoeft overdag. De kastemperatuur mag oplopen tot 25°C mits vocht- en CO2-gehalte redelijk op peil blijven.

Gerbera Uitstraling Deze week passeren we de grens van de natuurlijke 11,5 uur daglengte. Er wordt echter nog steeds verduisterd omdat er ’s ochtend voor zonop al begonnen wordt met belichten. In de ochtend hoeft het doek niet meer volledig dicht. In de avond wordt er steeds minder verduisterd en is het nu belangrijk om niet te sterk af te koelen en op tijd het doek te sluiten. Het tijdstip van zononder ligt nu iets na 19.00 uur. Juist aan het einde van een zonnige middag is de uitstraling het grootst omdat het helder is en er een groot temperatuurverschil is tussen de kas 40 (2015)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 35

Alstroemeria is een matig verdampend gewas waardoor nu het vochtgehalte in de kas makkelijk snel kan dalen. Des te meer luchten, des te lager de RV en CO2, waardoor zonlicht niet optimaal gebruikt wordt voor fotosynthese. Metingen laten zien dat de huidmondjes sneller sluiten als het vocht in de kas sneller daalt. Probeer de RV niet onder de 70% te laten komen overdag. Uitstraling is er 24 uur per dag. Overdag wordt dit gecompenseerd door voldoende instraling maar in de namiddag en avond wordt de netto uitstraling negatief en kan het gewas erg snel afkoelen. Met name als de lampen in namiddag niet meer aan gaan of uitgeschakeld worden. Ook als

het energiedoek dan nog niet deels gesloten is, kan het gewas snel afkoelen. Deze afkoeling leidt tot veel meer gewasreactie dan we wellicht vermoeden. Breekstelen in bepaalde rassen, verkleuring van kopbladeren en guttatie van bloemknoppen kunnen mede het gevolg zijn van een te lage planttemperatuur ten opzichte van de kastemperatuur. Sluit daarom de doeken een half uur voordat de lampen uit gaan in de namiddag. Sluit de doeken zodra de buitentemperatuur lager is dan 15°C. Lucht boven het doek om vocht af te voeren, gebruik hiervoor niet een grote doekkier.

en buiten. Stel het doek zo in dat het 45 minuten voor zononder sluit op buitentemperatuur. Stel voor die periode een voldoende hoge buitentemperatuur in (bijvoorbeeld 15-16°C) zodat het doek dan altijd sluit tot een kier van ongeveer 15%. Het doek kan tot een half uur na zononder weer een grotere kier maken indien het buiten 13°C of warmer is; het is buiten dan nog niet koud genoeg om het doek op energievoorwaarden gesloten te houden. Echter, op dat moment is er vaker nog geen buis actief en daalt de kastemperatuur snel. Wanneer de ramen sluiten loopt het vochtdeficiet terug naar 1,5 tot 1 gram/m3. Mocht er op dat moment sprake zijn van een heldere hemel, dan kan de planten bloemtemperatuur zo maar meer dan een

graad lager zijn dan de kaslucht en kunnen de bloemen natslaan. Veiliger is het om het verduisteringsdoek de hele nacht dicht te laten met een grote kier. In deze tijd van het jaar kan het ’s avonds bewolkt zijn waardoor de uitstraling beperkt is. Maar gedurende de nacht kan het flink opklaren. Laat het klimaat- of energiedoek een barrière vormen om te sterke afkoeling te voorkomen. Maakt u gebruik van een klimaatdoek, sluit dit dan volledig. Maakt u gebruik van een verduisteringsdoek, sluit dit dan afhankelijk van de buitentemperatuur 60-90%. Dit doekgebruik zorgt nauwelijks voor een hogere nachttemperatuur, maar remt wel flink de uitstraling.

Marco de Groot, Flori Consult Group, 06-54695274

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

Museum ’En hier komen we bij een perceel met …’ Voordat hij z’n zin kan afmaken vult iemand al aan ’Mahonia aquifolium!’ ’Zo, ik moet uitkijken met wat ik zeg geloof ik. Ik heb een paar kenners aan boord!’, zegt onze gids lachend. ’Nee, maar onze pa was er een groot liefhebber van. Hij legde tuintjes aan en de mahonia ontbrak nooit.’ We varen met dertien man door het boomkwekerijgebied van Boskoop. Tien ervan zijn broers/ zwagers en de overige drie zorgen dat alles gestroomlijnd verloopt. Een staat aan het roer, een ander zit voor in de boot, voorzien van een microfoon, om ons bij te praten en de derde is manusje-van-alles. Draaibruggen openduwen, wegen met een lint tijdelijk afsluiten, ophaalbruggen omhoog hijsen en weer laten zakken en af en toe ook de draaibruggen weer terugduwen. ’Want anders krijgen we problemen met de bewoners hier. Die worden het een keer zat als ze telkens zelf de brug weer goed moeten leggen.’ Meteen aan het begin had ik al gezien dat er qua asbestverwijdering nog genoeg te doen is in dit gebied. Kilometers beschoeiing staat er. Daarmee vergeleken zijn die paar platen bij ons op de bedrijfsruimte een peulenschil. Wie zal dat ooit gaan betalen? Want een vetpot is het niet als we onze reisleider moeten geloven. ’Boompjes waar ze vroeger tien gulden voor kregen brengen nu op z’n hoogst drieënhalve euro op. Nee, het is niet echt leuk meer. Misschien ben ik te somber maar ik denk dat dit hier (hij wijst om zich heen) over een jaar of twintig een museum is.’ Hij vertelt dat er steeds minder bedrijven overblijven. De Boskoopse boomkweker vergrijst. En de kwekerijen die doorgaan breiden uit en vestigen zich op plekken waar met groter materieel gewerkt kan worden zodat de kosten omlaag gaan. Het is net als met santini’s. Door de lage prijs moet je nóg meer produceren om je kostprijs nóg meer naar beneden te brengen. Waar is het eind? Op driekwart van de reis gekomen vallen er een paar spetters. Zelfs dáár weet Manus iets op. Hij deelt paraplu’s uit. ’Kom op mannen,’ zegt de kalende gids lachend, ’jullie zijn toch niet van suiker?’ ’Nee, maar wíj hebben nog haar!’ Een homerisch gelach klinkt op. Nu mag het nog. Het is nog geen museum. Zou het waar zijn?

Eugenie Dings, Flori Consult Group, 06-52695289

30-09-15 12:03

Nieuws Staatssecretaris Dijksma (EZ) constateert verheugd dat na het wegvallen van producten bedrijfschappen nieuwe collectieven op vrijwillige basis zijn ontstaan. „Wij zijn zorgvuldig met de schappen-erfenis omgegaan. Het badwater is weggespoeld, maar het kind is behouden.” Dijksma was op 23 september uitgenodigd om in de Sociaal Economische Raad (SER) terug te blikken op 60 jaar producten bedrijfschappen en het licht te werpen op het tijdperk erna.

Nieuwe collectieven Netwerken, de kern van schappen, zijn volgens de Dijksma niet verdwenen met het wegvallen van de schappen. Zo vinden bedrijven uit andere voormalige bedrijfschappen elkaar op punten van gemeenschappelijk belang. Ze vormen soms nieuwe private verbanden: met producenten onderling of met verwerkers of distributeurs verderop in de toeleveringsketen. Leden van zogenoemde producenten- en brancheorganisaties maken afspraken met elkaar over regels waaraan zij zich vrijwillig committeren.

Leden profiteren dan van concurrentievoordelen doordat de organisatie hen bijvoorbeeld in staat stelt hun product met een herkenbare plus op de markt te brengen.

Terughoudend in AVV’s Enkele van deze nieuwe organisaties vraagt nu om dergelijke private initiatieven sectordekkend en dus bindend op te leggen aan niet-aangesloten leden. Om zo meer geld voor onderzoek te kunnen verkrijgen of om te voorkomen dat er freeriders zouden ontstaan: bedrijven die niet meebetalen en niet aan bepaalde eisen voldoen, maar wel meeprofiteren van de winst die de initiatieven voor de hele sector opleveren. Een maatregel sectordekkend maken is mogelijk als de minister van Economische Zaken een Algemeen Verbindend Verklaring (AVV) afgeeft. „De minister is daar terecht terughoudend in en toetst elk verzoek aan de eisen die Europees zijn opgelegd. Die eisen zijn streng, omdat met dit instrument de ondernemersvrijheid van individuele bedrijven wordt ingeperkt. En dat moeten we alleen bij hoge uitzondering willen”, redeneert Dijksma.

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

405colofon.indd 36

Als het een publieke taak betreft, dan is het aan de overheid om via wetgeving verplichtingen te stellen. Als het om een private taak gaat, dan moet duidelijk aangetoond worden dat er een sectorbreed belang is, wil EZ afspraken algemeen bindend verklaren. Dat kan het geval zijn als er sectorbreed een verplichte bijdrage wordt gevraagd voor onderzoek en innovatie die de marktpositie van alle ondernemers versterkt. Het moet dan wel duidelijk zijn wat het onderzoek concreet behelst en wat de specifieke kosten en voordelen zijn voor niet bij de organisatie aangesloten deelnemers.” De staatssecretaris vindt dat ook zonder AVV er goede redenen zijn om binnen de producenten- en brancheorganisaties afspraken met elkaar te maken. Voldoen aan een afgesproken kwaliteitssysteem levert hen bijvoorbeeld een verbeterde exportpositie op. Bovendien kan de NVWA een kwaliteitssysteem als zodanig erkennen en tot minder controle bij deelnemende bedrijven overgaan. „Als de organisaties hun meerwaarde aantonen, worden meer ondernemers lid en worden AVV’s vanzelf minder nodig”, stelt de bewindsvrouw. <

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

40 (2015)

30-09-15 13:56

Kasgenoten

A genda Binnenland

FOTO: Cindy van der ZweT

Geothermie: meer opbrengst dankzij

Bedrijf: Kwekerij Leekade Leeftijd: 45 en 46 jaar Plaats: Bleiswijk Teelt: mini-snijcymbidium Oppervlakte: 1,6 ha

Seminar Shaping te future of floriculture,

Esther en Simon Vermeer Hoe bent u het vak ingerold? Webinar Wet Aanpak Schijnconstructies,

nationaal chauffeur worden, maar ik bedacht me dat dat niet zoâ&#x20AC;&#x2122;n leuk beroep is als je

LTO Glaskracht Nederland Gewasbijeenkomst snij- en besheesters,

En? Staat u nog altijd achter deze keuze?

potplanten, De Lier Waterda-

aan Proflora Gewasbijeenkomst cyclaam,

Hoe zetten jullie de bloemen af?

Jullie doen het samen?

Glastuinbouwevent, locatie nog niet

Zijn er nog dingen waaraan jullie je ergeren? Buitenland -

Wat doen jullie in de vrije tijd? Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

40 (2015)

Kasgenoten agenda_nw.indd 37

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s

Filmpjes

30-09-15 12:03

Roelofarendsveen info@klinkstoom.nl

662817_.indd 38

30-9-2015 12:34:24

662818_.indd 39

30-9-2015 12:36:35

662819_.indd 40

30-9-2015 12:33:22