VBB_41-2015 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

breed veredeld

12 Reparatie kapot

moet investeringsruimte creĂŤrenâ&#x20AC;&#x2122;

glas na noodweer vordert langzaam

Cover-nw.indd 1

26 Opslag warmte

34 Kwaliteit in

temperaturen

keten centraal op Tuinplantendag

07-10-15 13:59

VAKMANNEN IN HART EN NIEREN

Maak kennis met ons!

683771_.indd 2

7-10-2015 12:47:01

B 10 ’Overheid moet investeringsruimte creëren’

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview:

Commentaar:

Stelling:

Nieuws 6

14 ’Spoedbestellingen nemen enorm toe’

Vragen:

Energiemarkt:

Ondernemen:

Column:

Noodweer:

Afzet:

Markt 20 20 21 22 23

32 Pioenenveld kaal maken werkt positief op meerdere fronten

34 ’Informatie delen met

ketenpartners ligt gevoelig’

Teelt 24

In beeld:

Energie:

Coatings:

Bemesting:

Pioen:

Tuinplanten:

Teelttips:

Column:

Nieuws 39 39 40 40 44

Service 45

Kasgenoot: Agenda Voorplaat:

41 (2015)

Inhoud.indd 3

07-10-15 15:33

Opinie

verzetten’ levende strategie hebben. Wat erop neerkomt dat strategisch de bakens

Peter van Leth pavnleth@hortipoint.nl

„In de literatuur zijn succesvolle organisaties krachtige organisaties met een commitment van zowel werkgevers en werknemers. Dat klopt in de praktijk over het algemeen. De hoofddoelstelling van een bedrijf moet bij iedereen binnen het bedrijf tussen de oren zitten, bijvoorbeeld de doelstelling vandaag bestellen morgen in huis of de consument moet waar voor zijn geld krijgen. Een goede kwaliteit bloemen en planten met eventueel een hoog servicegehalte.”

„Om een succesformule waar te maken, is commitment uiteraard niet voldoende. Behalve de juiste mensen op de juiste plaats, draait het ook om goede machines en een goede interne en externe infrastructuur.”

„Succesformules als de beste kwaliteit, de laagste prijs of de nieuwste producten zijn

moeilijk te realiseren. Daarbij is onderscheidend vermogen van groot belang. Goed is ook om te bedenken dat succesformules nooit eeuwig zijn. Een bedrijf moet een zogenaamde levende strategie hebben. Met andere woorden een ondernemer moet op tijd zijn strategische bakens verzetten.”

„Erosie van een succesformule vindt zijn oorzaak in de instabiliteit van de omzet, dreigingen van goedkopere productielanden, schaalvergroting van concurrenten en de levensfase van het product. Factoren die glastuinders niet vreemd in de oren zullen klinken.”

„Het voeren van een merk kan een belangrijk wapen zijn tegen volume- en prijsdalingen. Een bedrijf hoeft niet per se groot te zijn om een goed merk op te bouwen. Stabiliteit wordt ook verkregen door repeterende omzet zoals meerjarencontracten. Wees dus

creatief in het vinden van aanbiedingen met meerjarenafspraken.”

Is bedreiging uit goedkopere produc „Als u niet in staat bent uw kostprijs voldoende aan te passen of om te schakelen naar andere productiegroepen met bijvoorbeeld meer merkbeleving of ander marktsegment, dan verdwijnt uw winst en dus de waarde van uw bedrijf. Het is dan ook zaak tijdig maatregelen te treffen: afslanken, saneren, krachten bundelen of nieuwe technieken toepassen. Stuk voor stuk rigoureuze koerswijzigingen die lef, energie en vaak geld vergen. Ze zijn echter keihard noodzakelijk voor de bedrijfscontinuïteit. Durf die stappen te zetten en denk niet te lang dat het over zal waaien.”

„Als antwoord op de schaalvergroting van uw concurrenten, is het antwoord ja. Dit hoeft niet per se zelf groter groeien in te houden of de concurrent over te nemen.

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

Opinie_NW.indd 4

41 (2015)

07-10-15 15:33

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Tuinbouw kruipt uit crisis Aansluiten bij een grotere organisatie is ook een optie. Schaalvergroting zit immers niet elke ondernemer in de genen. Als samenwerken of fuseren niet voor u werkt, is vroegtijdig denken over stoppen zinvol.”

Wanneer gaan denken over stoppen? „Als de bakens niet meer zijn te verzetten als uw product in de laatste of voorlaatste fase van zijn levenscyclus zit.”

continuïteit in de weg? „Die noem ik bedrijfsafhankelijkheden. Ze lijken wellicht minder boeiend, maar zijn niet minder belangrijk. Daarbij valt te denken aan de grote afhankelijkheid op met name kleine bedrijven van een zeer belangrijke ondernemer of werknemer. Verder is een grote klant, een grote leverancier of een dominante belangrijke technologie funest voor de flexibiliteit van een bedrijfsvoering.”

Mariëlle Kroes, tulpenbroeier in Nieuwe Wetering kweker ook dat er aan de jarenlange crisis een einde komt. De afgelopen twee jaar is de handel positief geweest. We

ven investeren om intern de verpakking en logistiek van ons product optimaal te

jaar nieuwbouw te realiseren. Tevens contracten aangegaan dan de jaren -

„Ze worden vaak gezocht in inkoopcombinaties, verkooporganisaties en franchiseformules. De tijd heeft echter geleerd dat die formules maar tijdelijk werken. Er ontstaan meningsverschillen over de uniforme aanpak van de productie of de marketing komt onvoldoende van de grond. Ook het accepteren van een baas blijkt voor veel ondernemers moeilijk. Samenwerkingsvormen zijn een goede remedie als ze uiteindelijk leiden tot een juridische, financiële en organisatorische vervlechting.”

Gerard Heemskerk, verstandhouding van onze wereldleiders tussen de oren begint het dus weer te kloppen. De verwachting van het economisch herstel is voor een groot gedeelte ’tussen de oren’ bepaald. Dat positieve beeld moeten

stel ik vast dat we nog niet veel verder naar een meer stabiel ontwikkelende markt is toch echt meer nodig. Uitbrei’tussen de oren’ bepaald.”

schade gaan dekken die volgt na een uitbraak van Q-organismen. Het is geen succes geworden. Het aantal deelnemers bleef te laag om de polis in de benen te houden. anders over dan de oorzaak van de besmetting te achterhalen en vervolgens hygiënemaatregelen

bromeliakweker in Woubrugge nog geen half jaar geleden waren de berichten dat het ontzettend slecht ging met de tuinbouw en dat ciële verplichtingen te voldoen. Doordat

weg met een onzekere uitkomst. -

komen er inderdaad wel wat lichtpuntjes doordat constante overproductie steeds minder wordt. Gelukkig is iedereen

helemaal mee. De stelling is gebaseerd op plannen voor de komende twee jaar. Als die allemaal uitkomen ben ik het met te vroeg om de vlag uit te hangen!”

nisme een ’ondernemersrisico’. 41 (2015)

Opinie_NW.indd 5

07-10-15 15:33

Nieuws Lees meer op de website

Eerste VoorKeur conceptstore opent in Utrecht

Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Carly Bunnik van Bromelia Specialist en Remy Vermeire van op een scherm waarop consumenten aan de hand van vragen hun mening kunnen geven

■ Het cao-overleg voor de glastuinbouw en open teelten ligt op dit moment stil, zo meldt de LLTB. Reden hiervoor is dat er nog geen akkoord is over de regeling Seizoenarbeid die het mogelijk maakt om achter elkaar meerdere korte contracten (tot negen maanden) aan te kunnen gaan zonder dat een vast dienstverband ontstaat. Daarbij gaat het in de glastuinbouw specifiek om het oogsten productiewerk (glastuinbouwmedewerker II, loonschaal B).

vaas. Die mening wordt meegenomen in de productontwikkeling. Op 2 oktober opende de VoorKeur conceptstore haar deuren in Hoog veredelaars en telers testen producten: KP Holland, Vireo, Comfort Plant Group, Bromelia Vreugdenberg. Door dit consumentenonderzoek vergroten de

■

hun kansen op een succesvolle marktintroductie. ’VoorKeur’ is een initiatief van Sense marketing & more en BureauSierteelt.nl. Het is nieuw in de sector.

Floricultura, vermeerderaar en veredelaar van orchideeën uit Heemskerk, is genomineerd voor de Stigas Gezond & Vitaal Werken Prijs. Op 17 november wordt bekend wie de prijs wint. Behalve Floricultura zijn nog vijf andere (niet-sierteelt)bedrijven genomineerd.

■ ■ Het Experience Center in Aalsmeer moet het boegbeeld van de sierteeltsector worden, een plek waar toeristen kennis kunnen maken met de bloemen en planten en een internationaal inspiratiecentrum voor spelers van binnen en buiten de sierteeltsector. Dat kwam naar voren tijdens het Klantenplatform van FloraHolland op 24 september. Het Center gaat volgens de bloemenveiling, een van de initiatiefnemers, net zo interactief worden als Corpus in Leiden.

De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) is met een ’Handreiking Bijzonder Beheer’ gekomen. Ze reageert daarmee op de Autoriteit Financiële Diensten (AFM) die eerder dit jaar oordeelde dat de communicatie rond de afdelingen Bijzonder Beheer van banken beter moet. LTO Glaskracht Nederland is positief over de handreiking.

■ ■ De bloemengroothandel is bereid mee te betalen aan de promotie van bloemen en planten. Die intentie werd uitgesproken tijdens het Klantenplatform op 24 september. De handelspartijen zijn het eens over gezamenlijke zeggenschap over de besteding.

Gerberatelers hebben op 30 september groen licht gegeven voor de promotieplannen van de promotiecommissie Coloured by Gerbera en 2 Dezign voor het jaar 2016-2018. Van de uitgebrachte stemmen was 93,5% vóór. Het nieuwe plan is een vervolg op de afgelopen twee jaar.

■ ■ Veiling Rhein-Maas heeft dit jaar tot eind september 4,6% meer omzet behaald dan in de eerste negen maanden van 2014. Deze omzetstijging kwam met name door de ontwikkeling van klokservice bij de veiling.

Nieuwskort2.indd 6

De Zuid-Hollandse gemeente Westvoorne saneert in het buitengebied 1,71 ha fysiek en vergund glas en 5,28 ha aan zogeheten papieren glas. Daarvoor zijn op 30 september met zes tuinders exploitatieovereenkomsten getekend.

■

De elf gewascoöperaties in de tuinbouw weten elke euro die zij bijdragen aan onderzoek te vervijfvoudigen. In totaal hebben de coöperaties momenteel € 600.000 in onderzoek gestoken, terwijl de totale waarde van de projecten op € 3,8 miljoen uitkomt, zo meldt LTO Glaskracht Nederland. De andere bijdragen aan het onderzoek zijn afkomstig van het TKI Tuinbouw (Topconsortium voor Kennis en Innovatie), het innovatieprogramma Kas als Energiebron, fabrikanten, toeleveranciers en restanten uit fondsen van het voormalige Productschap Tuinbouw (PT).

■

van start Op 5 oktober is de campagne Lievelingsbloem van Mooiwatbloemendoen.nl weer van start gegaan in Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Via Facebook, Twitter en Youtube zijn video’s te zien waarin aantrekkelijke mannen hun lievelingsbloem presenteren. De campagne wordt ondersteund door advertenties in tijdschriften, kranten en abri’s. Ook zijn spotjes te horen op NPO3, Radio 538, Sky Radio, Sublime FM en Q Music. 41 (2015)

07-10-15 14:39

ht FOTO: BUREAUSIERTEELT.NL

Gelezen op Twitter Lucas Vos (@LucasVos_FH) Het bestuur van Presikhaaf heeft groen licht gegeven voor het overnametraject. Met de overname van de kwekerij van ruim 9 ha in tuinbouwgebied Bergerden wil Darthuizer invulling geven aan haar strategie van efficiënte schaalvergroting en duurzame, milieuvriendelijke groei van afzetgerichte productie.

■ ’Beschermingsmaatregelen De beschermingsmaatregelen voor de honingbij blijven ook na 1 december van kracht. Geruchten dat de Europese Bijenverordening per die datum zou vervallen, spreekt het Ctgb met klem tegen. Gewasbeschermingsmiddelen op basis van het bij-onvriendelijke imidacloprid, mogen volgens de verordening niet langer worden gebruikt in onder meer de buitenteelt van zonnebloemen. In kassen mag het wel worden toegepast.

■ ■ Duits aardwarmteproject sneller rendabel dan verwacht Het in 2003 aangelegde aardwarmteproject GTU Geothermie Unterschleißheim, in de buurt van München, heeft in 2014 voor het eerst met winst gedraaid. Berekend was dat het Duitse project pas in 2028 uit de kosten zou zijn, maar dat blijkt nu al na elf jaar het geval te zijn, zo heeft de Beierse stad bekend gemaakt.

■ Visie 2030 schetst toekomstbeeld glastuinbouw Om in 2050 klimaatneutraal te kunnen zijn, zet de glastuinbouw de komende jaren in op verdere energiebesparing en het (flexibel) gebruik van duurzame energievormen. Daarnaast zal 40% van het areaal enkel nog elektriciteit als energievorm gebruiken. Dat toekomstbeeld schetst de ’Visie 2030 Glastuinbouw Energie en Klimaat’, opgesteld door CE Delft in opdracht van LTO Glaskracht Nederland en het ministerie van EZ.

■ De Darthuizer Groep wil de potplantenkwekerij van Presikhaaf Bedrijven overnemen. 41 (2015)

Nieuwskort2.indd 7

Nature’s Heat – een nieuw Westlands aardwarmtecollectief, bestaande uit negen tuinbouwbedrijven in Kwintsheul – gaat eind dit jaar beginnen met boren. De ondernemers – onder wie twee potplantentelers, een rozen- en een chrysantenteler – hopen hun kassen medio 2016 via geothermie te kunnen verwarmen.

■ Wageningen UR beste universiteit van Nederland In de jaarlijkse top 200 van het gezaghebbende Times Higher Education Magazine staat Wageningen UR op de 47ste plaats. Daarmee is de universiteit de enige notering in de top 50 en volgens het tijdschrift dus de beste universiteit van Nederland in het collegeseizoen 2015–2016.

■ ’Consument vraagt niet om Terwijl veel telers zoeken naar steeds duurzamere manieren van kweken, vragen consumenten bij tuin- en groencentra niet naar duurzaam gekweekte producten. Dat geluid was op 30 september te horen tijdens de eerste ’Rondde-grote-groene-tafel-sessie’ op de boomkwekerijvakbeurs GrootGroenPlus in Zundert.

@hermendegraaf @azisgoed Haha. Ik ben in een cursus over disruptive technologie. Fantastisch wat er staat te gebeuren en veel kansen !!

aad van den enden (@aadvandenenden) @JohanStaronline @LucasVos_FH @ azisgoed @hermendegraaf disruptie binnen FH borrelt en bubbelt (nu nog) onder de oppervlakte aan alle kanten

Ruud Knorr (@RuudKnorr) @LucasVos_FH Food or medicinal usage; content fabric, secondary plant products can have a potential medicinal effects for humans. Go for iT

Eric Moor (@eric_moor) #Taiwan, Orchideeen ondernemers spreiden graag risico over meerdere bedrijven. o.a een staalbedrijf en een supermarkt

nico karsten (@KarstenNico) nog meer eigen stroom begin plaatsing 800 panelen

Discussie op LinkedIn testwinkel is goed idee Op 2 oktober heeft de conceptstore VoorKeur in het overdekte winkelcentrum Hoog Catharijne in Utrecht zijn deuren geopend. Later volgt een winkel in Den Haag. In deze tijdelijke winkels – ook wel pop-up stores genoemd – kunnen telers hun noviteiten gedurende een maand of langer voorleggen aan het winkelend publiek. Dat is een prachtige manier om erachter te komen of een nieuw product wel inspeelt op de behoefte van de consument. Ook biedt het een goede basis voor gesprekken met veredelaars en groothandel.

07-10-15 14:39

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

medewerker hoort te ontvangen? Als u een nieuwe medewerker in dienst neemt, stelt u de functie functie die de werknemer gaat uitvoeren is bepalend om vast te stellen welk loon uw nieuwe werknemer hoort te ontvangen. Welke stappen kan ik doorlopen om dit loon te bepalen?

aak allereerst een goed overzicht van de taken die uw werknemer gaat uitvoeren en de verantwoordelijkheden die daarbij horen. Vervolgens kunt u in het functiehandboek voor uw sector zien welke functienaam hier het beste bij aansluit. Hoe uitgebreid het functieraster ook is, de kans is aanwezig dat juist de samenstelling van taken die uw medewerker gaat uitvoeren, niet in de gewenste combinatie genoemd staat bij één functie. In dat geval kunt u zelf de functie omschrijven. Om deze vervolgens in te schalen vergelijkt u de omschreven functie met de referentiefuncties uit het Maartje Jager, adviseur cao en arbeidsrecht Werkgeltonoord.nl

ties (WAS) kent de zogenaamde

door fouten uitzender? e WAS is bedoeld om constructies aan te pakken die zijn opgezet om de regels en cao-afspraken te omzeilen. Door de ketenaansprakelijkheid kan ook de opdrachtgever aansprakelijk worden gesteld wanneer bijvoorbeeld de uitzendkrachten niet conform de inlenersbeloning zijn beloond. Als de uitzender in gebreke blijft (bijvoorbeeld door faillissement) kan de opdrachtgever aansprakelijk

4115vragen.indd 8

functiehandboek. Door taken te wegen met plussen en minnen bepaalt u in welke schaal uw nieuwe werknemer moet worden ingeschaald, en welk loon hierbij hoort. Als u een functie heeft vastgesteld, kunt u in het functieraster in de cao zien welke salarisschaal hierbij hoort. Het functieraster is een rooster met alle functienamen uit de sector. Iedere functie in het functieraster hoort bij een salarisschaal. De salarisschalen zijn aangegeven met een letter. In de loontabel uit de cao kunt u vervolgens zien welk loon hoort bij de salaris-

schaal. Iedere schaal kent een aantal treden. De werknemer begint in principe met de eerste trede van deze schaal en groeit jaarlijks met een trede. Als uw werknemer al veel ervaring heeft met het werk, kunt u ervoor kiezen om hem in een hogere trede te laten instromen. Dit bent u niet verplicht, maar u kunt hier wel aanvullende afspraken over maken met uw werknemer. Tot slot zet u in de arbeidsovereenkomst de overeengekomen functie en het salaris dat hierbij hoort bij de indiensttreding.<

worden gesteld om vorderingen te voldoen. Een rechter zal vervolgens kijken of de opdrachtgever voldoende heeft gedaan om onderbetaling te voorkomen. Kortom, wanneer u werkt met ingeleend personeel dient ook u erop te letten dat de wet en de cao worden nageleefd. De volgende stappen verkleinen de kans dat u aansprakelijk wordt gesteld: ■ Controleer de inschrijving van het uitzendbureau in het Handelsregister (KvK of buitenlands handelsregister) en controleer de bedrijfsgegevens. ■ Ga na of het uitzendbureau een SNAkeurmerk heeft via www.normeringarbeid. nl. ■ Betaal een eerlijke prijs voor de werkzaamheden, de kans is dan groter dat u met

een bonafide uitzendbureau te maken heeft. Een lage offerte wordt vaak ergens gecompenseerd, bijvoorbeeld door te weinig loon te betalen of te weinig sociale premies af te dragen. ■ Zorg voor een contract met duidelijke afspraken over onder andere de toepassing van de inlenersbeloning en arbeidsomstandigheden. Controleer daarnaast periodiek of de uitzender de juiste beloning betaalt, bijvoorbeeld door het opvragen van loonstroken ■ Grijp in als het toch misgaat, het is van belang dat u namelijk direct voldoende actie onderneemt. Maartje Jager, adviseur cao en arbeidsrecht Werkgeltonoord.nl 41 (2015)

07-10-15 13:50

Energiemarkt Het Vakblad brengt elke maand de ontwikkeling van de energieprijzen in de rubriek ’Energiemarkt’. Een deskundige analyseert de belangrijkste ontwikkelingen en een teler vertelt hoe hij met de markt omgaat.

Olieprijs Dollar per vat ruwe Brent olie 80

Ervaring Clemens Borgijink, bouvardiateler in Groessen:

’Gasprijs voor vier jaar vastgelegd’

40 30

september 2015

Gasprijs Contractprijs voor een jaar (2016) in cent/m3

23 22 21 20 19 18 17 16

augustus 2015

september 2015

Elektriciteit 52

Contractprijs voor een jaar (2016) voor piekuren in euro/MWh

Analyse nife

50 49

Wereldeconomie zet prijzen weer onder druk ook toe dat er weer meer scheepsladingen LNG-gas naar Europa komen. Zorgen zijn er momenteel dan ook niet op de gasmarkt. Oekraïne heeft de afgelopen week een deal gesloten met Gazprom, waarmee de doorvoer van gas door Oekraïne is veiliggesteld. Verder is het verschil tussen zomer- en winterprijzen zeer klein door investeringen in opslagcapaciteit. We verwachten daarom dat de gasmarkt ontspannen blijft tot aan het echte begin van de winter. Op lange termijn zien we dat een toenemend aanbod van LNG op de wereldmarkt gebruikt kan worden om de afnemende productie in Europa op te vangen. De Europese productie zal de komende vijf jaar met 70 miljard m3 per jaar dalen. Over de elektriciteitsmarkt valt niet veel te melden. De combinatie van duurzame energie en lage kolen- en gasprijzen houdt de elektriciteitsprijs laag. Wel verbetert de sparkspread voor de WKK doordat de gasprijs harder is gedaald dan de elektriciteitsprijs. Ook het break-evenpunt voor gascentrales zonder warmtebenutting komt weer dichterbij. Remco Wiegmink, senior energie-analist

48 47 46 45

BrOn: EndEx.nl

De laatste weken worden beheerst door berichten over een terugzakkende wereldeconomie. Met name China laat een verzwakking zien. Dit land is de afgelopen jaren de aanjager geweest achter de grote vraag naar olie, kolen, gas en andere grondstoffen. De terugvallende vraag naar olie valt samen met het overaanbod dat is ontstaan door de Amerikaanse schalie-olieproductie. Eerst werd nog gedacht dat het overaanbod de komende jaren opgeheven zou worden door een toenemende vraag. Deze gedachte is nu naar de achtergrond verdwenen. De vraag die nu de markt regeert is of de Amerikaanse schalieolieproducenten hun deuren zullen sluiten, en hoe snel dat dan zal gebeuren. Daarover lopen de meningen sterk uiteen. De oliereuzen gaan in elk geval uit van meerdere jaren met lage prijzen van $50 tot $60 per vat. Die lage olieprijzen hebben ook effect op de langetermijnprijzen van gas. Deze zijn nog voor een aanzienlijk deel afhankelijk van oliegeïndexeerde contracten tussen producenten en energieleveranciers. Daarnaast leidt een zwakkere vraag naar gas vanuit Azië er

augustus 2015

BrOn: EndEx.nl/AgrOEnErgy

sneller stijgt als de stroom goedkoper wordt.” Daarom overweegt de teler om een tweede WKK bij te plaatsen of de bestaande te vervangen. Dat wordt nog een rekensom. Het zal in elk geval een gereviseerde WKK worden. Er komen veel gasmotoren vrij omdat de sparkspread ongunstig is. De WKK wordt aangesloten op het net, maar dat is bijzaak. „Ik heb de gasprijs voor vier jaar vastgezet. Hij is behoorlijk gezakt en ik wil niet het risico lopen dat ik achter het net vis.” Vorig jaar heeft Borgijink de cursus Het Nieuwe Telen gevolgd. Naar aanleiding daarvan heeft hij Ventilation Jets en een uitstralingsmeter opgehangen. Daar wil hij nog beter mee leren werken om het maximale eruit te halen. „Het liefst zou ik dat doen in een studieclub met collega’s die een vergelijkbaar systeem hebben. Op die manier leren we sneller en hoeven we minder leergeld te betalen.”

44 43 42

augustus 2015

september 2015

Sparkspread WKK-sparkspread voor 2015/2016 in euro/MWh, gebaseerd op de piekprijs elektra en AgroBudgetGas

22 21 20

BrOn: VAKBlAd VOOr dE BlOEmisTErij

Bouvardiateler Borgijink uit Groessen gaat volgende week het lichtniveau verhogen van 4.000 naar 6.000 lux. In de hoge kas komen 1.000 W-lampen te hangen. De 600 W-lampen die er nu hangen verhuizen naar de lage kas. De 400 W-lampen gaan eruit. Met deze operatie gaat het lichtniveau 50% omhoog, terwijl het stroomverbruik met 25% stijgt. Dat is dus een efficiencyslag. Het betekent wel dat er extra elektriciteit nodig is. „We hebben nu een WKK staan van 800 kW, terwijl we straks 1 MW nodig hebben”, vertelt Borgijink. „Ik wek het liefst alle stroom zelf op als ik de warmte zelf kan gebruiken, omdat ik geen energiebelasting betaal over het gas voor de WKK en over de elektriciteit die ik daarmee opwek. Elektriciteitsrekeningen vallen altijd tegen. Bovendien verwacht ik dat de energiebelasting op stroom

BrOn: FuTurEs.TrAdingChArTs.COm

19 18 17 16 15 14

augustus 2015

september 2015

Kijk voor de ontwikkeling van prijzen op langere termijn op de site van het Vakblad. Bekijk op de website ook iedere dag de ontwikkelingen van de OTC-stroomprijzen, de TTF- en AgroEnergy-gasprijzen, de olieprijs en de dollarkoers.

www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Energiemarkt_nw.indd 9

07-10-15 13:52

’Overheid moet investeringsru im De glastuinbouw is goed op weg als het gaat om het terugdringen van de CO2-uitstoot. Maar waar het de omschakeling naar duurzame energie betreft, -

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

’Vergroenen en verdienen’ – kreeg minister Henk Kamp van Economische Zaken (EZ) in 2013, toen hij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) om advies had gevraagd. Twee jaar later komt datzelfde PBL met een vervolg: ’Eco-innovatie in gevestigde productieketens’. In deze publicatie zoomt het adviesorgaan in op onder meer de glastuinbouw. Hoewel de analyse vooral is gericht op de glasgroenteteelt, lijkt het PBL ook voor de sierteelt de vinger op de zere plek te leggen.

Sectorstructuur De hamvraag luidt: waarom slaagt de glastuinbouw er niet in alle kansen te benutten om tot vergroening te komen? Volgens het

PBL zijn er vier belangrijke barrières, waarvan de eerste de sectorstructuur is. Tuinders laten zich nog steeds te veel door de kostprijs drijven. Om concurrerend te kunnen blijven, moeten ze inzetten op schaalvergroting. Daarvoor wordt veel geld geleend. Door de productieverhoging dalen de opbrengstprijzen echter, terwijl de lage solvabiliteit het moeilijker maakt om geld te lenen voor noodzakelijke duurzaamheidsinvesteringen in bijvoorbeeld Het Nieuwe Telen of aardwarmte. Normaliter zou de markt dan zijn werk doen en volgt er een koude sanering, waardoor het aanbod afneemt en er prijsherstel optreedt. In de praktijk blijkt echter dat de Rabobank – de grootste financier in de sector – moedwillig zwakke bedrijven

Foto: Quincy von Bannisseht

ederland loopt achter op het gebied van groene innovatie. We worden links en rechts ingehaald door buurlanden als Denemarken en Duitsland. Daar komt bij dat de Nederlandse economie – vooral onze export – sterk leunt op energieslurpende sectoren, zoals de glastuinbouw. Dat maakt ons kwetsbaar zodra bijvoorbeeld de gasprijs stijgt. Daarom moet Nederland als de wiedeweerga investeren in vergroening. Maar vergroening kan niet alleen van bedrijven komen, de overheid moet ook een stevig groen innovatiebeleid voeren. Dat kan via het topsectorenbeleid, maar dat moet zich dan wel meer op groene innovaties gaan richten én het vermarkten daarvan. Die boodschap – verpakt in het rapport

Planbureau voor de Leefomgeving.indd 10

41 (2015)

07-10-15 13:53

Column Cok Harteveld cok@vandenberg-roses.com

China

overeind houdt en weigert haar verliezen te nemen. In PBL-taal heet het „dat externe financiers hun posities gecontroleerd willen afbouwen”. Maar het gevolg daarvan is dat het glasareaal te langzaam daalt om een corrigerend effect op de marktprijzen te kunnen hebben. Daardoor is er onvoldoende investeringsruimte om de verandering naar een groene glastuinbouw te maken.

Subsidies Tweede barrière is het woud aan subsidies. Subsidies kunnen vergroening stimuleren, maar hebben soms ook ongewenste neveneffecten. Voorbeeld is de MEP-subsidie waarmee telers tussen 2003 en 2006 voordelig een WKK konden aanschaffen. De regeling was bedoeld om de CO2-uitstoot te verminderen, maar leidde ertoe dat telers knappe winsten maakten op de teruglevering van WKK-stroom, waardoor nieuwe kassen als paddestoelen uit de grond schoten en er in diverse gewassen al gauw sprake was van overproductie en dus lage prijzen. Ook zijn sommige subsidies en regelingen niet op elkaar afgestemd. Tegenover de miljoenen euro’s aan SDE+ staat bijvoorbeeld een korting op de energiebelasting van jaarlijks € 100 miljoen. Dat zorgt er volgens het PBL niet voor dat de sector steeds meer duurzame energie gaat gebruiken, maar moedigt eerder het gebruik van WKK aan.

Derde barrière is de consument. Die blijkt vaak niet bereid te zijn meer te betalen voor een duurzaam geteelde bloem of plant. De meerwaarde daarvan is eenvoudigweg niet zichtbaar, uitgezonderd die van biologische producten met een keurmerk. Vierde barrière is de financiering van duurzame energieprojecten. Zo zijn aardwarmteprojecten moeilijk te financieren.

Andere aanbevelingen lijken Kamp aan te moedigen door te gaan op de ingeslagen weg. Aan een advies om handelsmissies te organiseren naar nieuwe afzetmarkten en handelsafspraken te maken geeft EZ immers al gehoor. Ook is via de Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen inmiddels onderzoek van de grond gekomen naar nieuwe (niche) producten, een andere aanbeveling. Verder zijn provincies en gemeenten al langere tijd bezig met het vlottrekken van herstructureringsprojecten om zo goed verkavelde clusters te creëren zodat bedrijven elkaars energie en reststromen optimaal kunnen benutten, waarmee eveneens gevolg wordt gegeven aan een PBL-aanbeveling.

Volks(republiek)wagen

Toch komt het PBL ook met ’nieuwe’ aanbevelingen. Zo moet EZ toeleveranciers in de glastuinbouw nadrukkelijker op hun ’ketenverantwoordelijkheid’ gaan wijzen en hen aansporen tot het doen van meer risicovolle investeringen in de groene groei van de keten. Ook de aanbeveling om bij de financiering van duurzame energieprojecten voor maatwerk te zorgen als het om subsidies gaat, springt in het oog. Met de stellingname dat het boren naar aardwarmte subsidiegelden vooraf vraagt, en niet pas tijdens de exploitatiefase, laat het PBL duidelijk weten welke kant de lopende gesprekken over dit dossier tussen EZ en de sector uit moeten. De opvallendste aanbeveling is echter misschien wel de aansporing om als ministerie eens kritisch te kijken naar de financieringsstructuur van de glastuinbouw. In hoeverre beperkt de dominantie van één bank de mogelijkheden tot vernieuwing in de glastuinbouw? <

In het kort ■

Het PBL vindt dat de overheid de sector moet helpen bij het slechten van deze barrières en geeft minister Kamp daarom een reeks adviezen. Een aantal daarvan ligt voor de hand, zoals de aanbeveling om bij de inzet van subsidies goed na te denken over mogelijke neveneffecten en subsidies op elkaar af te stemmen. 41 (2015)

Planbureau voor de Leefomgeving.indd 11

07-10-15 13:53

Capaciteit om te beglazen schiet te kort

Hagelbuien met een lange nasleep Op 30 augustus trok noodweer over ons land. Enkele glastuinbouwbe-

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

et waren stevige hagelbuien die huishielden in de Bommelerwaard en rond Huissen en Bemmel, in het laatste weekend van augustus. Bij Interpolis zijn alleen al uit de glastuinbouw 300 schademeldingen binnengekomen. De verzekeraar schat de totale schade in deze sector op € 15 miljoen. Kasdekken bleken niet bestand tegen de hagelstenen, die soms zo groot waren als eieren. Overigens bleek gehard glas beter bestand tegen het natuurgeweld. Zo was er een kas die een jaar geleden ook al een hele grote glasschade gehad heeft, en toen is hersteld met gehard glas. Nu is er weer een grote glasschade, maar alle geharde ruiten zijn niet beschadigd. De reparatiewerkzaamheden zijn nog steeds in volle gang. Stichting Coördinatie Calamiteitenbestrijding Glastuinbouw (CCG) luidde de noodklok over het gebrek

aan glaszetters en de beschikbaarheid van gehard glas. Als de Bommelerwaard dit najaar opnieuw zou worden overvallen door een hagelstorm, dan zou de schade niet te overzien zijn. Maar voorlopig hebben telers hun handen vol aan de huidige situatie.

’Stoken en lampen aan’ Een van de telers met hagelschade is chrysantenteler Jan Kreling uit Bruchem. Vier van de zeven locaties zijn getroffen door de hagel, de andere drie hebben geen enkele schade. In totaal gaat het om 2.500 ruiten. De reparatie duurt nog zeker tot eind november. Op de locaties lopen in totaal vijf ploegen met beglazers rond. Alles wordt uit de kast getrokken om de gaten te dichten. Ook kassenslopers helpen mee. „We hadden glas op voorraad”, zegt Kreling, „maar dat biedt weinig soelaas in

Mening

’Zorg dat je zelf noodreparaties kunt uitvoeren’ „Ondernemers stellen alles in het werk om schade te beperken. Desondanks lukt het door de grote omvang van de schade niet -

tot 100 ruiten. Daarom is het niet alleen be-

lis. „Hiermee is bevestigd dat de professionele herstelcapaciteit veel te laag is. Dit -

glasmaten en glassoorten en de beperkte Volgens Snoeker wordt de situatie steeds onbeperkt worden hergebruikt.

Noodweer.indd 12

dergelijke omstandigheden. Elke locatie heeft zijn eigen glasmaat.” Als noodmaatregel heeft hij schotjes in de goten gelegd, zodat het regenwater toch nog voor een deel wordt afgevoerd. De teelt en de oogst gaan – voor zover mogelijk – gewoon door. Wel wordt er fors meer energie in het gewas gestopt. „Als ik stop met stoken kan ik gaan rooien”, zegt Kreling. „Het moet op 18°C blijven. Om de warmte binnen te houden gaat het verduisteringsscherm langer dicht. Normaal is het 11 uur per dag open, nu 8 uur. Verder is het hopen dat het droog blijft. Tot nu toe zijn er nog geen grote problemen geweest.”

’Extra spuiten tegen roest’ De chrysantenkas van John van de Westeringh in Varik is na zes weken weer dicht. Er moesten 1.000 ruiten worden vervangen. In een andere kas waren 200 ruiten gesneuveld, maar dat komt later. „Ik heb vijf weken moeite gehad om een goed klimaat te krijgen. Veel stoken en de lampen aan. Verder hebben we extra moeten spuiten tegen roest en beestjes. Vooral de eerste twee weken hadden we last van regen. Op sommige plekken regende het binnen net zo hard als buiten. Die plekken zijn verloren.” De eerste dagen is er met de helm op geoogst. Het glas kan pas worden geruimd als de chrysanten uit de kas zijn. Door het beglazen is er extra schade ontstaan aan de kas. Er zijn er schermdraden gesprongen omdat ze in de weg hingen. Die moeten vervangen worden, en ook de regenleidingen moeten worden nagelopen en zonodig worden teruggehangen. „We hadden 150 ruiten op voorraad, en na een paar dagen kregen we al extra glas. Dus daar was geen tekort aan”, vertelt Van 41 (2015)

07-10-15 13:53

Foto: JoeF SleegerS

de Westeringh. „Wel was het lastig om aan voldoende beglazers te komen. De eerste weken waren ze er soms wel, soms niet. De laatste weken waren ze constant aan het werk. Ik ben blij dat ze toch nog mensen hebben kunnen vinden.”

’Acryldoek over de tafels’ Bij CJ Orchids in Gameren zijn twee kassen met orchideeën en chrysanten beschadigd door de hagel, met in totaal 12.000 kapotte ruiten als gevolg. De locatie met chrysanten is het zwaarst getroffen. Van de zes ha chrysant is twee ha geruimd. Dat had als voordeel dat het gaas eruit kon en dat de beglaasploegen stevig door konden werken. In de rest van de kas is het gewas zoveel mogelijk in stand gehouden door stoken, lampen aan en – waar dat kon – het schermdoek dicht. „Bij de orchideeën hebben we verder weinig kunnen doen”, vertelt eigenaar Heimen Quik. „Wel hebben we acryldoek over de tafels uitgerold, om te schermen tegen de zon. Een idee van een collega. Het watergeven deden we over het doek heen. In een afdeling heeft dat goed gewerkt. Bij de andere afdeling was de instraling toch te scherp. Daardoor was een deel van de planten niet meer te verhandelen, een ander deel was verhandelbaar als A2.” 41 (2015)

Noodweer.indd 13

Quik had het voorgeschreven aantal ruiten op voorraad. Dat was echter een druppel op de gloeiende plaat. „De eerste dagen liepen de reparaties stroef, maar sinds twee weken gaat het als een raket. Op dit moment heb ik negen beglaasploegen rondlopen. Ik sta versteld van de snelheid waarmee ze werken.”

’Gehard glas is noodzaak’ Chrysantenteler Peter van de Werken, River Flowers in Zaltbommel, had de pech dat een van zijn kassen in het epicentrum van de hagelbui lag. 60% van de ruiten waren kapot. Door de lage polder en het hoge slootwater stond de kas blank en de kas kon niet glasveilig betreden worden. Pas na een week kon hij in die kas iets doen. De chrysanten waren verloren. „Met opruimen en beglazen hebben we eerst gefocust op het andere bedrijf, waar zo’n 400 tot 500 ruiten waren gesneuveld”, vertelt de teler. „Op dit moment zijn alle grote gaten gedicht. Er zijn nog kleinere gaten, maar die zijn van later zorg. Gezien de omvang van de schade zijn we heel goed geholpen.” Van de Werken heeft zelf kanaalplaatjes in de goten gelegd om het regenwater af te voeren. Voor elk van zijn kassen had hij 150

ruiten op voorraad. „Twee jaar geleden heb ik dat in orde gemaakt, toen ik de voorwaarden van de verzekering nog eens goed had doorgespit. Daar ben ik nu blij om.” De teler vind het ook terecht dat nieuwe kassen nog alleen met gehard glas mogen worden gebouwd. „Een paar jaar geleden dacht ik daar nog anders over; toen bouwden we zo goedkoop mogelijk. Door deze gebeurtenis is mijn mening echt veranderd. Als we goede voorzorgsmaatregelen nemen, verdienen we dat weer terug in de verzekeringspremie.” „Ik vond het bijzonder om te merken dat ik in deze penibele situatie dankbaar werd voor wat ik wel heb, zoals mijn gezin. Ik ben me nog meer gaan realiseren wat het belangrijkste voor mij is.” <

In het kort ■

07-10-15 13:53

Op pad met de Bloementaxi van Hoekhuis Bloemgroep

’Spoedbestellingen nemen enorm toe’

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

et is de rustigste dag bij Hoekhuis Bloemgroep, vertelt Heijl als we op het terrein van FloraHolland in Naaldwijk op weg zijn naar een van de Mercedesbussen van het bedrijf. Een perfecte dag voor Heijl om zelf eens achter het stuur te kruipen, wat kwekers af te gaan om bloemen op te halen en ondertussen wat uitleg te geven over De Bloementaxi van het commissionairsbedrijf. Een dienst die Hoekhuis tien jaar terug startte, maar de laatste jaren echt een hoge vlucht nam. Aanvankelijk waren de klanten exporteurs die na het klokproces nog wat blikken van het een of ander nodig hadden, legt Heijl in Straat 5 uit. Vandaag de dag zijn er steeds meer kwekers klant; ze maken voor 80% de omzet van het bloementaxibedrijf. Dan gaat het met name om bloemenkwekers. De tariefstelling voor plantenkwekers heeft Hoekhuis niet onder controle. Heijl: „Door de digitalisering van de handel gaat de kweker vaker direct zaken doen met de exporteur. Het is echt mega hoe de directe handel in bloemen toeneemt. De verhouding tussen direct en klok gaat volledig scheef. De kwekers zijn er echter niet op ingericht om twee potjes hier en drie potjes daar af te leveren. Hij heeft er een probleem bij: transport.”

En daar komt dus De Bloementaxi om de hoek kijken. Transporteurs rijden ’s nachts van kwekers naar veiling of tussen de veilingen, maar voor de spoedbestellingen was er niets. Hoekhuis Bloemgroep sprong daar op in. Twee jaar terug had ze vier bussen rijden, nu rijden er acht bussen op werkdagen door

hoekhuis.indd 14

Westland, Lansingerland en omgeving en Zevenhuizen, Moerkapelle. Heijl: „Juist die spoedbestellingen nemen heel erg toe.” Achter het stuur van ’bus 6’ pakt Heijl er een handgeschreven papiertje bij met opdrachten en adressen. Slechts drie adressen staan op zijn lijstje. Normaliter zijn dat er meer, verklaart hij. De taxichauffeurs – voor 99% 65-plussers – rijden op de andere dagen zo’n twaalf adressen af. Maar op donderdag wordt er zo’n 20% gedaan van een andere doordeweekse dag. De eerste bussen starten om 7:30 en om 14:00 uur wordt geëindigd. „Tussen 9:00 uur en 11:00 uur is het altijd hooibouw. Daarna kijken we elkaar altijd aan en zeggen altijd: wat hebben we weer veel gedaan”, zegt Heijl. Vandaag zijn er veel minder ritjes. Er zijn exporteurs die zelf met busjes of kleine vrachtwagens rijden om dagelijks de eigen handel op te halen bij kwekers. Heijl begrijpt dat niet. Als voorbeeld – we rijden inmiddels op de Veilingroute – haalt hij Anco aan. Stel nu dat twintig exporteurs een bestelling hebben bij Anco van twee dozen en ze gaan de bestellingen allemaal zelf ophalen. Dat kost veel tijd, autokosten, het salaris van de inkoper en Anco moet twintig keer de deur open doen en de inkopers te woord staan. Ik geloof daar niet in. Dan kan beter een bedrijf die bestellingen ophalen en verdelen onder de exporteurs.” Op de A13 staan we even vast in de file. Heijl toetst wat in op zijn ’TomTom’ op zijn dashboard. Hij laat collega’s weten dat de A13 gestremd is, mochten ze ook die richting uit moeten. Op zijn beurt kan hij daar ook berichten binnen krijgen, een bestelling bijvoorbeeld. Op een scherm in de box is te zien waar bus 6 rijdt.

Gerbera In Delfgauw zit het ook niet mee. De Noordeindseweg is afgesloten. De afslag Ikea is geen optie. Via een volgende afslag worden we door een woonwijk gestuurd en bereiken met een omweg de kwekerij Pure Gerbera op de Kooltuin. Daar pikken we een aantal blikken gerbera op. Hoekhuis Bloemgroep begon als commissionair in gerbera en daar verdient het nog steeds 83% van haar omzet mee, verklaart Heijl. De gerbera die Hoekhuis als commissionair afzet gaan ook met de bus mee. Heijl verwacht dat de omzet van De Bloementaxi de komende jaren zal stijgen. „Al zouden we gas geven zouden we aan het eind van het jaar zomaar vier bussen meer hebben kunnen rijden”, beweert Heijl stellig. Met ’gas geven’ bedoelt hij reclame maken, iets wat ze voor De Bloementaxi nog nooit gedaan hebben. De gerberacommissionairactiviteiten ziet Heijl ook nog steeds groeien. „Dit komt volgens mij door onze specialisatie en het ondersteunen van zowel kweker als exporteur. Door het grootste en breedste aanbod in mini- en grootbloemige gerbera op een plek aan te bieden en met onze logistieke diensten zijn wij in staat om aan iedere vraag efficiënt en snel te voldoen.” Heijl geeft aan de kwekers ’gigantisch’ te ondersteunen. „Hij heeft geen duur transport, geen zorgen om de kleine klanten en geen webshop met de daaraan verbonden kosten. Het zou me niets verbazen als er initiatieven – net als Hoekhuis – uit productgroepen ontstaan. Je ziet al zoveel telersverenigingen.” Heijl had gedacht toen hij startte met gerbera dat zijn bedrijf zou doorgroeien in 41 (2015)

07-10-15 13:53

Foto: Arie-FrAns Middelburg

andere productgroepen. Dat is niet gebeurd. De vraag was er, maar hij wilde dingen niet half doen. Nu ziet hij vooral kansen in kleinere productgroepen. Mede ook doordat exporteurs er tegenaan lopen dat ze maar een beperkt aantal koppelingen naar webshops van kwekers kunnen maken. Ze moeten keuzes gaan maken. „Kleine producten zijn zo klokafhankelijk. Neem lathyrus bijvoorbeeld. Een seizoensproduct waar exporteurs maar een paar potjes van afnemen. Die handel moet op een andere manier afgezet worden met de beperking van het aantal webshopkoppelingen in het achterhoofd. Een lathyrusteler zou zijn product via ons af kunnen zetten. Er ontstaat een commissionair nieuwe stijl, een commissionair die ook bereid is de logistiek voor zijn rekening te nemen.”

In Berkel en Rodenrijs is het weer bingo. De Kleihoogt is afgesloten. Een hulpvaardige vrouw, die ons vooral ook vertelt hoe we niet moeten rijden, wijst ons de weg naar de plaats van bestemming. De omweg wordt in de box gesignaleerd. ’Je lijkt ouwe Sjaak wel’ krijgt Heijl door op zijn ’TomTom’. „Had ik de print maar mee genomen”, merkt Heijl op de Kleihoogt op. Op zijn 41 (2015)

hoekhuis.indd 15

papiertje ontbreken de huisnummers. De Barmweg biedt geen uitkomst, daar dreigen we van de wereld af te rijden. Uiteindelijk worden de laatste klanten van Heijl dankzij een telefoontje naar de box gevonden. Bij Klondike Gardens worden containers en dozen met gerbera ingeladen onder meer voor twee exporteurs. Achter de Mercedesbus duikt een bus van een andere exporteur op. Hij haalt bloemen op die net zo goed met de taxibus mee hadden kunnen gaan, denkt Heijl hardop. Bij Westpoint Orchids gaat het om drie dozen cymbidiums en dan vangt de weg naar huis aan. Een kleine file op de A12 zorgt voor het enige oponthoud. „Ja, zeker”, antwoordt Heijl als hem gevraagd wordt of Hoekhuis Bloemgroep zwarte cijfers schrijft met De Bloementaxi. Hij voegt er aan toe dat het anders is dan het commissionairvak. „Ik ben een handelsjongen. Als handelaar hoor je aan iemands stem of je er twee of vijf cent op kan leggen. Je moet de kwartjes tussen de dubbeltjes vinden. Met De Bloementaxi werken we met vaste marges.”

Last van concurrentie heeft Heijl voorlopig niet. Er zijn er wel die het geprobeerd heb-

ben, maar die deden dat volgens hem niet professioneel genoeg. „Eén bus is niks.” Wat als de bus vol zit, of als je pech hebt of als de bus in de garage staat?” Op het FloraHolland-terrein rijden we achter een busje van een rozenteler. Die bus is op weg naar Hoekhuis Bloemgroep weet Heijl. De kweker brengt soms zijn bloemen direct naar exporteurs, een andere keer levert hij ze af bij Hoekhuis Bloemgroep. Die laatste brengt ze dan bij de exporteur. Interne logistiek voor kleine transporteurs en kwekers is een derde tak van Hoekhuis Bloemgroep. „De kweker zou er beter aan doen gebruik te maken van De Bloementaxi. Als hij al de tijd die hij kwijt is aan het rijden eens zou rekenen. En de kosten voor het busje”, zegt Heijl. In de box wordt Heijl verwelkomd met de cynische opmerking: „Ben je er nu al Wil!” Meerdere bussen zijn gearriveerd. De ladingen worden verdeeld tussen eigen inkoop van gerbera en de bestellingen voor exporteurs. De bloemen worden op karren gezet en aan de hand van uitgeprinte stickers gecontroleerd. Het is tijd om weg te gaan. Heijl moet de bloemen verdelen. Hij moet nog even ’knallen’, zoals hij het zelf noemt. Want de klanten willen op donderdag ook vroeg naar huis. <

07-10-15 13:53

Koude september: overall lichte daling in aanvoer September was opvallend koud. Dit leidde in totaal tot 1,9% minder verkochte stuks. Postitieve uitschieters in aanvoer waren snijhydrangea, potplantenarrangementen en de perkplanten aster en erica.

Cathelijne Doerrleben

et een gemiddelde temperatuur van slechts 13,4°C is het sinds 2001 niet meer zo koel geweest. Slechts twee dagen kwam het kwik net boven de 20°C. Normaliter zijn dit tien dagen. Daarnaast viel er iets meer regen dan normaal, waardoor het vooral begin van de maand erg nat was. Vergeleken met september 2014 is

Tabel. Omzet FloraHolland-veilingen september 2015

(Aanvoer x 1.000 stuks en omzet x € 1.000) Snijbloemen

Omzet

% Toe-/afname* Aanvoer

aantal verkochte stuks gedaald met 1,9%. De omzet steeg voorzichtig met 0,4%.

Minder snijbloemen verkocht De gemiddelde prijs van snijbloemen is ten opzichte van september 2014 gestegen met een cent, waarbij er 1,8% minder stuks zijn verkocht. Chrysanten hadden de grootste daling in aanvoer, -24%. De gemiddelde prijs en de omzet (+10,2%) stegen wel. Freesia maakte iets soortgelijks mee: 12,2% minder verkochte stuks en een 10,2% hogere omzet. Cymbidium daalde in verkochte stuks (-18,8%) en omzet (-8,7%). Hydrangea had de grootste stijging in aantal verkochte stuks: +22,2%; de omzet steeg 4,7%. Lisianthus steeg het meeste in omzet +15,4%. Het aantal verkochte stuks van alstroemeria en gerbera, steeg licht.

% Toe-/afname* Prijs ’15 Prijs ’14

Lichte daling omzet potplanten

Snijbloemen totaal

Kamerplanten

€ 185.872

Omzet

1,4%

821.970

% Toe-/afname* Aanvoer

-1,8%

0,23

0,22

% Toe-/afname* Prijs ’15 Prijs ’14

De kamerplanten daalden in omzet (-1%) en het aantal verkochte stuks (-1,3%). Bromelia verkocht in september 26,8% minder stuks en de omzet daalde met 15,3%. Van potroos werden er 13,1% minder verkocht (omzet -1%) en van overigen kamerplanten 13,4% (omzet -11%). De arrangementen deden het opvallend goed (37,2% meer stuks verkocht). Net als dendrobium: 27,3% meer stuks verkocht, omzetstijging van 19,6%. Cyclaam steeg in omzet met 19,1% en potanthurium met 10,5%. Een lichte daling in omzet ten opzichte van vorig jaar was bij de phalaenopsis met 4,4% en dracaena met 9,9%.

Tuinplanten scoorden minder Kamerplanten totaal

Tuinplanten

Tuinplanten totaal Totaal

€ 120.610

Omzet

-1,0%

71.504

-1,3%

1,69

1,68

%Toe-/afname* Aanvoer % Toe-/afname* Prijs ’15 Prijs ’14

€ 19.416

0,4%

24.692

-4,0%

0,79

0,75

€ 325.898

0,4%

918.165

-1,9%

0,35

Buxus daalde met 18,7% en gaultheria met 16,8% in omzet ten opzichte van vorig jaar. Ook violen (-13,6%), overig bomen/heesters/kuipplanten (-8,7%) en calocephalus (-7,7%) daalden in omzet. Een flinke omzetstijging vertoonden aster (+44,5%, 50,2% meer verkochte stuks) en erica (+34,8%, +35,9% meer stuks). De omzet van cyclaam pluste 17,6% (24,4% meer stuks) en van hebe 0,8% (14,7% meer stuks). Minder aanvoer was er van overige bomen/heesters/kuipplanten (-33,2%), violen (-20,9%), gaultheria (-4,7%) en overige perkplanten (-6,3%). <

Veilingcijfers.indd 16

07-10-15 13:54

M K Groene planten

Snijbloemen 2013

2014

2013

2015

Bloeiende planten 2014

2015

160

130

2013

2014

2015

150

25 20 15 10

Middenprijs in centen

120 Middenprijs in centen

Middenprijs in centen

110 100 90

29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 week

Snijbloemen gingen in week 40 weer voor 25 cent van de hand. Dit is 2 cent meer in vergelijking met vorig jaar.

140 130 120 110 100 90 80

30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 week

De gemiddelde prijs voor de groene planten kwam uit op €1,15. Dit is iets lager dan de week ervoor, maar € 0,10 hoger dan vorig jaar.

30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 week

Bij de bloeiende planten kwam de gemiddelde prijs in week 40 uit op €1,21. Een centje hoger ten opzichte van de voorgaande week.

Rianne van den Berg:

’Goed om ins en outs van de bloemen te weten’ Bedrijf: FloraHolland Week: 40

Maandag „De week begint met het bekijken van de weekrapportages. Ten opzichte van vorig jaar en vorige week hebben zowel anthurium als alstroemeria het goed gedaan afgelopen week. Daarna ga ik naar een training productkennis snijbloemen. Sinds januari 2015 ben ik begonnen bij FloraHolland en omdat ik van buiten de sector kom, is het goed om op hoofdlijnen de ins en outs te weten van diverse bloemen.”

Dinsdag „Deze week staat alstroemeria in de picture. Behalve dat die op de bloemenagenda staat, wordt er ook aandacht aan besteed in de Bloemenkrant. Deze komt vandaag vers van de pers binnen, dus ik kijk meteen wat het resultaat is. Daarna heb ik afstemming met de veilingmeester en teammanager over de aanpak van één van de initiatieven uit het productmarktplan alstroemeria, omdat we daar deze week een aantal kwekersbezoeken voor af zullen leggen.”

Woensdag „Deze dag staat in het teken van kopers- en kwekersbezoeken samen met mijn collega. Na een kort bezoek aan een exporteur op Schotland in 00 (TEMPL)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 17

verband met een productpresentatie, gaan we langs drie kwekers om te vertellen over het productmarktplan en meningen te peilen ten aanzien van het initiatief Retail samenwerking.”

Donderdag „’s Morgens praat ik met de veilingmeester anthurium over de meet & greet die we gezamenlijk met andere FPC’s van exotische bloemen op gaan zetten. ’s Middags gaan we samen op kwekersbezoek voor het geven van advies over de afzet. Dit geven we op basis van analyse van de cijfers. Het bezoek verloopt goed en ik haast mij naar de volgende afspraak. Hier komt mijn marketingachtergrond goed van pas, omdat deze kweker mij gevraagd heeft mee te denken over het verder vermarkten van een nieuw soort anthuriumverpakking.”

Vrijdag „Alweer de laatste dag van de week, waarin ik de verslagen van gesprekken uitwerk die de week ervoor gehouden zijn samen met bloemisten en kwekers om meer inzicht in het gebruik van anthurium te krijgen. Dit heeft geleid tot bevestiging van een aantal vermoedens en tot aanvullende inzichten in het gebruik van anthurium bij de bloemist. Heel nuttig dus.”

07-10-15 13:54

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Simone van Tol

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

40 week

Prijs index

Chrysant en gips goed aan de prijs Afgelopen week zagen we een kleine groei in omzet. Ten opzichte van week 40 2014 zijn er bij snijbloemen totaal 1,2% minder stuks verkocht en lag de prijs 4,7% hoger. Dit resulteert in een lichte omzetstijging van 3,4%. Bij grootbloemige roos steeg het aantal verkochte stuks met 3,8%, de gemiddelde prijs bleef hetzelfde als vorig jaar. Bij trosroos waren de aantallen wat groter en werden er 33,7% meer stelen verkocht, tegen een lagere gemiddelde prijs (-23%). Chrysant

geplozen deed het qua prijs beter. Met 19% minder stuks lag de prijs 29% hoger dan in week 40 vorig jaar. Ook troschrysant scoorde met 4,1% meer in aantallen een 6% hogere gemiddelde prijs. Grootste daler in aantal stuks, maar daarmee dan wel weer de grootste stijger in prijs ten opzichte van vorig jaar, was gypsophila. Met 21% minder kwam de gemiddelde prijs 31% hoger uit. Hierdoor kwam de omzet van dit product 3,5% hoger uit ten opzichte van dezelfde week in 2014.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110

100

Aanvoer index

Prijs index

40 week

Potroos en groene planten in de plus De gemiddelde prijs van kamerplanten totaal laat in week 40 een stijging van 3,2% zien ten opzichte van 2014. Er is ruim 1% meer aangevoerd en verkocht, waardoor de omzet steeg met 4,3%. Potroos stijgt qua prijs het meest. Met 1,6% meer stuks ligt de prijs ruim 17% hoger dan in dezelfde week in 2014. Ook de groene kamerplanten doen het redelijk goed. Ficus daalt in het aantal stuks met 8,5% waardoor de prijs 13,4% hoger ligt. Bij dracaena stijgen de aantallen met

ruim 8% en de prijs gemiddeld met ruim 9%. Ook hedera komt in de prijsvorming 12% hoger uit, bij een daling in de aantallen met bijna 13%. De grootste omzetmaker, phalaenopsis, stijgt in omzet deze week met 5,3%. Dit ligt echter meer aan de stijging in aantallen met 10% dan aan de gemiddelde prijs, die ligt gemiddeld 4,3% lager. Ook worden er veel meer planten arrangementen aangeboden, 62% meer stuks. De prijs hiervan blijft 1,6% achter op vorig jaar.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110

100

35 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 18

38 Prijs index

40 week

Beste prijvorming overige perkplanten Het aanbod tuinplanten stijgt deze week weer iets. Met bijna 2% meer aanbod en een gemiddelde prijs die 2% hoger lag zien we de omzet in week 40 met 3,7% stijgen. Grootste product, zowel in aantallen als in omzet is calluna. Het aantal verkochte stuks kwam in week 40 bijna 15% hoger uit. De prijs lag gemiddeld 1,6% hoger ten opzichte van vorig jaar. De grootste gemiddelde prijsstijging zien we bij overige perkplanten. Ondanks dat deze met ruim 12% meer stuks werden verkocht

lag de prijs gemiddeld bijna 100% hoger dan in 2014. Het aanbod overige bomen, heesters en klimplanten blijft wat achter ten opzichte van vorig jaar week 40. Met ruim 70% minder stuks verkocht steeg de prijs met bijna 93%.

41 (2015)

07-10-15 13:54

Engeland

Over de toonbank

Kally Ellis: Londen

’Alleen Nederland kan onze volumes en criteria aan’

FOTO: KALLY ELLIS

wakker werd dan ik in tijden was geweest. Ik gooide het roer toen volledig om en werd bloemist. Ik wist niks van de business en had de eerste dag geen enkele klant. Al een paar jaar later stonden onze bloemen in de meest prestigieuze hotels en de grote modehuizen van Londen en nog weer later raakten we wereldwijd bekend door ons werk voor bijvoorbeeld het Witte Huis en feesten van celebrity’s.”

Hoe komt dat denkt u?

Kally Ellis

Naam: McQueens Locatie: twee winkels in Londen, waarvan één in Claridges’s Hotel Sortiment: 70% bloemen, 20% planten, 10% overig Specialiteit: events en contractwerk Aantal medewerkers: 30

Van een carrière in de City naar een bloemenwinkel? „Ja, ik had een goede baan als marketingmanager voor een grote bank in de City van Londen. Tot ik op een nacht droomde dat ik een bloemenwinkeltje had en ik gelukkiger

„Door een sterk gevoel voor kleur, stijl en design en door een grote passie voor bloemen. Bloemen zijn mooi van zichzelf, als je hun intrinsieke schoonheid snapt en die met stijl en eenvoud tot hun recht brengt, kun je wonderen verrichten. Daarnaast beschik ik over lef en zakelijk inzicht, wellicht vanuit mijn vorige baan. En de ene beroemde deur opent de andere.”

Komen veel van uw bloemen uit Nederland? „Nederlandse producenten en exporteurs vormen de ruggengraat van de bloemenindustrie, omdat het pioniers zijn. Ze werken uitermate geavanceerd en geolied. Bij grootschalige events kunnen we alleen in Nederland terecht voor het invullen van de benodigde volumes en de specifieke criteria. We steunen natuurlijk ook onze eigen producenten, maar zij kunnen onze grote orders vaak niet aan.”

Is dit een drukke periode voor u? „Extreem druk. We zijn al volop bezig met de voorbereidingen van de kerstdecoraties bij onze belangrijkste hotelklanten. Het gaat om enorme installaties met bloemenarrangementen die vaak in één nacht in elkaar gezet moeten worden, dus alles draait om de voorbereiding.”

Hoe belangrijk zijn bloemen in het hoge, zakelijke segment?

Welke trends bepalen de markt momenteel?

„Bloemen vormen een onmisbaar onderdeel van de presentatie van elk gerenommeerd bedrijf. De manier waarop ze hun bloemen etaleren, zegt iets over henzelf. Bij events vormen bloemen een cruciaal onderdeel en mag er veel fantasie worden gebruikt.”

„De laatste twee jaar is er een ware renaissance gaande van bloemen die populair waren in de zeventiger jaren. Vintage rozen, hydrangea’s, dahlia’s en chrysant zijn uitermate trendy.”

Standpunt

’Beperking octrooien in sierteelt sector kan alleen in Brussel’

H Eveline Herben, Lobbyist VBN

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

41 (2015)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 19

ierbij reageer ik op het standpunt van Aad van der Knaap, algemeen directeur van KP Holland. vorige week in het Vakblad. Hij stelt dat krom octrooirecht de hele sierteeltsector raakt. De ontwikkeling zal volgens hem zorgen voor een kaalslag in de veredelingswereld en voor kostenverhogingen voor de kweker doordat octrooihouders geld zullen vragen voor het gebruik van genetica. Het betekent ook een enorme rem op de innovatie van uitgangsmateriaal. De VBN is verheugd dat ook Van der Knaap en Blooming Breeders zich aansluiten bij de lobby die de sierteeltlobbyorganisatie samen met Plantum

al jarenlang trekt om de balans tussen kwekersrecht en octrooirecht te herstellen. De nationale politiek staat al achter het plan om de Bio-octrooi richtlijn aan te passen. De lobby van VBN concentreert zich nu dan ook op Brussel en op parlementen in andere lidstaten. Ook staatssecretaris Dijksma zet het onderwerp op de politieke agenda voor begin 2016, wanneer Nederland voorzitter is van de EU. In de groenteveredeling is dit onderwerp al veel langer een issue en de VBN onderkende dat dit ook grote consequenties voor de sierteelt veredeling zou gaan hebben. Tijdens het congres ’Sierteelt in beweging’

van Blooming The Future hield Aad Van der Knaap, algemeen directeur KP Holland, een pleidooi tegen het octrooirecht in de sierteelt waarin hij aangaf dat de sector gezamenlijk van zich moet laten horen. Sinds 2010 trekken we al met Nederlandse sectororganisaties gezamenlijk op in de lobby richting de politiek en ook met landen tuinbouworganisaties uit andere lidstaten en met Europese tuinbouw koepelorganisaties. Mede door die samenwerking kunnen we Brussel in beweging krijgen.”

07-10-15 13:54

Verkochte stelen x duizend

1400.000

Aanvoerplus troschrysant te fors voor huidige markt

1200.000 1000.000

troschrysant

800.000

santini 600.000

pluischrysant

400.000 200.000

201 3 t/m se 201 4 t/m pt s 201 5 t/m ept sept

200 0 200 1 200 2 200 3 200 4 200 5 200 6 200 7 200 8 200 9 201 0 201 1 201 2 201 3 201 4

Aanvoerverloop van santini’s, tros- en pluischrysanten (kas) op de Nederlandse veilingen sinds 2000. Bron VBN/FloraHolland

„Over het algemeen is de kwaliteit van troschrysanten goed en zeker nu. Het blijft toch een herfstbloem”, meent inkoper Dirk Kromhout van Paauw & Van Egmond. „In de zomermaanden is het oppassen, zeker met mogelijke aantastingen door beestjes.” Marco Schaak, inkoper bij DGI, is nog positiever over het kwaliteitsniveau. „De laatste paar jaren zijn troschrysanten vooral qua gewicht en bladkwaliteit erop vooruitgegaan.”

Meer aanvoer Tot en met september klom het aanbod van troschrysanten bij de vestigingen van FloraHolland met 3% tot bijna 726 miljoen stelen, klok en bemiddeling gezamenlijk. De middenprijs zakte

op jaarbasis met 1 cent tot 26 cent per steel in vergelijking met vorig jaar. „In september liep het een stuk beter dan in de zomermaanden, maar het tekort hebben we niet ingelopen”, meldt Gert-Jan van Staalduinen van kwekerij A.H. van Staalduinen en Zonen in ’s-Gravenzande. De aanvoerstijging is conform de verwachtingen. Dit houdt jaar nog aan en ligt op hetzelfde niveau als de totale aanbodtoename van onder glas geteelde chrysanten in Nederland. De plus bij de trossen en vooral die van 10% bij de santini’s compenseert de daling van het aanbod pluischrysanten van 9%. Vorige week veilde Van Staalduinen voor het laatst witte en roze Reagans, waarmee bijna een

einde is gekomen aan de groep rassen die ooit veruit marktleider was. „We schakelen helemaal over op Chic. De helderwitte kleur, zeer geringe bloemrui en grote sierwaarde vinden we de grootste pluspunten achter de rassenkeuze”, licht hij toe. Gele en roze mutanten van Chic zijn in aantocht.

Retail belangrijker „Vernieuwing van het assortiment is belangrijk”, aldus inkoper André Wezelman van retailleverancier Green Partners. „Ook in ons segment. Maar als het te breed wordt, is het lastig om grote orders in te vullen met hetzelfde ras. Gelukkig zijn klanten steeds flexibeler in de keuze voor meer rassen. De concur-

rentie is wel heel hevig.” Dit jaar hebben vooral retailers in Duitsland en Engeland behoorlijk veel troschrysanten in hun lijnen opgenomen. Daarmee is de afhankelijkheid van dit marktsegment groter geworden. In het assortiment wordt na de witte Zehnya veel verwacht van crème en gele varianten, die net als Chic ook goed zijn te verven. Veredelaars merken dat de druk op het rendement de telers noopt tot meer terughoudendheid bij het doorvoeren van nieuwe rassen. Een grotere ongevoeligheid voor de steeds lastiger te bestrijden trips en andere aantastingen verdient volgens telers een grotere prioriteit in de veredelingsprogramma’s en geldt voor alle types. ■

Spanning houdt aan in te volle santinimarkt -

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

„In Duitsland, Engeland en Oostenrijk is de markt voor santini’s prima, in Zuid-Europa valt het tegen”, is de ervaring van Dirk

Markt-4-wk41-Snijbloemanalyses-nw.indd 20

Kromhout, inkoper bij Paauw & Van Egmond. „Voor monolijnen zijn ze geschikt, in boeketten minder”, meldt zijn col-

lega André Wezelman van Green Partners over het retailsegment. „De groei in de vraag lijkt nu te stabiliseren”, denkt inkoper Arie Schoneveld van FleuraMetz.

Prijsdruk „Tot mei ging het goed, daarna is de prijsvorming beneden peil”, stelt John van de Westeringh van QFG Van de Westeringh in Varik vast. „Een behoorlijke tik. Kleurtjes gingen nog wel, maar vooral groen ging onderuit”, is de ervaring van Leonard van Wijk van Chrysantenkwekerij LionStar in Gameren. Hij teelt voor het eerst de Palm Green Dark en is tevreden over de teelten ketenkwaliteit van deze nieuwkomer. „De prijsvorming bleef achter. Als we deze aantallen blijven aanvoeren produceren we met z’n allen on-

der de kostprijs.” Van Wijk hoopt op verbetering als hij over een paar weken start met de aanvoer van drie rassen uit de Rossi-serie. Van de Westeringh, teler van het eerste uur van de tien jaar geleden geïntroduceerde Madibaserie is nog niet gerust op de uitbreiding hiervan nu een derde teler zich hiermee vorige week aandiende. „Meer kleuren volgend jaar en promotionele ondersteuning moeten de meerwaarde van dit merk de komende maanden versterken. De sierwaarde is bewezen.” Inkoper Marco Schaak van DGI deelt het kwaliteitsoordeel en de zorg over Madiba. „Bij ongunstige prijsvorming is niemand gebaat, dat geldt voor alle santini’s. Het assortiment is breed genoeg en de kwaliteit goed.” ■ 41 (2015)

07-10-15 13:55

Krimp in vraag pluischrysanten groter dan aanvoerdaling Door de grotendeels weggevallen Russische vraag naar

„De vraag is oplopend, maar de stugge prijzen de afgelopen weken houden de afzet tegen”, meldt inkoper Arie Schoneveld van FleuraMetz over de markt voor pluischrysanten. Dat is opvallend, want op jaarbasis loopt de prijs voor pluizers bij een aanvoerachterstand van 9% zo’n 2 cent per steel achter op 37 cent. „Augustus is nog nooit zo slecht geweest, september nog nooit zo goed”, kijkt teler Aad Persoon van de gelijknamige chrysantenkwekerij in Poeldijk terug. Inkoper Marco Schaak van DGI vertelt dat in het najaar de vraag naar met name pluischrysanten altijd toeneemt. „Er komen dan ook weer leuke soorten bij, zoals Tom Pierce en Astro, die helaas niet jaarrond beschikbaar zijn”, omschrijft hij de markt.

Structurele krimp Vorig jaar tot en met september lag de aanvoer van pluischrysan-

ten op een vergelijkbaar niveau als in 2013 en stond de middenprijs nog op 39 cent per steel. Toen viel Rusland, de belangrijkste markt voor Nederlandse pluischrysanten al terug en dat is daarna structureel geworden. „Bij ons is Rusland helemaal teruggevallen, al deden we niet veel op die markt”, meldt inkoper Dirk Kromhout van Paauw & Van Egmond. „De roebelkoers is ingestort en de Russische consumenten hebben geen geld meer voor bloemen”, weet teler Jan van Wijk van kwekerij Waalzicht in Poederoijen. Marktonderzoek van Deliflor, als veredelaar en vermeerderaar leider in de pluismarkt, wijst uit dat vooral in de regio in en rond Moskou de vraag is weggevallen. Bovendien is daar de concurrentie van andere bloemen groter en stijgt de interesse in andere cultivars dan de gangbare Anastasia en Zembla. Verder is de prijs voor

Foto: De GraaF Van Der ZanDe

bloemen uit andere landen stabieler, terwijl het Hollandse aanbod als altijd sterk fluctueert. „En dat is door KOA (Kopen Op Afstand) nog erger geworden. Daarnaast drukt KOA de prijzen”, vermoedt Schaak.

Maatregelen Minder stekken uitleveren, blijvend inzetten op productvernieuwing en ondersteuning van de promotie zijn de maatregelen die Deliflor neemt om bij te dragen aan markherstel. Van Wijk verwacht impulsen van de nieuwe Rossano Charlotte, roze met groene bloemlintpuntjes. „Hopelijk

kunnen we daarmee de Europese markt verbreden.” Andere aangekondigde noviteiten zijn roze en gele varianten van de goed ontvangen Anatov. Schaak: „Anastasia en Zembla domineren de markt, wat meer kleur is welkom.” Kromhout vindt dat, net als bij troschrysanten en santini’s, de uniformiteit nog een verbeterpunt is. Daar is Schoneveld het mee eens. „Goed sorteren is must, onze klanten willen dat.” Met de druk op de markt nemen de directe afzet af en de klokomzet toe. Dat vergroot de onzekerheid en de fluctuaties in de prijsvorming nog eens extra. ■

Marktacties Promotie Woonplant van de maand oktober: begonia Woonplant van de maand november: kerstster Tuinplant van de maand oktober: laurier Tuinplant van de maand november: gaultheria PurE Seasonal Flowers herfst: helianthus, callistephus, hypericum, rozenbottel, dahlia 24 sep - 30 nov Campagne Trending in de Tuin Mooiwatplantendoen.nl 24 sep - 30 nov Campagne Trending in the Garden Pflanzenfreude.de 5 okt - 31 okt Campagne Lievelingsbloem Mooiwatbloemendoen.nl 10 okt Rob’s Grote Tuinverbouwing met o.a: luchtzuiverende planten, Ilex Little Rascal sense, Pinus picea Silver Crest, droge bollen, hydrangea Strong Annabelle en Pink Annabelle, acer J.Jewels, TiSento, tuinbloeiers, Alice orchideeën. Green is.. beaucarnea vertakt schaal 35, dieffenbachia Tropic snow pot 21, Dracaena fragans Goldream pot 21, hedera Jessica pot 13, yucca 2 toef pot 21, buxus, leucothoe. SBS6, 17.00 uur.

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

1 okt - 18 okt: alstroemeria

12 okt - 8 nov: lisianthus 2 nov - 29 nov: orchidee 23 nov - 27 dec: amaryllis

Bloemendagen 14 okt Lerarendag (Pol) 26 okt Nationale Feestdag (Oos) 28 okt Grootoudersdag (Rus) 31 okt Halloween (Ned, Bel, Dui, Fra, GB) 31 okt Hervormingsdag (Dui) 1 nov Allerheiligen 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus) 8 nov Remembrance Sunday (GB) 10 nov Dag van de Mantelzorg (Ned) 11 nov Bevrijdingsdag WOI (Fra), Wapenstilstand (Bel), Onafhankelijkheidsdag (Pol) 15 nov Feestdag Duitstalige gemeenschap (Bel) 15 nov Feest van de Dynastie (Bel) 15 nov Grootoudersdag (Bel) 18 nov Dank-, boete- en gebedsdag (Dui) 29 nov Moederdag (Rus)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

41 (2015)

Markt-4-wk41-Snijbloemanalyses-nw.indd 21

07-10-15 13:55

Analyse bloeiende planten Foto: Bloom

Exporteur over Denemarken

Solanum zakt iets weg bij toename aantallen -

Michel Mulder:

’Partnership met klant én kwekers’ Wie zijn jullie klanten in Denemarken? „Scandinavië is een belangrijk afzetgebied voor ons; we leveren daar aan supermarkten in het hogere segment. Dat is in Denemarken niet anders, al leveren we daar ook aan discounters. Een ander soort klantengroep met een eigen aanpak, maar zeker interessant. Voor beide soorten afnemers staat bij ons partnership centraal.”

Wat betekent dat laatste in de praktijk? „Dat we de keuze van het assortiment bepalen in samenspraak met het inkoopteam van de klant. Zij kennen de klant en de trends en eisen van het land zelf en wij kennen onze producten. Daarbij is het enorm belangrijk dat we goede relaties hebben met kwekers, zodat wij weten wat er te koop is en wanneer, en of er interessante noviteiten in aantocht zijn. De Deense klant staat daar zeker voor open.”

Welke bloemen staan voor de Denen bovenaan? „Wij maken voor onze klanten gemengde boeketten en monobossen, waarbij we veel gebruik maken van seizoensproducten, daar is de Deense consument erg gevoelig voor. Samen met de kwekers spelen we hier goed op in. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om tulpen, maar ook om de echte zomerbloemen. Verder blijven Afrikaanse rozen voor Scandinavië, maar zeker ook voor Denemarken, een belangrijke productgroep.”

„Onze afzet in Denemarken is stabiel, geen spectaculaire ontwikkelingen. De markt ontwikkelt zich niet sterk en daarbij speelt de vergrijzing een grote rol. Voor de jongere consument is het meenemen van een bosje bloemen in de supermarkt niet zo vanzelfsprekend als voor ouderen. Dit is een van de uitdagingen waar we in Denemarken voor staan: het aanbod voortdurend aanpassen aan de veranderende wensen van de klant. Daarbij is een goede samenwerking met de klant én de kweker uiteraard doorslaggevend. Een echt parnership dus in de keten, dat is waarnaar wij streven!”

Markt-5-wk41-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 22

De toegenomen aantallen in 10,5 cm-pot zorgden al iets eerder voor een dip, ook de 12 cm werd daar in mee gesleept. „Maar door het mooie weer trok het prijsniveau snel weer aan. Gelukkig doen wij veel directe handel met klanten die zich van de betere kwaliteit willen verzekeren, want op de klok was de prijsval vrij sterk”, zegt Jan Bartels van Bartels Plant in Zegge. Het sortiment bij solanum is verdeeld in planten met kleine, medium en grote vruchten. De laatste worden Megaball genoemd. Hoewel dit een sterk assortiment blijft,

doen ook nieuwe soorten met medium-size vruchten het goed, zoals de Bartelli van Bartels en de Saturnus van Koninklijke Terra Nova. Vooral door de verbeterde bezetting en houdbaarheid.

Kwaliteit belangrijk Voor de handel is het verschil in grootte doorgaans niet zo belangrijk. De kwaliteit wel. „We kopen van vaste kwekers, want er zit veel kwaliteitsverschil in de markt. Planten die los in de pot staan en die bes verliezen willen we vermijden. Een goede solanum mag van mijn klanten best wat meer kosten”, geeft Vincent van der Knaap van Gimall Plants aan. „Solanum is een mooi herfstproduct. In Frankrijk doet hij het vooral voor Allerheiligen goed, daar wordt de plant veel voor grafwerk gebruikt. Door de uitbreiding staan de prijzen redelijk onder druk en ik zie ook meer aanbiedingen van kwekers binnen komen.” Bij Salomo begint de solanum doorgaans rond 1 oktober hard te lopen. „Maar vanwege eigen productie in afzetland Duitsland, loopt het er geen storm. De retail neemt doorgaans de solanum met kleine vruchten af, de vakhandel de grotere. Er zijn nu ook solanums met witte bes, ik ben benieuwd hoe dat gaat lopen,” zegt Johan Kroet. ■

100

2500

2200

1900

1600

1300

2010

2011

2012

2013

2014

1000

Verkochte aantallen x duizend

Hoe ziet u de toekomst in Denemarken?

Nieuwe soorten

Gemiddelde prijs in centen

Bedrijf: Bloom, Aalsmeer Functie: commercieel manager Belangrijkste afzetlanden: Nederland, Duitsland, Frankrijk, Oost-Europa, Scandinavië en Groot-Brittannië Inkoop: 90% direct bij kwekers, 10% klok Aantal medewerkers: 57

Voor veel aanvoerders begint het seizoen van solanum pas na de eerste week van september. De toename van de aantallen doet de markt dan gewoonlijk even terugvallen. Vanaf augustus presteerde solanum nog erg goed, met name in het betere kwaliteitssegment. „Ons seizoen is al voor driekwart gelopen. Het is redelijk goed geweest, vooral omdat de kwaliteit uitstekend was en de handel dat wist te waarderen. De prijzen van de 17 cm-pot bleven ook na de eerste week van september nog goed op peil. Pas aan het eind van de maand leverde de prijs ietsjes in”, omschrijft Aldert Keessen van Koninklijke Terra Nova in Aalsmeer.

Verkochte aantallen en middenprijs van Solanum pseudocapsicum op de FloraHolland veilingen van 2010 tot en met 2014. 41 (2015)

07-10-15 13:56

Foto: FeliniFoundAtion

Afzetzaken

Analyse groene planten

Krimpende productie geeft zamioculcas weinig lucht

Foto: VAn Winden-ericA

Telers van zamioculcas ervaren de markt voor hun product

De tijd dat zamioculcas werd beschouwd als de phalaenopsis der groene planten ligt alweer ver in het verleden. Bij FloraHolland bereikte de productgroep in 2007 met € 16,9 miljoen zijn hoogste omzet. Het verhandelde volume was het grootst in 2010, de prijs op een dieptepunt. In 2014 brachten 6,6 miljoen stuks ongeveer € 13,4 miljoen op. Tot en met week 39 van dit jaar werd 6% minder verhandeld, met een 2% lagere omzet tot gevolg. Dat de middenprijs iets opveert, lijkt het gevolg van minder potmaat 12. Bij de overige maten reageren de prijzen marginaal op veranderingen in het aanbod.

Aanhoudend moeilijk

Niet dominant Het ontbreken van één of enkele duidelijk dominante leveranciers bemoeilijkt vraaggestuurde productie bij zamioculcas. Ook duidelijk dominante afnemers ontbreken. „Het is voor ons een product voor de daghandel”, aldus Raymond Moen van Univeg Flower. „Klanten bepalen zelf wat ze willen bestellen. Zamioculcas is voor hen een bekende naam, maar geen hardloper meer.” IJsbrand Hoekstra van Profit Plant kan goede zamioculcas jaarrond nog vlot verkopen: „Ik zie geen overaanbod aan goede zamioculcas. Wel is er te veel ’ondereind’. Als kwekers ophouden dat de markt in de duwen, heeft dit product alles in zich voor een gezonde toekomst.” ■

250

9000

220

8400

190

7800

160

7200

130

6600

100

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

6000

Verkochte aantallen en middenprijs van de groene kamerplant zamioculcas via FloraHolland van 2008 tot en met 2014. (Bron: FloraHolland) 41 (2015)

Markt-5-wk41-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 23

FeliniFoundation Aanleiding: Clarence Seedorf doopt roos op World Expo in Milaan

Charles Lansdorp Wat kwam Clarence doen op World Expo? „Zaterdag doopte oud-voetballer Clarence Seedorf een roos van Dümmen Orange in de kas op het Holland-paviljoen. Afgelopen week was de Flowers Week op het Holland paviljoen op World Expo in Milaan. Grootste sponsor was VGB uit het project Festa dei Nonni. Arrangeur Bert Kuiper en een team van Sloveense en Italiaanse bloemisten hebben het paviljoen aangekleed. In de week vond er productpromotie plaats van participanten. Ook waren er activiteiten die betrekking hebben op Grootouderdag. De doop door Clarence was de kers op de taart.”

Een mooi platform voor Grootouderdag? „World Expo is een geweldige gelegenheid om Grootouderdag te presenteren. Tot nu toe zijn er al twintig miljoen bezoekers geweest. Het thema van de Expo is feeding the planet. Grootouderdag sluit daar goed bij aan. De gedachte achter die dag is dat grootouders de kennis die ze hebben – bijvoorbeeld van het kweken van bloemen en planten – overdragen op kleinkinderen. De dag draait om het bevorderen van de communicatie tussen opa’s en oma’s en kleinkinderen. Ik ontmoette Clarence tien jaar terug en hij inspireerde me om de FeliniFoundation op te richten. Clarence vindt het fantastisch als kinderen geholpen kunnen worden en heeft als Surinamer een warme band met grootouders.”

Heeft hij nog wat gezegd? „Na de doop vertelde hij dat hij de Nederlandse bloemensector prachtig vindt; ze geniet wereldfaam. Hij was ook erg vereerd dat er een roos naar hem is vernoemd. Hij vindt de kleur oranje die staat voor Festa dei Nonni erg mooi. Hij liet ook weten erg enthousiast te zijn over Grootouderdag. Zo’n ambassadeur is geweldig. Het is echt een fenomeen.”

Het heeft veel publiciteit opgeleverd? Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

„De markt is aanhoudend moeilijk. De productie stabiliseert, maar de prijzen blijven helaas

slecht”, aldus Teun van der Lugt van Athomeplants in De Lier. „Zamioculcas bevindt zich nog steeds in een aanbodsmarkt”, stelt ook Berry van der Zwet van kwekerij Van Winden in Erica. Telers verwachten dat het aanbod de komende jaren geleidelijk verder zal afnemen. Zij hopen dat gelijktijdig belangrijke markten in Oost- en Zuid-Europa weer wat aantrekken, zodat de teelt weer eens een positief rendement kan laten zien.

„De volgende dag besteedden alle sportkranten in Italië er aandacht aan. In Nederland besteedde onder meer De Telegraaf er aandacht aan; in Slovenië kwam het op drie tv-stations. Zelf had ik een half uur durend interview op Radio Vaticana over Grootouderdag, een van de best beluisterde radiostations ter wereld.”

„Ja, natuurlijk. Dat het is een kostenverhaal. De Flower Week is vanuit het VGB-project Festa dei Nonni gedaan met Westland Marketing. Er was ook veel onduidelijkheid over Nederlandse deelname aan de expo. Gelukkig heb ik begin dit jaar iemand van de organisatie enthousiast kunnen maken om een bloemenweek in te bouwen. Dat heeft goed uitgepakt.”

07-10-15 13:56

Wisselende EC gewenst in brassica Op het containerveld van -

p 2 ha containerveld teelt plantenkwekerij Leo Ammerlaan in Bleiswijk sierbrassica van half juli tot eind oktober. Regelmatig wordt de EC gemeten. In de zomer om de EC laag te houden voor intensere kleuring; in het najaar om een hogere EC aan te houden voor voldoende groei voor een compactere plant. Alle sierbrassica worden geteeld in potmaat 12. De plantenkwekerij heeft sierbrassica nu twee jaar in haar assortiment met de overname van de kwekerij van Piet de Groot. De productie zorgt voor een nog betere arbeidsfilm naast het opkweken van groenteplanten en de jaarrondproductie van eenjarige zomerbloeiers. Het assortiment bestond in eerste instantie alleen uit gekrulde en gladde variëteiten die onder de eigen lijn Season Best Colours op de markt worden gebracht. Daar zijn dit seizoen voor het eerst geveerde variëteiten bijgekomen. De bedoeling was om deze exclusievere soorten ook te scharen onder het eigen merk, totdat veredelaar Takii Seed met het verzoek kwam om de geveerde types onder het merk Ornamenties te laten vallen. „Wij zijn daarmee akkoord gegaan gezien het succes van capsicum onder Ornamenties”, legt marketingmedewerker Maaike van der Harg uit. Capsicum (sierpeper) is het eerste product onder het paraplumerk Ornamenties, waaronder verschillende siergroenten worden ondergebracht. Met nu als tweede product brassica (sierkool). De geveerde soorten zijn leverbaar in de kleuren wit, rood en gemengd. < Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Spread.indd 24

41 (2015)

07-10-15 13:57

41 (2015)

Spread.indd 25

07-10-15 13:57

Pilots moeten inzicht geven in risico's

Warmteopslag in bodem

Ank van Lier

oppert Cress in Monster kreeg afgelopen voorjaar vergunning om water met een temperatuur van 40°C op te slaan in de bodem, via de WKO-installatie bij het bedrijf (zie kader). Hiervoor sloot het ’cressenbedrijf ’ een Green Deal af met het ministerie van Economische Zaken. Het bedrijf hoopt hiermee op jaarbasis 400.000 kuub gas te besparen. Ook moet de warmte- en koudebalans in de bodem worden verbeterd. Normaal gesproken mogen tuinbouwbedrijven alleen water met een maximumtemperatuur van 25°C opslaan in de bodem. Deze temperatuurgrens is om diverse redenen gesteld, vertelt Aat Dijkshoorn, energiespecialist van LTO Glaskracht. „De overheid wil niet dat zoet water in de buurt opwarmt, wat kan gebeuren wanneer de bron niet al te diep ligt.” Ook wil de over-

Mening

heid volgens Dijkshoorn helder krijgen of opslag van warmer water nadelige effecten heeft op de chemische en microbiologische samenstelling van het grondwater. „Zelfs op honderden meters diepte is er bodemleven”, geeft hij aan. „Of veranderingen in de bodem een probleem zijn, hangt ook af van de locatie en van of er in de nabijheid van het bedrijf grondwater wordt gewonnen.”

Voor de tuinbouw kan wateropslag bij hoge temperaturen duidelijk voordeel opleveren. Immers, veel telers hebben in de zomer een overschot en in de winter een tekort aan warmte. „Daarbij biedt de bodem een bijna onbeperkt opslagvolume, en is deze daarom geschikt voor lange-termijnopslag.” Opslag bij middelhoge temperaturen (35

Leen van Leeuwen, Koppert Cress:

’Rendement was boven verwachting’ Koppert Cress in Monster injecteerde tot nu toe water van 25°C in de

warmte van 40°C in de bodem te gaan 2

aan zonnecollec-

Leen van Leeuwen van Koppert Cress. „De de voortgang nauwlettend in de gaten, om -

OWO-hogeT.indd 26

tot 40°C) biedt volgens Dijkshoorn vooral perspectief voor telers die al een WKO hebben. Zij hoeven immers niet meer te investeren in een installatie, maar kunnen er op deze manier wel meer rendement uit halen. „Een dergelijke oplossing is met name interessant voor telers die nog maar een beperkt deel van hun warmtebehoefte invullen met de WKO en hier meer gebruik van willen maken”, zegt Dijkshoorn. „Een voordeel van opslag bij 35 à 40°C is dat je meer warmte kunt opslaan en genereren met dezelfde broncapaciteit. Ook hoeft de warmtepomp minder hard te werken om het water op de gewenste temperatuur te krijgen dan bij een gangbare WKO, waarbij de watertemperatuur gemiddeld 20°C is. Dit scheelt vanzelfsprekend een behoorlijke investering qua vermogen, en het kost ook minder aan elektriciteit.” Franck Hogervorst die namens bodemonderzoeker Fugro optreedt als ontwerper en milieukundige, ziet dat de druk op provincies toeneemt om de temperatuurgrenzen te verruimen naar 40°C. „Begrijpelijk”, vindt hij. „De voordelen op het terrein van energiebesparing lijken - vooral bij gebruik van brak of zout grondwater, dat niet wordt gebruikt voor de productie van drinkwater - makkelijk op te wegen tegen de gevolgen. Die zijn redelijk voorspelbaar en lang niet iedereen is overtuigd van de schadelijkheid van de bacteriën die kunnen groeien bij die omstandigheden.”

Naast opslag bij middelhoge temperaturen is ook het opslaan van warm water bij hoge temperaturen (70 à 80°C) een optie. Hoe hoog de terugwintemperatuur is, hangt 41 (2015)

07-10-15 13:57

Foto: JoeF SleegerS

Een voordeel van een hogere temperatuur (40°C) is dat er meer warmte kan worden opgeslagen met dezelfde broncapaciteit. Ook hoeft de

enerzijds af van de bodemeigenschappen en het volume en de temperatuur van de opslag. „Maar ook de verhouding tussen de hoeveelheid warm water die wordt opgeslagen en die in het volgende seizoen weer wordt onttrokken speelt een rol. Meestal ligt de onttrekkingstemperatuur ergens tussen de 50 en 60°C”, zegt Benno Drijver, senior specialist Geohydrologie bij ingenieursbureau IF Technology. Bodemopslag bij hoge temperaturen is met name interessant bij een grootschalige aanpak, bijvoorbeeld bij een aardwarmteproject waarbinnen meerdere telers samenwerken. „Als je warmte van dergelijke temperaturen in de bodem brengt, koelt de warmte in de buitenste ring relatief snel af doordat deze in aanraking komt met lagere temperaturen. Daarom geldt: hoe groter de opslag, hoe kleiner het energieverlies”, licht Dijkshoorn toe.

Riscio kalkaanslag Een belangrijk verschil met warmteopslag bij middelhoge temperaturen, die zich vaak op minder dan honderd meter diepte bevindt, is dat er bij hogere temperaturen meestal dieper moet geboord om de omgevingseffecten zo beperkt mogelijk te houden. Doorgaans gaat het om enkele honderden meters. Daarnaast bestaat bij op41 (2015)

OWO-hogeT.indd 27

slag van warmer water een groter risico op kalkneerslag, waarvoor maatregelen moeten worden genomen. „Denk bijvoorbeeld aan het toevoegen van een bepaald zuur aan het water”, zegt Benno Drijver. „Hierdoor, en door de temperatuurbestendige buizen en materialen die nodig zijn, is echter wel sprake van fors hogere investeringen dan bij middelhoge temperaturen.” Van ondergrondse warmteopslag bij hogere temperaturen zijn, onder meer vanwege de strenge regelgeving, nog geen concrete voorbeelden binnen de tuinbouw. Wel draaien er in de tuinbouw inmiddels twee pilots waarbij warmte van 35 tot 40°C wordt geïnjecteerd in de bodem. Het project bij Koppert Cress is er hier één van. „Veel partijen vinden dat we te weinig weten over de werkelijke effecten van middelhoge temperatuuropslag”, zegt Dijkshoorn. „Om daarachter te komen, staan meerdere provincies open voor het opstarten van pilots, om zo kennis te vergaren en stappen te kunnen zetten. Dit houdt dus wel in dat de ontwikkelingen binnen zo’n project intensief gemonitord worden door de vergunninghouder. Dat is ’part of the deal’.”

nemen. Voor opslag bij middelhoge temperaturen, tot 40°C, liggen er wellicht meer kansen omdat dit juridisch en technisch allemaal net wat makkelijker is. „Maar ook hierbij zal het vooral interessant zijn in specifieke gevallen; denk met name aan telers met een bestaande WKO, die een groter deel van hun warmtevraag willen dekken met deze installatie”, zegt Hogervorst. „Voor hen is een en ander financieel het beste te behappen. Je kunt dit zien als het laaghangende fruit in de ondergrondse energieopslag.” Dijkshoorn benadrukt dat het wel belangrijk is om het plaatje goed te laten doorrekenen en om tafel te gaan met alle betrokken partijen, waaronder de provincie. „Over één nacht ijs gaan, is er zeker niet bij.” <

In het kort -

Laaghangend fruit De experts verwachten niet dat ondergrondse wateropslag bij 70 à 80°C een vlucht zal

07-10-15 13:57

TNO zoekt toepassingen voor glastuinbouw

Nano-coatings komen eraan Nano-coatings kunnen allerlei nuttige eigenschappen aan materialen meegeven. Op een bijeenkomst van het project Agrivizier in Hoorn discussieerde TNO met tuinders en toeleveranciers over verschillende toepassingen. Nanocoatings zijn nu nog duur, maar ze komen eraan. Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

Aan een coating kan een bepaalde structuur worden meegeven door middel van nanodeeltjes, zoals microscopisch pe ’mesjes’ die de celwand van een bacterie kapot

Drie manieren Grofweg zijn er drie manieren om eigenschappen aan een coating mee te geven. Allereerst kunnen de chemische eigenschappen in het materiaal van de coating zelf verwerkt worden. Een tweede mogelijkheid is om microcapsules met chemicaliën in de coating te verwerken. Deze capsules breken open door een bepaalde trigger, bijvoorbeeld als ze in aanraking komen met lucht, water of hitte. De chemicaliën gaan dan hun werk doen.

De derde mogelijkheid is de coating een bepaalde structuur meegeven door middel van nanodeeltjes, zoals microscopisch kleine, vlijmscherpe ’mesjes’ die de celwand van een bacterie kapot snijden. In de workshops kwamen een aantal toepassingen boven drijven. Over het algemeen zijn nano-coatings echter nog vrij duur voor de glastuinbouw. Maar volgens TNO kan een businesscase toch sluitend zijn, als een hogere opbrengst wordt verkregen door meer licht, of als er minder vaak hoeft te worden schoongemaakt. <

IllustratIes: tNO

eestal gaat het zo: de tuinbouw zit met een probleem en daar wordt een oplossing voor gezocht. Soms gaat het andersom. Er is een oplossing, en daar wordt een probleem bij gezocht. Begin september organiseerde TNO in het kader van het project Agrivizier een bijeenkomst in Hoorn voor glastuinders en toeleveranciers, waarbij een aantal nieuwe nanocoatings werd gepresenteerd. De bedoeling was dat de deelnemers in workshops zouden aangeven waar zij mogelijkheden zagen voor hun bedrijf. Nano-coatings zijn ofwel zeer dunne coatings (1.000 keer dunner dan een haar), ofwel coatings met nanodeeltjes erin. Ze zijn er met de meest uiteenlopende eigenschappen en kunnen een materiaal compleet andere functies meegeven. „De meeste nano-coatings hebben nog wel een probleem”, vertelde onderzoekster Nicole Papen-Botterhuis, „en dat is de levensduur. De laagjes zijn zo dun dat ze makkelijk kunnen beschadigen. Voor contactarme toepassingen zoals kasglas of schermdoek is dit minder problematisch.”

Coatings_2.indd 28

41 (2015)

07-10-15 13:57

Achtergrond

Voor elke eigenschap een coating Zelfreparerend

Water-afstotend en -aantrekkend

dan een ontsmettende werking.

ontstaan allerlei radicalen. Een water-aantrekkende coating zorgt

Zelfreinigend -

Reflecterend zou dus kunnen meeliften met ontwikkelingen in de wereld van de zonne-energie. -

droog. verbindingen worden nog reactiever als ze -

tegen. In Nederland biedt dit dus weinig

Anti-microbieel Anti-reflectie algengroei. Een anti-microbiĂŤle coating

afgevoerd.

bekendste coating die in de tuinbouw -

veEnergy kas.

Plasmalucht

In het kort TNO ontwikkelt coatings voor sectoren als defensie en ruimtevaart.

tegen alles werkt. Wel zullen aan een coatings mee te geven. eb-vloedsystemen. Want biociden liggen steeds meer onder vuur.

41 (2015)

Coatings_2.indd 29

07-10-15 13:57

Bloementelers willen hun bodem niet verpesten -

Harmen Kamminga

nder hun kwekerijen in Honselersdijk en ’s-Gravenzande krijgt de bodem volgens Marcel van der Lugt van lisianthuskwekerij Gebr. van der Lugt een standaard behandeling: „Na elke teelt stomen, grondbewerken en weer planten.” En eens per jaar de bodem zo’n 5 cm ophogen door een speciaal potgrondmengsel met compost door de bovenste teeltlaag te mengen. „Want na een paar rondjes stomen klinkt de grond merkbaar in.” Tot nu toe blijft met die behandeling de lichte zavel die bij de bouw van de kwekerijen werd opgebracht op een ondergrond van zware klei goed in conditie. „Om de voedingstoestand in beeld te houden, laten we maandelijks grondmonsters analyseren”, voegt Van der Lugt toe. „Zo kunnen we de bemesting op elk moment gericht bijsturen.”

Veel telers laten met vaste regelmaat grondmonsters analyseren om de voedingstoestand in de bodem te optimaliseren. Om de structuur en de vruchtbaarheid van hun teeltgrond te verbeteren is er veel keuze aan organisch materiaal: van veen, boomschors, kokos tot verscheidene soorten compost en mest. En bodemleven of wortelgroei stimuleren of het optreden van ziektes tegengaan, dat kan met een groeiende variatie aan middelen van meer of minder duidelijke samenstelling en werking. Veel keus, maar gebrek aan fundamentele kennis over wat een gezonde bodem voor hun gewas is, welke (levens)processen daar plaatsvinden, wat je het best kunt doen of laten om de bodem in topconditie te houden en of en hoe beheers je bodemziekten zonder bestrijdingsmiddelen of stomen.

bodemverbeteraars.indd 30

Bij Janssen Chrysanten in Maasbree doet mede-eigenaar Theo Dirkx naar eigen zeggen mede daarom ’vrij weinig’ aan het verbeteren van de bodem. „We werken op een voor onze teelt mooie zandgrond. Heel af en toe rijden we wat boomschors in om de bodem luchtig te houden. Maar alleen als het echt nodig is, want het is een helse klus om dat vak voor vak te doen. Bovendien legt boomschors in de eerste tijd veel stikstof vast, waar je bij de bemesting weer rekening mee moet houden.”

Stomen Dirkx stoomt de bodem eens per jaar om problemen met aaltjes, verticillium en fusarium de baas te blijven. Dat haalt de ziektedruk op zijn kwekerij effectief omlaag. „Nadeel is dat je meteen ook je gunstige bodemleven kwijt bent.” De laatste jaren probeert de kweker dat door toedienen van gedroogde kippenmest versneld weer op te bouwen. „Maar wat de juiste balans is en hoe je dat kunt vaststellen,” daar weten we nog lang niet alles van bekent hij. Dirkx zou daar graag snel meer kennis over vergaren, ook omdat het plaaginsect trips zich in de bodem verpopt. Bepaalde afnemers doen volgens Dirkx steeds moeilijker over die beestjes. „En wij krijgen minder middelen om de plaag te bestrijden. Het zou mooi zijn om trips ook in de bodem aan te pakken door de bodemweerbaarheid te vergroten.” De kweker vraag zich alleen af of hij voldoende tijd krijgt om uit te zoeken hoe dat moet. „Anders moeten we in de toekomst tussen elke teelt gaan stomen. Dat is effectief, maar lijkt me op den duur slecht voor de bodem.”

Niet verpesten „Het komt er op aan je goede grond niet te verpesten”, meent ook Yorick Leeuwis van chrysantenkwekerij Lewis Flowers in Tuil. „Zorgen dat je grond geen natte plekken krijgt en dat je er niet met onnodig zwaar materieel op gaat.” Om bodemziekten de baas te blijven volstaat op zijn kwekerij eens per jaar stomen en kippenmest strooien voor een beetje voorraadbemesting en om de terugkeer van gezond bodemleven te stimuleren. In het verleden zette de teler ook wormen uit om de bodemstructuur te verbeteren. Leeuwis vindt een gezonde bodem belangrijk: „Bloementeelt is topsport. Elk onderdeel moet optimaal functioneren. Als je veel energie moet steken in het oplossen van bodemproblemen, kun je ergens anders weer minder aandacht aan geven. Dan verschuiven je problemen.” Bij Novastar Lilies in ’s-Gravenzande legt tweemaal per jaar stomen en jaarlijkse toevoeging van turfachtige potgrond volgens Marc Noordam de basis voor een gezonde teelt. „Maar met leliebollen in gestoomde grond moet je uitkijken. De bollen hebben altijd wat slechte schimmels bij zich. Die nemen in de steriele grond snel de overhand.” Daarom experimenteert de teler met kippenmest om gunstig bodemleven te stimuleren. „Koeienpoep hebben we ook geprobeerd. Dat was misschien goed voor de bodem, maar niet voor ons. Het stonk enorm. Wel hebben weer één vakje gedaan, om het te vergelijken met de kippenpoep.” Noordam experimenteert ook wel met middelen die als wortelstimulant of bodemverbeteraar worden aangeprezen. „Supplementen, vleermuizenpoep, er staat vaak weinig op de flesjes en er hangt veel 41 (2015)

07-10-15 13:57

Foto: Hans neeFjes

geheimzinnigheid omheen. Soms met forse prijskaartjes. Het kunnen best goede spullen zijn, maar wij hebben nog niets gezien dat stomen kan vervangen, al is stomen niet zaligmakend”

Voortdurend testen Bredefleur Quality Lily test op de kwekerij in Luttelgeest volgens teler Peter Evers de laatste jaren voortdurend op kleine schaal diverse toevoegingen en middelen om de lelieteelt in een opgebrachte veenlaag van ongeveer 20 cm te verbeteren. „We willen echt van het stomen af, want dat doet meer slecht dan goed voor de bodemstructuur”, motiveert Evers. Het beste alternatief heeft hij nog niet gevonden. „Je gaat naar een heel ander proces. Met stomen gaat alles stuk, met de biologische aanpak moet je een balans vinden tussen goed en slecht bodemleven. Iedereen probeert wat, maar echt specialisme op dit gebied is moeilijk te vinden. Grondleveranciers hebben weinig verstand van lelies, teeltadviseurs weinig van grond, leveranciers van middelen geloven vooral in hun eigen product en collega’s die 41 (2015)

bodemverbeteraars.indd 31

lelies op bakken telen hebben geen belang bij kennisontwikkeling op dit gebied.” Evers vermoedt dat sommige chrysantentelers verder zijn, maar een lelie is geen chrysant. Het ontbreken van specialisme vertraagt in Evers’ogen de ontwikkeling naar een ’stoomvrije’ bloementeelt. „Wij zijn er de laatste jaren heel actief mee. Maar voorlopig zijn we niet uitgepionierd.”

Heel lastig „Een gezonde bodem in combinatie met een intensieve monocultuur zoals in de bloementeelt onder glas, is heel lastig”, erkent Willemijn Cuijpers, expert duurzaam bodembeheer bij het Louis Bolk Instituut in Driebergen. „Net als in andere teeltsystemen, zal het ook in de glastuinbouw mogelijk zijn om op termijn, geholpen door de juiste ondersteuning van het bodemleven, een zekere mate van antagonisme tegen belangrijke ziekteverwekkers op te bouwen in de bodem. Maar zoiets duurt lang. En als je blijft stomen, moet je steeds opnieuw beginnen. Daar komt bij dat we feitelijk nog ontzettend weinig weten van het bodemle-

ven. Traditioneel is het meeste onderzoek gericht op ziekteverwekkers. Aandacht voor de positieve organismen in de bodem is er nog niet zo lang.” Cuijpers raadt bloementelers aan om alleen te werken met kwalitatief goede compost om het organische-stofgehalte op peil te houden en het bodemleven te voeden. „En blijf kritisch op de noodzaak van grondbewerking. Veel tuinders doen meer dan nodig is. Blijft daarnaast je eigen grond en teeltsituatie vergelijken met die van anderen. Alles begint met goed kijken.” Blijven stomen is in haar ogen niet de weg naar een gezonde bodem. „Stomen verstoort een evenwichtige opbouw van een divers voedselweb, waarbij goedaardige en slechtaardige soorten elkaar in evenwicht houden. Dat opbouwen heeft tijd nodig.” Voor de langere termijn is Cuijpers optimistisch: „Het gaat geleidelijk de goede kant op. In de biologische glasgroente stoomde een jaar of wat geleden nog iedereen. Door het stapelen van maatregelen, zoals sterke cultivars, goede compost en stimulatie van bodemleven, blijkt grondstomen inmiddels niet meer nodig.” <

07-10-15 13:57

Pioenenveld kaal maken werkt p Een paar mooie, droge dagen in de periode half september - half oktober. Pioenentelers wachten er op, want dan kunnen ze het gewas afmaaien. Het lastig. Afmaaien verlaagt ook de kans op ongemakken als bladaaltjes en botrytis in komend groeiseizoen. Maaien kan op verschillende manieren. Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

nderzoek leerde dat je een pioenengewas het beste tot zo’n 10 boven maaiveld kan inkorten. Dan krijgt Botrytis paeoniae ondergronds minder kans om toe te slaan; het percentage omvallers is fors lager dan na kort – net boven de grond – afmaaien. Na half september neemt de kans op botrytisinfectie toe en vormt de schimmel extra sporen door het gunstige,

relatief warme en vochtige herfstweer. In het aangehaalde onderzoek zijn gemiddeld 35% meer omvallers geteld in vakken die half oktober zijn afgemaaid en niet half september. Voor bladaaltjes (Aphelenchoides fragariae) geldt hoogstwaarschijnlijk hetzelfde. Aaltjes houden van vocht, dus het blad moet eraf voordat er sprake is van vochtig herfstweer.

De aaltjespopulatie blijft altijd deels ondergronds en is daar moeilijk te bestrijden. Met maaien los je dus niet alles op. Maar zeker in combinatie met het afvoeren van het gewas, zijn er nog meer voordelen. Bladaaltjes overleven en verspreiden makkelijker als er onkruid is. Gunstig dus dat onkruidbestrijding op afgemaaide percelen een stuk effectiever is. <

Klepelmaaier

Foto's: Hans neeFjes

Organische stof

pioen maaien.indd 32

John Kunis huurt een machine van een bollenkweker om machinaal en snel het pioenengewas te maaien

41 (2015)

07-10-15 13:57

kt positief op meerdere fronten ’Van handmatig knippen willen we af’

Handmatig knippen

volledig -

p de computer is te achterhalen

mooi weer en het land was droog. Ideaal voor het maaien. Van de vroege soorten Red Charm, Coral Charm en Coral Sunset

voeten. voor hem al voldoende om een plant snel en volledig te ruimen. Nee, de teler wil vooral

nog niet helemaal versleten, dus er was

Na het maaien gebruikt de teler moldraioptimaal te houden.

De klepelmaaier van het merk Peruzzo past goed achter de tractor: in één werkgang twee ruggen kortwieken. De maaier is met steunwielen enigszins aangepast om kunnen maaien.

41 (2015)

pioen maaien.indd 33

07-10-15 13:57

Derde Tuinplantendag goed bezocht

’Informatie delen met ketenpartners ligt gevoelig’ Op de derde Tuinplantendag stond kwaliteit in de keten centraal. Telers weten dat factoren als klimaat, remmen en voeding in de teeltfase cruciaal ervaringen, de een meer dan de ander. Open delen met ketenpartners is een

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

p 30 september was de derde Tuinplantendag georganiseerd door de Landelijke Commissie Eenjarige Zomerbloeiers van LTO Glaskracht Nederland. Zo’n vijftig telers maakten van het mooie weer gebruik collega’s te spreken over tal van zaken, waaronder het centrale thema ’kwaliteit in de keten’. In onderlinge gesprekken geven ze meer prijs dan in de discussie na de bedrijfsbezoeken. Dit bijpraten en de gelegenheid om twee bedrijven van binnen te zien, worden het meest gewaardeerd. „Lezingen brengen vaak niet veel nieuws onder de zon en afhankelijk van het onderwerp is men bereid daarover in discussie te gaan. Kwaliteit heeft iedereen hoog in het vaandel staan, maar is ook een onderwerp waarbij bijna niemand het achterste van zijn of haar tong laat zien”, aldus een aanwezige deelnemer. Zijn tafelgenoten waarmee hij het avondeten nuttigde, waren het roerend met hem eens.

Laagdrempelig onderzoek cupping Afgelopen teeltseizoen is vaker ’cupping’ gesignaleerd in de teelt van violen, net zoals seizoen 2013/2014. Ook nu weer zijn de eerste geluiden te horen dat bladranden omkrullen zodat het blad een kopje wordt, meldt netwerkcoördinator potplanten Arthur van den Berg. Uit een inventarisatie van LTO Glaskracht Nederland blijkt dat kwekers die er vorig jaar last van hadden hebben dat nu soms niet, of juist andersom. Het ontstaat onafhankelijk van gewasleeftijd en in zowel het vegetatieve als generatieve stadium van de plant. „Vooralsnog is er dus geen duidelijke lijn uit te halen”, deelt Van den Berg mee. De landelijke commissie is daarom blij

4115tuinplantendag.indd 34

dat Florensis in Hendrik-ido-Ambacht komend seizoen laagdrempelig onderzoek wil doen naar deze gewasschade. Enkele proeven lopen gedurende gehele seizoen mee. Hierbij zal rekening worden gehouden met de oorzaken, relatieve luchtvochtigheid in combinatie met stress en voeding, die bekend zijn krulblad bij tagetes. Cupping in violen vertoont namelijk erg veel overeenkomsten met krulblad bij tagetes.

groeicondities aan te passen”, vertelt Westra. Op de vraag of telers bereid zijn informatie te delen, wordt niet enthousiast uit de zaal gereageerd. Een enkeling wil toegeven daar niet happig op te zijn door mogelijke claims van ketenpartners. Een gemiste kans vindt Van den Berg: „Het is toch in ieders belang om te weten waarom producten zich goed houden tot Berlijn, maar niet tot Moskou.” <

Modern naoogstonderzoek Naoogstonderzoek is waarmee Eelke Westra van WUR zich bezighoudt. Hij presenteerde tijdens de bijeenkomst een oud en nieuw onderzoek, maar op totaal verschillende leest geschoeid. Het oude, klassieke onderzoek uit 2009 (in onder meer begonia, petunia en impatiens) gaat uit van een beperkt aantal monsters (algemene data) die onder gecontroleerde condities in laboratoria zijn getest en die in de praktijk worden getoetst. ICT-ontwikkelingen maken vernieuwend onderzoek interessant en mogelijk, waarbij uitgangspunten worden omgedraaid. Veel ongecontroleerde specifieke data uit de praktijk, uit de gehele keten, worden verzameld en verwerkt in modellen die vervolgens in laboratoria worden getoetst. Een voorbeeld is het project GreenCHAINge waar voor diverse producten (onder meer cyclaam) aan een kwaliteitsverloop model wordt gewerkt om de houdbaarheid in de keten te kunnen voorspellen. „Als ketenpartners bereid zijn kennis te delen, is een inschatting te maken waarop kwaliteitsverlies in de keten ontstaat. Mocht achteraf blijken dat de oorzaak ligt in de teeltfase dan is bijvoorbeeld een besmetting van ziekte of plaag tegen te gaan of zijn

Perry van der Haak:

’Pelargonium wordt ond

e corebusiness van P. van der Haak

van der Haak.

41 (2015)

07-10-15 13:57

onder meer saxifraga zal nog aangepast worden.

Foto's: Peter van Leth

John Grootscholten:

’Verticale ventilator helpt tegen botrytis’ o

gebouwd om

ordt ondergewaardeerd’ „Geranium wordt ondergewaardeerd in

In de showtuin wordt het pelargoniumder Haak besproken.

41 (2015)

4115tuinplantendag.indd 35

07-10-15 13:58

’Gaultheria ook veredelen vanwege inhoudsstoffen’ -

pvanleth@hortipoint.nl

Een jaar lang helpt Wim Antonissen Jansen wegwijs in de voor hem onbekende teelten. Met het overnemen van het personeel en het aanstellen van nieuw kaderpersoneel, lukt het Jansen het teeltproces los te laten. Als eigenaar kan hij zich daarmee richten op het aansturen van het bedrijf en zich focussen op verkoop en ontwikkeling van innovatieve producten met toegevoegde waarde waar de consument om vraagt. „Loslaten is een kunst, alleen is niet alles meer in de hand te houden op een modern sierteeltbedrijf. Zeker als daar een gezinssituatie van vrouw en twee kleine kinderen is bijgekomen.”

genetica af te schermen. Vooralsnog kunnen we met kwekersrecht goed uit de voeten om planteneigenschappen af te schermen, octrooirecht is nog te kostbaar en te gecompliceerd voor aantrekkelijke tuinplanten. We hebben het immers over een afzetmarkt van miljoenen stuks en niet van miljarden als bij paprika of tomaat”, meldt Jansen. Goed voorbeeld is een witte Gaultheria procumbens, White Pearl genaamd. Zover Jansen weet een unicum. Zes jaar nadat een medewerkster een roze bes constateerde in een rode variëteit is het veredelings- en vermeerderingsproces naar tevredenheid van Jansen afgerond.

Hoofd omdraaien „Leidraad voor Special Plant Zundert is met genetica visueel prikkelende planten te produceren waar de consument zijn hoofd voor omdraait. En waar mogelijk deze

Special Plant Zundert profileert zich inmiddels als gaultheriaspecialist, omdat het bedrijf zich meer is gaan specialiseren in

Foto’s: Peter van Leth

ls je Johan Jansen tien jaar geleden had gezegd dat hij anno 2015 zelfstandig ondernemer zou zijn, dan had hij dat beaamd. Dat hij uiteindelijk sierteler is geworden in plaats groenteteler lag iets minder voor de hand met zijn roots als tuinderszoon van een tomatenkweker. Alhoewel, tijdens zijn studie aan de HAS Den Bosch spraken de marketing en innovaties van sierteeltgewassen hem meer aan dan van groentegewassen. Nog tijdens zijn studie lanceert hij een marketingconcept voor Rubus chamaemorus. Onder de naam Functional Fruit brengt hij deze gele bosbraam of cloudberry als aantrekkelijke najaarsplant op de markt. Alles komt in een stroomversnelling als Jansen in 2008 het bedrijf Juma Antonissen in Zundert overneemt; een modern potplantenbedrijf gespecialiseerd in Gaultheria procumbens en Skimmia japonica spp.

Wat begon als een toevalstreffer van een roze bes, resulteert na zes jaar veredelen in de eerste witte Gaultheria procumbens.

3815specialplants.indd 36

Met uitbesteding van gaultheria-arrangementen slinkt de voorraad aan ma-

41 (2015)

07-10-15 13:58

B Special Plant Zundert Johan Jansen gaultheria, corokia, hebe Adkleinere producten. Plant geselecteerd en veredeld aan een tevens aandacht is geweest voor de als nevenproduct wil gaan vermarkten.

Foto’s: Peter van Leth

onder andere corokia’s.

nicheproducten in zowel gaultheria als aanvullend assortiment. „Niche in die zin dat we kiezen voor gewassen waarvan de teelt niet voor iedere kweker is weggelegd, maar waarmee we wel marktvolume weten te creëren”, vertelt Jansen. Meerdere potmaten, grotendeels verwerken in arrangementen en uitbreiding van bijpassend assortiment om niet alleen meer met aantrekkelijke najaarsproducten op de markt te zijn, maar jaarrond met diverse producten. Gaultheria procumbens is en blijft vooralsnog de hoofdteelt. De veredeling in dit gewas heeft zich geconcentreerd op grotere en meer bessen, bessen die bovenin beter zichtbaar zijn, een nog compacter gewas en een gewas dat minder gevoelig is voor met name de schimmel colletotrichum. „Als je met colletotrichum de fout in gaat, is de helft van de teelt als verloren te beschouwen”, meldt Jansen. Welke maatregelen hij hiertegen treft, schaart hij onder ’het geheim van de smid’. Minder gevoeligheid voor colletotrichum heeft er ook toe geleid dat de houdbaarheid op de winkelvloer langer is. Dat droog staan, wat vaak aan de orde is, niet direct meer desastreuze gevolgen heeft.

Lancering op Trade Fair Aangezien White Pearl afkomstig is van een rode variëteit, zijn plantvorm, teeltduur en teeltcondities niet anders. Het ras is evengoed ook in vitro te vermeerderen en op te potten vanaf maart. In de veredeling ligt nu het vizier op een roze Gaultheria procumbens. „Daar zal niet nog eens zes jaar overheen gaan”, zegt Jansen De witte Gaultheria procumbens White Pearl wordt op komende FloraHolland Trade Fair in Aalsmeer geïntroduceerd. Plantarium kwam te vroeg, omdat de bloei 41 (2015)

3815specialplants.indd 37

en afzetperiode ligt in week 35 tot en met 50. „Op de Trade Fair komt een noviteit ook beter voor het voetlicht, omdat enkele noviteiten worden gelanceerd in plaats van tegen de tweehonderd op Plantarium”, redeneert Jansen. Special Plant Zundert pakt de introductie groots aan door het volledige verhaal achter deze oorspronkelijke bodembedekker, ook wel bergthee genoemd, te vertellen. Door in promotiemateriaal de ontdekker Jean-François Gaultier, Canadese arts en natuurwetenschapper, te eren. Bijna 70 jaar later is het de Franse chemicus Auguste André Thomas Cahours die uit Gaultheria procumbens de inhoudsstof methyl salicylate isoleert. Een rustgevende stof met een aantrekkelijke geur, die verwerkt werd in onder meer kauwgum, oliën, aspirine en tijgerbalsem.

In 2016 op de markt Bij twintig van zijn grootste klanten test Jansen dit seizoen White Pearl. Met de informatie die dat oplevert, verwacht hij dat hij nog enkele summiere aanpassingen moet treffen, bijvoorbeeld ten aanzien van het steeketiket. „Met een nieuwe introductie schiet je nooit direct raak.” Zijn verwachtingen zijn hoog gespannen. In de potmaten 10,5 en 15 cm wil hij in 2016 met minimaal 100.000 tot 200.000 potten op de markt verschijnen. De gaultheriaspecialist is absoluut niet bang dat dit te veel stuks zullen zijn op een totaal van 1,5 miljoen gaultheria’s.

De rustgevende geur van Gaultheria procumbens is Jansen uiteraard bekend. Twee jaar geleden probeert hij de geur in

combinatie met de plant te vermarkten. De ’Gaultheria-parfum’ is echter geen doorslaand succes. Het is in het veredelingsproces van White Pearl dat het vermarkten van de inhoudsstof methyl salicylate toch weer begint te kriebelen bij de jonge potplantenkweker. „Het veredelen van Gaultheria procumbens trekt de aandacht van veel partijen, vooral van buiten de tuinbouw. Vooral vanwege de heilzame werking van methyl salicylate, in mindere mate vanwege de rustgevende geur.” Dit zet Jansen toch weer aan het denken. En ook al zijn sierwaarde, compactheid en houdbaarheid de belangrijkste selectiecriteria houdt hij ook rekening met de inhoudsstof. En probeert hij ook in dit opzicht de plant te optimaliseren. Natuurlijke reststromen genoeg. „Uitval van White Pearl ligt nu nog op 5%. En ook wil ik dat terugbrengen naar ons gemiddelde van 2%, dan nog zijn het interessante aantallen om iets mee te doen. Beter dan voor de klok zetten, waarmee ik een dief ben van mijn eigen portemonnee. Al dat genetisch gesleutel is intens complex, maar de moeite waard om er energie in te steken. Het is nu een samenspel van veredelen op een mooie sierwaarde en verbeterde kwaliteit van de inhoudsstoffen. Des te interessanter als het gehele product erdoor is te recyclen. Nogmaals het geeft minder prijsdruk als ik straks een volledige oplossing heb voor B-kwaliteit van mijn gaultheria”, stelt Jansen. Tot een bepaalde hoogte wil hij zich bezig houden met deze verbredingsactiviteit. Het mag niet koste gaan van het telen. Het wordt dus zoeken naar interessante partners waarmee het winnen van methyl salicylate uit Gaultheria procumbens een win-winstuatie oplevert. >

07-10-15 13:58

Vervolg van pagina 36.

Maori Collection Vorig jaar is Jansen gekomen met corokia Silver&Green, een bonsaivorm die hij dit jaar schaart onder het nieuwe concept Maori Collection. Hieronder vallen tevens zijn Corokia cotoneasters en de nieuwe gewassen Sophora prostrata Little Baby en mulbeckia Zig Zag. Gewassen die vaak verwerkt worden in arrangementen wat hij grotendeels laat doen door Meko Hulsebosch in Hillegom. Corokia wil Jansen de komende jaren gaan uitbouwen van 200.000 naar 500.000 stuks met soorten waarmee hij een jaarrondprogramma kan draaien. Hij heeft al langer oog op dit gewas, maar door de gevoeligheid voor bodemschimmels en de tweejarige teeltduur heeft het enige tijd gekost om volume op te bouwen. Bodemschimmels heeft hij nu aardig onder de knie. Hoe? Wederom het ’geheim van de smid’. Het enige wat hij daarover kwijt wil, is dat de opkweek van stek van moerplanten op een aparte locatie in Zundert bijdraagt aan gezonder uitgangsmateriaal.

Arrangementen grotendeels uitbesteed „Mijn klanten wensen in toenemende mate kant-en-klaar concepten. Omdat hier veel tijd in gaat zitten, besteed ik dat liever uit. Gaultheria-arrangementen heb ik ook afgestoten naar Meko Hulsebosch, waardoor op de kwekerij meer ruimte komt voor de

Corokia wil Jansen de komende jaren gaan uitbouwen van 200.000 naar 500.000 stuks met

vermeerdering en teelt van gewassen. De laatste voorraden aan potten, schalen en andere materialen voor toegevoegde waarden ben ik aan het wegwerken. Natuurlijk hou ik nauw overleg over de arrangementen, maar het is niet meer mijn corebusiness”, schetst Jansen. Van de corokia, helleborus, skimmia en buddleja die Special Plant Zundert teelt, heeft Jansen het alleenrecht. Het kwekersrecht ligt bij de partners waarmee hij samenwerkt. Bedrijfsmatig schuilt daar dezelfde gedachte achter als achter de gault-

heria waarover Jansen zelf het kwekersrecht heeft. „Mijn assortiment wordt in een samenspel bepaald met klanten en hun en mijn inschatting wat consumenten wensen. Ik heb afgeleerd in mijn eentje iets door te drammen; dat draait veelal uit op teleurstellingen. Dan had ik inmiddels mijn schuur volstaan met gewassen waarmee ik blijf zitten”, erkent Jansen eerlijk. De Gaultheria-parfum is zijn laatste eigen idee. Zo heeft hij ook zijn verwachtingen over Functional Fruit moeten bijstellen. Rubus chamaemorus zit nog steeds in het assortiment van Special Plant Zundert, maar nog steeds in de 50.000 stuks waarmee Jansen bijna tien jaar geleden begonnen is.

Voldoende uitbreidingsideeën

In vitro vermeerderde gaultheria’s aangeleverd in pluggen, klaar om opgepot te worden.

3815specialplants.indd 38

Op twee locaties met een totale oppervlakte van 2 ha glas en 1 ha containerteelt en nog een huurtuin van 0,3 ha zit Jansen in Nederland voorlopig wel aan zijn tax. Maar aan uitbreidingsideeën geen gebrek. „Ik heb vooral partners in de Verenigde Staten en Rusland voor ogen. Dat kan via een franchiseformule of via licentieverkopen. De tijd is rijp voor internationale expansie in de sierteelt.” Want vooral sierteler voelt Jansen zich: „Voor mij is de consument leidend in de productkeuze die ik maak. Dus bloemisterijof boomkwekerijkweker is mij om het even. Echter gezien de teeltduur van mijn meeste producten neig je mijn bedrijf een boomkwekerijbedrijf te noemen.” < 41 (2015)

07-10-15 13:58

verder verspreidt in de afzetketen. FloraHolland heeft op basis van de input van de NVWA en andere experts de procedures rond het fustwassen aangescherpt.

In augustus 2015 is bij twee rozentelers in Zuid-Holland type 1 van Ralstonia solanacearum aangetroffen, de ’tropische variant’ van deze bacterie. Het is een quarantaine-organisme. Ofwel, bij aanwezigheid is de teler volgens de wet ’bestrijdingsplichtig’. Er is nu ruim 5 ha gewas geruimd. Het betreft jonge aanplant. Een teler meldt dat hij in de besmette partij al enige tijd planten aantrof die niet goed groeiden. Hij heeft zelf laten onderzoeken wat de oorzaak is. Bruinrot wordt veroorzaakt door de bacterie Ralstonia solanacearum. Bekend is type (ras) 3 van deze bacterie, de zogenoemde gematigde variant (geen Q-organisme) die vooral in aardappelen uitval veroorzaakt. Roos was tot nu toe niet bekend als waardplant van de bruinrot-bacterie. De NVWA gaat er van uit dat er in dit geval van bruinrot bij rozen geen consequenties zijn voor de aardappelteelt. De volksgezondheid is volgens de instantie niet in gevaar en er is geen enkele indicatie dat deze bacterie zich

Onderzoek NVWA

Het bedrijf Bioniers, Stichting Probos en InnovatieNetwerk zoeken glastuinders die een pilot met een wilgenfilter willen starten. De wilgen kunnen, net als een rietfilter, afvalwater uit de glastuinbouw zuiveren. In Zweden zou deze techniek al op grote schaal worden toegepast, aldus Bioniers.

geoogst. Mede daardoor zijn de kosten van het filter vrij snel terug te verdienen. De techniek is dus met name gunstig in combinatie met houtstook. De as, die rijk is aan nutriënten, zou als meststof in de landbouw kunnen worden gebruikt. Het wilgenfilter haalt in principe alle nutrienten uit het afvalwater. Wat er met gewasbeschermingsmiddelen gebeurt is nog niet onderzocht. Ervaringen met rietfilters laten wisselende resultaten zien; sommige middelen worden wel afgebroken, andere niet. „In het project Glas Zuiver Water gebruiken we schimmels om gewasbeschermingsmiddelen uit het afvalwater te halen. Bij een wilgenfilter zouden we ook een dergelijke tweetrapsraket kunnen inzetten.”

Over enkele jaren mogen glastuinders geen nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen meer lozen op het oppervlaktewater. Daarom werken allerlei bedrijven en onderzoekers aan de ontwikkeling van technieken voor waterzuivering. Bioniers is ook betrokken bij het project Glas Zuiver Water in Klazienaveen, waarbij drijvende biofilters zijn aangelegd. De wilgenfilters lijken een beetje op de rietfilters, die op meerdere plekken in gebruik zijn. „Er zijn echter twee grote verschillen”, zegt Adrie Otte, directeur van Bioniers. „Wilgen verdampen meer dan riet. Daarmee raak je dus meer afvalwater kwijt. Verder produceren ze biomassa die te gebruiken is als biobrandstof.” Het hout kan elke twee tot vier jaar worden 41 (2015)

productpagina hansJoef.indd 39

De NVWA onderzoekt momenteel bij twee plantenkwekers en bij vijf rozentelers de omvang en de bron van de besmetting. Monsters van planten en het watersysteem worden onderzocht in het Nationaal Referentielaboratorium van de NVWA. Dit onderzoek kan enkele weken in beslag nemen. Afhankelijk van de uitkomsten besluit de NVWA of het nodig is ook bij andere bedrijven onderzoek te doen. Totdat alle resultaten van het (laboratorium)onderzoek bekend zijn mogen de betrokken plantenkwekers geen teeltmateriaal in de handel brengen. Betrokken telers mogen alleen bloemen in de handel brengen als de NVWA heeft vastgesteld dat er geen symptomen van bruinrot op de planten zijn. Als uit het laboratoriumonderzoek van de NVWA blijkt dat planten of het watersysteem besmet zijn met bruinrot, dan moet dit bedrijf de besmette planten vernietigen en alle materialen en oppervlakken die

Volgens Bioniers kan de zuivering dus vrijwel kostenneutraal, maar daarbij is de benodigde grond nog niet meegerekend. Het gaat om een groen systeem, dus het heeft veel ruimte nodig. Daarom is het lang niet overal mogelijk. „Je zit zo aan een hectare”,

Rozentelers nemen extra hygiënemaatrege-

met de bacterie in aanraking kunnen zijn geweest reinigen en ontsmetten. Dit gebeurt onder toezicht van de NVWA. Verwelking van blad, slappe stelen, vergeeld of bruin blad en op beschadigde plekken zelfs crèmekleurig slijm op stengels of bruinig gekleurd houtweefsel. Dat zijn de kenmerken bij bloemisterijgewassen. Een snijanthuriumteler in Bleiswijk heeft zijn kas in augustus 2015 geruimd nadat ruim een maand eerder ras 1 van Ralstonia solanacearum bij hem was aangetroffen. In 2014 zijn bij twee telers van curcumaplanten gevonden die hoogstwaarschijnlijk – gezien schadebeeld en verspreiding – besmet waren met deze variant van bruinrot. <

beaamt Otte. „Maar gemeenten vinden dit heel interessant, zeker als je het kunt combineren met een groenstrook of met natuur. De gemeente Klazienaveen wil hier mogelijk grond voor beschikbaar stellen.” In Flevoland bestaan enkele wilgenplantages voor de productie van hout. Onderzoek wijst uit dat die plantages vogels, schimmels en insecten aantrekken. Dat zorgt voor een grote biodiversiteit. Het eerste wilgenfilter is aangelegd op het Biesbosch MuseumEiland. Bioniers is inmiddels in overleg met fabrikanten van zuivel, van bier en van koekjes. <

foto: adrie otteN

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) onderzoekt bruinrotbesmettingen bij rozenvermeerderaars en -telers. Bij twee telers zijn gewassen al geruimd vanwege de aangetroffen de bacterie.

foto: HaNs Neefjes

Nieuws

07-10-15 13:58

Nieuws

Zoektocht naar wegval viburnumplanten De oorzaak van het wegvallen van viburnumplanten, zowel compactum als opulus roseum, is nog steeds niet achterhaald. De zoektocht duurt voort.

Op 2 oktober organiseerde LTO Glaskracht Nederland een bijeenkomst voor snij- en besheesterstelers op het bedrijf van John en Jolanda Brummans in Panningen. In 2008 zijn ze met de eerste sierheesters begonnen op 30 are ter vervanging van hun buxusteelt. Het bedrijf is inmiddels geleidelijk gegroeid naar circa 3 ha met onder meer als teelten hypericum, pioen, viburnum, skimmia, symphoricarpus en ilex. Al naar gelang de prijsontwikkelingen afgewogen tegen de transportkosten zetten ze hun producten af op veiling Rhein Maas (met name de pioenen), de Bloemistenklok op FloraHolland Naaldwijk en op FloraHolland Rijnsburg; heel soms op FloraHolland Aalsmeer. Het voordeel valt vaak uit naar FloraHolland Rijnsburg waar dan ook de meeste sierheesters naar toe gaan.

weinig moeite om een taklengte van 1 meter te krijgen. Dus te kort bij de grond afsnijden is er niet vaak bij. En ik denk de enkele keer dat we het doen, dat dat juist de planten zijn die wegvallen.” Bemestingsdeskundige Wilma Windhorst van Agropoli onderschrijft de ervaringen van de teler en adviseert niet alles in een keer te oogsten, zodat het gewas aan de gang blijft.

Goede grondstructuur Verder is een goede grondstructuur van belang, aldus Windhorst. Te rigoureus afmaaien van het gewas als de groene delen er nog aanzitten, is funest. „Een goede bodemstructuur is niet alleen belangrijk voor een goede weggroei van planten in het eerste

jaar, maar ook voor het meerjarige gewas. Als het groene gewas ineens kort wordt afgemaaid, valt de verdamping weg waardoor wortels afsterven. Ook de groeikoppen zijn er niet meer om bewortelingshormonen aan te maken. Met als gevolg het afsterven van witte kiemwortels. Er blijven dan alleen verhoute wortels zonder opnamecapaciteit over”, meldt Windhorst. Bovendien is er met het ontbreken van groene delen ook geen suikerafgifte meer naar de grond. De suikers die de wortels naar de grond lekken, houden de bodembiologie in leven. De bodembiologie is zeer belangrijk voor de structuur van de grond. Kort en drastisch het hele gewas afknippen, en de gevolgen daarvan zijn volgens de bemestingsdeskundige de verklaring voor

Viburnum selectief oogsten

Foto's: Peter vaN Leth

Op sierheesterkwekerij Brummans blijft het wegvallen van viburnumplanten beperkt tot een enkele plant. Net als bij de meeste kwekers voornamelijk in compactum minder in opulus roseum. Volgens Jolanda heeft dit alles te maken dat zij selectief oogsten, waardoor de sapstroom goed op gang blijft, en niet te kort bij de grond afknippen. „Nu hebben wij wellicht ook makkelijk praten, want hier in het Limburgse heeft viburnum

Groente op zoek naar nieuw afzetsysteem In de groente is men hardnekkig op zoek naar een nieuw marktsysteem om de marges van producenten te kunnen vergroten. Vorige week ging het project SamenMarkt van start.

nog eens 15% geen geld om in het bedrijf te investeren. Als de sector niet verandert, komt ook de laatste 35% in de problemen, is de overtuiging van voornoemde partijen.

Marges vergroten Woensdag 30 september vond op de Demokwekerij in Wateringen de startbijeenkomst van SamenMarkt, een samenwerkingsproject van Wageningen UR, Hogeschool Inholland, TU Delft en SIA Raak, plaats. Momenteel kan 50% van de Nederlandse glasgroentebedrijven niet aan de betalingsverplichtingen voldoen en heeft

4115prdnwsAriePeter.indd 40

Glastuinbouwers vragen zich af hoe zij hun marges kunnen vergroten en hoe zij tot een rendabele businesscase kunnen komen. De afgelopen jaren is ingezet op productinnovatie en procesinnovatie. Nu is het tijd voor marktinnovatie, vertelde Olaf van Kooten van de Wageningen UR. Een belangrijke oorzaak lijkt de huidige

marktstructuur te zijn, waarin er geen sprake is van een transparant proces van prijsvorming tussen de vraag van consumenten en retail en het aanbod van glastuinbouwers. In de huidige keten wordt de prijs gemaakt tussen handel en retail. Gevolg is dat de glastuinbouwers te weinig verdienen en de consument lang niet altijd de gewenste kwaliteit krijgt. Er vindt tussen de twee geen informatieoverdracht plaats. Volgens Van Kooten moet in een nieuw model de prijs gemaakt moet worden tussen consument en producent. Daartussen dienen serviceproviders het transport en de 41 (2015)

07-10-15 13:58

het wegvallen van viburnumplanten. Bij Brummans wordt viburnum in het vroege voorjaar, met een bosmaaier afgemaaid. Dit maaien van een kaal gewas is veel minder ingrijpend voor de plant en de grond.

Opvallend is verder dat langs rijpaden en gras de wegval van viburnumplanten veel minder is. Nou ook weer niet helemaal; het past in de theorie van Windhorst. Gras geeft via de wortels suikers af die de bodembiologie actief houden, en daarmee blijft de structuur waarschijnlijk beter. Viburnums kunnen in grond met een goede structuur voldoende witte kiemwortels maken. Deze opnamewortels houden het gewas vitaal. Een overweging zou dus kunnen zijn tussen de viburnumplanten gras te zaaien. „Geen gek idee. Er zijn voldoende grassoorten hiervoor geschikt”, aldus Windhorst. In hoeverre calcium en borium een rol spelen, kan Windhorst nog niet zeggen. „Het effect van deze voedingsstoffen is op wortelvorming bij veel sierheesters groot. In viburnum zijn we hiermee bij verschillende kwekers aan het experimenteren.” Wat de oorzaak in ieder geval niet is, zijn aaltjes, meldt Aad Vernooy, netwerkcoördinator snijbloemen. Daar is onderzoek naar gedaan.

Biologisch afbreekbaar folie Dit jaar heeft John Brummans voor het eerst geëxperimenteerd met biologisch afbreek-

distributie te gaan verzorgen. Een systeem via internet moet hier de basis voor gaan vormen. Hoe dat systeem eruit gaat zien is nog onbekend. „Als de groentesector zelf niet zo’n systeem ontwikkeld dan doet Google het wel”, zei Van Kooten.

In SamenMarkt wordt door Hogeschool Inholland samen met glastuinbouwers, ketenpartijen en kennisinstellingen TU Delft en LEI Wageningen UR, een innovatieve marktsimulatie ontwikkeld op basis van ’agent’ technologie. De te ontwikkelen 41 (2015)

4115prdnwsAriePeter.indd 41

baar folie onder zijn sneeuwbes. Hij brandt de gaten met een onkruidbrander, wat zeer nauw luistert. „Voor je het weet, brandt een groot deel van de folie weg. Tevens moeten de planten netjes gesnoeid zijn om het folie goed aan te kunnen brengen. Anders ben je er met het aanbrengen te veel tijd mee kwijt”, schetst Brummans. Het onkruid krijgt Brummans met het biologisch folie niet volledig onder de knie. Tweemaal heeft Brummans nog door het gewas gelopen om bij de planten het onkruid met de hand te verwijderen en een keer heeft hij met de rugspuit een onkruidmiddel gespoten.

Omgerekend naar hectare, denkt Brummans ongeveer € 1.200 kwijt te zijn. Dat is het hem waard, zeker met het snijden van een extra tak per meter. De sierheesterkwe-

simulatie biedt telers en ketenpartijen een ’veilige’ omgeving om te ’experimenteren’. Met de simulatie wordt onderzoek verricht naar marktfunctioneren en de mogelijkheden voor verbetering van de businesscases van glastuinbouwers door producten op een meer onderscheidende wijze tegen een goede marge in de markt te zetten. In de simulatie gaat het om de producten grove en middelgrove trostomaat. Het onderzoek moet leiden tot nieuwe kennis over het functioneren van de huidige, niet-transparante, markt in de glastuinbouw, mogelijkheden om met nieuwe marktmechanismes en ketensamenwerkin-

Brummans is positief over biologisch af-

ker gaat er dan ook volgend jaar zeker mee door. Hij geeft collega’s die dezelfde stap overwegen mee goed biologisch plastic aan te schaffen; plastic dat door microperforatie in ieder geval goed water doorlaat. Deze alertheid onderschrijft een collega sierheesterkweker die ook biologisch afbreekbaar plastic legt: „Biologisch afbreekbaar plastic wordt soms voor de helft van de prijs van een ander plastic aangeboden. Deze plastics bevatten vaak meer olie waardoor ze moeilijker afbreken.” Goed plastic breekt volgens hem binnen drie maanden af in de grond, mits goed onder de grond gewerkt. Blijft het boven dan wordt het plastic te hard. <

gen, businesscases van MKB glastuinbouwers te verbeteren en de mogelijkheden om met agent technologie een complexe markt te modelleren. Behalve deze simulatie doen studenten ook onderzoek naar de potplantenmarkt. Ze gaan informatie over deze markt verzamelen en maken een analyse ervan. Een ander initiatief in de groentesector om de afzet uit het slop te halen is de samenwerking tussen vijf grote telersverenigingen, de Rabobank en de overheid. Voormalig minister Cees Veerman leidt deze coalitie. <

07-10-15 13:58

Teelttips ZOmerBlOemen Spint Omdat spint in het najaar, zeker bij de buitenteelten, niet een echt probleem is, wordt er vaak niet meer bestreden. Het is echter wel zo dat alle volwassen vrouwtjes die in leven blijven de winter kunnen overleven. Ze kruipen weg nadat ze zijn bevrucht en beginnen in het voorjaar direct met het leggen van eitjes. In gevoelige gewassen is het dus nuttig om

lelie Belichting Om de teeltsnelheid zo lang mogelijk vast te houden kunt u stuurlicht geven, zodat de lelies een daglengte ervaren van 16 tot 18 uur. Bij deze daglengte realiseren zij de vlotste knopaanleg en bloei. Op dit moment worden de meeste lelies

Tulp Opgroei Bij kistenbroei is opgroei van de geplante bollen een jaarlijks terugkerend probleem waarvan de omvang niet vooraf te voorspellen valt. Om het optreden toch zo toch zo veel mogelijk in te dammen zetten we de maatregelen nog even op en rij:

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 42

DaucuS

deze laatste populatie nog te bestrijden. In deze tijd van het jaar is het minder belangrijk om er ook een eidodend middel bij te doen, omdat de larven die uit die eitjes komen niet meer volwassen worden en dus niet kunnen overleven. In gewassen waar de spint biologisch is bestreden, is het negatief om deze laatste bespuiting uit te voeren. De roofmijten hou-

den het in het najaar langer uit en zullen dus de laatste spint opeten voordat ze zelf afsterven. Een bespuiting zou er dus voor zorgen dat juist deze rovers worden gedood en de spint het overleeft.

met vol vermogen belicht, zeker vanaf het moment dat er sprake is van een behoorlijke bladspreiding. In de praktijk is dit 5 uur per etmaal belichten rond deze tijd, oplopend tot 10 uur eind oktober. Dit geldt voor installaties rond de 5.000 lux. Voor een optimaal effect van daglengtebehandeling is belichten voorafgaand aan de dag, of aansluitend aan de dag aan te bevelen. Hoe zwaarder de belichtingsinstallatie hoe minder

uren nodig zijn om de groei erin te houden. Denk om de lichtuitstootregels!

■ Later in de tijd komen de wortels veel sneller uit de bol. Vooral vanaf begin november is dit het geval. Reden om bij cultivars met deze eigenschap zo veel mogelijk vóór die tijd te planten. ■ Stugge grond is een nadeel, de bol drukt zich er gemakkelijker uit. ■ Te dunne en te luchtige deklaag geeft eerder opgroei. ■ Dit geldt ook voor te grof afdekzand, dit droogt te

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Smet Daucus carota is een zomerbloem die zeker later in het najaar in populariteit toeneemt. Deze plant, directe familie van de winterpeen, is best erg sterk. Toch is het door de natte omstandigheden waarin deze bloem in het najaar groeit verstandig schimmelvorming voor te blijven met preventieve bespuitingen. Het is dan vooral belangrijk om het gewas sterk te houden. Door de schimmelbestrijdingsmiddelen gecombineerd te spuiten met, tot 10 gram bitterzout per liter spuitvloeistof, blijft het gewas harder en zal minder snel beschadigen. Juist op beschadigingen ontstaat botrytis. Als er eenmaal botrytis in zit, is dit door het fijne blad van de daucus vrij moeilijk weer te stoppen. Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Schermen

Probeer overmatig vocht af te voeren door te luchten boven het gesloten doek. Dit kunt u doen door een buitentemperatuur (traject 10- 5°C) afhankelijke min luwzijde & windzijde in te stellen. Het is aan te raden om deze raamstanden te verhogen als het kasklimaat te vochtig is. Recente ervaring leert

dat meer gebruik maken van de windzijde leidt tot wat meer luchtbeweging in de kas en een betere temperatuurverdeling. Bij vochtige en zachte omstandigheden geeft een vaste doekstand van 98% de beste resultaten. Wanneer het buiten kouder wordt kan het doek beter geheel gesloten worden, want bij een vochtkier is er dan wel een groter risico op temperatuurverschillen en dus bloeiverschillen tussen voorin en achterin het vak.

snel op tijdens de opgeplante bewaring. ■ Een extra afdeklaagje van circa 2 cm fijne potgrond aanbrengen voordat de deklaag van zand er op komt werkt positief, voor de strooibaarheid is voldoende droogte nodig en plm. 20% zand. ■ Dek zo dik met zand af dat de bolneus nog net zichtbaar is na het water geven. ■ Het zand mag niet te grof zijn (vormt geen aaneen-

gesloten laag en is gauw droog), maar ook niet te fijn (verslemping, koud). ■ Maak de afdeklaag voldoende nat, het aangebrachte gewicht van het water is ook van groot belang. ■ Houd de bewortelingstemperatuur voldoende laag, in een jaar met vlotte beworteling (is voor nu nog niet helemaal duidelijk) kan 5°C eind oktober bij een snel groeiende partij al te hoog zijn.

■ Lucht verversen in de koelcel volgens de normen en daarmee het CO2 -gehalte laag houden werk. ■ Opnieuw bezanden bij constateren van opgroei kan goed helpen, mits er nog geen wortels door de bakbodem komen.

Klimaat

Schermen is op dit moment alleen nog aan te bevelen op jonge aanplant. Slechts bij erg zonnig weer en hoge kastemperaturen is het dan aan te raden om het schermdoek tussen 11 en 15 uur te sluiten bij een instraling van meer dan 400 w/m2. Maximum doekstand is doekafhankelijk tussen 50% en 70%. Bij twijfel niet schermen! Wilfried Poland Bloembollenadvies, 06 31698070

Wilfried Poland, Holland Agri Consult,06 31698070 Alex Buis Tulpenadvies, 06 42388337 41 (2015)

07-10-15 13:58

Schoffelen

Groene en bonte planten Kasklimaat De herfst is nu echt begonnen. Geef daarom wat extra aandacht aan klimaatinstellingen. De daglengte neemt snel af en om nog wat groei te realiseren is het belangrijk de kas goed op temperatuur te houden. Benut al het aanwezige licht. De zon wegschermen is nu niet meer nodig, het stralingsniveau komt nu nauwelijks boven de 350 watt/m². De zon lijkt nog scherp, maar een goed groeiend gewas kan deze stralingsintensiteit makkelijk aan. Stel de ventilatietemperatuur in de namiddag hoger in om de stralingswarmte goed vast te houden. Kijk ook naar de stooklijnen. Bij goed zonnig weer is de warmtevraag minimaal, maar in de nanacht kan de

Vaste planten Goed groeiweer De vroeg bloeiende rassen zijn inmiddels opgepot evenals de gewassen bestemd voor de grotere potmaten. De meeste vasteplanten staan, dankzij het groeizame weer van de laatste weken, nog goed te groeien. Hierdoor staan de gewassen vrij dicht op elkaar. Schimmelziekten krijgen dan volop de kans zich te ontwikkelen. Vooral bij die gewassen die eerst buiten op het containerveld worden opgekweekt Een behandeling met een breedwerkend schimmelmiddel is dan raadzaam. Planten in de kas worden door het warme weer snel te weelderig. Het is beter 41 (2015)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 43

temperatuur door uitstraling soms snel zakken. Belangrijk is dan de energieschermen gesloten te houden. Dat geeft minder RV-problemen dan u in eerste instantie zou denken. De warme kaslucht kan veel meer vocht bevatten dan een koude kaslucht. Pas de verwarmingstemperatuur aan de aard van het gewas. Houd een wat hogere kastemperatuur aan om een goede groei te realiseren. In combinatie met wat zonnige dagen kunt u nog een goede groei realiseren.

Water en bemesting De watergeeffrequentie gaat nu snel omlaag. Geef daarom extra aandacht aan de voeding. Vooral als het gewas nog lekker groeit, vraagt het een goede EC in

deze te remmen dan met een te grof gewas de winter in. Afknippen of terugmaaien is niet raadzaam. De planten herstellen niet voor de winter en de kans op een niet goed uitgegroeide plant is groot. Het overwinteren van vasteplanten is een verhaal apart. De meeste rassen zijn vorstbestendig en kunnen prima buiten overwinteren. Als het blad afgestorven is, kunnen de planten ingeschoven worden. Zorg wel dat de potten goed nat de winter ingaan. De meeste vorstschade treedt op door uitdroging en niet door strenge vorst. Dek de planten af tijdens een strenge vorstperiode. Vaak wordt hier acryldoek voor gebruikt, maar het zogenoemde ’Agro-cover’ is beter geschikt. Overwinteren in de kas is een ander verhaal. Ook hier is tijdens vorst een vochtige

de pot. Stel deze voldoende hoog in en controleer aan de hand van potgrondanalyses of u nog op het juiste spoor zit. Een goede bladkleur is vaak gerelateerd aan het niveau van spoorelementen in de grond. Geef deze goed mee in de winter. Spoorelementen zijn vaak moeilijk opneembaar voor de plant en gerelateerd aan de pH van de grond. Gewassen die graag een lage pH hebben, laten het eerst een gebrek zien. Het is dan beter wat extra toe te voegen aan de potgrond. Overleg dit met uw leverancier. Tijdens de teelt een gebrek wegwerken. is vaak moeilijk. Voorkomen is beter dan genezen.

Arie van Bostelen, 06 51312208

potkluit belangrijk. Bij goede weersomstandigheden buiten zullen de gewassen lang actief blijven. Probeer de kas zo koud mogelijk te houden om natuurlijke omstandigheden te creëren. Veel vasteplanten hebben een rustbehoefte of koudeperiode nodig voor zij kunnen gaan bloeien. Deze rustbehoefte verschilt per ras. Let ook op het natuurlijke bloeitijdstip. Een laat bloeiend gewas als aster is zonder kunstgrepen niet te vervroegen. Houd hier bij de opzet van de teelt rekening mee. Stel uw assortiment aan de hand van de natuurlijk bloeitijden samen. Vervroegen is aantrekkelijk omdat het eerste halfjaar vaak de beste afzetperiode is, maar dat kan niet met alle rassen.

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

sjoemelen Ik parkeer mijn VW-bus op de Paardebloem. Het is dertig meter lopen. Een hoekhuis. Ik bel aan. Na wat gerommel aan de sloten van de deur doet een blonde vrouw open. Vlug steek ik de bloemen voor me uit. ’Kijk eens’, zeg ik, ’ik dacht, ze woont op de Lentebloem, dan neem ik een zomerbloemetje mee. Voor de schrik.’ Want schrikken was het wel even ja, een dag eerder. Voor ons, maar zeker ook voor haar. Een van onze zoons was door haar geschept bij een kruispunt. Goed afgelopen gelukkig, alleen materiele schade, maar toch. Ik heb zelf ook ooit een brommer op de motorkap gehad en als je dan uitstapt voel je je knieën best knikken. Het zal je gebeuren. Daar is ze ook het meest benieuwd naar, hoe het met hem gaat. ’O, gelukkig! Daar ben ik zó blij om!’ Maar goed, ik ben er vooral omdat er schadepapieren moeten worden ingevuld. Fiets kapot, de bumper van de auto en ook de grille is beschadigd. En de schuldvraag natuurlijk. Wie was fout? Voor haar is het wel duidelijk. Zij reed door groen, dus mijn zoon moet wel door rood zijn gegaan. Maar ik ben met een duidelijke opdracht van huis gegaan: ’Pap, ik reed écht door groen hoor!’ En zijn jongere broer beaamt het. Bij hoog en bij laag. Wie moet je geloven? En dat in tijden dat je geloof in de mensheid flink op de proef wordt gesteld. Wie had toch ooit kunnen bedenken dat een gerenommeerd bedrijf als Volkswagen sjoemelsoftware in zijn auto’s zou bouwen? Dat verwacht je toch niet? Als je Duitse gründlichkeit niet meer kunt vertrouwen, wie of wat dan nog wel? Maar ja, ieder die zichzelf een beetje kent weet hoe het werkt. Het zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen. Ook wij grijpen bij plagen weleens naar verboden middelen. Denken we onszelf een handje te moeten helpen. Of we leveren onze bloemen aan Rusland in verpakkingen die niet naar Nederland te herleiden zijn. Je moet er niet aan denken dat de Russen om die reden de boel helemaal op slot gooien. Nee, het zit in ons allemaal. Maar stom blijft het, van VW. We vullen beiden naar eer en geweten het schadeformulier in. Geen gesjoemel. De verzekering mag rechtspreken. Ik hoop voor haar dat ze de schade vergoed krijgt. Nou ja, een bloemetje heeft ze alvast.

Schneider Youngplants, 06 53281711

07-10-15 13:58

Nieuws

MPS hoopt in 2016 productgaranties te kunnen geven Geen apart label, maar een certificaat verbonden aan MPS-modules moet vanaf volgend jaar inzichtelijk maken aan klanten en consumenten welke werkzame stoffen van gewasbeschermingsmiddelen er in en op bloemen en planten zitten. MPS pakt deze wenselijke productcertificering op met FloraHolland. Op dit moment loopt de pilot ’Product Proof’. De pilot moet inzichtelijk maken hoe het gebruik van werkzame stoffen transparant is te maken in een certificaat dat voldoet in de markt, betaalbaar is en oplossingen biedt voor de maatschappelijke problematiek. FloraHolland kijkt naar praktische oplossingen om dagelijks inzicht te verschaffen en of er garanties te bieden zijn op klant-, soort- of partijniveau, betaalbaarheid en de werkbaarheid in de praktijk. Het doel is om eind 2015 een concept te hebben van een werkbaar instrument.

anticiperen hierop door een instrument te bouwen waar een betrouwbaarheidsindex in zit”, aldus pilotbegeleider Gerrit-Jan Vreugdenhil van MPS. Een betrouwbaarheidsindex is niet nieuw voor MPS. Deze expertise heeft de organisatie de afgelopen jaren opgebouwd met het label Fruit&Vegetables. Een betrouwbaarheidsindex bestaat uit een dag registratie van gewasbeschermingsmiddelen en het controleren van deze registratie door onafhankelijke monsternames. Bovendien wordt er gekeken naar de toelating van middelen op producten. „Met Product Proof willen we eigenlijk vele aspecten analyseren zoals de toelating in de teelt, de zwarte lijst van MPS, de afnemerseisen en neonicotinoïden”, zegt Vreugdenhil. Ondernemers moeten er tevens rekening mee houden dat bij MPS-certificering op productniveau sterker gecontroleerd wordt op tracering en wederverkoop.

Betrouwbaarheidsindex „Bedrijven willen inspelen op de groeiende behoefte aan duurzaamheid, niet alleen op bedrijfsniveau maar ook op productniveau. Diverse liever vandaag dan morgen. We

Intussen zijn in de pilotgroep de eerste monsters genomen en de uitslagen en analyses besproken. Kwekers zijn zich ervan bewust dat steken uitgangsmateriaal een

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

4115colofon.indd 44

In recente rapporten van Greenpeace stond dat qua duurzaamheid niet meer te vertrouwen was op MPS. Het verweer van directeur Theo de Groot was dat MPS tot dan toe niet stond voor een bepaalde productgarantie. „Nu die garantie in de maak is, zie ik elk onderzoek met vertrouwen tegemoet. Dan zal duidelijk zijn dat MPS synoniem is aan duurzaamheid”, stelt De Groot. <

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

bron kunnen zijn van plantmateriaal wat ongewenste inhoudsstoffen bevat. „In feite moeten kwekers ook gaan werken met gecertificeerd uitgangsmateriaal. Dit is lang niet altijd makkelijk, zeker als het assortiment bestaat uit uitgangsmateriaal van meerdere vermeerderaars of verdelaaars”, verwoordt Vreugdenhil. De pilot ’Product Proof’ kent een brede vertegenwoordiging in de sierteelt. Los van de diverse teelten in bloemen en potplanten is er ook een referentiegroep met een afvaardiging van handel en retail. In deze groep zijn ook maatschappelijke groeperingen vertegenwoordigd. Tevens wordt er met maatschappelijke groeperingen overlegd.

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

41 (2015)

07-10-15 13:58

Kasgenoten

A genda Binnenland Weken van de Nederlandse roos. Info: www.mijnbloemist.nl/nederlandseroos de kracht van veranderen, gemeente Westland. Info: www.gemeentewestland.nl Geothermie: meer opbrengst dankzij WKK en warmtepomp, bijeenkomst, Middenmeer. Info: www.biowkk.eu

FOTO: JOeF SleegerS

IFTF handelsbeurs, Vijfhuizen. Info: www.iftf.nl FloraHolland Trade Fair, Aalsmeer. Info: www.floraholland.com Seminar Shaping te future of floriculture,

Leeftijd: 52 Plaats: ’s-Gravenzande Teelt: snijcymbidium Oppervlakte: 2 ha Info: www.werkgeverslijn.nl Webinar Wet Aanpak Schijnconstructies

Wim Valstar Hier staat een grote emmer met mesjes. Een voor elke rij?

Info: www.werkgeverslijn.nl

„Voor elke plant gebruiken we een apart mesje, om de verspreiding van virus te voorko-

LTO Glaskracht Nederland Waterdagen,

Wat is het leuke aan snijcymbidium?

Kennisdebat Groene gewasbescherming,

Heeft u ervaring in de groententeelt?

aan Proflora. wieso glasgroenten af, en ook een heleboel siergewassen. Het moest een teelt worden waarmee niet zomaar iedereen kan beginnen. We hebben gekozen voor een teelt die

uur, locatie niet bekend. uur, Bleiswijk. Glastuinbouwevent, locatie niet bekend.

Deze kas ziet er nieuw uit.

Glastuinbouw, Bleiswijk. Info: www.ltoglaskrachtnederland.nl

2 hebben we 4.000 m2 te bouwen. Het land van de buurman staat niet elke dag te koop. We konden het gelukkig wel

Buitenland toonstelling, Abu Dhabi, Verenigde Arabische

Hebben jullie een taakverdeling?

Sanlon du Végétal, Angers, Frankrijk. Info: www.salonduvegetal.com

Het buitenland?

myplantgarden.com nisatie, Pune, India. Info: www.hortiexpo.com -

gaan er nu nog regelmatig heen, net als onze teeltvoorlichter. Alleen de heenreis duurt

den. Info: www.nordicflowerexpo.com

Dat is nogal een reis...

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

41 (2015)

Kasgenoten agenda_nw.indd 45

Foto’s

daar dezelfde kwaliteit te realiseren als hier in Nederland. Het is een Hollandse kas met

Filmpjes

07-10-15 14:29

Roelofarendsveen info@klinkstoom.nl

683772_.indd 46

7-10-2015 12:48:22

683773_.indd 47

7-10-2015 12:47:52

683774_.indd 48

7-10-2015 12:47:29