VBB_43-2014

B

43

Oog in oog met consument 14

8 Doorbraak

12 Leden verdeeld

forceren in de herstructurering

over strategie FloraHolland 2020

Cover-nw.indd 1

28 Potgrond

32

van organismen

verder dan rozen alleen

22-10-14 14:53

The orchid professionals

ÂŽ

since 1933

De specialist in uitgangsmateriaal van orchideeĂŤn +31 (0)251 20 30 60 FloraHolland Trade Fair Aalsmeer, standnr.: 20.6

www.floricultura.com 1A

603364.indd 2

22-10-2014 10:38:02

B 8 Met nieuwe aanpak doorbraak forceren in herstructurering

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview:

4

Commentaar:

5

Stelling:

Nieuws 6

B

10

8

Herstructurering:

10

Ondernemen:

12

Afzet:

14

Afzet:

16

Column:

18

Vragen:

Markt 22 22 23 24 25

Teelt

28

26

In beeld:

28

Substraat:

32

Ecuador:

34

Chrysant:

36

Hortensia:

38

Teelttips:

39

Column:

Nieuws 40

Service

32

Ecuador

41

Kasgenoot: Agenda Voorplaat:

43 (2014)

Inhoud.indd 3

3

22-10-14 14:53

Opinie

fOtO: rOb jOnkers

Een consumentenmerk voor bloemen en planten is volgens teler Rob

cvanderzwet@hortipoint.nl

„Wij teelden vijf jaar terug tuinazalea en pieris. De prijsvorming van deze planten stond onder druk. Ik was op zoek naar iets anders. Ik kwam toen in contact met Vincent van Rijsewijk. Hij kende deze hortensia uit Amerika en in Europa werd dit soort nog niet opgepakt. Hij zocht een kweker ervoor en zo is uiteindelijk het merk hortensia Forever & Ever in Nederland ontstaan.”

„We hebben er heel bewust voor gekozen om de consument op te zoeken en hen enthousiast te maken. Wij willen dat er vraag vanuit de markt loskomt; zij moeten om hortensia Forever & Ever gaan vragen.

Dat is uiteindelijk wat je als kweker wil. Dan krijg je een stevigere positie in de markt; dan word je als teler niet meer uitgespeeld tegen elkaar.”

„Ja, dat is gelukt. Alles gaat tegen een vaste prijs weg vanaf de kwekerij. Wij zijn geen lid

van de veiling, dus wij voeren ons product niet voor de klok aan. Voor een consumentenmerk is dat sowieso geen optie, vind ik.

Je wilt een vaste prijs voor klanten hanteren.

Bovendien verkoop je met een merk niet alleen een product, maar een heel concept.

Wij verzorgen point-of-sales materiaal, regelen advertenties, enzovoort. Hiervoor moet je in contact staan met de eindklant en dat is voor de klok niet mogelijk.”

„Je moet als teler iets in huis hebben, wat nog niet op de markt is. Je moet je op een bepaald punt echt onderscheiden van andere leveranciers. Anders heb je ook geen goed verhaal. En daar draait het om bij een goed merk.”

„Forever & Ever is de enige hortensia die bloeit op een- of meerjarig hout. Consumenten kunnen de plant terugsnoeien en dan gaat de hortensia het het andere jaar weer doen. Vandaar de naam. In Amerika

bestond de naam al en die naam mochten wij ook in Europa gebruiken.”

„Je moet eerst een verhaal hebben en dat vervolgens verspreiden. Maar ik vind het lastig aan te geven hoe je dat precies moet doen. Mijn advies is in ieder geval dat een teler dat niet allemaal zelf in de hand moet willen houden. Schakel een marketeer in die hier verstand van heeft. Als je dit zelf gaat doen, dan wordt het niks. Een merk moet de eerste jaren constant geladen worden. Het is een tijdrovend en kostbaar verhaal.”

„Precieze bedragen wil ik niet te noemen, maar het kost honderdduizenden euro's.

Een merk moet in beeld blijven; de beste reclame is herhaling. Zo zijn wij te zien op de televisie in binnen- en buitenland, we doen aan sponsoring en zetten advertenties in de bladen. We merken dat dit zijn vruchten afwerpt. In 2012 zijn wij verkozen tot tuin-

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

H

-

-

-

-

4

Opinie_NW.indd 4

43 (2014)

22-10-14 15:20

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Greenports staan te ver van tuinder af plant van het jaar door Sanoma, beoordeeld door de consument. Hieruit maak ik op dat het merk bekend is. Ook krijgen wij veel reacties op onze website en Facebook-pagina.”

„De eerste drie jaar niet. In 2009 was de productie nog maar 10% van wat het nu is. Wij draaiden volop kosten om het merk bekend te maken bij het publiek. Nu verdienen wij dit langzaam weer terug. We hebben natuurlijk nog steeds marketingkosten, maar nu staan de opbrengsten meer in verhouding. We blijven investeren; Forever & Ever moet continu zichtbaar blijven. Daarnaast moet je ook investeren in mensen op de weg die het personeel op de winkelvloer begeleiden. Ook daar moet het verhaal kloppen.

Het houdt niet op bij planten op een kar zetten. Nee, dan begint het pas. Telers die een merk op de markt willen zetten, moeten bereid zijn dergelijke kosten de eerste jaren te willen dragen.”

Wanneer is een merk af?

De zes greenports (Westland-Oostland, Aalsmeer, Venlo, Duin- en Bollenstreek, Boskoop en Noord-Holland Noord) staan veel te ver af doen, maar wat ze dan concreet voor telers bereiken, is vaak ondui-

Marco Alderen, teler van trekheesters in Aalsmeer -

moet juist nu anders en beter en daar

Mariëlle Kroes, tulpenbroeier in Nieuwe Wetering

„Nooit. Je mag nooit verslappen of achteroverleunen. Als je het gevoel hebt dat je er bent, gaat het mis. Een merk moet blijven vernieuwen. Wij hebben een programma bij een veredelaar lopen en wij zijn 28 nieuwe soorten aan het testen. Als we daar iets nieuws uit kunnen halen, voegen we dat aan de lijn toe. We zijn ook aan het bekijken of we andere producten aan Forever & Ever kunnen toevoegen die passen bij het concept. Het is een sterk merk en wij hebben het gevoel er nog meer uit te kunnen halen.”

derdaad te ver van de tuinorganisaties denken niet in

-

Ze stellen een gebied aan

bromeliakweker in Woubrugge -

ant én teler Telers maken echter geen onderscheid tussen

-

-

43 (2014)

Opinie_NW.indd 5

5

22-10-14 14:53

Nieuws Lees meer op de website

Fairtraderozen voor het eerst voor de klok

Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws.

Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

■

Maandag 20 oktober van Plantion voor het eerst Fairtraderozen geveild. Deze eerste kar ging voor € 739 van de hand en de veiling in Ede heeft hetzelfde bedrag aan aanvoerder AQ Roses geschonken voor een project in Ethiopië. Een vereiste van Fairtrade is dat de producten traceerbaar

Exportwaarde plust bijna 3%

De exportwaarde van bloemen en planten vanuit Nederland is tot en met september met bijna 3% gestegen tot € 4,1 miljard, aldus exportstatistieken van Floridata. Opvallend is de omslag van krimp naar een toename van 7% naar Frankrijk. In het derde kwartaal dit jaar klom de totale omzetwaarde met 5% in vergelijking met het derde kwartaal in 2013. In bijna alle maanden dit jaar is de exportwaarde van bloemen en planten gestegen. Alleen in maart en mei was er dit jaar een krimp.

exact waar de bloemen en planten heengaan, klanten staan. Zodoende Fairtrade hier op de klok te verhandelen”, aldus directeur Peter Bakker.

De veiling wil met dit aanbod inspelen op de toenemende vraag naar mens- en milieuvriende-

Schade eerste herfststorm lijkt mee te vallen ■

Bij Interpolis Agrarisch Bureau zijn tot woensdag 22 oktober 12 uur 25 schademeldingen binnen gekomen, hoofdzakelijk voorvallen in de glastuinbouw. De meldingen zijn verspreid over het land, maar wel in het westen van Nederland. Adri Witlox van Interpolis noemt 25 meldingen niet echt veel. Over omvang van de meldingen kan hij echter nog niks zeggen.

■ ’Boegbeeld modernisering teeltareaal gewenst’ Het Rijk moet iemand als nationaal boegbeeld aanstellen, die de regie neemt over de modernisering van het teeltareaal in de tuinbouw en voor doorbraken zorgt op dat gebied.

Dat schrijft voorzitter Sjaak van der Tak van Greenport Holland Overheden in een brief aan de Tweede Kamer. Dat boegbeeld moet een actieplan schrijven dat aandacht heeft voor de inzet van instrumenten voor onder meer: het slopen van voormalige bedrijfswoningen die herstructurering belemmeren, saneringen via bijvoorbeeld slooppremies en het in depot nemen van gronden.

Lees meer op pagina 8 en 9.

■

CAO Glastuinbouw definitief

De achterbannen van LTO Glaskracht Nederland, Plantum, FNV Bondgenoten en CNV Vakmensen stemmen in met de nieuwe cao voor de glastuinbouw. De cao geldt voor 50.000 medewerkers met een vast of tijdelijk dienstverband en op onderdelen ook voor de uitzendmedewerkers, die in de sector werkzaam zijn.

■ Raad van State kritisch over kredietunies De Raad van State (RvS) is kritisch over een CDA-wetsvoorstel om de regels voor krediet-

6

Nieuwskort2.indd 6

De ambitie is om in de toekomst ook andere Fairtradeproducten via de klok aan te bieden.

unies te versoepelen. Het adviesorgaan van de regering vraagt zich af in hoeverre dat bijdraagt aan verbetering van de moeilijke positie waarin veel mkb-bedrijven momenteel verkeren. Ook wijst de RvS erop dat kredietunies aan risico’s blootstaan die vergelijkbaar zijn met de risico’s bij banken.

■ Plantenwand in klassen in onderzoek Het Groen Onderwijscentrum en mbostudenten van het Wellantcollege in Aalsmeer gaan de effecten meten van het plaatsen van een plantenwand in de klas. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat er een directe relatie is tussen luchtkwaliteit en leerprestaties. De onderzoekers willen nagaan in hoeverre groene plantenwanden in de klas op een betaalbare en effectieve manier de luchtkwaliteit kunnen verbeteren.

rest van het onderwijs door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. De uitkomsten van dit onderzoek worden betrokken bij de besprekingen van het kabinet over de begroting 2016.

■ LTO: Volkerak-Zoommeer later verzilten LTO Nederland roept de Tweede Kamer op minister Schultz van Infrastructuur en Milieu over te halen haar besluit om het VolkerakZoommeer te verzilten, uit te stellen. Het meer staat in verbinding met het Brielse Meer waaruit het Westland in droge tijden zoetwater krijgt. Schultz heeft de regio verzekerd dat bij verzilting van het Volkerak-Zoommeer de zoetwatervoorziening van de omliggende regio gegarandeerd blijft. LTO heeft daar zijn twijfels over.

■

■ Geothermie De Lier zeer snel in productie

Staatssecretaris Dijksma trekt € 5 miljoen extra uit voor groen onderwijs. De Tweede Kamer had om het dubbele gevraagd. Daarnaast heeft Dijksma de Kamer toegezegd een onderzoek te starten naar groen onderwijs bekostigd door het ministerie van Economische Zaken en de

De aardwarmtebron van tomatenkwekerijen Harting Holland en De Bruijn in De Lier moet deze week warmte gaan leveren. De daadwerkelijke levering van aardwarmte na het boren van de putten is dan, volgens VB Projects, in recordtijd gerealiseerd. De ontmanteling van de boortoren vond 8 weken geleden plaats.

€ 5 miljoen voor groen onderwijs

43 (2014)

22-10-14 15:24

FOTO: PLANTION

Gelezen op Twitter Marcel van Tol (@MarcelvanTol) ■ Glasareaal Heerhugowaard roept vraagtekens op De Commissie voor de Milieueffectrapportage adviseert de gemeenteraad van Heerhugowaard meer helderheid te verschaffen over de gevolgen van de toename van het areaal glastuinbouw in het nieuwe bestemmingsplan voor haar buitengebied. Met name de gevolgen voor de waterkwaliteit vindt de Commissie belangrijk, omdat de waterkwaliteit in het gebied volgens het milieueffectrapport al slecht is.

■ ING: minder somber beeld agrarische export

Máxima bij NAJK-symposium over familiebedrijven ■

Koningin Máxima is op donderdag 20 november 2014 aanwezig bij het symposium ’van Traditie naar Ambitie’ van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK). Tijdens het symposium staat het gezinsbedrijf in de agrarische sector centraal. Het symposium gaat in op de kracht van het agrarische gezinsbedrijf, mogelijke financieringsstructuren en kansen voor jonge boeren en tuinders in de bedrijfsovername. Tevens delen deze dag vier ambitieuze jonge agrarische ondernemers hun visie omtrent ’van Traditie naar Ambitie’ toegespitst op hun eigen bedrijfsontwikkeling.

Glastuinders doen minder beroep op garantstellingen ■

De prijsvorming binnen de glastuinbouw is dit jaar zodanig matig dat nieuwe investeringsplannen naar verwachting worden doorgeschoven.

Ze doen daarom minder beroep op Garantstelling Landbouw en Garantstelling Landbouw Plus, aldus minister Kamp van Economische Zaken aan de Tweede Kamer. Vooral de plusregeling is minder in trek die speciaal bestemd is voor glastuinders en veehouders. Van de beschikbare € 80 miljoen is € 7,4 miljoen gehonoreerd en € 3,9 miljoen in behandeling.

43 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

Het ING Economisch Bureau verwacht dat de agrarische export over heel 2014 op hetzelfde niveau uitkomt als in 2013. De Russische boycot van onder meer groenten en fruit heeft daarmee beperkt invloed op het totale exportvolume. Er zijn ook gunstige factoren. De euro noteert ten opzichte van de dollar het laagste niveau in ruim twee jaar en ING verwacht dat de wisselkoers zich voor de export in gunstige zin blijft ontwikkelen. Al met al zal de totale waarde van de agrarische export dit jaar dan ook geen krimp, maar stagnatie vertonen.

■

Lidcactus voor het voetlicht

Lidcactus is in november woonplant van de maand. De plant krijgt extra aandacht in promotiecampagnes van Bloemenbureau Holland.

De consumentenpers in Nederland, Duitsland, Verenigd Koninkrijk en Frankrijk wordt geïnformeerd en geïnspireerd over de lidcactus.

■

Roos Pink Charm gelanceerd

Een roze mutant van de roos Avalanche+ gaat als het merk Pink Charm de handel in.

De exclusieve telers, Van der Arend Roses uit Maasland en Van den Berg Roses uit Delfgauw, hebben sinds kort ieder 0,6 ha in productie. De insteek is om hooguit zo’n 25% van de stelen te veilen. Dat zal voor het eerst in week 46 zijn, na de Trade Fair.

■

Extra geld Participatiewet

Staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid trekt € 35 miljoen extra uit voor de invoering van de Participatiewet.

Het geld is bedoeld voor de inrichting van de regionale Werkbedrijven die een belangrijke rol krijgen bij de uitvoering van deze wet. Klijnsma: „Het succes van de Participatiewet valt of staat met een goede samenwerking in de regio.”

De statuten uit het verleden belemmeren de weg naar de toekomst, bedacht ik deze week @LTOGlaskrachtNL #OpenenTransparanteCultuur

Arjen van Nuland (@Avannuland) Memorabele dag: Jos van Campen draagt voorzittershamer NCR over aan Bernard Oosterom @Bernardflora @NCR_Coop

Will Zuiderwijk (@WillZuiderwijk) Contracten snijbloemen Int. Vrouwendag Rusland onder voorbehoud van, vanwege instabiliteit #vrouwendag

peter de munck (@peterdemunck) Rechter geeft principiële wietkwekers geen straf!!! goed nieuws voor tuinbouw nederland eindelijk een teelt waar wel vraag naar is#nu.nl

Marc Sassen (@viproses) Prachtig die rozen van @WoutOlijRozen bij @tijdvoormax grasharten

Zax Oguda (@ZaxOguda) Karuturi Sports changed name to Vegpro Fc. This is in line with their current sponsors, VP Group #NSLKE

Discussie op LinkedIn Greenports staan te ver van de tuinder af De zes greenports (Westland-Oostland, Aalsmeer, Venlo, Duin- en Bollenstreek, Boskoop en Venlo) staan veel te ver af van tuinders. Deze netwerkorganisaties zullen ongetwijfeld goed werk doen, maar wat ze dan concreet voor telers bereiken, is vaak onduidelijk. Aangezien de primaire producenten – de telers dus – de basis van een greenport zijn, mogen deze organisaties zich deze kritiek wel aantrekken. Zonder telers bestaan er immers ook geen greenports.

7

22-10-14 15:24

Met nieuwe aanpak doorbraak forceren in herstructurering

-

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

O

p woensdagavond 5 november vindt er bij Bunnik Plants in Bleiswijk een bijzonder tuinderscafé plaats. Deze bijeenkomst – die het thema ’Het verleden heb je, de toekomst moet je maken’ zal meekrijgen – vormt namelijk de officiële aftrap van de nieuwe aanpak die LTO Noord Glaskracht voor ogen staat met de herstructurering van de glastuinbouw. „We hopen dan in contact te komen met tuinders uit de greenport Westland-Oostland die toekomstplannen hebben voor hun bedrijf, maar voor de uitvoering daarvan hulp nodig hebben. Die plannen hoeven niet per se te gaan over uitbreiding. Ook het combineren van teelten, het toevoegen van waarde aan producten of het zoeken van een andere doelgroep kunnen aan de orde komen. Als we zo tot vier à zes praktijk-

cases komen, kunnen we die de komende tijd uitwerken. Ze kunnen vervolgens veel andere tuinders tot inspiratie dienen”, aldus Henk de Ruiter, beleidsadviseur Ruimtelijke Ordening bij LTO Noord Glaskracht.

Met deze aanpak wil de organisatie beter aansluiten op de belevingswereld van de verschillende ondernemers in een gebied. „Je wilt natuurlijk iedereen de fantastische voorbeelden laten zien van de grote kassen van bijvoorbeeld Ter Laak Orchideëen. Maar veel ondernemers herkennen zich daar niet in. Zij zijn zoiets niet van plan, hebben een andere teelt, een ander toekomstbeeld.”

De nieuwe aanpak borduurt voort op het plan van aanpak ’Modernisering teeltareaal’

Achtergrond

LTO Noord Glaskracht wil de komende ■

-

■

■ ■

■ ■

■

■

■

-

8

Herstructurering.indd 8

-

waarmee LTO Glaskracht in 2012 kwam.

Vijf verouderde glastuinbouwgebieden werden daarbij aangewezen als pilot-project voor herstructurering: Alton (Heerhugowaard), Bachlaan (Aalsmeer), FES Oostland-Groenzone (Pijnacker-Nootdorp), Huissen-Angeren en Oranjepolder (Westland). Een jaar later introduceerde de organisatie een denkbeeldige gereedschapskist met 32 instrumenten die tuinders, overheden en andere betrokken partijen met herstructureren kunnen helpen, gevolgd door de website www.modernetuinbouw.nl.

Dat blijkt volgens De Ruiter echter allemaal niet voldoende te werken. „In die vijf gebieden blijven ze worstelen met allerlei dingen. Daarom gaan we nu in de greenport Westland-Oostland – daar zit immers meer dan de helft van alle glastuinbouw – met een nieuwe aanpak beginnen, waarbij we er als LTO Glaskracht, samen met de ondernemers, bovenop zullen zitten.”

Belangrijke uitdaging in de nieuwe aanpak is volgens De Ruiter om betrokken partijen zover te krijgen dat ze gaan afboeken op grondwaarden en gaan zoeken naar nieuwe financieringsconstructies. „Er zijn nog steeds telers die verwachten dat de grondprijzen in de toekomst weer zullen stijgen.

Hun bedrijven worden nu op een bepaald bedrag getaxeerd. Vervolgens dient zich een koper aan die een bod uitbrengt. En dan zegt de ondernemer: ’O nee hoor, daarvoor ga ik het niet verkopen, ik wacht nog wel.’ De verwachting is echter niet dat de grondprijzen op korte termijn met dubbele getallen zullen groeien. Door grond vast te zetten, kun je een ontwikkeling in een heel gebied stilleggen. Wij gaan hierover praten 43 (2014)

22-10-14 14:35

seren. Volgens LTO Noord Glaskracht moet op dat gebied daarom een doorbraak geforceerd worden.

met de betrokken partijen, om echt een knop om te zetten.”

De Ruiter beseft dat het daarbij in individuele situaties om emotionele processen kan gaan. „Zeker als je pensioen in je bedrijf zit en je op heel andere bedragen had gerekend, is het best slikken. Een van de sleutels voor een doorbraak in de herstructurering ligt echter in afboekingen op grondwaarden, zodat bedrijven weer met goede businessplannen kunnen komen, waardoor banken weer bereid zijn om te financieren.”

Daarnaast wil LTO Glaskracht uitzoeken welke alternatieve financieringsvormen toepassing zouden kunnen vinden in de glastuinbouw (zie kader Alternatieve financieringsvormen op een rij). „Vaak zal het dan gaan om een aanvullende financiering op een bancaire lening.”

Leren van succes Verder wil LTO Glaskracht kijken wat telers in de greenport kunnen leren van collega’s die de greenport verlieten om zich elders succesvol te vestigen. „Zo is een aantal grote groenteteeltbedrijven naar PrimAviera en Agriport A7 vertrokken. Wat je dan wilt weten is: ’Waarom heb je de greenport verlaten? Vanwege de grondprijs, de infrastructuur of omdat je elders direct mocht bouwen?’ Vervolgens is de vraag hoe we dat 43 (2014)

Herstructurering.indd 9

kunnen vertalen naar de (bloemisterij)bedrijven in de greenport Westland-Oostland.”

Opruimen verouderd glas Op bepaalde, veelal verpauperde, locaties buiten de greenport Westland-Oostland zitten volgens De Ruiter nog tal van tuinders die eigenlijk graag zouden verkassen naar een kerngebied binnnen de greenport, maar voor wie dat praktisch onmogelijk is. „Ze komen niet weg omdat ze met de kosten zitten van het opruimen van verouderd glas.

Zuid-Holland kent immers geen verplaatsingssubsidie zoals in Gelderland. Dus moet je voor zo’n bestaande locatie op zoek naar een verdienmodel om dat verouderde glas te slopen en die ondernemer te faciliteren om te kunnen verhuizen naar een kerncluster.

Dat zou kunnen via ’verbreding’: combinaties met recreatie- of bijvoorbeeld horecaen zorgfuncties die in het gebied passen.”

De Ruiter benadrukt dat deze oplossing alleen voor lastige achterblijflocaties is bedoeld van telers in verpauperde gebieden buiten de greenport die graag naar een kerncluster binnen de greenport willen.

Kamerbrief liet ontvallen niet bereid te zijn de landelijke regie te nemen over de herstructurering van de glastuinbouw noemt De Ruiter teleurstellend. „Wij zijn het op dat punt echt oneens met haar omdat wij vinden dat de greenports van nationaal belang zijn, net zoals de mainports Rotterdam en Schiphol.”

Greenport Holland Overheden heeft de Tweede Kamer intussen opgeroepen Dijksma ervan te overtuigen wél landelijke regie te nemen. Daarvoor zou ze een nationaal boegbeeld moeten aanstellen, een persoon die doorbraken kan forceren op herstructureringsgebied. De Ruiter is het daar volmondig mee eens. „Je redt het niet met enkel provincies en het tuinbouwbedrijfsleven.” <

In het kort -

■ ■

-

Boegbeeld Dat staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken zich onlangs in een

9

22-10-14 14:35

-

pvanleth@hortipoint.nl

Foto: Rabobank nedeRland

-

„Misschien voelt dat zo, maar in algemene zin reageren wij altijd en hebben we dat ook gedaan bij recente tv-programma’s waar het thema aan de orde was. Het bank-klantgesprek houden we echter binnen vier muren waarbij derden, camera’s en microfoons niet aanwezig zijn. En de algemene boodschap is dat ons doel is ondernemers via Bijzonder Beheer er weer bovenop te helpen.”

„Bij tijd en wijle duiken er verhalen op in de pers van ondernemers die problemen hebben met banken. In aanhoudende slechtere economische tijden zijn die geluiden sterker.

Er is ook vaak een aanleiding zoals in dit geval het verkennend onderzoek dat de Autoriteit Financiële Markten start naar de praktijken van Bijzonder Beheer.”

„Integendeel. Rabobank blijft relatief lang achter haar klanten staan, juist in slechte tijden. De Rabobank betreurt deze kritiek op banken en die is lang niet altijd terecht.

Herkenbaar zijn wel de emoties bij ondernemers die te maken hebben met Bijzonder Beheer en vechten voor hun bedrijf.”

-

10

Ruud Huirne.indd 10

„Waar mensen werken, worden fouten gemaakt. Bij ons werken duizenden mensen die niet aan een lijntje zitten. Gelukkig maar.

Dat het bij Bijzonder Beheer structureel mis zou gaan of dat accountmanagers bij 43 (2014)43 (2014)

22-10-14 10:44

die afdeling klantonvriendelijker zouden zijn, is onzin. Fouten door ongelukjes of samenloop van omstandigheden worden rechtgezet. Die zijn niet altijd te wijten aan managers; beperkte openheid van ondernemers kan er ook aan ten grondslag liggen.”

„Bedrijven waarbij het continuïteitsperspectief in het geding is, krijgen bij ons extra aandacht van Bijzonder Beheer. Met als doel het bedrijf te laten overleven. Vol wordt erop ingezet dat de ondernemer met zijn bedrijf op redelijke termijn terugkeert naar een gezonde financiële situatie. Soms moet echter een ondernemer tegen zichzelf in bescherming worden genomen. Dan zijn we streng en hard, maar tegelijkertijd eerlijk en realistisch. Soms is afbouwen, een overname of faillissement onvermijdelijk. Maar veruit de meeste klanten krijgt de Rabobank in goede samenwerking weer terug in het zadel.”

„Van alle bedrijven uit het midden- en kleinbedrijf, waaronder ook agrarische bedrijven worden geschaard, met een financiering slaagt uiteindelijk 3% er niet in met Bijzonder Beheer het tij van negatieve bedrijfsresultaten te keren. Het overgrote deel van de bedrijven slaagt er dus in een positief herstel te realiseren.”

„Alleen maar. Accountmanagers bij Bijzonder Beheer zijn geen schaduwondernemers, zitten niet op de stoel van de ondernemer en bepalen niet welke rekening wel of niet wordt betaald. In overleg met de ondernemer wordt een herstelplan opgesteld binnen de kaders en voorwaarden die ervoor staan.

De accountantsmanagers houden hierop toezicht en bewaken afspraken. Reacties van ondernemers op deze gang van zaken zijn wisselend. Noodzaak, begrijpelijk, lastig en zelfs zeer welkom. Er zijn ondernemers die het jammer vinden dat ze niet continu door 43 (2014)

Ruud Huirne.indd 11

Bijzonder Beheer worden begeleid, omdat het hen scherp houdt.”

Bijzonder Beheer terechtkomen, kan ermee te maken hebben dat het perspectief op de bedrijfscontinuering ontbreekt ook al is dat nog niet acuut aan de orde.”

-

„Wij geven geen indicaties per sector. Over de gehele linie zitten ongeveer 25.000 bedrijven bij Bijzonder Beheer van de circa 200.000 bedrijven die Rabobank zakelijk financiert. Dat is 12,5%. De glastuinbouwsector zit wel boven dit gemiddelde. Dat kan ook zomaar weer veranderen. Per sector fluctueert het percentage over de jaren heen.”

„Wanneer twee verliesjaren worden gedraaid of een verliesjaar met een zwakke vermogenspositie is vaak de situatie bereikt dat het met het bedrijf niet meer goed komt of dat verder afzakken voor de hand ligt.

Dan neemt de accountmanager van Bijzonder Beheer de begeleiding over van de lokale accountmanager. Met een frisse, neutrale kijk wordt een analyse gemaakt en worden stappen gezet om tot herstel te komen.

Allemaal in overleg met de ondernemer.

Daar is niets mis mee, vinden ook de meeste ondernemers. Wanneer immers in het allerlaatste geval een faillissement niet meer is af te wenden, zijn er alleen maar verliezers.

Het snijdt ook ons diep door de ziel als na een jarenlange relatie afscheid moet worden genomen van een klant.”

„Rentepercentages die moeten worden betaald, liggen vast. Hoe hoger het risico des te meer rente. Laat ook duidelijk zijn, het is niet ons geld maar geld van spaarders dat wij weer uitlenen. Wij zijn daarnaast gehouden aan wettelijke afspraken en een wettelijk zorgplicht.”

„Uiteindelijk niet. Ik vang geen enkel signaal op dat Rabobank haar sterke positie in de agrarische sector op een onheuse manier gebruikt. Rabobank is een open en transparante bank. De overstap naar de concurrent is te maken.”

„De AFM is een verkennend onderzoek begonnen naar de praktijken van Bijzonder Beheer bij banken. Op zo’n moment hangen de media weer intensiever aan de telefoon over wat wij ervan vinden. Prima, de Rabobank heeft niets te verbergen. Ik ben erg benieuwd naar de uitkomsten. Laat ze maar de onderste steen boven halen.”

„Ik denk van wel.” „Jazeker, wederom over de gehele linie.

Voor een bakker geldt geen ander regime dan voor een glastuinder. Ook worden grote bedrijven niet meer de hand boven het hoofd gehouden dan kleine bedrijven.

Dezelfde regels voor iedereen dus, die wel anders kunnen uitpakken in bijvoorbeeld verschillende regio’s of afhankelijk van de producten die worden geteeld. Dat soms bedrijven die zwarte cijfers schrijven toch bij

„Die beslissing ligt bij de Tweede Kamer. Als we worden uitgenodigd, gaan we daarop in.

Dat doen we bij alle hoorzittingen waarvoor we gevraagd worden. Alleen rond de ene hoorzitting is er meer publieke interesse dan rond de andere.”

11

22-10-14 10:44

Leden verdeeld over FloraHolland 2020 FloraHolland presenteert in oktober de conceptstrategie FloraHolland 2020 aan kwekers, klanten en medewerkers. De veiling wil de marges van kwekers en hun klanten verhogen en meer Europese consumenten meer bloemen en planten bezochten.

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

’FloraHolland richt zich beter op winkelschap’

M

atthijs Barendse van Kwekerij Arends in Paterswolde bezocht de bijeenkomst in Eelde. Hij vindt de twee pijlers waarmee de veiling komt te makkelijk en te onduidelijk. Hij herkent er de hand van een extern bureau in. „He, he, ik zou ze er zelf ook inzetten: meer marges voor leden en hun klanten en consumentenpromotie.” In de discussie is volgens Barendse niet naar voren gekomen hoe FloraHolland de marges wil verhogen. „Ieder bedrijf is dagelijks bezig om de marges te verhogen. Het is ingewikkeld om hier de rol van de veiling in te zien.”

Barendse ziet wel wat in een open marktplaats. „Ik denk wel dat de veiling valt of staat met een kritische massa.

Wordt de kritische massa niet meer via de veiling verhandeld – digitaal of fysiek – dan wordt FloraHolland een deel

van het geheel. Door goede afspraken te maken met aanvoerders en het lidmaatschap aantrekkelijk te maken, is een open marktplaats mogelijk”, zegt Barendse.

Ook denkt hij dat het logistieke proces efficiënter kan worden ingericht.

Bijvoorbeeld door het aanbod in een grote database aan te bieden en aftuin te veilen en vervolgens te verdelen naar de kopers.

Barendse denkt dat de basis van de veiling haar eigen kracht dient te zijn.

Er moet er wat hem betreft meer zijn dan het bieden van betalingszekerheid. „Als dat niet verandert komt er druk op.” Dat meer zit ’m volgens de kweker uit Paterswolde niet in de consumentenpromotie. „Het is me een raadsel waar het geld daarvoor vandaan zou moeten komen. Kwekers en handel hebben geen marges en externe partijen

zijn ook niet zomaar voorhanden. Ik vind het vaag.”

Barendse zou liever zien dat FloraHolland zich zou inspannen om het winkelschap te verbeteren. „De mooiste kwaliteit wordt daar vaak om zeep geholpen. Als onze handel beter gepresenteerd en verzorgd wordt dan verkoopt het vanzelf.” Volgens Barendse kan FloraHolland dat veel makkelijker oppakken dan consumentenpromotie, want ze heeft de kennis en de ruimte om de verantwoordelijke mensen bij de winkelketens te coachen. „Vlieg die mensen in en train ze. Dat is met een redelijk budget te doen.”

Barendse bracht zijn idee in op de bijeenkomst en kreeg als antwoord dat het te duur is. „Ze zeggen dat de strategie voor 80% is ingevuld. Volgens mij is ze al voor 100% ingevuld. Als een idee te veel afwijkt van het plan...”

John Boon:

’Ik kan me in de plannen vinden’

T

ulpenbroeier John Boon bezocht de bijeenkomst in Heerhugowaard. Hij vond het een positief constructieve bijeenkomst en zegt erg gecharmeerd te zijn van de tweekoppige directie. „Ze maken duidelijke keuzes en staan daarachter. Het werd tijd dat de veiling een keuze maakte en dat doet ze nu. Ik kan me in de plannen vinden. Van mij mag het zo snel mogelijk ingevoerd worden.”

12

StrategieTelers.indd 12

FloraHolland gaat volgens Boon terug naar de basis. „Het is duidelijk wat haar taak is en wat haar plaats in de keten is.” Het bevalt hem dat de veiling een open marktplaats wordt en dat de leveringsplicht ter discussie staat. „Ik ben er voorstander van. Met het afschaffen van de leveringsplicht stelt de veiling zich kwetsbaarder op.

Ze moet zich bewijzen waarom telers willen verkopen op de veiling. Nu zijn telers door de veilplicht gebonden aan de veiling, dat is een zwaktebod.”

De tulpenbroeier uit Andijk gaat ervan uit dat de kosten omlaag gaan. „Het kan efficiënter in de keten. Als ik zie wat de voordelen zijn van rechtstreekse handel dan valt er nog veel te winnen. Via de veiling leveren is een dure hobby.” Maar uiteindelijk zijn de veilingkosten niet eens belangrijk, zegt Boon. Het gaat erom wat telers er voor terugkrijgen. „De veiling moet zorgen dat ze beste marktplaats is waar producenten de hoogste prijs krijgen.

Ze moet een marktplaats maken waar

43 (2014)

22-10-14 15:22

’Verdeeldheid over promotie door veiling’

R

oland Duyvesteijn van Holland Stelitzia hoorde vorige week dinsdag de conceptstategie van FloraHolland aan. De Westlander die de kwekerij met zijn broer in Zevenhuizen runt deed dat in Naaldwijk. Het viel hem op dat er over de eerste pijler van de conceptstategie om meer marge te realiseren voor de leden en hun klanten van de veiling behoorlijke consensus was onder de aanwezige leden. De organisatie moet efficiënter worden ingericht, de kosten moeten omlaag en de veiling moet haar martkfunctie zo goed mogelijk vervullen. Daar was iedereen het over eens. Duyvesteijn zelf maakt er wat kritische kanttekeningen bij. „Er werd niet duidelijk uitgelegd hoe de veiling hogere marges voor leden en handel wil behalen.”

Hij zet ook vraagtekens bij de open

marktplaats die de veiling wil zijn. Het lidmaatschap moet open worden voor handelaren en Duyvesteijn vindt dat geen goed idee. „Een open marktplaats voor telers of groepen telers kan ik nog wel inkomen, maar voor het lidmaatschap van handelaren ben ik huiverig. De veiling kraakt in al haar voegen en als straks ook handelaren gaan aanvoeren gaat dat dan ten koste van de kwekers?”

De strelitziateler constateerde wat de tweede pijler van FloraHolland 2020 betreft – ze wil een voortrekkersrol spelen in de generieke promotie van bloemen en planten in Europa – een enorme verdeeldheid in de zaal. Een groot deel is voor promotie, maar veel leden zijn op dat gebied al verder dan de veiling. „Kwekersverenigingen zijn merken aan het opbouwen, die passen voor generieke promotie. Het wordt moeilijk om de kwekers op een lijn te krijgen.”

Duyvesteijn ziet veel in promotie. We moeten zorgen dat de consument meer bloemen en planten koopt. Wat hem betreft door een mix van generieke en productpromotie. Maar of FloraHolland hierin een voortrekkersrol moet vervullen betwijfelt hij zeer. „Ze is nooit sterk geweest in die rol en om dan van underdog naar voortrekker te gaan? En spreken over innovaties lijkt me een aantal stappen te ver. Ze is er gewoon te laat mee.” Wat hem betreft kan de veiling beter participeren in plaats van de leiding nemen. Participeren kan ze dan wat Duyvesteijn betreft doen in 247Green. Hij pleit er bij de uitvoering van collectieve consumentenpromotie bovendien voor om promotieprojecten op projectbasis uit te laten uitvoeren. „Op deze manier kun je steeds met vernieuwende ideeën campagne voeren.”

’Positief over open marktplaats’

A

lstroemeriateler Rick Tesselaar bezocht afgelopen maandag de (druk bezochte) bijeenkomst over de conceptstrategie in Aalsmeer. Volgens hem werd er positief op de denkrichtingen van de directie gereageerd. „En dat heb ik wel eens anders gezien in Aalsmeer. Iedereen dacht vooruit, in oplossingen.” Volgens Tesselaar komt dat ook door de open houding van Lucas Vos. Hij luistert en zijn houding maakt dat leden er anders instaan, veel positiever.”

De teler uit Luttelgeest zegt zich prima te kunnen vinden in de denkrichtingen van de

veiling. Wel vindt hij ze nog erg abstract. Hij is positief over de open marktplaats die de directie voor ogen heeft. Aan kwekerskant verwacht hij dat er niet veel verandert; wie het via FloraHolland doet, doet dat al en wie dat niet wil, doet dat niet. Hij verwacht eerder een positief effect op de koopkracht. „Op een open marktplaats kunnen ook buitenlanders inkopen. Er komt meer koopkracht en dat zie ik heel erg zitten.”

Het loslaten van de leveringsplicht vindt Tesselaar een lastige, hij vindt dat bvo opgegeven moet worden. Hij is er wel voorstander van dat er meer mogelijkheden voor leden komen om zelf te handelen.

telers en handelaren moeten zijn. En daar moeten telers wat voor over hebben. Niet verplicht maar uit vrije wil.”

Over het feit dat FloraHolland de consumentpromotie in Europa op zich wil nemen zegt Boon: „Iemand moet het doen. Ik ben ook voorstander van generieke promotie, maar het is soms niet eenvoudig te bepalen wat het effect is. Ook is het wel eens lastig tegenover productpromotie, maar er kan ook een mooie synergie tussen zijn.”

Boon vindt het wellicht interessanter dat de veiling zich gaat richten op het winkelschap. Niemand in de keten doet dat volgens hem nu. „Heineken en Unilever weten

exact waar en hoe ze moeten staan op de winkelvloer. Er zou in de sierteelt eigenlijk een bedrijf moeten zijn dat zich daar mee bezig houdt. Met meer kennis over het winkelschap kunnen we echt een stap vooruit maken met de verkoop van bloemen.” Boon denkt dat de veiling in samenwerking met de handel hier een rol in kan spelen. „Misschien kunnen ze gezamenlijk een kennisbureau oprichten dat weet wat er leeft op de winkelvloer, waar bloemen moeten staan, hoe ze moeten staan, op welke hoogte en dergelijke en kunnen we daar gericht op insteken met de promotie.”

43 (2014)

StrategieTelers.indd 13

„We willen allemaal kansen benutten. Dat wordt nu tegengehouden door restricties.

In feite moeten we eerst kunnen handelen en dan opgeven aan de veiling.” Eigenlijk wordt iedereen dan contractzender, concludeert Tesselaar. Hij vraagt zich ook af of de veiling iedereen lid moet willen maken. „Als aanvoerders gebruik maken van het systeem en ze betalen ervoor, moeten ze dan lid zijn? Als het systeem voor leden betaalbaar blijft zie ik geen probleem. Het doel om veel leden te hebben is niet zo relevant. Nu wordt daar heel spastisch aan vastgehouden.”

Wat Tesselaar ook positief vindt is dat het woord ’samen’ gebruikt wordt. FloraHolland samen met logistieke dienstverleners en handel in plaats van dat er energie gestoken wordt in conflicten met de handel.

De pijler promotie tenslotte vindt Tesselaar vaag. „Er moet eerst een goed plan komen hoe ze meer mensen willen bewegen meer bloemen en planten te kopen.”

Hij ziet voor de veiling geen uitvoerende rol weggelegd als het gaat om promotie in Europa. „Ze moet de regierol nemen, doelstellingen formuleren en het geld innen.

Het uitvoeren van de plannen moeten ze overlaten aan specialisten. In het verleden heeft FloraHolland te veel de fout gemaakt door van alles naar zich toe te trekken.”

13

22-10-14 15:22

-

Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

S

Foto’s: gerdien de nooy

inds de opening, begin oktober, wordt de imposante Markthal in Rotterdam druk bezocht. Deze maandag is dat beeld niet anders. Bezoekers schuifelen door de paden, waar tal van versproducten aangeboden worden. Er zitten veel kijkers tussen, die het gebouw een keer met eigen ogen willen zien. „Prachtig mooi. Dit gebouw, maar ook alle producten die hier aangeboden worden. Echt de moeite waard”, vindt een vrouw uit Breda. Ze bezoekt de Markthal voor de eerste keer en met haar camara legt ze het gebouw vast. Inkopen heeft ze nog niet gedaan. „Daar kom ik eigenlijk ook niet voor.

We eten een broodje en drinken een bakje koffie en kijken verder wat we tegenkomen”, vertelt zij.

In totaal telt de markthal 100 versunits,

14

Markthal.indd 14

die bemand worden door zestig ondernemers. De versbeleving staat centraal. Boodschappen doen moet hier een belevenis zijn.

Naast brood, vis, fruit en heel veel andere etenswaren, zijn er ook bloemen en planten te koop.

Bij de hoofdingang van de hal is Naturals gevestigd. In Rotterdam is dit geen onbekende speler; de stad telt nog twee bloemenwinkels van deze keten. In de Markthal zijn daar nog eens twee vestigingen bijgekomen. Beneden, dicht bij de supermarkt en parkeergarage, kunnen de bezoekers onder andere terecht voor bloemwerk op maat.

Boven, in de Markthal, is het concept gestoeld op ’Pick and Go’. Hier kun je snel een monobos, kant-en-klaararrangement of een plantje meenemen. Eigenaar Mark Kolster:

„Achter de balie staan geen bloembinders, maar als de klant een specifieke wens heeft, dan verwijst het personeel ze door naar beneden. Die combinatie werkt goed.”

Kolster is deze dag ook in de Markthal aanwezig. Tweeënhalf jaar geleden schreef hij zich voor dit concept in. In januari werd duidelijk dat Naturals enkele units kon huren. Kolster wil in de Markthal zijn merk Naturals verder uitbouwen en stuurt aan op versheid en kwaliteit. „De consument moet weer vertrouwen krijgen in het Nederlandse product. Ik wil hun koopbeleving oppoetsen. Neem deze Hollandse rozen van 70 cm. Die zie je nergens meer. Die kwaliteit moet de consument weer gaan herkennen en waarderen.”

In de units van Naturals zijn bloemen en planten in diverse prijsklassen te vinden, variërend van € 5 tot € 25. Over de verkopen is Kolster tot nu toe tevreden, maar het moet volgens hem nog beter worden. Met name de verkoop van de monobossen blijft nog iets achter. „Daar had ik meer van verwacht.

De producten met toegevoegde waarde zoals gemengde boeketten lopen wel goed”, geeft hij aan.

Kolster wil het gemiddeld bestedingsbedrag de komende periode verder omhoog brengen. „Dat is mogelijk, want dat lukt in de winkel hier beneden ook. We kunnen hier in de markthal ook duurdere bloemen en planten gaan aanbieden. De bedragen van boven de € 20 moeten ook mee gaan doen; dat tilt het gemiddeld bestedingsbedrag omhoog. En daarnaast moeten we op kleur gaan verkopen en misschien de breedte van het assortiment in gaan krimpen. Aan alle producten hangt 43 (2014)

22-10-14 15:43

Mening

-

-

een grootboekrekening, zodat we precies de resultaten kunnen bekijken. Hier gaan we nu meer op sturen”, legt Kolster uit.

Niet verlagen tot markthandel Kolster vindt de Markthal een uniek project.

Er is de eerste drie weken veel traffic geweest; zeker op de dinsdag en de zaterdag is het druk als er op het plein buiten ook markt is. Volgens Kolster zorgt de buitenmarkt voor extra publiek en bijten het buiten- en binnengebeuren elkaar verder niet zo erg. „Met de verkoop van de monobossen merk je het iets, maar verder is het echt een ander segment. Buiten koop je een kilo tomaten voor een euro en hier binnen kost dat vier euro. Wij gaan ons niet verlagen tot de markthandel. Kwaliteit is het belangrijkste, dat willen we de consument hier laten ervaren”, zegt hij.

Aan de balie rekent een mevrouw een amaryllisbol met mos af voor € 6. Het is een cadeau voor haarzelf. Met haar man en kinderen is ze vandaag een dagje naar Rotterdam gekomen. Volgens Kolster lopen er inderdaad veel toeristen rond. „Het is een gemêleerd gezelschap, maar uiteindelijk moet het betere publiek overblijven. Daar is dit concept op gericht. Wij merken dat er steeds meer klanten terugkomen en we horen van hen dat zij de kwaliteit waarderen. Klanten gaan langzaam iets meer uitgeven. Dat is positief en ik heb er daarom ook vertrouwen in dat dit project gaat slagen”, aldus Kolster.

staat Kas. De lage zon schijnt hier flink naar binnen. De laatste week is de warmte regelmatig in het nieuws geweest. Op zonnige dagen liep de temperatuur al op naar 25°C. „En dat in oktober. Dat is natuurlijk niet optimaal. Je kan er moeilijk over gaan doen, maar daar schiet je ook niets mee op. Woensdag komen de luifels zodat de bloemen en planten niet meer in de directe zon staan, dus dat is dan opgelost”, zegt Ton Kester, een van de initiatiefnemers van het merk Kas. De eerste drie weken zijn achter de rug en Kester is tevreden. De verkoop loopt goed en de reacties op de sfeer en inrichting van de stand zijn positief. Kas wil een stukje beleving in de stand naar voren brengen: terug naar het ambacht en de kwekerij.

Twintig telers hebben zich verbonden

aan de coöperatie en zij zijn allen eigenaar van het merk Kas en van de unit in de Markthal. „Voor iedereen is het nieuw, dus het is belangrijk dat we feeling krijgen met deze markt. Wat wil de consument? Welke kleuren en soorten lopen goed? Daar willen we zicht op krijgen, zodat we daar nog meer op in kunnen spelen. Uiteindelijk willen we natuurlijk zoveel mogelijk volume draaien en ook andere verkooppunten openen. We zijn niet gebaat bij een winkel, maar moeten voor het kostenplaatje toe naar meer afzetpunten”, meent Kester.

Drie voor 15 euro De stand van Kas in de Markthal is opgedeeld in verschillende segmenten. Er is een

Warme westkant Naturals is niet de enige plek waar de consument een bos bloemen kan kopen. Aan de andere kant in de Markthal, aan de westkant, 43 (2014)

Markthal.indd 15

15

22-10-14 15:43

Column

Zuid Amerika-weken

-

bloemenschap, waar bezoekers drie bossen bloemen kunnen uitzoeken voor € 15.

Daarnaast is er een aparte tafel ingericht met bijzondere bloemen, inclusief vermelding van de bloemennamen. Er wordt een aantal boeketten aangeboden en buiten de stand wordt op een kruiwagen prominent de aanbieding van de week gepresenteerd. Deze week is dat amaryllis. „Afgelopen weekend heeft de amarylliskweker hier zelf gestaan en dat werkte goed. De bezoekers vinden het leuk, maar ook voor de kwekers is het waardevol. Zij krijgen inzicht in waarom consumenten dit product kopen en welke kleuren het goed doen”, geeft Kester als voorbeeld.

De coöperatie Kas wil dat alle schakels in de keten weer geld gaan verdienen. „Wij willen de keten omkeren en dan moet je bij de consument beginnen. Waar liggen de behoeftes? Daar willen we achterkomen en op die manier ook de productverschraling in

Nederland tegengaan”, aldus Kester.

Voor alsnog lijken veel consumenten deze dag gevoelig voor prijsaanbiedingen te zijn. Zo worden er veel bossen amaryllis afgerekend. Voor twee bossen moeten klanten € 5 afrekenen. „Ik kom net binnen.

Ik woon aan de andere kant van de stad en zal hier niet wekelijks mijn boodschappen gaan doen, maar het is zeker leuk om hier even rond te struinen”, geeft een klant aan.

Ook zij is onder de indruk van de immense koepel waar levensgroot de versproducten afgebeeld staan, die in deze hal te koop zijn.

Het plaatje klopt. De ingrediënten sfeer, beleving en kwaliteitsproducten zijn aanwezig.

Volgens Kester is het nu zaak de loop erin te houden. „Laten we hopen dat dit een blijvend iets gaat worden en dat het druk blijft. Niet alleen voor ons, maar voor alle standhouders.

Het totale versaanbod maakt dit tot een uniek project.” <

-

-

-

-

Ervaring Theo van Schie, Calla4all:

’Terugkoppeling consument is waardevol’ Theo van Schie, callaveredelaar en -teler is lid van de coöperatie Kas. -

-

-

-

16

Markthal.indd 16

43 (2014)

22-10-14 15:43

UITNODIGING PORTUGAL SEMINAR Bent u geïnteresseerd om in Portugal te telen?

Kom dan op donderdag 6 november a.s. naar de FloraHolland Trade Fair Aalsmeer en ontdek tijdens het ‘Portugal Seminar’ waarom zoveel Nederlandse tuinbouwbedrijven hebben gekozen voor dit land.

Aan het woord komen twee ondernemers met zeer veel ervaring in de tuinbouw in Portugal.

Paul Dolleman (horti-consultant) zal voornamelijk een beeld schetsen van de Portugese tuinbouw en specifieke omstandigheden en mogelijkheden in het zuid-westen van Portugal. Sjaak van Schie (Kwekerij Sjaak van Schie BV) zal op basis van zijn jarenlange ervaring met het produceren in Portugal nader ingaan op de kansen en valkuilen die hierbij komen kijken.

Na afloop van het seminar is er gelegenheid om onder het genot van een Portugees hapje en een drankje met elkaar van gedachten te wisselen.

Programma 16.00 Ontvangst met koffie en thee 16.15 Dhr. Paul Dolleman 16.45 Dhr. Sjaak van Schie 17.15 Vragen & Antwoorden 17.30 Netwerken en borrel met Portugese hapjes 18.00 Einde bijeenkomst Locatie: FloraHolland Aalsmeer, direct naast de Trade Fair. In het Expeditie centrum op de 2e verdieping, bevindt zich de vergaderlocatie genaamd Inspirea 240.47. U bereikt deze locatie via de ingang Cultra op het parkeerdak.

Het seminar wordt georganiseerd door de Ambassade van Portugal in Den Haag.

Deelname is kosteloos.

U kunt zich inschrijven door een e-mail te sturen aan miguel.porfirio@portugalglobal.pt

WWW.POTVEER.NL PIET STROET - 06 20448947 MATHIJS VAN LANGEN 06 10957903 PAUL BLOM - 06 53700077

603365.indd 17

22-10-2014 10:39:22

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden.

U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Is investeren in al het personeel zinvol? heeft dit wel het hoogste rendement en staat de eventuele verbetering van de prestatie van de me-

U

it onderzoek is naar voren gekomen dat bij bedrijven gemiddeld 20% van de medewerkers tot de top behoort. Deze medewerkers starten zelf met nieuwe initiatieven en bekijken continu hoe zij hun werk en zichzelf kunnen verbeteren. De grote middengroep 60% van de medewerkers wil hun werk en zichzelf verbeteren, maar weet niet hoe dit moet en heeft hiervoor hulp nodig. Een groep van 20% van de medewerkers staat niet open voor verbetering van hun werk en zichzelf.

De uitspraak ’Stilstand is achteruitgang’ is op de laatste twee groepen van toepassing daar zij niet in staat zijn zelf het initiatief te nemen zichzelf te verbeteren. Elke groep medewerkers heeft een eigen vorm van begeleiding nodig om de prestaties te verbeteren.

IllustratIe: Peter moorman

De topgroep Bekijk samen met deze medewerkers hoe de prestaties nog verder verbeterd kunnen worden. Leg de aandacht bij de zaken die goed gingen en hoe deze nog beter kunnen.

Ondersteun hierbij de initiatieven waarmee de medewerkers komen en faciliteer hen.

Beloon de medewerkers die goed presteren.

Een financiële bonus heeft hierbij slechts een tijdelijk effect. Het waarderen van de bijdrage van medewerker door het geven van aandacht heeft een veel groter resultaat.

De middengroep Bij deze groep is het een groot rendement als de prestaties die goed gaan naar een nog hoger peil getrokken kunnen worden. Veel energie steken in werk wat niet goed gaat levert minder op. Het initiatief tot verbetering ligt bij deze groep bij de leidinggevende. Een positieve insteek is hierbij essentieel. Hierbij een aantal voorbeelden om tot een verbetering van de prestaties te komen.

■ Stel een doel. Kijk hierbij nadrukkelijk naar de zaken die goed gaan maar misschien nog beter kunnen. Stel tijdens het werkoverleg regelmatig de vraag: Wat ging er afgelopen week goed en wat kunnen we doen om

18

43vraag.indd 18

het effect volgende week te verdubbelen”.

Maak hierover een concrete afspraak en bespreek ook hoe de zaken worden aangepakt.

Koppel medewerkers aan elkaar zodat zij elkaar kunnen stimuleren en ondersteunen, bekijk samen wat er nodig is om een doel te bereiken. Evalueer tijdens het werkoverleg hoe het gelopen is en wat er verder nog verbeterd kan worden.

■ Geef een goed voorbeeld. Om mensen nieuw gedrag aan te leren moeten zij minimaal 10 weken lang minstens 21 keer iets zien om dit gedrag over te nemen. Wil je iets bereiken geef dan zelf het goede voorbeeld.

■ Kijk buiten de deur. Ga samen met de medewerkers op bezoek bij een klant of de veiling en geef ze een gerichte opdracht mee die in het werkoverleg kan worden besproken. Bijvoorbeeld welke eisen stelt de klant aan het product? Hoe kunnen wij deze klant nog beter bedienen?

ervaring, het uitvoeren van taken en het oplossen van problemen. 20% wordt geleerd door het geven van positieve feedback en voorbeeldgedrag van collega’s en leidinggevende. 10% wordt geleerd door het volgen van een opleiding.

Bij werk dat niet goed wordt uitgevoerd: kijk dan eerst naar de reden waarom het niet goed wordt uitgevoerd, is de kennis niet aanwezig of ligt het werk de medewerker niet. Als de kennis niet aanwezig is, kan opleiden een kans bieden. Als het werk de medewerker niet ligt, kunt u beter op zoek gaan naar andere oplossingen. Bijvoorbeeld het werk uitbesteden of onderbrengen bij een andere medewerker. Bekijk samen welke werkzaamheden de medewerker wel liggen en bekijk de mogelijkheden om de medewerker hierop in te zetten. <

Opdoen werkervaring Houd er rekening mee dat mensen voor 70% leren door het opdoen van werk-

-

43 (2014)

22-10-14 10:44

M K Groene planten

Snijbloemen 2012

35

2013

2014

2012

2012

2014

20 15

120 110 100 90

32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 week

Vergeleken met week 41 plust de middenprijs in week 42 1 cent tot 27 cent. In 2012 en 2013 lag deze op respectievelijk 25 en 26 cent.

80

2014

140 Middenprijs in centen

25

2013

150

130 Middenprijs in centen

Middenprijs in centen

2013

140

30

10

Bloeiende planten

130 120 110 100 90 80

32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 week

De middenprijs zakt in week 42 3 cent tot 103 cent. Vorig jaar was dat eveneens 103 cent in dezelfde week en in 2012 113 cent.

32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 week

Een daling van de middenprijs met 6 cent tot 111 cent. In 2012 kwam deze uit op 120 cent en in 2013 op 125 cent.

Hans Neefjes

’Ecuador focust nu op efficiency en consolidatie’ Bedrijf: Vakblad voor de Bloemisterij Week: 40

Maandag

Woensdag

„Op uitnodiging van beursorganisatie HPP Exhibitions (ook bekend van de IFTF) en sierteeltorganisatie Expoflores ben ik samen met zes buitenlandse collega-redacteuren een week in Ecuador. De tweejaarlijkse beurs Afriflor en een georganiseerde trip langs kwekerijen moeten ons een indruk geven van de sierteeltsector in dit land. Vandaag alvast alleen op pad met een medewerkster van FleuraMetz, die handelt vanuit de stad Quito. Een verslag leest u op pagina 32 en 33.”

„Rusland is niet voor iedere Ecuadoriaanse teler de belangrijkste afzetmarkt, weten we inmiddels. Noord-Amerika staat vaker op nummer één.

De beurs Afriflor begint vandaag. De voorman van Expoflores benadrukt in zijn speech dat het nieuwe vliegveld een aanwinst is, maar de koelketen moet nog verder verbeteren. Verlaging van vrachtkosten en administratieve lasten zijn eveneens speerpunten van Expoflores.’’

Donderdag Dinsdag „Indrukwekkende cijfers horen we bij Rosaprima, het eerste bedrijf dat we bezoeken. Na de start in 1995 met 4 ha rozen is uitgebreid tot 85 ha, verdeeld over 130 cultivars. De rode roos Freedom is goed voor eenderde van hun areaal en Rusland is de afgelopen jaren uitgegroeid tot grootste afzetmarkt. Daar gaat ruim 40% van alle stelen naar toe. Maar de zwakke roebel en stijgende loonkosten in Ecuador noopt Rosaprima al enige tijd tot efficiënter werken en het zoeken van nieuwe afzetmarkten. Nieuwe cultivars helpen daarbij. Daarom test het bedrijf soorten van diverse veredelaars in een aparte kas.”

43 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 19

„Ook vandaag horen we dat Ecuadoriaanse telers voorzichtig beginnen met het inzetten van biologische bestrijders tegen spint en trips. Schimmels als trichoderma gebruiken ze al langer, maar dan vooral ter verbetering van het bodemleven. Bijna iedereen teelt in de vollegrond.’’

Vrijdag „Alle telers die we spreken zijn vooruitstrevend en praten over een rozenbosmachine en plannen voor uitbreiding in ’goedkopere’ landen als Ethiopië. Maar ook hun verhalen zijn doorspekt met woorden als consolidatie en efficiëncy. Niet meer hectares, maar meer rendement. Dat is het doel.

Op het vliegveld lopen mensen met rozen: uit de shop van Nevado.’’

19

22-10-14 14:53

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Simone van Tol

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

75

50

37

38

39

40

41

42 week

Prijs index

Aanvoer index

Lichte stijging in aantallen Het aanhoudende, mooie weer zorgt voor een lichte stijging in aantallen van 1% gemiddeld. Ook de omzet stijgt met 5,7% met een gemiddelde prijs die 1 cent hoger ligt dan in week 42 vorig jaar. De invloed van 1 november (Allerheiligen) is in de troschrysanten al merkbaar. Vooral geel en wit zijn populair. Troschrysant behaalde een gemiddelde prijs van 31 cent, 2 cent meer ten opzichte van vorig jaar bij een aanvoerdaling van 2%. Ook hydrangea doet het nog goed deze week: 3,7% minder

aanvoer en een prijsstijging van 5,8% ten opzichte van dezelfde week in 2013. Verhouding 30% vers en 70% doorgekleurd is naar verwachting. Goede, verse hydrangeaâ&#x20AC;&#x2122;s zijn momenteel extreem duur. Bij gerbera is nog steeds te veel aanvoer voor de tijd van het jaar. Aanvoer germini met 15,7% meer stelen zorgt voor een prijsdaling van 2 cent gemiddeld. Grootbloemige gerbera wordt 11% meer aangevoerd en hiervoor wordt gemiddeld 7 cent minder betaald.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

50

0

37

38

39

Aanvoer index

40

41

42 week

Prijs index

Meer aanbod In week 42 is de aanvoer van kamerplanten totaal met ruim 6% gestegen. De gemiddelde prijs is echter met 6 cent gedaald ten opzichte van vorig jaar. Als we kijken naar de top 15 zien we alleen bij ficus en dracaena een aanvoerdaling. Ficus 8,9% minder met een prijsstijging van 8 cent gemiddeld en bij dracaena 20% minder aanvoer en een prijsstijging van 23 cent gemiddeld.

Voor phalaenopsis was het een stabiele week. Er werd 4,4% meer verkocht en de prijs steeg met

1 cent gemiddeld ten opzichte van dezelfde week in 2013.

Ook de potchrysanten scoorden met een stijging in aanvoer van 18% een gemiddeld betere prijs van +2 cent. Bij anthurium stond de prijs meer onder druk.

Bijna 35% meer aanvoer zorgde voor een prijsdaling van 77 cent gemiddeld. Bij potroos stegen de aantallen en de omzet. Daar ving men gemiddeld 1 cent meer voor het product dan in week 42 vorig jaar.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

50

0

37 Aanvoer index

20

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 20

38

39

40 Prijs index

41

42 week

Volop aandacht voor herfstproducten Bij tuinplanten zien we in totaal bijna 2% meer aanvoer met een gemiddelde prijs die 2 cent hoger lag dan vorig jaar in week 42. Dit resulteerde in 1,2% meer omzet. De top 3 ook deze week bestaat uit calluna, skimmia en gaultheria. Bij skimmia steeg de aanvoer met 27,6%. Dat resulteerde in een prijsdaling van 13 cent gemiddeld ten opzichte van vorig jaar. Calluna en gaultheria deden het beter. Bij calluna steeg de prijs met 6 cent terwijl de aanvoer met 12,1% daalde en Gaultheria bracht 8 cent meer op

bij een aanvoerdaling van 39,2% ten opzichte van vorig jaar in deze week. Bij buxus bleef de prijs stabiel ondanks de aanvoerstijging van 15,8%. Ook helleborus deed het deze week goed. Ondanks 23% meer aanvoer steeg de prijs van dit product met 29 cent gemiddeld. Ook bij viola was er deze week 2,3% meer omzet, dit kwam voornamelijk door de 14,6% meer aanvoer want de prijs daalde gemiddeld met 2 cent.

43 (2014)

21-10-14 16:37

Saint-Pierre-du-Mont

Frankrijk

Over de toonbank

Benoit St-Amand:

’Nederland teelt vooral voor de supermarkt’ staat in een buitenwijk. Mijn klanten komen speciaal naar de winkel toe om wat uit te zoeken, of ze bestellen het van tevoren.”

FOTO: HISTOIRE DE FLEUR

U heeft als bloemist al heel wat prijzen gewonnen?

Naam: Histoire de Fleur Locatie: Saint-Pierre-du-Mont Sortiment: 75% bloemen, 15% planten, 10% cadeauartikelen Specialiteit: modern en sober bloemwerk Aantal medewerkers: drie en twee stagiaires

Dit is geen doorsnee winkel … „Dat klopt, ik heb gekozen voor een meer industriële inrichting. Zwarte muren, betonnen vloeren, stalen platen, het past allemaal bij de stijl van mijn bloemwerk. Ik probeer sober te werken, met een chique uitstraling. Mijn winkel

„Zo’n kleine twintig jaar geleden won ik de Oscar voor Jonge Bloemisten. Later kwamen daar nog andere prijzen bij, onder andere dankzij mijn grote leermeester, de Duitse arrangeur Gregor Lersch. Mijn stijl is modern en strak, maar juist wel met veel natuurlijke decoratiematerialen. Die vorm ik om tot producten die het goed doen in arrangementen met levende bloemen. Ik werk overigens ook met gestabiliseerde planten en zijdebloemen, vooral voor het bedrijfsleven.”

Waar koopt u in? „Bij mijn Nederlandse leverancier, maar ook in Frankrijk zelf en in Spanje, Duitsland en België.

Ik werk veel met witte bloemen en planten, waarbij phalaenopsis de boventoon voert. Ook gebruik ik erg veel rozen. Wat ik vind van het Nederlandse product? Dat is eigenlijk altijd goed. Stabiel van kwaliteit, alle takken in een bos even zwaar en lang, je weet waar je aan toe bent.”

Maar…? „Er zijn inderdaad ook nadelen. De regelmatigheid is mooi, maar Nederland zakt wel af naar een basisassortiment, vooral gericht op supermarkten. Het is allemaal nogal traditioneel en klassiek, het zou wel eens iets moderner mogen. En als het daardoor ietsje minder eenvormig zou worden, is dat niet zo erg, integendeel. Liever wat meer originele producten in aparte kleuren, dan meer van hetzelfde.”

Waar haalt u nu uw originelere producten? „Stel dat ik een bepaalde bloem nodig heb met een steel van een meter lang, ik geef maar een voorbeeld. Dan kan ik daar in Nederland niet voor terecht, maar in een land als Spanje des te beter. Het is daar allemaal wat minder gelijkvormig, maar dat is geen probleem, integendeel.”

Wat raadt u Hollandse telers aan? „Zoek het verschil op en ga aan de slag met variëteiten die minder ’basic’ zijn. Natuurlijk is een goede kwaliteit van levensbelang en daarin zijn de Nederlandse kwekers goed. Ook de prijzen zijn op een acceptabel niveau, geen probleem. Maar kom eens met iets nieuws!”

Standpunt

’Campagne Plantion heeft alle ingrediënten voor succes’

H Peter Bakker, algemeen directeur Plantion

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over?

Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

43 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 21

et standpunt ’Productpromotie bij de bloemist werkt’ van bloemist Léon Vermeulen onlangs in het vakblad is mij uit het hart gegrepen.

En dan vooral zijn stelling: een promotiecampagne kan nog zo goed zijn, het werkt pas als de bloemist er actief op inhaakt. Dit geldt namelijk ook voor de consumentencampagne die Plantion sinds juni voert. Wat mij betreft heeft deze alle ingrediënten om succesvol te zijn. De campagne is generiek: geen focus op één of enkele producten, maar inspirerende verhalen waarmee je als bloemist je

klanten kunt blijven uitdagen en verrassen. Daarnaast spelen de sociale media (website, Facebook, YouTube, Google Adwords) in onze campagne zelfs de hoofdrol. We zien dat vooral vrouwen van 25 tot 50 jaar onze campagnefilmpjes en -verhalen veelvuldig liken. Dat is gunstig, want dat is de doelgroep die het meest besteedt bij de bloemist. Kortom, ik ben het roerend met Léon eens. En ik daag elke bloemist uit een kijkje te nemen op www.kleurrijkeverhalen.nl en de promotiecampagne van Plantion actief te vertalen naar zijn winkel. Succes!

21

22-10-14 12:15

Gemiddelde prijs in centen

Voor huidige markt te grote uitbreiding santini’s

300.000

25

250.000

20

200.000

15

150.000

10

100.000

0

De forse uitbreiding van het aanbod santini’ millennium s is te groot voor de huidige marktcapaciteit. De afzetpotentie wordt door handelaren verschillend beoordeeld.

„Santini’s zijn niet zo aan 1 november gebonden als pluischrysanten of als troschrysanten, waarvoor het ook al minder een speciale dag is”, is de ervaring van inkoper Martijn Wolmerstett van Barendsen met deze productgroep. Pascal Homan, inkoper bij P. van Dam, ziet de afzet van santini’s in een land als België nog toenemen. „Dat geldt niet voor troschrysanten, al heb ik geen idee waar dat aan ligt.” Voor het Engelse retailkanaal zijn santini’s volgens hoofd inkoop Marco Verheul van Intergreen minder geschikt. „Ten opzichte van troschrysanten is het bloemvolume onvoldoende, als je het verschil in prijs in ogenschouw neemt.”

Prijs onder druk Tot en met september werd voor 16% meer santini’s gemiddeld 20 cent per steel betaald, 1 cent minder dan in 2013 en 2012. „Daar zijn we niet blij mee want het rendement komt onder druk te staan”, aldus teler Wilco Hofman van kwekerij De Landscheiding in Bleiswijk. „Weliswaar zijn de energiekosten wat meegevallen en ging het prijstechnisch later in het jaar wat beter, maar het is toch niet goed genoeg. En nog meer uitbreiding kan de markt echt niet aan”, is zijn mening over geruchten dat er volgend jaar mogelijk weer een uitbreiding van het areaal komt.

Anders dan de structurele, kleine daling van het aanbod troschry-

50.000

5 ’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13

’12 ’13 ’14 t/m sep

0

Verkochte aantallen x duizend

A

30

Aanvoer en gemiddelde prijs santini op de Nederlandse veilingen sinds 2000 (bron VBN/FloraHolland).

santen sinds 2005 en het redelijke stabiele aanbod pluizers de afgelopen jaren, kan de aanvoer van santini’s behoorlijk fluctueren. Het hoogste jaaraanbod dit millennium eindigde in 2011 op 225 miljoen stelen en het laagste in 2004 op 157 miljoen. Dit jaar wordt de grens van 200 miljoen stuks weer ruim overschreden.

Kwaliteit „Het aanbod is mooi en breed en de kwaliteit is ook in deze tijd van het jaar nog steeds goed”, oordeelt Wolmerstett. Homan: „We hebben geen klachten gekregen en dat is een goed teken.” Tijdelijk inkoper John Rijnsburger bij Bloomways heeft onvoldoende zicht op de kwaliteit van de ge-

hele chrysantengroep, maar signaleert wel een groeiende voorkeur om met vaste leveranciers te werken. „En dat zie je bij alle bloemen.”

Wolmerstett voegt daaraan toe, dat de rechtstreekse inkoop bij vaste kwekers toeneemt. „Dat is ook de beste manier om je te verzekeren van speciale en meer exclusieve soorten, zoals de Calimero’s.” Deze kleinbloemige cultivars zijn bij De Landscheiding in acht kleuren van april tot oktober beschikbaar, waarvan vijf met een donker hartje. „Met aparte soortjes bieden we het onderscheid”, aldus Wolmerstett.

Homan vindt dat er weinig vernieuwing is. „Maar het aanbod is ook al breed genoeg.” ■

Matige resultaten met amaranthus Het is een matig jaar voor Nederlandse telers van amaranthus. Handelaren vinden de kwaliteit van zowel de staande als de hangende kattestaarten dit seizoen goed.

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

„De kwaliteit is goed geweest dit jaar, vooral omdat het in september mooi weer was. Normaliter

22

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 22

is de kans op uitval door smet in het najaar groter”, constateert inkoper Erwin Dol van Barendsen

over het bijna afgelopen amaranthusseizoen. Stefan de Roos, inkoper bij Premier & Blenheim, is iets minder enthousiast over de kwaliteit. „De hangamaranthus was af en toe aan de kleine, te korte klant. De decoratieve waarde is juist lengte”, legt hij uit.

Amaranthus wordt hangend (caudatus) en rechtopgaand (paniculatus) aangevoerd. De hangende cultivars worden vooral gebruikt voor decoraties en versieringen, de rechtopgaande meestal in gemengde boeketten.

De verschillen in prijs kunnen groot zijn.

Ooit lag de aanvoer op Nederlandse veilingen op ruim 30 miljoen stelen. Sinds 2006 is er een structurele krimp. Het Nederlandse aanbod eindigde vorig jaar op 6,5 miljoen stuks en

de importaanvoer halveerde tot 340.000 stelen.

Teler Johan Oudshoorn in Nieuwe Wetering en Roelofarendsveen brengt jaarlijks amaranthus vanaf half april tot in november. „Qua rendement is het een normaal jaar. Als de buitenaanvoer in augustus op gang komt staan de prijzen onder druk”, is zijn ervaring. Hans Winkel van Maatschap Winkel en Van Driel in Waverveen constateert dat de prijsvorming tijdens zijn gehele aanvoerperiode vanaf 1 juni al onder druk staat. „Maar als amaranthus specifiek ergens voor nodig is, maakt de prijs niks uit.”

Op professionele basis wordt er nauwelijks in amaranthus veredeld. Daarvoor is de productgroep te klein, terwijl er weinig perspectief is op uitbreiding. ■ 43 (2014)

21-10-14 16:38

Marges blijven minimaal bij iets betere prijs troschrysant

„In het hele pakket is troschrysant een basisbloem, niet zo seizoensgebonden”, typeert inkoper Martijn Wolmerstett van Barendsen de positie van troschrysant. „Dit jaar hebben we best wel aantallen gedraaid, vorig jaar was dat moeilijker”, meldt hoofd inkoop Marco Verheul van Intergreen. Pascal Homan, inkoper bij P. van Dam, vindt de vraag naar troschrysanten redelijk stabiel.

Minder aanvoer Tot en met september kromp de aanvoer van troschrysanten uit de kas bij de vestigingen van FloraHolland met ruim 2% tot iets meer dan 700 miljoen stelen. De structurele daling van het aantal die in 2005 inzette, zet door.

De middenprijs tot en met september klom in vergelijking met 2013 en 2012 1 cent tot 27 cent.

Dat zegt nog niet zo veel, omdat de rendementen per bedrijf, cultivar en periode behoorlijk uit-

eenlopen. „We zijn nu redelijk tevreden, maar de chrysantenteelt is er altijd al een geweest met minimale marges. Energiekosten vallen dit jaar iets lager uit, maar andere lasten stijgen”, meldt René van Kester van VannoVa/R & A van Kester in Kwintsheul. Hij verwijst daarbij naar onder meer de kosten van de gewasbescherming en van marketing en verkoop. „Een jaar of tien geleden hadden we nooit gedacht dat we als VannoVa op een beurs in Rusland zouden staan om onze chrysanten te promoten”, noemt hij als voorbeeld. Onder de vlag van VannoVa mikken vijf samenwerkende telers op de bovenkant van de markt.

De terugval van de bloemenexport naar Rusland heeft vooral effecten op pluischrysanten, maar drukt ook de vraag naar troschrysanten. In dat licht bezien is de huidige prijsvorming een meevaller. En omdat de

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

1 cent hoger dan in de twee voorgaande jaren. Maar de mar-

prijsvorming tegen Vrouwendag al twee jaar is tegengevallen, zal er minder voor deze bloemendag worden gepiekt.

De chrysantenafzet is in Engeland gestegen en dat is voor de productgroep een belangrijke markt.

Assortiment Hoewel jaarlijks veel nieuwe rassen worden geïntroduceerd, lijken vernieuwing en verbreding van het assortiment in een langzamer tempo te gaan. Dat komt ook omdat al een hoog niveau is bereikt en omdat de testperiode, vooral in de handelsfase, langer is geworden. Homan vindt het

assortiment breed genoeg en daar is Wolmerstett het wel mee eens. „Maar sommige soorten zijn er periodiek niet en dat is lastig”, tekent hij aan.

Verheul vindt de vernieuwing van het assortiment tegenvallen. „Een noviteit met een echt ’Wow-effect’ die boeketten juist iets extra’s biedt, zou een goede zaak zijn.” Volgend jaar is er vernieuwing in het oranje enkelbloemige segment. Verder komt er een roze variant van Radost, Belicio.

Het zijn voorbeelden van aanvullende kleuren. „Vernieuwing is belangrijk in ons vak”, vindt Van Kester. ■

Marktacties Promotie Woonplant van de maand oktober: chrysant Woonplant van de maand november: kerstcactus Tuinplant van de maand oktober: herfstplanten, najaarsbladheesters: leucothoe, photinia, viburnum, pieris, osmanthus Tuinplant van de maand november: helleborus PurE Seasonal Flowers oktober: anigozanthus PurE Seasonal Flowers november: euphorbia sep-jan ’15 Campagne ’Amazing Amaryllis’, initiatief van telers, verenigd in FH-promotiecommissie, uitvoering Fresh Retail sep-mrt ’15 Campagne snijorchidee, initiatief van telers, promotiecommissie en FloraHolland, coördinatie en uitvoering Fresh Retail 25 okt Robs Grote Tuinverbouwing met onder andere: droge bollen, bladbegonia, Vaccinium Red Candy, Mahonia Soft Caress, skimmia Mystic Marlot, buxus, groene planten, TiSento, schlumbergera, concept van kant-en-klare haagelementen, No Water Flowers, guzmania, brassica, dianthus. SBS6 17.00 uur.

26 okt De Bloemenoverval met onder andere: roos Red Naomi! lang, gerbera Lustra, freesia Ancona lang, asparagus Myers lang, anthurium Red Miracle, anthurium Black Love, lisianthus Alissa blue en Blue Rim,

hypericum groen, leycesteria Purple Rain, eryngium SuperNova geplozen, Vanda Natcha Magic Red, amaryllis Royal Velvet. SBS6 17.00 uur 9 okt - 2 nov EU-campagne ’Vriendinnen kennen elkaars Lievelingsbloem’. Bloemenpromotie door Bloemenbureau Holland in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

13 okt - 9 nov: orchidee 10 nov - 7 dec: lisianthus 1 dec - 28 dec: amaryllis

Bloemendagen 31 okt Halloween (Bel, Dui, Fra, GB, Ned) 1 nov Allerheiligen (Ned, Bel, Spa, Pol, Ita, Dui) 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus) 9 nov Remembrance Sunday (GB) 10 nov Dag van de Mantelzorg 11 nov Bevrijdingsdag WOI (Fra), Wapenstilstand (Bel), onafhankelijkheidsdag (Pol)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

43 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 23

23

21-10-14 16:38

Analyse bloeiende planten

Bedrijf: Gerard Heemskerk Functie: directeur-aandeelhouder Belangrijkste afzetlanden: Europa Inkoop: eigen import, klok via KOA, direct bij kwekers Aantal medewerkers: 20

Marcel van Duijn:

’KOA is onze grootste concurrent’ Hoezo is KOA uw grootste concurrent? „Klanten die dat willen, kunnen bij ons via KOA kopen. We moeten wel, want anders doen ze het bij een ander. Natuurlijk heeft KOA ook voor ons voordelen, want ze kopen nu wél het product dat ze anders niet zouden kopen. Anderzijds vind ik dat je feeling met zo’n klant een beetje kwijtraakt, als je niet oppast. Zeker omdat ze niet zelf meer langskomen.”

Waarom zorgt dat voor meer concurrentie? „Omdat je als exporteur meer inwisselbaar bent met collega’s. De eigen inbreng is kleiner, dus je kunt ook minder het verschil maken.

Je moet het zoeken in een goede afwikkeling van de zaken die je nog wel regelt voor een klant, zoals de opbouw van de karren en het transport. Dat proberen wij dan ook perfect te doen. Bovendien bezoeken we onze klanten toch zeker elke twee maanden.”

Allerheiligen, nog steeds belangrijk in Polen? „Jazeker, dat leeft daar nog echt. Eigenlijk in alle overwegend katholieke landen en in het voormalige Oost-Duitsland. We verkopen in Polen nu vooral rozen, chrysanten, anjers, cymbidium en alstroemeria. Dat zijn jaarrond trouwens ook de belangrijkste producten. De Polen zijn nog wat ouderwets in hun assortimentskeuze, ze gaan niet zo snel overstag voor iets nieuws. Hortensia of zo raak je er moeilijker kwijt dan het traditionele assortiment. Het zal nog wel even duren voordat dat verandert.”

„Polen is een land in opkomst en nog lang niet verzadigd. Toch blijven we voorzichtig, en dat heeft vooral te maken met de betalingen. We krijgen veel aanvragen, maar deze klanten zijn vaak moeilijk of helemaal niet te verzekeren. Als we er toch heil in zien, maken we goede afspraken en blijven we erboven op zitten. Zodra iemand achterloopt met betalingen, gaan we in gesprek om te kijken waar het aan ligt. Zo merken klanten ook dat je met ze meedenkt. Verder doen we gewoon ons best om onze klanten geld te laten verdienen, dat is de beste garantie voor een goede zakelijke verhouding!”

24

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 24

gen-piek. De feestdag verliest aan belang en de handel legt minder chrysanten vast in de wetenschap dat er genoeg aanbod is.

De opleving voor Allerheiligen wordt steeds korter, maar niet heviger. Toch blijft de najaarshandel van augustus tot eind oktober de belangrijkste periode voor potchrysant. In drie maanden tijd zet potchrysant iets meer dan 40% van de jaaromzet neer. Vijf jaar geleden was dat nog 50%. Vooral de verhoogde afzet in het voorjaar, rond feestdagen als Valentijn en Vrouwendag, hebben de verhoudingen veranderd. En Allerheiligen wordt in heel Europa steeds minder ’gevierd’. „Augustus en september verliepen stroef. Pas in week 41 begonnen de prijzen iets aan te trekken. De aanloopperiode wordt elk jaar korter, de handel wacht echt het laatste moment af. Voor ons als seizoenstelers is het moeilijk tussen de vaste lijnen van de jaarrondkwekers te komen in deze periode”, geeft Edwin Duijvestijn van kwekerij Kwintplant in Kwintsheul aan. Maar ook jaarrondtelers zijn niet te spreken over de periode van week 37 tot 41. „Zelfs nu de prijzen iets opklimmen, doen ze dat nog onvoldoende. Er is genoeg vraag, maar blijkbaar is er te veel aanbod om de prijzen een echte duw te geven”, analyseert Jelle Strijbis van kwekerij SVCO. Bijna-jaarrondteler Paul Berkhout van kwekerij Berkhout in Kwintsheul is over het hele jaar niet onte-

vreden. „We hebben vooral in het voorjaar goed gedraaid en de bestellingen voor het najaar zijn gelijk aan vorig jaar. Ook de bijzondere soortjes lopen goed. Zolang we die ’klein’ houden, is er een gretige markt voor. Het is een markt die je heel voorzichtig moet doseren om het interessant te houden”, zegt Paul Berkhout. Hij heeft het idee dat Italië en Spanje weer iets meer zijn gaan afnemen. Anderen geven aan ook meer naar Engeland te sturen.

Late klim Bij Qualiflor concentreert de vraag naar potchrysant zich in deze periode. „De rest van het jaar doen we er nauwelijks iets mee, of in mixlijnen met kalanchoë en roos bijvoorbeeld. Franse supermarkten nemen duidelijk meer af richting 1 november. Schalen leggen we van tevoren wel vast, maar van de potjes 12 weet je dat er zoveel is, dat je ook op het laatste moment nog wel terecht kan. De prijzen zijn redelijk nu, maar de klim is heel laat ingezet”, vindt Jurgen Kester. Atlas Planten Export heeft het op Italië goed druk nu met chrysanten. „Het is deze periode veruit het belangrijkste product. Ik kan het moeilijk vergelijken met andere jaren, maar de vraag is zeker niet krimpend”, zegt Edwin Oudenallen. ■

100

100.000

80

80.000

60

60.000

40

40.000

20

20.000

0

2009

2010

2011

2012

2013

0

Verkochte aantallen x duizend

Hoe lopen de zaken in Polen?

Chrysant piekt laat voor 1 november

Gemiddelde prijs in centen

Foto: VAkblAd Voor dE bloEmistErij

Exporteur over Polen

Verkochte aantallen en middenprijzen Chrysanthemum indicum op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013.

43 (2014)

21-10-14 16:38

Foto: Arie-FrAns middelburg

Afzetzaken

Analyse tuinplanten

Scherpe piek bepaalt seizoen najaarsviool Veilingstatistieken illustreren dit seizoen hoe succes in de violenafzet in het najaar kan afhangen van één week. Week

Foto: VAkblAd Voor de bloemisterij

tere volumes in het najaar voor het overgrote deel op contract te telen. Voor vrije handel noemen zij violen in het najaar te risicovol. In het voorjaar bieden goede kans op aanhoudende vraag en beter wordende weersomstandigheden speelruimte in de teelt, die in het najaar ontbreekt. Na week 40 is voor de grote kwekers het seizoen voorbij.

Tussen 2013 en 2012 Voor tuincentra in Nederland is viool in het najaar een stabiel basisproduct. „Zolang het niet vriest, blijven wij ze dagelijks en in alle beschikbare soorten en maten verkopen”, aldus Eric Stuyt van inkooporganisatie Florahuis.

Ook bij Ranzijn zijn zowat tot kerst violen te vinden en daarna vanaf het vroege voorjaar. Winfried Hoogenboom toont zich niet ontevreden over de verkoop van violen dit najaar. „Het wordt nu wat minder en dat zal overal zijn, want de prijsvorming op de klok ging de laatste week behoorlijk stuk, maar vorige week zorgde goed weer in de herfstvakantie nog voor behoorlijke vraag.”

Stabiel seizoen

60

2.000

50

1.600

40

1.200

30

800

20

400

10

32

33

34

35

36 2013

37

38

39

40

41

0

2014

Verloop afzetseizoen najaarsviolen bij FloraHolland in 2013 en 2014.

43 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 25

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

Verkopers bij grote leveranciers van violen spreken van een stabiel seizoen. Zij geven aan de gro-

In de statistieken van FloraHolland belanden de violen-cijfers van 2014 tussen die van beide voorgaande jaren. Tot week 42 werd ongeveer € 2,4 miljoen violenomzet gerealiseerd, tegen een kleine € 2,3 miljoen in 2013, en € 2,9 miljoen in 2012. Dat geeft te denken, want tot week 42 werden dit jaar tot op de procent nauwkeurig evenveel violen verkocht als in 2012. In 2013 bleven de verkochte aantallen met ongeveer 6,6 miljoen stuks zo’n 12% achter, maar het seizoen piekte toen pas in week 40 en kreeg wellicht een staartje. Dit jaar vormde week 38 een hoge uitschieter. Met bijna 1,7 miljoen stuks afgerekend is die week goed voor 22% van het totale seizoensvolume. Daarmee kwam 2014 langszij met 2012, dat een onstuimiger seizoensstart vanaf week 35 kende. ■

Bedrijf: Adomex Aanleiding: Huisbeurs tijdens Trade Fair in nieuw pand in Aalsmeer

„Onze exportafdeling in Uithoorn en de afdeling in Aalsmeer die zich op veilingklanten richt zijn samengevoegd. Beide hadden ruimtegebrek. We waren al wat langer op zoek naar een geschikte locatie. Toen kwam dit pand dat voorheen van Bloomways was vrij. Ons nieuwe pand is 8.000 m2, heeft een koelcel van 4.000 m2, zeven laaddocks en biedt ruime kansen voor verdere groei van activiteiten van Adomex.”

„We kunnen wat klantbenadering betreft van elkaar leren. En we kunnen voorraadvoordelen en een breder assortiment houden doordat we maar één voorraad hoeven aan te houden in plaats van twee. Dat geeft een hogere omloopsnelheid en daardoor versere producten voor onze klanten. Door goed gebruik te maken van de nieuwe ruimte verloopt de werkverdeling een stuk soepeler. De eerste ervaringen tonen op het gebied van service, snelheid en kwaliteit al aan dat mooie resultaten worden geboekt, ook volgens onze klanten.”

„Ja, de bekendheid en de populariteit groeien nog steeds in de wereld.

Niet alleen van de basisproducten als salal, beargras, ledervaren en roebelini. Het assortiment verbreedt enorm. De groothandel is bereid om steeds verder in Europa het assortiment aan klanten te laten zien en verkopen. We werken bovendien al een aantal jaren aan certificering van de producten en leveranciers, maar dat leidt niet direct tot meer verkoop.”

„De afgelopen drie jaar stonden we op IFTF. Nu houden we ter gelegenheid van de nieuwe vestiging een huisbeurs. We profileren ons met de diverse takken van sport die we beoefenen en laten zien wat je allemaal met groen kunt doen. Door middel van demonstaties van arrangeurs tonen we zoveel mogelijk producten in een toepassing. Daarnaast zijn er onze lijnen: de Orca lijn, Pure lijn en de Orca Exclusive lijn en het kerstassortiment. Van Dijk Natural collections staat ook op onze huisbeurs; zij richt zich met name op decoratiemateriaal voor bloemisten.”

„Veel producten komen uit Midden- en Noord-Amerika. Maar we hebben een goede relatie met Nederlandse kwekers en we nemen best wat Nederlandse producten af. Daarvoor hebben we rechtstreekse lijnen met kwekers lopen; we klokken in principe niet. Het gaat om kleinere seizoensartikelen als coniferen, rododendron, hedera, asparagus en hulst.”

25

21-10-14 16:38

Een levende pluktuin Om aandacht te vestigen op de campagne ’Lievelingsbloem’ organiseerde Mooiwatbloemendoen.nl deze week een modeshow. Vrouwen plukten de bloemen na

O

nder de noemer ’A Floral Affair’ werden dinsdagavond verschillende media uitgenodigd om de modeshow van ontwerper en kunstenaar Bas Kosters bij te wonen. Koster had in opdracht van Mooiwatbloemendoen.nl (Bloemenbureau Holland) vijftien creaties gemaakt met de favoriete bloemen van dit seizoen. De mannelijke modellen werden daarnaast ook bekleed met echte bloemen door arrangeurs van The Wunderkammer.

De vijftien bloemen die de avond voorbij kwamen, staan allemaal centraal in de snijbloemencampagne.

Doel van de show is om aandacht te vestigen op de campagne ’Lievelingsbloem’. „Er zijn veel foto’s en filmpjes gemaakt. We hebben diverse media van lifestylebladen uitgenodigd, zoals Elle en Linda. Hun lezeressen zijn voornamelijk de cultivated performers: vrouwen met een bovengemiddeld bestedingspatroon voor bloemen.

Via deze media willen we de bloemen, en dan met name deze campagne, bij hen onder de aandacht brengen”, geeft Ivo van Orden van het Bloemenbureau weer. Niet alleen de media, maar ook verschillende vriendinnenkoppels waren uitgenodigd voor deze ’affaire’. Hen stond na afloop van de show nog een verrassing te wachten.

Geheel in stijl van de campagne mochten de bezoekers van de show hun lievelingsbloemen van het lijf plukken van de mannelijke modellen.

Voor Mooiwatbloemendoen.nl was de show het officiële startsein van de campagne ’Lievelingsbloem’. Deze loopt nog door tot 9 november in Nederland, Verenigd Koninkrijk en Duitsland. < Cindy van der Zwet

cvanderzwet@hortipoint.nl

Foto: Gerdien de Nooy

26

Spread.indd 26

43 (2014)

22-10-14 14:35

43 (2014)

Spread.indd 27

27

22-10-14 14:35

-

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

S

verder met hun potgrondleverancier. Als de schade meevalt, wordt de zaak onderling geregeld door middel van een schikking, bijvoorbeeld met een korting op de volgende levering van de potgrond. Als het goed mis is, kan de schade echter in de tonnen lopen. Tuinders hebben immers honderdduizenden planten in dezelfde potgrond staan.

Een teler die dat overkwam is Henk van den Bos uit Honselersdijk. Zijn cactuskwekerij raakte in 2008 besmet met de schim-

mel Leucocoprinus birnbaumii (zie kader op pagina 30). De schade zou meer dan een miljoen euro bedragen, doordat de teeltduur opliep van 18 naar 48 maanden.

Volgens de teler was de schimmel afkomstig uit de geleverde potgrond. Een jarenlange rechtszaak tegen de potgrondleverancier volgde. Afgelopen zomer heeft de rechtbank geoordeeld dat in minstens twee grondleveringen leucocoprinus aanwezig was. Van den Bos wacht nog steeds op een schadevergoeding, en de rechtszaak duurt nog voort.

Foto: JoeF SleegerS

chimmels, bacteriĂŤn, aaltjes, pH, EC... Het is een lijst van kwaliteitseisen waaraan potgrond moet voldoen. De potgrondsector doet dan ook haar best om een goed product aan te leveren.

Soms gaat er echter iets mis in de teelt, waarbij de oorzaak mogelijk in de potgrond ligt. Hoe vaak dat gebeurt is moeilijk te zeggen. Meestal blijven dergelijke problemen binnenskamers. De telers moeten hun planten nog zien te verkopen, en ze moeten

28

Potgrond.indd 28

43 (2014)

21-10-14 16:38

Achtergrond

Hoe werkt de Stichting RHP? -

Kwaliteitseisen De potgrond van Van den Bos was geleverd onder het keurmerk van RHP. Deze stichting stelt de kwaliteitseisen op waaraan potgrond moet voldoen. Ook omschrijft ze de hygiënevoorschriften voor het productieproces. MPS-Ecas controleert of fabrikanten zich hieraan houden.

Welke garanties biedt dit keurmerk? De procedures en eisen van het keurmerk zijn vastgelegd in ruim 50 modules. Jaarlijks worden aanpassingen doorgevoerd, zoals recent in de ’algemene producteisen’. In deze module stond in 2008: ’Het materiaal moet vrij zijn van schadelijke organismen (schimmels, bacteriën, virussen, insecten) tenzij bij de productspecifieke eisen anders vermeld staat.’ Begin dit jaar is de formulering veranderd in: ’Het materiaal moet vrij zijn van plantpathogenen, tenzij bij de productspecifieke eisen anders vermeld staat.’ De term ’schadelijke organismen’ is dus vervangen door ’plantpathogenen’.

Volgens RHP brengt de nieuwe formulering duidelijker tot uiting waar het keurmerk voor staat. „Er zijn bijvoorbeeld schimmels die alom aanwezig zijn en, onder bepaalde omstandigheden, toch lastig kunnen zijn in een teelt, zoals botrytis”, zegt Boon „Het kan nooit worden uitgesloten dat een dergelijk organisme in potgrond aanwezig is.”

’100% garantie kan niet’ Peter Bak, directeur van bromeliaveredelaar Corn.Bak, vindt het een slechte zaak dat niet-plantpathogene organismen buiten de producteisen vallen. „Als er een uitbraak van leucocoprinus zou plaatsvinden in onze veredelingsafdeling, zijn we ten dode opgeschreven. Dat geldt ook voor bedrijven die een aantasting krijgen in hun moerplanten.

Het is dus te simpel om te stellen dat nietplantpathogene schimmels geen problemen veroorzaken. De RHP maakt zich hier heel makkelijk vanaf en heeft met deze insteek dan ook geen toegevoegde waarde voor ons.

Kwekers denken ten onrechte dat ze veilig zijn met het RHP-keurmerk.”

RHP-directeur Boon verklaart: „We kunnen niet alle micro-organismen toetsen en beoordelen. Vaak zijn er niet eens methoden voor. Daarom willen we een lijst opstellen waarmee potplantentelers en fabrikanten uit 43 (2014)

Potgrond.indd 29

leveranciers van grondstoffen en potgrond-

-

Als er een voorstel is ingediend, stelt RHP -

-

dit college staan op de website van RHP.

de voeten kunnen, net zoals we voor aaltjes hebben gedaan. Die lijst blijft constant in ontwikkeling. Bovendien, omdat het altijd om steekproeven gaat, ligt bij het RHPkeurmerk de nadruk op procesbeheersing in de keten, de grondstoffenkeuze en de productieomstandigheden binnen het potgrondbedrijf.” „Je kunt inderdaad nooit voor 100% garanderen dat potgrond vrij is van schadelijke bacteriën en schimmels”, meent Wim Voogt, onderzoeker van Wageningen UR Glastuinbouw en voorzitter van de Technische Commissie van RHP (zie kader Hoe werkt de Stichting RHP?). „Wat je wel kunt doen is het productieproces bewaken, zodat er geen biologisch relevante concentraties in zitten. Vervolgens kun je steekproeven nemen om te controleren of de grond aan de normen voldoet. Dit is de maximale zekerheid die je kunt geven om risico’s in de teelt uit te sluiten.”

Eric van Waes, schade-expert bij Cunningham Lindsey Nederland, adviseert telers om een ingangscontrole uit te voeren. „Ik heb bijvoorbeeld een kweker meegemaakt die een enorme vracht potgrond afnam en niet de pH controleerde. Toen is het behoorlijk misgegaan. Sindsdien laat hij voor het planten de potgrond analyseren.”

Door die eigen verantwoordelijkheid wordt het echter lastig om te bepalen wie er aansprakelijk is bij schade. „Vervolgschade is altijd moeilijk aan te tonen”, zegt potplantenteler Dion ten Have die de belangen van telers vertegenwoordigt in de Productgroep RHP Horticulture. „Er kan één pythiumspore in de potgrond zitten, en uiteindelijk kan de hele teelt kapotgaan aan de pythium.

Moet je dat dan vervolgschade noemen? Ik adviseer telers dus om goed te kijken naar het eigen hygiëneprotocol. Ik heb gezien dat het hygiëneprotocol in de potgrondsector vrij strikt is; daar kan de sierteelt nog wel iets van leren.”

Behalve de potgrondfabrikant draagt ook de teler verantwoordelijkheid om verspreiding van ziekten te voorkomen, vindt Voogt. „Ga er maar van uit dat alle micro-organismen overal aanwezig zijn. Het teeltsysteem bepaalt uiteindelijk of een plant er wel of niet ziek van wordt.” „De teler moet daarom hygiënemaatregelen nemen en aangetaste planten uitselecteren”, zegt RHP-directeur Boon. „Hij zou elke week zijn oppotmachine moeten schoonmaken en elke drie maanden zijn potgrondbunker. Als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt, kom je gigantisch ver met elkaar.”

Leveringsvoorwaarden Alle potgrondfabrikanten hebben leveringsvoorwaarden die vervolgschade uitsluiten.

Dat zegt echter niet alles. „Het is de vraag of een fabrikant zich daarachter kan verschuilen als hij een enorme fout maakt”, zegt taxateur Van Waes. „De leveringsvoorwaarden zijn meer bedoeld om onterechte claims af te houden. Het komt namelijk ook voor dat een teler ten onrechte reclameert en de eigen fouten onder het tapijt veegt.” „Ik kom weinig tegen dat leveringsvoorwaarden van toepassing zijn”, stelt taxateur De Bakker. „Dat hangt af van de situatie.

Vaak zit er een toeleverancier tussen, en dan

>

29

21-10-14 16:38

Foto: JoeF SleegerS

wordt het wel mogelijk om de vervolgschade te verhalen. Soms bestaan er drie of vier verschillende leveringsvoorwaarden. Ook dan zijn ze niet geldig.”

Schade lastig te verhalen Hoe dan ook blijft het lastig om schade te verhalen op de leverancier. „Ik heb eigenlijk nooit gehoord dat de complete kosten inclusief vervolgschade vergoed werden”, zegt Alwin Scholten, adviseur bij Plant Grow. „Vaak hebben tuinders geen zin in jarenlange juridische procedures.”

De officiële monsters die bij de levering van de potgrond worden genomen, worden na een half jaar weggegooid. Volgens RHP is de samenstelling dan zodanig veranderd dat het geen zin meer heeft om ze te bewaren.

Herman de Bakker, schade-expert bij Van der Slikke Rentmeesters, vindt dat monsters minstens twee jaar bewaard moeten worden. „Ik begrijp dat daar technische aspecten aan zitten, maar daar zou een oplossing voor gevonden moeten worden. Als een tuinder potgrond ontvangt, kan het namelijk best lang duren voor hij ziet dat de planten het niet goed doen. Dan moet hij ook nog eens het verband met de potgrond zien. Pas dan kan hij beginnen om te proberen het bewijs op tafel te krijgen. Eer je concreet schade kunt claimen en een onderzoek

kunt starten, ben je zo twee jaar verder. In de tussenliggende periode kan er van alles gebeurd zijn. Daardoor is het moeilijk om een oorzaak aan te tonen.”

Volgens RHP is dit onderwerp twee jaar geleden besproken in het College van Deskundigen RHP. „Het is heroverwogen om de bewaartermijn te verlengen”, aldus Hein Boon, „maar op basis van argumenten is besloten om dat niet te doen.”

Achtergrond

De Grondige Reden Uit onvrede met de afhandeling van de schade heeft teler Van den Bos de stichting De Grondige Reden opgericht. Daarmee wil hij inventariseren of er meer problemen zijn met potgrond.

In een later stadium wil Van den Bos collega’s bijstaan die soortgelijke ervaringen hebben. Aan de stichting zijn adviseurs en advocaten verbonden die hem eerder hebben bijgestaan. De stichting is te bereiken via info@stichtingdegrondigereden.nl.

Sinds de oprichting heeft de stichting van vijftien telers reacties gekregen over problemen met potgrond. Dit gaat om schimmelziekten, verkeerde samenstelling en verkeerde voeding. „Het schokkende is dat niemand hier openlijk over durft te spreken”, zegt Van den Bos. „Iedereen is bang dat hij dan last krijgt met zijn leverancier of met de handel.

Dat maakt het lastig om de omvang van de problemen in te schatten.” <

In het kort te ondersteunen. Dit voorstel werd afgewezen omdat de potplantensector leucocoprinus niet

plantpathoge organismen buiten de kwaliteitseisen van potgrond. men in potgrond nooit uit te sluiten.

RHP legt daarom de nadruk op hygië nisch werken in de hele keten.

Telers hebben daarin ook een eigen

30

Potgrond.indd 30

43 (2014)

21-10-14 16:38

Voor één van onze relaties zijn wij op zoek naar een:

HOOFD TEELT (M/V) De functie:

Na een gedegen inwerkperiode zullen je taken en verantwoordelijkheden zijn: • Realiseren van de door afdeling Planning opgegeven teeltplanning en de bijbehorende KPI’s; • Proactief communiceren met afdeling Planning en Productie bij afwijkingen (op het gebied van planning en kwaliteit); • Beheren van het gehele teeltproces in alle fases van de teelt en aansturen van de teeltmedewerkers; • Bijdragen aan een efficiënt opkweekproces en het volgen van de teeltprocedures; • Bewaken van kwaliteitsnormen en acties ondernemen tot voortdurende verbetering van de teeltprocessen; • Bewaken van de staat en het onderhoud van de teelt technische installaties en overleg hierover voeren met het hoofd van de technische dienst; • Resultaten bewaken van rassenproeven en teelt(technische) proeven en overleg hierover voeren met de projectverantwoordelijke(n).

Onze relatie is een innovatief productiebedrijf in de regio Zuid-Holland, dat zich richt op de productie en afzet van pot-orchideeën. De teelt is een belangrijke schakel in dit bedrijf.

Functie-eisen: • • • • •

Kennis van de teelt en kwaliteitseisen van pot-orchideeën of ruime ervaring in soortgelijke functie met affiniteit in de orchideeën teelt; Communicatieve en leidinggevende vaardigheden; Praktische instelling en besluitvaardigheid; Gedrevenheid en creativiteit op het gebied van teeltverbetering; MBO werk- en denkniveau.

Wat bieden wij?

Het betreft een zelfstandige functie met grote vrijheid en mogelijkheden om de afdeling naar jouw inzicht te leiden en te coachen. Eigen inbreng en initiatief wordt zeer gewaardeerd.

De bedrijfscultuur is te beschrijven als no-nonsense en open.

Uitstekende arbeidsvoorwaarden en salaris.

Spreekt deze functie je aan? Stuur dan je reactie (motivatie en c.v.) naar: info@florpartners.nl . Voor méér informatie of vragen kun contact opnemen met Remco van der Hoeven, telefoonnr. 0174-642673 / 06-10199680.

Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

603366.indd 31

22-10-2014 11:47:01

Op zoek naar diversiteit in Ecuador de ’grote siergewassen’ in Ecuador genoemd. Op kleinere schaal is er plek voor een grote diversiteit aan zomerbloemen en tropische gewassen. Met kwaliteitscontroleur Paulina Naranjo bezoeken we enkele leveranciers van haar werkgever FleuraMetz, die handelt vanuit Quito.

hneefjes@hortipoint.nl

I

leucadendron en protea zagen we meer heil, temeer omdat we dan iets exclusiefs voor dit gebied in handen zouden hebben.”

Oude stal Het pakte niet helemaal voorspoedig uit bij Betel Flowers, zo blijkt tijdens de rondgang over de akkers. Er is sprake van groei, getuige de graafmachines. „We hebben net een oude stal gesloopt en gaan daar een nieuwe, grotere plek voor de koelcellen en de verwerkingsruimte maken”, aldus Terán. „Maar achteraf hadden we toch voor rozen moeten kiezen. De markt pakt leucadendron en protea niet voldoende op. We hebben nauwelijks concurrentie en toch levert een steel regelmatig net zo veel op als een roos. Onze kosten zijn lager, maar we hebben toch meer

arbeid nodig dan we vooraf berekenden. En voldoende productie van kwalitatief goede takken blijft een strijd. Maar ja, schakelen naar roos is nu eigenlijk geen optie. De banken helpen de sector niet meer”, verzucht Terán die afgestudeerd is als econoom.

De teelt verloopt nu voorspoedig en dat waardeert Paulina Naranjo, mijn reisleidster voor deze dag. Voor haar werkgever FleuraMetz die handelt vanuit Quito houdt ze regelmatig de productie en kwaliteit bij toeleveranciers op het bedrijf in de gaten.

Daarnaast doet ze ingangscontroles en helpt telers bij het doorvoeren van verbeteringen in de teelt en de naoogst. Bij Betel Flowers is de kwaliteit in orde. Een slecht renderende cultivar gaat hoogstwaarschijnlijk wijken. Naranjo gaat dit doorgeven op het verkoopkantoor in de stad.

Foto’s: Hans neeFjes

n de verte zijn een paar koeien te zien.

Zwartbont vee, maar de melk brengt nog steeds niet veel op, legt Santiago Terán uit. Inkomsten uit melk zijn meegenomen.

Sinds 2005 zet de familie Terán namelijk in op verdiensten uit de sierteelt. Inmiddels is 12 van hun 30 ha land in gebruik voor de teelt van leucadendron en protea. „We begonnen met 2 ha. Mijn vader had naast zijn werk bij het leger een melkveebedrijf met zo’n dertig koeien. We zagen dat er in de sierteelt meer te verdienen was. Een aantal koeien werd daarom verkocht en grasland kreeg een andere bestemming.

Wij kozen voor ons bedrijf Betel Flowers niet voor rozen omdat je dan veel meer personeel nodig hebt en de investering in plantmateriaal en dergelijke is hoger. En je hebt kassen nodig. In de buitenteelt van

32

Sande-Repo-Ecuador.indd 32

43 (2014)

21-10-14 16:38

-

Foto’s: Hans neeFjes

’Boetiek farm’ Op het volgende adres horen we dat rozen niet altijd voorspoed brengen. De competitie is verhard en rozenbedrijven haakten af. „Je kunt de teelt er niet bij doen”, meldt directeur David Nelson van Agro Turis Nelpo. „Je moet topkwaliteit telen en je aanbod blijven afstemmen op de klanten. Wij zitten hier op 2.400 m hoogte. Dan kun je niet de kwaliteit halen die op 3.000 m mogelijk is.

We hadden tot drie jaar geleden nog rozen, naast een heel breed sortiment gewassen. We zijn nu nog meer verschillende bloemen gaan telen. Dat doen we al 25 jaar in 7 ha kas en op 3 ha buitenveld. Sommige kopers noemen ons een boetiek farm.” Je kunt bij Nelson momenteel terecht voor ranonkel, anemoon, limonium, zaaidelphinium, brassica, zonnebloem, scabiosa en amaranthus. „Die amaranthus telen we buiten. Dan wordt de kleur intenser dan binnen. Nadeel is dat vogels er dan vat op kunnen krijgen.

Ze vinden de bloemen aantrekkelijk en kunnen daardoor schade veroorzaken.” Schade van insecten bestempelt Nelson als lastiger.

Fytosanitaire eisen zijn in veel exportlanden behoorlijk streng. Een strak spuitregime en goed scouten zijn niet altijd voldoende.

Voor de zekerheid is er daarom behalve het zorgvuldig uitschudden van de bloemen ook nog een optie die veel gehanteerd wordt in de verwerkingsruimte: kaalplukken van de stelen. Van meerdere gewassen verdwijnt het blad in rap tempo als de dames bloemen verzendklaar maken. „Kale stelen voldoen nog prima in boeketten”, weet Nelson. „Voor deze Dusty Miller is plukken niet nodig”, zegt de directeur terwijl hij een steel van een Senecio cineraria omhoogsteekt. De grijze, decoratieve bladeren hangen ietwat slap, maar dat trekt wel bij als de stelen even 43 (2014)

Sande-Repo-Ecuador.indd 33

op water hebben gestaan, weet ook Paulina Naranjo. Ze vindt het interessant spul voor in boeketten. „Hoeveel gaan jullie daarvan telen?” Nelson weet het nog niet.

Calla van eigen knollen Bij Sande, een Nederlandse bedrijf dat al zo’n twintig jaar in Ecuador calla’s teelt, krijgen we een rondleiding door verkoper Jerom Lemke en bedrijfsleider Jan van der Hulst. We zijn bij Sande 2 en er is ook nog een lokatie met de naam Sande 4. De lokaties 1 en 3 zijn afgestoten. Vooral ziekteproblemen in de grond waren daarvoor redenen. De monocultuur van de gevoelige calla noopt Sande tot zorgvuldig omgaan met de zanderige, vrij arme grond, zo wordt uitgelegd. Een behoorlijke klus, als je hoort om hoeveel ha het gaat.

Behalve 35 ha kas, verdeeld over de twee lokaties, is er tevens 80 ha land beschikbaar voor de knollenteelt. „We hebben geleerd dat de calla’s het beste groeien van knollen die we hier in Ecuador telen. We benutten jaarlijks zo’n 75% van ons land voor de bollenteelt”, legt Van der Hulst uit.

Hij hanteert een behoorlijk strak schema om steeds voldoende knollen voor de broeierij te hebben. „In principe kennen we hier nauwelijks seizoenen. We kunnen dus jaarrond knollen planten en oogsten. Met de watergift kun je de teelt enigszins sturen.

Als het geplande rooitijdstip nadert, geef ik minder water zodat het gewas enigszins afsterft. Maar het blijft lastig omdat we een breed sortiment van het allerkleinste plantgoed tot leverbare knollen telen.”

Stomen

zien we iets dat lijkt op een tank. Het blijkt een van de drie stoomketels te zijn. Van der Hulst: „Per ketel kunnen we 1.500 m2 in een keer stomen. Meestal ligt het zeil er ruim 7 uur op. Zodoende kunnen we enige tijd 60°C op 25 cm diepte behalen.”

Sande stookt op diesel en dat is nu redelijk goedkoop. Toch zoekt het bedrijf al naar alternatieven om kwalijk bodemleven mee te bestrijden. Liefst duurzame alternatieven.

Zo testen ze een methode die uit Israël komt: mest inwerken, afdekken met plastic en met behulp van de zon gasvorming en allerlei biologische omzetting tot stand brengen. De eerste ervaringen zijn bemoedigend.

Bij een perceel bloeiende calla blijven we even staan. Jerom Lemke pakt zijn mobiel erbij om even de hoogte te bepalen: 2.450 m boven zeeniveau zijn we hier. Er bloeit zo’n 1,3 ha en Lemke hoopt op een miljoen te verkopen stelen. De cultivar heet Sharp en is een eigen selectie die in kleur lijkt op de bekende Mango. De mix van oranje en geel past goed bij de huidige vraag naar herfsttinten.

In de verwerkingsruimte zien we echter ook nog diverse andere kleuren calla.

Lemke: „Het is nu relatief rustig op het bedrijf. Moederdag is voor ons het belangrijkst. Kerst is ook interessant. Met Valentijn is het altijd afwachten. Als er te weinig rozen zijn, dan is dat voor ons gunstig. We zetten vooral af in Noord-Amerika en merken dat heel langzaam de rek eruit gaat bij calla. Daarom pakken we lelie nu op. Onze klanten waarderen dat en de kennis die ons bedrijf van oudsher heeft van de leliesector komt nu goed van pas. De keuze voor lelie bevalt prima.” <

Op de uitgestrekte velden zijn inderdaad diverse gewasstadia te vinden. In de verte

33

21-10-14 16:39

Nieuws

Nieuw: trips ’vegen’ uit chrysant Hij heet TripsSweeper en Horticoop is de bedenker en leverancier. Vorige week konden telers het ’sweepen’ (Engels voor vegen) bekijken en bespreken bij Arcadia Chrysanten in Kwintsheul.

De TripsSweeper hangt onder een spuitboom en bevat vangplaten en kunststof slangetjes. Als het geheel over het gewas rijdt, dan tikken de slangetjes licht door het gewas. De trips moet dan opschrikken en op de vangplaten belanden. Minimaal driemaal heen en weer bewegen door een kap is gewenst, zo was de uitleg. In tien minuten zijn zodoende bij Arcadia 0,5 tot 1 tripsen per m2 weggevangen. De waarde van dat getal is nog onduidelijk. Binnenkort start een test waarbij men door spoelingen de populatie trips in de kap bepaalt voor en na een behandeling met de TripsSweeper.

moet als het ware eerst even wakker geschud worden, legde adviseur Gerard Buitelaar van Horticoop uit op donderdag 16 oktober.

Zo’n honderd chrysantentelers kwamen af op de demonstratie die was georganiseerd bij Arcadia. Met mobiele telefoons werd vastgelegd hoe het apparaat door de kap beweegt. Telers waren belangstellend en praktisch: „Deze kap hoef je niet meer te

remmen. De takken krijgen vandaag zo vaak een tikkie van de slangetjes. Weten jullie al of er ook groeiremming optreedt door zo’n behandeling?” Het waren opmerkingen en vragen waar nog geen antwoorden op zijn.

Software aangepast De aansturing van de hele opstelling is

De eerste tests bij Arcadia Chrysanten maakten duidelijk dat tripsen meters wegspringen als de TripsSweeper over het gewas beweegt. Dat gebeurt niet direct bij de eerste keer als de licht verzwaarde slangetjes door de toppen van de takken bewegen. De trips

Foto: HaNs NeeFjes

Wegspringen

De belangstelling voor de TripsSweeper van Horticoop onder chrysantentelers is groot.

Gedrag van trips enigszins blootgelegd Tripsonderzoek in de praktijk en bij WUR Glastuinbouw was het hoofdthema van het eerste kenniscafé Chrysant in Bleiswijk. Er is iets meer bekend over het gedrag van trips.

DLV’er Paul de Veld vertelde in Bleiswijk op donderdag 16 oktober, officieel het eerste kenniscafé Chrysant (zie kader), dat er iets

achtergrond

Kenniscafé Het Kenniscafé Chrysant is een initiatief van DLV Plant-GreenQ om de chrysantensector op de hoogte te houden van lopende onder-

cie Zuid-Holland en het Europees Fonds

staat een actueel thema centraal.

34

productnieuwsen chrysant.indd 34

meer bekend is over het gedrag van trips.

In juli 2014 zijn diverse praktijkonderzoeken gestart bij enkele telers. DLV en WUR Glastuinbouw zijn daar nauw bij betrokken. Tussentijdse resultaten geven iets meer inzicht in het gedrag van trips.

Overdag actief Tellingen op een zonnige dag bevestigen wat inmiddels al redelijk bekend is: trips is vooral overdag actief. Minder bekend is dat het beestje alleen rond de knopfase, dus voor de bloei, de kop van de plant verlaat en dieper in het gewas duikt. Er is tussen de vier testbedrijven variatie in infectiedruk en het tijdstip waartussen de meeste tripsen zijn gevangen. Grofweg is de conclusie dat tussen 15.00 en 18.00 uur de hoogste tellingen zijn genoteerd. Grote vraag is nog hoe je daar met je bestrijding rekening mee kan houden. Zeker is volgens De Veld dat in de avond spuiten niet de beste optie is.

De beoordeling van vangplaten leerde nog meer. Zo valt de ’oogst’ bij de oogst-

machine relatief tegen. Hetzelfde geldt voor de vangplaten langs het pad. Toch zijn het juist die twee plekken waar telers tot op heden de plakkerige platen ophangen. „Verderop in de kap telden we vaak de meeste tripsen. Daar moet je dus je bestrijding op baseren. Scouten in de kap is lastiger, maar het levert nuttige info op. Als je dat bijvoorbeeld registreert in ons QMScomputermodel, dan kan je trips heel goed volgen op je bedrijf.”

Onder het gaas Nog een opmerkelijke constatering was de vangst van trips in een pas geoogst vak. Ze zitten dan relatief dicht boven de grond. Op vangplaten die onder de hijsverwarming hingen, ving men veel meer tripsen dan op vangplaten boven het gaas. „Het is dus verstandig na de oogst te bestrijden. Dat kan met parasitaire aaltjes of schimmels die meerdere tripsstadia aanpakken. Zo’n kap bespuiten tegen volwassen tripsen is ook een optie. Maar we zagen dat fresen of 43 (2014)

22-10-14 15:24

45 kilo Richtprijs voor de uitvoering van de

TripsSweeper voor de 9,60-kappen bij Arcadia Chrysanten is € 6.000. Hij weegt zo’n 45 kilo. Daar komt nog 10 kilo bij voor de gele Horiver-vangplaten; een doos vol, ofwel zo’n 114 platen van 25 bij 40 cm. „Bij ons loopt de Robur-spuitrobot over twee verwarmingsbuizen van 57 mm dikte. Die kunnen het allemaal goed dragen”, aldus bedrijfsleider André van Paassen van Arcadia.

In de gesprekken tussen telers, Van Staalduinen van Robur en de vertegenwoordigers van Horticoop kwamen allerlei alternatieve uitvoeringen van de TripsSweeper ter sprake. Nuttige info, want het apparaat bevindt zich nog in de testfase. Overduidelijk werd dat telers belangstellend zijn. Trips is nog steeds de voornaamste lastpak in chrysant.

Als tomatenbronsvlekkenvirus(TSWV) in het gewas aanwezig is, dan is het helemaal noodzaak om het insect zo snel mogelijk kwijt te raken. Trips brengt het virus namelijk over en kan grote schade veroorzaken.

In bloeiend gewas valt de vangst tegen. De verwachting is dat de TripsSweeper vanaf het begin van de KD-fase zijn nut kan

bewijzen. Te beginnen in kappen waarvan bekend is dat er veel trips aanwezig is. Het aantal tripsen op de platen kan net als bij traditoneel scouten aanleiding zijn om de bestrijding aan te passen. Zoals gezegd springen de volwassen tripsen behoorlijk op als het apparaat over en door het gewas beweegt. Op enkele horizontale platen bovenop werden zelfs meer tripsen gevangen dan op de middelste rij met hangende platen. „Wellicht kan die middelste rij weg”, zei een vertegenwoordiger van Horticoop. „Misschien kan je daar beter een verlaagde spuitboom monteren, zodat je tijdens het ’sweepen’ ook kan spuiten. Dan pak je de trips die opspringt en niet op de platen terechtkomt. Maar je kan ook dieper in het gewas spuiten doordat het gewas beweegt”, reageerde een teler.

Meerdere telers vroegen of ze de TripsSweeper een keer konden testen op hun bedrijf. Maar er waren er ook die het voorlopig houden bij het wegvangen met ’stilstaande’ platen: masstrapping, ofwel één vangplaat per 15 m2 monteren op de hijsverwarming. „Daar vang je ook heel volwassen trips mee weg”, gaven meerdere telers aan. „Voorlopig houden wij het daarbij.” <

een andere grondbewerking direct na het oogsten ook al een behoorlijke tik geeft aan de tripspopulatie.

Met vangkooien hebben DLV en WUR Glastuinbouw gekeken naar infectie vanuit de grond. Tot nu toe waren de tellingen vooral laag en heel wisselend. „Er valt nog weinig te zeggen over de rol die tripspoppen spelen in de infectiedruk. De ervaring met de vangplaten op verse grond leert wel dat je na de oogst beter zo snel mogelijk moet bestrijden.’’

Foto: Hans neeFjes

Foto: Hans neeFjes

softwarematig aangepast. Daardoor rijdt de spuitboom nu rustiger weg vanaf het pad en hij herhaalt automatisch een ingegeven aantal behandelingen per kap. Het verkassen naar een andere kap is nog niet geautomatiseerd en dat vinden telers een minpunt. „Je moet er dus bijblijven. Dat is bij veel spuitbomen ook zo, maar dan kan je verkassen als de boom een keer heen en weer is gegaan in een kap. Op de TripsSweeper moet je langer wachten.”

Nog twee praktische punten kwamen naar voren tijdens de demonstratie: het gewicht en de ophanging. Hoe monteer je het apparaat op een stabiele manier aan een spuitboom die over één pijp rijdt of in het geval de aandrijfmotor niet midden in een kap hangt? Jan van Staalduinen, directeur van ’spuitboomfabriek’ Robur, beaamde dat dit constructieve uitdagingen zijn. „We zijn er al wel in geslaagd om een spuitrobot 75 kilo lichter te maken. En het scheelt ook veel gewicht als we de spuitslangen loskoppelen zodra we de robot als drager van de TripsSweeper gebruiken.”

In een proefkas wordt met behulp van voerstations en geuren getest hoe de vestiging van de roofwants Orius laevigatus in chrysant kan verbeteren.

Veelbesproken is de roofwants Orius, volgens WUR-onderzoeker Gerben Messelink. „Hij is relatief duur en de kans dat hij uit de kas vliegt is groot. Maar we weten dat hij zich kan vestigen in chrysant. En Orius is de enige bestrijder die ook volwassen trips te lijf gaat.” In eerdere proeven bij Wageningen UR kwam Orius majusculus in chrysant als beste uit de bus. Het is een bladbewoner die zowel trips als luis lust. Toch was het de 43 (2014)

productnieuwsen chrysant.indd 35

’bloemliefhebbende’ Orius laevigatus die in vergelijkingsproeven het vaakst werd teruggevonden. Daarom is deze soort gekozen voor vervolgonderzoek. Vraag is hoe je de Orius in de kas houdt. Bloemen zijn slechts in de eindfase van de teelt aanwezig.

Daarom moet alternatief voedsel de beestjes verleiden om zich ook in andere gewasstadia te vestigen. De keuze voor goedkoop

en lang houdbaar voedsel is nog niet gemaakt. Eerst wil Messelink weten of Orius laevigatus reageert op geurstoffen. Een deel van de beestjes kreeg vooraf voedsel in combinatie met de geur van vanille. De rest is getraind met de geur van chocolade. In de proefkas moet blijken welke geur een voederstation moet hebben en of het überhaupt zinvol is om geuren te gebruiken. <

35

22-10-14 15:24

Schimmelziekten pothortensia vragen serieuze aandacht Het gros van de telers van pothortensia’s neemt geen hygiënemaatregelen tegen schimmelziekten. Tot nu toe leidde dit niet tot veel uitval. Maar vaak weet men ook niet dat schimmels er de oorzaak van kunnen zijn. Inmiddels nemen de problemen wel toe. Reden om schimmels serieuzer te nemen.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

D

Foto's: DLV PLant

at er sprake is van toenemende uitval door schimmelziekten kan Taeke Dijkstra van DLV Plant beamen. Het is niet altijd duidelijk met welke schimmelziekten ondernemers te maken hebben. Een aantal symptomen lijkt op elkaar. Onderzoek geeft uitsluitsel, maar soms komen meerdere schimmels voor.

Geen reden voor Dijkstra om onderzoek dan maar te laten, maar juist te vragen welke schimmel de primaire oorzaak is.

Een goede indicatie of ondernemers eventueel met schimmelziekten te maken

hebben, vindt de DLV’er te vroege herfstverkleuring. Nader onderzoek geeft dan uitsluitsel of phytophthora of fusarium de boosdoener is of een van de andere schimmels. Bij phytophthora, fusarium of verticillium is de stengel onderaan zwart gekleurd.

Bij pythium kan dat soms ook het geval zijn.

In veel gevallen is volgens Dijkstra phytophthora de boosdoener, Phytophthora cactorum om precies te zijn. Het is een schimmel die snel opduikt bij nat, warm weer. Hoe natter, hoe meer infectie en hoe warmer, hoe meer infectie. Natheid is daar-

bij bepalender dan temperatuur.

Rhizoctonia manifesteert zich meestal alleen op de stektray. Phoma wordt ook vaak genoemd, maar wil wel eens verward worden met een beginnende botrytisaandoening. Pythium kenmerkt zich naast bruinverkleuring bij de stengel door slechte wortels en chlorotische jonge bladeren.

Phytophthora is een lastige, maar goed te bestrijden schimmel. Lastig, omdat het drie soorten sporen produceert waaronder rustsporen en sporen die kunnen overleven in de grond en omdat het in zeer korte tijd de plant kan infecteren. Met Ridomil Gold, Fenomenal en Paraat is de schimmel goed te bestrijden. Alleen zijn de middelen Ridomil Gold en Fenomenal resistentiegevoelig.

Daarnaast is er ook nog Previcur Energy ter afwisseling. Tegen pythium hebben pothortensia kwekers nagenoeg hetzelfde middelenpakket ter beschikking. Veel nijpender is het inzetbare middelenpakket tegen fusarium, rhizoctonia, verticillium, en phoma. Alleen Topsin M is inzetbaar dat bovendien resistentiegevoelig is.

Geen risico’s Alvorens aanwezigen de stekafdeling van kwekerij Dijk van Dijk in De Lier tijdens de landelijke pothortensiabijeenkomst op 3 oktober betreden, worden handen ontsmet met zeep en voeten met Menno Clean. In de stekafdeling wordt het water maar liefst driemaal ontsmet. Allereerst met waterstofperoxide, vervolgens met UV-licht en daarna weer met waterperoxide. „In onze kraamkamer willen we absoluut weten dat we van schoon water uitgaan, mede omdat we stek aan derden leveren”, licht Mark van Dijk toe. Het water van de stekafdelingen en

36

Pothortensia-IM-er_2.indd 36

43 (2014)

21-10-14 16:39

(Advertentie)

Change your

leaves

keep your roots overige afdelingen zijn ook strikt gescheiden. In de overige afdelingen wordt ontsmet met waterstofperoxide (1%).

Voorzitter Sjaak van Schie kaart het belang van hygiëne aan. Hij denkt dat tweederde van de pothortensiatelers niet ontsmet. Hijzelf voegt op zijn bedrijf chloor toe aan het water en zet Menno Clean in bij teeltwisselingen en ontsmetten van vloeren. „Ik volg al jaren de ontwikkelingen in de groenteteelt. Daar experimenteren ze steeds met ontsmettingsmiddelen en komen steeds terug op chloor. Dus waarom het wiel opnieuw uitvinden.” Van Dijk huivert een klein beetje voor chloor. Omdat het stek overdekt wordt met plastic is hij bang dat er enige dampwerking optreedt en daardoor de kans op verbranding.

Dijkstra komt beide maatregelen in de praktijk tegen en onderschrijft dat hygiënemaatregelen meer aandacht verdienen op pothortensiabedrijven. „Uitval door schimmelinfecties neemt gestaag toe op de bedrijven. Ontsmettingsmiddelen zijn echter geen bestrijdingsmiddelen. Ze geven geen garantie dat verspreiding van schimmelsporen wordt voorkomen. Niks doen is echter inmiddels uit den boze. Het is vragen om moeilijkheden”, zegt de DLV’er.

Hij spreekt niet echt zijn voorkeur uit voor chloor of waterstofperoxide bij continue toediening. Beide kunnen goed werken mits er voldoende van wordt gebruikt.

Chloorbleekloog is goedkoop en waterstofperoxide heeft als nadeel dat het snel uitgewerkt kan zijn omdat het reageert met organische stoffen. Daarentegen luistert bij chloortoediening de pH-regeling nauw. De pH moet tussen en 5 en 6 liggen. Bij een pH lager dan 5 ontstaat chloorgas en bij pH hoger dan 6 is het minder effectief. ECA-water vindt de adviseur geen grote winst geven ten opzichte van chloorbleekloog, maar is wel stabieler en kan op basis van kalium gemaakt worden. Je hebt er minder omkijken naar dan met chloorbleekloog. Er is ook nog chloordioxide als ontsmettingsmethode.

Deze methode wordt minder toegepast.

Bij alle toepassingen geldt dat ze goed te monitoren zijn met meetsetjes voor de juiste concentraties. Dit monitoren moet dan ook gebeuren. <

SION OPEN | 03-08.11 | 2014 Van maandag 3 tot en met zaterdag 8 november bent u dagelijks welkom tussen 08.00 en 17.00 uur, zaterdag tot 12.30 uur.

Er staan meer dan 200 variëteiten in bloei.

Tot ziens bij Sion Open! www.sion.eu

37

43 (2014) SI 274 Adv Bloemistenkwekerij FT DO-01.indd 1

Pothortensia-IM-er_2.indd 37

04-09-14 14:43

21-10-14 16:39

Teelttips zomerbloemen

Het doodspuiten van onkruid in vaste planten, is op dit moment nog lang niet veilig om te doen. De gedachte dat een plant minder gevoelig is voor onkruidbestrijdingsmiddelen als deze aan het afsterven is, klopt helemaal niet. Het is juist precies andersom. Op het moment dat de plant gaat afsterven, worden de bovengrondse

freesia Waterbehoefte De waterbehoefte is gerelateerd aan de hoeveelheid instraling en de strekking van de stelen.

Voor meer steelgewicht is water nodig. De verdamping door instraling en de strekking van de stelen is nu beduidend trager dan enkele weken terug. Verder

gerbera Dit weekend gaat de klok een uur achteruit en ligt het moment van zon onder rond 17.30 uur. Vanaf dat moment kunnen veel klimaat- en watergiftinstellingen gekoppeld worden aan ’zon onder’. Start met belichten 12 uur voor ’zon onder’ en stop een halfuur voor ’zon onder’. Laat beide tijden astronomisch

38

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 38

sedum

delen als het ware leeggezogen om als reserve in de wortel te worden opgeslagen. De kans op schade aan de ondergrondse plant is dus op dit moment groter dan op elk ander tijdstip gedurende het groeiseizoen.

Het enige verschil is dat de schade die nu wordt veroorzaakt, volgend jaar pas te zien is. Het is dan ook nog de vraag of er

dan bij stil wordt gestaan dat de mindere groei of de schadebeelden door de onkruidbestrijding in het najaar kan zijn veroorzaakt.

Opletten dus en geen groene plantendelen meespuiten.

stijgt het water in de ondergrond weer gemakkelijk.

Probeer dat tegen te gaan.

Houd echter wel rekening met de verdamping die door de belichting kan ontstaan. Een te natte (onder) grond geeft problemen met de (pen)wortels. Herstel van wortelgroei kost de plant nodeloos energie.

Stap u over van overheen watergeven naar druppelen let dan op de druppelbeurtgrootte. Bij druppelbeurten groter dan 0,5 l/m2/beurt kan de

onderlaag natter worden dan de bovenlaag. Bij relatief kleine druppelbeurten wordt de bovenlaag vochtiger. Een nadeel kan zijn dat de grond natter wordt dan aan het einde van de leiding. Door nauwkeuriger water te geven, is minder water en mest nodig. Pas de druppelbeurtgrootte aan, aan de grondsoort en druppelsysteem.

meelopen. Als het verduisteringsdoek dicht ligt zodra de belichting uitschakelt, voorkomt u te veel uitstraling. Met deze regeling warmt de kas deels op tijdens het koudste en vaak vochtigste moment van het etmaal, de uren voor ’zon op’. Het lichtverlies in het laatste halfuur voor ’zon onder’ is te verwaarlozen.

Koppel vervolgens de tijden van opstoken en afkoelen ook samen met de luchting en buizen aan de belichtingstijden en zethet CO2-programma goed.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Taxuskever Sedum is erg gevoelig voor taxuskever. Bovendien wordt de aantasting vaak vrij laat ontdekt, omdat de zo specifieke bladrandvraat, bij de aangetaste sedum vrij weinig te vinden is.

Het lijkt er op dat de kever in belendende gewassen blad vreet en de eitjes dan bij de sedum neerlegt. Waarschijnlijk zijn de ondergrondse delen van een sedum lekkerder dan de bovengrondse. Controleer dus of er larven in de ondergrondse delen zitten. Een kwaal die te erg wordt kan het gewas in één seizoen vernietigen. De larven van de taxuskevers zijn goed biologisch (met parasitaire aaltjes) te bestrijden, maar dan mag de grond nog niet te koud zijn.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

zodat er geen verzakkingen in het systeem zijn.

Tijdens de start van de teelt zijn de buizen laag

bij de grond. Vaak zelfs op de grond. Dit is een groot nadeel tijdens het verwarmen. Als de buizen de grond raken, zullen deze warmte aan de grond afgeven. Dit kost onnodig energie. Bovendien zal er meer water uit de grond verdampen, wat weer in de kas komt. Hierdoor stijgt de RV terwijl vocht al een groot probleem is vanwege de lage teelttemperaturen.

Zorg dat de buizen altijd los van de grond hangen.

Stel de hijsverwarming af,

Start met watergeven binnen twee uur nadat de lampen aangaan. Zorg dat het water in het substraat in de ochtend snel ververst en zuurstof krijgt door kort achter elkaar voldoende grote beurten te geven.

In deze tijd zijn er veel dagen dat het buiten te warm is in verhouding tot de hoeveelheid natuurlijk licht. Dit lichttekort kunt u gedeeltelijk compenseren met belichting.

Een WKK die stroom produceert maakt ook warm water dat in de buffer

wordt opgeslagen. Omdat het overdag buiten warm kan zijn, is er weinig tot geen warmtevraag voor het realiseren van de gewenste dagtemperatuur op het moment dat de lampen aan staan. Om een te groot verticaal temperatuurverschil te voorkomen moet tijdens het belichten het ondernet of de verlaagde groeibuis altijd actief zijn.

Ook als de lampen nog op straling uitschakelen, is een actieve verwarming vereist om condensatie onder/tussen het gewas

te voorkomen. Mocht de buffer ergens in de middag geheel vol worden, verhoog dan de buistemperatuur op tijd. Het is nu beter om meer energie de kas in te brengen en die vervolgens af te luchten, dan op een donkere warme dag de belichting uit te schakelen. Door meer te luchten raakt u CO2 kwijt. CO2 is echter op dit soort dagen van minder belang voor de assimilatie dan licht.

Verwarmingsbuizen

Bollenmijt laat zich tijdens de teelt lastig bestrijden.

Laat het preparatiebedrijf altijd een bollenmijtbehandeling uitvoeren en controleer plantmateriaal daarop.

Door de beschadigingen die bollenmijten kunnen veroorzaken, zal groeistagnatie optreden en zal er eerder fusarium ontstaan.

Hans Pronk, 06-21231991

Martin van der Mei, Flori Consult Group, 06-22 68 47 92 43 (2014)

22-10-14 12:14

Schoffelen

alstroEmEria Voeding Nu de verdamping afneemt, wordt de opname van voedingselementen minder makkelijk. Vooral bij calcium is verdamping bepalend voor opname. Om deze op peil te houden, moet u maatregelen treffen, waarbij de pH van de voedingsoplossing en concurrentie met elementen als kalium en ammonium belangrijk zijn.

Een plantenwortel kan elementen alleen goed opnemen als de pH rond de wortels tussen de 4,5 en 5,5 is. Een juiste pH van het gietwater zorgt ervoor dat de wortels alle elementen vlot uit het water kunnen opnemen. Dit geldt uiteraard voor de spoorelementen maar ook voor de hoofdelementen. Zorg er dus voor

Chrysant houdbaarheid Ontstaan er problemen met de houdbaarheid, dan is dit vaak in het winterhalfjaar.

Reden: afnemende verdamping en voedingsopname plus meer temperatuurswisselingen en -verschillen in de kas. Om met het laatste te beginnen: condensatie ontstaat in de koude hoeken in een kas. Vooral langs de gevel is hierop de meeste kans. Een keer nat slaan door condensatie is geen probleem, maar gebeurt het meerdere keren dan betekent dit bij gevoelige rassen botrytis. De meest praktische oplossing: ventilatoren.

Let daarnaast op te grote doekkieren in de nacht.

43 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 39

dat de pH van het gietwater tussen de 5,0 en 5,5 is. De druppel/giet-EC mag nu ook verhoogd worden omdat dit de kwaliteit van blad en steel ten goede komt. Giet EC 1,5 mS in de grond en druppel EC op substraat minimaal 2,5 mS. Een K:Ca-verhouding van 1:3 is optimaal voor alstroemeria. De meeste telers hebben deze verhouding bijna standaard al in de grond. Dit wil echter niet zeggen dat deze calcium ook opneembaar is. Dit hangt vooral af van het aanbod kalisalpeter en Amnitra/ ureum in de voeding. Een plant ’leeft’ voor een groot deel op de voeding die via de watergift wordt aangeboden. Zorg er dus voor dat deze voeding nu minder

Amnitra/ureum bevat, minder kalisalpeter en juist extra calcium. Doe dit in de vorm van calciumchloride. U hoeft dan geen extra stikstof mee te geven in deze periode.

Bovendien is bekend dat juist chloride de opname van calcium verbetert.

Het spreekt voor zich dat een optimale verdamping voor opname essentieel is.

Dus lampen niet meer uit bij een instraling onder de 200 watt (planttemperatuur bepaalt namelijk ook de verdamping) en zorg voor een continue uitwisseling van kaslucht met de buitenlucht door een minimum raam bij een buitentemperatuur van boven de 8-10°C.

Een te grote doekkier in de donkerperiode kan langs de gevel een flinke kouval veroorzaken. Daarom beneden de 8°C buitentemperatuur geen doekkier en boven de 12°C maximaal 2%.

De kans op plotseling sterk stijgende kastemperaturen is het grootst in de namiddag/vooravond tijdens het dichtlopen van het doek.

Vooral bij heldere dagen met een sterke uitstraling kan dit condensatie veroorzaken, met wederom een verhoogd risico op botrytis (en japanse roest). Ga daarom vanaf komende week niet later dicht met het doek dan 17.00 uur (wintertijd), begrens de maximumbuis bij het dichtlopen van het doek en zorg er voor dat de assimilatie belichting tijdens het dichtlopen van het doek uitgaat.

Belangrijkste factor voor

een goede houdbaarheid is echter bemesting, watergift, wortelontwikkeling en grondstructuur. Calcium is voor de naoogstfase essentieel. Hoe er voor te zorgen dat calcium maximaal wordt opgenomen? Te nat telen en/of een slechte grondstructuur (het laatste is vaak een gevolg van het eerste) geeft minder haarwortels, waardoor de opname van calcium matig is. De dagelijkse gewasverdamping is nu maximaal 2 l/m2. Ammoniumhoudende meststoffen en te kali-rijk telen belemmeren vanwege de antagonistische werking eveneens de calciumopname. Een manier om de calciumopname te bevorderen is het stimuleren van de gewasverdamping (minimum buis, belichten).

Marco de Groot, Flori Consult Group, 06-54695274

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Beamerscherm Ik pak de telefoon maar weer eens. ’Met Correct.’ ’Ja, goeiemiddag, ik wil even horen of de twee projectieschermen die ik heb besteld al binnen zijn.’ ’Mag ik uw postcode en huisnummer, dan trek ik het na.’ En een minuut of wat later: ’Nee, het spijt me, er is iets niet goed gegaan met de bestelling.’

Ja, het onvermijdelijke zit er nu dan toch aan te komen. Ook wij zullen eraan moeten geloven.

Beeldveilen. Via e-mail zijn we gesommeerd om onze zaakjes op orde te hebben op 23 oktober.

Sturen we vanaf die datum nog steeds geen foto’s mee met onze aanvoerbrieven, dan zullen we in een aparte veilgroep worden geplaatst. Het is dus slikken of stikken.

Nu willen wij natuurlijk niet voor het oog van de hele kopersnatie te kakken worden gezet, vandaar dat we inmiddels toch maar actie hebben ondernomen. Dat betekende allereerst contact opnemen met de softwareleverancier voor de broodnodige aanpassingen in het EAB-pakket.

Dat bleek gelukkig niet al te veel voeten in de aarde te hebben. Een operatie op afstand van een kwartier en de boel stond klaar. Nu nog foto’s maken.

Ik had al eens eerder wat geoefend met het in de beeldbank plaatsen van foto’s. Maar daar kreeg ik korte tijd later al reactie op. ’Die foto’s zijn niet goed hoor. De achtergrond moet wit zijn of grijs.

En dat is bij deze foto’s niet het geval.’ Nee, dat klopte wel. Ik had in de schuur een emmer bloemen op een afvalcontainer gezet en een foto gemaakt met de kas op de achtergrond. Ik vond het niet eens zo gek. Zo laat je meteen wat van je bedrijf zien toch? Storytelling, dat zeg ik.

Maar goed, FloraHolland wil graag een standaardplaatje met witte of lichtgrijze egale achtergrond. Een representatief beeld qua rijpheid en kleur. De foto schuin van boven genomen, herkenbaar fust en een kwekerskaartje. En dus bestelde ik twee forse beamerschermen, voor elke tuin één. Emmer bloemen ervoor. Foto maken, klaar is Kees. Echt hoor, ik begon al helemaal in de stemming te komen. Om nu te zeggen dat ik er plezier in kreeg gaat wat ver, maar het begin was er.

Maar nu zul je dus zien dat die schermen niet op tijd binnen zijn. Staan we straks in de veilgroep ’Uitgeplaatst’. Ik ga toch nog maar eens bellen.

René Corsten, DLV Plant, 06-53374539

39

21-10-14 16:39

B Pas op met reinigingsmiddelen Telers met een bijzonder kasdek moeten oppassen met reinigingsmiddelen op basis van fluoride. Die waarschuwing komt van schermmiddelenfabrikant Mardenkro.

Reinigingsmiddelen met fluoride worden in de glastuinbouw veel gebruikt, maar bij sommige nieuwe kasdekmaterialen, zoals anti-reflectiecoating, diffuus en gehard glas, kunnen ze onherstelbare schade aanrichten.

Ook mogen deze producten nooit indrogen op het glas, en moet het glasoppervlak goed worden afgespoeld met schoon water voordat het reinigingsmiddel is ingedroogd. Het beste is op een klein stukje glas te testen of het middel geen schade aanricht, en in het geval van twijfel bij de fabrikant te informeren naar de meest geschikte manier om het glas te reinigen, aldus Mardenkro.

Rendement WKK beter na 2020 De marktpositie van netleverende WKK in de glastuinbouw (gasmotor-WKK) is ten opzichte van de positie in het najaar 2013 weer verder onder druk gekomen. Dat schrijft Energy Matters in haar nieuwsbrief.

De overcapaciteit op de Nederlandse elektriciteitsmarkt in combinatie met maximale import vanuit Duitsland werkt sterk door op de kortetermijnprijzen. Deze situatie blijft aan tot na 2018. Daarna voorziet Energy Matters een zeker marktherstel door een aantrekkende economie, een hogere CO2-prijs en het uit bedrijf nemen van kerncentrales in Duitsland.

directeur Agribio. Hij is verantwoordelijk voor verkoopdochters in de landen Japan, China, Colombia en Spanje, en de activiteiten van Lex+, Bartels en Barbaret&Blanc.

Perry Dekkers heeft ervaring opgedaan bij multinational Heineken en FloraHolland en werkte kort voor Fides. Hij volgde economische studies, onder meer aan de Erasmus Universiteit.

Sinds 1 oktober 2014 is de dagelijkse leiding van het bedrijf Erfgoed in handen van Peter Vos. Het bedrijf uit Moerkapelle levert teeltvloeren voor de tuinbouw en wil met de uitbreiding van het managementteam zijn internationale positie uitbouwen.

Hugo Paans gaat zich als algemeen directeur richten op marktontwikkeling en productvernieuwing, al dan niet in samenwerking met partijen als Wageningen Universiteit.

arbeidsmigranten

Agribio Per 1 september is Westlander Perry Dekkers bij DNA Green Group commercieel

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

40

ColofonVbb-nieuws 1 artikel.indd 40

Het Expertisecentrum Flexwonen Arbeidsmigranten heeft een routekaart met tips, aandachtspunten en informatie ontwikkeld voor gemeenten, huisvesters en werkgevers.

Onder meer op de terreinen: creëren van voldoende ruimte voor de huisvesting van arbeidsmigranten, inschrijven van arbeidsmigranten in de Basisregistratie Personen (BRP), heldere en (pro)actieve communicatie en taal en participatie. De routekaart bevat per spoor een korte beschrijving, aangevuld met voorbeelden, verwijzingen en tips. De routekaart is te downloaden via de website van het Expertisecentrum Flexwonen Arbeidsmigranten. <

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice.

Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl.

Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50.

Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten.

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia.

Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

43 (2014)

22-10-14 12:13

Kasgenoten

Correcties en aanvullingen Tekst exportartikel weggevallen de laatste alinea weggevallen:

bloemen- en plantenafzet vanuit Nederland naar

-

FOTO: ank van lier

Keniaanse bloemen hebben we verdeeld over

Leeftijd: 32 Plaats: Straelen-Holt (Duitsland) Teelt: pot- en perkplanten (o.a. potchrysant, aster, Spaanse margriet, petunia, dahlia, fuchsia, geranium) Oppervlakte: 4,2 ha glas.

Stefan Boeckstegers

A genda Binnenland

Waarom koos u voor een toekomst in de tuinbouw?

of Plants, Aalsmeer. Info: www.waterdrinker.nl.

-

Trade Fair, Aalsmeer. Info: www.floraholland.com Informatiebijeenkomst Oude Lierpolder, De Lier. Info: www.hhdelfland.nl/projecten/lier

ben we een prettig team, bestaande uit 17 vaste medewerkers. Dat ik in drukke perioden zeven dagen per week moet werken, vind ik niet erg. Het geeft me energie als de planten

Welke afzetmarkten bedient u?

-

LTO Glaskracht Nederland Gewasbijeenkomst snij-, bes- en trekGewasbijeenkomst amaryllis, Berkel en Ondernemen doe je samen, oprichtings-

Hoe is de prijsvorming?

Bijeenkomst potanthurium, Pijnacker.

Gewasbijeenkomst cyclaam, Bleiswijk, Themabijeenkomst energie, Demo-

Wat heeft u met Nederland? tuinbouwmentaliteit, heeft een goede tuinbouwinfrastructuur en er is veel kennis beschikbaar. Ik bezoek dan ook regelmatig Nederlandse tuinbouwbeurzen. Daarnaast doen we

Plantgezondheid event, Naktuinbouw, Roelofarendsveen.

-

Bijeenkomst poinsettie (keurbijeenkomst).

Info: www.ltoglaskrachtnederland.nl

Wat doet u in uw vrije tijd?

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

we niet vaak mee: we wonen in een klein dorp. Daarnaast zoek ik ontspanning in de mu-

!

Documenten en linken naar website

43 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s

Filmpjes

41

21-10-14 16:39

603367.indd 42

22-10-2014 11:09:16

u w o u d e o l ie is geld waard!

tel: 0174-768876 i n f o @ v i c t o n b v. n l

• groothandel in olie en metalen • saneren van tanks en k e t e l s ( K I WA ) • afvoeren van brandstofrestanten

HOEK VAN HOLLAND T 0174 64 20 40 • KASSENSLOOP • (ROZEN)GEWASSEN UITRUIMEN • GEVRAAGD: ASSIMILATIELAMPEN EN WKK-INSTALLATIES • WWW.MUSTANGDEMOLITION.NL

René vd Stok schermingen voor aanleg, onderhoud en renovatie T: 0174 - 517897 M: 06 53 437 827 www.renevanderstok.nl

EC - pH - ºC meter in koffer EPH-119 voor wateren grondmonsters, automatische temperatuur compensatie en ijking.

KASSENBOUW & KASSENSLOOP

Voor uitgebreide informatie:

www.meten.nl

E-mail: info@nieuwkoopbv.nl Tel. 0297 325836

CONTAINERVELD Afvoergoot en U-weg voor gietwagen

WWW.DEBETSSCHALKE.COM

BIMAR ASFALT & SERVICES B.V. • Voor alle asfalt op en rond uw bedrijf • Ook zuurbestendig asfalt voor uw voersilo's en voergangen • Wij doen ook vloeistofdichte asfaltvloeren met certificaat en keuring • Wij zijn onbetwist de asfalt en silo-specialist • Reageer nu snel en wij komen bij u langs voor een geheel vrijblijvende offerte • Als u nu reageert voor 1 februari, is de kleef-laag gratis bij een 2 lagen systeem tot 500 m²

/i °\Êä{£ÈÊÎ ££{ÇÊUÊ v JÃV i iÛ Ã°

WWW.SCHELLEVIS.NL

Bimar Asfalt & Services B.V. Tel: 06 47728544

www.bimar-leiden.nl

EVAL: voor elke situatie juiste installatie Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleiding… Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing.

Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik.

Installatieburo E VAL B.V.

;b[ajhej[Y^d_[a

Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl

Ae[bj[Y^d_[a

www.eval.nl

Ab_cWWjj[Y^d_[a

Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden

MWj[hj[Y^d_[a

VA N K L I N K

STOOMKETELVERHUUR

VEBU V.O.F. Kasonderhoud - Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties

@

603368.indd 43

Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com

22-10-2014 10:38:56

$ISZTBM (SPX FFO OJFVXF HFOFSBUJF WPPSCFIBOEFMJOHTNJEEFM t "MVNJOJVNTVMGBBUWSJK t ;BDIUFS WPPS IFU CMBE t 5PFHFTUBBO CJK WFJMJOH BBOWPFS

Thatâ&#x20AC;&#x2122;s the beauty of Chrysal

.FFS XFUFO #F[PFL PO[F TUBOE PQ EF FHTF 21.16-21.18 FO IFTF B2.41 TUVVS FFO NBJM OBBS JOGP!DISZTBM OM PG LJKL PQ XXX DISZTBM OM

603369.indd 44

22-10-2014 11:12:23