VBB_46-2015 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Hortensia in VS: een update 34

8 Praktische tips

14 Ecuadoriaanse

16 Cyclamendag

32 Biologische

om emissie verder in te dammen

telers over hun concurrentiepositie

Varinova in teken van consument

opkweek gerbera biedt perspectief

Cover-nw.indd 1

18-11-15 15:17

719454_.indd 2

18-11-2015 11:43:21

B 10 ’Duurzaamheid wordt een

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Traditionele verdienmodellen worden steeds lastiger’

Commentaar: Samenwerken daar waar het loont

Stelling:

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

18 ’Hier hebben de medewerkers nog vieze handen’

Ondernemen: Praktische tips om emissie verder in te dammen

Ondernemen:

Column: Angelle van Kleef, Canada

Ondernemen: Samenwerken met beleid

Afzet: ’De zwakke roebel is niet het enige wat tegen zit’

Afzet:

Afzet: ’Hier hebben de medewerkers nog vieze handen’

Markt 24 24

Viburnum opulus Compactum goed gewaardeerd

Hek los voor schlumbergera na Allerheiligen

Hedera in licht betere positie

Teelt de toekomst

In beeld: Schrobben te lang uitgesteld

Energie:

Gerbera: ’Biologische opkweek biedt kansen voor gerbera’

Hortensia: ’Specialiseren in de VS is niet eenvoudig’

Vragen: factuur geldig?

Teelttips: vaste planten, viool, lisianthus, tulp, lelie

Column: Kees van Egmond

Nieuws

kansen voor gerbera’

Nog grote stappen nodig voor groene gewasbescherming

Onderzoek naar nieuwe schimmels tegen bodemplagen

LLTB tevreden over resultaten glas-voor-glasregeling

Service 45

Kasgenoot: Aad Scheffers Agenda Voorplaat: Foto: Arthur van den Berg

47 (2015)

Inhoud.indd 3

18-11-15 15:18

Opinie

’Traditionele verdienmodellen worden steeds lastiger’ fOtO: flynth adviseurs en aCCOuntants

„Het rendabel houden van het traditionele verdienmodel wordt steeds

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Wat verstaat u onder oude verdienmodellen? „Vroeger ging het in de tuinbouw vooral om gewoon groeien, schaalvergroting en steeds efficiënter produceren. Je optimum werd uitgedrukt in hectares en productie per vierkante meter. Voor een aantal bedrijven levert dit verdienmodel nog steeds een prima boterham op. Maar er is een kentering gaande. Nu gaat het steeds meer om andere producten, nieuwe concepten en slimme samenwerkingsvormen. Steeds groter groeien en goedkoper produceren kan nog steeds, maar dan moeten wel alle parameters kloppen.”

verdienmodellen? „Het rendabel houden van het traditionele verdienmodel wordt steeds lastiger. Het oude verdienmodel zit een beetje op slot. Dat komt omdat de productiemiddelen relatief duur zijn en blijven. Uitbreiden door een bestaand bedrijf voor een aantrekkelijk bedrag te verwerven, kan de kostprijs ver-

Commentaar Arie-Frans Middelburg vakredacteur afmiddelburg@hortipoint.nl

lagen. Dat is echter slechts voor een beperkt aantal partijen weggelegd. De meeste tuinders hebben te maken met hoge financieringslasten uit het verleden. De waarde van de bedrijven is gedaald, terwijl de schuldenlast niet minder is geworden. Het onroerend goed zien als een veilige pensioenvoorziening is een beetje passé.”

„Als ik in twee tellen de financieringsproblematiek moet uitleggen: zowel de goede als de slechte bedrijven zijn niet meer op de traditionele manier te financieren. De CFO van Rabobank gaf onlangs zelfs aan dat het verdienmodel van de bank gaat kantelen van leningen verstrekken naar financieringsbemiddeling. Dat betekent dat er ruimte ontstaat voor andere financiers.”

„Echte alternatieve financieringsmogelijkheden hebben zich in de tuinbouw nog niet voorgedaan. Laten we eerlijk zijn: 80% van

de financieringsbehoefte in de tuinbouw bestaat uit herfinancieringen. Maar voor goed onderbouwde businessplannen en nieuwe verdienmodellen zijn er mogelijkheden. Voor goede plannen is altijd geld.”

domineren? „Welke financieringsvormen zullen domineren, zal heel erg afhangen van de toekomstige bedrijfsstructuur en -vormen. Als er meer conglomeraatachtige constructies ontstaan met een grotere dekking in de supply chain, zullen steeds meer financiers mee gaan doen en gezamenlijk optrekken: consortiumfinanciering of gestapeld financieren, zoals dat heet. Bottom line blijft dat er voldoende marge gemaakt moet worden.”

Gaan banken meer marktaandeel verliezen? „Hun relatieve aandeel zal wel kleiner worden. Er komen alleen maar meer financieringsmogelijkheden bij, boven op de bestaande bankfinanciering. Financierings-

Samenwerken daar waar het loont

M -

Opinie_NW.indd 4

47 (2015)

18-11-15 14:33

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Telen van inhoudsstoffen is vraagstukken zullen strategisch bekeken moeten worden. Niet alleen met een businessplan onder de arm geld binnen halen, maar vooral kijken welke activiteiten op welke manier gefinancierd dienen te worden en hoe je de risico’s kunt afdekken. Financial engineering zou je dat kunnen noemen.”

„De helft van alle agrarische jongeren ziet financiering van de overdracht als mogelijk probleem bij een bedrijfsovername. Overname op de traditionele wijze wordt steeds lastiger. De hele financieringsstructuur van de tuinbouw kan tussen nu en 10 of 15 jaar weleens heel anders zijn. De sector is zo kapitaalsintensief en technisch geavanceerd, dat misschien veel meer fusies en overnames volgen. Telersverenigingen professionaliseren en internationaliseren steeds verder. Het worden mogelijk fusieondernemingen met handel, marketing, veredeling, allemaal geïntegreerd, waarbij de productie slechts één facet is van de totale bedrijfsvoering.”

Peter van der Plas, -

Dus tuinbouwjongeren zullen de tuinbouw links laten liggen? „Niet per se. Afstuderende jongeren, over het algemeen hoger opgeleid dan de vorige generatie, vinden werken in fusieondernemingen misschien een interessanter carrièrepad dan een eigen bedrijf. Zij moeten voor een eigen bedrijf immers veel vreemd vermogen op hun schouders nemen en op het eigen bedrijf is hun carrièreverloop beperkt flexibel. Dat past eigenlijk niet meer in deze tijd.”

tulpenbroeier in Nieuwe Wetering -

bromeliakweker in Woubrugge -

47 (2015)

Opinie_NW.indd 5

18-11-15 14:33

Nieuws Lees meer op de website

Nationale Verscongres: van kaas tot bloemen en plant

Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Kaas, groente, fruit en bloemen en planten. Het kwam allemaal Versconcres dat op 17 houden werd. Kaasspe-

■

coalitie Herstructurering Bloemenveiling FloraHolland heeft zich aangesloten bij de Coalitie Herstructurering en Ontwikkeling Tuinbouwsector (HOT), die onder leiding van oud-landbouwminister Veerman gaat bekijken hoe onder meer de afzetstructuur, agrologistiek, herstructurering en infrastructuur in de tuinbouw kan worden verbeterd. Telersverenigingen, Rabobank, overheden en de agrologistieke sector hebben op 13 november een lange termijn samenwerkingsovereenkomst getekend.

■

haar truck waarin schappresentaties getoond werden. Met deze truck Belgische supermarktketen Intermarche langs en 70% van de ondernemers tekende direct voor hun versconcept. Ook FloraHolland gaf op het Verscongres een samen met Decorum Company een pilot

LTO Nederland laat nagaan of nadere samenwerking mogelijk is tussen LTO Noord, ZLTO en LLTB. Externe adviseurs doen daar de komende maanden onderzoek naar. Voor LTO Noord is het onderzoek aanleiding om de voordracht van de kandidaat-voorzitter aan de ledenraad op 27 november aan te houden tot uiterlijk 30 juni.

■ De najaarsstorm die in de nacht van 17 op 18 november over het land trok, heeft weinig schade aangericht in de glastuinbouw. Bij verzekeraar Interpolis zijn enkele meldingen van kleine schades binnengekomen.

■

bloemen of planten Ruim de helft (55%) van alle Nederlanders krijgt minder dan één keer per kwartaal een bloemetje of plant. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van Stars for Europe, namens kwekers van kerststerren.

supermarktketen Hieber. Door een consumentgerichte benadering is de omzet van het bloemenen plantenschap daar nu drie keer zo hoog.

■ Bloemenexport groeit 3%

■ Gezicht geothermiesector

De exportwaarde van bloemen en planten uit Nederland is in oktober met 3% gestegen tot € 4,7 miljard, zo meldt de VGB. De groei is voor een groot deel te danken aan de spreiding over veel afzetlanden. Zo wordt de forse krimp op Rusland (–27%) deels goedgemaakt door een flinke plus op Engeland (+15%).

Victor van Heekeren – jarenlang het gezicht van de Nederlandse geothermiesector – is op 6 november, bij zijn afscheid als voorzitter van het Platform Geothermie, benoemd tot ridder in de orde van Oranje Nassau. Hij wordt opgevolgd door Frank Schoof.

■ Gaskraan moet verder dicht

■ Tientallen zuiveringscollectieven

Minister Kamp (EZ) moet de gaskraan in Groningen verder dichtdraaien. De NAM mag niet meer dan 27 miljard m3 gas winnen uit het Groningenveld. Alleen als het gasjaar 2015–2016 relatief koud wordt, is overschrijding tot maximaal 33 miljard m3 toegestaan. Dat heeft de Raad van State op 18 november tussentijds beslist in een zaak die is aangespannen door Groningse overheden en particulieren.

■ Levering van restwarmte door Tata Steel in IJmuiden naar tuinders in de regio Aalsmeer komt dichterbij nu het ministerie van EZ op 11 november een Green Deal over een warmtenet in de Metropoolregio Amsterdam heeft gesloten met 26 partijen, waaronder LTO Noord Glaskracht, Greenport Aalsmeer en Ocap.

Nieuwskort2.indd 6

LTO Glaskracht Nederland heeft al tientallen aanmeldingen ontvangen van telers die de zuivering van hun afvalwater collectief willen oppakken. Dat meldde de organisatie op 12 november in Maasdijk tijdens een bijeenkomst van de Waterdagen. Collectieven moeten vóór 1 december bij de belangenbehartiger zijn aangemeld om in aanmerking te komen voor uitstel van de realisatie tot uiterlijk 2021.

■ Bij de landelijke intocht van Sinterklaas op 14 november in Meppel zijn 35.000 gerbera’s uitgedeeld aan bezoekers. Bedoeling was daarmee de negatieve sfeer rond het evenement om te buigen naar iets positiefs, een idee afkomstig van de plaatselijke middenstand.

■ BBH gaat planten uitlenen Bloemenbureau Holland (BBH) gaat vanaf maart 2016 bloemen en planten uitlenen aan stylisten en journalisten van consumentenbladen. Daarvoor wordt in Amsterdam een pop-up store ingericht: The Plant Agency. 47 (2015)

18-11-15 15:24

en planten FOTO: CINDY VAN DER ZWET

Gelezen op Twitter Arie Bezemer (@ArieBezemer) ■ Fransen kopen minder bloemen en planten voor Allerheiligen Franse consumenten geven minder geld uit in de aanloop naar Allerheiligen. Wanneer zij een kerkhof bezoeken, nemen ze eerder een plant dan een bloemetje mee, zo blijkt uit onderzoek van Credoc. FloraHolland is in de aanloop naar Allerheiligen op marktbezoek in Frankrijk geweest. Uit de gesprekken die de bloemenveiling daar met groothandels, tuincentra en bloemisten heeft gehad, blijkt dat een vijfde deel van de uitgaven aan planten rondom Allerheiligen plaatsvindt. Het meest verkochte product is bolchrysant.

■ Amsterdam plant voortaan alleen nog biologische tulpen

■ Gratis beeldbank Hobaho Hobaho introduceert een gratis beeldbank met meer dan vierhonderd producten sfeerfoto’s van bolgewassen. De intermediair komt daarmee tegemoet aan vragen uit de markt. Van de beeldbank, te vinden op de site van Hobaho, is zonder ’login’ gebruik te maken.

■ Plantum en Ciopora willen licentieplatform sierteelt Plantum en Ciopora gaan inventariseren of veredelaars van siergewassen een licentieplatform willen vormen. Daarmee kunnen zij geoctrooieerde planteigenschappen delen, zoals nu al in de groentesector gebeurt. Ciopora, de internationale veredelaarsorganisatie, wil daarvoor haar leden raadplegen tijdens een congres op 2 en 3 december in Baarlo.

■ Onderzoek naar druppelsysteem Twee Belgische onderzoeksinstituten werken samen met Spaanse en Italiaanse fabrikanten aan een nieuw druppelsysteem voor binnen- en buitenteelten. De druppelleidingen zijn gemaakt van een nieuw soort kunststof waardoor schimmels, bacteriën en plantenwortels minder snel druppelgaatjes kunnen verstoppen. 47 (2015)

Nieuwskort2.indd 7

Amsterdam plant voortaan alleen nog biologisch geteelde bollen in de openbare ruimte. Dat gebeurt op initiatief van de Partij voor de Dieren (PvdD). Met het nieuwe beleid wil de gemeente de biologische sierteelt een impuls geven. „Nu is slechts 0,1% van de bollenteelt biologisch, terwijl de gangbare bollenteelt een van de meest vervuilende takken van tuinbouw is”, aldus PvdD-raadslid Van Lammeren.

■ Ronald Moerings verongelukt Bij een eenzijdig auto-ongeluk op de Duitse autobahn is op 9 november Ronald Moerings (44) om het leven gekomen. Hij was oprichter en eigenaar van Waterplantenkwekerij R. Moerings in Roosendaal. Moerings’ Ferrari raakte op de A3 bij Hamminkeln in de richting Arnhem in een flauwe bocht van de weg. De auto botste op een boom, ontvlamde en brandde helemaal uit. Zowel Moerings als zijn bijrijder, de 52-jarige Aalsmeerse garagehouder Johan Baarse, zijn ter plekke overleden.

■ FloraHolland stopt met ingang van 31 december 2015 met het tonen van VKC-beelden op de klok voor alle snijbloemen. Volgens de bloemenveiling rekenen klanten door de virtualisering van het veilproces op representatieve productfoto’s tijdens het inkopen op de klok. VKC-beelden zijn niet representatief genoeg en sluiten niet meer aan op de wensen van klanten. FloraHolland zegt dat via de diverse FPC’s ook van kwekers te horen.

Kippenvel moment, voor aanvang veilen #bloemistenklok 1 minuut stilte ter nagedachtenis slachtoffers Parijs.

Nienke Flora (@NienkeFlora Minuut stilte was indrukwekkend, prijzen niet vandaag, handel moeizaam. #yam

Henk Vreugdenhil (@HenkVreugdenhil) MediaMarkt doet nu ook aan Phalaenopsis! En ... goedkoop: 4 st. voor 10 euro. Ik ben toch niet gek!

Holstein Flowers (@HolsteinFlowers) Prachtig gezicht, toch?! ;) #gerbera #sinterklaasintocht #Meppel #trots

Kwek. De Barreveld (@deBarreveld) Zojuist onze #phlebodium gespot bij @RobVerlinden op @SBS6 In de item van @airsopureplants #luchtzuiverend

Ard Van Klaveren (@183f80e0cc974c1) Inspirerend om @Hillenraad te lezen. Had meer duurzaamheid verwacht ipv termen als omzetgroei, winst en globalisering. #visie

Discussie op LinkedIn Telen van inhoudsstoffen is een goudmijn Bloemen en planten kunnen geteeld worden vanwege hun sierwaarde, maar ook voor het winnen van plantinhoudsstoffen voor gebruik in geneesmiddelen en cosmetica. Goedbeschouwd is dat eigenlijk een goudmijn. De farmaceutische en cosmetische industrie kan immers niet zonder deze stoffen. Bovendien zijn Nederlandse telers als geen ander in staat tot het efficiënt telen van deze gewassen. Niet voor niets steekt de provincie Zuid-Holland € 300.000 in een subsidieregeling die telers op weg moet helpen met het opstarten van een dergelijke teelt.

18-11-15 15:24

Praktische tips om emissie verder in te dammen Het lekken van met gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten vervuild

LTO Glaskracht Nederland hebben daarvoor een aantal aandachtspunten op

qvb@hortipoint.nl

Datzelfde kan zich voordoen als bijvoorbeeld het druppelsysteem wél in capaciteit is vergroot, maar de drainsilo’s niet. Ook de pompen in de drainwaterverzamelput moeten volgens Meis groot genoeg zijn. „Als er meer water wordt gegeven, terwijl het drainwater niet tijdig naar de silo kan worden gepompt, kan het immers via een eventuele overstort wegstromen.” Verder hebben afvoerkanalen van teeltgoten een maximale afvoercapaciteit. Druppelslangen in zo’n afvoerkanaal beperken die capaciteit. „Mocht een teeltgoot wat verzakken, dan wordt de volledige capaciteit van zo’n afvoerkanaal niet benut doordat de goot dan overloopt. Drainwater kan dan via de onderbemaling in het oppervlaktewater terechtkomen”, aldus Meis.

In essentie gaat het er, volgens handhaver Erik Groen van het Hoogheemraadschap van Delfland, om dat telers (preventief) onderhoud aan hun systeem plegen en materialen tijdig vervangen. „Daarnaast is het van belang om personeel goed te instrueren of op te leiden zodat medewerkers op de hoogte zijn van bijzonderheden met betrekking tot waterhuishouding.”

Optimaliseer hergebruik water Om het hergebruik van drainagewater te optimaliseren, is een goed stuurbare voorregeling onontbeerlijk. Via dit kleppenstelsel wordt drain(age)water gemengd met nieuw water, voordat de unit het verder op de gewenste kwaliteit brengt. Dat kan echter ook

Emissiebeperking.indd 8

FOTO: Guus Meis

FOTO: Quincy vOn BannissehT

et regelmatig nalopen van het watersysteem is misschien wel de beste tip om het weglekken van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten vanuit een glastuinbouwbedrijf te voorkomen. Bij de aanleg van een watersysteem is immers uitgegaan van een bepaalde maximale watergift en een bepaald maximaal drainpercentage. „Als in de loop van de tijd echter een hoger drainpercentage is gehanteerd, bijvoorbeeld 40% in plaats van 25%, dan kunnen de drainwatersilo’s te klein zijn geworden om het drainwater goed te kunnen recirculeren. Zijn zulke silo’s met een overstort uitgevoerd, dan kan zomaar 5% drain wegstromen zonder dat een teler zich daarvan bewust is”, aldus milieudeskundige Guus Meis van LTO Glaskracht Nederland.

47 (2015)

18-11-15 12:45

Foto: Guus Meis

Achtergrond Sinds 2014 monitort het Hoogheemraad-

Groot voordeel daarvan is dat dan direct

op andere manieren, bijvoorbeeld door een dagvoorraadsilo deels te vullen met drainwater en daar nieuw water bij te pompen. De pompcapaciteit kan zo gestuurd worden om tot de juiste verhouding te komen.

Foto: Guus Meis

Breng niveausignalering aan Voorkom het overlopen van silo’s en verzamelputten van drain door het aanbrengen van een niveausignalering die boven de reguliere aansturing staat. Dit alarm kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat de pomp in een drainwaterverzamelput gaat draaien op het startsignaal van een sensor die boven in de put is gemonteerd of juist stopt op het signaal van een sensor onder in de put. Stroomt er meer water de put in dan de pomp kan verpompen, dan stijgt het waterniveau tot boven het startsignaal en kan het via een eventuele overstort wegstromen. Meis: „Door een extra signalering te monteren tussen startsignaal en de onderzijde van de overstort, kan de ondernemer gewaarschuwd worden zodra het niveau in de put te hoog wordt. Dat is dan een teken dat de pomp de aanvoer niet kan bijhouden. Misschien is onderhoud aan de pomp nodig of is de capaciteit ervan te klein.” Voor silo’s geldt volgens hem hetzelfde. Drainwater wordt hergebruikt als er voldoende op voorraad is. Zodra er echter meer drainwater in de silo komt dan wordt hergebruikt, kan de silo overlopen. „De ondernemer kan daarop geattendeerd worden als er een extra signalering op het maximale niveau is aangebracht.”

bijvoorbeeld bij eindbakken van teeltgoten. Een kleine, maar doorlopende waterstroom kan relatief veel emissie veroorzaken.

Voorkom vervuiling en lekkage Door overlopende teeltgoten, losse afvoerslangen, verstopte eindbakken en vervuilde filters komt niet al het drain(age)water in het recirculatiesysteem terecht voor hergebruik. Deze lozingen zijn niet toegestaan omdat het volume ervan niet meetbaar is.

Leg onderhoud vast in een eenvoudig schema of logboek. Noteer daarin ook preventieve onderhoudsmaatregelen, zoals het nalopen van het watersysteem. Bij onderhoud kan volgens Meis bijvoorbeeld gedacht worden aan het onderhoud van filters. „Verstopte filters zorgen voor minder waterverplaatsing, waardoor er op andere plaatsen een wateroverschot ontstaat. Is bijvoorbeeld het filter in de persleiding van het drainwater vuil, dan kan er minder water worden weggepompt en loopt de put over.” Ook is onderhoud van het recirculatiesysteem noodzakelijk. „Vuil in de eindbak van de teeltgoot kan leiden tot overstroming. Verder kan de slang waarmee het drainwater naar de afvoerleiding wordt geleid, per ongeluk losgeraakt zijn.” Groen adviseert ten slotte nog op het functioneren van vlotters en andere apparatuur te letten. „Controleer het keurmerk van de silo’s en bijvoorbeeld de UV-ontsmetter.”

Heb inzicht in waterstromen

Bij elke overgang is er kans op lekkage, zeker als er geen lijm, rubber of kit is toegepast,

Zorg dat de waterstromen bekend zijn en de leidingen tijdens de aanleg op tekening

Emissiebeperking.indd 9

Voorkom inbreng van natrium Oplopende natriumgehaltes zijn vaak de reden waarom wordt geloosd. Gebruik daarom goed, natriumarm gietwater, bijvoorbeeld regen- of osmosewater, en natriumarme meststoffen.

Leg onderhoud vast

Let op afdichtingen

47 (2015)

worden vastgelegd. „Een actuele watertechnische tekening – inclusief foto’s – is belangrijk, ook voor het opsporen van lekkages of de aanleg van nieuwe leidingen”, aldus Groen.

Gebruik goed en zuiver substraat Door goed en zuiver substraat te gebruiken, is hergebruik van drainwater al mogelijk vanaf de start van de teelt. Zo kan onvoldoende gespoeld kokos bij aanvang van de teelt tot te troebel drainwater leiden.

Laat matten langzaam uitdraineren Het langzaam laten uitdraineren van matten verbetert het hergebruik. Prik hoezen van substraatmatten eerst lek met bijvoorbeeld satéprikkers. Zo kunnen ze rustig leeglopen en is er meer tijd om een goede ’drainsnede’ te maken.

Analyseer drain(age)water op gewasbeschermingsmiddelen Bij substraatteelten kan de aanwezigheid in het drainwater van gewasbeschermingsmiddelen die in de teelt zijn gebruikt, wijzen op lekkage van het systeem. Bij grondgebonden teelten kan een meting uitwijzen of de toediening van gewasbeschermingsmiddelen efficiënter kan, waardoor er minder middel in de bodem terechtkomt. <

18-11-15 12:45

pvanleth@hortipoint.nl

automerk Tesla, werden meermaals aangehaald. Het is volgens dagvoorzitter Karl Raats tekenend voor de manier waarop er met disruptieve innovaties wordt omgegaan. „Het overkomt ons en vervolgens verzetten belanghebbende partijen zich er tegen”, aldus de Belg die bedrijven adviseert op het gebied van strategie en reorganisatie.

Een houding die Marcel van der Hoeven, CEO Van Dijk Flora, in zijn pitch afraadt: „Disruptieve innovaties groeien exponentieel snel. Neem kleine initiatieven daarom serieus. Negeer ze niet, want reacties van

consumenten erop zijn steeds onvoorspelbaarder. En wees alert, want disruptieve innovaties komen altijd van buiten.” Hij wijst erop het vizier niet alleen te richten op de interne bedrijfsvoering. Volgens hem is van disruptieve innovaties ook te leren om zelf te blijven innoveren. Hierbij moet de focus liggen op specifieke klantsegmenten. Van der Hoeven ziet daarin een belangrijke rol weggelegd voor de jonge generatie. „Zij zijn de toekomst. Betrek hen bij wat je doet. Sluit aan bij het digitale tijdperk en creëer een datagedreven omgeving.” Over de gevolgen van disruptieve innovaties, durft Rens Buchwaldt, CFO FloraHolland, zich niet uit te spreken. Ook niet na zijn pitch over mogelijke consequenties

Foto: Fotostudio G. Vlekke

et houdt de sector al enige jaren bezig: het roer moet om. Van productgericht naar marktgericht ondernemen met nieuwe verdienmodellen met liefst duurzaamheid hoog in het vaandel. Op het seminar ’Shaping the future of floriculture’, georganiseerd door Union Fleurs, VGB en MPS, wordt het nogmaals onderschreven in pitches, tijdens de paneldiscussie en in gesprekken bij de borrel. Rode draad is dat het roer om gooien makkelijker gezegd is dan gedaan, laat staan dat de gevolgen van ’disruptieve innovaties’ daarin worden meegenomen. Enkele van die ontwrichtende innovaties die een bedrijfstak op zijn kop kunnen zetten, zoals Uber, Facebook, Airbnb en het Amerikaanse

Duurzaamheid.indd 10

47 (2015)

18-11-15 12:44

Column Angelle van Kleef vankleef@kwic.com

Canada

van een innovatie die onbeperkt houdbare sierteeltproducten oplevert. De impact voor de sierteeltsector zou enorm zijn. „We zouden geen koeling meer nodig hebben en het aantal transportbewegingen zou sterk afnemen. Ook het instituut veiling zal in de verdrukking komen. De prijs van producten zal wellicht wat constanter zijn, maar wel op een overall lager niveau. Mensen kunnen immers langer van hun bos bloemen genieten, waardoor het aanbod de vraag zal overstijgen”, schetst Buchwald. Is het de toekomst, of blijven consumenten toch voor de beleving van een natuurlijk product gaan, vraagt hij zich af. Andere sprekers tijdens het seminar leggen minder verbanden tussen duurzaamheid en disruptie. Zij focussen vooral op duurzame bloemen en planten.

Omarm duurzaamheid Van der Hoeven roept op om het thema duurzaamheid te omarmen, waarbij het ook weer draait om goed contact met de markt „De tijd dat wij de markt konden vertellen hoe duurzaam we zijn, ligt wel achter ons. Het zijn nu onze klanten, die vertellen hoe duurzaam we zijn. De rol van sociale media hierbij is enorm belangrijk.” Jezelf hierbij gekke, onlogische vragen stellen, raadt hij ook aan. Het heeft Van Dijk Flora in ieder geval geen windeieren gelegd. „Wij denken bijvoorbeeld na over mogelijkheden om de afhankelijkheid van water en koeling te verminderen. En waarom moet je samples voor nieuwe potten van duizenden kilometers ver laten komen en is het wel nodig om klanten samples van boeketten toe te sturen?” Volgens Van der Hoeven zal de rol van ict alleen maar belangrijker worden. „We zijn niet ver meer weg van een situatie, waarbij we ziekten en plagen met behulp van ict kunnen detecteren.” Technische ontwikkelingen gaan ook een grote rol spelen bij certificering van keurmerken, voorspelt Theo de Groot, directeur van MPS. „We gaan, gebruikmakend van geavanceerde technologieën, toe naar een datagestuurde, realtime omgeving. Met de beschikbaarheid van sensoren, drones, apps, het internet en innovaties als Google Glass komt het uitvoeren van realtime audits op afstand steeds dichterbij. Met de lancering van projecten als ’Product Proof ' en MPS47 (2015)

Duurzaamheid.indd 11

Trade portal hebben wij reeds een traject ingezet om te komen tot een vorm van realtime certificering.”

Basisvoorwaarde „Duurzaamheid is niet langer een plus, maar een basisvoorwaarde om in de sierteeltsector succesvol te kunnen zijn. Honderd procent transparantie is cruciaal als het gaat om het realiseren van duurzaamheid”, aldus De Groot. Een opvatting die Leon Mol, seniormanager Productintegriteit van Ahold Nederland als muziek in de oren klinkt: „We moeten af van het denken in hokjes, honderd procent transparantie bereik je alleen als partijen in de keten over en weer relevante data delen.” Mol ziet hierbij een proactieve rol weggelegd voor onder meer telers, distributeurs en transporteurs. „Vertel ons waar knelpunten zijn en deel de kansen die je ziet, met ons. Alleen met een collectieve benadering kom je echt verder.” Ahold opteert in ieder geval voor een samenwerkingsmodel waarin partijen binnen de keten maximaal transparant zijn naar elkaar toe. „Retailers worden nu in feite gedwongen om verantwoordelijkheid te nemen en te bewijzen dat andere partijen in de keten zich aan de wet houden.”

Strategie De eerste week van november is in Ontario de ’controlled deer hunt’; dan mag een bepaald aantal herten geschoten worden om de populatie gezond en sterk te houden. Dit jaar deed Clen voor het eerst mee. De

actiever op zoek. Een half uur voor zonsop-

verandering van strategie leidde tot een succesvolle jacht. Eind oktober was de jaarvergadering van de Ontario Flower Growers veiling in Missiseen kwalitatief goede en uitgebreide bloemenwinkel in Toronto was uitgenodigd om de met een foto van de entree van de veiling. Daarop was te zien waar jaren geleden een dat de wereld constant verandert; wandtele-

oude vertrouwde bestaat. Een kweker vroeg

Tips dagvoorzitter Niet alleen wat betreft disruptieve innovaties vindt Raats dat ondernemers hun defensieve stellingen moeten verlaten. „Bizar toch dat maar 8% van de bedrijven de eigen businessmodellen kritisch tegen het licht houdt. Je moet jezelf eigenlijk continu afvragen of je eigen businessmodel wel duurzaam is”, adviseert Raats. De Belgische adviseur ventileert drie stelregels. Allereerst weerlegt hij de gangbare gedachte dat innovatie nodig is om winstgevend te zijn. „Het is precies andersom. Je moet winst draaien om te kunnen innoveren.” Een tweede aandachtspunt is om te kijken waar je mee kunt stoppen of vanaf moet in plaats van te bedenken wat je extra zou moeten doen. „Vergeet the next big thing." Tot slot raadt Raats ondernemers aan te stoppen met zich af te vragen hoe ze werknemers kunnen motiveren. „Vraag je juist af hoe je ermee op kunt houden om hen te demotiveren.” <

sortiment onvoldoende speciaal en vernieuwend is. Het verkoopt goed in speciale acties aalzaak heeft een andere behoefte. biscussortiment uitgebreid; in eerste instantie met een grote verscheidenheid aan kleuren. voor ziekten en plagen. Zulke nieuwigheden ment van de markt. Daar is een kans voor gische keuze gemaakt om met een nieuwe leverancier te gaan werken. Die kan nieuwe frisse kleuren leveren. De eerste bewortelde komend voorjaar leren of deze verandering de vernieuwing biedt die onze klanten zoeken. Angelle van Kleef is plantenteler in Ontario

18-11-15 12:44

Samenwerken met beleid Samenwerken is ’in’. Ook de sierteelt kent inmiddels tal van samenwerkings-

Ank van Lier

Thomas Akerboom, Akerboom Freesia, Roelofarendsveen:

sant, geeft Akerboom aan. Toen telersvereniging Unicum werd opgericht, is Akerboom enkele maanden lid geweest. Maar de kweker zag al snel dat dat voor zijn bedrijf geen toegevoegde waarde bood. „Wij focussen binnen ons bedrijf heel erg op kwaliteit en gaan daarin een stapje verder dan de meeste freesiabedrijven. Dat is ook inherent aan onze afnemers; wij leveren vooral aan groothandelaren en bloemisten. Hierdoor werken we heel anders dan bedrijven die produceren voor de retail en die meer kostprijsgericht zijn. Dat gaat niet samen en leidt er onherroepelijk toe dat je moet inboeten op kwaliteit.”

Foto: Gerdien de nooy

homas Akerboom van Akerboom Freesia in Roelofarendsveen ziet twee verschillende opties als het om samenwerken gaat: samen optrekken met collega-freesiatelers en de handen ineenslaan met andere siertelers. De eerste optie is voor zijn bedrijf niet interes-

Alleen-LoneWolves.indd 12

Om de kwaliteit te kunnen leveren die de Akerbooms voor ogen hebben, moeten ze volgens de ondernemer alles in eigen hand houden: van opkweek tot transport. ,,In de loop der jaren hebben we alle zaken waarin we afhankelijk zijn van derden naar ons toegetrokken. We laten niets aan het toeval over." Afgezien van het kwaliteitsaspect kleven er volgens Akerboom nog andere nadelen aan het samen verkopen van je product. „Samenwerken is mooi, maar uiteindelijk denkt iedereen vooral aan zijn eigen hachje. Elke teler wil een zo groot mogelijk stuk van de

taart, voor zo min mogelijk moeite. Op termijn gaat dit wringen. Daarbij is het lastig om de neuzen in dezelfde richting te krijgen én te houden, vooral wanneer sprake is van een grotere groep." Buiten de freesia’s ziet Akerboom wel mogelijkheden voor samenwerking. Bijvoorbeeld op het gebied van transport. „Onze buurman levert phloxen in hetzelfde segment als waar wij actief zijn. Wij nemen zijn producten mee in de ochtendrit. Zo kunnen we de kosten delen, en onze afnemers een breder productpakket bieden. Dat wordt gewaardeerd. Op dit vlak ligt naar mijn mening zeker potentie voor verdere samenwerking; afnemers gaan immers steeds meer voor one-stop-shopping!”

Volgens de freesiateler is er ook een sierteeltbrede samenwerking nodig, bijvoorbeeld om een sterke politieke lobby te vormen. „Niet voor niets was mijn vader oprichter van het tuinbouwplatform in deze regio. Samen kun je een vuist maken, en sta je sterker, bijvoorbeeld bij het invullen van een bestemmingsplan. Kortom: samenwerken biedt zeker potentie, maar dan wel met de juiste partners en doelstellingen.”

47 (2015)

18-11-15 12:44

Jeroen Hogenboom, Hogenboom Phloxen, Roelofarendsveen:

professionaliseren, bijvoorbeeld door ook samen het transport te doen. Dan kom je er uiteindelijk echter bijna niet aan dat iemand anders jouw verkoop gaat doen. En wat dit betreft wil ik echt zelf de regie houden.” Op het gebied van transport werkt Hogenboom wel samen met zijn buurman, freesiateler Thomas Akerboom (zie andere kader). „Dit scheelt in de kosten, daarbij kunnen we onze afnemers op deze manier meer variatie bieden en beter inspringen op hun wensen. Op dit vlak zie ik meer mogelijkheden, mits je als teler je eigen identiteit behoudt en zelf je verkoop regelt.”

De phloxteler gelooft ook niet in gezamenlijke sierteeltpromotie. „Je ziet toch ook geen algemene reclame voor auto’s op televisie? Het gaat altijd om een specifiek automerk. Daar moeten we ook in de sierteelt naartoe. Daarom zal promotie vooral op bedrijfsniveau moeten plaatsvinden. Alleen dan zullen consumenten ook echt een gevoel, een beleving krijgen bij een product.”

Zelf regie houden Hogenboom zit met name op de bloemistenhandel, maar krijgt soms ook vragen voor levering aan grootschalige retail. „Mijn product leent zich hier niet voor, dus sein ik dan collega’s in. Deze samenwerking zou je wellicht verder kunnen uitbouwen en

Foto: Arie-FrAns Middelburg

ogenboom Phloxen is een van de grotere spelers in de Nederlandse phloxteelt. Hierdoor weet de handel het bedrijf wel te vinden, geeft Jeroen Hogenboom aan. „Samenwerking met collega-phloxtelers, om zo voldoende volume te kunnen aanbieden, is daarom niet noodzakelijk voor ons. Daarbij vind ik dat iedere teler zijn eigen product moet verkopen. Niemand heeft immers zoveel verstand van jouw product als jezelf. Ik weet precies hoe mijn phloxen zijn geteeld, hoe de kwaliteit is, of ik over twee of drie weken een partij paarse phloxen kan leveren of niet, et cetera. Daar moet je geen poppetjes tussen zetten. Vandaar dat ik bijvoorbeeld niet ben aangesloten bij een collectief als Summerflowers.”

Jan Borst, Bovebo, Hensbroek:

en hebben we altijd de beschikking over voldoende en goed ingewerkt personeel.”

Ondanks dit voorval ziet Borst nog steeds de meerwaarde van samenwerken. Om kostenvoordeel te behalen, trekt hij in de inkoop bijvoorbeeld deels samen op met zusterbedrijf Rubens Kwekerijen in Heerhugowaard. Ook vult hij zijn arbeidsplaatje in in samenspraak met collega-chrysantenen lelie-telers. „Op deze manier kunnen we onze mensen jaarrond aan het werk houden

De teler sluit niet uit dat hij zijn product ooit weer samen met collega’s aan de man gaat brengen. Maar hij heeft wel geleerd van het Zentoo-avontuur. „Ik zal nog alerter zijn op de kritische succesfactoren voor samenwerking. Zo is het essentieel om goede, duidelijke afspraken te maken, waarbinnen iedereen zijn draai kan vinden en een goede boterham kan verdienen. Maar er moet ook een klik zijn, en een vertrouwensband. Is dat niet het geval, dan wordt samenwerken sowieso geen succes. Maar desondanks schuilt in samenwerken altijd een risico; je weet nooit hoe het loopt.” Ook speelt volgens Borst mee of dit risico te overzien is en wat samenwerken je als ondernemer oplevert. „Veel telers vinden het prettig om op bepaalde punten te worden ontzorgd. Dat is een afweging, die iedere ondernemer voor zichzelf moet maken.”

Foto: gerdien de nooy

hrysanten- en lelieteler Jan Borst stond zeven jaar geleden mede aan de wieg van telersvereniging Zentoo. Dit vanuit de overtuiging dat hij klanten op deze manier beter kon bedienen. „Je bent immers in staat om grotere volumes te leveren en kunt meer diversiteit bieden”, zegt Borst. Vier jaar geleden stapte Bovebo echter uit de telersvereniging. „Toen werden de spelregels aangepast en werd een verrekensysteem verplicht doorgevoerd. Hierdoor werd het voor ons lastig om als lid van Zentoo te kunnen overleven. Dat kan niet de bedoeling zijn; daarom zijn we toen alleen verdergegaan.”

47 (2015)

Alleen-LoneWolves.indd 13

18-11-15 12:44

Ecuadoriaanse telers over hun concurrentiepositie:

’De zwakke roebel is niet het enige wat tegen zit’ Ongunstige valutaverhoudingen, telers die hun bloemen dumpen op de De concurrentiepositie van de Ecuadoriaanse siertelers is momenteel

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipint.nl

e economie van Ecuador is een dollareconomie. Door de sterke dollar „ wordt alle export van Ecuador geraakt, waaronder die van bloemen”, vatte Juan Carlos Cevallos van Galapagos Flores het grootste probleem van de Ecuadoriaanse sierteelt kernachtig samen op IFTF in Vijfhuizen. Farms die de afgelopen jaren veel in de bloemenhandel op Rusland investeerden kennen grote problemen. De roebel is veel minder waard dan pakweg twee jaar geleden en daardoor leveren de bloemen die aan de Russen worden verkocht veel minder geld op. Cevallos: „De telers dumpen de bloemen nu op de Europese markt. Dus zelfs als je niet exporteert naar Rusland dan heb je er last van.” Bloemen met grote knoppen worden op 40 of 50 cm afgeknipt en tegen lage prijzen aangeboden in Europa. „Klanten bellen me op en vragen: waarom krijg ik geen rozen met grote knoppen van je?”, aldus Cevallos. Het probleem dat hij schetste op IFTF staat niet op zichzelf. Kwekers uit Ecuador vertelden op de beurs allen hetzelfde verhaal. En die zwakke roebel is niet het enige wat tegen zit.

Druk Galapagos Flores – 9 ha roos – heeft haar markt sterk verspreid. Het deel dat ze aan Rusland en Oekraïne verkoopt, tracht ze nu aan haar klanten in Canada, Verenigde Staten, Holland, Portugal, Spanje en Italië te verkopen. Brazilië viel al af door de waardevermindering van de reaal. Op de Europese markt merkt Cevallos dat ook de euro zwak staat tegenover de dollar. „Halverwege dit

Ecuador.indd 14

jaar vroegen Spaanse en Portugese klanten of we een lagere prijs konden rekenen. Niet drastisch, maar toch. We moesten hun verzoek accepteren.” Dezelfde ervaring ventileerde Vanessa Román van Flor Aroma (20 ha roos, 50.000 rozen per dag) in Vijfhuizen. „We verlaagden de prijzen voor reguliere klanten; we willen ze houden.” Flor Aroma exporteert haar rozen niet naar Rusland, maar naar Europa en Noord-Amerika. Net als Cevallos voelt ze daar druk. De marktdruk die rozentelers voelen, is minder hevig voor zomerbloementelers in Ecuador, is de overtuiging van Christina García van Florsani. Het bedrijf teelt 29 ha gips, en 6 ha ornithogalum, solidago en limonium en zet af naar vooral Holland, Italië, Rusland, de VS, Brazilië, Chili en Australië. „De euro heeft een beetje effect op onze verkopen, maar we voelen het niet zo erg als de rozentelers. Er zijn niet zoveel gipsfarms in Ecuador en de vraag is goed. Ook onze concurrent Colombia produceert niet genoeg gips. We zetten af naar veel verschillende landen en doen niet zoveel op Rusland.”

Behalve meer op Europa focussen telers zich ook meer op de Verenigde Staten en Canada. Maar ook daar zijn er complicaties. Over de bloemen van de grootste concurrent Colombia hoeft in de VS en Canada geen importheffing betaald te worden. Over Ecuadoriaanse bloemen wel: respectievelijk 6,8% en 10,5%. Colombianen hebben momenteel bovendien een zwakke peso waardoor de loonkosten lager uitvallen en

ze in staat zijn de prijzen voor hun bloemen naar beneden te doen. Doordat de bloemen uit Ecuador in een hoger segment dan de Colombiaanse bloemen vallen, valt de schade door de ongunstige positie tegenover de grootste concurrent in Noord-Amerika mee. Althans, dat zegt Iván Salazar van Vegaflor. Vegaflor deed in het verleden 55% op Noord-Amerika, 30% op Europa en 15% op Rusland. Nu is dat 75, 20 en 5%. De VS en Canada (ook de Canadese dollar is gedaald ten opzichte van de Amerikaanse dollar) willen premium rozen.

Ecuadorianen worden voor een deel van de importheffingen gecompenseerd door de eigen overheid. Over export naar de VS krijgen de telers de volledige 6,8% terug door een teruggave van belastingen. Op andere landen is de compensatie 5%. „Maar wat is 5% als de roebel met 100% gedevalueerd is?”, vroeg Cevallos zich hardop af. Hij verwacht bovendien dat de ’teruggave’ – een soort van staatssteun – niet lang stand houdt. „Volgend jaar houdt het op, denk ik. Anders heeft de overheid geen geld meer om ambtenaren te betalen.” De inkomsten van de Ecuadoriaanse overheid zijn grotendeels afhankelijk van de olieverkopen en door een lage olieprijs vallen die inkomsten tegen. In eigen land hebben de siertelers ook nog eens te maken met hogere belastingen en stijgende loonkosten. Dit jaar stijgen de loonkosten met 4%; voorgaande jaren was dat 8%. En of het allemaal nog niet genoeg is, is er 47 (2015)

18-11-15 12:44

Foto: Arie-FrAns Middelburg

focussen op productie per m2.

nog de dreiging van de Cotopaxi die ieder moment kan uitbarsten. De vraag is niet of de Cotopaxi uitbarst, maar wanneer, heet het in Ecuador sinds de vulkaan maanden geleden as spuugde. Niet iedereen is daar van overtuigd. Vanessa Román heeft zo haar twijfels over het groot alarm dat de overheid sloeg over Cotopaxi. Het alarm kwam nadat de Ecuadorianen de straat op gingen om te protesteren tegen president Rafael Correa. Het kan volgens haar een afleidingsmanoeuvre zijn. Mocht de Cotopaxi daadwerkelijk tot een uitbarsting komen dan zijn er drie scenario's mogelijk. Het eerste scenario is dat de vulkaan rommelt, as spuugt en alleen het tuinbouwgebied in de omgeving (zo’n 30% van het totale sierteeltareaal van Ecuador) raakt. In het tweede scenario komt de vulkaan daadwerkelijk tot een uitbarsting en raakt behalve de omgeving ook het transport van bloemen in het land. In het worstcasescenario legt de vulkaan half Ecuador plat; de farms rond Cotopaxi worden weggevaagd en bruggen en hoofdwegen in het land worden ontwricht. Cevallo wees erop dat in de buurt van Cotopaxi juist die telers gevestigd zijn die op grote hoogte rozen voor Rusland telen. „Als de vulkaan zich roert hebben de farms daar een excuus om hun deuren te sluiten. Ze krijgen dan geen straf omdat ze hun 47 (2015)

Ecuador.indd 15

werknemers ontslaan, maar juist geld, omdat een catastrofe hun bedrijven treft. Het is voor hen een goedkope manier om hun deuren te sluiten en wellicht elders opnieuw te beginnen.”

Over de kop Dit jaar gingen reeds de nodige farms in Ecuador over de kop. Cevallos noemt het aantal van twaalf. Colombianen oriënteren zich volgens hem in Ecuador om farms over te nemen. Andere farms in Ecuador vechten voor hun voortbestaan. Door deelname aan sierteeltbeurzen zoals de IFTF hopen ze hun klantenbestand te diversifiëren. Een grotere focus op de Verenigde Staten en Europa heeft wel consequenties voor de bedrijven. Het hoeft allemaal niet meer zo lang en grootbloemig als voor de Russische markt en het aantal variëteiten kan teruggeschroefd worden. Amerikanen hoeven niet vier verschillende gele variëteiten; een is genoeg. Cevallos: „Wij richten ons nu meer op rozen van 40, 50 cm lengte in plaats van 80 cm. Hierdoor kunnen we ook onze productie verhogen. Het is de snelste manier om de kosten naar beneden te brengen. We hebben minder werknemers, meststoffen en bestrijdingsmiddelen nodig.” Cevallos had 14 mensen per ha in dienst;

nu zijn dat er tien. „En we onderhandelen met leveranciers om de kosten naar beneden te brengen.” Ook Salazar ontsloeg een deel van de werknemers. „Als de opbrengsten 15% lager liggen dan moet je die 15% ergens anders terugwinnen.” Salazar verving afgelopen jaar minder variëteiten dan voorheen en richt zich net als andere telers meer op productie met minder cultivars. De prijzen die Salazar voor de rozen ontvangt is lager dan vorig jaar, het volume daarentegen is hoger. Op de korte termijn ziet hij dat als een mogelijkheid om te blijven bestaan. Doordat hij reeds maatregelen heeft genomen op de farm denkt hij dat volgend jaar beter zal zijn. „We zijn voorbereid. Ecuador zal echter minder de functie van rozenboetiek vervullen.” De komende tijd zal Ecuador meer rozen produceren. Op de lange termijn herstelt het aanbod zich, verwachten telers, mits de farms die omvallen niet worden overgenomen. Veel hangt af van komende Valentijn, vertelden Salazar, Román en Cevallos. Valentijn en Moederdag zijn goed voor 3035% van de opbrengsten van Ecuadoriaanse farms. Salazar toonde zich hoopvol gestemd: „Valentijn zal goed zijn. Colombia heeft al veel op contract verkocht voor die feestdag. En als Valentijn goed is, zal ook Moederdag goed zijn.” <

18-11-15 12:44

Cyclamendag Varinova in teken consument

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

lroy Boers doet onderzoek naar menselijk gedrag, onder meer naar consumentengedrag. Dit doet hij aan de Universiteit van Amsterdam op de faculteit van Maatschappij en Gedragswetenschappen. Met zijn eigen bedrijf Science Sells maakt hij wetenschappelijke kennis over onder andere consumentengedrag toegankelijk voor de praktijk. Als partner van Pull Position biedt hij deze dienst aan voor de tuinbouwsector. Op de open dag van Varinova op woensdag 28 oktober gaf Boers een inkijk in de laatste resultaten van onderzoeken naar het gedrag van consumenten en legde een link met de tuinbouw.

Uit onderzoek blijkt volgens Boers dat 80% van de beslissingen die consumenten

nemen, onbewust worden genomen. Op vier manieren is het onderbewustzijn van de consument te ’manipuleren’, legde Boers uit. Hij sprak over de psychologie in productie, plaats, prijs en promotie. Wat productie betreft is het raadzaam een product een menselijke eigenschap toe te dichten. „Geef een product een persoonlijkheid”, aldus Boers. Een product dat stoer, zacht of robuust genoemd wordt, spreekt mensen onbewust aan. Boers: „Mensen brengen dingen graag tot leven.” De psychologie in plaats gaat over de positie van de ingang, maar ook over de plaats van bloemen en planten in het schap. Het is raadzaam voor een winkelier om de ingang rechts te positioneren. Uit onderzoek blijkt namelijk dat consumenten meer geld uit geven als ze tegen de klok in door een winkel lopen. Als de winkelier vervolgens

ook nog eens de mandjes links positioneert dan bevordert dat ook de uitgaven van consumenten. De kans is dan namelijk groter dat het winkelend publiek het mandje met de linkerhand meeneemt en met de rechterhand de boodschappen pakt. Aangezien de meeste mensen rechtshandig zijn worden er meer boodschappen meegenomen. Een gunstige positie in het schap is derhalve rechts van het pad. Nog beter is om aan het eind van een gangpad te staan. Daar komen de meeste mensen langs. Veel A-merken kiezen daarom voor die duurdere plaatsen. De beste positie in het schap is op ooghoogte. Als voorbeeld gaf Boers de cornflakes. Die staan op een dermate hoogte dat de figuurtjes op de verpakking oogcontact maken met de consument. „Oogcontact verhoogd vertrouwen van de consument in het merk met 16%”, lichtte Boers toe.

Opinie

’Consument herkent buitencyclamen niet’ Er worden veel cyclamen als buitencyclamen in de markt gezet. Of die bij de consument in de tuin belanden, wordt door Bart Kuijer van Varinova betwijfeld. Kuijer wees erop dat in het Vakblad stond dat volgens de statistieken van FloraHolland tot en met week 37 23% van de cyclamen als buitencyclaam werd verkocht. „Ik stel dat de consument slechts 1% van de cyclamen voor de tuin gebruikt.” Zeker in Nederland en Duitsland zijn buitencyclamen ondanks dat ze wel als zodanig geveild worden niet in de tuin te vinden. In de winkels staan de buiten- en binnencyclamen door elkaar, aldus Kuijer. Vraag die hij heeft is: Hoe breken we de markt

consumentengedrag.indd 16

voor de buitencyclaam open? „Lukt dat, dan kunnen we de afzet verdubbelen.” Verschil tussen ’binnen’- en buitencyclamen is dat de eerste in november in de tuin stoppen met knoppen aanleggen, de tweede niet. De buitencyclaam bloeit tot de kerst, hij overleeft strenge vorst niet. Alle veredelaars hebben soorten die geschikt zijn voor buiten. Eerder werden cyclamen tien jaar lang als buitenplant gepromoot in Verrassend Buiten. Wat dat opleverde? Volgens een van de aanwezigen verrassend weinig. Varinova hoopt met Outsider, die zijn bloemen niet gecentraliseerd heeft bloeien een meer herkenbare buitencyclaam in de markt te zetten.

’Op de plaats’ kan muziek van invloed zijn op het koopgedrag van de consument. „In de Bijenkorf wordt klassieke muziek gespeeld. Dat wordt onbewust geassocieerd met luxe en klasse. Winkelend publiek geeft daardoor meer geld uit”, legde Boers uit. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat er als er in een slijterij Franse muziek wordt gespeeld er meer Franse wijn wordt verkocht. Wordt er Duitse muziek gespeeld dan wordt er meer Duitse wijn verkocht. Wat kan een bloemist hiermee? Het antwoord van Boers was liefdesmuziek. „Liefdesmuziek wordt geassocieerd met romantiek en dan kom je bij bloemen uit”, zei Boers. De derde ’p’ is die van prijs. Ook hiermee kan ingespeeld worden op de psyche van de consument. Het brein van de consument is lui en hij/zij staat open voor richtprijzen. Hij zal daar boven gaan zitten. Geef hem/ 47 (2015)

18-11-15 12:44

Foto: Arie-FrAns Middelburg

haar de keuze uit basic, plus en premium en hij/zij zal voor plus kiezen. Opgesteld in het midden is ’plus’ precies datgene wat de winkelier wil verkopen. „Het brein is lui, de consument kijkt recht door het midden.” Uit recent onderzoek blijkt ook dat ronde prijzen het beste werken, zeker bij gevoelsproducten als bloemen. Boers: „Het brein heeft moeite met 99 cent. Dat is moeilijker te verwerken dan 1 euro.” Tip van Boers is dan ook om bloemen tegen ronde prijzen te verkopen. Geen, 4,99 maar 5 euro. Bij de vierde ’p’ van promotie zal onderscheid gemaakt moeten worden tussen de betrokken consument en de minder betrokken consument, legde Boers uit. De eerste wil informatie over het product en het bedrijf dat er achter zit. De tweede zit daar niet op te wachten en is te bereiken via een mooi plaatje. Twee Amerikaanse wetenschappers hebben zes stelregels opgesteld om mensen te overtuigen: wederkerigheid, schaarste, autoriteit, binding, ’liking’ en consensus

Bij wederkerigheid dient bij de consument het gevoel te ontstaan dat hij iets terug moet doen. Boers: „Een gratis stijladvies voor een 47 (2015)

consumentengedrag.indd 17

woning waarin cyclamen centraal staan? De consument zal zich verplicht voelen cyclamen aan te schaffen.” Volgens Boers kan ook schaarste de consument er van overtuigen een product te kopen. „Durf nee te verkopen in de sierteelt. Laat het weten als een kap leeg is, communiceer dat via de sociale media. Het toont aan hoe gewild het product is.” Via een autoriteit kan een product aangeprezen worden. Een teler kan bijvoorbeeld teeltervaringen en exportverhalen delen met een publiek door middel van een blog of nieuwsbrief. Als voorbeeld noemde Boers de blog van Michel Duijvesteijn van Zentoo, een expert op het gebied van chrysant. Duijvesteijn heeft een eigen publiek gecreëerd. Of mogelijk is het geloofwaardiger om consumentexperts het verhaal over een product te laten vertellen, stelde Boers. Een vierde manier om consumenten te overtuigen is binding. Bijvoorbeeld door een klein verzoek in te dienen om later een grote order binnen te halen. Iemand twee maanden gratis internet aanbieden om hem later een jaarabonnement te kunnen verkopen. Binden kan ook door het uitschrijven van een prijsvraag. Een winactie voor cyclamen was een voorbeeld dat Boers aandroeg.

„Vertel ons waarom je van cyclamen houdt en win cyclamen.” Het inzetten van mensen die we leuk vinden is een vijfde manier die bij de promotie van bloemen en planten gehanteerd kan worden. Boers vertelde over Austin Martin. Een standaard sportwagen die aan enorm populariteit won toen Sean Connery er in de James Bondfilms mee ging rijden. Bond stond voor normen en waarden die mannen aanspraken. Daarnaast kunnen mensen gecomplimenteerd worden met een aankoop op sociale media. Komt er iemand op Facebook langs met een Tommy Hilfiggertrui dan geeft het modemerk complimenten. „Liken kan al na aankoop via het etiket of via de sociale media”, aldus Boers. Tenslotte is het handig om in de communicatie over een product gebruik te maken van de meerderheid, stelde Boers. „Je kijkt altijd onbewust naar wat de meerderheid doet.” Voorbeelden? 35.359 klanten gingen u voor. Of 95% van de Nederlanders vindt cyclamen een ideaal buitenproduct. Online reviews of testimonials kunnen ook helpen, een slice of science ook: Cyclamen dragen bij aan de kwaliteit van het leven. Conclusie van Boers? „Psychologie werkt.” <

18-11-15 12:44

’Hier hebben de medewerkers no Nizza heeft zich twee jaar lang ’Bloemist van het Jaar’ mogen noemen. Nu dragen zij het stokje over. Volgens eigenaar Tom Ebus is het een waardevol traject geweest. Hij is tevreden met hoe de winkel nu draait. „Luxe is onze kracht. Ik ga mijn winkel niet verpesten met vaasjes van vijf euro.” Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

bloemenwinkel is in 2013 uitgeroepen tot bloemenwinkel van het jaar en heeft twee jaar lang deze titel mogen dragen. De opvolger is vorige week bekend gemaakt. Bloemenwinkel Vloedgraven Interieur & Decorations in Wijhe mag zich nu de beste bloemist van Nederland noemen (zie kader). Nizza deed dit maal niet met de verkiezing mee. „Dat was niet toegestaan. Aan de ene kant jammer, maar aan de andere kant kan het ook in je nadeel werken als je bijvoorbeeld in een voorronde

zou afvallen. We waren er wel bij betrokken, want mijn vrouw Lilian zat in de jury”, geeft de bloemist aan.

Luxe nastreven Samen met zijn vrouw runt Tom Ebus Nizza, gelegen in het Limburgse Venlo. De winkel is op de oude tuinbouwgrond van zijn opa gevestigd. Het is een rustige straat met volop parkeergelegenheid. De klanten die naar Nizza komen, zijn geen toevalfoto’s: Cindy van der Zwet

e bloemist in het zuiden van het land viert dit jaar haar vijftigste bestaan. Dat wordt direct duidelijk aan de hand van de bedrijfswagens die deze ochtend voor de deur geparkeerd staan. „Hiervoor hadden we stickers op de auto met ’Bloemist van het Jaar’ 2013/2014. Dat hebben wij uitgedragen, maar toen het jaar 2014 afgelopen was hebben we deze direct weer van de wagen afgehaald en vervangen”, zo vertelt Tom Ebus. Het bruggetje is gemaakt. We zijn vandaag bij Nizza. Deze

Nizza.indd 18

47 (2015)

18-11-15 12:44

s nog vieze handen’ lige passanten, maar komen gericht naar de winkel toe. Zij zijn op zoek naar iets bijzonders en hopen dit bij Nizza te vinden. „Vroeger had ik nog wel eens vaasjes van vijf euro in de winkel staan, maar die staan nu achter. Daar ga ik mijn winkel niet meer mee verpesten. Als de consument dat zoekt, dan gaan zij wel naar de Action”, weet de bloemist inmiddels. Toch wil Ebus klanten met een kleinere portemonnee niet de deur wijzen en presenteert daarom ook toegankelijker bloemwerk in zijn winkel. Zo staan er vaasjes met kleine boeketjes voor een bedrag van € 10 op de tafel. De meeste boeketten zijn echter tussen de € 20 en € 30 geprijsd. „Wij werken bloemrijk. Over het algemeen zijn we wat duurder dan onze collega’s, maar je krijgt ook meer bloemen in het boeket. Je merkt dat de prijs bij klanten wel iets meer een item is geworden, maar wij gaan daar niet al te ver in mee. Als wij geen luxe nastreven, dan klopt onze formule niet meer. Kwaliteit en exclusiviteit is juist onze kracht”, stelt Ebus.

Nizza is inderdaad niet zomaar een bloemenwinkel. De winkel is met 450 m2 ruim opgezet. Klanten kunnen hier op hun gemak een rondje door de winkel lopen. In het voorste deel, dat in 2009 verbouwd is, zijn met name de bloemen en hardware te vinden. In het achterste deel, dat vroeger nog fungeerde als kas, is een aantal ronde tafels met planten uitgestald. Het aanbod is breed, maar volgens Ebus is ook bij Nizza orchidee het best verkochte product. „De vertakte eentakkers zijn mijn favoriet, die vind ik het elegantste. Orchideeën zijn tegenwoordig overal te vinden, maar bij een bouwmarkt bijvoorbeeld vind ik de planten er nooit heel goed uitzien. De planten kunnen dan nog best van dezelfde kweker zijn, maar het klimaat voor de planten is hier gewoon beter”, stelt Ebus. Niet bij elke plant is dat kwaliteitsverschil echter even duidelijk aanwezig. Sommige producten biedt hij in zijn winkel niet aan, omdat hij zich er niet meer mee kan onderscheiden. Zo zul je bij Nizza bijvoorbeeld geen potchrysanten tegenkomen. „Bij de retail zijn er twee voor € 5 te koop en daar kan ik niet tegenop. Mijn inkoopprijs ligt al snel op € 3,50. Het is jammer. Telers zijn met schaalvergroting bezig en dat drukt de 47 (2015)

Nizza.indd 19

Achtergrond Vloedgraven Interieur & Decorations volgt Nizza op Vloedgraven Interieur & Decorations uit -

prijzen. Ik geloof niet dat de prijsvorming ooit weer omhoog gaat”, verwacht hij. Dat supermarkten en bouwmarkten bloemen en planten verkopen, daar maakt hij zich niet zo druk over. Het is een gegeven waar hij niets aan kan veranderen. „Iedereen die bloemen verkoopt, is een concurrent. Maar laat de consument daar nu maar de bosjes met tien rozen kopen. En laat ze hier komen als zij iets bijzonders willen hebben. Dat is misschien wel een goede verdeling van de markt. Maar of dat echt zo is, dat weten we eigenlijk pas over twintig jaar”, nuanceert hij.

Plant paar euro duurder De bloemenwinkel in Venlo is dichtbij het Duitse Herongen gelegen. Als de bloemist de weg uitrijdt, zit hij al snel op veiling Rhein-Maas. Daar koopt hij drie keer in de week zijn bloemen en planten in. Op de veiling heeft hij een koelcel en een box en dat bevalt hem prima. „Het is fijn dat het zo dichtbij is. Als het verdelen mij te lang duurt, dan rijd ik eerst weer naar de winkel. En als ik iets mis, dan is het ook zo gehaald. Dat is toch wel een voordeel van een veiling om de hoek.” De bloemist is tevreden met het klokaanbod. Hij kan er goed mee uit de voeten; alles is voorhanden. Hij heeft zo’n 10% van zijn inkoop echt nodig, de rest van zijn vraag

ontstaat tijdens het veilen. Het veilsysteem is in zijn ogen de meest zuivere vorm van prijsbepaling. „De bloemenprijzen op Rhein-Maas zijn best goed, al schommelt het wel af en toe. Veel inkopers zijn er niet dagelijks en hierdoor krijg je wisselende prijzen. Natuurlijk zou ik graag altijd een reële prijs voor de bloemen en planten betalen, maar wie bepaalt wat reëel is? Zelf kijk ik altijd naar mijn verkoopprijs. Als ik iets voor een euro te koop kan zetten in mijn winkel, dan weet ik wat voor bedrag ik er maximaal voor uit kan geven. Ligt het daarboven, dan is dat product niet geschikt voor mij”, legt Ebus zijn werkwijze uit. Ook bij de planten fluctueert de prijsvorming. Volgens de bloemist is dat best wel eens lastig. Een plant die hij de ene week voor € 4,50 in de winkel aanbiedt kan de volgende keer ineens een euro meer kosten. „Naar klanten is dat soms niet uit te leggen. Wanneer ik de planten heel scherp inkoop, kan ik ze ook niet duurder prijzen in de winkel, want ik heb met de concurrentie te maken. Je moet altijd mee met de marktprijs”, geeft Ebus aan. De bloemist verwijdert vaak de etiketten uit de planten, zodat de producten niet een op een te vergelijken zijn. Ook de verpakking gaat er in de winkel direct vanaf. Een mooie, stijlvolle hoes is voor hem niet van betekenis. „Je ziet telers veel inspanningen doen op dit gebied, maar wij verwijderen

18-11-15 12:44

direct het plastic. Wij voegen zelf waarde toe. Hier hebben de medewerkers nog vieze handen en dat kan je van veel retailers of marktlui niet zeggen. Die schuiven de bloemen en planten door en zijn dus wel met een mooie verpakking geholpen; zij krijgen hiermee toch een steuntje in de rug”, vindt hij.

Fulltime bezorger Bij Nizza zijn er de hele dag medewerkers bezig om bloemwerk te maken. Hetzij voor de particuliere klant of voor bedrijven. De bloemenwinkel haalt zo’n 70% van de omzet uit de zakelijke markt. Nizza heeft een fulltime bezorger in dienst en dat is van grote waarde voor het bedrijf. „Gisteren kregen we nog laat een bestelling binnen voor twintig boeketten die vanochtend geleverd moesten worden. Hier kunnen wij op anticiperen. Wil een klant een uur later zijn bloemen thuis bezorgd hebben, dan lukt dat ook. Dat relaxte is de kracht van de winkel”, denkt Ebus. Het is duidelijk dat deze bloemenwinkel zich op het hoge segment richt. De kwaliteit moet volgens Ebus altijd kloppen. Dit betekent echter niet dat hij altijd de langste of zwaarste sorteringen inkoopt. Kwaliteit heeft volgens hem ook te maken met de

omloopsnelheid. Een roos van € 0,60 gaat sneller weg dan een roos van € 2. Dat weegt voor hem ook mee. Voor boeketten doet de bloemist geen concessies aan de kwaliteit. Iemand die bij Nizza voor een boeket rozen komt, verwacht de allerbeste kwaliteit te krijgen. „Avalanche+ en Red Naomi zijn in mijn ogen de beste cultivars. Verder koop ik weinig op naam in. Natuurlijk heb ik mijn voorkeuren en heb ik ook een aantal telers van wie ik geen bloemen koop, maar daartussen is nog best veel mogelijk.”

Hij laat soms zijn gedachten gaan over hoe het in de toekomst nog beter zou kunnen. Voor hem, maar ook voor telers. Nu wordt er onderweg best het een en ander weggegooid. Hij vraagt zich af hoe de keten eruit zou zien als bijvoorbeeld telers het risico van de uitval voor rekening nemen. „Hun kosten liggen lager dan de onze. Dan kunnen wij weer een hogere prijs geven. Wanneer je goed de behoefte in kaart hebt, zou je dit misschien wel kunnen organiseren. Maar eenvoudig zal het niet zijn, anders werd het al op deze manier gedaan”, lacht Ebus. Ook Nizza heeft te maken met uitval. Volgens Ebus ligt dit percentage op zo’n 5%, wat volgens hem acceptabel is.

Trofee Ebus is tevreden; hij geeft aan dat de winkel goed draait. De verkiezing voor ’De bloemist van het Jaar’ heeft daar volgens hem positief aan bijgedragen. „Die deelname heeft iedereen weer op scherp gezet. We hebben in aanloop naar de finale goede discussies gehad en de bedrijfsvoering is door een accountant tegen het licht gehouden. Het bleek bijvoorbeeld dat onze personeelskosten 38% waren en dat was veels te hoog. Hier hebben wat verschuivingen in plaats gevonden en zo zijn wij in staat om een beter rendement te draaien.” Ebus is een trotste ondernemer. Achter de toonbank staat nog altijd de trofee die hij twee jaar geleden met de verkiezing ’Bloemist van het jaar’ gewonnen heeft. En die laat hij voorlopig nog even staan. <

Nizza.indd 20

47 (2015)

18-11-15 12:44

M K Groene planten

Snijbloemen 2013

2014

2015

2013

2015

160

2013

2014

2015

150

25 20 15

Middenprijs in centen

120 Middenprijs in centen

Middenprijs in centen

2014

130

Bloeiende planten

110 100 90

36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 week

Bij de snijbloemen zat zowel de aanvoer als de prijs in de min. De bloemen brachten in week 46 voor de klok € 0,25 op, een centje minder dan vorig jaar. De aanvoer daalde met 1,5%.

140 130 120 110 100 90 80

36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 week

De gemiddelde prijs van groene planten kwam in week 46 uit op € 1,12, een stijging van tien cent ten opzichte van vorig jaar. De klokaanvoer was dit jaar stukken lager (-8%).

36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 week

De bloeiende planten brachten vorige week voor de klok gemiddeld € 1,13 op en dat is twee centen meer dan dezelfde week vorig jaar. De aanvoer lag 3,7% lager.

Theo de Vries:

’Grüne Woche komt eraan!’

Bedrijf: GreenZone Veiling: Veiling Rhein-Maas Week: 46

Maandag „1 november is voorbij en we schakelen helemaal om. Het wordt vanaf nu allemaal kerstgerelateerde handel. Het is altijd weer een heel interessante tijd, maar wel met een risicofactor. De traditionele handel wordt minimaal. Nu gaat er nog wel redelijk wat van weg, maar het wordt met de dag dat we de eerste Advent naderen steeds minder: De ’Grüne Woche’ komt eraan en de naam zegt het al Groen!”

ilex en dergelijke. Jammer is ook dat veel mensen niet de waarde van de verschillende apartere groensoorten kunnen inschatten en het allemaal als coniferengroen gezien wordt. Daardoor is er links en rechts echt leuke handel voor een klein prijsje te koop.”

Donderdag

„We gaan voor alles wat met kerst en advent te maken heeft. Een beetje bloemen nog, maar je merkt al dat het minder wordt. Iedereen wil nobilis, nordmann, pinus, ilex, mooie soortjes coniferen groen, dennenappels et cetera. Je kunt het zo gek niet verzinnen: de bloemist en tuincentra willen de klant betoveren met de adventtijd en het kerstgevoel.”

„Donderdag is bloemistendag. De bloemist die op de klok inkoopt, bereidt zich voor op de weekeindverkopen. We zien aan de online aankopen in de webshop waar het naartoe gaat: gewaxte producten zoals rozen, malus appels, dennenappels en amaryllisbollen in alle soorten en maten lopen goed weg. Het is zaak alles voldoende op voorraad te hebben. De bloemist is meer en meer overtuigd dat bestellen via een webshop een steeds grotere meerwaarde heeft. Live foto’s ondersteunen dit en waar gewenst wordt aan de deur geleverd. Wordt dit de toekomst?

Woensdag

Vrijdag

„De vraag naar amaryllis is er, maar we zien door het relatief warme weer dat de consument niet echt het typische wintergevoel kan pakken. De productie van een aantal producten zoals amaryllis ligt daardoor ook wat hoger. Met een minder wintergevoel laat de prijsvorming in de gerelateerde producten dan ook te wensen over. Matige prijzen voor amaryllis,

„Even terug naar het warme weer van de laatste weken: de normaal in januari-februari bloeiende Viburnum Bodnantense staat al volop in bloei. De wereld staat op zijn kop. Rustige dag verder en we bereiden ons voor op een prachtige advent- en kersttijd en staan we voor je het weet in 2016.”

Dinsdag

47 (2015)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 21

18-11-15 12:43

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jill Berens

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 140

in procenten

120

100

Aanvoer index

46 week

Prijs index

Aanbod en prijsvorming lager In week 46 lagen het aanbod en de bloemenprijs lager dan vorig jaar. De prijsvorming bleef 2% achter. Bij een aanvoerdaling van 1% en bijna 2 miljoen minder stuks verkocht, kwam de middenprijs 1 cent per steel lager uit. Koploper roos grootbloemig zag bij 9,5% lager aanbod de prijs 14% stijgen. Troschrysant hield de middenprijs op niveau bij 6% minder verkochte stuks. Amaryllis zakte 12,5% in prijs bij 3% meer aanbod. Het aanbod Orientals steeg 16%, de prijs daalde 17,5% . Ger-

mini (26,5% meer aanbod) werd zelfs 46% lager gewaardeerd. Ook santini (16% meer verkochte stuks) leverde 20% minder op. Snijhortensia kon +25% aanbod niet aan, de middenprijs zakte 2%. Plus 21% dubbele lisianthus brachten 4% minder op. Cymbidium grootbloemig bleef in balans (-4% verkochte stuks, +4% prijs per tak. Alstroemeria (aanbod +18,5%) daalde 15% in prijs. De totaalomzet van snijbloemen tot en met week 46 lag 0,7% hoger dan in 2014.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110

100

Aanvoer index

Prijs index

46 week

Wederom hogere prijzen Weken op een rij werden kamerplanten hoger gewaardeerd dan in 2014. In week 46 zijn er 2% minder planten verkocht en steeg de prijs 7 cent per stuk (+5%). Cumulatief liep de totale plantenomzet 0,5% achter ten opzichte van vorig jaar. Bij +8% verkochte stuks leverde phalaenopsis bijna 7% in op de middenprijs. Het hyacintenaanbod daalde 26% en werd 10 cent (+14%) beter gewaardeerd. Potamaryllis steeg 1,5% in prijs bij een lager aanbod (-18%). Kerstster kon de 0,5%

meer verkochte stuks opvangen en noteerde een plus van 2,5% in prijs. Potanthurium werd 10% lager gewaardeerd bij ruim 21% meer aanbod. Ook kalanchoĂŤ leverde in op de prijs (-5%) bij ruim 9% meer verkochte stuks. De middenprijs van cyclamen lag 4% hoger bij een aanboddaling van 22%. Positieve prijsvorming voor groene planten in de top 15. Ficus noteerde bijna +12% in prijs bij 0,5% meer aanbod. De middenprijs van dracaena steeg 28% bij -32% verkochte stuks.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 130

in procenten

120

110

100

41 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 22

44 Prijs index

46 week

Meer aanbod en lagere prijzen Al vijf weken ligt het aanbod van tuinplanten fors hoger dan vorig jaar. In week 46 lag de middenprijs 8% lager bij 21% meer verkochte stuks. De totale tuinplanten omzet tot en met week 46 liep bijna 1% achter ten opzichte van 2014. Helleborus noteerde -7,5% in prijs bij 56% meer aanbod. De middenprijs jaarrond conifeer chamaecyparis kwam 7% lager uit bij 6,5% minder verkochte stuks. In week 46 was het aanbod kerstproducten groot met een matige

prijsvorming. De groep decoratiemateriaal (onder andere coniferen met kerstdecoratie) steeg ruim 21% in aanbod en de prijs daalde 12,5% per stuk. Het picea-aanbod daalde 10% en werd bijna 13% beter gewaardeerd. Skimmia daarentegen leverde bijna 18% in op de middenprijs bij 7,5% meer verkochte stuks. Gaultheria, de tuinplant van de maand steeg 19,5% in aanbod met een 9,5% lager prijs per stuk tot gevolg.

47 (2015)

18-11-15 12:43

Frankrijk

Over de toonbank Langon

Marie-Claude Deloubes:

’Vooral niet hetzelfde doen als de rest’

FOTO: OPHÉLIE DELOUBES

maken, zodat we de klanten kunnen verrassen. Dat moet wel, want de concurrentie is groot. Er zijn zes bloemenwinkels en een aantal supermarkten die ook bloemen verkopen. En dat voor een stadje van achtduizend inwoners. We moeten dus vooral niet hetzelfde doen als de rest.”

Wie is ’we’?

Ophélie en Marie-Claude Deloubes

Naam: Ophélie Fleurs Locatie: Langon Sortiment: 50% bloemen, 25% planten, 25% decoratieartikelen Specialiteit: creatieve composities Aantal medewerkers: 3

U bent al helemaal in kerstsferen. „Dat klopt, begin november toveren we onze etalages altijd om in kerstdecors. Kerstmis is uiteraard een belangrijk bloemenmoment en daar spelen we optimaal op in. We zorgen altijd dat we zo origineel mogelijke composities

Standpunt

Wat doet u anders dan anderen? „We richten ons niet zozeer op exotische producten, maar houden het meer bij bloemen en planten met een natuurlijke uitstraling. We werken wel met anthurium en orchideeën, maar dat is het wel zo’n beetje qua exoten. Voor ons zijn producten als germini, hortensia, pioenen, ranonkels, solidago en rozen belangrijk. Grote

Wat maakt uw werk speciaal? „Uiteraard het bloemwerk, maar we proberen er ook altijd iets in te verwerken dat blijft als de bloemen uitgebloeid zijn. Zoals een mooie pot, kerstballen, een kerstman, een lantaarn … het kan eigenlijk alles zijn. Afgezien van dit soort cadeauartikelen leveren we ook veel wekelijkse boeketten aan bedrijven. Dat zet ons als bloemist in de kijker.”

Waar koopt u uw producten? „Zowel in Frankrijk zelf als bij onze Nederlandse leverancier. Mijn Franse leverancier komt twee keer in de week aan de deur en de Nederlandse één keer. We hebben dus voortdurend verse producten. Onze klanten weten dat en waarderen het. We hebben geen koelcel en gebruiken nauwelijks houdbaarheidsmiddelen. Dat is ook niet nodig omdat we erg serieus zijn qua onderhoud. Elke twee dagen gaan alle emmers en vazen leeg, maken we ze schoon en vullen we ze opnieuw. We controleren dan ook alle bloemen. Dat kost veel tijd, maar uiteindelijk werkt het!”

’Duitse handel vraagt om samenwerking en duurzaamheid’

H Adriaan Meewisse Germedia

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

47 (2015)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 23

„Dat ben ik samen met mijn dochter Ophélie en twee medewerkers. De winkel is genoemd naar mijn dochter, zij is degene die een opleiding heeft tot bloemiste, ik kom zelf uit een heel ander vak. Deze winkel hebben we veertien jaar geleden gekocht, mijn dochter was toen nog erg jong. Inmiddels hebben we een flinke klantenkring opgebouwd. Ik zeg niet dat het gemakkelijk is, want de crisis is nog niet voorbij. Maar als je er flink aan trekt, is er nog steeds veel mogelijk.”

bossen en steeds weer andere composities. Wat we vermijden is een product als chrysant, of het moet een heel bijzonder soort zijn.”

andelen in de toekomst. Afgelopen september kwamen de leden van de Duitse groothandelarenvereniging bij elkaar. De onderwerpen duurzaamheid, samenwerking en het bereiken van de nieuwe generatie consumenten domineerden de dag. Door de jonge gastheer van de dag werd de sfeer scherp gezet. Welke merken in bloemen en planten-land kent de gemiddelde consument die in Berlijn rondloopt? De conclusie van de groep was dat weinig merken de consument echt bereiken. Zijn we de volgende generatie dan verloren wat betreft bloemen en planten? Niet per se, uit onderzoek

blijkt namelijk dat mensen die bloemen cadeau krijgen zo goed als altijd een oprechte glimlach laten zien, zo ontdekten evolutionair psychologen. Dit effect blijkt na drie dagen nog steeds merkbaar. Een korte Google zoektocht laat veel onderzoeken met dezelfde positieve conclusies zien. Toch zijn andere gezondheidssectoren groter dan die voor bloemen en planten. Er liggen dus nog wat mogelijkheden voor verbetering wat betreft de informatiestroom door de keten. In Duitsland en Rusland zijn Germedia en Distance Marketing al bezig met het mobiliseren van de bloemisten aldaar. Meer en meer zien

we dat collectieve groepen ontstaan die interesse hebben in deze markten. Door samen te werken kunnen we de markt koppelen. Hiernaast is in Duitsland duurzaamheid een belangrijk onderwerp. Duurzame bloemen en planten staan voor levenskwaliteit en levenskwaliteit kan men verkopen, aldus professor Balderjahn. Onderzoek onder de Duitse bevolking namelijk wijst uit dat men bereid is 5% meer te betalen voor duurzaam geproduceerde goederen. Een gat in de markt dus. Handelen in de toekomst hangt dus voor 100% af van de mate waarin de keten met elkaar in gesprek is.

18-11-15 12:43

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Toch een beter seizoen bij lagere prijs symphoricarpos -

„Een paar klanten willen ze altijd hebben, maar de meesten alleen als de prijzen laag zijn”, omschrijft inkoper Mark Peursum van Kariflex de markt voor de besheester symphoricarpos (sneeuwbes). Volgens zijn collega Ben Braun van Heembloemex wordt de vraag sterk beïnvloed door de presentatie. „Zien de bessen er goed uit, dan zijn ook retailers best wel geïnteresseerd om symphoricarpos mee te laten nemen in boeketten.” Directeur Niels van Egmond van Paauw & Van Egmond vindt de belangstelling voor de besheester matig. „Het is meer een product voor de liefhebbers. En het groeit in veel tuinen, dat beperkt de afzet ook.” Na de stijging met 17% vorig jaar tot 4,8 miljoen stelen klom de

aanvoer van symphoricarpos bij de vestigingen van FloraHolland met hetzelfde percentage tot 5,6 miljoen stuks.

Recordprijs Vorig jaar werd de recordprijs van afgerond 23 cent per steel betaald, dit jaar tikte de middenprijs de twee dubbeltjes aan. „Het was best een goed seizoen, redelijke prijzen en we hebben veel takken kunnen snijden”, concludeert teler Jan Theuws van J.A. Theuws in Valkenswaard. Marco Roordink van Maatschap Roordink Snijheesters in Groessen: „De prijs was goed, de kwaliteit ook en vooral de resultaten met de wat nieuwere soorten zijn beter geweest.” Voorbeelden van uitschieters noemt hij uit de

Magical-serie Treasure en Pride die respectievelijk donkerroze en rozewit zijn. Negen van de top-10 rassen in de klokaanvoer bij FloraHolland zijn Magicals en over de verbreding van het assortiment zijn handelaren tevreden. „Vooral de zalmkleurigen zijn een aanwinst”, vindt Van Egmond. Dat vindt Peursum van de rode of roodachtige kleuren en Braun denkt dat er een markt is voor heel erg lichtroze.

Veredeling Veredelaar Jan de Jong in Wolfheze meldt op zoek te zijn naar nieuwe rassen die eerder én later kunnen worden aangevoerd. „Door het seizoen te verlengen kunnen we de markt verbreden”,

licht hij toe. „Maar de veredeling duurt afschuwelijk lang. Pas acht jaar na de zaadwinning kun je iets zeggen van de potentie van een noviteit en dan moet de markt het ook nog een keer oppakken.” Naast seizoenverlenging is de veredelaar gericht op nieuwe, harde kleuren. „En voor de witte variant, waaraan sneeuwbes z’n naam ontleent, vooral naar hardere bessen. Dat is bij de andere kleuren wel op orde.” Peursum was over de symphoricarposkwaliteit afgelopen seizoen niet tevreden. „Maar we hebben geen claims gehad.” Braun karakteriseert de kwaliteit als goed. „Van een heel aantal kwekers. Eigenlijk zou iedereen per bos moeten inhoezen”, tipt hij voor volgend jaar. ■

Viburnum opulus Compactum goed gewaardeerd Voor sommige segmenten is dit product te duur.

„De middenprijs is al aan de hoge kant en in transport is het ook te duur. Geen handel voor ons”, geeft inkoper Mark Peursum van

Kariflex de beperkte markt aan voor Viburnum opulus Compactum (Gelderse roos). Deze heester kan zowel als bloem als

in besvorm worden aangevoerd. „Het meest als bes, de sierwaarde van de bloem is beperkt”, is de ervaring van Ben Braun, inkoper bij Heembloemex. Met dat oordeel over de sierwaarde is Marco Roordink van Maatschap Roordink Snijheesters in Groessen het wel eens.

Resultaten

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Roordink is tevreden over de resultaten afgelopen seizoen, waarin de middenprijs eindigde op 46 cent per tak. Dat is 2 cent meer dan in 2014, toen de aanvoer vanuit Nederland bij FloraHolland ook rond 1,5 miljoen stelen lag. „Hoe later hoe beter”, is het credo van teler Harm Verweij van Kwekerij De Weyde in Vlagtwedde. „Dit jaar lag de bes weer goed in de markt met aardige prijzen. We

Markt-4-wk47-Snijbloemanalyses-nw.indd 24

hebben een uitbreiding geplant, maar het duurt wel even voordat we daarmee op de markt kunnen komen”, doelt hij op de tweejarige teelt van Compactum. Vijftien jaar geleden werden er nog geen half miljoen takken Compactum aangevoerd. Dat klom tot twee miljoen stuks in 2013 om daarna weer terug te vallen. Hypericum is in dezelfde periode een veel grotere concurrent geworden. In Compactum wordt weinig veredeld, mede omdat het een kleine productgroep is. „De teelt is ook lastig. De plant lijdt eronder als de takken zijn gesneden”, is de ervaring van Roordink. Andere telers wijzen op extra risico’s door de gevoeligheid voor bladvlekken. ■

47 (2015)

18-11-15 12:43

Groter aanbod snijhortensia breed gewaardeerd een volle markt. Volgend jaar zet de uitbreiding door.

„Enorm”, kwantificeert inkoper Léandre van Rees van Holex de vraag dit jaar naar snijhortensia’s. Alderd Leegwater, inkoper bij DGI, stelt dat het nu op z’n eind lopende seizoen goed is geweest. „Er is een voldoende grote groep kwekers waar wij voor de bijzondere kwaliteiten die onze klanten willen, terecht kunnen.” Directeur Niels van Egmond van Paauw & Van Egmond positioneert snijhortensia als een mooi product. „Maar vaak is één bloem al genoeg en de transportkosten zijn hoog. Daardoor verdienen we er niet veel mee”, nuanceert hij.

Tot en met augustus lag de Nederlandse aanvoer bij de vestigingen van FloraHolland, klok en bemiddeling samen, nog 3,5% achter bij vorig jaar. Tot en met oktober ligt de plus op hetzelfde percentage tot 36,6

miljoen stelen, een verdubbeling sinds 2004. En voor het zesde achtereenvolgende jaar eindigt de middenprijs op jaarbasis boven een euro. „Die hebben we echt nodig”, tekent jaarrondteler Henk Sonneveld van Sonneveld Hydrangea in Bleiswijk aan. Zijn collega Peter de Munck van De Munck Hydrangea in De Lier is ook redelijk tevreden. „De stookafdeling heeft goed gerendeerd doordat er in het koude voorjaar onvoldoende aanvoer was. Daarna volgde een moeilijke periode en vanaf september liepen de prijzen weer op”, blikt hij terug. De Munck participeert in de afzetvereniging Decorum Flowers. „Daardoor zijn er meer contacten met de handel en met collega-kwekers, je legt sneller lijntjes en we combineren bijvoorbeeld transport”, omschrijft hij de voordelen van het netwerk. De Munck signaleert een grilliger prijsvorming en zet daarom

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

in op meer directe verkoop. Telers zijn ook steeds beduchter voor een laat veiltijdstip, met steevast lagere prijzen. Sonneveld vindt, dat er meer momenten waren dat de markt vol was. „En als er echt veel aanvoer bijkomt, wordt dat ook een zorgpunt”, kijkt hij vooruit naar volgend jaar. De schattingen over de uitbreiding van het aanbod snijhortensia in 2016 variëren tussen 4% en 8%.

Verbetering Het handhaven van de middenprijs bij de groei van de aanvoer schrijft Van Egmond naast de goede vraag toe aan verbetering van

assortiment en kwaliteit. „Nieuwe soorten moeten voldoen aan een combinatie van eisen. Houdbaarheid, zowel vers als doorgekleurd goed te telen, heldere kleuren, goede bolgrootte en productie”, somt Sonneveld op. Vanwege de lavendelkleur wordt veel verwacht van een noviteit als Royal Benefit. „De kwaliteit varieert bij hortensia”, weet Van Rees. „Het kan wekelijks en dagelijks wisselen. Wij zijn de ogen van de klanten en speuren in het assortiment naar die soorten, die voldoen aan hun specificaties. Daarom kopen we veel direct in”, aldus Leegwater. ■

Marktacties Promotie

Bloemenagenda

Balkonplant 2016: geranium, vanaf april mediacampagne Terrasplant 2016: hibiscus, vanaf april mediacampagne Woonplant van de maand november: kerstster Woonplant van de maand december: hyacint Tuinplant van de maand november: gaultheria Tuinplant van de maand december: helleborus PurE Seasonal Flowers herfst: helianthus, callistephus, hypericum, rozenbottel, dahlia 24 sep - 30 nov Campagne Trending in de Tuin Mooiwatplantendoen.nl 24 sep - 30 nov Campagne Trending in the Garden Pflanzenfreude.de 5 okt - 31 okt Campagne Lievelingsbloem Mooiwatbloemendoen.nl 3 mrt - 6 mrt Huis&Tuin, consumentenbeurs WTC Expo Leeuwarden

Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

2 nov - 29 nov: orchidee 23 nov - 27 dec: amaryllis

Bloemendagen 29 nov Moederdag (Rus) 30 nov St. Andrew’s Day (Schotland) 5 dec Sinterklaas (Ned) 6 dec Sint-Nicolaas (Bel) 7 dec Nationale Vrijwilligersdag 8 dec Maria Onbevlekt Ontvangen (Ita, Oos,Zwi) 25 - 26 dec Kerstmis 31 dec Oudejaarsdag

21 nov orchidee, helleborus ’Gold Collection’, bol-op-pot (tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini, freesia en sonatini), Chichi-Orchidee (paphiopedilum, TiSento, Green is..., Alice Orchideeën , leucothoe, No Water Flowers. SBS6, 17.00 uur.

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

47 (2015)

Markt-4-wk47-Snijbloemanalyses-nw.indd 25

18-11-15 12:43

Analyse bloeiende planten Foto:

Exporteur over Ierland

Hek los voor schlumbergera na Allerheiligen product en dat maakt het lastig plannen voor kwekers.

Remi van der Zwet:

’Ierland focust op feestdagen’ Wat valt op in Ierland? „Dat de verkopen voor de feestdagen altijd enorm toenemen. Dat heb je in elk land, maar in Ierland is dat wel erg extreem. In Duitsland zie je bijvoorbeeld een verdubbeling van de omzet voor feestdagen als kerst, Valentijn en Moederdag. In Ierland verkopen we dan gerust acht keer meer dan normaal.”

Wie zijn uw klanten? „Wij leveren aan de groothandel en dan vooral rond Cork, in het zuiden van het land. In feite zijn er in Ierland maar twee regio’s waar de bloemenhandel enige importantie heeft: rond Dublin en Cork. Ga je verder naar het westen, dan kom je in een gebied dat zo dunbevolkt is, dat de handel er geen naam mag hebben.”

Lijkt Ierland op Engeland qua bloemenhandel? „Ierland is traditioneler dan Engeland. Lelies voeren de boventoon, gevolgd door anjers en chrysanten, en dat is al jaren zo. Wat wel opvalt, is dat de Ieren veel geld uitgeven aan het bloemwerk voor bruiloften, meer dan de Engelsen in elk geval. Ze hebben dan een voorkeur voor de luxere rozen en de wat apartere zomerbloemen.”

Hoe staat het met de concurrentie?

Merkt u nog iets van de crisis? „Het is nog steeds geen hosanna in Ierland. Maar de tijd dat de economie echt extreem slecht was, is gelukkig voorbij. Het gaat weer wat beter. Ik ga er van uit dat onze verkopen in Ierland de komende jaren stabiel zullen blijven; ik verwacht geen groei.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 26

Hofland vindt het kwalijk dat veel kwekers de klok overvoeren. „Dat schaadt ook ons. De lage klokprijzen worden als referentie gebruikt. De veiling zou hierin een rol moeten pakken. Door bijvoorbeeld een maximaal aantal karren per maat per dag voor te schrijven.” Kwekerij Sunshine Grow experimenteerde dit jaar met wat vroegere aanvoer. Daarvan moest echter veel naar de klok. „Volgend jaar beginnen

we weer na Allerheiligen, want de klokprijzen zijn ver beneden peil. De vraag begint nu pas echt los te komen. Vooral aan de zwaardere sorteringen wordt hard getrokken, die zijn al zo goed als uitverkocht”, beschrijft Jeffrey van den Berg.

Onderkant schrappen IBH Export was er al in augustus bij om de eerste schlumbergera te verhandelen. Jan Robbe: „Rusland ziet de plant het liefst jaarrond. Klanten daar staan op de eerste rij als de plant zijn comeback maakt na de zomerstop. Vanaf oktober gaat de plant veelvuldig alle kanten op. Vooral op Duitsland loopt de vraag richting Kerstmis toe. Ik heb het idee dat de prijzen tot nu toe iets lager liggen dan vorig jaar. Ook de goede planten stuiterden al snel naar het 60 cent niveau.” Robbe pleit voor het schrappen van schlumbergera met slechts 12 tot 15 knoppen. „Daar wordt helaas veel van geveild. Ze halen de prijzen van de hele productgroep onderuit.” Ook bij OZ Planten nemen de aantallen nu met de dag toe. „Goede planten worden goed gewaardeerd. De markt is duidelijk op zoek naar de betere schlumbergera. Voor ons zijn dat planten met een groot aantal knoppen, een goede opbouw en een forse knopgrootte”, zegt Ramon van Kessel. ■

120

8000

110

7500

100

7000

6500

2010

2011

2012

2013

2014

6000

Verkochte aantallen x duizend

„Er zijn enkele Nederlandse exporteurs en lijnrijders actief in Ierland, dus concurrentie is er zeker. We hebben echter allemaal hetzelfde probleem en dat is de logistiek. De transporttijd is lang, dus de bloemen moeten van erg goede kwaliteit zijn. Terwijl de prijs die de Ieren willen betalen een duidelijk plafond heeft. Dat blijft een uitdaging! Bovendien heeft Ierland ook eigen productie; in het voorjaar zijn er bijvoorbeeld veel Ierse narcissen. En in het westen groeien dankzij de warme golfstroom zelfs Zuid-Europese groenproducten als eucalyptus.”

Te veel geklokt

Gemiddelde prijs in centen

Bedrijf: D. Visser & Zonen Functie: in- en verkoper Belangrijkste afzetlanden: Noord- en West-Europa, Azië Inkoop: veilingklok en rechtstreeks bij kwekers Aantal medewerkers: 25

De kerstcactus wordt al vanaf augustus mondjesmaat aangevoerd. Vanaf oktober nemen vraag en aanbod serieuzere vormen aan en na Allerheiligen gaat het hek echt los. „De maandag na Allerheiligen hebben we tot ’s avonds acht uur doorgewerkt, zo druk was het,” geeft Frank Hofland van kwekerij F. Hofland in Naaldwijk in. „Wij verhandelen vrijwel alles direct, maar helaas komen bestellingen pas laat binnen. Dat maakt het lastig om de handel in zo’n korte periode goed te laten verlopen.” Jeroen Houterman van kwekerij Houterman in Meterik sluit zich daarbij aan. „Om iedereen op maat te kunnen bedienen, is het nodig dat we een half jaar van tevoren reserveringen binnen krijgen. Dan kunnen we nog spelen met potmaten, daarna niet meer.”

Verkochte aantallen en middenprijs van schlumbergera op de FloraHolland veilingen van 2010 tot en met 2014. 47 (2015)

18-11-15 14:57

Afzetzaken Foto: VoorKeur

Analyse groene planten

Hedera in licht betere positie

De statistieken van de productgroep Hedera helix bij FloraHolland maken al jaren een wat saaie indruk. Op jaarbasis worden rond de 28,5 miljoen stuks verhandeld voor een middenprijs tussen de 61 en 65 cent, resulterend in een totale omzet tussen de € 17,5 en 18,5 miljoen. Dat is in 2015 niet anders. Tot en met week 45 werden rond de 24,5 miljoen stuks afgerekend, 1% minder dan in 2014. De middenprijs steeg gemiddeld met 5%, zodat ook de omzet tot en met week 45 ruim 3% voor liep op 2014.

De prijsverbetering ten opzichte van vorig jaar lijkt daarmee vooral een gevolg van een betere balans tussen het stabiele aanbod en de licht sterkere vraag. Hoewel telers van hedera er in het verleden vroeg bij waren om hun product van de nodige toergevoegde waarde te voorzien, lijkt deze activiteit steeds meer naar later in de keten te verschuiven. Deels via opkomende gespecialiseerde bedrijven die arrangementen scherp geprijsd in de markt kunnen zetten, deels omdat door lagere transportkosten van ’kaal’ product het verder verwerken dichterbij de eindklant interessanter wordt. ■

40000

35000

30000

25000

2010

2011

2012

2013

2014

20000

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

Opvallende verschuivingen in potmaten neemt Martijn Bentvelsen, projectleider Markt en Product bij FloraHolland in deze productgroep niet waar. „Wel

is ten opzichte van voorgaande jaren het Connect-aandeel in de totale handel toegenomen." Handelaren zien naast een redelijk stabiele vraag in Duitsland en Scandinavië de vraag vanuit Rusland teruglopen. Toenemende vraag naar hedera vanuit het Verenigd Koninkrijk lijkt dat echter ruimschoots te compenseren. Volgens leveranciers wordt die groei niet gedreven door specifieke producteigenschappen, maar simpelweg door gunstige wisselkoersen.

Verkochte aantallen en middenprijs van de groene kamerplant Hedera helix via FloraHolland van 2010 t/m 2014. 47 (2015)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 27

Fides, Dümmen Orange ter Fair met Calanday

deelname Margriet Win-

Carolien van der Goes „Vrijdag zijn we van start gegaan. In samenwerking met VoorKeur laten we bezoekers van de Winter Fair kennis maken met Calanday. Daarnaast doen we een onderzoek onder consumenten. Het aantal reacties is met meer dan honderd per dag boven verwachting. Na de eerste drie dagen zaten we op 500 ingevulde enquêtes, met nog vier dagen te gaan. Echt superleuk. In het onderzoek geven consumenten hun mening over Calanday. Onder andere over: Hoe kijken ze tegen het product aan, welke kleuren hebben hun voorkeur, hoe kijken ze tegen kalanchoë aan als buitenproduct en welke verpakking heeft hun voorkeur? Mensen laten sowieso tijdens de Fair blijken achter het product te staan.”

„Ja, het is überhaupt de eerste keer dat we stappen richting de consument ondernemen. We staan als veredelaar relatief vroeg in de keten. Maar het is wel van belang dat we met de mening van de consument werken. Het is heel waardevol. Voor ons is dit onderzoek een nieuwe manier. De doelgroep van de Margriet Winter Fair sluit nauw aan bij de doelgroep van Calanday. Het zijn hoofdzakelijk vrouwen van 25+ die de beurs bezoeken en juist hun stem willen we horen.”

„Wij hebben er bewust voor gekozen eerst op de handel te focussen zoals we afgelopen jaar gedaan hebben met diverse acties. Nu is het tijd om de consument met Calanday kennis te laten maken. We hebben naar eigen inzicht een merk en beleving voor enkelbloemige kalanchoë neergezet. Dat vertelt dat Calanday alledaags geluk brengt en dat de consument er veel plezier aan beleeft zonder dat de plant veel verzorging nodig heeft. Het plezier kan op ieder moment beleefd worden. De handel heeft al laten weten dat ze de extra aandacht voor enkelbloemige kalanchoë zeer waardeert, nu ondervinden we een stukje bevestiging van de consument en testen we wat concepten met het idee het merk uit te bouwen.”

„We zijn bijvoorbeeld in onze veredeling bezig met de ontwikkeling van een lijn in Calanday voor buiten. Daarvoor hebben we etiketten en verpakkingsvormen ontwikkeld. Met de voorkeur die de consument uitspreekt gaan we verder. Ook met de mening van de consument over kleuren kunnen we aan de slag. Ook tonen we drie producten uit onze veredeling die nog niet op de markt zijn. Met de voorkeuren van de consument gaan we verder. In ieder geval krijgen we waardevolle feedback.”

18-11-15 14:57

Schrobben te lang uitgesteld Groen uitgeslagen vloeren

ij VLM Hydrocultuur staan de meeste teeltvloeren continu onder water. Er zijn slechts vier tot vijf vloeren waar met eb- en vloed wordt gewerkt. De klimaatomstandigheden zijn net even anders waarop sommige planten uit het assortiment beter gedijen. Planten die er enkele weken kunnen staan tot een jaar. Bij wisseling van de wacht wordt de vloer normaliter direct gereinigd. De handeling is over het algemeen een fluitje van een cent. Een man bedient een schrobmachine en binnen no time is de kap weer spik en span. „Je hebt echter van die perioden dat beschikbaar personeel ergens anders gewenst is. Bij handelingen die een hogere prioriteit hebben. Schrobben van vloeren schiet er dan soms wel eens bij in”, geeft Gerard van Leeuwen eerlijk toe. Dit heeft ook te maken met het feit dat het bedrijf grotendeels met vast personeel werkt. „Wij werken niet met uitzendkrachten, omdat veel werkzaamheden bij ons vrij gespecialiseerd werk is”, vertelt Van Leeuwen. Ja en dan wordt het handwerk. Als vloeren te groen zijn uitgeslagen door algengroei dan werkt een schrobmachine niet meer afdoende. Het beeld op de kwekerij is dan dat twee werknemers hun bezems dompelen in emmers waarin krijtmiddel heeft gezeten maar die nu gevuld zijn met water. Losgeschrobde algenaanslag wordt opgeschept en in een kruiwagen gestort. Een kruiwagen die lekker recht wordt gehouden op een deense kar. < Tekst en foto: Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Spread.indd 28

47 (2015)

18-11-15 12:43

47 (2015)

Spread.indd 29

18-11-15 12:43

Eerste project in glastuinbouw aangelegd

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

ls de voordelen van gelijkspanning echt zo groot zijn als Harry Stokman beweert, dan zou de glastuinbouw beter vandaag dan morgen kunnen omschakelen. Stokman is directeur van Direct Current, een bedrijf dat gelijkspanningscomponenten ontwikkelt, zoals voor het project bij bouvardiakweker Jaap Vreeken in Rijsenhout. „Maar eerst wil ik een misverstand uit de weg ruimen”, vindt Stokman. „Er wordt soms geroepen dat gelijkspanning een besparing oplevert tot wel 30%. Dat wil ik graag nuanceren. Gelijkspanning levert ongeveer 3% besparing op conversieverliezen. Het grote voordeel zit echter in het gemak waarmee je vermogens kunt regelen. Zo hoeft een WKK op gelijkspanning niet meer op voluit te draaien, maar kan hij precies zoveel stroom leveren als nodig is voor de belichting. Lampen kunnen direct afzonderlijk worden geregeld en gedimd. Daar ontstaat, afhankelijk van de teelt, een veel groter voordeel.”

Bouvardiakweker Jaap Vreeken in Rijsenhout heeft al sinds 2012 ervaring opgedaan met gelijkspanning. Aanvankelijk in een proef met vijftig lampen, maar nu wordt 2 ha aangelegd met gelijkspanning. Dat gebeurt in een twintig jaar oude kas, die wordt gehuurd van Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland (SGN) in PrimAviera. Vreeken heeft tot nog toe alleen voordelen ervaren. „In bepaalde fasen in de teelt hebben de planten minder licht nodig. Ik kan nu elke lamp afzonderlijk traploos dimmen. Dat scheelt op jaarbasis vermoedelijk een kwart aan elektriciteit.” Vreeken heeft

Gelijkstroom.indd 30

gekozen voor Son-T. Deze lampen moesten worden omgebouwd voor gelijkspanning. Een ander voordeel is dat de elektronica in de armaturen veel minder snel slijt. In de proef met de vijftig lampen is in drie jaar tijd nog geen enkele veroudering aangetoond. Daaruit heeft de fabrikant geconcludeerd dat de armaturen drie maal zo lang mee gaan. En dat tikt aan, want de vervanging van de voorschakelelektronica na vijf tot zeven jaar is een grote kostenpost die nu achterwege zal blijven. Bij de aanleg van een nieuwe belichtingsinstallatie brengt gelijkspanning nog een derde voordeel met zich mee. Er kan met dunnere en kortere kabels worden gewerkt. Dat zijn de kosten van het materiaal en de installatie lager. Als onderdeel van het project wordt achter de kwekerij een ha met zonnepanelen aangelegd. Deze worden ook op het gelijkspanningsnetwerk aangesloten. Op termijn wil Vreeken al zijn elektrische apparaten op het bedrijf, zoals de koelcel en WKO-installatie, geschikt maken voor gelijkspanning. Deze kunnen dan direct gebruikmaken van de zonne-energie, zonder omzetting naar wisselspanning. Ook een SOFC-brandstofcel – die gelijkspanning levert – is in de toekomst goed inpasbaar in zo’n netwerk.

Vooralsnog is bij Vreeken het tweede project met gelijkspanning in Nederland, en het eerste in de glastuinbouw. In andere glastuinbouwgebieden wordt er wel eens over nagedacht, maar is er nog weinig animo voor. Als mogelijk bezwaar wordt gezien dat de hele wereld op wisselspanning draait, en dat een bedrijf met gelijkspanning op een

eiland komt te zitten. „Daar is echter geen sprake van”, stelt Harry Stokman van Direct Current. „Gelijkspanning is volledig inpasbaar in het grote netwerk.” Voor netbeheerder Liander verandert er zelfs helemaal niets aan de aansluiting van de kwekerij. „Aanvankelijk was ik ook sceptisch”, zegt Andre Rotteveel, die het project bij Vreeken begeleidt vanuit SGN. „Maar inmiddels ben ik overtuigd geraakt van de mogelijkheden. Ik denk dat de kosten voor belichting afnemen, en dat het rendabeler zal worden in teelten waar nu nog niet wordt belicht.”

Voorlopig levert de WKK van Vreeken nog wisselspanning. Een WKK op gelijkspanning beschouwt hij als toekomstmuziek. Normaal gesproken kan een WKK-motor worden teruggeregeld tot maximaal 70% van zijn vermogen zonder rendementsverlies. Als de teler niet alle stroom nodig heeft, levert hij het restant aan het net; als hij pech heeft tegen een slechte prijs. Echter, bij een WKK die gelijkspanning levert doet het toerental er niet meer toe. Deze kan elk gewenst vermogen leveren. Dit is te bereiken door achter de WKK een omvormer te plaatsen, die de wisselstroom omvormt tot gelijkspanning. Deze gelijkspanning is dan te gebruiken op het interne netwerk. Mocht de teler toch aan het landelijke net willen leveren, dan kan hij een tweede omvormer plaatsen. Deze maakt weer wisselstroom van de gelijkspanning. Dit is onafhankelijk van het type WKK. Op deze manier kan de teler veel nauwkeuriger zijn behoefte aan elektra, warmte en CO2 invullen. Dit is het belangrijkste voordeel van gelijkspanning. 47 (2015)

18-11-15 12:42

Foto: JoeF SleegerS

len kunnen ontdekken.”

De omvormer naar het landelijk net kan twee kanten op werken. Overdag kan hij de gelijkspanning van zonnepanelen omzetten in wisselstroom voor het net. En in de nacht kan hij wisselstroom van het net omzetten in gelijkspanning voor de assimilatielampen. Zo wordt de omvormer efficiënt gebruikt.

Onbalans eenvoudig opheffen Gelijkspanning kan een grote bijdrage leveren aan het opheffen van de onbalans in het stroomnet. Waar bij wisselspanning ingewikkelde programma’s nodig zijn om onbalans te detecteren, is het bij gelijkspanning eenvoudig een kwestie van het voltage meten. „Het is appeltje eitje”, vindt Stokman. „Als het voltage verandert, kan het toerental van een WKK automatisch en traploos worden aangepast. Zo ontstaat een heel stabiel net. Zeker nu windenergie en zonne-energie de onbalans in het net vergroten, zou WKK op gelijkspanning die onbalans deels kunnen opheffen. Of er zou automatisch een koeling kunnen aanslaan om de stroom van het net te trekken, zodat de spanning zakt. Je hoeft niet meer te gokken op de APX.” En waar het soms nodig is om lokale netwerken zwaarder uit te voeren, bijvoorbeeld als er zonnepanelen en WKK in worden opgenomen, is dat met gelijkspanning meestal 47 (2015)

Gelijkstroom.indd 31

niet nodig, omdat dan meer energie over dezelfde kabel kan worden getransporteerd.

Een netwerk op gelijkspanning is aan te leggen op bedrijfsniveau. Voor de glastuinbouw is dit ook heel goed op te schalen naar gebiedsniveau, meent Stokman, directeur van Direct Current. Volgens hem hebben vrijwel alle grote kwekers dit onderwerp op de agenda staan. De voordelen zijn echter niet exclusief voor de glastuinbouw. „De maatschappijbrede transitie is al in gang gezet”, zegt Pavol Bauer, professor bij TU Delft. „Voor hoogspanning over grote afstanden is het bewezen dat gelijkspanning minder verliezen kost als wisselspanning. Hoe groter de afstand, hoe groter het voordeel. Dat blijkt uit hoogspanningsleidingen op gelijkspanning die bestaan in China, Zuid-Amerika en tussen Noorwegen en Nederland. Bovendien kunnen dezelfde kabels bijna drie maal zo veel vermogen vervoeren. Gelijkspanning biedt dus grotere efficiency en lagere kosten.” Op het niveau van laagspanning is er een omslag gaande, aldus Bauer. USB-poorten worden steeds vaker gebruikt als stroomaansluiting, bijvoorbeeld voor het opladen van telefoons en batterijen. Op een USB-3.0

poort met 100 W zijn bijna alle huishoudelijke apparaten aan te sluiten, want 90% werkt nu al op gelijkspanning: televisies, lampen, wasmachines, telefoons, et cetera. Ondanks alle voordelen valt het niet te verwachten dat heel Nederland snel zal overstappen. „In Nederland hebben we een zeer goede infrastructuur. Deze wordt niet zomaar afgeschreven, want dat zou miljarden kosten”, zegt Bauer. „Komende vijftig jaar zal er dus een hybride-net ontstaan. Alle apparaten zullen DC-ready worden.” <

Feiten

Voordelen van Elke lamp is draadloos te regelen. Voor de elektrische installatie is twee ton koper per ha minder nodig aan kabels. minder snel. dig en lokaal op te heffen. elk gewenst toerental draaien, binnen de

18-11-15 12:42

Trips vormt grootste risico

’Biologische opkweek biedt kansen voor gerbera’ Biologische gewasbescherming tijdens de opkweek van gerberaplanten biedt mogelijkheden, denkt adviseur Bert Duijndam. In het afgelopen voorjaar hebben een veredelaar, een opkweekbedrijf en drie telers hiermee geëxperimenteerd. Trips kan echter roet in het eten gooien. Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

plantmateriaal waar tijdens de opkweek geen chemische gewasbescherming aan te pas is gekomen. De omstandigheden waren gunstig. De telers hadden allemaal een nieuwe kas of nieuwe afdeling, waardoor ze schoon konden beginnen. Bovendien waren de planten besteld voor februari en maart, wanneer de plaagdruk laag is en er geen invlieg is van buiten.

Hele keten nodig De drie gerberabedrijven hadden voor totaal 8 ha aan plantmateriaal besteld. „Voor

een goede start van de biologische gewasbescherming is het nodig dat de hele keten meewerkt”, zegt Bert Duijndam, initiatiefnemer en adviseur gewasbescherming bij Crop Protection. Veredelaar Schreurs en opkweekbedrijf Grow Group deden mee aan het experiment. Tijdens de opkweek werd Amblyseius swirskii uitgezet. Deze roofmijten werden bijgevoerd met stuifmeel, namelijk Nutrimite van Biobest. Tijdens de opkweek stonden de plantjes bij temperaturen boven 20°C, wat ideaal is voor de ontwikkeling van de roofmijt. Daarna gingen de plantjes Foto: JoeF SleegerS

et is een bekend probleem: jonge gerberaplantjes komen vanaf de veredelaar of de verlengde opkweek op het bedrijf, en daar slaat de biologie moeilijk aan. De teler moet met biologische gewasbescherming wachten tot alle residu van de planten verdwenen is. Zeker bij zwaardere middelen kan dat een paar weken duren. In de tussentijd zijn de planten kwetsbaar. Of de teler moet de chemische gewasbescherming voortzetten, wat ten koste kan gaan van de groei. In het afgelopen jaar hebben drie gerberabedrijven ervaring opgedaan met

tussenplanten en een goed draaiend geïntegreerd systeem hebben.”

Bio opkweek.indd 32

47 (2015)

18-11-15 12:42

Achtergrond

Opkweek met chemie of biologie? -

naar de afhardfase (onder 20°C). Vervolgens gingen ze naar twee gerberabedrijven direct de kas in en in één geval naar de verlengde opkweek. „Jonge gerberaplantjes hebben voornamelijk last van twee plagen: wittevlieg en met name trips”, zegt Duijndam. „Er is niet veel trips nodig om schade aan te richten. Na driekwart jaar in de productiekas zijn de planten veel minder gevoelig.”

Trips vraagt aandacht De wittevliegbestrijding in de jonge planten is op alle drie de teeltbedrijven goed gegaan. Volgens de adviseur zijn de roofmijten redelijk met de planten mee gegaan, vooral door de ondersteuning van Nutrimite. „In het voorjaar hebben we hiermee zeker een voorsprong opgebouwd. Het was niet of nauwelijks nodig om nog extra roofmijten uit te zetten. Nutrimite was in deze aanpak cruciaal. Op een gegeven moment moest het bijvoeren echter worden gestopt. Stuifmeel is namelijk niet alleen voer voor swirskii, maar ook voor trips.” De trips heeft de nodige aandacht gevraagd. Op de helft van de oppervlakte was het nodig om in te grijpen. „In die vakken hebben we de bestrijding ondersteund met grote aantallen cucumeris. Deze roofmijt is puur gericht op trips en mijten.” In enkele vakken was het voldoende om cucumeris uit te zetten, in andere vakken niet. „Uiteindelijk moesten we in die soorten toch met correctiemiddelen aan de gang. Al met al heeft dat wat schade opgeleverd.” De grote winst was dat de bestrijders vanaf het begin optimaal hebben gewerkt. Dit beperkt het gebruik van chemische middelen en mogelijke groeiremming die daarmee gepaard gaat. „Dit geeft duidelijk mogelijkheden”, meent Duijndam. „De bestrijding van trips is echter cruciaal. Een systeem van gewasbescherming is zo sterk als de zwakste schakel. In dit geval is dat de tripsbestrijding. Een goed selectief correctiemiddel hebben we eigenlijk niet.”

Grote massa in de zomer Zo’n 85% van de gerbera’s wordt in de zomer geplant, tussen week 20 en 28. Is daar ook winst te behalen met biologische opkweek? „Dat zal zeker niet voor iedereen 47 (2015)

Bio opkweek.indd 33

gelden”, verwacht Duijndam. „Veredelaars willen in die periode het liefst met chemische middelen werken, aangezien er een grotere kans is op de invlieg van plagen. Mogelijk is een biologische aanpak dan niet verstandig.” De winst zou kunnen zitten bij kwekers die veel vakken tussenplanten en een goed draaiend geïntegreerd systeem hebben. Wel is er met biologische opkweek meer kans op nevenplagen zoals rups en luis. Hoewel het dus lastig is, wordt in de komende winter opnieuw voor twee bedrijven de opkweek biologisch gedaan, in totaal voor 7 ha. De plaagdruk zal dan misschien hoger zijn. Desondanks heeft Duijndam er vertrouwen in. „We kunnen in de opkweek nog altijd ingrijpen met kortwerkende, selectieve middelen.” Wel moet er in de zomer goed op worden gelet dat er geen extra trips opkomt. Overigens zijn de planten in deze fase altijd gevoelig voor trips.

’Positieve ontwikkeling’ „De biologische gewasbescherming tijdens opkweek is een positieve ontwikkeling”, vindt gerberateler Ronald van der Salm, die dit jaar aan het experiment heeft meegedaan. De teler uit Delfgauw probeert altijd zo min mogelijk chemische middelen te gebruiken. „In sommige gedeelten is het perfect gelukt. In de helft van de kas is tegen trips geen correctie uitgevoerd, en tegen wittevlieg is tot heden 90% nog niet bestreden. Ik heb in maart geplant. De eerste schade ontstond in juni, wat op invlieg kan duiden. Het alternatief was geweest om de hele tijd met chemische middelen te spuiten. Wellicht zou trips dan geen probleem zijn, maar dan zijn er weer andere plagen die aandacht vragen. Het is het een of het ander.”

’Geïntegreerd is beter’ Voor de Grow Group zelf biedt deze vorm van opkweken geen direct voordeel. „Behalve misschien dat je door het vermijden van chemische bestrijding altijd in het gewas kunt werken”, zegt Arjan Sonneveld, salesmanager bij Grow Group. „Commercieel is het voordeel dat we aan de wensen van een klant kunnen voldoen. Het nadeel is het risico van een hogere plaagdruk. Telers moeten dan accepteren dat het gewas niet altijd helemaal insectenvrij is.” Volgens Sonneveld is biologische gewasbescherming tijdens de opkweek mogelijk met een afzonderlijke partij in het vroege voorjaar. „Het probleem ligt in de zomer. Als de ene klant het wel wil, maar een andere absoluut niet, komen we in een spagaat. De klant die het niet wil zal ook niets accepteren, terwijl de plaagdruk hoger zal zijn.” Daarbij noemt hij trips als het lastigste probleem. Deze is alleen biologisch te bestrijden door met een overkill aan natuurlijke bestrijders te werken. „Daarom is het beter om te denken over geïntegreerde gewasbescherming tijdens opkweken in plaats van compleet biologisch.” <

In het kort -

18-11-15 12:42

Nederlandse hortensiakwekers bezoeken Amerikaanse collega’s

’Specialiseren in de VS is niet eenvoudig’ Amerikaanse hortensiakwekers telen nog vaak oude soorten. Ze willen wel vernieuwen maar nieuwe soorten moeten eerst twee jaar in quaransen op enkele rassen zit er ook vaak niet in, omdat de markt om een breed assortiment vraagt. Arthur van den Berg Netwerkcoördinator LTO Glaskracht Nederland

an 19 tot 26 september brachten hortensiakwekers en -veredelaars een bezoek aan collega’s aan de Amerikaanse westkust. De reis was georganiseerd door de gewascommissie pothortensia van LTO Glaskracht Nederland. De afgelopen jaren zijn enkele grote bedrijven in Californië failliet gegaan. Geen gespecialiseerde hortensiabedrijven omdat bijna alle Amerikaanse bedrijven die bloeiende planten kweken een erg breed assortiment hebben. De bedrijven staan vaak langer dan een jaar in de verkoop en worden vaak

overgenomen door groentekwekers. De productie daalt daardoor, maar de vraag is eveneens gedaald.

Gunstig klimaat met weinig water De Grote Oceaan haalt de extremen uit het klimaat. De meeste bedrijven liggen vlakbij de oceaan en de combinatie met bergruggen in de omgeving geven een gunstig en stabiel klimaat waarin hortensia’s (bijna) vanzelf jaarrond in bloei zijn te trekken. Ook gebruikt men weinig tot geen remmiddelen.

Water is wel een probleem in het gebied. Er is al jaren een grote droogte in Californië. Bedrijven beschikken niet onbeperkt over water. Ze kunnen wel vaker water gebruiken dan particulieren, maar betalen daar ook meer voor. Tijdens de droge periodes is het water ook nog eens van slechte kwaliteit met een pH-waarde rond de 8.

Net als in Nederland zijn in de Verenigde Staten weinig landgenoten die op de kwe-

Deelnemers aan VS-reis

’Amerikaanse hortensiateler focust meer op afzet dan op teelt’ De teelt van hortensia aan de Amerikaanse in Nederland, vinden deelnemers aan de reis. Sowieso door de klimaatomstandigheden, maar nog meer hoe Amerikaanse telers hun afzet moeten regelen en daarop dan weer hun teelt moeten afstemmen. „Sowieso te maken. De reis was voor de veredelaars echter interessanter dan voor kwekers”, denkt Dick van Geest. Tim van Leeuwen deelt die mening: „Amerikaanse telers zullen teelttechnisch meer van ons opgestoken

Amerikaanse telers sociale media inzetten om hun klanten te bereiken. Dat heeft vooral Van Geest aan het denken gezet. Veredelaar, vermeerderaar en producent van pothortensia’s Sjaak van Schie is ook onder hun afzet organiseren. Hoe beter de organisatie des te meer wordt verdiend. Daar kunnen Nederlandse kwekers in hun directe verkopen nog iets van opsteken. huidige Nederlandse veilingsysteem met

zal worden, maar meer dat retailers dan kans zullen zien telers nog meer tegen elkaar uit te kunnen spelen.” Teelttechnisch heeft

weggooit. Dat ze dan genoegen nemen met veel minder uniformiteit, waardoor ze veel

onder (ver)duistere omstandigheden. „Nou werkt het warmere klimaat mee, maar dan

als buiten de klok om. „Ik moet er niet aan over sprak.” Beide telers nemen in ieder geval niets mee naar huis, waarmee ze direct aan de slag gaan zowel teelt- als

4715VShortensia.indd 34

overwaait naar Europa. Niet zozeer vanwege de concurrentie die dan tussen telers groter

Schie.

47 (2015)

18-11-15 12:42

Foto's: Arthur vAn den Berg

kerijen werken. Amerikaanse kwekers zijn dan aangewezen op buitenlandse krachten, veelal Mexicanen. Ze werken daar voor het minimumloon dat per 1 januari 2016 wordt verhoogd van $9 naar $10 per uur (basisloon exclusief onder meer verzekeringen). Er zijn plannen om het minimumloon de komende jaren te verhogen naar $15. Verder organiseren bedrijven in toenemende mate de huisvesting zelf. Allemaal maatregelen om zich te wapenen tegen concurrentie van henneptelers. In sommige staten, onder meer in Oregon en vanaf 2016 in Californië, is de hennepteelt gelegaliseerd. Goede krachten, veelal bedrijfsleiders (head growers), worden uit de tuinbouw gestrikt voor jaarsalarissen die ongeveer 1,5 keer hoger liggen dan die in de tuinbouw. In de strijd om de gunst van de werknemer komt er gedurende zes maanden per jaar ook concurrentie van sla- en aardbeitelers; grote gewassen aan de Amerikaanse westkust. Niet alleen qua arbeidskrachten is er concurrentiedruk van henneptelers, maar ook betreffende beschikbare ruimte.

Logistiek vormt grote uitdaging De grote uitdaging voor veel bedrijven is de logistiek. De afstanden zijn groot en de markt maakt specialiseren in een teelt lastig. Je moet minimaal drie tot vijf producten aan kunnen bieden en veel bedrijven telen meer dan vijf gewassen. Ook in Amerika be47 (2015)

4715VShortensia.indd 35

invloedt de potorchidee de markt. Dit gewas heeft een dusdanig groot marktvolume dat het rendabel is zich meer op dit gewas te focussen met de mogelijkheid het transport in eigen beheer te regelen. Een optie die voor vervoer van hortensia’s in dozen niet is weggelegd. Transport wordt vaak gecombineerd met niet-ethyleen producerende gewassen als sla of peen. De grote kwekerijen hebben vaak wel een groot eigen wagenpark.

Minder retailers De retail bestaat uit steeds minder spelers. Walmart, The Home Depot en Lowe’s zijn grote ketens met daarnaast een beperkt aantal kleinere retailers als Trader Joe’s en CostCo. Feestdagen worden een steeds belangrijker afzetmoment. Met elke ’national holiday’ zet men andere planten in de pot, mede doordat net als in Europa steeds meer beton in de tuin komt. Enkele retailers hanteren ’pay by scan’. De kweker vult zelf het winkelschap en bepaalt zelf de prijs, assortiment, doorloopsnelheid en aanbiedingen. De retailer krijgt een percentage van de omzet; vaak 10 tot 15%. Als de omzet voor de retailer te laag is, ligt een ondernemer eruit. Een kweker krijgt dus alleen betaald voor de producten die verkocht zijn. ’Pay by scan’ is alleen interessant voor een kweker als hij de enige aanvoerder is. Invulling van het schap gebeurt op basis van de kassascangegevens. Veel klanten bestellen

steeds later, wat de planning lastiger maakt. Een enkele klant bestelt het basisassortiment een half jaar vooruit. Retailers willen ook steeds vaker iets nieuws, in kleine aantallen.

Grote en gekleurde bloemen De consument vraagt om grote en gekleurde bloemen. Vier bloemen is populair. Wit is eigenlijk alleen populair rond kerst. In verband met het klimaat worden er nog veel oude soorten, met name Merritts Supreme gekweekt. De vraag naar nieuwe Europese soorten is er wel, maar weinig bedrijven durven ook de stap te zetten om deze te kweken. McCahon Floral, Royal Oaks in Californië heeft als een van de weinige bedrijven deze stap gezet. Dat heeft wel gevolgen voor de kwaliteit, vanwege de nodige aanpassingen in de teeltwijze. McCahon probeert ook meer bloemen op de plant te krijgen. Een probleem voor nieuwe soorten uit Europa zijn de quarantaine regels. Nieuwe soorten moeten eerst twee jaar op de tuin (in quarantaine) blijven, voordat ze verhandeld mogen worden. Deze barrière biedt wel kansen voor Nederlandse bedrijven om met Amerikaanse bedrijven die lokaal hun afzet regelen samen te werken. Tijdens de reis kwam in gesprekken ook naar voren dat samenwerking welkom is op teeltgebied, afgestemd op wensen uit de markt. Lees verder

18-11-15 12:42

Vervolg van pagina 35.

Por La Mar Nursery, Santa Barbara in Californië

’Koelperiode opgelopen naar 14 weken’ -

Color Spot Nurseries, Salinas in Californië

’Na opkweek nu ook afkweek’

4715VShortensia.indd 36

47 (2015)

18-11-15 12:42

Bay City Flower, Half Moon Bay in Californië

’Pot voorzien van chenilledraad’ Bay City is bekend om (jaarrond) hortensia’s. Specialisatie staat -

Dahlstrom and Watt Bulb Farm, Smith River in Californië

Dahlstrom and Watt Bulb Farm (DW)

juiste substraat te kunnen gebruiken

verstuurd door het hele land. Met hortensia’s in bloei. Buitenhortensia’s

kortere soorten. gesorteerd en gaan dan terug de koeling in. Dit gebeurt zonder pot.

productie. De meeste planten gaan een klein beetje pluggen. In totaal en nog meer soorten gedocumenis er steeds meer specialisatie in

onvoldoende marktvraag gaan ze

de zure grond. De moederplanten staan in de volle grond geplant. Na 3 jaar komen de planten in

> 47 (2015)

4715VShortensia.indd 37

18-11-15 12:42

Vervolg van pagina 37.

Smith Gardens, Aurora in Oregon

’Op verzoek retail gestart met merkhortensia’s’ De locatie van Smith Gardens in Aurora bestaat sinds 2007 en wordt uitgebreid met een nieuwe kas van 2,5 ha. Dan wordt ook één van de twee huurtuinen afgestoten. kers. Door de spreiding van eigen locaties en contractkwekers ontstaat er een verlenging van de beschikbaarheid van

producten. Zo wordt perkgoed eerst vanuit

in september ligt de focus op poinsettia. Op verzoek van de retail is Smith Gardens gestart met de productie van de merkhortensia’s Endless Summer (Bailey Nurseries) en L.A. Dreamin’ (Ball Ornamentals). Later kwam er ook vraag naar de oude bekende soorten. Vier jaar geleden werden er 25.000 hortensia’s per jaar gekweekt, in 2015 waren dat er 125.000. De verkoop is vooral op basis van ’pay by scan’ aan zowel The Home Depot, Walmart plantenschap invult.

geblauwd. Er wordt gebruik gemaakt van een slow release variant, wat goed bevalt. Wat verder anders is dan in Nederland is de afvoer van het water in de betonvloer. Dat

wordt niet ’opgezet’ zoals in Nederland in het midden van de kap, maar aan één kant van de kap. Daar loopt het water via de afvoer direct weer weg. Het water stroomt op de vloer staan zoals in Nederland.

Bailey Nurseries, Sauvie Island in Portland

’Endless Summer weer op de kaart gezet’ Een van de locaties van Bailey Nurseries ligt

De grond op het eiland is erg geschikt voor

Nederlandse kwekers vooral bekend vanwege de Endless Summer Hortensia.

worden gerooid zonder de wortels te veel te beschadigen. Stek gaat naar de locatie in Yamhill voor de beworteling. Bailey’s is zelf de grootste klant. Na het stek plukken in het voorjaar, wordt een deel van de planten in

hortensia in Amerika weer op de kaart gezet.

het najaar verkocht als plant (na het rooien worden de planten dan opgepot). Een ander product is Hortensia paniculata op stam. Deze teelt duurt 3 jaar. In het eerste jaar wordt de plant gekweekt, in het tweede jaar de stam en in het derde jaar de plant op de stam.

4715VShortensia.indd 38

47 (2015)

18-11-15 12:42

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Ik bestel regelmatig telefonisch

mene voorwaarden. Ook op de Gelden de algemene voorwaar-

en overeenkomst komt tot stand door een aanbod en de aanvaarding van dat aanbod. Als uw leverancier dus een telefonische bestelling van u accepteert, komt in feite op dat moment door aanbod en aanvaarding een overeenkomst tot stand. Indien daarbij niet wordt gesproken over algemene voorwaarden, dan zijn deze in feite niet van toepassing. Dit kan anders liggen als er direct een bevestiging van de bestelling wordt verzonden waarin de algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard. In dat geval gelden de voorwaarden in beginsel wel. Protesteert u daarentegen direct na ontvangst, dan aanvaardt u het aanbod van de leverancier in feite niet en komt er dus uiteindelijk geen overeenkomst tot stand. Als u pas bij levering een pakbon krijgt met een verwijzing naar de algemene voorwaarden dan maken deze algemene voorwaarden echter geen deel uit van de overeenkomst. Het aanbod is immers reeds tijdens het telefoongesprek aanvaard en de voorwaarden maakten geen onderdeel uit van dat aanbod. Er is dus tijdens het telefoongesprek een overeenkomst tot stand gekomen. De inhoud van die overeenkomst kan dan nadien niet zomaar door de leverancier eenzijdig gewijzigd of aangevuld worden.

De met een afleverbon of factuur opgedrongen algemene voorwaarden kunnen overigens wel van toepassing worden indien u het gerechtvaardigd vertrouwen heeft gewekt dat u toch akkoord bent met de algemene voorwaarden. Of u dit gerechtvaardigd vertrouwen heeft gewekt bij de leverancier hangt af van diverse omstandigheden. De 47 (2015)

4715vraag.indd 39

IllustratIe: Peter moorman

Hoge Raad heeft hierover recentelijk een uitspraak gedaan in een zaak tussen een potgrondleverancier en een plantenkweker. Het geschil was ontstaan omdat de kweker schade had geleden door de kwaliteit van de potgrond. De leverancier had zijn aansprakelijkheid in de voorwaarden en door vermelding op de afleverbon beperkt tot maximaal het factuurbedrag. De kweker was het hier niet mee eens en stapte daarom naar de rechter. De Hoge Raad oordeelde in het voordeel van de leverancier. De kweker nam immers in de afgelopen drie jaar regelmatig potgrond af van de leverancier, waarbij facturen en afleverbonnen ontvangen zijn met daarop een verwijzing naar de algemene voorwaarden. Bovendien is de kweker een professionele partij die ermee bekend is dat potgrondfabrikanten die voorwaarden hanteren. De aansprakelijkheidsbeperking van de potgrondleverancier is gebruikelijk bij de levering van potgrond. Verder was de afleverbon het eerste uitgewisselde document na iedere telefonische bestelling. Uit de ondertekening van de afleverbon blijkt dat de kweker de bon heeft gezien en dat hij kennis heeft kunnen nemen van de daarop weergegeven tekst. De kweker heeft ook nooit tegen de op de afleverbon vermelde aansprakelijk-

heidsbeperking geprotesteerd. Uit deze uitspraak van de Hoge Raad volgt dus dat u er niet zonder meer vanuit kunt gaan dat de algemene voorwaarden niet gelden indien er pas voor het eerst bij levering melding van wordt gemaakt op de pakbon. Het zal er dus onder meer van afhangen of u al langer zaken deed met de leverancier, of de gehanteerde voorwaarde gebruikelijk is bij de levering van het betreffende product en of u aldus geprotesteerd heeft tegen de voorwaarden.

Bent u het niet eens met de algemene voorwaarden of een bepaald beding in de algemene voorwaarden dan zult u daar tijdig tegen moeten protesteren bij de ander partij. Daarmee roept u uiteraard wel het risico over u af dat deze leverancier niet meer aan u wil leveren. Veel bedrijven leveren immers uitsluitend onder toepasselijkheid van hun algemene voorwaarden en wijken daar absoluut niet van af. Levert de leverancier ondanks uw protest toch de bestelde producten dan kunt u ervan uitgaan dat de voorwaarden niet gelden. < mr. ing. J.a.J. (Jeroen) Hendriks, Vogelaar Bosch vocaten.nl

18-11-15 12:41

Teelttips Vaste PLanten rust Vrijwel alle vaste planten, dus ook die waar bloemen van worden gesneden, hebben een rustfase in het groeiritme. In het najaar beschermt de plant zich tegen de komende winter door alle systemen op nul te zetten en te wachten tot de winter voorbij is. Gemiddeld wordt de rust doorbroken door een periode van kou. Als deze peri-

Perkgoed Primula acaulis Houd het klimaat zo koel mogelijk om Primula acaulis in winterrust te brengen. Vooral de laatbloeiende variëteiten hebben dit nodig. Planten die te warm staan en geen winterrust krijgen, zullen eerst vegetatief blijven, uiteindelijk zullen de planten rosetgroei vertonen (veel knop en klein blad) of ontwikkelen

Lisianthus Brandkoppen Ter voorkoming van brandkoppen is het in deze tijd van het jaar belangrijk de verdamping van het gewas te stimuleren, vooral tijdens donker weer. Calcium wordt in de winter vooral opgenomen via de passieve waterstroom in de plant als gevolg van verdamping.

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 40

ZomerBLoemen

ode niet is verstreken, zal de plant niet gaan groeien, zelf als de temperatuur omhoog gaat. De plant telt zijn dagen van rust pas vanaf het moment dat hij in rust is. Als u dus een koudebehandeling geeft voordat de plant helemaal in rust is, is dit zinloos en zelfs negatief, omdat het in rust gaan onder te koude omstandigheden langer duurt. Begin dus

pas te koelen als de plant in rust is en ga vervolgens lang genoeg door. Als planten worden opgestart voordat de rust is doorbroken zie je vrijwel altijd een onregelmatig slecht groeiend gewas. Ook bij het onderwerp ’rust’ is het dus goed letten op de natuurlijke ritmes van de plant.

bloei op stengel. Niet alle soorten zijn daar even gevoelig voor. Compacte soorten die in normale omstandigheden geen remming nodig hebben, hebben nu wel een beperkte remming nodig. Rem zolang de gemiddelde temperatuur boven de 8°C komt. Let verder op de bestrijding van trips, luis en sciara. Controleer regelmatig of de plant met voldoende meststof in de pot de winter ingaat. Bruine topjes in het jonge blad veroorzaakt door te lage Ca-opname,

is te vermijden door een bladmeststof met calcium te spuiten. Wanneer de plant te laag in de voeding de winter uitkomt, zal de plant de voeding uit de oudste bladeren weghalen met als resultaat geel blad en mogelijk botrytis.

Actieve calciumopname via de wortel vraagt van de plant veel energie (suikers) en ligt door minder assimilatie op een laag niveau. Het wortelgestel is in deze tijd ook minder ontwikkeld. Juist via de actieve voedingsopname maakt de plant worteldruk en dit geeft de plant vochtspanning (turgor). De actieve worteldruk zorgt ervoor dat calciumionen de cellen bereiken in het groeipunt. Het groeipunt is erg gevoelig voor calciumgebrek

waardoor brandkoppen kunnen ontstaan.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Viool Ook violen vragen door het warme weer extra aandacht in de teelt, een keer extra remmen is noodzakelijk. Zorg ook dat de plant met voldoende meststof de winter ingaat. Door een hoge EC wordt de plant

nachttemperatuur Ter stimulering van de actieve wortelopname moet de nachttemperatuur afhankelijk van de stralingssom worden ingesteld. Na een mooie dag mag de plant meer worden aangezet om assimilaten te verbranden. De energie hieruit komt ten goede aan de actieve wortelopname. Een te hoge nachttemperatuur na een donkere dag leidt

onkruid Let er bij de onkruidbestrijding in het najaar bij vaststaande gewassen goed op dat de grootste ondergrondse groei van een plant plaatsvindt tijdens het afsterven. Op dat moment is hij het gevoeligst om middelen mee de plant in te trekken. Vooral middelen die het moeten hebben van de plantactiviteit zoals Basta, kunnen onverwachts ver intrekken. De ontstane schade is pas in het voorjaar te zien en wordt vaak niet als zodanig herkend. Schoon de winter in gaan is erg belangrijk. Het is echter nog geen winter zolang de planten actief zijn.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

sterker en zal compacter opgroeien; ook hoeft u minder te remmen. De insectendruk is nu ook nog hoog. Maar blijf goed scouten en pas eventueel een bestrijding toe. Let met name op trips, stromijt en luis. Een behandeling tegen valse meeldauw en bladvlekken is noodzakelijk. Om de plant sterker te maken tegen deze twee problemen is het raadzaam om bij iedere bespuiting (zowel insecticide als fungicide) magnesium toe te voegen. Magnesium zal de celwand versterken en zal

het indringen van schimmels en sporen van bladvlekken tegen houden. Het remmen van de plantengroei is een continue zorg. Gebruik bij voorkeur zachte middelen zoals Alar en Cycocel en geen Tilt of Bonzi. De twee laatste producten kunnen schade brengen aan uw gewas als de temperatuur flink daalt. Gebruik enkel Bonzi en Tilt in het voorjaar en alleen bij een actieve plant, Alar in het voorjaar geeft vaak bloeiverlating.

tot een te sterke verbranding van suikers en kan een tekort aan assimilaten veroorzaken. De plant teert in en heeft geen energie om actief voeding op te nemen.

Uit proeven is gebleken dat bij rassen die gevoelig zijn voor brandkoppen de bespuitingen met Berelex het optreden van brandkoppen bevorderen. Als uit knoponderzoek blijkt dat er voldoende bladparen zijn afgesplitst, is het beter te stoppen met Berelex. Als er negen of tien bladparen zijn afgesplitst is de eindlengte meestal geen probleem.

Berelex Ter verbetering van de lengte en het gewicht wordt op rassen die minder makkelijk lengte maken één of twee keer gespoten met Berelex, met een concentratie van tien pillen per 100 l water.

Frederik vd Bossche, Florensis België

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071-5416564 47 (2015)

18-11-15 14:06

Schoffelen

TuLp Fust reinigen Meestal wordt tijdens het desinfecteren op de bakkenwasser gebruikgemaakt van middelen op basis van waterstofperoxide (Jet5, Masterjet enzovoort). Afgelopen seizoen heeft een aantal bedrijven gebruikgemaakt van natriumhypochloriet bij het desinfecteren van de bakken. Natriumhypochloriet is een oxiderende stof (net als waterstofperoxide) die schimmelsporen en bacteriën doodt. Chloorverbindingen worden vaak gebruikt in de zwembadwereld om zwembaden schoon te houden. De ervaring met het gebruik van natriumhypochloriet is heel slecht. Het is niet zo dat ziektes niet goed werden voorkomen, maar de chloorverbindingen

LeLie Stevig gewas Door de lage lichtintensiteit in de winter komt het regelmatig voor dat de lelies te lang en te slap worden. Met een aantal teeltmaatregelen is hier wat aan te doen. Houd in de strekkingsfase van het gewas, vanaf blad spreiden tot het moment dat de knoppen zichtbaar worden, een negatieve DIF aan van enkele graden. Bij een negatieve DIF is de temperatuur tijdens de nacht (donkerperiode) hoger dan de temperatuur tijdens de dag (belichte periode). Zorg er wel voor dat de etmaaltemperatuur gelijk blijft. Kijk uit voor een hoge watergift. Direct na planten heeft het 47 (2015)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 41

tasten RVS van de bakkenwassers aan, waardoor het RVS gaat roesten. Zo moeten er heel wat bakkenwassers worden gerepareerd omdat delen van het RVS gaan roesten en onderdelen poreus worden. Beter is het daarom om gebruik te maken van middelen op basis van waterstofperoxide. Deze middelen bevatten vaak perazijnzuur als stabilisator. De ervaring met waterstofperoxide met perazijnzuur is tot op heden beter dan de ervaring bij het gebruik van waterstofperoxide met zilver als stabilisator. Om wortelproblemen tijdens de broeierij te voorkomen kan het fust het beste worden gewassen en ontsmet. Om een goede ontsmetting te krijgen moeten de orga-

nische resten goed worden verwijderd met behulp van vuilfraisen. Ontsmetten kan op de volgende manieren: ■ Dompelen of natspuiten met 1% Jet5 of Masterjet. ■ Een warmwaterbehandeling geven van 1 uur 60°C (het fust moet dan minimaal 30 minuten op temperatuur zijn). ■ Fust heetstoken in een cel gedurende 1 uur op 60°C. Voor het beste effect moet het fust nat zijn bij aanvang van de heetstookbehandeling.

leliegewas voldoende vocht nodig maar zodra de stengelwortels uitgelopen zijn, kan er iets droger geteeld worden waardoor de wortelgroei wordt gestimuleerd. Dit komt de takkwaliteit en de stevigheid ten goede. Kijk uit dat er niet te droog geteeld wordt omdat dit kan leiden tot bruine bladpunten en vroege bloemknopverdroging van de laatst aangelegde bloemknoppen. Beperkt de stikstofgift omdat dit kan leiden tot een lang en slap gewas.

bladeren en knoppen aangeprikt. Bij het aanprikken leggen de tripsen eitjes in de bladeren en knoppen van de lelies. Door het aanprikken ontstaan de typische ronde plekjes. Zodra de eerste tripsschade wordt waargenomen moet gestart worden met de bestrijding. Gebruik hiervoor 25 ml/100 l water Calypso (max 2 keer/jaar), 100 ml/100 l water Mesurol (max 1 keer/jaar), 50 ml/ 100 l water Vertimec (max 8 keer/jaar), of 25 ml/100 l water Gazelle (onbeperkt). Spuit, in verband met resistentieontwikkeling maximaal 3 keer achter elkaar met toegelaten middelen met een interval van 7 dagen. Loksuikers als Attracker (0,1-0,2 %) versterken de werking van tripsmiddelen.

Trips Controleer regelmatig uw gewas op trips, niet alleen langs het hoofdpad maar ook wat verder in het gewas. Tripsen kunnen vanuit naburige kassen naar binnen vliegen. Vanuit de plekken waar de tripsen de kas invliegen worden de

Wilfried Poland Bloembollenadvies, 06-31698070 Alex Buis Tulpenadvies, 06-42388337

Hans Kok, DLV Plant, 06-20398266

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

China Ik zie hem lopen bij de Plus. Een nog vrij jonge man, Aziatisch uiterlijk. In zijn boodschappenkar drie pakken babyvoeding. Nutrilon. En daar bovenop, vier enorme bossen bloemen, net gekocht bij de bloemenafdeling. Het zal toch niet waar zijn? Nee, ik zal u uit de droom helpen, bovenstaande ontsproot net in mijn gedachten. De raderen waren volop gaan draaien nadat ik de vierde vlog van Lucas Vos had bekeken en beluisterd. Hij is, zoals niemand ontgaan kan zijn, met koning Willem-Alexander en koningin Maxima naar China geweest. En dat heeft diepe indruk achtergelaten. Ook op mij. Want wij zeggen vaak dat Duitsland en Frankrijk belangrijke landen zijn voor de sierteelt, maar denk eens even na! Hoeveel mensen wonen daar nu eigenlijk? Honderdvijftig miljoen. Ongeveer net zoveel als Rusland, ook niet onbelangrijk, als Poetin tenminste een beetje meewerkt. Maar dan China! Meer dan 1,3 miljard! Is dat een markt of niet? Maar het gekke is dat de Nederlandse exporteur dat kennelijk niet in de gaten heeft. Het exportaandeel van bloemen en planten naar China valt in het niet bij de aantallen die hier in Europa worden verkocht. Is de lijnrijder misschien een beetje lui geworden? Wil hij niet te ver van huis met zijn vrachtje bloemen? Twee keer in de week heen en weer naar het Roergebied is de max? Foei! Als dat zo is dan kan die keten inderdaad wel inpakken. Kom op Herman de Boon, werk aan de winkel! Want waar is de Vliegende Hollander van vroeger gebleven? De man die fluitend zijn rozen en tulpen stond in te rollen om ze een halve dag later in vloeiend Duits aan de man te brengen? Webshops? Niks webshops, verkopen! Kijk, als die tijden echt voorbij zijn, dan moeten we als kwekers inderdaad zelf maar de boer op gaan. Want China lonkt, bloemen uit Holland zijn hot. We hebben zelfs de naam romantisch te zijn. Wij! Ik ga meteen contact opnemen met het plaatselijke Chinees restaurant. Hoe zij dat ooit hebben gedaan, het starten van een bedrijf in Nederland. Daar valt vast iets van te leren. Ik zie het al voor me. Alleen wel spannend hoe het zal vallen bij de Chinese collegakwekers. Het moet natuurlijk geen scheve ogen geven. De Afhaalhollander. ’Snijbloemenvoedsel bij?’

18-11-15 14:06

Nieuws

Nog grote stappen nodig voor groene gewasbes ch

De koepelcommissie Plantgezondheid van de Topsector Tuinbouw & Uitgangsmateriaal organiseerde eind oktober een kennisdebat over groene gewasbescherming. Doel was om enerzijds vanuit onderzoek en praktijk aan de hand van voorbeelden te belichten waar de sector staat en anderzijds te benoemen welke uitdagingen er nog liggen. Tijdens presentaties, maar vooral tijdens de discussie, werd duidelijk dat er inmiddels veel onderzoek is gedaan naar de mogelijkheden van duurzame teeltmethoden. Afgelopen jaren is er onderzoek gedaan naar zowel de inzet van duurzame bestrijdingsmethoden als de mogelijkheden om een meer weerbaar gewas te kweken. Vooral in dat laatste liggen voor de toekomstige tuinbouwproductie de meeste mogelijkheden, aldus de sprekers en aanwezigen.

teem van planten. „We krijgen steeds meer zicht op hoe de verschillende hormonen een plant helpen bij zijn afweer.” Deze hormonen, zoals salicylzuur en jasmonzuur worden inmiddels ook gebruikt om de weerbaarheid van planten te verhogen. „Uit recent onderzoek blijkt dat er wel kanttekeningen zijn. Als kunstmatig de afweer tegen bacteriën wordt verhoogd, kan dit het eigen afweermechanisme tegen plagen in de weg staan.”

Pieterse geeft aan dat, ondanks dat er inmiddels steeds meer zicht komt op de functie van planteigen stoffen, er nog veel te ontdekken is op dit gebied. Ook Piet Boonekamp van WUR liet in zijn presentatie zien dat er ook nog veel te leren is over de samenwerkingen die de plant in de wortelsfeer aangaat met externe factoren als schimmels en bacteriën. Onderzoek in natuurlijke leefomgeving van planten geeft inzicht in met welke organismen planten

Foto: Peter vaN Leth

Er wordt al lang gewerkt aan duurzame teeltmethoden. Toch is van groene gewasbescherming in de agrarische sector nog geen sprake, zo bleek tijdens het Kennisdebat Groene Gewasbescherming eind oktober. Er ligt nog een groot gat tussen kennis en praktijk.

Eigen afweer Corné Pieterse, verbonden aan Universiteit Utrecht, gaf uitleg over het eigen afweersys-

Het vergroenen van de gewasbescherming moet in de sector nog op gang komen.

Onderzoek naar nieuwe schimmels tegen bodemp Wageningen UR heeft nieuwe schimmelisolaten gevonden die effectief blijken tegen bodemplagen. Dat biedt kansen voor duurzame beheersing van bodemplagen.

Insectendodende schimmels, ook wel entomopathogene schimmels genoemd, worden nog weinig gebruikt om in de bodem plaaginsecten te bestrijden. Schimmelproducten als BotaniGard (bevat de schimmel Beauveria bassiana) en BIO1020 (schimmel Metarhizium brunneum) zijn er tegen diverse plagen bovengronds en een enkele bodemplaag als taxuskever. Dat voor de bodem weinig beschikbaar is, komt vooral doordat de bodem een lastig substraat is om de schimmels goed in te verdelen. Schimmelsporen zijn nauwelijks de grond in te spoelen; ze hechten zich sterk aan organisch materiaal in de bodem.

Productpaginas-2-berichten.indd 42

Wageningen UR verzamelde entomopathogene schimmels uit de wortelomgeving van planten. Ze bestudeert naast werking tegen plaaginsecten of deze schimmels zich ook goed in of op de wortels van planten kunnen handhaven. Centrale vraag is of wortelkoloniserende schimmels de biologische bestrijding van bodemplagen mogelijk kunnen maken. Het onderzoek wordt gefinancierd in het kader van het publiekprivate onderzoeksprogramma Topsectoren Tuinbouw van het ministerie van Economische Zaken samen met de firma Koppert en de Züricher Hochschule für Angewandte Wissenschaft (ZHAW).

Overleven in het wild In de natuur regelen entomopathogene schimmels hun verspreiding en overleving door zich op te houden bij de wortels van de

plant waar de insecten ook komen om van de wortels te eten. Het overleven in of op de plant beschermt ze tegen andere organismen en ze voeden zich met stoffen uit de plant om te overleven en groeien. In extensief beheerde weiden in Zwitserland zijn planten met kluit en al uitgegraven. Tot 76% van die planten bevatten insectendodende schimmels, vooral behorend tot het geslacht Metarhizium. Met name M. robertsii werd veel aangetroffen en een aantal beauveria-soorten. Alle schimmelisolaten zijn op de Züricher Hochschule für Angewandte Wissenschaft (ZHAW) op soortnaam gebracht. Een groot deel is gezuiverd en opgekweekt en daarna getest op werking tegen engerlingen van de meikever. Vijf isolaten gaf meer dan 90% doding van de engerlingen en zes doodde 100% van de emelten. Een groot deel van de betere schimmelisolaten behoorde tot de 47 (2015)

18-11-15 12:41

es cherming wijl milieuvriendelijke chemische middelen ook goed passen in een duurzame productiemethode. „Uiteindelijk moet de nadruk liggen op zo duurzaam mogelijk produceren. De inzet van een chemisch middel kan soms milieuvriendelijker zijn dan de inzet van een ’groen’ middel en het inzetten van gewasbeschermingsmiddelen kan duurzamer zijn dan helemaal geen middel inzetten, waardoor gewas verloren gaat”, aldus Jan Bouwman van Syngenta.

in de natuur samenwerken. Dit zorgt in de toekomst mogelijk voor nieuwe schimmels en bacteriën die ingezet kunnen worden om de weerbaarheid van planten in cultuur te vergroten.

Groene middelen Het zoeken naar dit soort ’groene’ middelen vergt echter een lange adem. Zodra duidelijk is dat een stof, hormoon, bacterie of schimmel een bestrijdende of gewasbeschermende werking heeft, is er nog een lange weg te gaan voordat het product ook daadwerkelijk door kwekers ingezet kan worden. Dossieropbouw en toelatingsaanvraag duren ongeveer acht tot tien jaar. In de Green Deal Groene Gewasbeschermingsmiddelen worden momenteel acht groene middelen door het toelatingstraject begeleid. Fabrikanten hebben naast deze acht middelen nog enkele groene middelen in de pijplijn. Het vergroenen van het middelenpakket is daarmee in gang gezet, maar voordat er daadwerkelijk sprake is van een groen middelenpakket zal nog een tijdje op zich laten wachten. Pijnpunt bij de gewasbeschermingsindustrie is dat tijdens het kennisdebat emissie- en residuvrij produceren als doel werd genoemd. Daarmee komt de nadruk volgens hen te veel op biologische middelen te liggen, ter-

Op het gebied van duurzaam produceren en weerbaar kweken is nog veel te ontdekken. Er is echter ook al veel kennis opgedaan op dit gebied. De opgedane kennis wordt echter maar door een selectieve groep kwekers toegepast. Van sectorbrede groene gewasbescherming is nog geen sprake, zo wordt geconcludeerd. Er worden verschillende oorzaken genoemd. Zo zou er te veel kennis blijven hangen bij de kennisinstellingen, zonder dat die de kwekers bereikt. Ook zien kwekers onvoldoende hoe ze opgedane kennis uit onderzoek moeten toepassen in de praktijk. Hoewel door de publiek-private opzet van het onderzoek er meer kwekers deelnemen aan onderzoek, moeten kwekers en adviseurs nog meer worden betrokken bij

Huub Osterhaus: ’Leer van humane virusaanpak’

het onderzoek. Ook de maatschappelijke discussie zal naar verwachting een impuls geven aan het vergroenen van de gewasbescherming. <

odemplagen

Wortelstudies Wageningen UR ontwikkelde recentelijk een test die heel snel kan bepalen of en hoeveel van de schimmel aanwezig is in stukjes plant en in grond. Snel testen welke schimmel-plantcombinaties de beste 47 (2015)

Productpaginas-2-berichten.indd 43

Nieuw gevonden schimmels getest op bodemplagen zoals engerlingen.

Foto: Wageningen UR

soort Metarhizium robertsii, maar er bleken grote verschillen in werking te zijn tussen de isolaten van verschillende herkomst. De verwachting is dat isolaten die het goed doen tegen engerlingen het zeker goed zullen doen tegen andere keversoorten. Na selectie op werking tegen meerdere plagen zijn er nu vijf isolaten waarmee onderzoek wordt gedaan naar werkzaamheid tegen andere plagen en naar hun vermogen om in of op de wortels van planten te groeien. Koppert Biological Systems ondersteunt dit onderzoek.

schimmelgroei en overleving in en op de plant geven, is nu mogelijk. Elk schimmelisolaat wordt getest op de plant waar deze gevonden is en parallel op Italiaans raaigras (Lolium multiflorum) om zo te kunnen bepalen of de schimmels ook andere planten dan alleen de ’eigen’ soort kunnen koloniseren. Dat is van belang omdat Wageningen UR deze schimmels straks ook willen kun-

nen gebruiken op commercieel belangrijke gewassen. Onbekend is nog wat de schimmelgroei betekent voor de groei en het welzijn van de plant zelf. En kunnen de schimmels in de plant nog dezelfde bescherming bieden tegen de plagen als daarbuiten? Ook is nog onbekend of ze tot een geschikt product voor de praktijk te ontwikkelen zijn. <

18-11-15 12:41

Nieuws

LLTB tevreden over resultaten glas-voor-glasregeling De LLTB is tevreden met de dertien bedrijven aan wie de provincie Limburg tot nu toe beschikkingen heeft verleend voor de sloop van ruim 15 ha aan verouderde kassen. Dat biedt andere bedrijven de mogelijkheid om in totaal 7,5 ha nieuwbouw te plegen, zo stelt de belangenbehartiger. De sloopbeschikkingen zijn afgegeven in het kader van de glas-voor-glasregeling, zo blijkt uit antwoorden die het Limburgse college van Gedeputeerde Staten (GS) onlangs gaf op vragen van de CDA-Statenfractie naar aanleiding van de provinciale begrotingsbehandeling. De provincie heeft in 2011 een slooptender glastuinbouw uitgeschreven. Daaruit resteerde een bedrag van € 631.043. Dat werd vorig jaar als startkapitaal ingezet voor de uitvoering van de glas-voor-glasregeling. Inmiddels is dat budget bijna op, want met de dertien afgegeven beschikkingen voor de sloop van ruim 15 ha glas is volgens GS een bedrag gemoeid van € 621.624. Via de glas-voor-glasregeling kunnen telers met een solitair gelegen bedrijf in de gemeenten Horst aan de Maas, Peel en

Maas en Venlo uitbreiden, mits voor elke m2 nieuwbouw elders 2 m2 verouderd glas wordt gesloopt. Wie van de regeling gebruikmaakt, kan zelf glasopstanden elders laten slopen of een financiële bijdrage van € 8 per m2 uitbreiding in een saneringsfonds storten. Voorwaarde voor groei is dat de bedrijven niet in zogeheten kwetsbare gebieden liggen. Eigenaren die oude kassen willen laten slopen, kunnen zich eveneens bij hun gemeente melden. De sloper ontvangt dan € 4 slooppremie uit het saneringsfonds voor elke m2 die hij wil slopen.

Nieuwbouw Tot nu toe zijn er volgens Annemie Hermans, secretaris van de LLTB-vakgroep Tuinbouw bedekte teelten, twee bedrijven die via de glas-voor-glasregeling aan nieuwbouw zijn begonnen. „In het ene geval is dat gebeurd doordat er elders daadwerkelijk werd gesloopt. In het andere geval is er een bijdrage in het fonds gestort, waardoor er in de toekomst nieuwbouw neergezet kan worden, zonder dat er gelijktijdig gesloopt hoeft te worden.”

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Eindredacteur Jenny Mostert071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht56 59 637 Peter van Leth56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg56 59 687 Cindy van der Zwet56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes56 59 638 Joef Sleegers56 59 642

Glas-voor-glas Limburg.indd 44

Kwaliteit leefomgeving Hermans wijst er verder op dat de regeling gunstig uitpakt voor de kwaliteit van de leefomgeving in het buitengebied. „Er is immers niet alleen sprake van doorontwikkeling van gezonde bedrijven, maar er worden elders ook verouderde opstanden gesloopt; ’oud spul’ dat vaak toch al niet meer in gebruik is, kassen die in het economisch verkeer niets meer opleveren en waarvan het opruimen ervan veel geld kost.” <

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342 - 49 42 63, fax 0342 - 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Secretariaat Linda Laman071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679

Dat het aantal aanvragen voor nieuwbouw achterblijft bij het aantal afgegeven sloopbeschikkingen, wijt Hermans aan de economische crisis. Ze vindt de situatie echter niet verontrustend. „Aan de voorkant van de glas-voor-glasregeling is via het fonds een soort voorfinanciering aanwezig. Nu er 15 ha aan sloopbeschikkingen ligt, is er in de toekomst dus de mogelijkheid om 7,5 ha te gaan nieuwbouwen boven de absolute norm van 3 ha bouwkavelmaat die als een soort referentiewaarde geldt voor solitair gelegen glastuinbouwbedrijven. Daar ben ik blij mee want dat biedt bedrijven de mogelijkheid door te ontwikkelen.”

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

47 (2015)

18-11-15 12:41

Kasgenoten

A genda Binnenland glastuinbouwpact Bommelerwaard en Neerijnen, 17.45 uur. Info: www.glastuinbouwpactbommelerwaard.nl. Gebiedsgericht meten in Heen- en Geestvaartpolder, 19.45-22.30 uur, ’s-Gravenzande. Info: hhdelfland.nl.

FOTO: Cindy van der ZweT

Info: www.werkgeverslijn.nl.

www.werkgeverslijn.nl. Kom in de kas, landelijk evenement. Info: www.komindekas.nl. GreenTech Tradeshow, Beurs, Amsterdam RAI. Info: www.greentech.nl.

Leeftijd: 57 Plaats: Honselersdijk Teelt: columnea ’Krakatau’, Scuttelaria costaricana, Saxifraga stolonifera, Senecio rowleyanus en Ceropegia woodii Oppervlakte: 3.800 m2 glas

LTO Glaskracht Nederland

Aad Scheffers Columnea ’Krakatua’, Scuttelaria costaricana, Saxifraga stolonifera, Senecio rowleyanus en Corpegia woodii... dat is een hele mond vol!

GlastuinbouwEvent, 15.00-20.00 uur, Dordrecht. LichtEvent, 13.30-17.30, locatie onbekend.

enige aanvoerder, van andere planten duikt er zo af en toe nog eens wat op. Als kleine teler moet ik het wel in de aparte soorten zoeken. Als ik mee ga in de massa, dan ben ik

Glastuinbouw, Bleiswijk. EnergiekEvent, Bleiswijk.

Kiest u bewust voor kleinschaligheid?

Info: www.ltoglaskrachtnederland.nl.

Buitenland werken, maar je moet wel op zoek naar de krenten in de pap en dat heel gedoseerd op

Zuhoor, internationale bloemen & Arabische Emiraten. Info: www.zuhooruae.ae.

Hoe zet u uw producten af?

Info: www.ipm-essen.de. Info: www.salonduvegetal.com. Info: myplantgarden.com. HortiExpo, horti- en mechanisatiebeurs, Pune, India. Info: www.hortiexpo.com.

Staat de opvolging al klaar?

Zweden. Info: www.nordicflowerexpo.com.

„Nee, ik heb twee dochters en die gaan hier niet mee verder. En dat is helemaal prima.

Info: www.flowerexpo-ukraine.com.

En naast het werk? Duitsland. Info: messe-essen.de. Zwitserland. Info: www.oega.ch.

Wat dacht u toen u vorige week van de aanslagen in Parijs hoorde? Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

47 (2015)

Kasgenoten agenda_nw.indd 45

Foto’s

Filmpjes

18-11-15 12:41

Roelofarendsveen info@klinkstoom.nl

719455_.indd 46

18-11-2015 11:23:23

719456_.indd 47

18-11-2015 11:43:03

719457_.indd 48

18-11-2015 11:22:46