Operacija na srcevi valvuli DOKUMENTACIJA ZA INFORMIRAWE NA PACIENTOT Informativen list za pacientot Ve molime pro~itajte go vnimatelno
Podatoci za pacientot/nalepnica
Draga pacientke, drag pacientu, dragi roditeli, So sovesno i vnimatelno po~ituvawe na odredeni pravila na post-operativnata nega mo`ete da doprinesete za dolgotraen uspeh posle izvr{enata operacija na srcevi valvuli.
Koi komplikacii mo`e da nastanat posle edna operacija na srcevi valvuli? Posle eden zafat na srcevite valvuli postojat sledniva glavni rizici: • Zgrut~uvawe na krvta Vgradenata srceva valvula pretstavuva strano telo. Toa deluva povolno na sobirawe na sostavnite delovi na krvta, koe doveduva do zgrut~uvawe na krvta. So toa mo`e da se naru{i funkcijata na srcevata valvula. Isto taka mo`e da dojde i do otka~uvawe na nekoj krven sad (embolija). Ovaa opasnost postoi i kaj rekonstuiranite srcevi valvuli 2-3 meseci posle operacijata. • Vospaluvawe na srcevata valvula (endokarditis): Vo sporedba so zdravo srce, postoi pogolem rizik na valvulata da se najdat bakterii koi mo`at da predizvikaat infekcija. Kako mo`e da se namalat komplikaciite? • Za da se spre~i zgrut~uvaweto na krvta, Vie/Va{eto dete morate da zemate redovno medikamenti koi ja namaluvaat sposobnosta na krvta za zgrut~uvawe, na pr. Marcumar ili Sintrom. To~noto dozirawe e mnogu va`no, zatoa {to premala doza nemo`e so sigurnost da go spre~i zgrut~uvaweto na krvta. Pri pregolema doza pak, postoi pogolem rizik na krvarewe. Va{iot lekar mo`e da go tretira posilnoto krvarewe so protivsredstvo, na pr. so protrombin-koncentrat ili so vitamin K (konakion). • Redovnata kontrola na krvta i vnimatelnoto sledewe na vrednostite na krvta od strana na Va{iot lekar ja namaluvaat opasnosta od komplikacii. • Nekoi medikamenti protiv zgrut~uvawe na krvta deluvaat sprotivno na vitaminot K. Vitaminot K go pottiknuva sozdavaweto na faktorite na zgrut~uvawe na krvta vo organizmot. Ovoj mehanizam mo`e da bide popre~en
so zemawe na pogolemo koli~estvo vitamin K preku ishranata; na primer, zelkata sodr`i mnogu vitamin K. Pred zemawe na dopolnitelni drugi lekovi, va`no e da go pra{ate Va{iot lekar, i da vnimavate na upatstvoto, za da se izbegnat mo`nite kontra-dejstva so sredstvata protiv zgrut~uvawe na krvta. • Obratete se kaj Va{iot lekar i pri najmali infekcii (vospalenie na grloto, vospalenie na ranite i sl.) i pra{ajte go dali Vie/Va{eto dete treba da zemate lekovi (antibiotici). Na {to u{te treba da vnimavate? • Ka`ete mu na Va{iot lekar i zabolekar pred sekoj pregled koi medikamenti (na pr. protiv zgrut~uvawe na krvta) da gi zemate Vie/Va{eto dete. Toa va`i i za dijagnosti~kite pregledi, na pr. na `eludnikot i crevata i sli~no. • Ovie podatoci }e mu pomognat na lekarot da go proceni rizikot od infekcii, krvarewe i drugi komplikacii, i da gi sprovede potrebnite merki. Dali postojat drugi mo`nosti za lekuvawe? So pomo{ na medikamenti mo`e da se podobrat tegobite i da se olesni rabotata na srceto. Na pr. mo`e da se pottikne rabotata na bubrezite za da se namali sobiraweto na te~nosti vo podkolenicite, belite drobovi i/ili stoma~nata praznina. Pokraj toa, mo`e da se tretiraat na pr. srcevite aritmii. Ovie merki sepak ne vodat kon ozdravuvawe od osnovnata bolest. Zabolenite promeni na srcevite valvuli mo`e da se otstranat samo so operacija. Kako }e se izvede operacijata? Operacijata se izveduva vo potpolna narkoza. Za detalite i posebnite rizici na narkozata }e Ve informira posebno anestezistot. Za da se oslobodi srceto se se~e gradnata koska 1
8
po dol`ina, srceto privremeno se stava vo sostojba na miruvawe i krvotokot se odr`uva so pomo{ na ma{ina za vontelesna cirkulacija. Taa ja prevzema, pokraj rabotata na pumpawe na srceto, isto taka i funkcijata na belite drobovi, taka {to ja snabduva krvta so kislorod i go izvlekuva jaglerod dioksidot. Postojat dve mo`nosti za operacija, pome|u koi ~esto pati mo`e da se odbere duri vo tekot na zafatot: • Rekonstrukcija na valvula: Samata srceva valvula ostanuva. Stesnuvaweto se otstranuva so odlepuvawe na zalepenite delovi na valvulata (komisurotomija). Pri slabost na srcevata valvula (nepotpolno zatvorawe) postoi mo`nost, prekumernoto ili zabolenoto tkivo da se otstrani i na toj na~in da se napravi valvulata povtorno funkcionalna. Ako postoi kalcifikacija, taa vo nekoi slu~ai mo`e da se otstrani. Eden plasti~en prsten, koj se so{iva na po~etokot na valvulata, spre~uva povtorno pro{iruvawe na potpirniot aparat na valvulata. !• Zamena na valvula: Ako ne mo`e da se sprovede popravka na valvulata, toga{ taa se otstranuva i se zamenuva so nova. Na raspolagawe stojat mehani~ki valvuli od plastika i biolo{ki valvula (od `ivotni ili od lu|e), и најнова генерација на биолошки валвули PERCEVAL SUTURLESS (предноста на оваа валвула е во тоа што се скратува времето на операција и нуди можност за примена на минимална инвазивна техника)(sl. 2). Zavisno od vozrasta i od sostojbata na srceto, lekarot }e odlu~i koj materijal najdobro odgovara vo dadeniot slu~aj. Pri neo~ekuvani naodi mo`e za vreme na operacijata da bidat potrebni i drugi zafati (na pr. pro{iruvawe na prirodniot prsten na valvulata ili korektura vo predelot na okolnite koronarni arterii), koi {to ne mo`at da se predvidat pri sega{nata dijagnoza. Koga ne postoi drug izbor i
operacijata ne mo`e da bide prekinata zaradi povtorno objasnuvawe na postapkata, nie morame da ja imame Va{ata soglasnost so dopolnitelnite merki. Poradi prekinuvawe na operacijata mo`e da dojde do odolgovle~uvawe na lekuvaweto, a so toa se zgolemuva rizikot ne{to da se slu~i. Dali mo`e da se o~ekuva transfuzija na krv? Pri operacija so ma{ina za vontelesna cirkulacija neophodno e da se obezbedat krvni edinici ili }esi so krv. Preku prenesuvawe na krv ili krvni produkti mo`e vo krajno retki slu~ai da dojde do infekcii, na pr. so hepatit-virusi (vospalenie na crniot drob) ili ekstremno retko so HIV (podocne`ni posledici, SIDA). Pra{ajte go Va{iot lekar, dali obezbeduvaweto na sopstvena krv e potrebno i ima smisol. Op{ti opasnosti na operativnite zafati Rizikot pri lekarskite zafati zavisi od konstitucijata na teloto i prethodnite o{tetuvawa. Za da mo`e da se prepoznaat mo`nite izvori na opasnost, Ve molime da gi odgovorite slednive pra{awa: 1. Dali se poznati drugi zaboluvawa ili naru{uvawa na srceto/krvotokot (na pr.visok pritisok, prethodni infarkti, srceva maana). ne q da q 2. Dali se utvrdeni naru{uvawa na metabolizmot (na pr.{e}erna bolest) ili na va`nite organi (bubrezi, crn drob, beli drobovi, {titna `lezda, nerven sistem)? ne q da q Ako da, koi? ________________________________ 3. Dali stradate akutno ili hroni~no od nekoja infektivna bolest (na pr.hepatit, SIDA)? ne q da q
Mehani~ki valvuli
Aorta
Desna pretkomora
Pulmonalna arterija
Biolo{ki valvuli
Pulmonalni veni Leva pretkomora Mitralna valvula Aortna valvula
Trikuspidna valvula
Leva komora
Desna komora Pulmonalna arterija
Slika 1
2
naj~esto vedna{ se voo~uvaat i se tretiraat. Ako da, koi? ________________________________ Rizikot od povredi (na pr. na krvnite sadovi ili 4. Dali imate zabele`ano alergii/ nepodnosnervite) e zgolemen kaj nesekojdnevni anatomlivost (na pr. flaster, lateks, lekovi, hrana, ski uslovi i kaj golemi srasnatini. anestetici)? ne q da q Poradi potrebnata polo`ba na teloto za vreme na operacijata mo`e da dojde do o{tetuvawe na 5. Dali nekoga{ ste imale napadi na gr~evi? ne q da q mekite tkiva(ko`a, nervi), koi {to naj~esto is~eznuvaat za nekolku nedeli i mnogu retko 6. Dali pri prethodnite operacii ili povredi ostavaat trajni posledici (na pr. ~uvstvo na (lekuvawe na zabi) do{lo do zasileno krvautrnatost pa se do odzemenost). rewe/gubitok na krv? Posle operacijata Vie/Va{eto dete }e imate ne q da q izvesno vreme pomo{ pri di{ewe i }e bidete Dali ima{e potreba od transfuzija na krv? nabquduvani na oddelenieto za intenzivna nega. ne q da q Vo poedine~ni slu~ai mo`e da nastapat naru{u7. Dali kaj ranite porano doa|alo do gnoewe, vawa, koi mo`e da bidat i opasni po `ivot. dolgotrajno zarasnuvawe, abscesi, cisti, Treba da se spomenat:² izrazeni luzni? G Slabost na krvotokot, koj ne mo`e da se ne q da q sovlada so medikamenti i bara vklu~uvawe na 8. Dali ima dojdeno do sozdavawe/otka~uvawe na mehani~ki sistemi za podr{ka;² zgrut~ena krv (tromboza, embolija)? G Odzemenost (preodna ili isto taka trajna) ne q da q na racetei/ili nozete (na pr. kako posledica od 9. Dali zemate redovno lekovi (na pr. sredstva za nedovolna snabdenost na tkivoto so krv);² srce, bolki, sredstva protiv zgrut~uvawe na G O{tetuvawe na mozokot (posledica: krvta kako Marcumar ili Aspirin, pre~ki vo govorot i dvi`eweto) kako posledica hormoni)? od nedovolna snabdenost na tkivoto so krv posle ne q da q pre~ki vo krvotokot/embolija;² Ako da, koi? ________________________________ G Tromboza, embolija (sozdavawe na zgrut____________________________________________ ~uvawa na krvta i zatvorawe na nekoj sad poradi nivno otka~uvawe);² Ve molime dajte gi kutiv~iwata ako gi imate! G Krvarewa, ako nekoj {av popu{ti;² 10. Dali pu{ite cigari? Gnoewe i podolgo zazdravuvawe na ranite ne q da q G na ko`ata ili vospaluvawe na srcevata valvula, Ako da, kolku na den?_________________________ koe vo najgolem broj slu~ai se re{ava so 11. Piete li alkohol? lekovi;² ne q da q G Aritmii na srceto, koi mo`e da baraat Ako da, {to i kolku na den ____________________ davawe na dopolnitelni medikamenti ili ____________________________________________ vgraduvawe na pejs-mejker;² 12. @eni na reproduktivna vozrast: Dali mo`e G Podlivi na belodrobnoto {amiv~ei/ili da ste bremeni? na srcevoto }ese, koi nekoga{ mora da se ne q da q dreniraat;² 13. Dali imate problemi so `eludnikot i G Zaripnatost (retko problemi so di{edvanaeset pala~no crevo (ulkusna bolest)? weto) pri odzemenost na glasnite `ici; ne q da q G Zabrzano di{ewe poradi odzemenost na 14. Mozo~en udar? dijafragmata. ne q da q Pra{ajte go Va{iot lekar, dali vo Va{iot Protekuvawe na rabot na valvulata: Vo redok konkreten slu~aj postoi zgolemen rizik od slu~aj mo`e da dojde do propu{awe na {avot so tromboza i embolija i dali se potrebni koj e fiksirana valvulata i da dovede do preventivni merki (tromboza-profilaksa). protekuvawe pokraj valvulata. Neophodnite merki mo`e da dovedat do zgoleMo`e da bidat potrebni ponatamo{ni meno krvarewe. operacii, na pr. povtorno otvorawe na gradniot ko{ zaradi zapirawe na krvareweto, stabilizirawe na nezazdravenata gradna koska, korektura na luznata od kozmeti~ki aspekt ili podocna povtoren zafat na koronarnite sadovi?
Informirajte go Va{iot lekar, dali Vie/Va{eto dete vo poslednive dve nedeli ste zemale sredstva protiv zgrut~uvawe na krvta. Dali mo`e da nastapat komplikacii?
Kakvi se {ansite za uspeh? Prednostite na operacijata se voglavno pogolemi otkolku rizicite. Operacijata go podob-
I pokraj najgolemo vnimanie mo`e, za vreme i po operacijata, da nastapat komplikacii, koi 3
ruva kvalitetot na Va{eto `iveewe/ kvalitetot na `iveewe na Va{eto dete vo golema merka. Nivoto na podobruvaweto zavisi od stepenot na prethodnoto o{tetuvawe na srceviot muskul. Kaj decata -zavisno od goleminata na prvata implantirana valvula- e potrebna po pravilo najmalku edna zamena na valvulata. Pred otpu{taweto Va{iot lekar }e Vi gi ka`e osnovnite na~ela na post-operativnata nega, koi mo`ete da gi pro~itate i vo informativniot list koj }e go dobiete. Pra{awa kon informativniot razgovor: Vo informativniot razgovor bi trebalo da pra{ate za se ona {to Vi se ~ini va`no ili se u{te nejasno, na pr.: G Kolku e itna operacijata? G Dali postojat posebni rizici, koi ne se spomenati vo informativnata dokumentacija? G Dali postojat drugi mo`nosti za lekuvawe? G Kolku e potrebniot rez? G Koi merki (na pr. centralen venski kateter, infuzii, v{pricuvawa, medikamenti, zamena na krv) se potrebni pri podgotovkata ili za vreme na operacijata? Dali tuka mo`e da se o~ekuvaat komplikacii? G Dali mo`e da se o~ekuva pro{iruvawe na planiraniot zafat za vreme na operacijata? Kolku dolgo trae bolni~koto lekuvawe?
Ve molime pra{ajte pred otpu{taweto: G Koga treba da se izvadat koncite/kopcite? G Kolku dolgo treba da stoi drena`ata? G Koga mo`e da se tu{irate ili kapete? G Dali e potrebna specijalna ishrana? G Kolku dolgo treba da se po~ituva telesnoto miruvawe/po{teda? G Dali se potrebni specijalni ve`bi za di{ewe? G Koga mo`ete povtorno da odite na rabota / Va{eto dete vo gradinka/u~ili{te ? Lekarski zabele{ki za informativniot razgovor (na pr.individualni rizici i so niv povrzani mo`ni komlikacii, posebni pra{awa od pacientot, sporedni zafati, ponatamo{ni merki, mo`ni posledici vo slu~aj na odbivawe/odlo`uvawe na operacijata, ograni~uvawe na soglasnosta za operacija, na pr. vo pogled na transfuzija) ____________________________________________ ____________________________________________ 4