S p i ta l i s p e c i a l i s t i k
„ F I LI P I D Y T Ë “
Tel: +389 2 3091- 484; www.cardiosurgery.com.mk
Aneurizmi i Aortës së Kraharorit
Ç farë është aneuriz mi i aortës së krah arorit? Aorta është arteria më e gjatë në trupin tuaj, dhe shpërndan gjakun nga zemra juaj në të gjitha pjesët e trupit tuaj. Pjesa e aortës që kalon nëpër gjoksin tuaj është quajtur aorta torakale, ndërsa pjesa që arrin barkun tuaj, është quajtur aorta abdominale. Kur pjesa e dobësuar e aortës tuaj të kraharorit zgjerohet ose bymehet, ajo është quajtur aneurizëm i aortës torakale (AAT). Rreth 25 për qind e aneurizmave të aortës ndodhin në gjoks, ndërsa pjesa tjetër shkon në aortën abdominale. Aneurizmat e aortës torakale përbëjnë një rrezik serioz për shëndetin, sepse ato mund të shpërthejnë ose të pëlcasin. Aneurizmi i plasur mund të shkaktojë disa gjakderdhje të brendshme që mund të çojnë shpejt në goditje ose vdekje. Çdo vit, 15.000 njerëz në Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë diagnostikuar me aneurizëm të kraharorit. Disa pacientë mund të kenë më shumë se një aneurizëm të aortës abdominale. Përafërsisht vetëm 20 deri në 30 për qind e pacientëve të cilët arrijnë në spital me rupturë (plasaritje) të AAT-së mbeten gjallë. Për këtë arsye, është shumë e rëndësishme për të trajtuar që në fillim aneurizmat e mëdha, në mënyrë që të parandalojmë pëlcitjen e tyre.
Cilat janë simptomat e tij?
Mund të mos ndjeni asnjë simptomë me AAT. Vetëm gjysma e pacientëve me AAT vërejnë simptomat. Nëse keni simptoma, ato varen se ku është e vendosur aneurizma dhe sa është e madhe. Simptomat e mundshëm janë: Dhimbjet në nofull, qafë dhe pjesën e sipërme të shpinës. Dhimbjet në gjoks ose në shpinë. Kollitjet, të ngjirurit, ose vështirësitë në frymëmarrje. Nëse aneurizmi juaj është i madh dhe zë pjesën që është më afër zemrës, mund të ndikojë në valvulet e zemrës dhe të çojë në një gjendje që quhet dobësim kongestiv i zemrës. Nëse ndjeni cilëndo nga simptomat e AATsë, është shumë e rëndësishme që të informoni menjëherë mjekun tuaj. Nëse nuk mjekohet, kjo gjendje mund të çojë në pëlcitje fatale ose në dëmtimin e një organi. Kjo është një gjendje në të cilën jeta juaj është e rrezikuar dhe duhet menjëherë të kërkoni ndihmë mjekësore.
Çka e shkakton aneurizmin e aortës së kraharorit? Nuk dihet pse ndodh aneurizmi, por kërkimet zbuluan disa nga faktorët që kontribuojnë në zhvillimin e saj. Për shumë aneurizma që zhvillohen, sigurisht kontribuon dhe faktori gjenetik, dhe familjarët e personave që kanë aneurizma janë më në rrezik për zhvillimin e saj. Në shumicën e rasteve, edhe pse ne ende nuk e dimë se çfarë ka iniciuar krijimin e aneurizmit, rezultati në fund është dëmtimi i murit të aortës, duke çuar në dobësimin e saj, pastaj në fryrjen e aneurizmit. Faktorët që mund të rritin rrezikun e krijimit të një aneurizmi janë: • Pirja e duhanit • Presioni i lartë i gjakut • Historia familjare e ekzistencës së aneurizmit Përveç kësaj, aneurizmi i aortës gjithashtu mund të zhvillohet si pasojë e autopsisë së aortës, që është e lidhur zakonisht me presionin e lartë të gjakut. Autopsia e aortës ndodh kur rrjedhja e gjakut veç e veç shtyp shtresat e murit, dhe kjo dobëson aortën. Veçimi mund të shtrihet nga aorta torakale nëpër tërë aortën dhe të bllokojë këmbët tuaja, duart, veshkat, trurin, shpinën dhe pjesë të tjera. Një problem tjetër i lidhur me autopsinë e aortës është se me kalimin e kohës, presioni i rrjedhjes së gjakut mund të shkaktojë që pjesa e dobësuar e aortës tuaj të bymehet si një tullumbace. Diçka i ngjashëm me një tullumbace të mbi-fryrë, aneurizmi mund të zgjasë aortën mbi kufijtë e saj të sigurisë. Simptomat e autopsisë së aortës janë dhimbjet e gjoksit dhe/ose të shpinës. Ajo shpesh imiton simptomat e sulmit në zemër. Nëse ju ndjeni dhimbje në gjoks ose dhimbje në shpinë duhet të informoni menjëherë mjekun tuaj. Disa sëmundje të tjera mund të dobësojnë shtresat e murit të aortës duke rritur kështu rrezikun e aneurizmit. Në këto sëmundje janë përfshirë: Sindromi Marfan, një çrregullim i indit lidhës, Sifiliz Tuberkulozi, traumat, të tilla si një rënie apo përplasje me një mjet të shpejtë motorik mund të shkaktojnë AAT. Gjatë viteve, rreziku për zhvillimin e AAT-ës rritet. AAT është më e përhapur në meshkuj se në femra. Sa është më e madhe AAT, apo sa ka
rritje më të shpejtë, më shumë ka të ngjarë që do të pëlcasë. Shanset e shkatërrimit do të rriten kur aneurizmi juaj arrin madhësinë më të madhe se dyfishi i diametrit të tij normal.
Çfarë testesh duhet të bëj? Mjeku juaj do të përcaktojë një ose më shumë teste për të diagnostikuar AAT-në, duke përfshirë: Rëntgen të gjoksit Ehokardiografi (ultratinguj të zemrës) Rezonancë magnetike (RM) Tomografi kompjuterike (KT) Skanografi angiografike
Si të trajtohet aneurizmi i aortës së kraharorit? “Watchful Waiting” - “Pritja syçelë” Nëse aneurizmi juaj është i vogël dhe nuk shkakton simptome, mjeku juaj mund të rekomandojë “Pritjen syçelë”, që do të thotë se çdo 6 muaj do të jeni të kontrolluar për të njohur shenjat e ndryshimit të aneurizmit tuaj. Doktori juaj mund të planifikojë një incizim TK dhe RM për të parë aneurizmin. Skanografia TK bën incizim rëntgeni mbi pjesët e trupit tuaj. Ky test mund të ndihmojë mjekun juaj për të monitoruar madhësinë dhe formën e aneurizmit tuaj. Kjo metodë përdoret zakonisht për aneurizma që janë më të vogla në diametër se 2 inç (5,5 centimetra). Nëse ju keni edhe tension të lartë të gjakut, mjeku juaj mund të përshkruajë medikamente për të ulur presionin e përgjithshëm të gjakut në pjesët e dobësuara të aneurizmit. Megjithatë, në qoftë se AAT-ja juaj është e madhe dhe shkakton simptome, keni nevojë për një trajtim të shpejtë dhe aktiv për parandalimin e pëlcitjes. Nëse aneurizmi juaj është i madh, në rritje të shpejtë, apo nëse keni ndonjë lloj tjetër të sëmundjes, kirurgu juaj i enëve të gjakut mund të rekomandojë që të trajtoheni në mënyrë aktive. Për shembull, në qoftë se vuani nga Sindroma Marfan, ju mund të kërkoni një trajtim aktiv më shpejt se ata pacientë me më pak AAT, por pa Sindromën Marfan. Trajtimet aktive për AAT-në përbëhen nga mjekimi kirurgjik i hapur dhe me transplantim të stentit brenda enëve të gjakut.
Trajtimi kirurgjik i hapur
Gjatë operacionit të hapur, kirurgu juaj bën një prerje në gjoks dhe zëvendëson pjesën e dobësuar të aortës me një gyp të bërë, që quhet graft. Grafti
është më i fortë se aorta e dobësuar dhe lejon gjakun për të kaluar nëpërmjet tij, pa shkaktuar bymim. Shumë pacientë me AAT gjithashtu kanë sëmundje të zemrës ose është zënë aorta pranë zemrës. Ndonjëherë, aneurizmat e zgjatura apo komplekse të kraharorit kërkojnë trajtim të njëkohshëm kirurgjikal në zemër me trajtimin kirurgjik të hapur, në varësi të situatës. • Pas operacionit, ju mund të qëndroni në spital 5 deri 7 ditë. Nëse aneurizmi juaj është i zgjatur apo kompleks, ose keni një sëmundje të zemrës, mushkërive apo veshkave, mund të ju duhen 2 deri në 3 muaj për shërim të plotë.
Transplantimi i stentit brenda enëve të gjakut Në qoftë se vendndodhja dhe forma e aneurizmit tuaj është e përshtatshme, kirurgu i enëve tuaja të gjakut, më tepër se trajtimin e hapur të aneurizmit, mund të vlerësojë më mirë procedurën e re të quajtur grafting endovaskular i stentit. Fjala endovaskular tregon se trajtimi është kryer brenda trupit tuaj duke përdorur tuba të gjatë e të hollë që quhen kateterë. Kateterët futen në prerje të vogla në ijën tuaj, ndonjëherë nëpërmjet duarve tuaja, dhe drejtohen nëpër enët e gjakut. Gjatë procedurës, kirurgu juaj do të përdorë regjistrimet e rrezeve X drejtpërdrejt në video-ekran për të drejtuar stent-graftin në vendin e aneurizmit. Si grafti që përdoret në një operacion të hapur, edhe stent-grafti lejon që gjaku të rrjedhë nëpër aortën tuaj pa bërë presion mbi murin e dëmtuar të aneurizmit tuaj. Kjo mbron aneurizmin tuaj nga pëlcitja. Zakonisht, me kalimin e kohës, aneurizmi juaj do të zvogëlohet. Trajtimi endovaskular stentgraft kërkon më pak kohë për shërim në krahasim me trajtimin e hapur të aneurizmit dhe qëndrimi juaj në spital është reduktuar në 2 deri 3 ditë. Megjithatë, ky trajtim nuk mund të aplikohet për të gjitha rastet e AAT-së, ose aneurizmi juaj duhet të ketë një formë të përshtatshme që lejon për të përdorur në mënyrë efektive stent-graftin. Për trajtimin endovaskular stent-graft është shumë e rëndësishme për një kohë të gjatë të ndiqni me regjistrime periodike aortën e trajtuar në mënyrë që të siguroheni që stent-grafti është duke funksionuar si duhet. Ndonjëherë, në qoftë se shfaqet një plasaritje, ose në qoftë se ai lëviz nga pozicioni, janë të nevojshme procedura të mëtejshme për të mirëmbajtur stent-graftin. Ekspertët janë ende duke analizuar rezultatet afatgjatë të trajtimit endovaskular stent-graft.