Smeerwortel
Gewone smeerwortel Gewone smeerwortel
Taxonomische indeling Rijk:
Plantae (Planten)
Stam: Klasse: Clade: Clade: Clade: Orde: Familie: Geslacht:
Embryophyta (Landplanten) Spermatopsida (Zaadplanten) Bedektzadigen 'nieuwe' Tweezaadlobbigen Lamiiden Boraginales Boraginaceae(Ruwbladigenfamilie) Symphytum (Smeerwortel) soort Symphytum officinale L. (1753)
Biologie Portaal
De Gewone smeerwortel (Symphytum officinale) is een vaste plant uit de ruwbladigenfamilie (Boraginaceae). Deze soort is in België en Nederland een algemeen voorkomende plant in ruigtes, bermen, op dijken en bij slootkanten. Dit geldt voor geheel Europa met uitzondering van het hooggebergte. De plant is in Noord-Amerikaingevoerd en verwilderd. De plant wordt 40-100 cm hoog met van mei tot augustus witte, roze of paarse, dicht opeen in een hangende tros gegroepeerde bloemen. De bloemen zijn klokvormig, 2-4 cm groot. De kelkbladen zijn spits, en 1/3 van de buisvormige, vergroeide kroonbladen. Zowel de stengel als de lancetvormige bladeren zijn ruwbehaard. Het wortelblad is het grootst, dit kan 25 cm lang zijn. De hogere bladeren zijn gevleugeld langs de stengel, dat wil zeggen: het blad loopt door langs de stengel tot het vorige blad. De bladeren zijn aan de onderzijde geaderd. De ronde, holle stengels zijn vertakt. De wortel is van buiten zwart, van binnen wit.
Gebruik De soortsaanduiding officinale (uit de apotheek) duidt aan dat de plant vanouds medische toepassingen heeft gekend. Vooral de wortel werd verzameld. De plant bevat onder meer symphytocynoglosine, consolidine, choline, en 0,8-1 % allantoïne. De plant werd en wordt met name uitwendig toegepast, in de vorm van omslagen bij botbreuken, wonden, en gewrichtsontstekingen. Onderzoek heeft uitgewezen dat allantoïne de heling van wonden inderdaad kan bevorderen door de stimulering van de vorming van nieuwe cellen.
Geschiedenis Waarschijnlijk wordt de plant reeds genoemd in oude Griekse bronnen. Er wordt melding gemaakt van een gunstig effect op de genezing van wonden. Bij de Romeinen schreef Plinius de oudere in zijn Naturalis Historica over de smeerwortel. Apuleius noemt gedroogde plantendelen in wijn als middel bij hevige menstruatie. Jan Yperman noemde in de 14e eeuw de smeerwortel 'confilie'. Ook hij vermeldt de genezing van wonden.
De geneeskracht van smeerwortel
Smeerwortel kennen de meeste mensen alleen als blad wat kneuzingen kan verhelpen als je het op de huid aanbrengt waaronder een kneuzing heeft plaats gevonden. Je kunt de smeerwortel ook gewoon opeten. Het is zelfs megagezond want het is één van de weinige groente die op het land groeien welke vitamine B12 bevat. Smeerwortel groeit overal in Nederland in het wild. Smeerwortel is een plant met witte of paarsroze hangende bloemetjes die een meter hoog wordt. De wetenschap is verdeeld over het feit of smeerwortel gegeten kan worden. Sommigen zeggen dat het erg gezond is anderen zeggen dat het leverschade toebrengt. In ieder geval is het bewezen dat smeerwortel de groei van kankercellen tegengaat. Er is één geval bekend van iemand die ¨misschien ziek¨ is geworden door chronisch smeerwortel inwendig te gebruiken. Dat is niet echt veel, aangezien er jaarlijks miljoenen mensen ziek worden van de bijwerkingen van medicijnen.
Inhoud: • Verbod op voorschrijven van smeerwortel voor inwendig gebruik • Uitwendig gebruik mag wel • Gebruik in de oudheid • Uitwendig gebruik smeerwortel in de fytotherapie • Smeerwortel bij breuken, kneuzingen, verrekingen en ontstekingen • Orale inname van smeerwortel • Overige medicinale effecten voor oraal gebruik • Cosmetica • Voedingswaarde smeerwortel • Eettips smeerwortel
Verbod op voorschrijven van smeerwortel voor inwendig gebruik Smeerwortel is een in Europa veel voorkomende plant. Smeerwortel is een wilde groente; de bladeren kunnen geplukt en gegeten worden. Ze worden net zo bereid als de brandnetel. Echter heeft een overheidsinstantie de smeerwortel op de lijst gezet van planten die je alleen onder toezicht van een kruidengeneeskundige mag gebruiken. Er zijn wetten in voorbereiding om alle kruiden alleen onder autoritair toezicht te mogen eten. Inmiddels weet iedereen dat de farmaceutische lobby achter deze wetten zit. Kruiden kunnen namelijk goedkoop en effectief dure medicijnen overbodig maken. Kruiden hebben slechts zelden bijwerkingen. Chemische medicijnen leiden tot bijwerkingen zoals kanker, obesitas, hart- en vaatziekten en suikerziekte doordat ze ontstekingen op celniveau veroorzaken en de balans in maagbacteriën verstoren waardoor voedingsstoffen slechter door het lichaam worden opgenomen.
Uitwendig gebruik mag wel
Het uitwendig gebruik van smeerwortel is nog wel toegestaan. Wanneer je onderweg last hebt van je spieren dan kun je het brede blad op de juiste plek bevestigen. De werkzame stoffen worden door de huid opogenomen en bespoedigen het herstel van overbelaste spieren, gezwollen klieren, peesontstekingen en spierkneuzingen. Slecht helende wonden en botbreuken worden ook sneller hersteld als men een omslag van smeerwortel maakt of een pap van smeerwortel op de huid smeert waaronder zich een probleem voordoet. Een pap van smeerwortel maak je door smeerwortelbladeren te verpulveren en met een beetje water te vermengen. In noodgevallen kun je op de bladeren kauwen en de ontstane pap op de peesontsteking of ander ongemak aanbrengen.
Gebruik in de oudheid De oude Grieken en de Romeinen gebruikten smeerwortel als middel om botbreuken en huidwonden te herstellen. Ook is het als medicijn tegen bronchitis gebruikt. De Galliërs gebruikten de slijmerige wortel om longziekten te genezen. Van de wortel wordt thee gedronken. Het is als natuurmedicijn in de volksgeneeskunde vaak gebruikt tegen slijmvliesontsteking of catarre. Een sportarts weet goed te vertellen hoe gezond de smeerwortel is en vrijwel alle sportartsen hebben een tube zalf op basis van smeerwortel in hun tas. Deze zalf op homeopathische basis is bij menig drogist te koop.
Uitwendig gebruik smeerwortel in de fytotherapie Smeerwortel heeft wondhelende eigenschappen. Het stimuleert de aanmaak van nieuwe cellen en weefsels op plekken waar het lichaam is beschadigd. De slijmstoffen en allantoïne zorgen voor een verzachten effect. Looistoffen en asparagine werken mee aan een bloedstelpende werkzaamheid. Allantoïne rozenmarijnzuur en andere fenolzuren maken smeerwortel een ontstekingswerend kruid. Om deze redenen wordt het door fytotherapeuten ingezet bij:
• •
Wonden, slecht genezende wonden, etterende wonden, schaafwonden, brandwonden, Kloven, aarskloven, tepelkloven, doorligwonden, slappe gedevitaliseerde huid, preventie en bestrijding
van zwangerschapsstriemen,
• • • • • •
Acné, steenpuisten, zweren, insectenbeten, Aambeien, aderontsteking, open been, Mondslijmvliesontsteking, aften, tandvleesontsteking, bloedend tandvlees, Tong-, strottenhoofd-, keel-, en amandelontsteking, Borstklierontsteking,
Psoriasis, eczeem, droge, schilferige huid, luiereczeem, eeltknobbels. Voor de huidaandoeningen werken omslagen, compressen, cremes en kruidenpap en voor de mondaandoeningen gorgeldranken en spoelingen.
Smeerwortel bij breuken, kneuzingen, verrekingen en ontstekingen Fytotherapeuten kennen een groot scala aan medische toepassingen van smeerwortel, net als sportartsen overigens. In de laatste categorie zijn er veel mensen die natuurlijke smeerwortel prefereren boven synthetische weefselherstelmiddelen. Beschadigd bindweefsel en kraakbeen wordt hersteld door smeerwortel. Osteoblasten worden gestimuleerd in hun werking; dat zijn de cellen die botcellen aanmaken. Allantoïne dringt diep binnen in weefsels en stimuleert eveneens kraakbeengroei. In verband met deze sterke geneeskracht wordt smeerwortel
voorgeschreven bij:
• • • • • • •
Kneuzingen, bloeduitstortingen, Verzwikkingen, bandscheuren, ontwrichtingen, Peesontsteking, tenniselleboog, spierverrekking, spierontsteking, Sportblessures, Botbreuken, beenvliesontsteking, Voorkomen en verminderen van littekenvorming en zwangerschapsstriemen.
Artrose, artritis. Voor deze aandoeningen wordt een compres, kruidenpap of omslag aanbevolen.
Orale inname van smeerwortel Officieel mag smeerwortel alleen worden ingenomen onder voorschrift van een arts ondanks dat er nog nooit iemand ziek vam is geworden; de gevaren zijn slechts hypothetisch en onderdeel van een controverse. Het zou slecht zijn voor de lever maar er zijn nog nooit mensen met een leverprobleem geweest waarvan smeerwortel de oorzaak was. Smeerwortel is een versterkend middel voor de maag. Het beschermt, herstelt en versterkt de maag. Het werkt verzachtend op de slijmvliezen. bovendien is het ontstekingswerend en spijsverteringsstimulerend. Deze medicinale kenmerken kunnen aanleiding zijn voor fytotherapeuten om smeerwortel voor te schrijven bij:
• • •
Gastritis of maagslijmvliesontsteking, maagzweer, maagbloeding, maagpijn, maagkramp, Zweer van de 12-vingerige darm, darmzweren, darmontsteking, Darmbloeding, darmirritatie, dysenterie, diarree.
Overige medicinale effecten voor oraal gebruik De genoemde medicinale effecten zijn de primaire gebruikstoepassingen. Hier volgen enkele secundaire toepassingen:
•
Het is een slijmoplossend middel waardoor ophoesten bevorderd wordt. Hierdoor is het een
natuurmedicijn bij bronchitis, hoest, prikkelhoest, slijmophoping en sinusitis of bijholteontsteking.
•
Het is een bloedzuiverend medicijn met ontstekingsremmende capaciteiten. Het werkt goed om aan te
sterken. Hierom wordt het voorgeschreven bij artritis, artrose, jicht, kraakbeenletsels, spierreuma, klierontsteking, slechte afvoer van gifstoffen, zwakte, ouderdomszwakte, osteoporose en botontkalking.
Cosmetica Smeerwortel wordt toegevoegd aan cosmetische producten zoals zalven, cremes en shampoos. Het heeft als eigenschap de huid strak en glad maken. Allantoïne is volgens wetenschappers de werkzame stof in smeerwortel die de huid en spieren sneller doet herstellen. Allantoïne versnelt de groei van gezonde cellen.
Voedingswaarde smeerwortel
Er zitten veel vitaminen en mineralen in smeerwortel. Het bevat alle vitaminen die alsantioxidanten werken namelijk vitamine A, C en E. Verder bevat het uit het vitamine B-complex B1, B2, B3, B5 en B12. Vooral het laatste vitamine is vrij uniek voor een op het land levende plant. Vitamine B12 zit onder andere ook in zeewier, gist en champignons. Dat is een ontkrachting van de mythe dat B12 alleen in vlees en vis zit. Daarnaast bevat het de mineralen calcium, kalium, fosfor, ijzer, jodium, kobalt, seleen, magnesium, zink,natrium, chroom en mangaan.
Eettips smeerwortel In smeerwortel zitten veel hoogwaardige eiwitten. In Zwitserland wordt de plant van oudsher in deeg verpakt om het op te eten. In Engeland zet men thee van smeerwortel. Het wordt ook door de Engelsen gebruikt als groente in salades en soepen. Het wordt op dezelfde manier bereid als spinazie en brandnetel. Net als andere groenten is het verstandig om smeerwortel niet dagelijks te eten. Zo gevarieerd mogelijk eten is het best. Tot er definitieve duidelijkheid is omtrent de veiligheid van smeerwortel is het beter om smeerwortel maximaal eens per maand te gebruiken als groente.
De alinea´s over de medicinale werkingen van smeerwortel komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst.