โภชนาการกับโรคปอดอ ุดกันเรือรัง
Eat Right , Breath Easy
จัดทําโดย จุฑามาศ กองผาพา เพียงทิฆมั พร นิ ลเพชร์ เพ สุดารัตน์ กองสูง คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรี รพ นครินทร
บันทึกสุขภาพ ชื่อ-สกุล.................................................................................อายุ....................ป โรงพยาบาล..ศรีนครินทร......HN…......แพทยเจาของไข........................................ Chronic Obstructive Pulmonary Disease(COPD) Asthma โรคประจําตัวรวม................................................................................................. สวนสูง..........ซม.น้ําหนักปกติ(UBW)…….กก.น้ําหนักตัวที่เหมาะสม(IBW)........กก. เบอรโทรศัพท...........................................กรณีฉุกเฉิน......................................... น้ําหนัก
BMI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ดัชนีมวลกาย(BMI) =
ครั้งที่ 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
น้ําหนัก
BMI
น้ําหนัก (กก.) สวนสูง(เมตร)
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง ...
COPD
คือ โรคปอดชนิดเรื้อรังที่ผูปวยจะมีพยาธิสภาพของถุงลมโปงพอง (Emphysema) และ/หรือหลอดลมอักเสบเรื้อรัง (Chronic bronchitis) เกิดรวมกัน อาการหลักคือไอ มีเสมหะ หรืออาการ หายใจเหนื่อยที่คอยๆเปนมากขึ้นเรื่อยๆ
สาเหตุหลักของโรค มากกวา 90 % เกิดจากการสูบบุหรี่เปนระยะเวลาติดตอกัน นานและสาเหตุอื่นคือขาดสารพันธุกรรม alpha-1 antitrypsin ซึ่งทํา ใหเกิดการเรงภาวะถุงลมโปงพองกอนวัยอันควรแตภาวะนี้พบไดนอยมาก
การรักษา คือ การหยุดสาเหตุ และรักษาแบบประคับประคองตาม อาการ ซึ่งจะไมไดทําใหพยาธิสภาพของโรคหายไป เพียงแคหยุดการ ดําเนินของโรค/การลุกลามของโรค และทําใหอาการดีขึ้น
ดังนั้น ควรงดสูบบุหรี่ และหลีกเลี่ยงบริเวณที่มี ควันพิษ..นะครับ
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
สภาวะของผูปวยโรคปอดอุดกลั้นเรื้อรัง ...
COPD
1. กลามเนื้อการหายใจเมื่อยลางาย 2. ความแข็งแรง (Strength) และความทนทาน (Endurance) ของ กลามเนื้อในการหายใจลดลง 3. เกิดความเสี่ยงตอภาวะติดเชื้อ (Infection) มากขึ้น 4. มีภาวะทุพโภชนาการ ผอม น้ําหนักตัวลด ไมมีเรี่ยวแรง
มินาละครับ... ผมทํา อะไรก็ เหนื่อยหอบ งายมากเลยครับ
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
หลักปฏิบัติในการรับประทานอาหาร ควรกินอาหารเพื่อใหมีน้ําหนักตัวคงที่หรือรักษาน้ําหนักตัวไมให
ลดลง ควรกินอาหารที่ชวยใหกลามเนื้อหายใจทํางานไดดีไมทําใหเคี้ยว และกลืนลําบาก ควรกินอาหารเพื่อเสริมภูมิคุมกันของรางกายชวยตอตานเชื้อโรค การไดรับอาหารที่เหมาะสม จะชวยลดระดับ คารบอนไดออกไซด ในเลือดและชวยการหายใจดีขึ้น -
ในผูปวย COPD ที่มีอาการเหนื่อยหอบ หรือมีภาวะ คารบอนไดออกไซดในเลือดสูงจากการกินอาหารที่มี คารโบไฮเดรตสูง ควรเปลี่ยนเปนกินอาหารที่มีไขมันสูงแทนสัก ระยะ
-
ในผูปวย COPD ที่มีอาการคงทีอ่ าจไมตองกินอาหารทีม่ ีไขมันสูง และคารโบไฮเดรตต่ํา เพราะเกิดอาการทองอืดหรือทองเสียได
-
ในผูปวย COPD ที่มีอาการโรคหัวใจรวมดวยนั้น ตองระวัง อาหารที่มีไขมันสูง ควรเลือกทั้งปริมาณและชนิดของไขมันโดย เนนกินอาหารกลุมไขมันไมอิ่มตัวจะชวยปองกันการเกิดไขมันอุด ตันในเสนเลือด
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
-ผูปวย
COPD เสี่ยงตอการเกิดกระดูกพรุน วิตามินดีต่ํา มวล
กลามเนื้อนอยและ BMI (ดัชนีมวลกาย) ต่ํา แนะนําใหกน ิ นม เนยและ โยเกิรตเพิ่มแคลเซียม -
การกินอาหารกลุมโปรตีน เพื่อปองกันการเกิด กลามเนื้อลีบเล็ก ออนแรงและการหายใจดีขึ้น โดยทั่วไปแนะนํา ใหกินโปรตีน 1.2-1.7 กรัม/วัน/น้ําหนักตัว 1 กก. เชน น้ําหนักตัว 55 กก. X 1.2 = ตองกินโปรตีน 66 กรัม ตอ วัน น้ําหนักตัว 55 กก. X 1.7 = ตองกินโปรตีน 93.5 กรัม ตอ วัน
เอะ ! แลวที่วา ตองกินโปรตีน 66 กรัม ตอวัน มันคือยังไงนะ ??
มาทําความเขาใจอาหาร แลกเปลี่ยนหมวดเนื้อสัตว กันกอนนะครับ (หนา 13)
อยาลืมเรื่องการดื่มน้ํา ดวยนะครับ ! ควรดื่มวันละ 2- 3 ลิตร เพื่อใหเสมหะไอออกไดงาย และไมดื่มน้ําบอยในระหวางกินอาหาร .... ไมควรยกขวด แลวกรอกเขาปากเพราะทําใหเกิดการสําลักไดงาย
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
ทําไมถึงตองลดการกินคารโบไฮเดรต ??? แหลงของพลังงานที่รางกายไดรับจากอาหาร คารโบไฮเดรต
+ ออกซิเจน + ADP+Pi
CO2 + H2O + ATP
พลังงาน
โปรตีน ไขมัน
ปริมาณคารบอนไดออกไซดที ท่เี กิดจากอาหาร ดูคา RQ (Respiratory Quotient) = ปริมาณคารบอนไดออกไซดที่เกิดขึ้น
ปริมาณออกซิเจนที่ใชไป RQ คารโบไฮเดรต = 1, ไขมัน = 0.7, โปรตีน = 0.8
นั่นแสดงวา หากกินคารโบไฮเดรตจะผลิตคารบอนไดออกไซด มากที่สุด รองลงมาคือ ไขมันและโปรตีน
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรี รพ นครินทร
ผูปวยโรคปอดอุดกลั้นเรื้อรังกับภาวะทุพโภชนาการ ภาวะทุพโภชนาการ (Malnutrition) คือภาวะที่รางกายไดรับพลังงาน หรือสารอาหารมากหรือนอยเกินไปไมสมดุลตอความตองการของรางกาย ผูปวย COPD พบวามีภาวะทุพโภชนาการในลักษณะขาด สารอาหารน้ําหนักลดและผอมลง ถึง 40-70 % เพราะ รางกายตองการพลังงานมากขึ้นในการใชหายใจ เมื่อผูปวยไดรับพลังงานไมเพียงพอกับที่ใชไปทําใหรางกายตอง สลายไขมันและกลามเนื้อของรางกายออกมาเปนพลังงานจึงทํา ใหกลามเนื้อออนแรงและน้ําหนักตัวลดลงเรื่อยๆ การหายใจที่ลําบากเปนเหตุใหการกลืนอาหารลําบากและเกิด การเบื่ออาหารไปดวย ยาที่ผูปวย COPD ไดรับมีผลขางเคียงตอระบบอาหารและลําไส หากมีปริมาณคารบอนไดออกไซด (CO2) ในรางกายมากจะทํา ใหชวงเชาเกิดอาหารปวดหัว สับสนมึนงง
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
การดูแลดานโภชนาการ อาหารควรมีลักษณะไมตองออกแรงเคี้ยวมากและตองกลื กลืนงาย ประเภทโปรตีนควรเลือกปลา ไข เตาหู นม เนื้อสัตวชนิดอื่นๆควรตมใหเปอย ผลไมควรเลือกชนิดที่เคี้ยวงาย ไดแก มะละกอสุก มะมวงสุก แตงโม อาหารประเภทผักควรหั่นเปนชิ้นเล็กๆ ตมหรือผัดใหนิ่ม กินไขมันเพิมขึ ม่ ขึ้นเล็กนอย แตควรเปนไขมันจากพืชมากกวาสัตว หรือหาก มาจากสัตวก็เนนจากปลา ลดปริมาณกาซออกซิเจนที่รางกายเคี้ยวและยอยอาหารแตละมื้อโดยการ กินอาหารปริมาณนอยแตบอย คือ วันละ 4-6 มื้อเล็ก
เอะ!!!ถาเรากิน ไมไดทําไงดี
ในกรณีที่ผูปวยมีปญหาดานการกลืน หรือไมสามารถรับประทานอาหารได เพี ย งพอ ควรได รั บ การเสริ ม ด ว ย อาหารทางการแพทย เ พื่ อ ช ว ยเพิ่ ม พลังงานและน้ําหนักตัวครับ
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรี รพ นครินทร
หลักในการจัดอาหาร สําหรับผูปวยปอดอุดกั้นเรื้อรัง
ขั้นตอนที่ 1 แบงจานขนาดมาตรฐาน 9 นิ้วออกเปน 4 สวน สวนที่ 1 หมายถึง ¼ ของจานหมวดขาวแปง สวนที่ 2 หมายถึง ¼ ของจานหมวดเนื้อสัตว และอาหารทดแทนเนื้อสัตว สวนที่ 3-4 หมายถึง ½ ของจานเปนอาหารหมวดเนื้อสัตว
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
หลักในการจัดอาหาร สําหรับผูปวยปอดอุดกั้นเรื้อรัง
ขั้นตอนที่ 2 สวนที่ 1 ผูปวยไดรับพลังงานเพียงพอ เพื่อปองกันโปรตีนถูกดึงไปใชเปน พลังงาน ใหเกิดภาวะขาดอาหารได ควรบริโภคขาวแปงอยางนอยมื้อละ 2 ทัพพี และควรอยูในปริมาณที่กําหนดเพราะถามากเกิดไปจะเกิดกาซคารบอนไดออกไซด มากเกินไปสงผลตอระบบการหายจําใหหายใจลําบาก สวนที่ 2 หมายถึง ¼ ของจานเปนอาหารหมวดเนื้อสัตว และผลิตภัณฑจาก เนื้อสัตว เลือกกินปลา เนื้อหมู เนื้อไก ไข ไขขาว โดยกินมื้อละ 4-5 ชอน โตะหรือขึ้นกับตามความเหมาะสมของน้ําหนักตัว สวนที่ 3 และ 4 หมายถึง ½ ของจานเปนอาหารหมวดผัก ควรเลือกกินผักมื้อละ 2-3 ทัพพี ควรเลือกกินผักที่มีสีเขมๆเพราะมีโพแทสเซียมสูง ไดแก คะนา บร็อค โคลี่ เห็ด ฟกทอง มะเขือเปราะ เปนตน
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
หลักในการจัดอาหาร สําหรับผูปวยปอดอุดกั้นเรื้อรัง ขั้นตอนที่ 3
ผลไม 1 จานเล็ก /1 สวน ควรเลือกผลไมวันละ 1-2 จานเล็ก 1 จานเล็ก = ผลไม 8-10 ชิ้นคํา หรือผลไมขนาดกลาง 4 ผล หรือผลไมขนาดใหญ 1 ผล
น้ํา 1 แกว
ควรดื่มนม และผลิตภัณฑของนม วันละ 1 แกว ควรดื่มวันละ 2- 3 ลิตร เพื่อใหเสมหะไอออกไดงาย
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
อาหารแลกเปลี่ยน รูไหมอาหารแลกเปลี่ยนคืออะไร?? ชนิดอาหารประเภทเดียวกัน และมีคุณคาทางโภชนาการ ใกลเคียงกันในการแลกเปลี่ยนชนิดอาหารจะใชหมุนเวียนใน หมวดเดียวกันหรือกับหมวดอื่นๆที่ใหสารอาหารคลายกัน (คารโบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน)
หมวด ขาวแปง ปริมาณเปรียบเทียบขาว 1 สวน 1 ทัพพี หรือ 1/2ถวยตวง มีคารไบไฮเดรต 18 กรัม โปรตีน 2 กรัม พลังงาน 80 กิโลแคลอรี่
ขาวสวย 1 ทัพพี
ขนมปง 1 แผน
ขาวเหนียว 1 ชอนโตะ
ขาวโพด ½ ฝก
ขนมจีน 1 จับใหญ
เผือกตมสุก ทัพพี
มันเทศตมสุก 1 ทัพพี
แครกเกอร 5 แผน
เสนใหญ 1 ทัพพี
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
หมวด เนื้อสัตว ไขมันต่ํามากมีโปรตีน 7 กรัม ไขมัน 0-1 พลังงาน 35 กิโลแคลอรี่
ปลาทูขนาดกลาง 1 ตัว
เนื้อปลา 2 ชอนโตะ
หมึก 2 ชอนโตะ
กุง 4 ตัว ลูกชิ้นปลา 2 ชอนโตะ อกไกลอกหนัง 2 ชอนโตะ ไขมันต่ํามีโปรตีน 7 กรัม ไขมัน 3 พลังงาน 55 กิโลแคลอรี่
ปลากระปอง 2 ชอนโตะ เปดยางไมติดมัน 2 ชอนโตะ เนื้อไก 2 ชอนโตะ ไขมันปานกลางมีโปรตีน 7 กรัม ไขมัน 5 พลังงาน 75 กิโลแคลอรี่
เนื้อหมู 2 ชอนโตะ ไข 1 ฟอง เตาหูหลอด 1 หลอด ไขมันสูงมีโปรตีน 7 กรัม ไขมัน 8 พลังงาน 100 กิโลแคลอรี่
หมูยอ 4 แผน
กุนเชียง 2 ชอนโตะ
ไสกรอกอีสาน 3 ชิ้น
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
หมวด ผลไม 1 สวน มีคารไบไฮเดรต 1 กรัม โปรตีน 0 กรัม พลังงาน 60 กิโลแคลอรี่
แตงโม 10 ชิ้น
ฝรั่ง ½ ผล
องุน 8-10 ผล
ชมพู 3 ผล
แคนตาลูป 4 ชิ้น
เงาะ 4 ผล
กีวี 1 ผล
มะละกอ 3-4 ชิ้น
มังคุด 4 ผล
สับปะรด 8 ชิ้น
กลวยน้ําวา 1 ผล ลองกอง 6 ผล
***กรณีทองผูกควรดื่มน้ําผลไม เชน น้ําสมคั้น น้ําลูกพรุน และเพิ่ม
เสนใยอาหารจากผัก ผลไม ธัญพืชไมขัดสี จะชวยเพิ เพิ่มการเคลื่อนไหวใน ระบบยอยอาหาร โปรดทราบนะขอรับ ถาเกิดอาการ ทองอืดควรจํากัดอาหารที่ทําใหเกิดกาซ เชน แอบเปล กะหล่ําปลี บล็อกโคลี ถั่ว แตง ผักดอง เปนตน คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรี รพ นครินทร
หมวด ไขมัน 1 สวน ไขมัน 5 กรัม พลังงาน 45 กิโลแคลอรี่
น้ํามัน 1 ชอนชา
ถั่วลิสง 10 เม็ด
มะมวงหิมพานต 6 เม็ด
เบคอน 1 ชิ้นเล็ก
เนย 1 ชอนชา
เมล็ดฟกทอง 2 ชอนโตะ
นมขาดมันเนย
คารไบไฮเดรต 15 กรัมโปรตีน 8 กรัมไขมัน 0-3 กรัม พลังงาน 90 กิโลแคลอรี่
นมพรองมันเนย
คารไบไฮเดรต 15 กรัมโปรตีน 8 กรัมไขมัน 5 กรัม พลังงาน 110 กิโลแคลอรี ลแคลอ ่
นมสดยูเอชที
คารไบไฮเดรต 15 กรัมโปรตีน 8 กรัมไขมัน 8 กรัม พลังงาน 150 กิโลแคลอรี่
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรี รพ นครินทร
หมวด ผัก
ใครๆเคาก็บอกกินผักแลวดี ปริมาณ 1 สวน ผักสด 2 ทัพพี (70-100 กรัม) ผักสุก 1 ทัพพี (50-70 กรัม)
ผัก ก. สวนใหพลังงานนอยมากจึงรันปรานไดตามความตองการ
ฟก
ผักกาดขาว
ผักบุง
มะนาว สายบัว มะเขือเทศ ผัก ข. มีคารไบไฮเดรต 5 กรัม โปรตีน 2 กรัม พลังงาน 25 กิโลแคลอรี่
ถั่วลันเตา
ขาวโพดออน
ฟกทอง
มะระ
แครอท
หนอไมฝรั่ง
เห็ดหูหนู
แตงกวา
กะหล่ําดอก
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
แผนการทานอาหาร สําหรับผูปวยโรคปอดอุดกั้น COPD พลังงาน
ขาว/แปง (ทัพพี)
ผัก (ทัพพี)
ผลไม (สวน)
น้ํามัน (ชอนชา)
(Kcal) นม (สวน)
60 65 70 75 80 85 90 95 100
หมวดอาหาร เนื้อสัตว (ชอนโตะ)
ปริมาณ โปรตีน (กรัม)
12 13 14 15 16 17 18 19 20
1 1 1 1 1 1 1 1 1
6 7 8 9 9 10 10 11 12
3 4 4 4 4 4 4 4 4
2 2 2 2 2.5 2.5 3 3 3
5 5 5 5 5 5 5 5 5
1500 1600 1700 1800 1900 2000 2100 2200 2300
สโลแกนจํางายนิดเดียวครับ.... ลดขา ว/แปง เพิ่มพลั งงานและโปรตีนและทาน ไขมันที่ พอเหมาะ กินอาหารเคี้ยวกลื นงา ย แบ ง อาหารเปน 4-6 มื้อ/วัน เพื่อไดพลังงานเพียงพอ และลดคารบอนไดออกไซดในรางกาย
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
โซเดียม โซเดียม
คือ เกลือแรที่มีอยูในเลือด และมีบทบาทในการควบคุมปริมาณน้ํา
และความดันเลือด การควบคุมปริมารโซเดียมในอาหาร จะชวยรักษาสภาวะน้ําในรางกายให อยูในระดับปกติ หลีกเลี่ยงการคั่งของน้ําในรางกาย และปองกันความ ดันโลหิต รวมทั้งการเกิดภาวะหัวใจลมเหลว โซเดียมพบใน เกลือแกง น้ําปลา ซีอิ้วขาว ซอสปรุงรส ซึ่งผูปวยควร หลีกเลี่ยงอาหารที่อยูในรูปที่มีเกลือสูง ผงชูรส ผงปรุงรส รวมทั้งผงฟู ในเบเกอรี่ และควรใชเครื่องเทศและสมุนไพร มะนาว น้ําตาลในการ ควรหลีกเลี่ยง ชวยชูรสอาหาร อาหารกระปอง ขนมขบเคี้ยว ขนมปง ปริมาณโซเดียมที่ควรปริโภค อาหารแปรรูป ลูกชิ้น 1 วัน = 2000 มิลลิกรัม ไสกรอก ปลาเค็ม เครื่องปรุงรส (หรือเทากับเกลือ 1 ชอนชา)
ควรใชน้ําปลาไมเกิน 3 ชอนชาตอวัน หลีกเลี่ยงอาหารเค็มจัด
...“กินจืดยืดชีวิต”... คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรี รพ นครินทร
ตัวอยางเมนูอาหารอีสานสําหรับโรคปอดอุดกัน้ เรื้อรัง(COPD) มื้ออาหาร
รายการ อาหาร
พลังงาน 1500 Kcal
เชา
ขาวเหนียว แกงออมหมูผัก รวม ปนปลาชอน สม
2 คํา(เทาลูกมะนาว) หมูหั่นสุก 2 ชอนโตะ ผักไมจํากัด ปลาชอนสุก 2 ชอนโตะ 1 ผลกลาง
3 คํา(เทาลูกมะนาว) หมูหั่นสุก 3 ชอนโตะ ผักไมจํากัด ปลาชอนสุก 2 ชอนโตะ 1 ผลกลาง
2 คํา(เทาลูกมะนาว) ไมจํากัด 4 ชอนโตะ 1 กลอง 8 ชิ้นคํา 2 คํา(เทาลูกมะนาว) 4 ชอนโตะ ไมจํากัด 2 ชอนโตะ 1 ผลกลาง
3 คํา(เทาลูกมะนาว) ไมจํากัด 5 ชอนโตะ 1 กลอง 8 ชิ้นคํา 3 คํา(เทาลูกมะนาว) 5 ชอนโตะ ไมจํากัด 2 ชอนโตะ 1 ผลกลาง
วางเชา
กลางวัน ขาวเหนียว สมตํา ไกยาง วางบาย นมจืดมะละกอ สุก เย็น ขาวเหนียวปลา นิลนึ่ง ผักลวก แจวพริกสด กอนนอน แอปเปล
พลังงาน 1800 Kcal
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
บันทึก ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร
เอกสารอางอิง Managing Malnutrition in COPD.2016. United Kingdom. http://www.malnutritionpathway.co.uk Rochelle Anthony. Nutritional Management of COPD:Chronic Disease Network and Access Program 2009. กองโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข.คุณคาทางโภชนาการของ อาหารไทย. พ.ศ.2535. ชนิดา ปโชติการ, สุนาฏ เตชางาม. กระบวนการใหโภชนบําบัดทางการแพทย:จาก ทฤษฎีสูการปฎิบตั ิ ปฏิบัติการเรื่อง แนวทางการใหคําปรึกษาดานโภชนบําบัดแกผูปวยในโรงพยาบาล วันที่ 29-31 กรกฎาคม 2552. โรงพยาบาลราชวิถ.ี รุจิรา สัมมะสุต.อาหารแลกเปลี่ยนสําหรับผูปว ยเบาหวาน.เอกสารเผยแพร บริษัท แอบบอต จํากัด. รพีพร โรจนแสงเรือง.อาหารสําหรับโรคปอดอุดกัน้ เรื้อรัง,Available from: http://www.wongkarnpat.com/upfilepat/%E0%B9%80%E0%B8%89%E0%B8%9E%E0%B8% B2%E0%B8%B0%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%20400.pdf
คูมือโภชนาการกับโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) …. งานโภชนาการ รพ.ศรีนครินทร