Poradnik dla zastępowego Hufca ZHP Toruń
Spis treści Od autora Pierwsze kroki – jak zacząć pierwszą zbiórkę zastępu? Przepis na obrzędowość zastępu? Forma a treść czyli jak dobrać odpowiednie formy na zbiórkę. Gawęda - co to jest? Jak stosować?
str. 3 str. 4 str. 7 str. 8 str. 11
Sieci społecznościowe – Big Brother wszystko widzi. str. 12
Opracowanie graficzne: Mateusz Zedler
Od autora...
{
Jesteś po kursie zastępowych? Masz wątpliwości z pewnymi tematami?
W tym poradniku uzyskasz odpowiedzi na pewne kwestie dotyczące prowadzenia zastępu. Jeśli zostałeś zastępowym – postawiono przed Tobą wielkie wyzwanie oraz niesamowitą przygodę, ponieważ Robert Baden-Powell twierdzi, że „Gdybym dziś mógł wybierać miejsce, które chciałbym zajmować w ruchu, to chciałbym być zastępowym.” Poradnik został stworzony dla zastępowych Hufca ZHP Toruń. Ma na celu pomóc w pracy zastępowego ze swoim zastępem. Z obserwacji po przeprowadzonych kursach zastępowych oraz w pracy z zastępowymi dostrzegłam obszary, w których osoba prowadząca zastęp ma problemy związane np. z planowaniem, czy z pierwszymi krokami prowadzenia zbiórek zastępu. Przez ten poradnik pokaże, że na wszystko jest odpowiedź tylko trzeba zastanowić się nad rozwiązaniem lub poprosić o pomóc. Mam nadzieję, że każdy zastępowy zaglądający do tego poradnika skorzysta z zamieszczonych w nim pomysłów. Poradnik jest kierowany do zastępowych drużyny harcerskiej w wieku gimnazjalnym, gdzie drużyna pracuje systemem zastępowych.
Czuwaj! pwd. Klaudia Konopka
3
Pierwsze kroki
jak zacząć pierwszą zbiórkę zastępu? Po zbiórce „ponaborowej” każdy zastępowy rozmyśla nad tym jak powinna wyglądać jego pierwsza zbiórka zastępu. Wiele zależy od tej zbiórki ponieważ to ona będzie decydować o tym czy Twoi członkowie będą chcieli przyjść na kolejną zbiórkę. Stwórz atmosferę, aby harcerze mogli poczuć magię przyjaźni. Pamiętaj, żeby mogli poczuć, że stajesz się ich przyjacielem i mogą na Tobie polegać. Stworzenie magii trwa więc możesz zacząć od pierwszej zbiórki. Poniżej przedstawiam parę punktów, które mogą ułatwić stworzenie takiej zbiórki.
1. Cel
Nie od dziś wiadomo, że każda zbiórka, projekt, zadanie musi mieć cel. Musimy zastanowić się co chcemy osiągnąć przez tą zbiórkę, czy cel jest zgodny z naszymi oczekiwaniami. Pamiętajmy o tym, żeby zachować zasady dobrej zbiórki: • • • • • • •
Formy dynamiczne i statyczne muszą się przeplatać. Tempo musi być zachowane przez cały czas trwania zbiórki. Zbiórka musi być logicznym ciągiem składowych elementów. Forma musi być zgodna z treścią. Nowa wiedza może stanowić tylko 50% całej wiedzy prezentowanej na zbiórce. Zastępowy musi również uczestniczyć w zbiórce. Zbiórka powinna posiadać stałe elementy.
Wiele zależy od tej zbiórki, ponieważ to ona będzie decydować o tym czy Twoi członkowie będą chcieli przyjść na kolejną zbiórkę. Postaraj się stworzyć naturalne warunki do tego aby zastęp mógł się zacząć się rozwijać. Jeśli chciałbyś zrobić pierwszą zbiórkę w lesie – wykorzystaj wszystko co możesz tam zrobić – pokaż zastępowi, że może się wykazać po przez zadania tworzące grupę. Ważne jest to aby oni stworzyli więź między sobą w naturalnych warunkach. Pokaż tym dzieciom, że przyszli przeżyć super przygodę a Ty im pokażesz, że obrali właściwą drogę i włóż w pierwszą zbiórkę 100% siebie.
2. Integracja
- poznajmy się
Osoby dla których robimy zbiórkę zdarza się, że członkowie nowotworzonego zastępu znają się słabo – wtedy jednym z zadań pierwszej zbiórki może być wzajemne poznanie się. My jako zastępowi powinniśmy sprawić, aby ta pierwsza zbiórka nie tylko była magiczna, ale również żeby dzieci mogły zawierać nowe przyjaźnie (zastęp jest na lata, a nie na miesiące). Jak to zrobić? Poprzez proste formy integracyjne lub ćwiczenia budujące grupę. np. „Zbudujmy most” Zadaniem grupy jest utworzenie mostu z kartek papieru a4 między jednym, a drugim krzesłem tak, aby mogła się na tym moście utrzymać piłeczka średniej wielkości. Każda osoba ma pewne ograniczenia np. osoba nie widzi, nie może trzymać nożyczek, osoby nie mówią itd. 4
„Poznajmy się” Zastępowy rozdaje osobom rysunek harcerza/harcerki. Zadaniem każdej osoby jest napisanie w odpowiednim miejscu odpowiedzi na pytania zastępowego. np. „Na prawej ręce napisz czym się interesujesz, na lewej ręce napisz czy posiadasz jakieś zwierzę, na czole napisz jakie są Twoje ulubione książki/filmy itd.” – pytania można wymyślić inne. „Piłeczka” Osoby stają w kręgu. Zastępowy trzymający piłeczkę podaje ją obojętnie do jakiej osoby i mówi jej imię. Osoba, która otrzymała piłeczkę, powtarza czynność po zastępowym. Wybiera osobę z kręgu i podaje do niej piłeczkę mówiąc jej imię. (Warunek jest taki, że osoba, która już miała piłeczkę, nie może otrzymać jej drugi raz.). Ostatnia osoba, która otrzymała piłeczkę odrzuca ją do zastępowego. Czynność powtarzamy co raz szybciej, aby nauczyć się własnych imion. Można skorzystać ze znanych gier ruchowych. Ważne jest żeby nie stosować samych zabaw na pierwszej zbiórce, ponieważ to nic nie wnosi dla naszych przyszłych członków zastępu. Dobrze, aby dzieci mogły się poznać i pobawić, ale też powinny się czegoś nauczyć.
3. ZHP
= Przygoda
Integracja jest istotną rzeczą na pierwszej zbiórce, ale nie możemy zapomnieć o tym po co przyszły dzieci. Przedstawmy nowym osobom jak wygląda przygoda w ZHP. Staraj się wzbudzić w nich przekonanie, że z tym zastępem mogą robić naprawdę fajne rzeczy. Przedstaw w formie np. zdjęć jak wygląda ta przygoda - biwaki, obozy, czym są techniki harcerskie, jakie formy aktywności daje ZHP – np. turniej piłki nożnej, złaz hufca, festiwale piosenki itp.
5
3. Zadania
między zbiórkowe
Dobrym sposobem na to, aby dzieci przyszły na kolejną zbiórkę jest zadanie między zbiórkowe. Coś co wykonają w domu i przyniosą za tydzień na zbiórkę. Najlepiej będzie, gdy to zadanie będzie powiązane z fabułą z poprzedniej zbiórki. Jeśli po zbiórce zastępu jest zaplanowana zbiórka drużyny, spróbujmy zostać choć na chwilę, aby zrealizować lub podsumować to zadanie. Dzięki temu jeszcze bardziej scalamy nasz zastęp w jedność. Chodzi również o to, żeby zadanie było wykonane po tygodniu, ponieważ po dłuższym czasie (jeżeli czekają do kolejnej zbiórki zastępu) zapomną o tym lub nie przyłożą się solidnie. Jeżeli po pierwszej zbiórce zastępu jest kolejna to można bez problemu wymyślić zadanie między zbiórkowe, które będzie nawiązywać do kolejnej zbiórki. Dobrym sposobem na zwiększenie liczby osób w zastępie jest zadanie - przyprowadzić koleżankę lub kolegę (dzięki temu powiększymy nasze grono jeśli zastęp liczy małą ilość osób) Trzeba jednak zaznaczyć, że nic się nie stanie jeżeli dziecko nie przyprowadzi kolegi/koleżanki (inaczej samo też nie przyjdzie, bo będzie się wstydzić, że zawiodło) lub wymyślić alternatywne zadanie do tego. Jeśli zbiórka nawiązywała do zdrowego odżywania to zadaniem między zbiórkowym może być np. przygotowanie sałatki z ulubionych owoców i nawiązać kolejną zbiórkę do gotowania u zastępowego.
5. Kwestie
organizacyjne
Na końcu naszej zbiórki nie możemy zapomnieć o jednym z najważniejszych rzeczy – kontakt z naszymi nowymi członkami. Po naszej zbiórce postarajmy się zebrać numery telefonów od naszych dzieci. Często jest tak, że dzieci nie pamiętają swoich numerów dlatego musimy na zbiórce drużyny „po naborowej” przypomnieć dzieciom, aby zapisały numer w domu i przyniosły na kolejną zbiórkę. Można też zasugerować drużynowemu, żeby stworzył karteczki pt. „Kontakt do mnie” i rozdał na koniec zbiórki. Owe kontakty do swoich członków. Kolejną rzeczą, która jest ważna dla zastępowego to wspólne podsumowanie zbiórki. Istotne jest to, że dzieci rzadko powiedzą prawdę ponieważ nie chcą zawieść zastępowego. Nie jest dobrym pomysłem stworzenie ANKIETY. Jeśli chcemy się dowiedzieć czy zbiórka była atrakcyjna można zastosować coś co będzie powiązane z fabułą. np. Słoiki z „tak” i „nie”- każda osoba podchodzi i sama wrzuca koralik do odpowiedniego słoika i odpowiada na pytanie np. „Czy zbiórka się podobała?” Nie zapomnijmy o tym, żeby zapytać nasze dzieci co chciałyby zrobić na następnej zbiórce zastępu – jeśli spełnimy ich oczekiwania to jest duża szansa, że z nami zostaną na dłużej. Te punkty obrazują nam jak powinna (nie musi!) wyglądać nasza pierwsza zbiórka zastępu oraz o czym nie powinniśmy zapomnieć przy zorganizowaniu takiej zbiórki.
6
Przepis na obrzędowość Co to jest Obrzędowość? Jest to najważniejsza rzecz, która charakteryzuje zastęp. To ona spaja i łączy twoją grupę, a zarazem różni od innych zastępów w drużynie, w szczepie, w ZHP. Jest to nie dostrzegalne na co dzień, tajemnicze spoiwo, które w połączeniu z innymi elementami harcerstwa staje się tym, co nazywamy harcerskim stylem. Inaczej możemy potocznie nazwać to „duchem zastępu”.
Jak ją przygotować? Po kilku zbiórkach zastępu możesz ocenić jakie cechy mają jego członkowie. Na podstawie tych cech ustal sobie cele jaka powinna być obrzędowość zastępu. Po ustalonych celach, pomyśl o członkach swojego zastępu - co ich charakteryzuje. Do ich cech z łatwością dobierzesz odpowiedni motyw i pomysł na obrzędowość. Jeśli masz ten pomysł – zaproponuj kilka elementów swojemu zastępowi – niech oni też poczują, że tworzą tą obrzędowość. Inspiracją do stworzenia obrzędowości może być film, książka, bajka, legenda i wiele innych. Obrzędowość musi być dostosowana do członków, lecz również do Ciebie jako zastępowego. Nasze pomysły powinny być spójne z obrzędowością drużyny. Drużynowy jest naszym mentorem i przyjacielem, dlatego jako pierwsza osoba powinna się dowiedzieć o naszej obrzędowości, bo może nam pomóc i doradzić czy wszystko z nią w porządku. np. Drużyna jest powiązana z płomieniem, dlatego zastępy są kojarzone również z ogniem. Drużyna posiada nazwę łacińską, dlatego zastępy mają też nazwy powiązane z łaciną, które określają cechy członków zastępu. Pamiętajmy, aby nasza obrzędowość nie była przesycona czyli jeśli wymyślimy za dużo elementów obrzędowości to każdy członek może się w niej zagubić albo zostanie ona zapomniana. DOBRA obrzędowość: • wzmacnia poczucie wspólnoty i identyfikację z zastępem; • tworzy „klimat”, przyciąga, zaciekawia; • motywuje do pracy; • pomaga utrzymać dyscyplinę; • rozwija takie cechy jak np. wytrwałość, odpowiedzialność, umiejętność współpracy. • kładzie nacisk na pozytywne wartości. Przykładami elementów obrzędowości są: proporzec, plakietka na mundur, piosenka, skarbczyk, poduszka, bransoletki, maskotka, miana, okrzyk.
7
Forma a treść czyli jak dobrać odpowiednie formy na zbiórkę?
Dużą trudność każdemu zastępowemu sprawiają formy oraz treści. Najlepiej posługując się przykładami.
Forma
{
jest to najczęściej czynność jaką chcemy wykonać z naszymi harcerzami, np. zajęcia terenowe
• Zwiad • Wycieczka • Biwak • Rajd – można wykorzystać do zajęć na temat terenoznawstwa, przyrodoznawstwa, można wykorzystać aby poznać teren, historię miasta.
{
{
Rywalizacja i współzawodnictwo: • Gry i ćwiczenia sportowe • Konkurs • Turniej • Gry świetlicowe • Gry terenowe • Bieg harcerski • Alarm - można wykorzystać do rywalizacji członków zastępu albo wykorzystać do gier aby zastęp mógł lepiej współpracować lub gra, która sprawdzi ich wiedzę harcerską.
Aktywność twórcza:
• Zabawa • Ognisko - kominek • Piosenki i pląsy • Formy teatralne • Gazetka • Wystawa • Zajęcia techniczne • Zajęcia plastyczne - można wykorzystać do realizacji sprawności i stopni, do zajęć, gdzie przedstawią swoje zainteresowania w takich właśnie formach.
8
Operowanie słowem:
{
• Dyskusja • Spotkanie • Gawędy • Sesja • Rada – komisja - można wykorzystać do np. spotkania z ciekawą osobą.
{
Wychowanie przez pracę:
• Służby - dyżury • Prace zarobkowe • Czyny społeczne - można wykorzystać je na obozie, lub przy zadaniu zespołowym, można zorganizo wać zbiórkę do schroniska aby pomóc.
{
• • • •
Zlot, złaz Manewry Pochód, manifestacja Olimpiada sportowa
Imprezy Masowe:
Treści
są to tematy, które chcemy przekazać naszemu zastępowi. Przykładowe treści pracy: • terenoznawstwo • samarytanka • pionierka i obozownictwo • historia i symbolika • ZHP jako organizacja (funkcje, struktura) • wędrownictwo, puszczaństwo, przyrodoznawstwo • ojczyzna - służba • realizacja potrzeb i zainteresowań dzieci i młodzieży • Przyrzeczenie i Prawo Harcerskie • A oprócz tego wszystko, co wiąże się z zainteresowaniami i pasjami harcerzy (sport, kino, komiksy, fotografia, internet, itp. itd.) Zawsze należy zaczac od wyboru treści do formy, nie na odwrót. Najpierw musimy się zastanowić nad tym co chcemy przekazać naszym harcerzom – mowa tu o konkretnych treściach, a nie ogółu (np. Na zbiórce nauczę ich znaków patrolowych, znaków topograficznych, a nie: Nauczę ich terenoznastwa), a potem wybieramy odpowiednią formę np. gra terenowa. Ważnym elementem jest fabuła naszej zbiórki. Dla naszych harcerzy dużo ciekawsza jest zbiórka gdzie mogą ćwiczyć swoją wyobraźnie.
9
Gawęda co to jest ? jak stosować ? Gawęda – krótkie opowiadanie, które posiada maksymalnie 6 minut. Stosowana w zależności od sytuacji i zbiórki. Rodzaje gawęd : klasyczna, sytuacyjna ,multimedialna, rozmowa ,wspólne opowiadanie, scenariusz zbiórki, opowieść zaproszonego gościa. Nasza gawęda również może stać się częścią obrzędowości.
Formy wymienne : czytanie fragmentów książki, oglądanie w telewizji lub na wideo programu telewizyjnego, filmu, przedstawienia teatralnego; oglądanie i opowiadanie o tym, co przedstawiają np.: slajdy, albumy, itp. Zastępowy na zbiórce zastępu powinien użyć formy gawędy jako wprowadzenia do zbiórki lub do jej zakończenia. Przed wymyśleniem gawędy powinniśmy się zastanowić jaką puentę chcemy przekazać harcerzom. Jeśli mamy gotowy przekaz i cel naszej gawędy to wystarczy trochę wyobraźni i stworzyć krótkie opowiadanie, które będzie pasować do fabuły naszego spotkania. Opowiadanie będzie ciekawsze jeżeli dodamy do niego np. dźwięki lub inne rekwizyty.
10
Sieci społecznościowe Big Brother wszystko widzi.
Facebook, Twitter, NK, ask.fm , fotoblog, itp.
Drogi zastępowy! Jesteś liderem jednostki jakim jest zastęp więc jesteś obserwowany przez członków swojego zastępu jako autorytet, przez rodziców jako osobę, która ma pod opieką jego dziecko. Wypisując wiele niestosownych rzeczy lub dodając zdjęcia niecenzurowane na portalach społecznościowych przedstawiasz negatywny wizerunek siebie oraz Związku Harcerstwa Polskiego. Tracisz przy tym AUTORYTET u swoich członków zastępów. Może warto również popracować nad sobą i swoim postępowaniem? Każdy drużynowy często zwraca uwagę swojej kadrze o niestosownym zachowaniu i jest to ignorowane. Rodzic, który przegląda facebooka, chce zobaczyć kto zajmuje się jego dzieckiem na ‘zajęciach poza szkolnych’, więc również nas jako kadrę ZHP. Kiedy rodzic zobaczy nas w negatywnym świetle, uzna, że osoba, która zajmuje się jego dzieckiem jest nieodpowiedzialna – co za tym idzie nie będzie chciał, aby dziecko uczęszczało na zbiórki ponieważ chce chronić swoją pociechę przed niebezpieczeństwem. Zastanówmy się zanim dodamy zdjęcie lub napiszemy post na portalach czy jest on stosowny ponieważ – Big Brother widzi wszystko.
cheshirepark.ca
11
Związek Harcerstwa Polskiego Chorągiew Kujawsko-Pomorska Hufiec Toruń 2014