Bomen: leveranciers van ecosysteemdiensten in de stad Het Antwerps stadsbestuur heeft besloten de lindes van de De Keyserlei te kappen en te vervangen door jongere, kleinere essen. Dat gebeurt naar aanleiding van de heraanleg van de straat. Samen met anderen contesteert Groen! die beslissing. Het gaat immers om bomen van een behoorlijke omvang die veel meer diensten bewijzen aan de mensen en hun gezondheid dan de jonge aanplant. Het gaat hier dan om zogenaamde ecosysteemdiensten. Natuur is niet meer gratis De mens gebruikt heel wat diensten en grondstoffen die ecosystemen produceren. Deze voordelen worden ‘ecosysteemdiensten’ genoemd. Enkele voorbeelden: drinkwater wordt uit het grondwater gewonnen of ecosystemen doen regenwater infiltreren en beschermen zo bebouwde zones tegen overstroming. Lang beschouwden we deze diensten als ‘gratis’. Maar door vervuiling vallen ecosysteemdiensten geheel of gedeeltelijk weg. Dan blijkt dat deze diensten een waarde hebben. De waarde van ecosysteemdiensten wordt dikwijls benaderd door de waarde van een kunstmatigtechnologisch alternatief. Een voorbeeld: landbouwgewassen (fruitbomen, tomaten, ...) worden bestoven door bijen. De bij verdwijnt. De kost van het ‘importeren van exotische bijen’ is dan een benadering van de waarde van de ecosyteemdienst ‘pollinatie’. Stadsnatuur en ecosysteemdiensten Natuur in de stad komt in vele vormen voor: een stadspark, een stadstuin, een braakliggend terrein, een groendak, een moestuin, begraafplaatsen, sportveldjes, een tegeltuin, straatbomen, ... De diensten die deze natuur levert zijn moeilijk te overschatten. Ik som ze hier op. De stedelijke natuurelementen doen aan luchtfiltratie. Ze houden stof vast en absorberen bepaalde gassen. Daarnaast brengen ze verkoeling en gaan ze hittestress tegen door het vormen van een koele lucht corridor. Bomen verdampen per jaar honderden liters water die de warmte van de omringende lucht opnemen. De bestuiving waarvan hoger sprake, gebeurt ook door de natuur in de stad: klimop trekt bijen aan, een tamme kastanje of een linde in bloei doen dat ook. Natuur in de stad heeft een waarde t.a.v. de beleving van natuur: stadsbewoners komen in contact met natuur en kunnen ervan genieten. Een volgende ecosysteemdienst is de recreatieve waarde van natuur en open ruimte in de stad. Mensen zijn fitter in de buurt van groene plekken in de stad. Dat vermindert de dure gezondheidsuitgaven. Een stad wordt er mooier door; groen verfraait. Groen is dan een complement voor het grijs. Groene, open ruimte leveren plekken op om te spelen. En tot slot, laten we de productieve functie van groen in de stad niet vergeten. Een moestuin levert voedsel op. Laanbomen dan Laat ons dan eens nader in detail de ecosysteemdiensten van laanbomen bekijken. Volgens een studie van de Universiteit Antwerpen in opdracht van het Agentschap voor
Natuur en Bos1 leveren laanbomen ecosysteemdiensten als luchtfiltratie, pollinatie en verfraaiing. Die leveren op hun beurt baten op. Luchtfiltratie heeft een positief effect op het verminderen van luchtwegenaandoeningen, allergieën en slaapstoornissen. Dankzij de pollinatie kunnen we lokaal en duurzaam geproduceerd voedsel consumeren. De laanbomen verfraaien de omgeving en zorgen hierdoor voor een hoger geestelijk, fysiek en sociaal welzijn, een contact met de natuur, een positief effect op de ontwikkeling van kinderen en een stijgende waarde van het vastgoed. De lindebomen van de De Keyserlei Bij haar beslissing de bomen te kappen houdt de stad helemaal geen rekening met de ecosysteemdiensten van de luchtfiltratie of het afvangen van fijn stof en de pollinatie. Uit Nederlands onderzoek 2 blijkt dat de mate waarmee een boom fijn stof afvangt sterk afhankelijk is van zijn stamdiameter. Een boom met een stamdiameter van 10 cm vangt 50 gram fijn stof af per jaar; een boom met een stamdiameter van 100 cm vangt 1,3 kg fijn stof af per jaar. De fijnbladige essen die het stadsbestuur wil planten zullen een stamdiameter van 12 à 15 cm hebben; de lindes die er nu staan hebben stamdiameters van 30 tot 50 cm. Of naar captatie van fijn stof toe: de nieuwe bomen zullen per stuk 75 gram fijn stof afvangen (met diameter 15 cm); de huidige bomen vangen 350 gram fijn stof af (diameter 40 cm gemiddeld). Diverse onderzoeken hebben aangetoond dat de luchtkwaliteit in Antwerpen bedroevend laag is. Moeten we dan omwille van onze gezondheid niet elk middel aangrijpen om die te verbeteren? Is het dan niet verstandiger de De Keyserlei zo her aan te leggen dat die grote bomen hun gezondheidsbevorderend werk nog tientallen jaren kunnen voortzetten? Ilse van Dienderen, fractieleider Groen! districtsraad Antwerpen
1
Meire P. et al (2010) Ecosysteemdiensten in Vlaanderen Een verkennende inventarisatie van ecosysteemdiensten en potentiële ecosysteemwinsten. Universiteit Antwerpen. 2
Tonneijck F. (g.j.). Hoeveel fijn stof vangt mijn boom?