ctrl+s | MDT Cultuur & Kunst

Page 1

CTrl+S Verhalen van senioren over hun dierbaarste bezit, verzameld door leerlingen van het Ichthus College



STEL, JE HUIS STAAT IN BRAND... ... je familie is gelukkig al buiten en je smartphone zit in je zak. Maar de vlammen grijpen om zich heen en je kan nog maar 1 ding pakken op je vlucht naar buiten. Wat neem je mee? Met die vraag gingen de leerlingen van het Ichthus College in gesprek met senioren. Deze gesprekken vormden Deel 1 van MDT Cultuur & Kunst. Bij dit programma oefenen jongeren om als kennisdetective meer te leren van mensen dan je van tevoren verwacht. Hiervoor gaan zij in gesprek met ouderen (die wij vertellers noemen) om te speuren naar niet voor de hand liggende kennis en verhalen. In Deel 2 van ons programma maken de jongeren korte films over de verhalen. We zijn nu al benieuwd naar het eindresultaat! Maar voordat het zover is ontdek je in dit magazine de meest dierbare bezittingen van de senioren en of die erg verschillen met die van de jongeren. Een tipje van de sluier: de bezittingen zijn van allerlei vormen en maten. Ze worden analoog bewaard of digitaal (met sneltoets ctrl+s). Sommige kan je moeilijk bewaren, omdat ze leven. Maar wat alle bezittingen overeenkomen is dat er een verhaal aan vastzit dat ze zo dierbaar maakt. Die verhalen gaan nu in ieder geval niet meer verloren.


JET SMITS Luca Pruijs, Dave Bakker & Thomas van Buël Wie: wij hebben gesproken met Jet Smits. Zij is 97 jaar oud en is geboren in Indonesië, nu woont ze in Dronten. Wat: Jet haar dierbaarste bezit is een lap stof waar de naam Banyu-Biru (blauw water) op staat en daaronder staan mensen afgebeeld. Dit doet haar terugdenken aan de verschrikkelijke tijd die ze heeft meegemaakt en ook tegelijk aan het mooie land waar ze gewoond heeft. Wanneer: het bezit is 77 jaar geleden gemaakt door een vrouw in het kamp waar ze 3 jaar lang opgesloten is geweest en moest werken voor de Japanners. Ze weet niet meer precies door welke vrouw het is gemaakt. Waarom: Jet haar vader is geboren in Amsterdam en heeft de hogeschool gedaan voor de landbouw. Hij wilde de tabaksindustrie in en is dus naar Indonesië verhuisd met zijn vrouw waar ze grote tabaksvelden hadden. Jet sprak ook veel talen omdat haar ouders veel aan het werk waren en ze toch met mensen moest communiceren. In 1942 toen Jet 17 was werden de mensen daar opgesloten door de Japanners in kampen waar ze uiteindelijk 3 jaar lang moesten werken. Jet werkte in de keuken zodat de Japanners konden eten. In 1945 stond er een vuurpeloton paraat om alle mensen in het kamp te vermoorden. Maar door een Brits vliegtuig dachten de Japanners dat er een heel leger op komst was. Dus zijn de Indonesiërs snel gevlucht, waardoor de mensen bevrijd waren. De mensen die opgesloten waren gingen vluchten naar Nederland. Zo’n boottocht naar Nederland duurde een maand. Jet heeft deze bootreis 7 keer gemaakt. De mensen die aankwamen in Nederland werden niet met open armen ontvangen, sterker nog, ze wilden de mensen het liefst weg hebben. Hoe: Jet bewaart haar bezit al 77 jaar lang en dat is onderhand wel een beetje te zien. Ze bewaart het nu in een ladekast.


Ik heb mijn bezit al zo’n 5 jaar. Ik zou het niet zomaar verkopen of weggeven. Mijn ouders hebben dit gekocht omdat zij het ook erg leuk vinden. In principe kan ik makkelijk zonder leven, maar mijn kat Spike is gewoon echt een leukerd.

Dave Bakker

Een dierbaar bezit is voor mij het horloge van mijn overleden opa. Mijn opa is overleden op 7 februari 2014, ik kreeg toen zijn horloge als een aandenken aan hem. Ik ging vaak 's middags bij hem een broodje eten en als we weer richting school moesten keek mijn opa altijd op zijn klokje zodat we daar weer op tijd aankwamen. Dit heeft ervoor gezorgd dat als ik naar dit horloge kijk, dat ik meteen aan hem denk.

Luca Pruijs

Mijn dierbaarste bezit is mijn scooter. Als ik 'm zie word ik al helemaal blij en krijg ik zin om op pad te gaan. De champagnekleur ben ik ook heel blij mee. Sinds ik vanaf afgelopen maand mijn scooter heb, kan ik eigenlijk niet meer zonder. Het rijbewijs halen was een hele klus maar het was het dubbel en dwars waard. Zolang de benzineprijzen niet al te hoog worden, blijf ik heerlijk rondrijden op dit bezit.

Thomas van Buël

4


MEVROUW KLAASEN Ryan Nieuwenhuize, Hugo de Wit & Jan van der Pol Wij hebben gesproken met N. J. Klaasen. Zij is 102 jaar oud en woont in de Regenboog in Dronten. Verder vonden wij het lastig omdat wij nog nooit met iemand hebben gepraat die zo oud is. Zij vindt het lastig om een dierbaarste bezit te kiezen, alleen als ze moest kiezen zou ze kiezen voor haar dochter of haar gezondheid, omdat ze al 102 jaar oud is en zij nog best vaak praat met haar dochter. Haar dochter woont in Swifterbant. N. J. Klaasen, zij gaat nog steeds 2 keer per week naar haar dochter en haar dochter komt nog 2 keer per week naar N. J. Klaasen. Haar dochter was 64 jaar geleden geboren en toen was ze de jongste van 2 kinderen, alleen de oudste is nu al dood. Zij geeft veel om haar dochter omdat dat haar enige dichtbije familie is en ze geeft ook erg veel om haar gezondheid omdat ze nu al 102 is en nog relatief gezond, alleen is ze wel deels verlamd. Verder luistert ze ook graag naar klassieke muziek, die ze luistert op haar radio. Dit stond ook aan toen wij binnenkwamen en zij luistert dit ook graag met haar dochter.

5


Mijn dierbaarste bezit is mijn computer, ik heb deze gekozen omdat ik geen ander ding in mijn bezit heb waar ik een emotionele verbinding mee heb en mijn computer is dan het duurste ding dat ik bezit. Verder heb ik ook veel gewerkt om het te kunnen betalen en heb ik er veel over nagedacht en rondgekeken hoe ik hem er uit heb laten zien. Zelf ben ik alleen niet emotioneel gehecht aan mijn computer. Ik zou geen problemen hebben om het op kostprijs weer te verkopen, omdat ik dan weer een nieuwe in elkaar kan zetten, wat ik best leuk vind. Ik word wel blij als ik ernaar kijk omdat ik vind dat hij er goed uit ziet. Ik vind het ook fijn dat ik mijn dierbaarste bezit echt gebruik, in plaats van het in een hoekje van mijn kamer te hebben liggen waar ik niet naar omkijk.

Jan van der Pol


JOPIE DE VROOME Diaz de Bruijn, Jaylee Waterman & Veronika de Vroome Voor deze opdracht hebben wij de 71-jarige Jopie de Vroome geïnterviewd. We hebben Jopie gecontacteerd, omdat zij de oma is van Veronika. Jopie woont in Almere samen met haar man Wim. Toen wij Jopie vroegen wat haar dierbaarste bezit is, zei ze dat dat haar foto’s waren. Deze heeft Jopie gemaakt op vakanties, verjaardagen en andere momenten die voor Jopie speciaal waren. Ze heeft alle foto’s in een fotoalbum geplaatst. Op de foto’s die Jopie heeft gemaakt, staan vooral veel vrienden en veel familie.

Later in het gesprek werd de vraag gesteld of Jopie een voorwerp had waar een leuk of grappig verhaal aan zat. Hierop antwoordde Jopie dat ze ooit eens een accordeon had gevonden naast een vuilnisbak. Toen ze de accordeon oppakte viel hij bijna uit elkaar. Toen we Jopie vroegen of ze haar eigen leven of dat van een ander op het spel zou zetten voor de foto’s, vertelde ze ons dat ze dat niet zou doen. Als zij of iemand anders het leven op het spel zou zetten, zou ze niets meer aan de foto’s hebben, omdat dan de kans groot zou zijn dat er slachtoffers zouden vallen. De bezittingen die de foto’s zouden kunnen vervangen als dierbaarste bezit, waren de schilderijen die haar zoon, met een lichamelijke beperking, had geschilderd. Voor de opdracht was het de bedoeling een materieel voorwerp te kiezen, maar als Jopie had mogen kiezen voor haar naasten als dierbaarste bezit, had ze dit zeker gedaan! 7


Herinneringen maken we allemaal, vaak kan dat op allerlei manieren. Onze bezittingen geven bijvoorbeeld een signaal, dat die herinneringen nog ergens in ons brein zwieren. Daarom benoemen we sommige bezittingen dierbaar, bergen we het op en willen we het niet kwijt. ‘Ik kan deze herinnering niet vergeten als ik het bewaar, dan kan ik terugdenken aan die tijd.’ Zo heb ik dat met schriften en boeken, van boeken uit mijn kindertijd tot schriften uit het heden. Al die herinneringen uit mijn leven kan ik zo opzoeken, ik kan gewoon tijdreizen naar het verleden. Wie weet hoeveel er nog bijkomen, over een jaar of tien heb ik er zeker weer een doos bij.

Jaylee Waterman

Toen wij in de les de opdracht kregen over je dierbaarste bezit na te denken, kwam natuurlijk het standaardantwoord naar voren: ‘Mijn familie, vrienden en huisdieren’. Om er toch op een andere manier over na te denken, mochten we deze onderwerpen niet meetellen. Al gauw kwam ik op de ‘sentimentbox’ die ik op mijn kamer heb staan. Hierin zitten belangrijke spulletjes, foto’s, etc. Eigenlijk alles wat belangrijk is/was voor mij. Zo heb ik bijvoorbeeld veel foto’s van mijn tijd op de basisschool, souvenirs van vakanties en nog veel meer. Op de vraag over hoe en wanneer ik het heb verzameld, heb ik geen concreet antwoord, omdat dit voor elk ding in de box weer verschilt. De box is tot stand gekomen toen ik een paar jaar geleden mijn kamer heb opgeruimd en alle losse spulletjes die ik wilde bewaren, apart in deze bak heb bewaard en zo werd mijn ‘sentimentbox’ geboren!

Diaz de Bruijn 8


Misiu De meeste mensen hebben een dierbaarste bezit. Ik heb mensen vragen gesteld over hun dierbaarste bezit. En ik heb veel verschillende antwoorden gekregen. Eén voorwerp dat ik wel vaak heb gehoord is: een boek. Mijn dierbaarste bezit is ook niet zo origineel. In dit artikel wil ik over mijn dierbaarste bezit vertellen. Mijn dierbaarste bezit Mijn dierbaarste bezit is mijn Misiu. Hij heet zo omdat mijn moeder hem die naam heeft gegeven. Misiu en ik hebben samen veel meegemaakt, daarom hecht ik veel waarde aan hem. Misiu Ik heb hem gekregen, toen ik pas geboren was. Mijn ouders hebben hem bij de Hema gekocht. Misiu is dus nu al bijna 17 jaar oud. Waarom is het mijn dierbaarste bezit? Misiu is altijd al bij mij geweest. We gingen vroeger overal samen naartoe: supermarkten, speeltuin, logeerpartijtjes, etc. En nu nog steeds slaapt hij bij mij. Als ik 's nachts bang was, hield ik mijn knuffel stevig vast en om één of andere reden viel ik altijd snel in slaap. Mijn knuffelbeer heeft voor mij emotionele waarde omdat hij bij mij is geweest. Ik kan mij geen leven voorstellen zonder mijn Misiu.

Veronika de Vroome

9



MENEER ROELOFS Renske de Klerk, Laura Steenbergen & Manou van der Linde Toen hebben wij gesproken met A. Roelofs. Hij woont in verzorgingstehuis de Regenboog in Dronten. Zijn meest dierbare bezit is zijn gezondheid. Hij vindt dat zo belangrijk omdat je zonder je gezondheid nergens komt. Wel zijn zijn kinderen en kleinkinderen erg belangrijk voor hem en vindt hij het erg leuk om over zijn werk van vroeger te praten, hij werkte bij een loonbedrijf als boer. En heeft zelf ook nog aan het droogleggen van de polder gewerkt.

11


Mijn dierbaarste bezit is voor mij de ketting van m'n moeder, ik heb deze al sinds het moment dat ze is overleden dus dat is ongeveer 8 jaar. Deze draag ik alleen met bijzondere gelegenheden omdat ik erg bang ben om hem kwijt te raken. Het heeft voor mij veel emotionele waarde en herinneringen aan haar.

Renske de Klerk

Het is mijn dierbaarste bezit. Niet veel mensen zouden het zeggen, maar het is wel zo. Ik heb het gekregen toen ik op bezoek kwam om het verhaal te horen hoe alles was gegaan. Ik weet nog dat ik niet meer kon huilen want dat had ik al teveel gedaan. Ik kwam binnen, ik zag je huilen. Je had het er moeilijk mee, alles wat hij en ik samen hadden gedaan kon nooit meer terugkomen. Alleen de foto’s en herinneringen zijn er nog van over. Ik weet niet eens meer hoe hij voelt, hoe hij ruikt. Kon ik hem nog maar 1 keer vasthouden, 1 keer ruiken. Maar ik weet ook dat het nooit meer gaat gebeuren. Alles wat ik nog van je heb zijn een paar haren en je halsband. Karel, mijn uitlaatmaatje, ik mis je.

Laura Steenbergen

Mijn dierbaarste bezit is het overlijdensboekje van mijn opa. Familie heeft hier dingen in gezet over mijn opa en dit is erg belangrijk voor mij. Soms kijk ik er even in en dan voelt het toch alsof hij er nog een beetje bij is. Het herinnert mij aan de vakanties, dat ik samen met hem op de trampoline aan het spelen was.

Manou van der Linde

12


DICK VAN BRUSSEL Abe Scheepsma & Ruben Post Dick van Brussel zijn dierbaarste bezit zijn zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen. Maar dat is vanzelfsprekend en dus noemt hij: zijn tuin. Want hij brengt er veel tijd in door en hij vindt dit mooi door de jaarwisselingen, omdat de tuin dan telkens verandert. Dick vindt het leuk om een beetje in de tuin te rommelen. Hij zou er niet aan moeten denken om in een flatje 5 hoog te wonen. Hij heeft twee terrassen, eentje met een loungebank. Op de loungebank geniet hij het meest als het zonnetje er is. Dick woont er al 40 jaar en zijn tuin is opgebouwd uit puin, ofwel de puintuin. Deze puin heeft hij neergelegd in heuveltjes en heeft daarna de natuur zijn werk laten doen. Hij geniet er meestal van samen met zijn vrouw, ook de kinderen en kleinkinderen van Dick genieten er soms van, bijvoorbeeld laatst bij Pasen. Dick heeft er ook een Magnolia boom in staan en als de bloemblaadjes daarvan afvallen pakt hij die blaadjes op met een afvalgrijper.

De 'Puintuin'

13


Mijn kat heet Kees. Hij is een lieve, fatsige kat, maar dat vind ik juist zo leuk aan hem. Ik heb Kees gekregen van een kennis toen hij nog jong was. Hij is een oranje kat en hij maakt mij erg blij. Ik knuffel graag met Kees. Als Kees ooit zoek raakt zou ik de hele wijk rondfietsen om te kijken of ik hem vinden kan. Als hij dood zou gaan zou ik wel huilen, maar ik zou wel een nieuwe kat/poes nemen. Ik ben erg gehecht aan een huisdier.

Ruben Post

Mijn dierbaarste bezit is mijn kat Max. Ik heb mijn kat al 8 jaar. We kregen de kat van mijn ouders, die hadden hem ergens in Dronten gekocht. De leukste momenten vind ik als ik mijn kat even kan aaien, dat vindt hij ook fijn. Het is mijn dierbaarste bezit omdat het iets levends is en ik er daarom om geef en een soort van band mee heb. Ik zou wel zonder hem kunnen maar vind het wel leuker als hij er is.

Abe Scheepsma

14


JELLE VRIEZEMA Merle van Pijkeren & Suzanne Steenbergen Wij hebben een gesprek gehad met Jelle Vriezema. Hij woont in de omgeving Roden en is 75 jaar oud, Jelle heeft een zus, maar die ziet hij nooit. Verder zijn Jelle zijn broers overleden, wel vertelde hij dat hij vrienden heeft die heel lief voor hem zijn. Jelle zijn dierbaarste bezit zijn zijn schilder- en tekenspullen, alle schilderijen en tekeningen die hij gemaakt heeft. Jelle zijn dominee was zijn oppas op de leeftijd van 12 jaar. Jelle vertelde ons dat de dominee vaak schilderde en wanneer Jelle daar was, Jelle ook af en toe mocht tekenen. Toen heeft hij van zijn ouders een pen en papier gekregen om te beginnen met tekenen. In zijn jaren als directeur in de bouw was hij niet meer bezig met tekenen en schilderen. 8 jaar geleden is hij weer begonnen met schilderen.

Jelle vertelde ons dat zijn eerste schilderij een schilderij was van een dame met bloemen. Hij vond het heel moeilijk om dat goed te krijgen door de blote schouders en schaduwen. Sinds dat Jelle met pensioen is heeft hij weer genoeg tijd om te doen wat hij leuk vindt. Hij zit op zijn eigen kamertje in alle rust, zoals Jelle zei : “Helemaal mezelf, ik vergeet de tijd”. Ook probeert Jelle zijn passie door te geven aan kinderen van vrienden of familie. Hij vertelde dat van het weekend een zoontje van een vriend langs kwam, toen heeft dat jongetje mogen schilderen. Jelle vertelde ons dat hij daar heel erg trots op is, en plezier heeft in hoe hij schildert. Jelle zijn mooiste schilderij is een schilderij van twee pestvogeltjes. Hij vertelde dat hij veel moeite had met ontdekken wat er fout zat, maar toen hij het ontdekt en verbeterd had, hij er heel trots op was. 15



Mijn dierbaarste bezit is mijn geboorteknuffel, althans mijn knuffel die ik had gekregen toen ik één jaar oud was, omdat ik mijn echte geboorteknuffel kwijt geraakt was. Het is mijn dierbaarste bezit omdat ik er een hele grote waarde aan hecht aangezien ik hem al bijna mijn hele leven heb. Ik heb mijn dierbaarste bezit gekregen van mijn ouders, in Legoland.

Merle van Pijkeren

Mijn dierbaarste bezit is mijn geboorteknuffel, een beertje. Dit is mijn dierbaarste bezit, omdat ik deze al mijn hele leven heb. Ik heb deze knuffel gekregen van mijn vorige buurvrouw. Ik had geen band met haar dus dit is dan ook niet wat mijn knuffel zo belangrijk voor mij maakt. Mijn knuffel was vroeger gewoon heel veel bij mij en nu meestal nog in bed.

Suzanne Steenbergen

17



JELLY VAN DER WILDEN Nick Witman, Deann Schwengle, Aron Ruijsbroek & Keo van Loon Wij hebben Jelly van der Wilden geïnterviewd over haar dierbaarste bezit. Haar dierbaarste bezit was een foto van haar oude huis in Indonesië. Ze heeft daar samen met haar man gewoond in de jaren 1973 t/m 1981. Samen hebben ze daar 2 kinderen gekregen. Er was in het dorpje waar ze woonde alleen een lage school, dus ze gaf zelf les aan haar kinderen, in de taal die daar gesproken werd. Er was ook een andere taal, een gesproken taal, die was dus niet opgeschreven. Jelly is de enige in Nederland die die taal spreekt, het zakt jammer genoeg wel langzaam weg. Ze heeft eerder daarom ook de taal, met een organisatie erbij, opgeschreven met haar man. Haar man heeft uiteindelijk de Bijbel vertaald voor de dorpelingen daar in hun eigen taal. Het dorpje daar was wel erg slecht bereikbaar, je kon er alleen komen met een zandpad of je werd er gebracht met een vliegtuigje of een helikopter. In het dorpje zelf waren ook geen winkels dus ze moesten zelf alles verbouwen qua eten, met de dorpelingen daar. Het eten werd dan ook onderling verkocht/gegeven zodat ze eten hadden voor die dag. Ze hebben dit plekje gevonden door bepaalde dingen te onderzoeken; is er een goede religie, genoeg water en of er een zuivere taal werd gesproken. In totaal woonden er ongeveer 200 mensen. Ze mist het af en toe nog wel, maar het was er wel eenzaam. De voordelen waren wel dat het er erg mooi en rustig was en dat je erg op jezelf kon zijn. Je familie miste je alleen wel, want je kan er moeilijk komen. Het grootste verschil met het plekje daar en hier was dat ze daar heel gehecht aan elkaar waren, Jelly met haar man en haar kinderen. Hier is alles heel anders zei ze, iedereen is meer op zichzelf, hier zit je voordeur altijd op slot, dat was daar niet nodig. Er waren zo ook bijzondere dingen daar; het vieren van verjaardagen, het jagen en begrafenissen beleefde je daar heel anders dan hier.

19


Mijn dierbaarste bezit is een fotolijst, maar er zitten alleen geen foto's in. Er zit een tekst in die ik heb gekregen van mijn opa en oma toen ik geboren was. Die lijst heb ik laatst gekregen en de dingen die daarin staan, die geven heel veel betekenis. Mijn vader en moeder hadden het achtergehouden en gewacht op het goede moment om het te geven. Dat moment was vorig jaar, want vorig jaar was mijn oma overleden. Ik heb het op dit moment op mijn nachtkastje liggen. Ik lees het af en toe nog als ik het nodig heb, als ik het even moeilijk heb.

Keo van Loon

Ik heb niet een echt dierbaarste bezit, alleen spullen die ik leuk vind om te hebben, zoals kleding of schoenen. Maar als ik die niet meer heb zou ik ze niet missen. Het is makkelijk vervangbaar voor iets anders.

Nick Witman

20


Ik moest voor mijn opdracht een tekst schrijven over mijn dierbaarste bezit. Wat voor gevoel het mij geeft, hoe ik er aan kwam en wat ik allemaal zou doen om hem niet kwijt te raken. Ik kreeg het van mijn vader, een cadeau die ik zou kunnen gebruiken. Er zit heel blij gevoel bij, elke keer dat ik hem draag krijg ik meer zelfvertrouwen. Het voelt alsof mijn vader bij mij is. Ik zou alles er voor doen om het niet kwijt te raken, want het is nou eenmaal tijd dat ik stop met dingen kwijtraken. En ik wil natuurlijk geen boze vader… Hij gaf het aan mij en zei dat ik het kon gebruiken wanneer wij gingen duiken. Het is namelijk: een duikhorloge. Van goede kwaliteit ook nog. Alleen gaf hij het aan mij toen de quarantaine begon, dus we konden niet gaan duiken.

Deann Schwengle

Mijn dierbaarste bezit is mijn kat. We hebben haar nu 1 jaar en ik vind het leuk om met hem te spelen. Ik vind dieren sowieso gewoon leuk. Onze kat is erg bang dus komt hij vaak bij mij liggen. Verder is het gewoon een pluizig dier, hij is ook best lui, maar zeker een heel leuk beest.

Aron Ruijsbroek

21


22


GERDA HEIJNE Esmee Smidt, Yael Veeningen & Jiska Blokker “Mijn dierbaarste bezit? Daar zit hij! Maar dat is natuurlijk geen bezit. Tja een man is natuurlijk geen bezit, maar wat is dan wel mijn dierbaarste bezit? Ik denk mijn dwarsfluit. Ik ben 75 jaar. Ik heb 4 jaar les genomen bij de muziekschool in Dronten. Mijn tweede man, ik was weduwe, heeft mij gestimuleerd om een fluit aan te schaffen en les te gaan nemen. 50 jaar geleden had ik ook al een jaar les gehad, maar door omstandigheden ben ik toen gestopt. Ik was mijn dwarsfluit ooit bijna kwijtgeraakt, in een huisbrand. We moesten snel het huis uit en ik dacht nog bij mezelf: ik moet mijn dwarsfluit meenemen! Maar die lag op zolder en ik kon er niet meer bij, gelukkig heeft hij de brand wel overleefd. Op de muur hangt een oude dwarsfluit van mij, hij doet het alleen niet zo goed en moet flink gepoetst worden! Een tijdje heb ik ook piano gespeeld, ik heb 3 boeken doorgewerkt. Toen werd het te moeilijk, ik kan wel simpele liedjes spelen. Ik ben altijd al een groot fan geweest van muziek, vooral klassieke muziek. Vroeger toen ik klein was al, maar mijn ouders en familie hielden niet van muziek. Op pianoles, wat ik graag wou, kon ook niet jammer genoeg. Daarom ben ik blij dat mijn man mij gemotiveerd heeft om te starten met dwarsfluit en dat we samen veel naar muziek luisteren! Ik heb wel muziekles gehad vroeger, maar nu speel ik vooral voor mezelf. Dit vind ik leuker. Mijn man speelde vroeger blokfluit, maar speelt niet meer. In coronatijd ben ik een beetje gaan oefenen op het keyboard dat ik al jaren had staan. Samen met mijn man heb ik al 14 jaar gezongen met een groot projectkoor, waarmee wij heel veel grote klassieke werken hebben uitgevoerd. Zelfs twee keer in New York, met andere koren uit andere landen. Wij zingen nog steeds in ons kerkkoor." We hebben een hoop afgekletst, niet altijd over een dierbaar bezit.. oeps.. Maar het interview was wel dierbaar en ontzettend leuk om te doen.



Rolschaatsen rolschaatsen, ze zijn zo zoet Rolschaatsen rolschaatsen, passen mooi aan mijn voet Rolschaatsen rolschaatsen, roze zwart of blauw Rolschaatsen rolschaatsen, ik houd zo van jou rolschaatsen rolschaatsen, ik betaalde een flinke duit rolschaatsen rolschaatsen, nu kan ik er op uit! rolschaatsen rolschaatsen, ik kan niet meer zonder rolschaatsen rolschaatsen, voor mij echt een wonder

Jiska en Esmee

25



TRUUS THIJSSEN Pieter Osinga & Ralph Steijn Wij hebben een interview gehad met Truus Thijssen. Mevrouw Thijssen is 66 jaartjes jong en ze woont in het dorp Tiel. Ze werkt niet, maar ze heeft wel haar eigen kunstgalerij waar ze erg veel tijd doorbrengt. Naast werken in haar kunstgalerij zijn haar hobby’s: afspreken met vrienden/familie. Haar dierbaarste bezittingen zijn haar huisdieren; een hond en een kat. De hond is nu zes jaar oud en haar kat is nu nog maar een half jaartje. Maar ze heeft ook nog vele andere huisdieren gehad, in haar jeugd was ze ook al omringd door dieren en haar hele leven lang bleef het een groot onderdeel van haar leven. Dit zijn haar dierbaarste bezittingen omdat ze er erg veel tijd mee doorbrengt en zo nooit alleen is. Toen we vroegen wat haar dierbaarste bezit was geweest als ze geen huisdieren had noemde ze haar man. We vonden het erg mooi en opmerkelijk dat mevrouw Thijssen geen spullen noemde als haar dierbaarste bezit maar vrienden/familie veel belangrijker vond dan haar materiële bezit.

27


Bobby is al jaren mijn vriend. Samen hebben wij erg veel meegemaakt en ik kan dus ook niet zonder hem. Altijd als ik hem weer zie verandert mijn humeur en word ik weer blij. Hierom is mijn hond, Bobby, mijn dierbaarste bezit.

Pieter Osinga

Wat is een dierbaar bezit? In het algemeen is dat voor mij iets waar je heel veel tijd mee doorbrengt en veel plezier mee hebt. Je zou er ook niet zonder kunnen, je wilt het zeker niet kwijt. Waarom is mijn bezit mij zo dierbaar? Ten eerste omdat het een levend wezen is, mijn huisdier heeft een mooi karakter waardoor ik het fijn vind om er veel tijd mee door te brengen en ik daar blij van word. Ik ga het vaak aaien, knuffelen en uitlaten. Op deze manier is er een band ontstaan tussen mij en mijn hond Rifka.

Ralph Steijn

28


Toen de vraag 'wat mijn dierbaarste bezit is' werd gesteld, moest ik heel erg nadenken, want ik vind het een lastige vraag. Nog steeds zelfs, maar toen dacht ik meteen aan m’n familie of gezin. Maar dat is weer niet echt een bezit en toch is het mij dierbaar. Daarna dacht ik aan bonuskaarten als een grap (ik heb heel veel bonuskaarten), maar dat is het toch ook niet echt. Misschien is het mijn kist met allemaal dichte Legosets, want dat is heel veel waard. Maar dat voelt toch allemaal niet alsof het super dierbaar is. Ik zou als mijn huis in brand staat niet meteen daaraan denken. Misschien zijn het wel foto’s van mijn familie, dat is ook heel mooi. Maar nee, dat is het ook niet. Ik denk dat ik wel gevonden heb wat mijn dierbaarste bezit is en het is waarschijnlijk heel simpel en heel erg voorkomend. Maar ik zou dan mijn hond Speedy kiezen. Ik laat Speedy altijd uit en hou van hem en ja dat is wel mijn dierbaarste bezit.

Thijs de Vrij 29


Iedereen heeft wel een bezit wat voor diegene heel erg belangrijk is. Oftewel het dierbaarste bezit. Veel mensen zullen waarschijnlijk voor sieraden of bepaalde foto’s kiezen. Mijn dierbaarste bezit is mijn gouden kettinkje in de vorm van een hartje met een diamantje erin. Dit is mijn dierbaarste bezit, omdat ik niet precies weet of het de trouwring van mijn vader is of niet. Mijn ouders zijn gescheiden toen ik 1 jaar was en aangezien we alle 3 niet weten van wie ik hem precies heb gekregen, vind ik het juist mooi. Wel weet ik dat ik het al heel lang bezit en eigenlijk altijd gedragen heb. Heel veel in het leven is onduidelijk, net als dit kettinkje eigenlijk. Dit is waarom ik hem zo bijzonder vind. Maar nu heb ik mijn dierbaarste bezit wel genoemd, maar nog belangrijker: wat is jouw dierbaarste bezit?

Fleur van Veen

30


KEES VAN VREDEGEM Wendy Hamaker, Sanne van der Wolde & Kimberley van der Horn Wij hebben een interview gehad met Kees van Vredegem uit Zeeland. Kees zijn dierbaarste bezit is zijn vrouw. Hij vertelde ons dat ze elkaar op een jonge leeftijd hadden ontmoet. Hij was 15 en zij was 14. Kees zat vroeger in een bandje en tijdens een repetitie kwam zijn vrouw op een zaterdagavond samen met een vriendin kijken naar zijn repetitie. Vanaf het eerste moment dat ze elkaar zagen voelde ze een connectie en sprong de vlam over. Sindsdien is dit gevoel nooit meer bij hun weggegaan. Het is mooi om te zien dat zelfs na zoveel jaar de liefde tussen hen nog steeds zo sterk is en ze altijd bij elkaar zijn gebleven en elkaar hebben gesteund door dik en dun. Kees maakt nu zelf nog steeds muziek en post de liedjes op YouTube (Kevin Village). Beide werken ze niet meer, maar passen soms nog wel op hun kleinkinderen. Dit doen ze samen meestal in het weekend als hun zoon en schoondochter ergens heen moeten. Vroeger kwam hun oudste kleinkind, nu zestien, elke vrijdag voor negen jaar bij hen langs. Nog steeds komt zij vaak op een vrijdag bij hen langs. Ze zijn bijvoorbeeld een keer naar de Efteling gegaan, laten samen Kees' hond uit en zijn kleindochter gaat altijd mee boodschappen doen. Omdat ze zoveel dingen met z’n drieën doen hebben ze samen in de loop der jaren een speciale band opgebouwd. Samen hebben ze een hondje, Joep, van 10 jaar. Hij beschreef hem als een klein hondje met een kop van een Maltezer en een lichaam van een Shih Tzu. Hij is super lief, sociaal en een allemansvriend. In de ochtend en middag laat Kees hem uit, maar in de avond gaan ze samen op pad om Joep uit te laten en in het weekend gaan ze natuurlijk lekker naar het strand om samen uit te waaien. Zijn vrouw heeft natuurlijk ook voor andere mensen een belangrijke betekenis. Haar moeder bijvoorbeeld en hun (klein)kinderen. Wij vonden het heel gezellig met Kees en willen hem bedanken voor zijn mooie verhalen. 31


Hetgeen dat over is gebleven Mijn moeder had vroeger een kistje in haar kast liggen. Daarin zaten allemaal sieraden die ze had gekregen van vrienden toen hun bedrijf failliet ging. Mijn moeder had ook een keer een armband gekregen van mijn overgroot opa die ze aan Lisa (mijn zus) moest geven. Op het armbandje zaten allemaal bedeltjes, van elk land eentje. Want mijn overgroot opa was een schilder en reisde de hele wereld rond. Ik was altijd jaloers toen ik het armbandje zag en daarom had mijn moeder mij een belangrijk bezit van haar gegeven. Het was een kettinkje met een hoop, geloof en liefde bedeltje er aan. Ik was nog jong toen ik hem gekregen had en was altijd bang dat ik hem kapot zou maken. Ik droeg het kettinkje dan ook bijna nooit. Maar een paar jaar later werd er bij ons ingebroken en waren alle andere sieraden in het kistje gestolen, behalve mijn ketting. Ik heb daarom het kettinkje altijd om, bang om hem kwijt te raken.

Wendy Hamaker

Het houten, dodelijke wapen. Of toch niet? Een paar weken geleden waren we bezig met het huis van mijn opa in Nederland leeg te halen. Hij gaat namelijk verhuizen naar Spanje over een paar weken. Tijdens het opruimen zag ik een doos die nog uitgezocht moest worden. Ik ging samen met mijn opa deze doos uitzoeken, toen kwamen we een dierbaar bezit tegen van mijn opa. Mijn opa vertelde me een verhaal, hoe hij samen met zijn broer er altijd mee speelde. Vlak voor ik en mijn familie weer naar huis gingen kreeg ik het dierbare bezit van mijn opa; het was de honkbalknuppel die van de broer van mijn opa is geweest. Ik voel me vereerd dat ik het heb gekregen van mijn opa en ik voel me veilig als ik hem in mijn kamer naast mijn bed heb staan.

Kimberley van der Horn


Mijn draagbare herinneringen Mijn dierbaarste bezittingen doen me denken aan de mooie herinneringen van mijn opa en mijn hond. Zij zijn helaas allebei overleden en door deze bezittingen haal ik de herinneringen naar boven. Ik kan die altijd bij me dragen en zo voelt het alsof ze toch nog bij me zijn. Mijn opa is twee jaar geleden overleden en hij heeft mij voor mijn elfde verjaardag een ketting gegeven. Het is een zilveren ketting met een hartvormige hanger en het symboliseert de goede band tussen mij en mijn opa. Het kettinkje draag ik vaak nog en het doet me denken aan mijn opa, waarmee ik veel leuke avonturen mee heb beleefd. Mijn hond is ook twee jaar geleden overleden en die hebben wij laten cremeren. Het as van mijn hond hebben we in twee kettinkjes gestopt zodat mijn zus en ik deze kunnen dragen. Zo hebben wij altijd onze hond bij ons. Op het ovale hangertje staat een hondenpootje afgedrukt waar het as in zit. Dit doet me denken aan alle vakanties en uitjes waar mijn hond mee was. Mijn hond kregen wij toen ik twee jaar oud was. In mijn hele jeugd was hij er en daarom betekent dit kettinkje heel veel voor mij.

Sanne van der Wolde

33



MENEER HEUVEL Thijs Boogaard & Thijs Kraan We hebben gesproken met meneer Heuvel. Zijn dierbaarste bezit zijn zijn herinneringen en dan speciaal die van de geboorte van zijn oudste dochter. Dit vooral omdat deze dochter overleden is. De verteller heeft een paplepel die hem terug laat denken aan zijn dochter. Zijn dochter kreeg deze toen ze verhuisden naar Tiel. Verder vertelde hij nog over een antieke kast in zijn kamer, die hij had geërfd van zijn ouders destijds. Deze kast had een hoge sentimentele waarde en daarom maakte hem de getaxeerde waarde van 400 euro weinig uit.

Dierbaarste bezit Mijn dierbaarste bezit is mijn tennisracket. Dit is mijn dierbaarste bezit omdat ik mijn racket nodig heb voor de sport die ik het allerleukste vind om te doen. Ik gebruik mijn racket minimaal drie keer per week en meestal vaker en ik zou geen idee hebben hoe ik er zonder mee zou kunnen. Een band heb ik er voor de rest niet echt mee, maar ik ben heel dankbaar dat ik het racket heb en dat ik ermee kan tennissen. Als ik mijn racket weer in mijn handen heb word ik blij en heb ik meteen zin om te tennissen. Mijn racket associeer ik met blijdschap en plezier.

Thijs Boogaard

35


Thijs Boogaard

Thijs Kraan

36


MEVROUW OUDSHOORN June Bos, Hedina Schaafsma & Raf Slootweg ‘We vonden haar handen iets kaal, dus we gaven haar nog een ring.’ Wij hebben gesproken met mevrouw Oudshoorn, 79. Ze woont in de Regenboog in Dronten. Haar dierbaarste bezit is een gouden kettinkje dat ze heeft gekregen van haar ouders voor haar 13e verjaardag. Ze draagt hem niet altijd, maar ze vindt hem heel mooi. Als ze hem draagt, lijkt het voor haar net alsof haar ouders nog om haar heen zijn. Oudshoorn is in de oorlog geboren, en ze heeft een klein gezin gehad voor die tijd. Het waren alleen haar ouders, zij en haar zus. Haar zus heeft een horloge gekregen en ze hebben samen haar moeder een gouden ring gegeven. Want ze vonden, naast de trouwring die ze altijd droeg, haar handen een beetje kaal. Als ze haar ketting aan iemand zou moeten geven, zou ze het aan haar dochter geven. Haar dochter is nu 48 en ze heeft 3 kleinkinderen. Haar ketting ligt in haar appartement in Dronten, maar daar kan ze helaas niet meer komen aangezien ze twee rugwervels heeft gebroken. Ondanks alles is ze blij met haar jeugd en vindt ze dat ze een fijne jeugd heeft gehad.

37



The slow ticking of time, marching forward to an unstoppable grasp of death. Preserved in such a little thing. It’s almost a little bit funny, isn’t it? How one can have such an impact left on this world, even if it’s such a miniscule thing, like a necklace. Maybe even a little gemstone, the prettiest one someone has seen in a bit. Day and night, still around the people that gave life meaning. Still there as a reminder that it will all be okay. Although, you not being around anymore hurts more than I’d like to admit.

June Bos

39



ROB VAN DER ZANDE Elise Leeuwerik, Lotte Becker & Kyra Lugtenburg Wij hebben meneer Rob van der Zande geïnterviewd. Hij is 69 jaar oud en woont in Ketelhaven. Zijn dierbaarste bezit is geen voorwerp. Hij omschreef zijn dierbaarste bezit als zijn herinneringen, wat hij allemaal heeft meegemaakt in zijn leven. Hij heeft veel meegemaakt in zijn leven en dat vindt hij heel kostbaar. Maar die herinneringen is niet het enige dat zo dierbaar is. Hetgeen wat nog zo ontzettend dierbaar voor hem is, is zijn vrouw, twee zonen, de toekomst en het nu. Zijn vrouw wilde graag naar een Tibetaans klooster in Zuid-India om een retraite te doen, maar hij had het erg druk met werk. Hij werkte 50 uur per week in de gezondheidszorg maar besloot toch om met zijn vrouw mee te gaan. Ze gingen naar het klooster, waar zijn vrouw 5 jaar Engelse les aan jonge monniken heeft gegeven. Hij vond het een mooie ervaring en er zijn mooie dingen gebeurd. Hij heeft een mooie levensloop en alles zonder enige toeval. In zijn huis staan 2 blauwe Boeddhabeeldjes met as erin. Deze as is van een Tibetaanse leraar waar zijn vrouw les van gekregen heeft. Best iets aparts om in je huis te hebben maar voor hem is het wel wat bijzonders en het vertelt een verhaal. Rob heeft van zijn beste vriend een keer een boek gekregen. Het boek heet Narziss & Goldmund. Dit boek heeft hem bepaalde inzichten gegeven en heeft een plek in zijn hart. Rob is eerder in zijn leven ziek geweest, hij heeft kanker gehad. Hij heeft een hele heftige operatie overleefd die bijna niemand overleefd. Ook deze herinnering vindt hij zo dierbaar. Rob heeft een boeddhistisch geloof en in zijn huis waren prachtige Boeddhabeelden te zien zoals eerder genoemd. Zijn manier van denken is heel positief en hij houdt van het leven. Dit allemaal is voor hem zo dierbaar. Zijn dierbaarste bezit zijn dus zijn mooie herinneringen die hij alleen, maar ook met zijn vrouw, heeft beleefd.


Mijn dierbaarste bezit is een armband van mijn overgroot oma. Ik heb deze armband van mijn oma gekregen, ze heeft dus allemaal sieraden bewaard die van haar moeder zijn geweest. Haar moeder is helaas al een aantal jaar overleden, maar de sieraden zijn bewaard gebleven. Mijn oma draagt zelf een gouden armband van haar moeder, maar ze heeft nog wat armbanden waar ze zelf niks meer mee doet. Ze vroeg aan mij of ik één van die armbanden wilde hebben, tuurlijk wilde ik dat. Ik kende mijn overgroot oma niet, maar het blijft wel familie. Dit is mijn dierbaarste bezit.

Elise Leeuwerik

Een jaar geleden kregen we, toen we aan tafel zaten, een telefoontje. We kregen te horen dat mijn opa kanker had met veel uitzaaiingen. Het kwam echt vanuit het niets. We zijn nog langs- geweest bij mijn opa, hij gaf mij en mijn zus wat geld en zei: “koop er maar een mooi sieraad van”, ook al had hij het niet zo breed. Mijn zus en ik hebben allebei hetzelfde armbandje met 2 hartjes die in elkaar zitten. Het betekent nu echt heel veel voor me, omdat het armbandje het enige is dat ik nog van mijn opa heb.

Lotte Becker Mijn dierbaarste bezit vind ik de trouwring die ik heb gekregen van mijn overgroot oma. Voor mij heeft het geen emotionele waarde, maar het is puur gewoon de gedachtenis die zij erachter had (het is tenslotte haar trouwring). Ik zou me niet heel erg druk maken als ik hem kwijtraak, maar het zou wel even gevoelig liggen op dat moment. Mijn overgroot oma is nu bijna drie jaar overleden en sindsdien heb ik deze ring. De ring is iets extra’s dat ik van haar heb (naast alle herinneringen), maar die ring doet me naast die herinneringen echt niks. Soms zit ik eraan te denken om hem aan de zoon van mijn overgroot oma te geven, maar ja ik heb hem natuurlijk niet voor niks van haarzelf gekregen.

Kyra Lugtenburg

42



MEVROUW K. Noa Kerkvliet, Lara Omer, Elvia Bakker & Noë Moerdijk Wie: wij hebben mevrouw K. geïnterviewd. Ze is 90 jaar en woont in het verzorgingshuis Coloriet in Dronten. Wat en waarom: mevrouw K. had geen tastbaar dierbaar bezit, maar kinderen en muziek zijn voor haar net zo belangrijk als iets tastbaars, misschien nog wel belangrijker. Mevrouw haar dierbaarste bezit zijn namelijk haar kinderen. Haar kinderen zijn haar alles, omdat ze haar waarderen en zo vaak mogelijk langs proberen te komen. Wat niet altijd lukt omdat zij zelf ook kinderen hebben. Zonder haar kinderen ziet ze het leven niet meer zitten. Ze vindt spelletjes doen, zoals bingo en mens-erger-je-niet, en naar de kerk gaan samen, erg leuk. Voor mevrouw is ook muziek erg dierbaar. Vanaf kleins af aan speelt zij orgel. Ze wordt namelijk erg blij van muziek, ze zingt zelf ook veel, in zoverre dat nog kan. Vroeger als kind was ze al gefascineerd door muziek, als er ergens muziek klonk was zij er als eerste bij. Ze houdt van alle soorten muziek, maar vooral van sopraan en alt.

44


Boeken. Literatuur, zoveel mooie keuzes en dan kiezen ze toch voor het slechte. Social media is zo genormaliseerd tegenwoordig. Als je een boek leest word je aangestaard, vinden mensen je raar en zelfs “levenloos”. Maar aan het einde van de dag bereik je niks als je de hele dag achter een scherm zit te niksen. Boeken, de meeste mensen, vooral jongeren, vinden het niks dan een paar woorden op papier. Zij kijken liever naar een film. Maar een boek lezen is voor je ogen een film en voor je hersenen muziek. Ik vind dat een favoriet boek van iemand heel veel over diegene zegt. Net als een eigen vingerafdruk, niemand heeft dezelfde, dus zo hebben wij allemaal een andere mening over een boek. Misschien dat stuk dat jij niets vond, sprak iemand heel erg aan. Als je zo’n gesprek met iemand hebt over een boek, leer je diegene op een dieper level kennen. Reading is a conversation. All books talk. But a good book listens as well.

Lara Omer

It feels like you never left. I made you into a necklace and wore it around my neck. You told me how pretty it was and how pretty the colour was, so I never take it off. I couldn't if I wanted to.

Noa Kerkvliet

45


Mijn dierbaarste bezit is mijn kaarsenhouder van seleniet die ik van mijn oma gekregen heb. Ze gaf altijd veel cadeautjes en wordt er blij van als ik er ook echt gebruik van maak. Seleniet is haar favoriete steen en we delen onze passie voor stenen. Als ik er een kaarsje in aansteek moet ik altijd aan haar denken, dat doe ik dan ook vaak. Ik bewaar hem al zo’n 2 jaar op mijn kamer, op een plek die goed te zien is.

Elvia Bakker

46


WIL WALLENAAR Anneloes Monhemius, Fleur van Veen, Mendy Weitering & Chynita ter Haar Wij hebben gesproken met Wil Wallenaar en zij is 86 jaar oud. Wil zou met een vriendin een busreis maken naar Oostenrijk. Alleen de vriendin met wie ze zou gaan, haar moeder werd ziek en kon dus niet mee. De reis annuleren kon niet meer, dus ging ze alleen. In de bus zag ze een man zitten. “Is deze plek bezet?” Dat was hij niet. Zonder er verder bij na te denken ging ze zitten. Binnen een half jaar waren ze getrouwd. Wil haar dierbaarste bezit is een bordje met een hert erop. Op de achterkant staat het jaar 1959. Ze heeft het bezit gekregen van haar man en het betekent heel veel voor haar. Het roept veel verschillende emoties bij haar op en als ze het kwijt zou raken zou ze dat heel erg vinden. Als ze een ander dierbaar voorwerp moest kiezen zou dat een icoon uit Roemenië zijn. Daar zit een godsdienstige reden achter. Ze is daar naar een begrafenis geweest en dat vond ze een hele ervaring.

47


MENEER VAN DER VEER Abdelali Najim, Thijs de Vrij, Levi de Regt & Tijn Huijsmans Wij hebben een interview gehouden met meneer van der Veer. Het gesprek begon goed met een groet van beide kanten. Vervolgens gingen we zitten aan een tafel en kregen we wat drinken aangeboden. En ging het gesprek lekker beginnen. Meneer was zeer open en aardig. Zijn vrouw deed ook lekker mee en vertelde ook een heleboel dingen. We vroegen hem eerst wat basisvragen zoals wat hij deed als werk. Hij deed ICT maar dat heette in die tijd heel anders. Zijn hobby’s: fietsen, hij heeft een keer gefietst tot Noorwegen. Dat vond hij een bijzondere uitdaging. Hij heeft er van genoten en zei ons dat het een bijzondere ervaring was. Dat we het zeker een keer moeten proberen. We vroegen natuurlijk ook naar zijn dierbaarste bezit. Hij vond dat een belachelijke vraag. Maar antwoordde er wel op. Hij koos voor zijn vraag, maar wij bedoelden eigenlijk welk product hij als eerste zou meenemen als er bijvoorbeeld een brand uitbrak. Hij hecht niet echt waarde aan spullen maar koos uiteindelijk toch voor zijn fotoboek. Hij heeft ook wat verteld over zijn kinderen. Hij heeft 1 kind, die woont in Curacao. En heeft daar een eigen kantoor. Meneer is nu wel met pensioen. Maar werkt wel in Aviodrome, omdat hij dat leuk vindt. Hij vond het gesprek heel leuk met ons en vond dat we goeie vragen stelden. En vond dat we netjes praatten.

48


CTRL+S is een publicatie van MDT Cultuur & Kunst. Deze uitgave presenteert de gesprekken die leerlingen van het Ichthus College hebben gevoerd met vertellers uit heel Nederland, als onderdeel van hun Maatschappelijke Diensttijd (MDT) programma.

Ontwerp, eindredactie en lay-out: HUMINT Solutions Met dank aan: Alle vertellers die hun verhalen deelden en de leerkrachten van het Ichthus College

www.mdtcultuurenkunst.nl Copyright © 2022 HUMINT Solutions


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.