Verbinding Verbroken?

Verhalen van senioren, verzameld door leerlingen van het Odulphus Lyceum, over spiritualiteit & technologie.

ze naar nieuwe technologie, zoals AI, en zorgen smartphones voor slechter of juist beter contact?

Deze gesprekken vormden het eerste deel van MDT Cultuur & Kunst Dit programma daagt jongeren uit om meer te leren van anderen dan ze verwachten. Hiervoor gingen de leerlingen in gesprek met senioren, die we 'vertellers' noemen, om verborgen kennis en verhalen te ontdekken.

In dit magazine vind je de verhalen die de jongeren op het spoor zijn gekomen en de beelden die ze daarbij gemaakt hebben tijdens de fotografie-workshop De verhalen zijn geschreven door de jongeren tijdens de schrijfworkshop en soms (naderhand) nog aangevuld door de vertellers

Er staat nog meer te gebeuren. In het tweede deel van het programma maken de leerlingen korte films op basis van de gevonden verhalen We zijn nu al benieuwd naar het eindresultaat en zien uit naar de eindpresentatie, waar ook weer alle vertellers voor worden uitgenodigd

Maar voordat het zover is... Verbinding verbroken?

REACTIE VAN DE DOCENTEN

oeren van de leerzame n, mochten de leerlingen weer aan de slag met jven van deze mooie en erhalen. In dit magazine g te lezen, voorzien van eelden. Beelden en e niet in dit magazine an zonder alle ervaren

lers, heel erg bedankt dat opengesteld voor onze Dankzij uw verhalen eren Ook de en en medewerkers van MDT-project willen we Jullie enthousiasme en dden hun weerslag op gen en dat is terug te magazine nder en geniet! n liefs, lina

MARIJ MEIJS

mijn leven volledig in het teken te zetten van het geloof en mijn leven te wijden aan God.

Toen ben ik op zoek gegaan naar wat het geloof in mijn leven betekende

Ik ben altijd in een van onze kloosters in Nederland geweest.

In 2012 ben ik naar Frankrijk gekomen, omdat ik in het bestuur van de Congregatie zit

Een congregatie zou je kunnen zien als een ‘vereniging’

Een congregatie heeft ook een structuur. Ik ben bij een internationale Congregatie: er is een regio Afrika, een regio Frankrijk en een regio Canada Vroeger hadden we nog meer regio’s, maar we zijn nu erg in aan het krimpen. In het bestuur zijn we met 5 zusters. Ik ben assistent van de algemene overste

Ook ben ik econoom Concreet genomen heb ik nu nog een druk leven Het kloosterleven is nu heel erg in ontwikkeling. Er zijn geen jonge mensen meer die deze weg kiezen. Dan kun je zeggen ‘dat is triest’, maar ik denk niet dat dat triest is Tegenwoordig ontstaan andere vormen van je in dienst stellen van de medemens, aangepast aan deze tijd. En dat is prima.

Ons klooster is opgericht in 1853

Hier in Saint Malo (Frankrijk) leefde een vrouw die heel sociaal georiënteerd was en veel deed voor de mensen in de omgeving. Samen met een groepje oudere dames zorgden ze voor andere mensen, zoals bejaarden en kinderen

Ze waren bekend in de omgeving en maakten bijvoorbeeld kleding die ze brachten naar arme gezinnen en oudere mensen

Een meneer met veel grond en rijkdom was heel erg onder de indruk van wat deze vrouwen deden. Toen hij stierf, ging deze erfenis naar de vrouwen Op het landgoed werden oudere mensen verzorgd De mensen die hier gingen werken kwamen er ook wonen. Zij deden dit omdat ze zin wilden geven aan hun leven; het geloof was hun inspiratiebron. Zo is ons klooster ontstaan

Glas in lood.

Ik kan eigenlijk zonder lang na te denken zeggen dat ik een gelukkig leven heb gehad Natuurlijk horen bij het leven periodes die moeilijker zijn, dat je denkt ‘oh jee, ik wil dat het anders is' Maar je groeit van de moeilijke periodes. Wij leven in een gemeenschap. Dat is een kenmerk van het kloosterleven We zien elkaar als één grote familie Dit is fijn, omdat je toch veel met elkaar deelt, doordat je altijd samen bent

Marij’s weg naar het christelijk geloof

Het mooie van het leven in een klooster is dat je een innerlijke motivatie hebt om elke dag weer opnieuw te beginnen en de dag te nemen hoe die is

Ik hoop ook dat ik nog een aantal jaar door mag gaan. Ik heb er geen spijt van dat ik in een klooster ben ingetreden Deze levenskeuze is misschien moeilijk te begrijpen voor anderen, maar voor mij was dat de weg om mijn geloof en mijn overtuiging vorm te geven; voor mij voelt het als het juiste om te doen.’

De trappen symboliseren de verbinding tussen Marij’s werk in het onderwijs en in het klooster

DINY BOONS

‘Wandelen en fietsen inspireren mij

Ik ga graag erg ver fietsen. En wat mij dan aantrekt aan fietsen en wandelen is dat het goed is voor je

lichaam Je sport, terwijl je niet echt met sporten bezig bent’

Fietsen geeft een goed gevoel

werd Natuurlijk had ik hierdoor minder tijd voor mezelf en begon ik andere prioriteiten te stellen

Ik begon met werken in de zorg, maar toen ik mijn kind kreeg ben ik er een aantal jaren mee gestopt. Toen hij naar de basisschool ging, heb ik mijn werk weer opgepakt

De eerste paar maanden was het even omschakelen, maar ik ben erg trots op mezelf dat ik dit heb opgepakt en er mee door ben gegaan Dit was een erg dierbare periode in mijn leven, omdat ik hier veel van heb geleerd. Ik ben wel gelovig geweest. Ik ben gedoopt en ging iedere zondag naar de kerk

Toen ik uit huis ging is mijn geloof heel langzaam tanende geworden, tot ik een kind kreeg

Ik heb mijn kind katholiek opgevoed.’

Kunt u een situatie beschrijven waarin u merkte dat technologie een negatieve invloed had op uw leven?

‘Ik vind dat het tegenwoordig te modern wordt voor ons, de oudere generatie Je moet er snel in mee kunnen gaan Als je teruggaat naar onze jeugd en deze vergelijkt met nu, dat is zo een grote ontwikkeling geweest. Ik dacht altijd dat mijn ouders een grote ontwikkeling mee hadden gemaakt, maar ik ben nu van mening dat wij misschien nog wel een grotere ontwikkeling hebben meegemaakt

Niet alleen op gebied van technologie, maar ook op sociaal gebied Als ik tegenwoordig in de bus zit en om mij heen kijk, zit iedereen op zijn telefoon in zijn eigen bubbel Dat was best een moeilijke ontwikkeling, omdat we nu op een andere manier met elkaar omgaan De nieuwe technologie maakt contact met mensen veel makkelijker Ik vind het daarom wel erg fijn dat je nu iedereen makkelijk kan bereiken. Als ik mijn dierbaren wil appen of bellen, kan dat nu heel gemakkelijk. Toen wij voor het eerst een TV hadden was dat heel leuk Nu weten jullie niet beter dan dat er in ieder huis wel minimaal één TV is De nieuwe technologie maakt het persoonlijk contact met mensen minder persoonlijk!’

Zijn er ook positieve ervaringen met technologie die uw leven hebben veranderd of verrijkt?

Kunt u daar een voorbeeld van geven?

‘Nou, apps vind ik bijvoorbeeld heel makkelijk Zoals ik zei, vind ik het erg fijn om snel mijn dierbaren te berichten

Als je ze nodig hebt bijvoorbeeld. Vroeger konden wij met niemand contacten Als we wilden afspreken, moesten we gewoon hopen dat we diegene tegenkwamen en dan konden we wel afspreken Of je moest een brief sturen. Maar dat ging ook niet makkelijk want dat duurde erg lang Het is nu wel veel makkelijker’

Hoe denk je dat moderne technologie invloed heeft op de manier waarop mensen met elkaar omgaan?

‘Dat is niet goed Als je bijvoorbeeld in de trein zit, is er niemand meer die met elkaar praat Iedereen zit op zijn telefoon Zit je ergens in de wachtkamer, dan zit iedereen op zijn telefoon. Niemand heeft meer tijd voor elkaar Zo vind ik het ook heel fijn dat ze op scholen nu een telefoontjesverbod hebben Zo heeft iedereen meer aandacht voor elkaar

De eerste TV

De jeugd heeft vaak alleen aandacht

voor hun telefoon

MARJAN BUSTER

zullen we dieper ingaan op religie, dus haar geloofsovertuiging en haar kijk op de technologie van het heden.

Marjan heeft twee zonen Allebei de zonen zijn gedoopt en hebben hun communie gedaan

katholieke basisschool gezeten met haar tweelingzus. Marjan was altijd hele goede vriendinnen met haar tweelingzus, ze deden alles samen.

Ook heeft Marjan op een vmbo school gezeten en daarna heeft ze een mbo gedaan, over coupeuse

Ook heeft ze nog Engels en Nederlands gestudeerd, omdat zij het belangrijk vindt om die talen goed te beheersen Marjan is gaan werken bij Amarant, dit is een instelling voor verstandelijk beperkten, hier had ze een kledingwinkel waar ze de dagbesteding verzorgde Dit deden ze door middel van een naaiatelier onder leiding van Marjan Hiervoor heeft ze een mbo-opleiding afgerond waar ze erg trots op was.

Hierdoor kon ze namelijk verder met haar eigen droom vervolgen. Uiteindelijk is ze met pensioen gegaan op haar 65e Marjan heeft in haar leven vele prestaties waar ze trots op is Voor haar staan de geboorte van haar kinderen en kleinkinderen op één. Ze heeft in haar leven veel betekend voor mensen met een verstandelijke beperking Momenteel is ze erg trots op het vrijwilligerswerk bij de zusters in het klooster.

De meest impactvolle gebeurtenis

was het trouwen met haar man op 20-jarige leeftijd En het krijgen van kinderen op 21-jarige leeftijd

Een van de grote gebeurtenissen in haar leven die veel impact op haar had, was het overlijden van haar ouders, en in dit soort moeilijke tijden had ze veel houvast en steun aan God Hierin zie je terugkomen dat religie een grote rol speelt in haar leven Vooral bij het overlijden van haar vader had ze het erg lastig, omdat hij op jonge leeftijd overleed. Ook ging ze door een moeilijke periode toen haar man te horen kreeg hartfalen te hebben

Een openhartoperatie was wel een heftige gebeurtenis die enorme impact heeft gehad op haar.

Marjan heeft nooit echt problemen gehad Alles wat ze wilde doen, heeft ze op haar pad gekregen Ze is altijd bezig geweest

‘Technologie heeft een hele positieve invloed gehad op ons leven We houden ervan om te appen en bellen met onze familie en vrienden

Het houdt ons in contact en zorgt dat we niet eenzaam worden. Ook heeft het geholpen met het contact houden met onze schoondochter en zoon, toen mijn schoondochter ziek was. Ook heeft technologie mijn man zijn leven gered. Hij heeft namelijk meerdere keren waarschuwingen gehad wat betreft zijn hart Hij heeft hiervoor een pacemaker gekregen en zonder technologie was hij er dus eigenlijk niet meer geweest!’

Technologie heeft geen invloed gehad op hun geloof. Ze gaan af en toe naar de kerk, met kerst bijvoorbeeld Of soms als er een spreker is gaat ze er met een vriendin heen Ze vindt dat social media helemaal geen rol heeft in het geloof. Ze geeft aan dat ze geen social media gebruikt, dus ze weet de invloed ervan ook niet

Maar soms appt ze wel met zusters van het geloof

Ze zei dat technologie volgens haar wel helpt, je wordt er wijzer van.

Ze denkt dat de technologie van nu nog niet genoeg invloed heeft op het geloof, maar misschien na hun dood krijgt het wel een grotere negatieve rol.

TOOS MERKX

nieuwe dingen geleerd Ook heeft zij haar man leren kennen, een kapper uit Tilburg. Toen meneer en mevrouw Merkx samen gingen

wonen heeft mevrouw Merkx besloten om een opleiding parfumerie te doen

Wat vindt u ervan dat steeds minder jongeren naar de kerk gaan?

Mevrouw Merkx geeft aan dat zij het erg jammer vindt dat steeds minder jongeren naar de rooms-katholieke kerk gaan

Zij gaf aan dat het van binnen pijn

doet om elke zondag te zien hoe weinig mensen naar de kerk gaan

Ondanks dat, begrijpt mevrouw

Merkx wel waarom steeds minder jongeren naar de kerk gaan In de jaren 60 waren er veel veranderingen. De economie bloeide na de oorlog namelijk op

Deze welvaart zorgde ervoor dat mensen meer draagkracht kregen en de oorsprong van het geloof vergeten werd. Mevrouw Merkx denkt niet dat jongeren slecht zijn omdat ze niet naar de kerk gaan.

In iedereen die iets voor anderen doet, zit iets goeds Voor haar is het belangrijker dat anderen een goed mens zijn, dan dat zij naar de kerk gaan. Zij geeft namelijk aan dat het een eigen keuze is om wel of niet naar de kerk te gaan

Hebben tegenslagen invloed gehad op hoe u gelooft?

Mevrouw Merkx is in de Tweede Wereldoorlog opgegroeid. Tijdens haar jeugd heeft ze veel dingen meegemaakt Zo is haar huis door bommen met de grond gelijk gemaakt Tijdens de oorlog bleef ze met haar moeder naar de kerk gaan

Deze tegenslag heeft dus weinig invloed gehad op hoe zij gelooft. Verder geeft zij aan in haar leven veel geluk te hebben gehad, omdat zij weinig grote tegenslagen heeft meegemaakt

Wat komt er in u op als u over technologie versus de mens denkt?

Mevrouw Merkx geeft aan dat ze dit een moeilijke vraag vindt

Het thema technologie versus de mens gaat volgens haar vooral over de tijd van nu, ook blijft het zichzelf volgens haar steeds ontwikkelen

Deze vele ontwikkelingen zijn voor mevrouw Merkx moeilijk bij te houden Voor de ontdekkingen die in haar leven zijn gedaan heeft zij erg veel bewondering.

Deze voortdurend nieuwe ontwikkelingen halen echter veel uit mensen die hier niet in mee kunnen

Ze staan figuurlijk aan de zijlijn

Mevrouw Merkx heeft sterk het gevoel dat het er vaak over gaat dat je erbij moet horen. Als dit niet het geval is wordt volgens haar vaak gedacht dat iemand een sukkel is

Wat vindt u ervan dat iedereen mee moet gaan met de technologische ontwikkelingen om geen sukkel te zijn?

Mevrouw Merkx zegt dat zij het erg jammer vindt dat iedereen mee moet gaan met de technologische ontwikkelingen. Zij geeft aan dat er vaak geen aandacht is voor mensen die niet mee kunnen met de technologische ontwikkelingen

De ontwikkelingen van Elon Musk zijn namelijk prima en erg prachtig dat hij dat kan, maar hij heeft geen oog voor mensen die niet mee kunnen gaan Hij moet er open voor staan om mensen die niet mee kunnen en het niet snappen, een kans te geven Dit is nu niet het geval.

Hoe kijkt u naar de technologische ontwikkelingen die zich tot nu toe in uw leven hebben afgespeeld?

Bij technologische ontwikkelingen die in haar leven hebben afgespeeld, denkt mevrouw Merkx direct aan de computer. Haar oudste zoon, van de vier kinderen die zij met haar man heeft gekregen, heeft namelijk een computerbedrijf

Toen hij aan het begin van zijn carrière mevrouw Merkx had aangeboden om te leren hoe zij met een computer moet omgaan, heeft zij dit afgewezen Later heeft zij wel geprobeerd om te leren hoe zij met een computer moet omgaan.

Maar achteraf heeft zij er spijt van dat zij het aanbod van haar zoon toen had afgewezen Over andere technologische ontwikkelingen heeft mevrouw Merkx niet echt een mening, omdat het voor haar gevoel normaal verliep.

Waarom zouden AI/robots belangrijk kunnen zijn in de toekomst?

Mevrouw Merkx geeft aan dat zij niet echt begrijpt waarom AI of robots belangrijk zouden kunnen zijn in de toekomst Zij geeft zelf de voorkeur aan een mens om taken uit te voeren, dan een robot of AI Gebruik maken van AI en/of robots haalt veel persoonlijkheid weg.

Zij begrijpt het gebruik van robots, maar het kan ervoor zorgen dat arbeiders aan de zijkant van het productieproces komen te staan

Dit kan zorgen voor ontevredenheid en onrust tussen hen. Concluderend kunnen robots en/of AI nuttig zijn, zolang het niet buiten hun proporties gaat Dit is nu wel het geval

Gebruikmaken van technologie in het geloof.

Mevrouw Merkx heeft vaak gebruikgemaakt van de tv om naar de paus te kijken Ook kijkt zij elke zondagochtend op tv naar de mis.

Hierbij maakt zij gebruik van technologie om haar geloof uit te oefenen Een ander elektronisch voorwerp is de computer, dit heeft zij echter nog nooit gebruikt om een kerkdienst op te bekijken

Denkt u dat de ontwikkelingen op het gebied van technologie invloed hebben gehad op de wijze waarop gelooft wordt?

De wijze waarop gelooft wordt is volgens mevrouw Merkx niet echt beïnvloed door technologische ontwikkelingen. Het aantal mensen dat religieus is, is wel beïnvloed door technologische ontwikkelingen

Mevrouw Merkx geeft aan dat zij merkt dat mensen in de loop van de jaren mondiger zijn geworden

Voor de Tweede Wereldoorlog was er in Nederland veel armoede; deze armoede verdween toen er wederopbouw kwam. Deze extra inkomsten zorgden ervoor dat er meer manieren ontstonden waarin mensen zichzelf konden uitlaten

Mevrouw Merkx denkt dat voor velen de kerk als overbodig werd gevonden, omdat het geen intelligentie voor in het leven brengt. Zij hoopt dat er later weer meer vraag naar geloof zal zijn en het rooms-katholieke geloof zal opbloeien

Ziet u een verband tussen geloof en spiritualiteit en technologie versus de mens?

Mevrouw Merkx denkt niet dat geloof en spiritualiteit en technologie versus de mens in het gewone dagelijkse leven, raakvlakken met elkaar heeft.

Iemand die alleen staat buiten de grote groep

LEONTIEN KERSTENS

werd er godsdienstles gegeven en er werd veel gehandeld volgens de Bijbel. Er was in haar tijd nog sprake van verzuiling, dus geloven in katholicisme werd als normaal gezien en het was vanzelfsprekend dat men naar de kerk ging

Geen theetje voor mij?

Vroeger was het in principe zo dat mannen werkten en vrouwen voor de kinderen en het huishouden zorgden. Haar zeer progressieve moeder was hier een uitzondering op.

Zij was de eerste vrouw in haar dorp die mocht studeren en is als lerares te werk gegaan Zo zegt ze wel dat het moeilijk was dat haar moeder zo weinig thuis was ‘Mijn moeder was op het werk en bij mijn vriendinnen stond hun moeder thuis klaar met een kopje thee. Dat voelde soms wel eenzaam, zo kon ik ook mijn verhaal nooit kwijt’ Dit heeft haar op jonge leeftijd al heel zelfstandig gemaakt

Het christelijke kruis is een belangrijk symbool geweest in Leontiens leven

Zoektocht naar geloof en identiteit Na de invloed van haar ouders en de gemeenschap, kwam ze erachter dat het geloof niet vanuit haar zelf kwam, maar meer vanuit de invloed van haar ouders ‘Het geloof is niet aan mij besteed.’ Na de dood van haar vader op jonge leeftijd, was er minder invloed om de religie voort te zetten De keuze om haar kinderen te dopen en de communie te doen, werd opengelaten voor eigen interpretatie en was meer vanuit een gevoel van innerlijke dwang en minder vanuit haar eigen overtuigingen

Kijk op het christendom en andere religies

‘Ik denk dat het principe van elk geloof gebaseerd is op de goedheid van de mens, wat zit in het kijken en luisteren naar elkaar’ Ondanks haar katholieke opvoeding is haar kijk op het christendom gedurende haar leven erg veranderd. Haar kijk op het bestaan van een god is ook erg veranderd. Voor haar is er geen christelijke god, maar ze weet niet zeker of er geen andere god of hogere macht bestaat

Ze gelooft wel in de goedheid van de mens, wat volgens haar inhoudt dat mensen luisteren en spreken met elkaar Respect is ook een belangrijke factor voor haar in de goedheid van de mens. Dit komt voor haar niet uit een religie voort, maar uit een vorm van spiritualiteit. Leontien denkt dat het geloof mensen aan kan zetten tot het maken van slechte keuzes De kruistochten en de brandstapels zijn daar voorbeelden van. Ze is van mening dat streng katholieken deze acties niet goed kunnen praten, met God of de Bijbel Zo voelt ze zich ook over vrouwenonderdrukking binnen de islam

Mevrouw Kerstens heeft wel respect voor vrouwen die zich uit vrije wil bekeren tot de islam en een hoofddoek gaan dragen, zoals een collega van haar gedaan heeft

Leontien voelt zich, ondanks haar sociale contacten en haar opvoeding, vrij om te geloven in wat zij wil en er is niemand die haar daarin dwingt.

Als ze een ander geloof dan het katholiek christendom zou moeten kiezen om in te geloven, dan zou haar keuze het boeddhisme zijn, omdat dat veel meer gebaseerd is op onderling contact en de realiteit.

Haar connectie met haar zus

Wie zich uiteindelijk ook verzette tegen haar opvoeding, als het gaat om religie, is haar zus Helaas is haar zus overleden en ligt nu vredig op het kerkhof Vredehof, in Tilburg.

Voor haar is dat een van de belangrijkste plekken in haar leven op dit moment, vanwege de emotionele familiewaarden en omdat het een van de weinige plekken is waar zij nog te maken krijgt met spiritualiteit en geloof.

‘Ik brand nog steeds twee kaarsjes in de kerk voor mijn overleden familieleden Ik weet ook niet waarom, maar ik voel nog steeds de drang om dat in de kerk te doen’

Ondanks dat Leontien geen aanhanger meer is van het katholicisme, voelt ze soms de drang om in de kerk twee kaarsjes aan te steken voor overleden familieleden

LIA VAN GORP

meegemaakt

Lia vertelde veel over haar ervaringen in verband met de nieuwe technologie

De reiki behandeling stimuleert namelijk je zelfherstellend vermogen en brengt je holistische niveaus in balans.

De term reiki bestaat uit twee

Japanse karakters (kanji), te weten 霊 rei ('geest' of 'ziel') en 気 ki ('energie' of 'levenskracht')

Een andere, populaire Westerse vertaling van 霊気 reiki, is ‘universele levensenergie’, of simpelweg ‘het leven’, ‘de wereld’, of ‘spirituele energie’ Ze maakt gebruik van dit ritueel om in spirituele balans te blijven Hierdoor blijft ze gelukkig en gezond

Ze vertelt ook over het genieten van de kleine dingen. Dit doet ze graag en dit helpt haar zeer ‘Wie het kleine niet eert is het grote niet weerd’ Ze vindt haar verhaal vertellen, en anderen die dit ook doen, erg belangrijk. ‘Dit kan mensen helpen hun kennis te verrijken en te kijken vanuit andere perspectieven,’ vertelt ze ‘Iedereen denkt anders en zo kunnen we erg veel van elkaar leren’

In tegenstelling tot dit, vertelt ze dat haar belangrijkste les is: ‘Niet altijd naar anderen luisteren en doen wat je zelf wilt’

Ze bedoelt hiermee dat je natuurlijk naar anderen moet luisteren, maar dat het ook goed is te luisteren naar je eigen gevoel en intuïtie Zo word je de beste versie van jezelf Ze beschrijft hiermee de combinatie tussen het leren van anderen en hier zelf iets mee doen. Naar anderen luisteren is goed, maar blijf altijd zelf nadenken

Lia komt uit een tijd waarin technologie heel anders was dan nu.

Nu heb je computers, telefoons en het internet Lia ziet in dat er natuurlijk een hoop goede aspecten zijn aan technologie, maar ze vindt wel dat technologie veel te snel

ontwikkeld is, zeker voor iemand van haar generatie is het niet bij te houden

Ze ziet ook veel negatieve aspecten van de technologie Volgens Lia haalt de technologie ons uit elkaar, omdat je alleen maar op je telefoon zit en nooit meer buiten komt om

met vrienden iets leuks te doen

Zij denkt dat technologie ons hierdoor ongelukkiger maakt

De spiritualiteit is voor haar heel belangrijk, dankzij spiritualiteit kan zij zorgen dat alles goed samen kan leven Lia denkt dat door de technologie mensen steeds meer spiritualiteit nodig hebben

Lia denkt wel dat op haar spiritualiteit de technologie geen impact heeft Voor Lia blijft spiritualiteit belangrijker dan technologie De vele veranderingen van de technologie en de rest van de wereld hebben Lia soms wel beangstigd, zij vraagt zich af wat er allemaal kan gebeuren.

Wij leggen ook het verband tussen de technologie en spiritualiteit. Hierover hebben wij ook nog wat vragen gesteld en Lia gaf duidelijke antwoorden

PETER NENDELS

bouwen

‘De Eerste wet is: een robot mag een mens geen letsel toebrengen, of door niet te handelen toe te staan dat een mens letsel oploopt

omgeving nodig waar je elkaar respecteert; geloofsovertuiging staat los van het vak. Het verandert als je gaat socialiseren. Gebruiken komen dan naar boven, mensen zijn er nieuwsgierig naar en stellen vragen, het is geen issue

Het technische vak is concreet, er zit geen diepere betekenis onder, net zoals bij geloof Zelf geef ik naast techniek ook robotica Mijn ervaring is dat je dat wel kan zeggen: je denkt wel na over ethiek Er zijn 3 wetten voor robots die buiten het geloof omgaan. Zeker in robotica is het zo opgesteld dat je geen last hebt van verschillen in geloofsovertuigingen

Toen de machine op de markt kwam, vreesden veel mensen uit lagelonenlanden voor hun baan. Geloof speelde niet mee, maar geloof erbij betrekken is angst van verliezen van de baan

Ik denk niet dat je het geloof kan thuislaten, dat is iets wat je hebt en wat je bent. Ieder geloof heeft zijn eigen normen en waarden, dat wil zeggen hoe ik als persoon ben

Dat kan je dus niet thuislaten Het is niet aan of uit zetten Geloof thuislaten is bedacht door een filosoof. Technisch gezien is het onmogelijk om het geloof thuis te laten Er zijn verschillende geloven en die kunnen mensen met elkaar verbinden

Techniek kan hier ook voordelen uithalen, doordat technische mensen vaak op zichzelf leven en slecht communiceren Juist door verschillende geloven en een grotere diversiteit zijn we meer met elkaar verbonden en komen we dichter bij elkaar te staan.

We mogen namelijk allemaal zijn wie we zijn Op school zijn er ook veel nationaliteiten, wat iedereen dichter bij elkaar brengt

Standbeeld met de Bijbel.

Het vak techniek gaat makkelijk om met diversiteit. Techniek leeft niet en is er niet mee bezig

Een mooi voorbeeld wat ik een paar jaar geleden heb meegemaakt is dat een leerling van mij vroeg: ‘Meneer, ziet u iets aan mij?’ ‘Heb je nieuwe schoenen?’ antwoordde ik Waarop de leerling antwoordde: ‘Nee meneer, ik heb vandaag mijn hoofddoek niet op.’ Dat was mij helemaal niet opgevallen Er is namelijk veel diversiteit op school, waardoor ik dus vaker mensen met een hoofddoek zie. Zo is het dus normaal en geaccepteerd. Wel denk ik dat de school ervoor openstaat, zo werkt ook iedereen met elkaar samen

De leerlingen die op school zitten zijn allemaal verschillend van elkaar en we respecteren elkaar allemaal. Wel merk ik op school dat leerlingen niet altijd eerlijk zijn Dat kan misschien liggen aan hun eigen achtergrond, waardoor ze geen fouten durven te maken, omdat ze dan vinden dat ze falen. Juist hier leren ze dat fouten maken goed is en dat je ervan leert.

Denkt u dat een robot een geloofsovertuiging moet of gaat hebben op het moment dat zij zelf kunnen nadenken? Of zouden zij denken dat God niet bestaat en er geen leven na de dood is?

Je zou een robot kunnen programmeren zodat deze een geloofsovertuiging heeft We zitten net op een kentering, we hebben heel erg lang kunnen voldoen aan de drie wetten Veel robots zijn softwarematisch. Het wordt iets waar we wel over na moeten gaan denken; er is op dit moment geen concreet antwoord Wij hebben als mens normen en waarden Er kan een geloofsovertuiging bij zitten, waarom zou het niet kunnen?

De drie wetten moeten er wel onder liggen, wat de robot wel en niet mag Als je in Marokko door Marokkanen wordt geprogrammeerd, zou je dan de culturen en geloofsovertuiging hiervan geprogrammeerd krijgen?

Als je de robot programmeert, en je maakt het zelflerend, dan zal de robot wel wat zaken meenemen

Er zijn wel robots die op dit moment erg goed zijn en deze zijn wereldwijd geprogrammeerd

Het zou kunnen dat de robots zelf een identiteit aanleren, maar op een gegeven moment zou je in conflict kunnen komen met de 3 wetten over normen en waarden

Er is een grote angst dat de wetenschap geloof en spiritualiteit overbodig zou maken Ik denk dat je dat heel gemakkelijk kan samenvatten Ik denk dat dat angst is Ik kom vanuit een technische ondergrond en daarnaast heb ik ook nog een medische studie gedaan. Daar werk je dus veel met wetenschappers Bij een wetenschapper is iets pas waar als het bewezen is Als dat er niet is dan is het dus een hypothese en per definitie niet waar. Het is een grote angst voor de wetenschappers om geloof en spiritualiteit als waarheid te zien, want dan moeten ze hun eigen houvast loslaten en dat kunnen ze niet Daar kan de wetenschapper niks aan doen, want zo worden ze opgeleid. Bij techniek is het wat gemakkelijker, omdat er geen alternatieve techniek is, maar in de wetenschap is dat veel breder

Hoe denkt u dat technologie de manier verandert waarop we over God of spiritualiteit denken?

‘Ik denk dat je met technologie bepaalde dingen wel concreet kan maken Als je archeologisch onderzoek doet, kan je eigenlijk heel makkelijk duidelijkheid brengen. Met röntgen en fotonen en allerlei technische onderdelen kunnen we daar computermodellen mee laten denken De grote verandering die techniek toe zou kunnen brengen aan spiritualiteit, is het concreet maken. Sommige dingen kan je gewoon meetbaar maken door daar een meetbare toepassing op te zetten Het beïnvloedt het dan niet, maar het helpt concreet te maken’

Denkt u dat ze dan ook techniek gaan gebruiken om te bewijzen dat hun god echt is?

‘Ik denk dat ze dat heel graag zouden willen, maar dat het niet gaat lukken. Ik zie dat nog niet meteen lukken. Ik zie de Bijbel dan ook als een heel goed geschreven roman, die je op verschillende manieren kan interpreteren Binnen de geloven heb je dan ook verschillen

Je hebt de katholieken en protestanten en dan heb je de gereformeerden, die geloven heel het boek’

Denkt u dat technologie ons helpt om meer verbonden met anderen te zijn op een religieuze of spirituele manier? Bijvoorbeeld

door middel van social media.

‘Een van de grote voordelen van technologie is communiceren

Hierin kan het een grote bijdrage leveren en zeker het tijdperk waar we nu in belanden.

Verbindingsdraad van techniek

AIs die heel erg belangrijk wordt en je heel gemakkelijk door AI iets overzichtelijk krijgt, bijvoorbeeld de verschillen of overeenkomsten De technologie kan heel goed uitfilteren, waar zitten de verschillen en waar zitten de overeenkomsten. Ik denk dat de technologie wel een bijdrage kan leveren Het is wel heel plat, maar ik denk dat het voor heel veel mensen het heel makkelijk maakt ‘Ik zie de mens en niet het kleed.’

De verbinding tussen geloof en techniek Het fruit staat voor geloofsovertuigingen en de draad en spijkers voor techniek

BERT KRETÉ

die kinderen zien en serieus nemen

Ik denk dat technologie onmisbaar is tegenwoordig, in de klas.

Dat komt omdat ik vaak op het nieuws hoor dat mensen op de middelbare school al heel vaak een computer gebruiken

Meneer Kreté voetbalde op hoog niveau.

Doordat ik in deze generatie ben geboren, heb ik dus erg veel meegemaakt Vroeger waren wij niet afhankelijk van mobieltjes en computers, maar tegenwoordig word je zo grootgebracht dat je het eigenlijk niet meer kan missen, iedereen gebruikt het. Ook al gebruik ik het wat minder, kun je het tegenwoordig echt niet meer missen Zonder die dingen kun je tegenwoordig niks meer

Ik vind het lastig om te voorspellen wat voor rol de technologie in de toekomst gaat hebben

De technologie speelt nu al een erg grote rol in het dagelijks leven, maar ik weet niet tot in welke mate de technologie ontwikkeld zou kunnen worden en of er een grens op zit.

Ik ben katholiek opgevoed Vroeger praktiserend, maar nu niet meer

Ik moest vroeger naar de kerk I k voel me van huis uit wel nog katholiek, maar de overtuiging is wel een beetje weggevallen.

Tegenwoordig is het ook niet zo belangrijk meer als vroeger. Iedereen ging naar de kerk terwijl er nu nog zelden iemand gaat’

De katholieke kerk

Voor Google Maps moest iedereen gewoon met een kaart de route volgen

VERBINDING VERBROKEN?

is een publicatie van MDT Cultuur & Kunst

Deze uitgave presenteert de gesprekken die leerlingen van het Odulphus Lyceum hebben gevoerd met vertellers, als onderdeel van hun Maatschappelijke Diensttijd (MDT) programma.

Meer weten?

Ga naar wwwmdtcultuurenkunstnl