XIII
S đi u nhi t c a cơ th và s t. NHI T Đ BÌNH THƯ NG C A CƠ TH
nhi t m t đi và cơ ch ki m soát s sinh và m t nhi t này c a cơ th .
Nhi t đ trung tâm và nhi t đ da c a cơ th . Nhi t đ
c a các mô sâu trong cơ th - ”lõi” c a cơ th thư ng r t h ng đ nh, trong kho ng +1oF(+0,6oC), ngo i tr khi cơ th b s t. Th c v y, m t ngư i kh a thân có th ti p xúc v i nhi t đ th p đ n 55oF ho c cao đ n 130oF trong không khí khô mà v n duy trì đư c nhi t đ trung tâm g n như không đ i. Cơ ch c a s đi u ch nh nhi t đ cơ th đ i di n cho m t h th ng đi u khi n đư c thi t k r t tuy t v i. Trong chương này chúng ta s th o lu n v h th ng này khi nó ho t đ ng lúc cơ th kh e m nh và b b nh. Nhi t đ da, trái ngư c v i nhi t đ trung tâm, tăng gi m theo nhi t đ môi trư ng xung quanh. Nhi t đ c a da r t quan tr ng khi ta nói đ n kh năng t a nhi t ra môi trư ng xung quanh c a da. Nhi t đ trung tâm bình thư ng. Không có m t nhi t đ
trung tâm nào đư c cho là bình thư ng b i vì k t qu đo trên r t nhi u ngư i kh e m nh cho th y có m t kho ng giá tr nhi t đ bình thư ng đư c đo qua đư ng mi ng, xem hình minh h a 74-1, t th p hơn 97oF(36oC) đ n cao hơn 99,5oF ( 37,5oC). Nhi t đ trung tâm trung bình thư ng trong kho ng t 98oF –98,6oF khi đo qua đư ng mi ng và cao hơn 1oF khi đo qua đư ng tr c tràng. Nhi t đ cơ th tăng lên khi t p luy n và thay đ i theo nhi t đ môi trư ng xung quanh b i vì cơ ch đi u ch nh nhi t đ là không hoàn h o. Khi nhi t đ s n sinh quá m c trong cơ th b i các bài t p g ng s c, nhi t đ có th tăng cao t m th i t i 101 oF – 104oF. Ngư c l i khi cơ th ti p xúc v i l nh c c đ , nhi t đ có th gi m xu ng dư i 96oF.
NHI T Đ CƠ TH ĐƯ C KI M SOÁT B I S CÂN B NG GI A SINH NHI T VÀ M T NHI T. Khi m c nhi t sinh ra trong cơ th cao hơn m c nhi t m t đi, nhi t s tích lũy trong cơ th và nhi t đ c a cơ th tăng lên. Ngư c l i, khi nhi t m t đi nhi u hơn, c nhi t cơ th và nhi t đ c a cơ th đ u gi m. H u như ph n còn l i c a chương này s liên quan đ n s cân b ng gi a nhi t sinh ra và
S
SINH NHI T
Nhi t sinh ra ch y u là s n ph m c a chuy n hóa. Trong chương 73, tóm t t v năng lư ng c a cơ th , chúng ta đã th o lu n v các y u t khác nhau quy t đ nh đ n t l sinh nhi t, g i là m c chuy n hóa c a cơ th . Nh ng y u t quan tr ng nh t đư c li t kê l i dư i đây: (1) M c chuy n hóa cơ s c a m i t bào c a cơ th (2) M c chuy n hóa thêm t o nên b i ho t đ ng c a cơ, bao g m s co cơ gây ra b i run cơ (3) Chuy n hóa thêm b i tác d ng c a thyroxine ( to a lesser extent , các hormon khác ví d GH và testosteron) lên t bào; (4) Chuy n hóa thêm t o ra b i tác d ng c a epinephrine, norepinephrin và kích thích giao c m lên t bào; (5) chuy n hóa thêm t o ra b i tăng ho t đ ng hóa h c c a t bào, đăc bi t là khi nhi t đ c a t bào tăng lên, và (6) chuy n hóa thêm c n cho tiêu hóa,h p th và d tr th c ăn( tác d ng nhi t c a th c ăn) S M T NHI T H u h t nhi t s n sinh trong cơ th đư c sinh ra t các cơ quan sâu, đ c bi t là gan, não, tim và cơ xương trong khi t p luy n. Nhi t này đư c v n chuy n t nh ng cơ quan và mô sâu đ n da, r i t da m t ra không khí và môi trư ng xung quanh khác. Vì v y, m c nhi t m t đư c xác đ nh h u như hoàn toàn b i 2 y u t : (1) nhi t có th đư c truy n t nơi nó đư c sinh ra trung tâm cơ th đ n da nhanh như th nào và (2) nhi t có th đư c v n chuy n t da ra môi trư ng xung quanh nhanh như th nào?. Chúng ta hãy b t đ u b ng vi c th o lu n v h th ng cách nhi t trung tâm t b m t da.(the system that insulates the core from the skin surface.)
H th ng cách nhi t c a cơ th Da, mô dư i da và đ c bi t là l p m dư i da ho t đ ng cùng nhau như là m t t m cách nhi t cho cơ th . L p m là quan tr ng b i kh năng d n nhi t c a nó ch b ng 1/3 so v i các mô khác. Khi không có máu ch y t các cơ quan bên trong t i da
911