Park Hartenstein in een oud jasje by Hylke Pander

Park Hartenstein in een oud jasje Herstelplan park Hartenstein

Hylke Pander Jorick van den Top Velp, juni 2013

Colofon Auteurs:

Hylke Pander Jorick van den Top

In opdracht van:

Gemeente Renkum Hogeschool Van Hall-Larenstein

Fotografie:

Jorick van den Top, tenzij anders vermeld.

Vormgeving: Hylke Pander

Druk:

Gemeente Renkum

Uitgave: 2013

Park Hartenstein in een oud jasje Herstelplan park Hartenstein

Hylke Pander Jorick van den Top Velp, juni 2013

In opdracht van:

Voorwoord In het kader van ons afstuderen voor de Major Management Buitenruimte van de opleiding Tuin- en Landschapsinrichting aan Hogeschool Van Hall-Larenstein te Velp hebben wij een herinrichtingsplan opgesteld voor Park Hartenstein. Dit plan is een opdracht van de Gemeente Renkum. Dit herstelplan vormt een uitwerking van de door ons in een eerder stadium opgestelde visie. Voor ons was het een plezier om de visie een stuk concreter te maken. We zijn er trots op dat we met zo’n monumentaal park als Hartenstein aan de slag mochten. Het leukste onderdeel was toch wel het inrichten van de museumtuin en het talud rond de uitbouw. De mogelijkheden op die plekken waren zeer beperkt, en het was voor ons een uitdaging om iets voor die plekken te bedenken. Het inrichten van het park kostte nog wel wat moeite. We merkten bij onszelf een aarzeling wat betreft veranderingen in het park. Dit vanwege de monumentale status van veel beplanting en de vele belangen die verschillende mensen bij het park hadden. Het was prettig dat we een visie als basis hadden, waar we steeds op terug konden vallen. Bij het opstellen van het herinrichtingsplan hebben we van verschillende mensen hulp gekregen en die willen wij zeker niet vergeten. We bedanken Erwin Vink van de gemeente voor zijn begeleiding, nuchterheid en vakkennis. Daarnaast willen we Frans Welsch van de stichting Vrienden van Park Hartenstein e.o. bedanken voor zijn bereidwilligheid om met ons mee te denken. Tot slot willen wij onze begeleider Frans van den Goorbergh heel hartelijk bedanken voor zijn enthousiasme en vakkennis. Wij wensen u veel plezier met het lezen van dit herinrichtingsplan, Velp, juni 2013

Hylke Pander Jorick van den Top

…………………………………….. ……………………………………..

Inhoudsopgave Voorwoord Inhoudsopgave Samenvatting Hoofdstuk 1: Inleiding Hoofdstuk 2: Park Hartenstein in een oud jasje 2.1 Concept 2.2 MAsterplan 2.3 Bomenplan 2.4 Beplantingsplan Hoofdstuk 3: Uitvoering herstelplan 3.1 Zonering 3.2 Maatregelen 3.3 Fasering en prioritering 3.3 Maatregel 1: Zichtlijn openmaken vanaf de westzijde 3.4 Maatregel 18+19: Omvormen en aanplanten sierheesters Hoofdstuk 4: Museum Bronnenlijst Bijlages A: MAsterplan B: Bomenplan C: Beplantingsplan D: Beplantingslijst E: Faseringsplan F: Begroting maatregel 1 G: Begroting Maatregel 18+19 H: Begroting Museumtuin I: Begroting Uitbouw museum

5 7 9 11 11 11 13 13 15 15 17 17 19 21 23 27 29 31 33 39 41 41 41 43 45 47 49

Samenvatting Park Hartenstein in Oosterbeek heeft in de afgelopen decennia te maken gehad met achteruitgang. Door diverse oorzaken zijn de ideeën uit de stijl waarin het park oorspronkelijk is aangelegd niet meer zichtbaar. Er is behoefte om het park opnieuw in te richten. De gemeente heeft gevraagd om een herstelplan. Dit herstelplan is gebaseerd op de al eerder opgestelde visie. Deze visie is in een afzonderlijk rapport verwerkt. Bij het opstellen van de visie is een modellenstudie gedaan. Hierbij is een concept tot stand gekomen. Dit concept is vervolgens verder uitgewerkt. Het concept houdt in dat het huidige park (2013) wordt teruggebracht naar de situatie van 1949, voor zover dit, gezien de veranderde omgeving, haalbaar is. De aanhef boven het concept luidt dan ook: ‘Park Hartenstein in een oud jasje‘. Een verdere uitwerking van het concept heeft een masterplan opgeleverd. Om het park volgens dit masterplan in te richten, moeten het één en ander gebeuren. Deze maatregelen zijn gebaseerd op de doelstellingen die in het visierapport zijn geformuleerd. De maatregelen zijn gekoppeld aan een faseringsplan, en hebben daarnaast een prioriteit toebedeeld gekregen. Zo kan de gemeente binnen 30 jaar het plan uitvoeren. Hierdoor kan de overheidsinstantie, bij gebrek aan budget, maatregelen uitstellen. Dit herstelplan is voortgekomen uit de visie en het is dan ook aanbevolen om de maatregelen, met de daaraan gekoppelde prioritering, uit te voeren zoals beschreven in dit rapport.

Hoofdstuk 1 Inleiding

Aanleiding

Structuurbeschrijving

Park Hartenstein is gelegen in Oosterbeek, onderdeel van de gemeente Renkum. Het park kent een lange geschiedenis en is belangrijk voor de plaats. Dit vanwege haar plaats in de geschiedenis zoals in WOII, maar ook door haar functie als verblijfsruimte. De afgelopen jaren is het park aan verrommeling onderhevig geweest, met als gevolg dat de ideeën uit de Late Landschapsstijl waarin het park oorspronkelijk is aangelegd niet meer duidelijk zichtbaar zijn. De gemeente Renkum en de Stichting “Vrienden van Park Hartenstein” zouden dit graag anders zien. Er is behoefte om het park opnieuw in te richten. De vraag van de gemeente is: het maken van een herinrichtingsplan op basis van de visie voor Park Hartenstein.

Dit rapport bevat het herinrichtingsplan voor Park Hartenstein. In het tweede hoofdstuk komen het concept en wordt ingegaan op het masterplan. Het masterplan wordt ondersteund door een bomenplan en globaal beplantingsplan. Om het masterplan tot uitvoering te brengen, zijn er maatregelen opgesteld. Deze zijn terug te vinden in hoofdstuk 3. Deze maatregelen zijn afgeleid van de doelstellingen die voortgekomen zijn uit de visie. Aan deze maatregelen zijn een faserings- en prioriteringsplan gekoppeld. Hiermee kan de gemeente binnen een tijdsbestek van 32 jaar het plan uitvoeren. Ten slotte gaat hoofdstuk 4 over het museum. Er wordt ingegaan op het ontwerp voor de museumtuin en de uitbouw van het museum. Deze zijn gedetailleerd uitgewerkt met aanzichten, beplantingsplan en kostenraming.

Doelstelling Met dit herstelplan wil de gemeente vanaf juli 2013 gefaseerd aan de slag gaan met het herinrichten van Park Hartenstein. Het doel is de visie te vertalen in een herinrichtingsplan om daarmee Park Hartenstein nieuw leven in te blazen.

Afbeelding 2.1: Concept Park Hartenstein in een oud jasje

Hoofdstuk 2

Park Hartenstein in een oud jasje Er is gevraagd om een herstelplan te maken voor Park Hartenstein. Dit hoofdstuk vertelt hoe het concept tot stand gekomen is en hoe deze is vertaald naar een masterplan. Gekoppeld aan het masterplan zit een bomenen beplantingsplan, waarop te zien is waar de exacte locaties van de bomen zijn en welke beplantingen er worden aangebracht in het park.

2.1 Concept Het concept van het herstelplan heet ‘park Hartenstein in een oud jasje’ (afb.2.1). Deze benaming is afgeleid van de gedachte dat het oude jasje, zoals het gaat in de mode, altijd wel een keertje opnieuw een trend wordt. Anno 2013 is het de trend om te bezuinigingen en wil men met weinig geld het beste resultaat. Omdat ten tijde van de wederopbouw (1945 – 1955) in Nederland de schade van de Tweede Wereldoorlog werd hersteld, heeft het plan van 1949 de Engelse Landschapsstijl terug weten te brengen. Dit resulteerde erin de relatie met het landschap werd versterkt en dat villa Hartenstein een centraal punt heeft in het park. Vanaf hier werden de zichtlijnen bepaald. Ook is de verhouding tussen ruimte/ massa verbeterd en is de aandacht voor de kamers in het park goed benut. Dit is terug te zien in het plaatsen van heesterpartijen langs de paden en de omranding van het park, zodat de bezoeker het gevoel had dat hij in een andere wereld rondloopt. Het concept doet oude tijden herleven en er wordt met dit plan getracht de sfeer terug te brengen. Met het plan van 1949 is dit concept een weerspiegeling van hoe het toen was, met de structuur en ideeën van nu. Dit zorgt voor legio mogelijkheden voor het uitwerken van dit plan en er is dan ook geprobeerd dit zo goed mogelijk uit te werken.

2.2 Masterplan Vanuit de visie en het concept is er een vertaalslag gemaakt van het plan van 1949. Het plan van 1949 is ingepast in de huidige situatie van 2013. Zo zijn de elementen en padenstructuur leidend geweest voor het masterplan 2045. Op de tekening die u terugvindt in bijlage A is te zien hoe het park uiteindelijk moet worden in 2045. Het plan van 1949 was bedoeld als bezuiniging op het plan wat Samuel Voorhoeve in 1947 voor het park het gemaakt. Het plan kwam er, omdat de Tweede Wereldoorlog de nodige schade had veroorzaakt en deze herstelt moesten worden. Het plan van Samuel Voorhoeve werd echter als te duur beschouwd. Hierdoor moest het worden aangepast en het resultaat was een soberder plan. In dit plan is er gekeken naar wat typisch Engelse Landschapsstijl is. De ontwerpers van het plan van 1949 hebben deze karakteristieken terug laten komen. Zo is te zien dat de relatie met de omgeving versterkt is. Dit komt door het verstevigen van bestaande zichtlijnen en het creëren van nieuwe zichtlijnen. Een voorbeeld hiervan is de zichtlijn aan de westzijde van het park. Deze zichtlijn was bedoeld om te kijken naar de nabijgelegen akkers en weilanden. Zo werd het landschap extra beleefd. Ook is de verhouding open weides met boomgroepen en grote massa’s van bosplantsoenen en heesters goed aanwezig. Velen van deze groepen zijn op strategische plekken neergezet, zodat het gevoel dat de bezoeker door verschillende kamers liep wordt versterkt. Waar geïnvesteerd werd in zichtlijnen, werd er juist bezuinigd op het gebied van elementen in het park. Zo zijn de eye-catchers die ten tijde van Verburgt waren aangebracht, verdwenen. Hiervoor in de plaats zijn wat minder sprekende elementen teruggekomen. Zo is het oude boekenhuisje aan de oostzijde van het park, vervangen door een kanon.

Wat het masterplan van de situatie 2045 laat zien is dat de Pieter Reigerschool gesloopt is en dat er ruimte is gekomen voor potentiële nieuwbouw. Deze nieuwbouw is gelegen, waar in het plan van 1949 de oude moestuin lag. Door de beplanting in die vorm te leggen, is de oude structuur van het park teruggebracht. Omdat de bestemming van de Pieter Reigerschool op het moment van schrijven van dit rapport nog onbekend is, zijn de locaties van de potentiële gebouwen niet definitief en staan deze in het plan, om te laten zien dat er wel over nagedacht is en hoe de gebouwen eventueel in relatie met het plan kunnen worden ingepast.

2.3 Bomenplan Het masterplan 2045 heeft nieuwe zichtlijnen en hiervoor moet bomen in de loop van de tijd verdwijnen. Deze kaart is terug te vinden in bijlage B en daarop is te zien dat er niet veel bomen hoeven te worden gerooid. De bomen die worden gerooid zijn bomen die het zicht van de zichtlijn beperken. Maar het zijn ook bomen die in slechte staat zijn. In de bodem zit de Fytoftora bacterie. Deze bacterie is een gevaar voor de beuken in het park. Wanneer een beuk getroffen is door deze bacterie, gaat hij langzamerhand zijn bladeren in de zomer al verliezen en breken er takken uit. Wanneer er niet op tijd wordt ingegrepen, kan de boom zelfs omvallen. Er kunnen in de toekomst dan ook geen beuken meer worden aangeplant. Om de uitval van deze beuken te compenseren, moet er in de toekomst haagbeuk (Carpinus betulus) worden aangeplant. Deze boom kan even hoog worden als de beuk en is daarmee een goede vervanger. Op sommige plekken (zoals bij de entree), wordt er gekozen voor de bruine beuk (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’), omdat deze bomen een imposant uitstraling hebben en ten opzichte van de gewone beuk, geen last hebben van de fytoftora bacterie. Elders in het park worden op de plekken waar nieuwe bomen komen, bijzondere bomen gebruikt die niet alledaags in het straatbeeld te vinden zijn. Deze ‘Arboreteum’ bomen geven het park een extra waarde en zijn hiermee extra bezienswaardigheden. Zo is er bijvoorbeeld gekozen voor een Chinese tulepo (Nyssa sinensis) en drie koekjesbomen (Cercidiphyllum japonicum).

2.4 Beplantingsplan In het masterplan 2045 worden oude heesterpartijen hersteld en nieuwe aangeplant. Om dit in goede banen te leiden, is er een beplantingsplan gemaakt. Dit beplantingsplan geeft een indicatie op welke plekken welke beplantingen moeten komen. De aantallen en technische gegevens zijn nog niet exact ingevuld, omdat met het maken van dit plan nog geen verdere uitvoeringstekeningen zijn gemaakt. U vindt het beplantingsplan en de bijbehorende beplantingslijst in bijlage C en D. Met dit beplantingsplan is er gekeken naar welke beplantingstypen er in het park passen. Om in de Engelse Landschapsstijl te blijven, hebben we vooral gekeken naar diverse rhododendrons. Daarnaast hebben we gekeken welke bloeiende heesters er nog meer zouden passen in het park. Deze keuze is gemaakt, omdat de bloei van deze heesters over het jaar verspreid is. Wanneer de keus op één heestersoort zou vallen, dan is er de rest van het jaar niks zichtbaar. Om deze reden is er gekozen voor o.a. bruidsbloem (Deutzia x purpurascens ‘Kalmiiflora’) en boerenjasmijn (Philadelphus ‘Belle Etoile’). Om de balans bladverliezend en wintergroen te behouden, is er als groenblijvende heesters gekozen voor hulst (Ilex aquifolium) en glansmispel (Photina x fraseri ‘Red Robin’). Bij het maken van het plan is er gekozen voor twee zones. De eerste zone zijn de randen, die binnen de Engelse Landschapsstijl moeten zorgen voor afscheiding tussen het park en de omgeving. Hier kiezen we voor de groenblijvende heesters, in combinatie met de natuurlijke vegetatie van het stuwwallandschap. Hierbij moet gedacht worden aan bijvoorbeeld Drents Krentenboompje (Amelanchier lamarckii), gewone hazelaar (Corylus avellana) en hondsroos (Rosa canina). Deze beplantingen doen het goed op de zandgronden en sommigen van deze soorten hebben een dichte structuur, zodat de afscheiding dichtgroeit. De tweede zone zijn de sierheesters. Hier is volgens de Engelse Landschapsstijl ruimte voor sierbloemen en bloeiende heesters. Het parkgevoel wordt hiermee gecreëerd. Naast de grote groepen rododendrons, is er ook ruimte voor o.a. pruikenboom (Cotinus coggygria ‘Royal Purple’) en magnolia (Magnolia liliiflora ‘Nigra’). Deze vakken worden opgevuld met groene lage heesters, zodat er voldoende afwisseling ontstaat. Ook wordt hiermee het wandelen door de verschillende ‘kamers’ versterkt.

Afbeelding 3.1: de zones binnen park Hartenstein

Hoofdstuk 3 Uitvoering herstelplan

Nu het duidelijk is hoe het park eruit moet komen te zien, zal dit hoofdstuk gaan over hoe het plan uitgevoerd gaat worden. Allereerst is er een zoneringskaart gemaakt, waarop de verschillende zones te zien zijn. Vervolgens zijn er maatregelen opgesteld. Deze zijn aan de zones gekoppeld, om aan te geven waar wat gebeurt in het park. Om te laten zien hoe dit dan in zijn werk gaat, zijn er twee voorbeelden uitgewerkt. De gemeente geen geld heeft om het park in één keer aan te leggen, is er een faseringsplan opgesteld. Deze geeft samen met de prioritering een duidelijk beeld wanneer wat uitgevoerd kan worden.

3.1 Zonering Kenmerken voor een park als Hartenstein is de verhouding tussen open ruimtes en massa’s. Door deze verhouding lijkt het park opgedeeld te zijn in ‘kamers‘. De zonering van het park is op deze kamers gebaseerd en bestaat uit de volgende zones (afb.3.1):

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Hertenkamp Speelweide Zuidelijke Weide Bos Entree Museum Voormalige moestuin

De namen van de zones hebben een link met de ligging van deze zone. Zo heeft de zone Hertenkamp zijn naam gekregen, omdat hier het hertenkamp in ligt en heeft de zone ‘Voormalige moestuin‘ zijn naam gekregen, omdat hier in het plan van 1949 de oude moestuin heeft gelegen.

Maatregelenlijst

1 2 3 4 5 6 7 8

Hertenkamp

Zichtlijn openmaken vanaf de westkant van het park Kappen dennenbos, bij het hertenkamp Het dunnen van het bos rondom het verblijf van de herten. Het herstellen van de oude laan bij het verblijf van de herten Bodemverbetering bestaande bomen Balans terug brengen tussen open ruimte en massa (uitbreiding hekwerk hertenkamp) Het rooien van bomen ten behoeve van de zichtlijnen

Speelweide:

9 10 11 12 13 14 15 16

Balans terug brengen tussen open ruimte en massa Het omvormen van gazon naar heesterpartijen Aanbrengen van nieuwe heestergroepen Het rooien van bomen ten behoeve van de zichtlijnen Aanplanten van bomen, ter compensatie van het rooien van bomen Verstevigen zichtlijn op de boerderij Verstevigen zichtlijn op het landschap van de Hemelse Berg Bodemverbetering bestaande bomen

17 18 19 20 21 22 23 24 25

26 27 28 29

Aanbrengen van nieuwe heestergroepen Verstevigen van de zichtlijn rondom de Naald Het plaatsen van informatieborden rondom de entrees met daarin een omschrijving van het park etc. Het verplaatsen van de kanonnen.

30 31 32 33 34

Aanbrengen van nieuwe heestergroepen Aanleg van de â&#x20AC;&#x153;museumtuinâ&#x20AC;? Het verplaatsen van de gedenktekens Het verplaatsen van de kanonnen. Aanbrengen beplantingsvormen rond/op ondergrondse uitbouw museum (voorstel)

Zuidelijke weide:

Entree:

Museum:

Bos:

35 Aanbrengen van nieuwe heestergroepen 36 Schaamgroen sportpark aanleggen 37 Het plaatsen van informatieborden rondom de entrees met daarin een omschrijving van het park etc.

Voormalige moestuin:

38 Het verwijderen van de groene wal om de tuinmanswoning en school 39 Herstel van zichtlijn naar de tuinmanswoning Afbeelding 3.2: overzicht van de maatregelen met daarbij de prioritering

Prioriteit 1 1 1 4 2 1 2 1

1 1 1 4 4 1 2 2

1 1 1 1 1 1 1 2 0

1 1 0 4

1 1 1 1 1

1 3 0

4 4

3.2 Maatregelen Vanuit de visie voor Park Hartenstein zijn meerdere doelstellingen geformuleerd. Om deze doelen te kunnen behalen zijn maatregelen geschreven. Om te komen tot deze maatregelen is de situatie van 1949 naast de huidige situatie gelegd. Dit was namelijk het model dat als basis gebruikt zou gaan worden. Niet alleen het park, ook de omgeving is onder de loep genomen. Gekeken is of de inrichting van 1949 paste in de situatie van 2013. Hier zijn vervolgens de maatregelen van afgeleid. Omdat het een groot gebied betreft is het park opgedeeld in zones. Per zone vinden een aantal maatregelen plaats. Daardoor komen sommige maatregelen meerdere keren voor. Het betreft hier herinrichtings- geen beheermaatregelen. De uitgewerkte maatregelen in dit rapport zijn opgebouwd uit 3 delen. Een locatiekaart, waar de nieuwe situatie op wordt weergeven. Op deze kaart is te zien wat er nieuw is en wat moet worden verwijderd. Vervolgens is er een tekst met waarin de maatregel wordt uitgelegd. Tot slot een globale kostenraming om gauw een overzicht te krijgen hoeveel de maatregel kost. De uitgebreide begroting van deze maatregelen zijn te vinden in bijlage F en G.

3.3 Fasering en prioritering De financiĂŤle middelen van de gemeente zijn beperkt. Daardoor is het niet mogelijk om in het jaar 2013 alle maatregelen uit te voeren. Voor de uitvoer van de maatregelen is een meerjarenplanning opgesteld. Vanaf 2013 tot 2045 heeft de gemeente de tijd om alle werkzaamheden in het park af te ronden. Niet alle maatregelen hebben een gelijke prioriteit. Daarom zijn de prioriteiten 0-4 ingesteld. Deze worden gekoppeld aan de maatregelen. Hoe hoger de prioritering, hoe later de maatregel zal uitgevoerd worden. Prioriteit 0 moet nog in 2013 uitgevoerd worden, maar bijvoorbeeld prioriteit 4 kan over 10 jaar uitgevoerd worden. De maatregelen met een lage prioriteringscijfer zijn bedoeld om kenmerkende elementen van de Late Landschapsstijl weer te herstellen in het park.

Zone HeRTenkaMP

MaaTReGel 1: Zichtlijn openmaken vanaf de westkant van het park

Afbeelding 3.3: locatiekaart maatregel 1

Waarom DEZE maaTrEGEL?

Zoals in het rapport is beschreven vormt het ontwerp uit 1949 de basis voor de herinrichting van park Hartenstein. aan de westzijde was in 1949 een open plek, waardoor zicht was op de omgeving. In de loop der tijd is deze plek begroeid en zelfs in vergetelheid geraakt. met het openmaken van deze plek wordt een doorkijk van buitenaf op de villa gecreëerd. Dit zal bijdragen aan een meer open karakter van het park.

omsCHrIjVInG maaTrEGEL

om deze plek te creëren moet de onderbeplanting die er nu staat verwijderd worden. ook een aantal bomen moet wijken. Deze worden aan de randen van het doorkijkje gecompenseerd. op de open plek , die als gevolg van het verwijderen van de onderbeplanting ontstaan is, zal gazon worden ingezaaid.

kosTEn VoorBErEIDEnDE WErkZaamHEDEn: € 1600,GronDWErkZaamHEDEn: € 2440,GroEnVoorZIEnInG: € 9200,ToTale koSTen (exCl. BTW) € 13240,-

Zone ZUIDelIJke WeIDe

MaaTReGel 18+19: omvormen van gazon naar heesterpartijen en aanbrengen van nieuwe heesters

Afbeelding 3.4: locatiekaart maatregel 18 + 19

Waarom DEZE maaTrEGEL?

met het terugbrengen van sierlijke beplantingsmassa’s aan de randen worden de open ruimtes, en daarmee het kamereffect, versterkt. De afwisseling tussen open ruimtes en gesloten randen is typerend voor de Late Landschapsstijl. Hetzelfde geldt voor de sierwaarde die deze beplanting heeft.

omsCHrIjVInG maaTrEGEL

Zoals de kaart laat zien wordt een deel van het gazon verwijderd en worden hier heesters aangeplant. Een deel van de bestaande heesters zal worden vervangen.

kosTEn VoorBErEIDEnDE WErkZaamHEDEn: € 360,GronDWErkZaamHEDEn: € 300,GroEnVoorZIEnInG: € 2560,ToTale koSTen (exCl. BTW) € 3515,-

Afbeelding 4.1: ontwerp van de museumtuin en de uitbouw

Hoofdstuk 4 Museum

In het plan van 1949 lag direct achter de villa een tuin met sierlijke beplanting. Met de komst van de ondergrondse uitbouw is deze tuin verdwenen. Nu bestaat de vroegere tuin uit gazon met daarin een sober terras. In deze ‘tuin’ zouden bezoekers van het museum tot bezinning kunnen komen. Aan ons de vraag om een ontwerp te maken. Omdat dit een specifiek onderdeel van het Airborne Museum is, hebben we ervoor gekozen deze apart te behandelen. Bovenop het dak van de uitbouw ligt een laag grond met een dikte van 30 cm. De mogelijkheden zijn hierdoor beperkt, omdat er geen zware elementen op het dak mogen komen en diepwortelende beplanting het dak kan beschadigen. De tuin moet weer een positieve uitstraling krijgen en van toegevoegde waarde zijn voor het park en het museum. In de tuin moeten bezoekers van park en museum tot rust en tot bezinning kunnen komen. Een markant element is de muur van de ondergrondse uitbouw. Deze ligt pontificaal in het zicht en wordt veelal negatief beoordeeld. De gemeente heeft dit getracht aan te pakken door op het talud rondom de wand beplanting aan te brengen. Deze bedekt de muur echter niet. Daarom is gekozen voor andere/hogere beplanting, die het zicht op de muur wegneemt en daarnaast sierwaarde heeft. De vluchtroute kan hierbij nog steeds gebruikt worden.

beide gedenktekens. De hagen die de muur van de uitbouw camoufleren blijven gehandhaafd. Op het talud bij de wand van de uitbouw zullen opgaande heesters aangeplant worden. Bovenaan de taluds ter hoogte van het maaiveld zullen lage, wintergroene sierheesters aangeplant worden. Hieronder staan de globale kostenramingen. De uitgebreide begroting van dit plan is te vinden in bijlage H en I.

Kosten museumtuin Voorbereidende werkzaamheden: € 940,Grondwerkzaamheden: € 12390,Verhardingen: € 7120,Groenvoorziening: € 1100,Totale kosten (excl. BTW) € 21550

Kosten uitbouw museum Voorbereidende werkzaamheden: € 10,Grondwerkzaamheden: € 2330,Groenvoorziening: € 1900,Totale kosten (excl. BTW) € 4240,-

Om de tuin te realiseren worden de huidige grasbetontegels en bankjes verwijderd. De twee gedenkstenen worden tijdelijk verwijderd. Het huidige pad vanaf het museum richting het park blijft bestaan, al zal de bestrating worden vervangen. Vervolgens zal een border met vaste planten en daarin een pergola worden aangelegd. Hierin zal naast zitgelegenheid ook ruimte zijn voor de

2 1

Afbeelding 4.2: overzichtskaartje voor de genomen sfeerbeelden

Afbeelding 4.3: sfeerbeeld 1, genomen vanaf de villa

Afbeelding 4.3: sfeerbeeld 2, genomen vanaf de westzijde van de tuin

op de onderstaande beelden is te zien hoe de sfeer in de tuin zou zijn als hij op deze manier wordt ontworpen(afb.4.2). afbeelding 4.3 geeft een beeld van de grijze materialen. De pergolaâ&#x20AC;&#x2122;s zijn gemaakt van hardhoutenbalken met daarop een stalenboog. Deze boog refereert naar de vroegere ronde vormen die de tuin had. De bankjes onder de pergola bieden de gelegenheid om te zitten en te genieten van de plantenborders (afb.4.4). De pergolaâ&#x20AC;&#x2122;s kunnen eventueel aangekleed worden met een klimplant. Tegenover de bankjes staat het kunstwerk, met daarvoor een border van lavendel en een rand van geraniums.

B a’ A

Hieronder is het ontwerp om de uitbouw van het museum te camoufleren weergegeven. Deze principedoorsnedes geven een goed beeld hoe het uiteindelijk moet gaan worden (afb.4.5). Wat op de doorsnedes is te zien is dat het talud volgepland wordt met krentenboompjes (amelanchier ‘Ballerina’). kenmerkend voor deze heesters is dat ze dicht vertakt zijn aan de onderkant en een brede bovenkant. Door deze trapsgewijs aan te planten, wordt de muur gecamoufleerd (afb.4.6). rondom het talud wordt een rij van rhododendrons aangeplant. Hiermee maak je de onderstammen van de krentenboompjes onzichtbaar en wordt het zo een groene massa (afb.4.7). onderin het talud wordt het bestaande grindpad opengebroken en wordt het een grote grindbak, waar mensen makkelijk gebruik kunnen maken van de aangelegde vluchtroutes.

B’ Afbeelding 4.5: overzichtskaartje voor de principedoorsnedes van het talud

Doorsnede a - a’

Afbeelding 4.6: principedoorsnede A, genomen van west naar oost

Doorsnede B - B’

Afbeelding 4.7: principedoorsnede B, genomen van noord naar zuid

Bronnenlijst Boeken Agrotechnology and food (2001). Het groene boek: Tijdsnormen aanleg & onderhoud van natuur, groen en recreatieve voorzieningen ingedeeld volges RAW-systematiek. Wageningen Baumschule Lappen (2011). Catalogus 2011-2012. Hemmingen (D), Hansmann Verlag Sponholtz GmbH Boomkwekerij Darthuizer (2011). De 500 beste planten voor het functioneel groen. Leersum. Boot&Co boomkwekerij (2009). Het groene handboek. Boskoop. De Jong, P.C., Kromhout, W.H. (2005). Darthuizer Vademecum. Vijfde, herziene uitgave. Leersum, Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Gelders Genootschap (2011). Gelders arcadië. Utrecht: Stichting Matrijs. Gemeente Arnhem (1994). Een visie op het beheer van Sonsbeek, Zijpendaal en Gulden Bodem. GWWkostenboek 2009 Janson, T.J.M., Janssen, J.J.C. (2006). Stadsbomen Vademecum, Boomsoorten en gebruikswaarde. Vierde, herziene druk. Arnhem, IPC Groen.

Rapportage ‘Buiten Zicht‘, Groenstructuurplan gemeente Renkum, opgesteld door Groenestein en Borst, Wageningen, januari 2004 Cultuurhistorische verkenning landgoed Hartensten gemeente Renkum, opgesteld door de Rijksdienst voor de monumentenzorg, 2001 Cultuurhistorische waardestelling en visie Park Hartenstein te Oosterbeek, opgesteld door SB4, bureau voor historische tuinen, parken en landschappen, Wageningen, juni 2007 Renovatie en herinrichting Park Hartenstein te Oosterbeek, opgesteld door Buiting Advies, Dieren, maart 2008

Bijlages

Bijlage A: Masterplan

Bijlage b: Bomenplan

Bijlage C: Beplantingsplan

Bijlage D: Beplantingslijst

Bijlage E: Faseringsplan

Bijlage F:

Begroting Maatregel 1

Bijlage G:

Begroting Maatregel 18+19

Bijlage H: Begroting Museumtuin

Bijlage I:

Begroting Uitbouw museum