1112-03 bbdh Land

beeld bij de hand digitaal www.beeldbijdehand.nl

3 Jaargang 39 - maart 2012

Thema: land

beel

bij de hand

3

11 12

Digitale methode voor onderwijs in de beeldende vakken met lessen tekenen, handvaardigheid, textiel en kunst op alle onderwijsniveaus

■ hoofse tuinen ■ GELD!

■ Koeien in de wei ■ LANDSCHAP XXL

■ gescheurd landschap ■ DE STRAAT

Thema: Land jaargang 39, 11/12 nr. 3, maart 2012

bij de hand

beel beel

Digitale methode voor onderwijs in de beeldende vakken met lessen tekenen, handvaardigheid, textiel en kunst op alle onderwijsniveaus INHOUD

REDACTIONEEL Thema LAND Thema in beeld

LESSEN AVO Hoofse tuinen Jacintha Smulders Alternatieven BO Landschap XXL Ingrid Sanders e.a.

Alternatieven

AVO Een symbolische boom Mariska Vrakking Alternatieven

2 3 3

6 8

9

11 12

14

AVO Geld!

Inez Tjeerdsma Alternatieven

15

Jaargang 39, nr. 3 MAART 2012

AVO Koeien in de wei Tanusree van der Haar e.a.

Alternatieven

18

COLOFON

NAS Gescheurd landschap Stella Ruhe Alternatieven

22

BO Daar leven wij Wicher Booij Alternatieven

25

Uitgever StellaRuheProducties Mauvestraat 29d 1073 RG Amsterdam 020-6755738 info@beeldbijdehand.nl Redactie Stella Ruhe info@beeldbijdehand.nl

17

21

24

28

BO Groepslandschap Stella Ruhe Alternatieven

29

Jacquelien de Jong Kleterstraat 12 3862 CA Nijkerk j.dejong@hsmarnix.nl

AVO Mensdier in landschap Henk Janssen Alternatieven

32

beeld bij de hand is een digitale uitgave van StellaRuheProducties

AVO Futuristisch stad Willemijn van der Veur Alternatieven

Illegale verspreiding van nummers van en lessen uit beeld bij de hand en/of van onze andere uitgaven via cd’s, dvd’s of andere media en/of publicatie van nummers, lessen en/of onze andere uitgaven op websites met de mogelijkheid voor buitenstaanders anders dan abonnementhouder(s) om die gratis cq tegen betaling te downloaden en/of alle andere manieren van schending van het copyright, is strikt verboden. Bij constatering sturen wij de verspreider of de eigenaar van de betreffende site een naheffing voor de prijs van tenminste € 25.000,-!

© StellaRuheProducties 2011

31

35 36 39

AVO De Straat Henk Janssen Alternatieven

40

Didactische analyse Nascholingstrainingen Abonnementen

43 46 48

42

REDACTIONEEL De eerste CEOB (Cultuur en Onderwijs Beurs) in de Jaarbeurs in Utrecht was een interessante mogelijkheid om een flink deel van het aanbod op die twee gebieden te zien. De beurs, die voortvloeide uit het Cultuurpaviljoen op de NOT vorig jaar, liet een bonte stoet van theater-, muziek- en attractiemakers zien, maar opvallend weinig beeldende aanbieders. Geeft dat weer hoe het met ons vak gesteld is in het onderwijs? Uiteraard waren wij met een bescheiden stand aanwezig en bestookten de bezoekers met folders over de methode en de nascholingscursussen. Wat het resultaat van onze inspanningen zal zijn, moeten we natuurlijk afwachten. Aan het enthousiasme van de mensen die de geprinte nummers bekeken, zal het zeker niet liggen.

Maar de crisis ligt op de loer en bedreigt met name vakken die men als onbelangrijk beschouwt, zoals de beeldende vakken.

‘Wat heb je daar eigenlijk aan, behalve dat het geld kost en wat flauwe knutseltjes oplevert?’, zoals wij in het veld nog regelmatig van schoolleiders horen.

Het wordt tijd dat het Ministerie haar verantwoordelijkheid neemt en weer vakleerkrachten op de basisschool benoemt en daarnaast de beeldende vakken op de PABO de plaats geeft die ze verdienen. Een module van zes weken een paar uurtjes is doorgaans de enige beeldende opleiding waarmee basisschoolleerkrachten uitgerust zijn als ze voor de klas worden gezet. Daar hoef je dus niet echt veel van te verwachten. Uiteraard zijn er leerkrachten die heel creatief zijn en dat ook weten over te dragen op hun leerlingen, maar dat zijn te vaak uitzonderingen. Wat ons betreft is beeldende vorming een van de allerbelangrijkste vakken, waarmee iedere leerling aangesproken wordt in zijn wezen en cognitief minder getalenteerde kinderen vaak groter zelfvertrouwen krijgen. Je ontwikkelt er niet alleen je fijne motoriek en je ruimtelijk inzicht mee, je leert er niet alleen bewust te kijken, maar je leert er ook probleemoplossend denken, dat voor alles je hele leven van belang is.

Kom dus op voor deze vakken en laat het grote belang ervan zien!

Stella Ruhe

Je land, je trots, een gevoel van samen, je daarvoor inzetten en erbij horen. Dat zijn belangrijke factoren om je binnen landsgrenzen een gelukkig mens te voelen. Reizen leert je dat ieder land anders is: de mensen die er wonen, de dorpen en steden, het landschap, het klimaat, de gewoonten, de normen en waarden, de cultuur, de middelen van bestaan, het verkeer. Ieder volk heeft zijn eigen kenmerken, waardoor ze zich een beetje of juist veel onderscheiden van andere volken. Een Aziaat of een Afrikaan herken je meteen aan hun uiterlijk, maar hoe zit het met het verschil tussen bijvoorbeeld een Nederlander en een Belg? Voelen mensen zich verbonden met hun geboortegrond of met het land waar ze wonen? Heeft het land een regering die past bij zijn bevolking en behoeften? In de bewegelijke tijden waarin we leven gelden deze vragen overal ter wereld.

BRAINSTORM THEMA LAND ▪ landelijk ▪ grootsteeds ▪ staat ▪ koninkrijk ▪ republiek ▪ regering ▪ koning ▪ president ▪ parlement ▪ Kamerleden ▪ Eerste Kamer ▪ Tweede Kamer ▪ minister ▪ burgemeester ▪ commissaris ▪ wethouder ▪ gemeenteraad ▪ gouverneur ▪ bestuur ▪ eiland ▪ heuvels ▪ bergen ▪ wadden ▪ strand ▪ aarde ▪ tuinen ▪ landschap ▪ landschapsarchitectuur ▪ huis ▪ straat ▪ dorp ▪ stad ▪ provincie ▪ streek ▪ land ▪ werelddeel ▪ Europa ▪ Azië ▪ Afrika ▪ Amerika ▪ Australië ▪ oceanen ▪ zeeën ▪ meren ▪ rivieren ▪ beekjes ▪ aarde ▪ planeten ▪ maan ▪ zon ▪ Melkweg ▪ heelal ▪ toendra ▪ steppen ▪ moeras ▪ poesta ▪ kust ▪ woestijn ▪ landbouw ▪ veeteelt ▪ visserij ▪ tuinbouw ▪ mijnbouw ▪ delfstoffen ▪ kolen ▪ industrie ▪ thuiskomen ▪ cultuur ▪ reizen ▪ vreemde landen ▪ vliegen ▪ varen ▪ wandelen ▪ vreemde volkeren ▪ folklore ▪ primitief ▪ klei ▪ zand ▪ kiezel ▪ rots ▪ zandsteen ▪ zeepsteen ▪ marmer ▪ mozaïek ▪ aardetinten ▪ terra ▪ terracotta ▪ aardappel ▪ groenten ▪ voedsel ▪ graan ▪ graancirkels ▪ gewas ▪ vruchten ▪ boomgaarden ▪ brak land ▪ ploegen ▪ voren ▪ bewerken ▪ seizoen ▪ jaargetijden ▪ jager ▪ veeteelt ▪ wild ▪ landschapstuin ▪ speeltuin ▪ gebouwen ▪ sportveld ▪ in cultuur brengen ▪ ijsbaan ▪ skipiste ▪ helling ▪ krottenwijk ▪ land in zicht ▪ boerderij ▪ weiland ▪ woestijn ▪ poesta ▪ oerwoud ▪ regenwoud ▪ polder ▪ plattegrond ▪ wegenkaart ▪ snelweg ▪ secundaire weg ▪ landweg ▪ rondweg ▪ rotonde ▪ zandpad ▪ bomen ▪ planten ▪ vlag ▪ geld ▪ munteenheid ▪ banken ▪ winkels ▪ bevolking ▪ dieren ▪ markt ▪ winkelcentra ▪ romantiek ▪ heimwee ▪ middenstand ▪ elite ▪ arbeiders ▪ boeren ▪ rechters ▪ platteland ▪ verkeer ▪ vervoer ▪ spoorlijn ▪ identiteit ▪ nationaliteit ▪ maatschappij ▪ politiek ▪ grens ▪ landsgrens ▪ klimaat ▪ regels ▪ wetten ▪ democratie ▪ dictatuur ▪ autocratie ▪ aristocratie ▪ land art ▪ post ▪ postzegels ▪ munt ▪ VIPS ▪ cultuur ▪ gewoonten ▪ natuur ▪ waterland ▪ fantasieland ▪ Madurodam ▪ Utopia

thema in beeld

thema: land

3 3 11/12

thema in beeld 4

3 11/12

Nepal

Woestijn, AlgerijĂŤ

Sauerland, Duitsland

Brussel, BelgiĂŤ

Xiamen, China

thema in beeld 5

3 11/12

RoemeniĂŤ

Yunan, China

Angenelle Thijssen: San Jaume de Llierca, Lyrisch expressionisme

Stockholm, Zweden

Yunan, China

Tai O, Lantau, Hongkong

kunst beeldend 6

3 11/12

AVO bovenbouw

papier

In de Renaissance ontstonden er rond grote villa’s enorme, architectonisch aangelegde tuinen, bij uitstek geschikt voor filosofische gesprekken, meditatie, lichamelijke en geestelijke ontspanning.

Villa en tuin waren verbonden met de humanistische gedachte van terugkeer naar en verheerlijking van het leven op het land. Voor de ontwikkeling van de barokke tuin zijn twee tegenstellingen van belang: geometrie en natuur. De eerste komt in Frankrijk tot bloei zoals in Versailles, de tweede als landschapstuinen in Engeland.

Jacintha Smulders

Hoofse tuinen BEELDENDE PROBLEEMSTELLING

KUNST KIJKEN

Ontwerp een plattegrond voor een monumentale tuin. Bedenk waar de tuin voor gebruikt kan worden en welke (filosofische) gedachtegang achter je tuinontwerp schuilt.

Ontwerp een aantal tuinpatronen bij een kasteel of groot landhuis. Je ontwerp kun je uitwerken in een maquette, in een pop-up of in een ruimtelijk beeld dat in je tuin past.

De leerlingen bestuderen diverse artikelen over klassieke architectuur, het humanistisch ideaal, een beschrijving van de tuin van Villa di Castello, waarvan ze aan de hand van de beschrijving de plattegrond van deze ideale villa proberen te schetsen, en het artikel Felroze boomstammen in een lippenstiftbos in het boek Avant Garderners van Tim Richardson, waarin hij vijftig ‘conceptuele’ tuinarchitecten portretteert. Ze verzamelen afbeeldingen van tuinen in diverse perioden.

papier

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier A4 en A3 ▪ potlood ▪ plakkaatverf ▪ penseel ▪ kwast ▪ karton ▪ schaar ▪ lijm ▪ meer naar keuze Techniek: ▪ schilderen ▪ collage ▪ naar keuze Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ restvorm ▪ ritme ▪ compositie ▪ structuur ▪ kleur ▪ verhouding ▪ plasticiteit ▪ overlapping ▪ afsnijding KG/KB: ▪ artikel over humanisme, afbeeldingen van Renaissance-, Barok- en conceptuele tuinen ▪ afbeeldingen van allerlei soorten tuinen, ook uit verschillende culturen

OPDRACHTEN DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen hebben door het lezen van artikelen kennis genomen van klassieke architectuur, het Humanistisch ideaal, Renaissance, Barokke en conceptuele, hedendaagse tuinen en kunnen die kennis toepassen in een aantal schetsen van een plattegrond voor een tuinontwerp. Is dat het geval?

■ De leerlingen kunnen een dummy samenstellen waarin hun onderzoek, studies en uitgangspunten met betrekking tot inhoud en vormgeving zichtbaar zijn. Is dat goed gelukt?

■ De leerlingen kunnen de eindschets uitvoeren op A3-formaat in de collagetechniek met zelfbeschilderde vellen papier en karton. Is de collage goed afgewerkt en mooi gepresenteerd?

■ De leerlingen kunnen hun tuinontwerp driedimensionaal uitvoeren in de vorm van een maquette, een pop-up of een beeld dat in de tuin past. Is de keuze juist en goed uitgevoerd?

■ Opdracht 1 Lees de opgegeven artikelen en beschrijvingen: ▪ ‘Klassieke architectuur als Humanistisch ideaal’ ▪ beschrijving van villa en tuin van Villa di Castello ▪ ‘Felroze boomstammen in een lippenstiftbos’.

■ Opdracht 2 Verzamel zoveel mogelijk informatie en plattegronden van tuinen uit de Renaissance en Barok, maar ook van tuinen uit andere perioden en culturen.

■ Opdracht 3 Maak een aantal schetsen waarbij de achterliggende gedachten van je ontwerp duidelijk worden. Werk een schets verder uit door te vereenvoudigen, te stileren en/of te abstraheren. Compositie, vormen en kleurgebruik zijn hier belangrijk, experimenteer daarmee. Voer je eindschets uit in de collagetechniek en maak daarbij voor de vormen gebruik van zelfbeschilderd papier, waarmee je schuift totdat je tevreden bent. Plak je ontwerp op A3-papier.

■ Opdracht 4 Maak een keuze uit de volgende opdrachten om je tuin gestalte te geven: ▪ een driedimensionale uitwerking ofwel een maquette ▪ een pop-up ▪ een ruimtelijk beeld dat in je tuin past Jacintha Smulders, Sint Oelbertgymnasium, Oosterhout

kunst beeldend

AVO bovenbouw

7 3 11/12

alternatieven 8

3 11/12

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO middenbouw tekenen en schilderen MIJN WERELD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ wasco ▪ ecoline ▪ tijdschriften▪ penselen ▪ spatraampje ▪ oude tandenborstel ▪ schaar ▪ lijm Technieken: ▪ schilderen ▪ spatten ▪ knippen ▪ plakken Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ kleurmenging ▪ kleurcontrasten ▪ vlak ▪ compositie KG/KB: ▪ kleurencirkel ▪ kleurenleer

Beeldende probleemstelling en opdrachten Heb je ook wel eens de balen van de wereld om je heen? De mensen irriteren je, het weer bevalt je van geen kanten, je kamer is een chaos dus kun je niks vinden, de politiek maakt het je moeilijk en je dagen zijn te saai. Op zulke momenten kun je lekker wegdromen en je eigen ideale wereld in gedachten oproepen.

Verbeeld jouw ideale wereld in een tekening/collage, waarin je gebruik maakt van kleurcontrasten, vlak en vorm en van de technieken schilderen, spatten en collage.

Gebruik daarvoor wasco, ecoline en oude tijdschriften. Maak een mooie compositie en presenteer je eindresultaat met jouw verhaal.

Beroepsonderwijs bovenbouw tekenen en schilderen EMOTIONEEL GEZICHT OP HET DORP Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ plakkaatverf ▪ kwasten ▪ penselen Technieken: ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ structuur ▪ textuur ▪ compositie de KG/KB: ▪ landschapschilderkunst vanaf de 15 eeuw via de school van Barbizon en de impressionisten tot heden, de Chinese landschapschilderkunst

Beeldende probleemstelling en opdrachten Voor deze opdracht gaan we naar buiten: aan de rand het dorp zetten we onze schildersezels neer in een weiland met zicht op de contouren van het dorp. Je hebt allemaal gevoelens bij het zien van je eigen stad of dorp. Probeer die te vertalen naar kleuren. Dat hoeven niet per se de kleuren te zijn die je ziet. Door te werken met kleurcontrasten kun je jouw landschap de door jou gekozen emotionele lading geven.

Werk snel en laat de structuur en de textuur van de verf en je penseelstreken een rol van betekenis spelen. Bekijk vooraf hoe schilders in andere perioden een landschap verbeeldden.

plakkaatverf

Landschap

9

3 11/12

Margreet Stunnenberg e.a.

XXL Een vaker uitgevoerde opdracht hoeft niet altijd saai te zijn. Deze opdracht, een foto van het Renkumse landschap d.m.v. patroonpapier uitvergroten, in gelijke stukken knippen en vervolgens alle leerlingen een deel laten schilderen, vereist telkens opnieuw samenwerking en overleg om tot een mooi geheel te komen.

BEELDENDE POBLEEMSTELLING Een foto kun je op verschillende manieren uitvergroten tot een maat die uiteindelijk een hele wand bedekt. Bijvoorbeeld door projectie of door de foto via ruitpapier te vergroten. Iedere

tekenen en schilderen

basisschool bovenbouw

leerling krijgt een vel tekenpapier en een deel van de foto die dezelfde maat heeft. Zoek uit wie de delen heeft die aan de jouwe grenzen en overleg hoe jullie die op elkaar kunnen laten aansluiten.

tekenen en schilderen 10 3 11/12

basisschool bovenbouw

plakkaatverf KUNST KIJKEN De leerlingen bekijken de uit te vergroten foto en letten op de compositie en de plaats van de verschillende onderdelen ten opzichte van elkaar.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kunnen op een met elkaar gekozen manier een foto van een landschap uitvergroten tot het formaat van een muur in het lokaal en die afmeting verdelen in stukken ter grootte van een vel A4 tekenpapier. Is de gekozen manier effectief gebleken en klopt de verdeling?

■ De leerlingen kunnen in overleg met elkaar de delen zelfstandig intekenen en schilderen, zodanig dat de delen qua voorstelling, structuur en kleur logisch in elkaar overlopen. Is dat gelukt?

■ De leerlingen kunnen structuren schilderen, kleuren mengen en hun deel goed laten aansluiten op de aanliggende delen. Is dat zichtbaar?

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier A4 ▪ potlood ▪ plakkaatverf ▪ penselen Techniek: ▪ tekenen en schilderen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ vlak ▪ compositie ▪ structuur ▪ kleur KG/KB: ▪ foto van het Renkumse landschap OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 We hebben een prachtige foto van het landschap bij Renkum die we samen tot een groot schilderij gaan uitwerken.

Iedereen maakt daarvan een onderdeel. Je kunt de foto op verschillende manieren uitvergroten: door projectie of via klein naar groot ruitpapier. Verdeel de foto in delen die net zo groot zijn als een vel A4 tekenpapier in de breedte.

■ Opdracht 2 Overleg met elkaar wie welk deel gaat tekenen en zorg dat die aansluit op de delen die daaromheen liggen.

■ Opdracht 3 Schilder jouw deel in, gebruik daar verschillende structuren voor en overleg met de leerlingen van de aansluitende delen ook welke kleuren je moet gebruiken, zodat we een mooi geheel maken.

Margreet Stunnenberg e.a.

OBS Jac. P. Thijsse, Renkum

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool midden-/bovenbouw tekenen en schilderen LANDSCHAP AAN ZEE Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ acrylverf ▪ penselen ▪ kwasten ▪ potje water Technieken: ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ structuur ▪ overlapping KG/KB: ▪ afbeeldingen van landschappen ▪ kijken naar kleuren in het duinlandschap

Beeldende probleemstelling en opdrachten We gaan naar de duinen, het strand en de zee om inspiratie op te doen voor de schilderopdracht Landschap aan zee. Het is de bedoeling dat je goed door je oogharen kijkt naar de vormen, structuren en kleuren die je opvallen aan planten, grond, zee en zand. Met die kleuren ga je terug op school een zeegezicht maken, zoals je je dat herinnert.

Gebruik de kleuren die je het meest zijn opgevallen en die je daardoor in je geheugen hebt opgeslagen. Laat goed zien wat voor in het beeld staat en wat daarachter ligt. Dat doe je door onderdelen te laten overlappen. Geef ergens de horizon aan en laat zee en lucht van elkaar onderscheiden in kleur.

Basisschool onderbouw beeldende vorming EEN KLEURENBOS Materiaal en gereedschap: ▪ gekleurd tekenpapier ▪ plakkaatverf ▪ lijm Techniek: ▪ hand afdrukken ▪ schilderen ▪ lijmen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur Kg/Kb: ▪ afbeeldingen van bomen

Beeldende probleemstelling en opdrachten Als je eens goed naar een kale boom kijkt, dan kun je je bijna voorstellen dat de takken zijn armen, handen en vingers zijn. En misschien is dat ook wel een beetje zo. Als jij je hand insmeert met verf en je drukt je hand daarna een paar keer naast elkaar op papier, dan lijkt die afdruk als je door je oogharen kijkt net op een takkenkroon. Dat kunnen we doen! Je maakt een stam van een stukje papier dat je op je ondergrond plakt en je maakt aan de bovenkant van de stam rondom verschillende handafdrukken. Als je voor je afdruk ook nog verschillende kleuren gebruikt, ontstaat een echte feestboom. Zou het niet leuk zijn als zo’n kleurenbos ook echt zou bestaan? Wij maken er een door alle gekleurde bomen naast elkaar op de muur te hangen.

alternatieven

lesideeën

11 3 11/12

beeldende vorming 12

AVO middenbouw

stipwerk

Een symbolische boom Mariska Vrakking

3 11/12

Ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van onze school, het Oostwende College in BunschotenSpakenburg, maakten we een groepswerk om de entree van de school te verfraaien en jassen enigszins uit het zicht te hebben. Inspiratie deden we op in het AAMU (Australian Aboriginal Museum Utrecht), waar we fraaie voorbeelden van Aboriginalkunst zagen. Een middag in het atelier leverde 10 schilderijen met Aboriginal symbolen op, die we tot een ‘aarde’scherm maakten. Een perspex boom met teksten van leerlingen, de wortels in linoleum en een plafond met bladeren waarop we uitgezaagde en gedecoreerde handen van de leerlingen hingen, geven de hal nu een heel exotisch aanzicht.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING In het AAMU heb je kennisgemaakt met de kunst van de Australische Aboriginals. In het atelier ga je met die symboliek en die techniek in groepen van 4 à 5 leerlingen zo’n schilderij maken. Van 10 schilderijen maken we een prachtig scherm, de aarde voor de ‘boom’ die we in de hal van de school zetten. Elk schilderij heeft daarom een roodbruine ondergrond. De boom zelf is van perspex en wordt op de ‘aarde’ gemonteerd. In de vloer worden in linoleum de boomwortels aangebracht. De bladeren worden gevormd door jullie handen van triplex die aan het plafond boven de boom hangen.

stipwerk

OPDRACHTEN

KUNST KIJKEN De leerlingen hebben een bezoek gebracht aan het AAMU en daar schilderijen gezien gemaakt door Aboriginals.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen hebben kennisgemaakt met de kunst, de daarin gebruikte symboliek en techniek van de Aboriginals en kunnen die in groepjes toepassen in een schilderij als onderdeel van een groot ‘aarde’scherm voor een boom in de hal van de school ter gelegenheid van haar tienjarig bestaan. Hebben de leerlingen goed samengewerkt en zijn de symbolen en technieken uit de Aboriginalkunst op de goede manier gebruikt?

■ De leerlingen kunnen hun hand gebruiken als patroon voor een hand uit triplex als onderdeel van de boombladeren en die figuurzagen en decoreren op de manier van de Aboriginals. Is iedere hand goed uitgezaagd en op een eigen wijze à la de Aboriginals gedecoreerd?

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ schildersdoeken ▪ kwasten ▪ stokjes ▪ acrylverf ▪ triplex ▪ figuurzagen ▪ potlood ▪ schuurpapier Techniek: ▪ schilderen ▪ stippen ▪ figuurzagen ▪ schuren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ vlak ▪ compositie ▪ lijn ▪ punt ▪ kleur KG/KB: ▪ bezoek aan het AAMU

■ Opdracht 1 We maken ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van onze school een symbolische boom die het leven op onze school weergeeft. De Aboriginals in Australië maken prachtige schilderijen waarin ze altijd veel symboliek gebruiken. Om daar iets meer van te weten te komen, gaan we naar het AAMU en maken in het atelier in groepen van 4-5 leerlingen een schilderij dat de aarde voorstelt waarin de boom kan groeien en leven. De kleur van de ondergrond is roodbruin.

■ Opdracht 2 Kijk goed naar de manier waarop de Aboriginals hun schilderijen hebben gemaakt. Gebruik hun symboliek en stiptechniek.

■ Opdracht 3 Teken je hand om op een plaatje triplex en zaag de vorm uit met een figuurzaag. Schuur de zijkanten mooi glad met schuurpapier.

■ Opdracht 4 Beschilder je hand op de manier zoals je de schilderijen hebt geschilderd. De handen vormen een onderdeel van de bladerenkroon van de boom en moeten dus qua kleur goed bij elkaar passen.

Alle onderdelen worden gemonteerd.

Mariska Vrakking, Oostwende College, Bunschoten-Spakenburg

beeldende vorming

AVO middenbouw

13

3 11/12

alternatieven 14

3 11/12

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen PLATTEGROND VAN MIJN LAND/STAD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ kleurpotlood of viltstift Techniek: ▪ tekenen ▪ kleuren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ vlak ▪ lijn ▪ kleur Kg/Kb: ▪ kaarten en plattegronden van landen en steden

Beeldende probleemstelling en opdrachten Iedereen heeft wel eens een kaart van een land of een stad gezien. Zo’n kaart die bijvoorbeeld de stad van bovenaf gezien in lijnen laat zien, noem je ook wel een plattegrond. Naast de plattegrond vind je een verklaring van de tekens. Die verklaring heet met een mooi woord een legenda. Bedenk een fantasieland of –stad, waarvan je een ingekleurde plattegrond maakt. Teken daarnaast een legenda, waaruit iemand anders kan aflezen hoe je plattegrond in elkaar zit en welke kleur wat betekent. Gebruik contrasterende kleuren, lijnen en vlakken.

Gebruik daarvoor kleurpotlood en/of viltstift.

Vertel een verhaal over jouw plattegrond van je fantasieland of –stad.

AVO middenbouw handvaardigheid HERHALEN Materiaal en gereedschap: ▪ grijsbord ▪ potlood ▪ liniaal ▪ passer ▪ stalen rij ▪ stanleymes ▪ lijm Techniek: ▪ meten ▪ snijden ▪ lijmen Beeldende aspecten: ▪ ruimte ▪ lijn ▪ vlak ▪ vorm ▪ herhaling ▪ ritme Kg/Kb: ▪ geometrische objecten

Beeldende probleemstelling en opdrachten Als je aan geometrische vormen, vierkant, driehoek, cirkel, rechthoek, trapezium etc. denkt, denk je onwillekeurig aan strak en abstract. Met geometrische vormen kun je speelse objecten maken als je die vormen herhaalt in een ritme. Om je niet door kleur en structuur te laten afleiden, werk je met grijsbord. Daaruit snijd je met een stanleymes een geometrische vorm, die je binnenin combineert met een andere geometrische vorm. Om je vormen gelijk te maken, moet je heel nauwkeurig meten en tekenen met liniaal en/of passer en ze uitsnijden langs een stalen rij met een stanleymes. Stapel ze ritmisch in herhaling op elkaar waarbij ze telkens iets kunnen verschuiven. Zet vast met lijm.

Met de euro die onder druk staat hebben veel mensen heimwee naar de gulden en de prachtige bankbiljetten die daar toen voor ontworpen zijn. Ofschoon deze leerlingen daar geen of nauwelijks weet van hebben, waren ze na het zien van de oude guldenbiljetten aangenaam verrast door zoveel schoonheid. Reden om de leerlingen zelf een bankbiljet te laten ontwerpen met alle eisen die daaraan gesteld worden.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING De laatste jaren zijn er heel wat nieuwe landen ontstaan die waarschijnlijk ook nieuw geld nodig hadden. Bankbiljetten moeten vooral moeilijk te vervalsen zijn en daarom zijn er nogal veel verschillende structuren in verwerkt. Maar ze moeten ook mooi, kleurrijk, origineel en duidelijk zijn. Zou je een bankbiljet kunnen ontwerpen voor jouw eigen fantasieland, dat aan alle voorwaarden voldoet?

Inez Tjeerdsma

GELD! ! !

KUNST KIJKEN

Er is een PowerPoint getoond met bankbiljetten van verschillende landen, waarbij aandacht is besteed aan de verschillende aspecten die bij het ontwerpen hiervan naar voren komen: lettertypes, compositie, kleur, structuur en illustratie.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA

■ De leerlingen kunnen een mooi, kleurrijk, duidelijk, onvervalsbaar en origineel bankbiljet met illustratie voor een fantasieland ontwerpen: de naam, de letterkeuze, de gekozen illustratie en het bedrag van de waarde van het biljet. Is het biljet origineel en voldoet het aan de andere gestelde eisen?

■ De leerlingen kunnen vooraf schetsontwerpen maken en daaruit de beste kiezen en uitwerken.

Is dat het geval?

■ De leerlingen kunnen netjes en zorgvuldig werken. Is dat gelukt?

tekenen en schilderen

AVO kleurpotlood onder- en middenbouw

15

3 11/12

tekenen en schilderen 16 3 11/12

AVO kleurpotlood onder- en middenbouw LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ wit en zwart tekenpapier ▪ potlood ▪ gum ▪ fineliner ▪ kleurpotlood ▪ schaar Techniek: ▪ tekenen ▪ inkleuren Beeldende aspecten: ▪ structuur ▪ compositie ▪ kleur KG/KB: ▪ PowerPoint met bankbiljetten van verschillende landen

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Verzin een originele naam voor jouw fantasieland en kies een bedrag voor een bankbiljet. Ontwerp hiervoor mooie letters in je schetsboek (minimaal zes lettertypes en twee bedragen).

■ Opdracht 2 Bankbiljetten moeten moeilijk te vervalsen zijn.

Dit kan door de achtergrond uit verschillende vlakken te laten bestaan en deze met veel verschillende structuren in te vullen.

Maak in je schetsboek zes vlakken met zes verschillende structuren. Dit kunnen zomaar structuren zijn (streepjes, rondjes enz.) maar de structuren kunnen natuurlijk ook met je fantasieland te maken hebben.

■ Opdracht 3 Op ieder bankbiljet staat meestal een grote afbeelding, een illustratie. Bedenk een illustratie voor jouw bankbiljet. De illustratie moet iets vertellen over jouw fantasieland.

Maak de illustratie in je schetsboek.

■ Opdracht 4 Je hebt nu de letters, een bedrag, structuren en een illustratie. Maak met deze gegevens een ontwerp van 10 x 20 cm voor het hele bankbiljet in je schetsboek. Let op compositie.

De achtergrond van je bankbiljet moet in vlakken verdeeld zijn. Bedenk verder waar alles moet komen te staan (illustratie, letters, bedrag).

■ Opdracht 5 Teken nu je echte bankbiljet op een A4blaadje. De afmeting is 20 x 10 cm. Je tekent alles eerst dun in potlood, daarna trek je alle lijnen over met fineliner. Hierna kleur je het bankbiljet in met kleurpotlood. knip je biljet uit en plak het op een zwarte ondergrond.

Inez Tjeerdsma, Farel College, Amersfoort

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen ZO KEN JE MIJ Materiaal en gereedschap: ▪ gekleurd tekenpapier ▪ wit tekenpapier ▪ plakkaatverf of ecoline ▪ viltstift ▪ penselen ▪ lijm Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ lijn ▪ vlak ▪ kleur Kg/Kb: ▪ identiteitskaarten ▪ paspoorten

Beeldende probleemstelling en opdrachten In Nederland moet je je kunnen identificeren.

Dat kan met een paspoort, een rijbewijs of een identiteitskaart. Daar moet een foto van die persoon opstaan, zijn naam en geboortedatum en een specifiek nummer. Je identiteitsbewijs mag niet te vervalsen zijn en daarom staan er ingewikkelde patronen op. Maar het is natuurlijk leuker als je je eigen identiteitskaart zou mogen maken, waardoor iedereen niet alleen kan zien hoe je eruit ziet, hoe je heet en hoe oud je bent, maar ook wat je hobby’s zijn of je bijzondere talenten die jou uniek maken.

Maak je eigen identiteitskaart en neem daarvoor een leuke foto van jezelf mee. Maak een ondergrond met iets van jezelf, zet je naam erop en geef je kaart een nummer.

Basisschool bovenbouw tekenen en schilderen RAAMZICHT Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ kleurpotlood ▪ digitale camera Techniek: ▪ tekenen Beeldende aspecten: ▪ lijn ▪ vlak ▪ kleur ▪ standpunt ▪ compositie ▪ perspectief KG/KB: ▪ foto’s van het uitzicht van je kamer

Beeldende probleemstelling en opdrachten Je brengt waarschijnlijk heel wat tijd door op je kamer. Om te spelen, te gamen, huiswerk te maken of gewoon wat voor je uit te staren. Je kijkt uit je raam en ziet wat er dagelijks buiten gebeurt. Meestal niet veel bijzonders, er lopen mensen voorbij, de bomen veranderen per seizoen, het licht is steeds een beetje anders.

Je let er niet echt op, want wat je ziet dat ken je wel. Kijk eens bewust naar buiten en probeer of je iets ziet dat je nooit echt is opgevallen, maar er wel altijd is geweest.

Maak op verschillende momenten van de dag een foto vanuit hetzelfde standpunt. Teken het uitzicht vanachter je raam en probeer dat in perspectief te plaatsen. Je werkt alleen met potlood en kleurpotlood.

alternatieven

lesideeën

17

3 11/12

tekenen en schilderen

basisschool middenbouw

vetkrijt

18 3 11/12

in Tanusree van der Haar e.a.

de

In onze omgeving wordt het landschap soms nog bepaald door de koeien in de wei en de boerderijen waar die bijhoren. Met alle groepen 3 en 4 gingen we naar een veeboer en zagen hoe koeien onder meer gemolken werden. Onderdeel van ons project KOEIEN, waarvoor een houten koe in de hal van de school nog extra inspiratie leverde.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING

wei

We zijn met z´n allen naar de boerderij geweest. De boer had veel koeien in de wei staan, een beetje verder van zijn boerderij en de stallen waar de koeien ´s winters staan.

We zagen ook hoe koeien werden gemolken. Kun je als je daar weer aan denkt een mooie tekening maken van de koeien in de wei? Let goed op wat je behalve de koeien nog meer zag.

KUNST KIJKEN

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA

We brachten een bezoek aan de boerderij van een veeboer en zagen de wei waar de koeien in liepen te grazen. We zagen ook hoe koeien gemolken worden.

In de hal van de school staat tijdens het project een houten koe met stro en melkkrukjes voor extra inspiratie.

■ De leerlingen hebben een bezoek gebracht aan een veehouderij en weten dat koeien zomers in de wei en ´s winters op stal staan en gehouden worden voor de melk die ze geven, de huid en het vlees. Kunnen ze daarover vertellen?

■ De leerlingen kunnen naar aanleiding van het bezoek aan de boerderij een tekening maken, eerst met potlood en dan met vetkrijt, van koeien in de wei. Is te zien dat ze goed hebben gekeken?

■ De leerlingen kunnen een goede compositie maken, het hele vel gebruiken en ook de omgeving tekenen en inkleuren. Is dat gelukt?

vetkrijt

naar keuze LEERINHOUD middenbouw Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ vetkrijt Techniek: ▪ tekenen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ vlak ▪ compositie ▪ kleur KG/KB: ▪ bezoek aan een veehouderij ▪ houten koe in de hal van de school

tekenen en schilderen

basisschool middenbouw

19 3 11/12

tekenen en schilderen 20 3 11/12

basisschool middenbouw

vetkrijt

OPDRACHTEN â– Opdracht 1 We zijn op een boerderij met veel koeien geweest. Die stonden in de wei te grazen en werden gemolken. Waarvoor houden mensen koeien? â– Opdracht 2 Op school staat een grote houten koe met balen stro en melkkrukjes. Lijkt die een beetje op een koe en waaraan kun je dat zien? Denk ook nog eens aan de koeien op de boerderij.

Maak daar met potlood een lijntekening van als steun en maak de tekening verder met vetkrijt.

Let op wat je nog meer gezien hebt toen we naar de koeien keken en probeer dat ook in je tekening te laten zien. Denk aan gras, lucht, boerderij, hekken en wat jij nog meer zag.

Tanusree van der Haar e.a., OBS De Komeet, Krommenie

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO onderbouw tekenen en schilderen OP HET PLATTELAND Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ afbreekmesje ▪ schaar ▪ verf ▪ tamponneerkwast Techniek: ▪ snijden ▪ knippen ▪ sjabloneren Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ kleurmenging ▪ vorm ▪ restvorm ▪ herhaling ▪ compositie Kg/Kb: ▪ afbeeldingen van streekgebruiken ▪ afbeeldingen van flora en fauna

Beeldende probleemstelling en opdrachten Op het platteland blijven gewoonten en gebruiken meestal langer bewaard dan in de stad met zijn grote verscheidenheid aan mensen en culturen. Tradities kunnen mooi zijn en daardoor de moeite waard om in ere te worden gehouden. Maak een ode aan de cultuur van het platteland in jouw streek door middel van sjabloneren en herhaling. Kies een aantal elementen die kenmerkend zijn. Teken die op stevig papier en snijd de vormen in één keer uit, zonder het papier daarbij te beschadigen. Je kunt zowel de uitgesneden vorm als de restvorm gebruiken voor het sjabloneren en tamponneren. Maak een mooie compositie door vormen te herhalen.

Basisschool bovenbouw beeldende vorming BUITENGEBIED Materiaal en gereedschap: ▪ linoleum ▪ linoleumgutsen ▪ diverse kleuren drukinkt ▪ wit papier ▪ linoleumroller ▪ persje Techniek: ▪ linoleum snijden en drukken Beeldende aspecten: ▪ lijn ▪ vorm ▪ structuur ▪ kleur ▪ positief/negatief Kg/Kb: ▪ Grafiek ▪ afbeeldingen van dieren, bloemen en planten

Beeldende probleemstelling en opdrachten Als je buiten de stad bent ontdek je al snel een heel andere wereld dan die van asfalt en beton: weiden, sloten, akkers, landelijke weggetjes en planten en dieren die je in de stad nauwelijks ziet. Maak daarvan een tekening die geschikt is om te gebruiken voor linoleumsnijden en afdrukken. Je moet dan denken in lijnen en vlakken en in positief en negatief. Breng je ontwerp over op een stukje linoleum en snijdt je tekening uit met gutsen: alles wat je laat zitten krijgt kleur, alles wat je weghaalt blijft wit. Rol je linoleum in met verschillende kleuren drukinkt, leg er een vel papier op en druk af met behulp van de pers.

alternatieven

lesideeën

21 3 11/12

nascholing bevo 22 3 11/12

basisschoolteam

collage

Een onderdeel van de nascholingstraining Beeldende Vorming op PCBO De Es in Hellendoorn aan het hele team, was een opdracht vanuit beeldende aspecten - in dit geval kleurcontrasten, structuur, lijn, vlak, compositie - en het stellen van een beeldend probleem. Sommige leerkrachten waren gewend werkjes voor te maken en de leerlingen die te laten uitvoeren. Deze snelle oefening, waarvoor een half uur was uitgetrokken, bleek een eyeopener en zelfs de leerkracht die niets met beeldende vorming had, werd ermee over de streep getrokken.

Stella Ruhe BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Iedereen heeft oude tijdschriften meegebracht. Je krijgt vijf minuten om daaruit pagina’s te scheuren en die op kleur te ordenen. In groepen van drie maak je een landschap van gescheurde repen tijdschriftenpapier, waarbij iedere groep met een vaste opdracht en de beeldende aspecten kleur, structuur, lijn, vlak en compositie werkt. Bij die opdracht formuleren jullie een voor leerlingen aansprekende beeldende probleemstelling. Je krijgt een half uur de tijd om het werkstuk te maken. Groep een werkt met complementair contrast, groep twee werkt met een warmkoudcontrast, groep drie maakt een landschap bij zonsopgang en groep vier maakt een landschap bij nacht. Let ook op de richting waarin je het papier scheurt.

KUNST KIJKEN In een PowerPointpresentatie werd gekeken naar verschillende beeldende aspecten en er werd uitgebreid stilgestaan bij het begrip beeldende probleemstelling.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerkrachten kunnen uitgescheurde tijdschriftpagina’s ordenen op kleur. Is dat gelukt?

■ De leerkrachten kunnen papier scheuren tot repen en hebben ontdekt dat papier een ‘draadrichting’ heeft. Is gebruik gemaakt van de verschillende scheurresultaten?

■ De leerkrachten kunnen in groepjes van drie of vier de gegeven opdracht en de beeldende aspecten kleur, lijn, vlak en compositie toepassen in een collage van een landschap. Zijn die beeldende aspecten zichtbaar in het werkstuk?

■ De leerkrachten kunnen bij de gegeven leerinhoud een voor hun leerlingen aansprekende beeldende probleemstelling formuleren. Is de beeldende probleemstelling aansprekend?

collage

nascholing bevo

basisschoolteam

23 3 11/12

OPDRACHTEN

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ oude tijdschriften ▪ lijm Techniek: ▪ papier scheuren ▪ collage Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ structuur ▪ lijn ▪ vlak ▪ compositie KG/KB: ▪ PowerPointpresentatie beeldende aspecten

■ Opdracht 1 Neem wat kleurrijke oude tijdschriften mee.

Scheur daaruit pagina’s en orden die in vijf minuten op kleur.

■ Opdracht 2 Vorm groepjes van drie, met wie je een landschap gaat maken van gescheurde repen papier. Ieder groepje krijgt een aantal specifieke eisen waaraan hun landschap moet voldoen: groep een maakt een landschap met een complementair kleurcontrast. Groep twee maakt een landschap in een warm-koudcontrast. Groep drie maakt een landschap bij zonsopgang en groep vier maakt een landschap bij nacht.

Daarvoor krijg je precies een half uur de tijd. Let op: wat gebeurt er met papier als je het scheurt?

■ Opdracht 3 Gebruik de beeldende aspecten kleur, structuur, lijn, vlak en compositie in je collage.

■ Opdracht 4 Hang je landschap op en laat een van de groepsleden vertellen wat jullie gedaan hebben en waarom. Als je een dergelijke opdracht aan je leerlingen zou geven, hoe formuleer je dan een voor leerlingen aansprekende beeldende probleemstelling? Doe dat per groep.

Stella Ruhe

alternatieven 24

3 11/12

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO middenbouw tekenen en schilderen DROOMHUIS Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ gekleurd tijdschriftenpapier ▪ schaar ▪ kwastje ▪ lijm Techniek: ▪ knippen ▪ lijmen Beeldende aspecten: ▪ vlak ▪ kleur ▪ lijn ▪ structuur ▪ ritme ▪ herhaling Kg/Kb: ▪ afbeeldingen van droomhuizen

Beeldende probleemstelling en opdrachten Stel je voor dat je architect bent en je jouw eigen droomhuis zou mogen ontwerpen en bouwen zonder dat je aan een budget gebonden bent. Hoe zou dat er dan uitzien?

Groot? Intiem? Statig? Uitbundig? Ecologisch?

Van alle gemakken voorzien? Hypermodern of traditioneel? In harmonie met het landschap of juist daarmee contrasterend? Maak je droomhuis als collage, waarvoor je gebruik maakt van tijdschriftenpapier. Orden pagina’s op kleur en knip die in stroken. Gebruik ritme, herhaling, kleur, lijn, vlak en structuur om je collage spanning te geven. Maak ook gebruik van de structuur in het tijdschriftenpapier. Lijm alle stroken vast als je tevreden bent.

AVO bovenbouw tekenen en schilderen LANDSCHAPCOLLAGE Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ plakkaatverf ▪ penselen ▪ tijdschriftenpapier ▪ krantenpapier ▪ schaar ▪ lijm Technieken: ▪ tekenen ▪ collage Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ vlak ▪ compositie KG/KB: ▪ vakantiefoto’s

Beeldende probleemstelling en opdrachten Op vakantie in het buitenland kom je vaak in prachtige landschappen terecht. De flora en fauna zijn anders dan hier en ook de hoogte van het landschap is anders. De kleuren, het licht en de lichtval zijn niet zoals bij ons. Neem wat vakantiefoto’s mee om dat te ondersteunen. Maak een impressie van een landschap dat jou intrigeerde. Knip uit tijdschriften plaatjes die je daarvoor kunt gebruiken met betrekking tot de kleur en/of de voorstelling en lijm die op je tekenpapier.

Schilder er daarna het landschap overheen, waardoor de plaatjes als het ware versmelten met je geschilderde onderdelen. Laat hier en daar een horizon en lucht zien.

hout

Wicher Booij

Daar Leven wij Ieder jaar maken we met groep acht als afscheid van hun basisschoolperiode een groepswerkstuk, dat een mooie plek in de school krijgt. Daarin kunnen ze vaardigheden laten zien die ze in de loop der jaren tijdens de lessen beeldende vorming en handvaardigheid ontwikkeld hebben. Alle leerlingen vinden dat leuk, want als ze later nog eens terugkomen, lopen ze direct naar ‘hun’ kunstwerk en wijzen trots hun onderdeel aan.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Als laatste groepswerkstuk van je tijd hier op school gaan we werken met hout. Iedereen woont hier in vrijstaande huizen. Die gaan we vereeuwigen in een halfreliëf. Het huis waarin jij woont heeft bepaalde kenmerken: de soort ramen, de kleur van het dak, misschien een bijzondere voordeur of een opvallende schoorsteen. Om het groepswerk toch een eenheid te laten worden, maken we allemaal dezelfde vorm huis, maar de kleuren en kenmerken zijn die van het huis waarin jij woont.

Met jouw foto op de voordeur en je naam in ‘spijkerschrift’ eronder, ben je voor altijd bekend op school. Betrek ook de omgeving in het werkstuk. Wie wil mag de school als extra werkstuk maken.

KUNST KIJKEN Iedereen brengt een foto mee van het huis waarin hij of zij woont en bekijkt en benoemt de specifieke kenmerken daarvan.

handvaardigheid

basisschool bovenbouw

25

3 11/12

handvaardigheid 26

3 11/12

basisschool bovenbouw

hout

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kunnen een paneeltje in halfreliëf maken van hout als onderdeel van een groepswerkstuk. Daarin kunnen ze de kenmerken van het huis waarin ze wonen uitwerken in vorm en kleur. Is dat goed gelukt?

■ De leerlingen kunnen een werktekening van hun huis maken, die overbrengen op hout, uitzagen, schuren en verven. Passen alle onderdelen goed?

■ De leerlingen kunnen hun paneeltje voorzien van een achtergrond die past bij hun huis en hun naam in de balk eronder schrijven door er spijkertjes in te slaan. Is dat het geval?

■ De leerlingen kunnen alle onderdelen op hun achtergrond bevestigen met houtlijm en het grote paneel samenstellen met hun afzonderlijke paneeltjes. Is er een mooi geheel ontstaan, zowel in de losse paneeltjes als in het grote geheel?

hout

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ potlood ▪ schaar ▪ houten plankjes en balkjes ▪ plaatjes triplex ▪ zaag ▪ hamer ▪ schuurpapier ▪ verf ▪ penselen ▪ kwasten ▪ houtlijm ▪ spijkertjes Techniek: ▪ zagen ▪ schuren ▪ schilderen ▪ timmeren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ halfreliëf KG/KB: ▪ foto’s van hun eigen huis

handvaardigheid

basisschool bovenbouw

27

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 We gaan een groepswerkstuk van hout maken van de huizen waarin jullie wonen. Dat doen we in een groot paneel opgebouwd uit kleinere onderdelen in halfreliëf die jullie afzonderlijk maken. De vorm van de huizen is hetzelfde, maar moeten zich van elkaar onderscheiden door er de bijzondere kenmerken van jouw huis in vorm en kleur aan toe te voegen. Denk bijvoorbeeld aan de ramen, de voordeur, de luiken, het dak etc.. In de voordeur plak je een foto van jezelf en in de steunbalk onderaan je paneeltje schrijf je je naam in ‘spijkerschrift’.

Breng een foto van jouw huis mee en bekijk alle onderdelen goed.

■ Opdracht 2 Maak een werktekening, knip die uit, breng die over op een houten plankje en zaag die uit.

Schuur alle onderdelen glad en kleur ze met verf. Zorg dat alle onderdelen ook na het zagen en schuren nog goed in elkaar passen.

■ Opdracht 3 Maak op het triplexpaneeltje een achtergrond voor je huis en timmer met kopspijkers je naam in een steunbalk ter breedte van je paneel.

■ Opdracht 4 Lijm alle onderdelen met houtlijm op je ondergrond. Als alles klaar is, leggen we de paneeltjes en naambalkjes onder en naast elkaar en bevestigen de onderdelen met houtlijm.

Wicher Booij PCBO De Es, Hellendoorn

3 11/12

alternatieven 28

3 11/12

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

Beroepsonderwijs onderbouw tekenen en schilderen HOLLANDS LANDSCHAP Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ plakkaatverf ▪ penselen ▪ kwasten Techniek: ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ compositie ▪ toets ▪ kleur ▪ licht KG/KB: ▪ Schilderijen van Vincent van Gogh

Beeldende probleemstelling en opdrachten Het werk van Vincent van Gogh is uniek. In de vorige eeuw, waarin men nog steeds trachtte de kleuren die men zag zo nauwkeurig mogelijk te schilderen en de werkelijkheid zoveel mogelijk te benaderen, ging hij extreem te werk: hij schilderde expressief, maakte gebruik van kleurcontrasten en een wilde toets met zijn penselen om zijn emoties vast te leggen, die voor hem belangrijker waren dan de naakte werkelijkheid. Kijk op de manier zoals van Gogh deed naar het landschap om je heen en probeer door op zijn manier te schilderen de emoties die bij je opkomen vast te leggen. Je kleurgebruik pas je aan die emoties aan, zonder al teveel rekening te houden met wat je werkelijk ziet. Denk in kleurcontrasten.

Beroepsonderwijs middenbouw handvaardigheid MIJN IDEALE LANDSCHAP Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ triplex plaatjes ▪ figuurzaag ▪ schuurpapier ▪ verf ▪ kwasten ▪ houtlijm Techniek: ▪ figuurzagen ▪ schuren ▪ verven Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ overlapping Kg/Kb: ▪ afbeeldingen van landschappen

Beeldende probleemstelling en opdrachten Je droomt allemaal wel eens over hoe je leven eruit ziet als je rijk zou zijn en niet meer hoeft te werken: lekker lui liggend op een tropisch eiland of bergen beklimmend in de Himalaya.

Wat is jouw ideale landschap? Maak dat in halfreliëf van triplex. Teken eerst met potlood een ontwerp, waarin delen zitten die elkaar overlappen. Werk met grote vormen en vermijd kleine details. Knip je ontwerp in losse stukken en breng die over op triplex door ze met potlood om te trekken. Houd er rekening mee dat je delen die elkaar overlappen wel helemaal moet uitzagen, zodat ze op elkaar komen te liggen, waardoor het halfreliëf ontstaat! Schuur en verf de losse onderdelen en lijm ze op de ondergrond van triplex.

metaaldraad

onderbouw

beeldende vorming

basisschool middenbouw

29

3 11/12

Het landschap rondom het Zuid-Franse dorp Bargemon is bergachtig. Niet ver daarvandaan ligt de Middellandse Zee met zijn stranden. Beide zijn inspiratiebronnen voor twee prachtige, muurbedekkende collages, waar de twee klassen uit de middenbouw zich op hebben uitgeleefd.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING We hebben in de grote hal van de school twee kale muren. Daarvoor maken we samen twee grote collages: de ene moet laten zien hoe het landschap rond Bargemon eruit zag in de prehistorie en wie daar toen leefden en de andere collage moet laten zien hoe de natuur eruit ziet aan de kust en wie en wat je daar allemaal tegenkomt. Twee groepjes werken aan de ondergrond, de andere kinderen tekenen en schilderen op aparte vellen alle planten, dieren en mensen die in die landschappen thuishoren.

Ieder onderdeel wordt uitgeknipt en op de ondergrond geplakt. Overleg met elkaar wie wat doet en hoe groot alle onderdelen moeten worden: de verhoudingen ten opzichte van elkaar moeten een beetje kloppen. Kijk ook heel goed naar welke kleuren er gebruikt gaan worden en hoe je sommige kleuren door menging kunt maken.

beeldende vorming

basisschool middenbouw

metaaldraad

30 3 11/12

KUNST KIJKEN Naar aanleiding van geschiedenislessen over de prehistorie keken we in boeken naar grottekeningen en naar tekeningen van mammoeten en holbewoners. Voor de collage van de Middellandse Zee keken we naar plaatjes van zee- en schelpdieren.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kunnen per klas samen een collage en daarvoor een taakverdeling maken. Is er goed overlegd en samengewerkt?

■ De leerlingen kunnen in een groepje een ondergrond schilderen die past bij hun onderwerp. Geeft de ondergrond het juiste landschap weer?

■ De leerlingen kunnen losse onderdelen tekenen en inkleuren, rekening houdend met de onderlinge verhoudingen. Is dat het geval?

■ De leerlingen kunnen hun onderdelen op de ondergrond plakken en daarmee een mooie compositie maken. Is dat gelukt en is de collage een goed geheel geworden?

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ rol stevig wit papier ▪ tekenpapier ▪ crêpepapier ▪ potlood ▪ plakkaatverf ▪ penselen ▪ kwasten ▪ schaar ▪ lijm Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen ▪ knippen ▪ plakken Beeldende aspecten: ▪ vlak ▪ kleur ▪ structuur ▪ compositie Kg/Kb: ▪ boeken met afbeeldingen van prehistorische grottekeningen, mammoeten en holbewoners ▪ afbeeldingen van zee- en schelpdieren

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Voor de kale muren in de hal maken we twee grote collages: een per klas. De ene collage naar aanleiding van de lessen over de prehistorie, ofwel een prehistorisch landschap met planten, dieren en mensen zoals ze er toen uitzagen en de andere een collage van de kust met zijn zee- en schelpdieren. Voor beide collages kijken we naar inspirerende afbeeldingen.

■ Opdracht 2 Een groepje leerlingen is verantwoordelijk voor het inschilderen van de ondergrond. De andere leerlingen tekenen en schilderen de losse onderdelen, die met elkaar in verhouding moeten zijn.

Kleur de onderdelen in en knip ze uit.

■ Opdracht 3 Plak samen de onderdelen op de ondergrond en zorg dat er een mooie vlakverdeling/compositie ontstaat. De collage moet een geheel worden.

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO middenbouw beeldende vorming HUIS AAN HET WATER Materiaal en gereedschap: ▪ linoleum ▪ linoleumgutsen ▪ diverse kleuren drukinkt ▪ wit papier ▪ linoleumroller ▪ persje Techniek: ▪ linoleum snijden en drukken Beeldende aspecten: ▪ lijn ▪ vorm ▪ structuur ▪ kleur ▪ positief/negatief Kg/Kb: ▪ Grafiek

Beeldende probleemstelling en opdrachten Als je naar een huis kijkt dat aan het water staat, zie je het daarin ook weerspiegelt: een mooi beeld om te gebruiken voor een linosnede in meer kleuren. Voor iedere kleur maak je een nieuwe fase in je snede. Voor de eerste kleur haal je lijnen en vlakken weg die de tekening vormen. Voor de tweede kleur haal je alles weg waar de eerste kleur zat of laat je delen zitten waar je de twee kleuren wilt laten mengen etc. en voeg je nieuwe lijnen toe. Oefen met een proefsnede en bedenk voordat je iets wegsnijdt, wat het effect daarvan is op je afdruk. Teken daarna je definitieve ontwerp op lino, volg iedere fase en druk die af op wit papier met roller of persje.

Basisschool middenbouw handvaardigheid TWEEDE LEVEN ALS LANDDIER Materiaal en gereedschap: ▪ kartonnen en plastic verpakkingsmateriaal ▪ metaaldraad of pijpenragers ▪ plakkaatverf ▪ penselen ▪ kwasten ▪ schaar ▪ lijm Technieken: ▪ schilderen ▪ samenvoegen ▪ lijmen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ ruimte ▪ structuur KG/KB: ▪ afbeeldingen van verschillende landdieren

Beeldende probleemstelling en opdrachten Iedere week zit de hele vuilcontainer vol met allerlei afval- en verpakkingsmateriaal, dat als je er goed naar kijkt een mooi tweede leven zou kunnen leiden, bijvoorbeeld als poes, kikker, schildpad of een ander landdier.

Verzamel deze week thuis kartonnen en plastic verpakkingsmateriaal dat je zou kunnen omtoveren in een leuk dier. Neem al het materiaal mee naar school. We leggen het bij elkaar en iedereen mag kiezen wat hij nodig heeft om zijn dier te maken. Op school is er nog meer materiaal. Verf alle onderdelen en lijm die aan elkaar of bevestig die met metaaldraad of pijpenragers. Gebruik kleuren die je bij je dier vindt passen.

alternatieven

lesideeën

31

3 11/12

tekenen en schilderen

AVO middenbouw

plakkaatverf

32 3 11/12

MENSDIER in landschap Mensdieren komen in vele culturen voor en zijn van alle tijden. In de folklore komen vaak half dierlijke, half menselijke wezens voor waarvan wordt aangenomen dat ze eens op aarde hebben geleefd. Ook in mythen, sagen, legenden en fabels komen we deze wezens tegen. Het zijn dieren met menselijke eigenschappen en soms ook met een deels menselijk uiterlijk. Zo is de centaur uit de Griekse mythologie een paard met het bovenlijf van een mens. De Egyptische Sekhmet is de godin met het leeuwenhoofd en een vrouwenlijf. Melusine, de watergeest die in verscheidene middeleeuwse volksverhalen voorkomt, wordt als vrouw/vis /draak afgebeeld. Volgens een Noord-Amerikaanse Indianentraditie jaagt een zeemonster met een mensenhoofd in het voorjaar de zalm naar de kust. Vele van deze mensdieren laten zien dat de combinaties van menselijke en dierlijke trekken van grote verbeeldingskracht getuigen en tevens artistiek op een zeer hoog peil staan.

Henk Janssen

plakkaatverf

tekenen en schilderen

AVO middenbouw

33 3 11/12

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING

KUNST KIJKEN

Uit de mythologie, sagen, legenden en fabels van diverse culturen ken je allerlei voorbeelden van mensdieren, ofwel wezens gebouwd uit mensen met verschillende dierlijke onderdelen en eigenschappen van zowel mensen als dieren.

Aan die wezens werden doorgaans magische krachten toegekend. Maak een tekening van een mensdier dat door jou is bedacht. In welk soort omgeving vind je jouw mensdier thuishoren? Geef het een passend landschap. Laat duidelijk uitkomen welke eigenschappen en magische krachten jij je mensdier hebt gegeven. Let op het toepassen van onder meer beweging en maak een fraaie compositie, waarin alle elementen tot hun recht komen. Werk de tekening uit met plakkaatverf in een schildertechniek naar eigen keuze.

Er worden afbeeldingen getoond van mensdieren uit verschillende volksculturen bijvoorbeeld uit de Egyptische en Griekse mythologie en diverse volkskunsten.

Vervolgens gaan de leerlingen op zoek naar aanvullend beeldmateriaal.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerling kan het onderwerp ‘Mensdier’ op persoonlijke wijze verbeelden. Is er duidelijk sprake van een combinatie van een mens en een dier? Vormt deze combinatie een geheel? Zijn mens en dier als het ware met elkaar versmolten? Is het mensdier in een passende omgeving/context geplaatst? Is de tekening realistisch weergegeven?

■ De leerling kan de beeldende aspecten juist toepassen. Zijn vorm, kleur, compositie, textuur, structuur, beweging, verhouding en voorstelling: natuurlijk/realistisch goed toegepast?

■ De leerling kan materialen, gereedschappen en technieken op de goede manier toepassen. Is de tekening goed geverfd en netjes afgewerkt?

■ De leerling kan een goede tijdsplanning en plan van aanpak maken en het eigen werk evalueren/kritisch beschouwen. Is er sprake van een goede voorbereiding, planning en zelfevaluatie?

tekenen en schilderen

AVO middenbouw

plakkaatverf

OPDRACHTEN

34

3 11/12

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ plakkaatverf ▪ puntenslijper ▪ gum ▪ penselen ▪ potje water Technieken: ▪ potloodtekenen ▪ verven (schildertechniek naar keuze) Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ compositie ▪ textuur ▪ structuur ▪ verhouding ▪ voorstelling: natuurlijk/realistisch KG/KB: ▪ getoond en zelf verzameld beeldmateriaal.

■ Opdracht 1 Verzamel beeldmateriaal met betrekking tot het onderwerp ‘Mensdier in landschap’. Maak minimaal drie tot vijf ontwerpen, waarin duidelijk het door jou gekozen idee tot uitdrukking komt. Laat je hierbij inspireren door afbeeldingen uit de folklore, mythen, sagen, legenden en fabels. Maak een keuze uit de schetsen.

■ Opdracht 2 Werk het gekozen idee met potlood in een tekening uit. Zorg ervoor dat de combinatie van mens en dier een geheel vormen en dat de omgeving/context aansluit bij het mensdier. Verf daarna de tekening met plakkaatverf in een schildertechniek naar eigen keuze. Werk de tekening netjes af.

■ Opdracht 3 Schrijf een proces- en productevaluatie over je tekening.

Henk Janssen Sint Maartenscollege, Maastricht De tekeningen zijn gemaakt door klas 4 VWO

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool bovenbouw tekenen en schilderen AARDE, PLANEET, HEELAL Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ wasco ▪ plakkaatverf/ecoline ▪ kwasten ▪ penselen ▪ lijm Techniek: ▪ schilderen ▪ collage Beeldende aspecten: ▪ vlak ▪ kleurovergangen ▪ kleurmenging ▪ contrast ▪ compositie Kg/Kb: ▪ afbeeldingen van het heelal en planeten

Beeldende probleemstelling en opdrachten Er worden telkens weer opzienbarende ontdekkingen gedaan over planeten, sterren, melkwegstelsels en het heelal. We blijken daar nog steeds maar weinig vanaf te weten. Er zijn waarschijnlijk heel veel planeten waar ook leven mogelijk is. Maar wat voor leven? Zou het niet heel spannend zijn om in je fantasie een reis naar zulke planeten te maken? Wat zou je onderweg en daar allemaal tegenkomen denk je? Maak een schildering met wasco, plakkaatverf en/of ecoline van jouw reis door het onbekende heelal. Welke kleuren zie je, welke vormen van leven kom je tegen, hoe zien de planeetoppervlakken eruit? In de geschilderde ondergrond plak je losse onderdelen die contrasteren.

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen VAN ALLES WAT Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ OostIndische inkt ▪ pen ▪ penselen Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ lijn ▪ vlak ▪ licht-donker KG/KB: ▪ afbeeldingen van dieren en planten

Beeldende probleemstelling en opdrachten Alles wat leeft heeft zo zijn eigen vorm: mensen, alle verschillende dieren en alle planten. Je herkent ze onmiddellijk aan hun uiterlijk, vaak zonder dat je daarover hoeft na te denken. Iedere levende vorm is aangepast aan zijn omgeving, waardoor ze het beste kunnen overleven. Maar als jij van alle levende wezens een nieuw wezen zou kunnen maken, welke eigenschappen zou dat dan hebben en hoe zou dat er dan uit moeten zien? Zou je je wezen een nieuwe naam kunnen geven en er een sprookje van kunnen maken? Je kunt je wezen eerst tekenen (met pen) en schilderen (met penseel) met OostIndische inkt. Later kun je het opnieuw uitwerken in kleur met bijvoorbeeld plakkaatverf, wasco en ecoline of viltstift.

alternatieven

lesideeën

35 3 11/12

handvaardigheid 36 3 11/12

AVO onderbouw

golfkarton

Voordat we met de opdracht beginnen, kijken we wat er allemaal bij een stad komt kijken: de straat, de huizen in de straat (sociale woningbouw en particuliere), het wegenplan en nog meer belangrijke zaken, die ieder voor zich moet opschrijven. In groepjes van twee, drie of vier worden alle onderdelen onder de loep genomen en moet een plan voor een futuristische stad ontstaan die gebouwd wordt van golfkarton.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Steden zijn doorgaans in een lange periode van soms eeuwen gegroeid. In iedere periode gebruikten mensen een andere stijl van bouwen en indelen van de stad. Daardoor kun je aan de gebouwen en voorzieningen zien hoe oud een stad is en in welke tijd men veel geld had en in welke tijd weinig. Je kunt er ook uit afleiden welke functies een stad had en nu heeft: een centrum van handel, van bijvoorbeeld industrie, van scholen en universiteiten of combinaties daarvan. Hoe zou een stad er volgens jullie in de toekomst uit moeten zien en welke functies zullen daarin belangrijk zijn? Denk daarbij ook aan de planning van wegen, voorzieningen en huizen.

Ga je de lucht in of spreid je breed uit? Teken eerst een plattegrond van jullie futuristische stad, die je uiteindelijk gaat bouwen met golfkarton.

golfkarton

KUNST KIJKEN De leerlingen kijken naar afbeeldingen van schilderijen van Edward Hopper, George Breitner, Pieter Bruegel, Vincent van Gogh, Raoul Dufy en Giorgio de Cherico, die allemaal een ander beeld geven van de stad. Bij elk schilderij moeten ze een aantal vragen beantwoorden, waarvoor ze de schilderijen echt goed moeten bekijken.

handvaardigheid

AVO onderbouw

37

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kunnen in een groepje verschillende functies van een stad benoemen en kiezen voor hun futuristische stad. Zijn er voldoende functies bedacht en logisch gekozen?

■ De leerlingen kunnen hun ontwerp weergeven in een getekende plattegrond van hardboard. Is rekening gehouden met de ruimte die gebouwen, wegen en voorzieningen innemen?

■ De leerlingen kunnen op hun plattegrond, die eventueel kan aansluiten op de plattegrond van de groep ernaast, een stad bouwen van golfkarton. Is duidelijk welke gebouwen, voorzieningen en wegen er in de futuristische stad staan?

3 11/12

handvaardigheid 38 3 11/12

AVO onderbouw

golfkarton

middenbouw LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ plaatje hardboard ▪ golfkarton ▪ lijm ▪ satéprikkers ▪ scharen ▪ stanleymesje ▪ snijplaat ▪ liniaal Technieken: ▪ vormen met golfkarton ▪ snijden ▪ lijmen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ compositie ▪ ruimte ▪ textuur ▪ structuur ▪ verhouding KG/KB: ▪ afbeeldingen van schilderijen van Edward Hopper, George Breitner, Pieter Bruegel, Vincent van Gogh, Raoul Dufy en Giorgio de Cherico Willemijn van der Veur RSG Enkhuizen, Enkhuizen

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Maak alle vragen die in je logboek staan en kijk goed naar de schilderijen die daarin voorkomen.

■ Opdracht 1 Maak met je groepje een lijstje van onderdelen die jullie in je futuristische stad willen hebben. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een wegennet, een haven, een vliegveld, huizen, een park etc.

■ Opdracht 2 Teken in je logboek en op een hardboardplaatje de plattegrond van jullie stad en laat dat door je docent beoordelen. Je kunt jullie plattegrond laten aansluiten op die van andere groepjes als zij dat ook willen.

■ Opdracht 3 Werk samen je plattegrond uit in golfkarton, dat je op allerlei manieren kunt snijden, oprollen, vervormen en meer. Je mag als steun satéprikkers gebruiken.

basisschool AVO beroepsonderwijs

Beroepsonderwijs bovenbouw handvaardigheid HUIS OP PALEN Materiaal en gereedschap: ▪ tijdschriftenpapier ▪ karton ▪ dun touw ▪ materiaal naar behoefte Techniek: ▪ papier rollen ▪ construeren ▪ sjorren Beeldende aspecten: ▪ vlak ▪ lijn ▪ vorm ▪ ruimte ▪ constructie Kg/Kb: ▪ afbeeldingen van huizen uit verschillende culturen

Beeldende probleemstelling en opdrachten Op een foto kun je meestal aan de huizenbouw zien om welk land of welke streek het gaat. Zo zie je meteen aan de vorm van een huis en het dak dat het bijvoorbeeld in China staat, in Afrika, in Duitsland waar veel vakwerkhuizen zijn gebouwd of in Indonesië, waar de huizen soms op palen zijn gebouwd. Kies een land of cultuur waarvan je onderzoekt welk soort huizen daarvoor kenmerkend is. Probeer een werktekening daarvan te maken en op schaal zo’n huis te bouwen van stijf opgerolde stroken tijdschriften- en/of krantenpapier.

Maak je constructie stevig door de rollen als balken te gebruiken en die onderling te verbinden met touw. Let op de verhoudingen.

AVO middenbouw tekenen en schilderen SURREALISTISCHE STRAAT Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ liniaal ▪ gum ▪ puntenslijper Techniek: ▪ tekenen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ vlak ▪ lijn ▪ schaduw ▪ perspectief KG/KB: ▪ werk van Escher, Salvador Dali en andere Surrealisten

Beeldende probleemstelling en opdrachten Ons land wordt op veel plaatsen gedomineerd door nieuwbouwwijken met eindeloze straten vol met rijtjeshuizen. Soms zo eenvormig en lelijk dat het lijkt alsof je in een surrealistisch schilderij terecht ben gekomen, waar je je een beetje ongemakkelijk in voelt. Dat is precies wat je met deze opdracht gaat doen: maak een surrealistische straat, waarin je de wereld een ander aanzien geeft dan je gewend bent, misschien een beetje mysterieus, in werkelijkheid niet bestaand. Laat je inspireren door het werk van onder meer Escher die onmogelijke constructies tekende, Salvador Dali en andere surrealistische kunstenaars.

Gebruik alleen wit tekenpapier en potlood.

alternatieven

lesideeën

39 3 11/12

handvaardigheid

AVO onderbouw

ivoorkarton

40 3 11/12

Henk Janssen Een straat met winkels, kantoren of fabrieken zal er heel anders uitzien dan een straat waar alleen maar gewoond en geleefd wordt. Maatschappelijke, economische en infrastructurele factoren bepalen hoe de directe woon- en leefomgeving, de straat, er uitziet. Een mooi gegeven voor een opdracht in ivoorkarton, waarmee diverse snijtechnieken geoefend konden worden.

Goed meten was een vereiste om het gewenste resultaat te bereiken.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Een straat in een stad ziet er meestal heel anders uit dan in een dorp. De straat waar jij in woont, verschilt waarschijnlijk nogal van de winkelstraat in de buurt. Van ivoorkarton maak je in reliĂŤf een straat, bestaande uit minimaal vijf gevels, waardoor je goed laat zien wat voor een soort straat het is. Het mag een straat zijn in een dorp of stad met hoog- of laagbouw. Je kunt je hierbij ook laten leiden door de functie(s) van de straat: bijvoorbeeld wonen, werken, winkelen enzovoort.

KUNST KIJKEN De leerlingen bekijken afbeeldingen van dorps- en stadsgezichten, verschillende wijken, straten en gevels. Hierbij wordt aandacht geschonken aan de stijl en de functie van de gebouwen. Met behulp van boeken en internet gaan de leerlingen vervolgens op zoek naar aanvullend beeldmateriaal.

ivoorkarton

handvaardigheid

AVO onderbouw

41 3 11/12

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA

OPDRACHTEN

■ De leerling kan het onderwerp ‘De straat’ op persoonlijke wijze verbeelden. Is duidelijk te zien of de leerling een straat in een dorp of stad heeft verbeeld? Is er duidelijk sprake van een reliëf?

■ De leerling kan beeldende aspecten juist toepassen. Zijn de beeldende aspecten goed toegepast met name voorstelling, maat, vorm, compositie, verhouding, ruimtelijkheid, plasticiteit en licht- en schaduwwerking?

■ De leerling weet materialen en gereedschappen goed te gebruiken en technieken juist toe te passen. Is dat in het werkstuk terug te zien? Is het werkstuk netjes afgewerkt?

■ Opdracht 1 Verzamel beeldmateriaal met betrekking tot het onderwerp ‘De straat’. Maak minimaal drie ontwerpen. Maak een keuze uit de schetsen.

■ Opdracht 2 Teken de gekozen schets uit op het ivoorkarton (lengte 70/80 cm, breedte 25 cm). Maak aan weerszijden van elke gevel een zijstrook (steunen) waardoor het werkstuk blijft staan. Door de stroken afwisselend naar voren en naar achteren te buigen ontstaat tevens het reliëf. Meet en teken de vormen nauwkeurig!

■ Opdracht 3 Snijd en rits (een ondiepe snee maken) het karton.

Door het karton daarna te buigen ontstaan scherpe hoeken. Doe eerst een ritsproef. Snijdt de buitenvorm uit en rits de vouwlijnen. Bij een rits aan de voorkant het karton naar achteren buigen, bij een rits aan de achterkant naar voren buigen.

■ Opdracht 4 Werk de gevels verder uit. Let hierbij op voorstelling, maat, vorm, compositie, verhouding, ruimtelijkheid, plasticiteit, licht- en schaduw.

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ ivoorkarton ▪ lijm ▪ schetspapier ▪ potlood ▪ puntenslijper ▪ gum ▪ stanleymes ▪ stalen liniaal ▪ winkelhaak ▪ snijmat of snijplaat Techniek: ▪ meten ▪ snijden ▪ ritsen ▪ plakken Beeldende aspecten: ▪ maat ▪ vorm ▪ compositie ▪ verhouding ▪ plasticiteit ▪ licht- en schaduwwerking KG/KB: ▪ getoond en zelf verzameld beeldmateriaal Henk Janssen, Sint Maartenscollege, Maastricht

alternatieven 42 3 11/12

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO bovenbouw tekenen en schilderen TOT IN DE HEMEL Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ liniaal ▪ geodriehoek ▪ potlood ▪ gum ▪ puntenslijper Techniek: ▪ tekenen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ lijn ▪ perspectief ▪ standpunt KG/KB: ▪ foto’s van wolkenkrabbers in New York

Beeldende probleemstelling en opdrachten Ook al ben je zelf nooit in New York geweest, je weet door films en foto’s heel goed hoe die stad eruit ziet. Gedomineerd door wolkenkrabbers die elkaar als je omhoog kijkt bijna lijken te raken. Dit is een oefening in het tekenen van perspectief. Je gaat daarbij uit van twee gegevens: het standpunt waar jij staat en waar vanuit je hulplijnen trekt naar een denkbeeldig punt aan de horizon. En een punt in de lucht waarnaar je kijkt tussen de wolkenkrabbers door. Ook daar naartoe trek je vanuit de basis en de zijkanten van je vel met behulp van je liniaal hulplijnen. Teken langs alle hulplijnen de wolkenkrabbers met ramen, de straat, straatmeubilair etc. Gum als je klaar bent de hulplijnen uit.

Basisschool bovenbouw handvaardigheid HOOGBOUW Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ vetkrijt ▪ liniaal ▪ stalen rij ▪ onderlegger ▪ afbreekmesje ▪ schaar ▪ lijm Techniek: ▪ snijden ▪ knippen ▪ plakken Beeldende aspecten: ▪ vlak ▪ vorm ▪ lijm ▪ opendicht Kg/Kb: ▪ foto’s van New York

Beeldende probleemstelling en opdrachten In nieuwe wijken staan veel flatgebouwen om het gebrek aan bouwgrond te compenseren.

Om het gebrek aan een tuin te verhelpen, heeft iedere flat balkons. Wij maken vrolijk versierde flats. Bereken hoeveel verdiepingen er uit de hoogte van je vel kunnen en hoe groot de breedte van de gevels kan zijn vanuit de lengte van je vel. Houd rekening met een plakstrook. Snijd op drie punten waar je het papier vouwt haaks op de lijn op regelmatige, afgemeten afstanden inkepingen in het papier, die je na het vouwen van je flat naar binnen duwt, de balkons. Versier de flat met vetkrijt en plak dicht met de plakstrook. Maak een ondergrond en zet daarop alle flatgebouwen.

basisschool AVO beroepsonderwijs

DIDACTISCHE SUGGESTIES VOOR LANDSCHAP XXL

didactiek

didactiek

Sylvia Bakker

3 11/12

Dit idee voor een les beeldende vorming LANDSCHAP XXL leent zich ook voor: ■ een kennismakingsspel ■ een communicatieoefening ■ een basisactiviteit waarop andere vakgebieden kunnen inhaken EEN KENNISMAKINGSSPEL Het is eenvoudig iemand al snel bij naam te kennen en het gedrag te zien van leerlingen.

Maar wat hebben klasgenoten nog verder in zich?

Knip of snijd een aantal foto’s van landschappen in vier gelijke delen. Om het niet al te moeilijk te maken, kun je enkele zwart-witfoto’s en enkele kleurenfoto’s gebruiken. De stukjes worden in een trommel gedaan die je goed schudt. Deel de stukjes uit.

De opdracht kan zijn: zoek iemand die een stukje van de foto van jouw landschap heeft.

Als je die vindt, beschrijft de eigenaar wat het stukje volgens hem/haar voorstelt, waaraan en aan welk moment het doet denken. Als de groep van vier leerlingen compleet is, worden de stukjes bij elkaar gelegd en vertelt iedere leerling waar de foto aan doet denken. Ook vertelt iedere leerling zijn/haar verhaal dat volgens hem/haar bij de foto kan horen. Het beste verhaal wordt uitgeschreven door één leerling van de groep. Een ander leest deze voor aan de klas. De klas raadt wie het verhaal bedacht heeft en waarom. De leerkracht kijkt het verhaal na op spelling nadat het eerst door de groep daarop gecontroleerd is. Het cijfer wordt een groepscijfer.

n.a.v. het artikel op blz. 9-10

EEN COMMUNICATIEOEFENING De leerkracht vergroot een afbeelding totdat er net zoveel stukjes uit kunnen worden gehaald als er leerlingen zijn. De leerlingen vertellen elkaar in duo’s wat op hun stukje staat en helpt de ander om het stukje op een A4 te schetsen. Zij mogen het stukje niet aan de partner laten zien. Na afloop worden alle A4-tjes als een grote puzzel aan elkaar gelegd in bijvoorbeeld de aula.

Het origineel wordt getoond, vergeleken en elementen van communicatie worden klassikaal besproken.

VERGROTEN EN VERKLEINEN VAN LANDSCHAPPEN Vanuit het basisidee voor beeldende vorming zou de leerkracht ook verder kunnen gaan met andere vakken en aandachtsgebieden: ▪ het maken van landkaarten(verkleinen). Atlas: schaal ▪ schaalvergroting, geografisch en maatschappelijk ▪ omrekenen van lengtematen ▪ van schets naar maquette, van maquette naar gebouw met een architect als gastdocent. Tekenen en uitwerken op schaal ▪ biologie met het thema groei ▪ verstedelijking van het landschap ▪ apparaten die door het gebruik van elektronica steeds kleiner worden. Hoe kan dat en waarom is dat handig?

Toch willen we een groot beeldscherm: waarom?

▪ handel: van kleinschalig naar mondiaal. Oorzaken en gevolgen.

▪ leerlingen zouden in groepjes een thema uit kunnen zoeken waarbij alles gepresenteerd gaat worden als afsluiting.

Sylvia Bakker is auteur van het boek Blij blijven in het onderwijs www.ProDiCo.nl

43

beeld bij de hand als methode met leerinhoudspecials, leerinhoudspel, losse lessen en eigen materiaal Van je abonnement op beeld bij de hand digitaal heb je ongetwijfeld veel plezier in je lessen beeldende vorming. Toch kun je de schat aan lessen die je inmiddels hebt nog veel beter benutten dan je nu waarschijnlijk al doet. Maak van beeld bij de hand een eigen methode, die helemaal is toegesneden op jouw behoeften.

Naast de digitale kwartaalbladen geven wij ander materiaal uit, waarmee je in samenhang met de bladen een complete, maar vooral flexibele methode kunt samenstellen.

Leerinhoudspel Ideaal zou zijn als je alle lessen zelf bedenkt, die optimaal geeft en de leerling daarmee enthousiast ondersteunt in zijn beeldende ontwikkeling. Maar de dagelijkse routine werkt meestal anders. Je hebt weinig tijd en grijpt naar lessen die zich in de praktijk bewezen hebben en waarin je dus niet al teveel energie hoeft te steken. Na verloop van tijd gaat dat je toch vervelen en daalt uiteindelijk het niveau van de lessen en je plezier in het vak.

Ben jij en/of je sectie of team toe aan een vakkundige oppepper om weer enthousiast met je leerlingen aan de slag te gaan, doe dan samen het leerinhoudspel. Daarmee wordt je op een speelse manier gedwongen van soms vreemde combinaties een beeldende les te maken, waar je zonder het spel waarschijnlijk nooit opgekomen zou zijn. Dat heeft elders al tot heel wat hilariteit geleid, met als resultaat dat het denken in vaste patronen aardig werd doorbroken. Én van het leerinhoudspel heb je jaar in jaar uit plezier!

Leerinhoudspecials en losse lessen Soms heb je behoefte aan meer kennis omtrent materialen en technieken. Daarop spelen wij in met de leerinhoudspecials, waarin niet alleen alles staat over het betreffende materiaal en de technieken die je daar met leerlingen op verschillende ontwikkelingsniveaus mee kunt doen, maar waarin ook aandacht wordt besteed aan kunstgeschiedenis/kunstbeschouwing in de vorm van veel beeldenpagina’s. Aan iedere special zijn voorbeeldlessen op verschillende niveaus gekoppeld.

De lessen uit beeld bij de hand kun je helemaal naar jouw behoefte printen en ordenen: naar discipline, naar niveau, naar materiaal etc.

Om je collectie te completeren kun je daar losse lessen uit ons archief aan toevoegen. Maar vergeet er vooral niet je eigen materiaal tussen te stoppen: dat maakt jouw methode tot de beste!

Leerinhoudspecials, A4 omvang 42 blz., per stuk nu € 19,50 Het leerinhoudspel is ontwikkeld tijdens de begeleiding van docenten beeldend, die het moeilijk vonden buiten hun paden te treden en bijna altijd dezelfde opdrachten gaven. Daarvoor bleek het leerinhoudspel dé oplossing.

Door het spel met het hele team of met de sectie te spelen, heb je niet alleen leuke middagen, maar ontstaat een schat aan nieuwe, originele lesideeën, waardoor je weer extra enthousiast en gemotiveerd je lessen beeldend gaat geven. Een aanrader voor docenten(teams), die deze vakken heel belangrijk vinden!

Leerinhoudspel nu € 49,50. Met uitgebreide handleiding

Losse lessen per stuk € 5,00, per 5 € 20,00, per 10 € 35,00

beeld bij de hand basisschool met lessen en lesideeën uitsluitend voor de basisschool EEN TWEEDE EDITIE VAN EEN VERTROUWDE UITGAVE:

beeld bij de hand basisschool De vraag naar goede, originele lessen en lesideeën voor de basisschool die aan de kerndoelen voldoen, bleek zo groot, dat we vorig jaar besloten naast de gewone editie voor alle onderwijsniveaus een speciale uitgave te maken voor het primair onderwijs. Even flexibel en praktisch als beeld bij de hand, met dezelfde thema’s, maar met uitsluitend lessen en lesideeën voor de basisschool. In september 2010 verscheen het eerste nummer in een mooie, handige lay-out, met alle artikelen op twee tegenover elkaar liggende pagina’s en met een bovenbalk waarin aangegeven staat om welke discipline en welke technieken of materialen het gaat.

Alle uitgewerkte, in de praktijk getoetste lessen met afbeeldingen van leerlingenwerk zijn geordend naar onderbouw, middenbouw en bovenbouw. De lesideeën staan achterin en zijn op dezelfde manier geordend: in alle roze pagina’s staan de lesideeën voor de onderbouw, in alle turkooizen pagina’s staan de lesideeën voor de middenbouw en in alle gele pagina’s staan de lesideeën voor de bovenbouw.

Een abonnement op beeld bij de hand basisschool kost evenveel als een gewoon abonnement. Kijk daarvoor op de www.beeldbijdehand.nl, waarop je ook twee gratis te downloaden proeflessen vindt.

Om optimaal profijt van het relatief goedkope abonnement te hebben, raden we je aan om als team een nascholingstraining aan te vragen, waarin we ingaan op het maken van jaarplannen voor de beeldende vakken met de kerndoelen als uitgangspunt, de leerinhoud gerelateerd aan het ontwikkelingsniveau van leerlingen, originele lessen maken in teamverband waarin ook vakoverstijgend gewerkt wordt. Doel is leerlingen creatief en probleemoplossend te leren denken, te leren kijken, onderscheiden en interpreteren, verbeelden en creëren en het ontwikkelen van fijne motoriek en ruimtelijk inzicht.

Voorbeeldpagina’s

NASCHOLINGSTRAININGEN BEELDENDE VAKKEN Behalve makers van beeld bij de hand zijn wij docenten en docentenbegeleiders die in opdracht van de Landelijke Pedagogische Centra langdurig docenten getraind en begeleid hebben bij het ontwikkelen en implementeren van de leerinhoud en nieuwe werkvormen voor de beeldende vakken.

Wij geven trainingen in het kader van de nascholing beeldende vakken, waarbij we het programma toesnijden op de behoeften van de docent, de vaksectie of het schoolteam. Wij geven de trainingen vanaf twee dagdelen met een of twee trainers. Die vinden plaats op aanvraag en op de eigen school. Per dagdeel berekenen wij een prijs vanaf € 450,00 ex. btw en reiskosten voor maximaal 6 deelnemers of € 75,00 per dagdeel per deelnemer bij meer. Trainingen kunnen bekostigd worden uit het nascholingsbudget voor docenten.

Lol in je eigen vak - de reden waarom je dat ooit bent gaan studeren - sneeuwt vaak onder in de dagelijkse lespraktijk. In een tijd van krimpende urenaantallen en dito budgetten kan een frisse kijk op deze vakken een groot verschil maken. Nieuwe input en enthousiasme motiveren je als docent , als vaksectie, als schoolteam en vergroten het plezier in lesgeven omdat je daarvoor nieuwe middelen en vaardigheden ontwikkelt. Wij noemen dat het vergroten van je CREACTIVITEIT. In een door beelden en beeldtaal gedomineerde maatschappij is leren kijken, onderscheiden en interpreteren voor alle leerlingen essentieel. Het ontwikkelen van een eigen beeldtaal waarin ze hun creatieve vermogens kwijt kunnen, is belangrijk voor hun gevoel van eigenwaarde. Want iedereen is creatief en kinderen zijn dat altijd, maar meestal is daarin onbedoeld meer afgeleerd dan ondersteund en ontwikkeld.

In de trainingen gaan docenten zelf en samen aan de slag. Trainingen zijn voornamelijk gericht op: ■ DE LEERINHOUD. Wat moeten de leerlingen kunnen (doelen) met betrekking tot materiaal, gereedschap, technieken, beeldende aspecten en kunstgeschiedenis/-beschouwing? Vaardigheden ontwikkelen en kennis van materialen, technieken, beeldende aspecten en kunstgeschiedenis/-beschouwing (leren kijken) is belangrijk voor creëren en verbeelden zonder dat uren werk verloren gaan omdat het werkstuk bijvoorbeeld door gebrekkige technische vaardigheden in elkaar stort. Dat ontneemt alle motivatie.

■ CREATIEF EN PROBLEEMOPLOSSEND LEREN DENKEN. Door middel van een aansprekende beeldende probleemstelling en een associatieve brainstorm prikkel je leerlingen tot onderzoek en het op een eigen manier beeldend oplossen van het gestelde probleem in samenhang met de eisen die vanuit de leerinhoud gesteld zijn. Leerlingen kunnen daarmee hun eigen beeldtaal ontwikkelen. Creatief en probleemoplossend leren denken is voor alle vakken van belang.

■ ORIGINELE LESSEN, SCHOOL- EN JAARWERKPLANNEN MAKEN. Met de kerndoelen als uitgangspunt een flexibel en veelomvattend schoolwerkplan voor de beeldende vakken maken, onderverdeeld in jaarplannen die aansluiten op het ontwikkelingsniveau van de leerlingen en dat waar mogelijk verhogen door het stellen van beeldende eisen. Lessen maken met behulp van het leerinhoudspel, waardoor je op een leuke manier gedwongen wordt buiten je eigen kaders te denken. Nieuwe lessen maken vanuit bestaand lesmateriaal dat naar het eigen niveau en naar de eigen discipline getrokken wordt.

■ VAKOVERSTIJGEND WERKEN IN SAMENHANG MET ANDERE VAKKEN. Projecten en lessen van andere vakken kunnen uitstekend dienen als uitgangspunt voor beeldende probleemstellingen, waardoor de leerling de samenhang tussen alle vakken leert ervaren.

De opbrengst van deze trainingen voor leerlingen, de vaksectie en de school als geheel is aanzienlijk: ■ Gemotiveerde docenten met een frisse kijk op het (beeldend) vak dat zij geven verhogen de kwaliteit van de lessen en dragen bij aan een hoger niveau en gevoel van eigenwaarde van de leerling.

■ Samenwerken en samen creactief zijn vergroten de onderlinge band binnen een team en daardoor het niveau van de lessen.

■ Weer plezier hebben in je eigen vak met nieuwe middelen en vaardigheden motiveert en verhoogt daardoor het niveau van de school als geheel.

Vraag een training telefonisch aan (020-6755738) of via info@beeldbijdehand.nl met vermelding van je naam, school en telefoonnummer. Dan bellen we je terug voor overleg. We doen een voorstel op maat en maken een offerte op basis van de behoefte van docent, vaksectie en/of schoolteam.

Aanvraagformulier nascholingstraining beeldende vakken Een nascholingstraining* op de locatie van de eigen school voor een heel team (basisschoolteam of vaksectie beeldende vakken) met een of twee trainers (afhankelijk van de grootte van de groep, minimum aantal deelnemers 5) duurt tenminste twee dagdelen à € 75,00 per dagdeel per deelnemer excl. btw en reis-/verblijfkosten met een minimum van € 450,00 per dagdeel (voor scholen op grote afstand komen wij een dag eerder en overnachten).

Trainingen kunnen bekostigd worden uit het nascholingsbudget dat voor iedere docent jaarlijks beschikbaar is. Wij starten om 10.00 uur en sluiten uiterlijk af om 16.30 uur. Er zijn tussendoor korte pauzes voor koffie, lunch en thee.

Binnen de training worden naast theorie ook praktische opdrachten gegeven. Iedere docent ontvangt een uitgebreide reader, die tevens als naslag kan dienen.

Een nascholingstraining kun je ook per e-mail aanvragen via info@beeldbijdehand.nl.

Twee keer per jaar, in oktober en maart, houden wij voor individuele docenten nascholingstrainingen beeldend op de locatie van de Marnix Academie in Utrecht à € 125,00 per deelnemer voor de hele dag bij voldoende inschrijvingen (tenminste 10). De definitieve data worden gepubliceerd op onze website www.beeldbijdehand.nl. * Om volledig van de training te kunnen profiteren, is het aan te bevelen om te werken met de methode beeld bij de hand: beeld bij de hand of beeld bij de hand basisschool. Een abonnement kun je aanvragen via www.beeldbijdehand.nl/abonnementen. Werk je niet met beeld bij de hand dan kun je de trainingen uiteraard ook volgen.

Volledig invullen in goed leesbare blokletters

Nascholingstraining op de eigen school (€ 150,- per docent per dag ex. btw en reis-/verblijfkosten) Nascholingstraining op de locatie van de Marnix Academie Utrecht (€ 125,- per docent per dag)

Naam van de school: Adres: Postcode en plaats: Telefoonnummer en e-mailadres: □m □v

Naam van aanvragende docent: Telefoonnummer en e-mailadres: Aantal deelnemende docenten: Geschikte data (drie ter keuze): Ik werk met Beeld bij de hand:

□ ja □ nee

Datum en handtekening:

Je krijgt zo spoedig mogelijk per e-mail bericht op welke datum de training zal gaan plaatsvinden. Daarna vindt er nog telefonisch overleg plaats over wat iedere docent moet voorbereiden.

Stuur deze aanvraag volledig ingevuld naar: Beeld bij de hand, nascholingstrainingen Mauvestraat 29d 1073 RG Amsterdam

PRIJZEN JAARGANG JAARGANG 39 2011-12 Hieronder vind je de abonnementsprijzen en die van de overige uitgaven van beeld bij de hand voor jaargang 39 en 02, 2011-2012.

■ Privéabonnementen worden uitsluitend geaccepteerd met een privé e-mailadres.

■ E-mailadressen van een school kunnen alleen een schoolabonnement ontvangen!

■ Geef een e-mailadres op waar je zeer regelmatig naar kijkt!

Speciaal voor basisscholen is er een nieuwe uitgave: beeld bij de hand basisschool.

Nieuwe abonnementen kun je aanmelden via www.beeldbijdehand.nl, pagina Abonnementen of via info@beeldbijdehand.nl.

Prijzen beeld bij de hand en beeld bij de hand basisschool ■ Privéabonnement met 1 download per nummer ■ Schoolabonnement per vestiging met 1 tot maximaal 6 downloads per nummer ▪ Kortingsstaffel voor meer dan 2 vestigingen per school en/of meerjarig abonnement op aanvraag ■ Instituuts-/opleidingsabonnement per vestiging met 50 downloads per nummer ▪ meer downloads boven 50 per stuk ▪ Kortingsstaffel voor meer dan 2 vestigingen per instituut en/of meerjarig abonnement op aanvraag ■ Studentenabonnement (met kopie geldige collegekaart 10/11 en/of 11/12)

2011-12 € 57,50 € 82,50 € 425,00 € 5,00 € 42,50

Bij een dubbel abonnement (beeld bij de hand én beeld bij de hand basisschool) geldt een korting van 25% op de tweede uitgave.* Zie hieronder. Mail dat naar info@beeldbijdehand.nl. *Kortingen en eindprijzen bij twee abonnementen (Bbdh + Bbdh basisschool): Privéabonnement met 25% korting = € 41,25 + € 55,00 abonnement 1 Schoolabonnement met 25% korting = € 59,63 + € 79,50 abonnement 1 Instituuts-/opleidingsabonnement met 25% korting = € 296,25 + € 395,00 abonnement 1 Studentenabonnement met 25% korting = € 29,63 + € 39,50 abonnement 1 Onze overige uitgaven via www.beeldbijdehand.nl ■ Losse les uit het archief ▪ 5 losse lessen naar keuze ▪ 10 losse lessen naar keuze ■ Losse digitale nummers ■ Leerinhoudspel ■ Leerinhoudspecials over alle onderdelen van de leerinhoud met vijf daaraan gerelateerde lessen op verschillende niveaus

€ € € €

100,63 144,38 743,75 74,38

€ € € € €

5,00 20,00 35,00 25,00 49,50

€ 19,50

LEVERINGSVOORWAARDEN Illegale verspreiding van nummers van en/of lessen uit beeld bij de hand, beeld bij de hand basisschool en/of van onze andere uitgaven via cd’s, dvd’s of andere media en/of publicatie van nummers, lessen en/of onze andere uitgaven op websites met de mogelijkheid voor buitenstaanders anders dan abonnementhouder(s) om die gratis cq tegen betaling te downloaden en/of alle andere manieren van schending van het copyright, is strikt verboden. Bij constatering sturen wij de verspreider of de eigenaar van de betreffende site een naheffing voor de prijs van tenminste € 25.000,00!

© StellaRuheProducties, Amsterdam 2010

OPZEGGEN De opzegtermijn van een abonnement is twee maanden. Dat wil zeggen dat je ons de beëindiging van een abonnement vóór 1 juli moet laten weten. Zo niet, dan mogen wij er vanuit gaan dat je het abonnement handhaaft. 1 Juli is de peildatum waarop wij bekijken of we met voldoende abonnees de uitgave kunnen voortzetten of niet meer. Vanaf 2 juli versturen wij de nieuwe rekeningen per e-mail. Deze rekening dient vóór aanvang van het nieuwe schooljaar voldaan te zijn. In verband met de grote vakantie kan dat daarvoor of direct daarna. Bij een tweede betalingsherinnering brengen wij € 15,00 extra administratiekosten in rekening. Na twee herinneringen geven wij de rekening ter incasso uit handen aan derden. De kosten daarvan zijn voor rekening van de abonnementhouder. Betaal dus op tijd!

(Advertentie)

Boeken van FORTE Margaret van Sicklen

Origami Express Reis om de wereld in 40 vouwprojecten Uitvoering: paperback Omvang: 165 blz. inclusief origamipapier en stickers ISBN: 9789058778833 Prijs: € 17.50

Een greep uit de inhoud: ▪ Reisportemonnee ▪ Rivierschildpad uit de Amazone ▪ Stuntvliegtuig ▪ Japanse samuraihelm ▪ Egyptische mummie

Een boek voor jong en oud met leuke vouwprojecten, stap voor stap beschrijvingen én het papier dat je er bij nodig hebt!

Met dit boek beleef je urenlang plezier met 40 vouwmodellen die speciaal ontworpen zijn rond het thema Reizen.

Met sommige modellen kun je spelen, andere zijn een mooie, vaak exotische, versiering. Het boek bevat 3 bladzijden vol stickers en 100 kleurrijke vellen origamipapier waarmee je meteen aan de slag kunt om de modellen te maken.

Van de verhalen bij de projecten leer je leuke dingen over allerlei plaatsen op de wereld: woorden, de hoogte- en breedtegraad, het soort geld dat gebruikt wordt en veel weetjes over het land en de steden.

De volgende

beeld bij de hand verschijnt in juni 2012 Thema: VRIJ In september 2012 verschijnt Thema: KLEURRIJK In december 2012 verschijnt Thema: VERBEELDING In maart 2013 verschijnt Thema: TIJD AUTEURS Wij zijn altijd op zoek naar docenten/auteurs die originele lessen beeldende vorming, tekenen, textiele vormgeving, handvaardigheid, CKV en kunst geven. Wij bieden je graag een platform om jouw werk bekend te maken en je collega’s te inspireren. Heb je toevallig leuke lessen die binnen een van bovenstaande thema’s passen, stuur dan een mailtje naar info@beeldbijdehand.nl met een goede digitale afbeelding van een werkstuk uit de les die je zou willen publiceren en je ontvangt per omgaande de schrijfwijzer. Je mag ons ook meteen je tekst (volgens de indeling die wij gebruiken) en 6 tot 8 scherpe digitale beelden (300 dpi) van werkstukken mailen. Wij zien jouw bijdrage met spanning tegemoet. Na publicatie krijg je als vergoeding drie losse lessen van onze site www.beeldbijdehand.nl.

Wij behouden ons echter wel het recht voor artikelen te weigeren, in te korten, aan te passen of in een ander nummer te plaatsen dan het eerst verschijnende.