FILE OP HET FIETSPAD

Fiets In Cijfers

Al in 1930 bestond het Amsterdamse verkeer voor een derde uit fietsers. • In 1978 kreeg de gemeente een college dat het belang van fietsbeleid inzag en ernaar streefde het fietsklimaat te verbeteren. • 82% van de Amsterdammers wijt de verkeersonveiligheid aan het gedrag van andere weggebruikers. • De Weesperzijde en de De Ruiterkade behoren tot de top 5 van drukste fietspaden van Nederland. • De Sarphatistraat en het Leidseplein zijn plekken waar de verkeersveiligheid volgens veel Amsterdammers de afgelopen jaren is verbeterd. • Er worden jaarlijks naar schatting 6000 fietsen uit de grachten gevist. • Een kwart van de Gen Z’ers en millennials geeft aan niet te kunnen fietsen, blijkt uit een enquête onder ruim 1000 Amsterdammers in opdracht van De Gezonde Stad. • 30% vindt het gevaarlijk om in zijn/haar buurt te fietsen, blijkt uit diezelfde enquête. 60% vindt het juist prettig fietsen in zijn/haar buurt.

OPZIJ, OPZIJ, OPZIJ

Fietsen door Amsterdam: er zijn weinig dingen mooier. Maar druk is het wel, met de e-bikes, fatbikes, bak etsen en stepjes links en rechts. Twee derde voelt zich zelfs onveilig in het verkeer. Hoe houden we Amsterdam een echte etsstad?

Het is een van de meest iconische scènes uit de Nederlandse filmgeschiedenis: Rutger Hauer die op een zwarte Batavus door het centrum van Amsterdam tussen auto’s slalomt, met een ijsje in de hand en Monique van de Ven achterop. Vooruit, niet bepaald het toonbeeld van veilig rijgedrag. Maar deze scène uit Turks fruit (1973) laat wel zien waar de fiets in de jaren zeventig voor stond: vrijheid. Dat was niet altijd zo. In de jaren zestig leek het er nog op dat Amsterdam, met grote steden als Berlijn en Parijs als kosmopolitisch voorbeeld, een echte autostad zou worden, vol grote stadssnelwegen en weinig ruimte voor fietsers. Het liep anders. Mede dankzij grote demonstraties – een reactie op het rap stijgende aantal landelijke verkeersdoden: bijna acht keer zoveel als nu – werd Amsterdam tóch weer fietshoofdstad van de wereld. Dat is het nog steeds; gemiddeld maken we samen per dag zo’n

665.000 fietsritten. Maar onbezorgd de stad doorfietsen op je stadsbarrel lijkt er niet meer bij. Twee derde voelt zich onveilig in het verkeer, bleek eind 2021 uit een enquête van de gemeente. De belangrijkste oorzaken: grote drukte, smalle fietspaden en roekeloos rijgedrag, zoals het negeren van zebrapaden en verkeerslichten en het rijden op plekken waar dat niet mag.

Mobiel In De Hand

Herkenbaar, zegt fervent stadsfietser Robert Boerleider (57), die zijn hele leven al heel Amsterdam door trapt. ‘Veel fietsers gaan ineens naar links of rechts, zonder eerst achterom te kijken. Ze gaan ervan uit dat je ze wel ziet en wanen zich onaantastbaar. Levensgevaarlijk. Als een auto je niet ziet, trek je als fietser aan het kortste eind. Afgelopen zomer zag ik nog iemand naast z’n VanMoof liggen na een aanrijding met een taxi. Sommige fietsers hebben zelfs een noise cancelling-koptelefoon op, terwijl je in het Amsterdamse verkeer al je zintuigen nodig hebt.’ De grote snelheidsverschillen tussen stadsfietsen en het rap toegenomen aantal e-bikes, snorfietsen, fatbikes en speed pedelecs is veel verkeersgebruikers ook een doorn in het oog. ‘Als ik langs het Muziekgebouw fiets, word ik links en rechts ingehaald door meisjes en vooral jongens op elektrische fietsen, vaak ook nog met een mobieltje in de hand’, zegt Boerleider. ‘Je hoort ze niet aankomen en ze gaan bloedsnel. Een beetje techneut sleutelt zo aan die snelheidsbegrenzing.’

Bang Om Te Fietsen

Langzame stadsfietsen, logge bakfietsen, flitsbezorgers, scooters en haastige e-bikes maken allemaal gebruik van dezelfde, smalle fietspaden. Dat levert niet alleen irritaties en fietsfiles op, maar ook ongevallen. De Fietsersbond Amsterdam begon afgelopen zomer het tijdelijke Meldpunt Fietsongevallen, om zicht te krijgen op het aantal fietsongelukken in de stad. ‘Uit dat meldpunt komt naar voren dat zeventig tot tachtig procent van de fietsongevallen wordt veroorzaakt door snelheidsverschillen,’ zegt Florrie de Pater, voorzitter van de bond. ‘Denk daarbij aan aanrijdingen, maar ook aan eenzijdige ongevallen. Een e-biker die een stoep op rijdt en valt, bijvoorbeeld. Of iemand op een normale fiets die ineens keihard wordt ingehaald door een fatbike, daarvan schrikt en valt.’ De meeste fietsongevallen hebben te maken met e-bikes en fatbikes, blijkt uit cijfers van het meldpunt. ‘Sommige mensen durven niet meer te fietsen in de stad’, weet De Pater. ‘Ze vinden het te eng.’

Maximumsnelheid

Verkeerswethouder Melanie van der Horst kent die signalen: ‘Ik wil natuurlijk graag dat meer mensen de fiets pakken, maar onlangs vertelde een moeder me dat haar dochter een school had uitgezocht waar ze naartoe kon lopen, omdat ze niet durfde te fietsen. Ik herken het zelf ook; ik heb laatst voor het eerst op een net heringerichte en bijna lege Kinkerstraat gefietst met mijn dochter van zes naast me, op haar eigen fiets. Dat had ik hiervoor nooit gedurfd. Naast wat we al doen om meer ruimte te maken voor fietsers, zoals grotere opstelstroken bij verkeerslichten, betere afgestelde verkeerslichten en bredere fietspaden, is er dus echt meer nodig. We moeten zorgen dat mensen op de fiets durven.’ Een van de manieren is snelheidsbeperking. ‘We zijn aan het kijken of we een maximumsnelheid kunnen invoeren. Er zijn twee opties: de elektrische fietsen zelf begrenzen, of de weg begrenzen. Beide opties hebben voor- en nadelen, die we nu onderzoeken.’ De snelheidsverschillen zijn dan ook groot. Een gewone stadsfiets gaat gemiddeld 17 kilometer per uur, een elektrische fiets 25 kilometer per uur – als ze niet zijn opgevoerd; in dat geval zoeven ze met zo’n 30 kilometer per uur voorbij. Florrie de Pater: ‘Uit stadsmetingen van de Fietsersbond met speedguns blijkt dat er uitschieters van 37 en zelfs 40 kilometer per uur bij zitten. Zulke snelheden horen niet thuis op het fietspad.’

FATBIKE-ALARM

Ook fatbikes, razendsnelle fietsen met dikke banden en (optioneel) een gashendel, zijn populair onder jongeren. Begin januari pleitte traumachirurg Alexander Leijdesdorff, die in het AMC geregeld verkeersslachtoffers op zijn operatietafel kreeg en zich hard maakte voor de nieuwe helmplicht, in de Volkskrant nog voor strenger beleid rondom snorfietsen: ‘De overheid heeft een zorgplicht naar haar burgers. Als je veilig verkeer belangrijk vindt, dan moet je ook de infrastructuur aanpassen aan de veranderende verkeersdeelnemers.

(…) Die fatbikes die nu over het fietspad racen – waarom laat je dat soort dingen überhaupt toe?’ Een levensgevaarlijke trend, vindt ook Florrie de Pater: ‘Soms zie ik kinderen van tien jaar op een fatbike. Ze gaan keihard en kunnen het gevaar van hun snelheid vaak niet goed overzien.’ Fatbikes lijken op snorfietsen en scooters, maar in tegenstelling tot die vervoersmiddelen is er voor de fatbike geen leeftijdsgrens. Ook van de helmplicht, die al sinds 2019 geldt voor snorfietsers, hebben fatbikers geen last. De ANWB en de Fietsersbond vreesden al dat veel snorfietsers overstappen naar een fatbike om helmloos te kunnen blijven rondrijden. Volgens fabrikant Phatfour gaat de verkoop van fatbikes in Amsterdam sindsdien inderdaad als een speer. Wethouder Van der Horst: ‘Sinds de snorfietsers op de rijbaan moeten rijden met helm, zien we inderdaad een daling in het aantal snorfietsers, dus dat zou kunnen. Wel zijn elektrische fatbikes schoner dan fossiele snorfietsen of brommers, dus als vervangend vervoersmiddel ben ik daar zeker niet tegen. Maar we zien ook dat er ook veel opgevoerde fatbikes worden verkocht. Ik hoop dat we op korte termijn meer duidelijkheid en mogelijkheden krijgen om hierop te handhaven van het Rijk.’

Vechten Om Een Plekkie

De oplossing lijkt dus simpel: handhaving. Maar dat moet haalbaar en betaalbaar zijn – en extra handhavers zijn moeilijk te vinden. Op verschillende plekken in de stad is eind 2021 wel camerahandhaving ingevoerd: scooters die op het fietspad gesignaleerd worden in plaats van op de rijbaan, krijgen dankzij kentekenregistratie een boete op de mat. Maar voor e-bikes en fatbikes, die geen kenteken hebben, is een automatische snelheidscontrole geen optie. De Fietsersbond Amsterdam zou daarom een kentekenplicht geen gek idee vinden. Voor auto’s wordt de maximumsnelheid dit jaar teruggebracht naar 30 kilometer per uur, waarmee 270 kilometer aan drukke stadsstraten veiliger moet worden. Om snelheidsduivels ook van het fietspad te weren, controleert de Inspectie Leefomgeving en Transport (ITL) internetaanbieders ondertussen al streng op de verkoop van e-bikes en fatbikes die harder gaan dan 25 kilometer per uur of een hoger vermogen hebben dan 250 Watt. Die voldoen niet aan de eisen om op de openbare weg te rijden. Een prijsvraag van het Amsterdam Bike City Innovatielab en de Vervoerregio Amsterdam leverde ook een interessant idee op: de openbare ruimte niet indelen op basis van verkeerssoort, maar op basis van snelheid – op de weg maximaal 30 kilometer per uur, op het fietspad 20 en op de stoep 10. Er wordt gekeken of en hoe het idee uitvoerbaar is.

Fietsveiligheid is ook een kwestie van infrastructuur, zegt De Pater. ‘We hebben met de gemeente bedongen dat een fietsstraat minimaal 4,5 meter breed moet zijn. Het smalle fietspad op de Constantijn Huygensstraat is bijvoorbeeld een brede fietsstrook geworden, waardoor de situatie veiliger is geworden. Maar in de uitvoering worden toch veel fietsstraten smaller. Als de GVB er twintig centimeter bij moet krijgen, moeten fietsers inleveren. Amsterdam worstelt met de breedte van straten.’

Stadsfietser Robert Boerleider zou graag een verbreding van fietspaden zien, en voor alle snelle fietsers een helmplicht. Maar fietsers moeten zich ook realiseren dat ze zelf een aandeel hebben in de verkeersveiligheid, zegt hij. ‘Als je op de fiets stapt in Amsterdam, moet je je ervan bewust zijn dat er altijd levensgevaarlijke situaties kunnen ontstaan. Veel fietsers hebben geen oog voor dat gevaar. Het blijft goed oppassen.’

7x Natuurwijnen

VOOR BEGINNERS:

WINEHOUSE SOMM

Sascha Holzkämper werkte al bij Beluga (**) in Maastricht, restaurant Bord’Eau én onder de vleugels van Gordon Ramsey in Londen. Laat je dus gerust verrassen door de prachtige wijnkaart – alleen al omdat ze óók gewone wijn schenken, als back-upplan.

Baffinstraat 1

RAYLEIGH & RAMSEY

Nog niet overtuigd door de hype? Bij Rayleigh & Ramsey (behalve in De Pijp ook nog op de Van Noordtstraat 28 en Oranje-Vrijstaatkade 66 te vinden) hoef je niet meteen een bel te bestellen, maar kun je eerst een half glas of zelfs een slok proberen.

Van Woustraat 97

FC HYENA

Hier combineer je een filmavond met een laagdrempelige verkenning van de wereld van natuurwijnen. En goed om te weten: drankjes mogen mee de zaal in.

Aambeeldstraat 24

VOOR GEVORDERDEN: LA DILETTANTE

Eigenaren Olivier von Grumbkow en Hans Vervoort werkten samen bij Glouglou toen ze besloten hun eigen Franse wijnbar te openen. Je vindt hier een prachtige verzameling Franse natuurwijnen – La Dilettante is zelf ook een natuurwijn uit de Loire.

Saenredamstraat 37

CAFÉ TWEE PRINSEN

Oogt als een ouderwetse bruine kroeg, maar zodra je aanschuift, weet je: schijnt bedriegt. De eigenaren van Binnenvisser en Cornerstore hebben er namelijk een prachtige wijnbar van gemaakt. Met uitzicht op de Prinsengracht is het hier prinsheerlijk (sorry) genieten.

Prinsenstraat 27

SELECTION SAUVAGE

Kunst bekijken met een glas in je hand, dat kan bij Selection Sauvage in Oud-West. Wil je liever wat meer aandacht besteden aan de wijn zelf, dan zijn er proeverijen in de wijnkelder.

Potgieterstraat 47-H

DE NADA

Muziek en wijn: de beste combi. In het weekend worden hier soms feesten georganiseerd, zodat jij en je natuurwijntje kunnen dansen totdat de zon opkomt.

Uiterwaardenstraat 99