HET NIEUWE GEVEN

Alle Ottolenghi-kookboeken en Rituals-pakketten ten spijt: elkaar spullen geven wordt steeds minder ten spijt: elkaar spullen geven wordt steeds minder populair. Ervaringen maken gelukkiger, stelt populair. Ervaringen maken gelukkiger, stelt hoogleraar sociologie Dimitri Mortelmans. hoogleraar sociologie Dimitri Mortelmans. Maar: ‘Ook daarmee kun je de plank misslaan.’ Maar: ‘Ook daarmee kun je de plank misslaan.’

tekst Alice Boothby beeld Sjoerd van Heumen

TOTALE VERRASSING

Als vriendengroep gaven wij ooit een jarige vriend een parachutesprong cadeau. Tijdens het lezen van de kaart stond het zweet hem op het voorhoofd. Wat zeg ik: de jarige trok wit weg toen hij het woord ‘parachutesprong’ las, wat voor hem blijkbaar gelijkstond aan een bijna-doodervaring, en sprak vervolgens de woorden uit die je eigenlijk maar zelden op verjaardagen hoort: ‘Sorry jongens, ik vind dit cadeau écht niet leuk.’ De sprong werd gecanceld, hij mocht voor hetzelfde bedrag dineren met zijn vriendin bij die ene leuke nieuwe zaak om de hoek. Saai? Niet echt. Als vriendengroep geven we elkaar te pas en onpas etentjes cadeau, net als kaarten voor concerten en festivals en tegoedbonnen voor massages, voor wijn-, gitaar-, slip- en, jawel, Spaanse taalcursussen. Noem ons yupperige Amsterdamse begin-dertigers met een gemiddelde beurs en weinig fantasie: maar wie klein woont en alles al heeft, zit niet te wachten op nóg een vaas, boek of geurkaars. We willen liever een cadeau dat zo min mogelijk ruimte inneemt en waar we daadwerkelijk wat aan hebben. Liever een high-tea dan een theepot, zeg maar.

HERINNERINGEN MAKEN Noga Yaron (36) doet niet anders. Een paar jaar geleden stopte ze met het geven en vragen van fysieke cadeaus. Minder materialistisch leven, meer ontspullen. En als ze écht graag iets wil hebben, dan koopt ze het zelf wel. Dus vraagt ze tot de dag van vandaag voor alle cadeaugelegenheden ervaringen. ‘Ik heb tot nu toe dagjes naar de sauna gekregen, een rondrit in een cabrio, lunches en een avond naar het ballet. Dat soort uitjes vind ik veel waardevoller, want je maakt tenminste samen herinneringen, in plaats van dat je in je eentje van een cadeau geniet.’ Dat gezegd hebbende: voor kinderen maakt Yaron een uitzondering. Die zijn nog altijd gek op spullen. Helemaal verwonderlijk is dat niet, vindt Dimitri Mortelmans, hoogleraar sociologie aan de Universiteit aan Antwerpen. Hij doet onder andere onderzoek naar de geefcultuur en vindt het meer dan logisch dat ‘belevenissen’ steeds vaker de voorkeur genieten. Goed, zo’n ervaring lijkt minder gezellig, maar wie alles al heeft is

>

MET EEN PASSEND CADEAU BEZEGEL JE JULLIE RELATIE: JE LAAT ERMEE ZIEN DAT JULLIE RELATIE: JE LAAT ERMEE ZIEN DAT JE DE ANDER GOED KENT JE DE ANDER GOED KENT

Furoshiki, de Japanse kunst van het inpakken.

CADEAU, HOEZO?

We geven elkaar cadeaus voor verjaardagen, op feestdagen, aan nieuwbakken ouders, bruidsparen en burgemeesters. Maar waarom geven we elkaar eigenlijk cadeaus? In het Tropenmuseum is nu de kleurrijke familie tentoonstelling Cadeau, hoezo? te zien. Wist je dat Japanners er een sport van maken om cadeaus zo mooi mogelijk in te pakken en dat je het cadeautasje van de winkel vaak apart mee naar huis krijgt, keurig plat ge vouwen? Of dat het binnen de Surinaamse cultuur eigenlijk not done is om een cadeau te openen als de gever erbij is? En waar we in Nederland een kersvers bruidspaar vaak een envelopje met geld toestoppen, gebeurt dat in China net zo goed. Misschien nog wel effi ciënter ook: daar wordt keurig bijgehouden hoeveel iemand geeft. Dan weet het bruidspaar precies hoeveel iemand geeft. Dan weet het bruidspaar precies hoeveel ze de ander bij een volgende bruiloft kunnen geven. Het ze de ander bij een volgende bruiloft kunnen geven. Het blijkt maar weer: cadeaus geven en krijgen maakt, hoe je blijkt maar weer: cadeaus geven en krijgen maakt, hoe je het wendt of keert, behoorlijk wat los. het wendt of keert, behoorlijk wat los.

t/m 5 maart 2023 tropenmuseum.nl

Gouden armband Marchano Prahaladsingh, Hindoestaans, Nederland, 2012. Kamerscherm met bladgoud door Kano Moritsune, Japan, 1855-1856.

Marchano Prahaladsingh, Hindoestaans, Nederland, 2012. Pop met kind, in kleding van het Maori-volk, NieuwZeeland, 1909-1953.

RAINER WOLFSBERGER Doordat Mao in 1968 zijn cadeau gekregen mango’s aan het Chinese volk gaf, groeide de vrucht uit tot hét symbool van zijn ‘goedheid’.

Museum Rietberg Zürich, Gift of Alfreda Murck. Barbiekoets Mexico, 1980-1990.

‘WE KENNEN ELKAAR STEEDS MINDER GOED, DAAROM ZIJN GOED, DAAROM ZIJN WE OOIT BEGONNEN WE OOIT BEGONNEN MET HET GEVEN VAN MET HET GEVEN VAN CADEAUBONNEN’ CADEAUBONNEN’

SINT- & KERSTCADEAUS

Minder spullen cadeau, dat zien we ook terug in het bedrijfsleven. Het aantal kerstpakketten loopt, corona of niet, al jarenlang terug en veel bedrijven kiezen er steeds vaker voor om het kerstpakettenbudget te schenken aan een goed doel. Of werknemers daar gelukkiger van worden, is de vraag. Marktplaats ziet sinds 2017 een stijging in het aantal advertenties die de term ‘kerstpakket’ bevatten. De inhoud van die pakketten verschilt: wijn, champagne, koekjes en theepakketten worden het meest op de handelssite aangeboden, maar mensen bieden ook hele Rituals-pakketten, sokken, een oliebollenmix, snijplanken en serviesgoed aan. Oude sinterklaascadeaus kun je al jaren slijten via Swap Sint (eerder: Recycle Sint), dat in december door heel Nederland speelgoedruilmarkten organiseert. Sinds kort is er de app Swip Swap, waarmee je het hele jaar door duurzaam speelgoed kunt kopen en verkopen.

swipswap.nl/swapsint

een ervaring een uitkomst, zeker wanneer je als gever samen de ervaring met de ontvanger deelt. ‘Tijd is ons kostbaarste bezit. Wanneer je tijd cadeau doet – in de vorm van een etentje, of samen een dag met de ander in de Efteling doorbrengt – dan is dat zeer kostbaar.’ Bovendien vergaat het geluksgevoel van een ervaring minder snel. Mortelmans: ‘Een ervaring wordt in zekere zin iets materieels, omdat we het binnen de huidige beeldcultuur weer met onze telefoons vastleggen en delen met anderen.’ ALTIJD INGEPAKT Elkaar verrassen met cadeaus is universeel: overal ter wereld worden er geschenken gegeven – bijvoorbeeld bij een belangrijke gebeurtenis, zoals een trouwerij, een geboorte of een verjaardag. Elke cultuur heeft zo z’n eigen cadeaurituelen, zoals te zien is in de grote familietentoonstelling Cadeau, hoezo? in het Tropenmuseum (zie kader). Volgens Mortelmans zeggen cadeaus hier vooral veel over onze relaties, meer dan je misschien zou denken.

Dreigt een vriendschap te verwateren? Dan zie je dat samen de ervaring met de ontvanger deelt. ‘Tijd is ons terug in de vorm van cadeaus: je geeft minder aan die kostbaarste bezit. Wanneer je tijd cadeau doet – in de persoon en zult ook minder terugkrijgen. Zo werkt het vorm van een etentje, of samen een dag met de ander social media-algoritme ook: zodra je minder berichten in de Efteling doorbrengt – dan is dat zeer kostbaar.’ van iemand liket, zal je minder van die persoon te zien Bovendien vergaat het geluksgevoel van een ervaring krijgen. minder snel. Mortelmans: ‘Een ervaring wordt in ze- Een goed cadeau, in materiële vorm of niet, komt kere zin iets materieels, omdat we het binnen de hui- volgens Mortelmans altijd in de vorm van een verdige beeldcultuur weer met onze telefoons vastleggen rassing en is om die reden altijd ingepakt. Een vaas en delen met anderen.’ op tafel zetten met de boodschap ‘Dit is jouw cadeau’ maakt immers geen cadeau. Net zo belangrijk is dat een cadeau zowel iets over de ander zegt als over jezelf. Daarmee bezegel je jullie relatie: door een passend cadeau te geven, laat je zien dat je de ander goed kent, dat je goed luistert en wordt jullie onderlinge band versterkt. Het liefst is het cadeau uniek, zodat de gever het zich na een aantal jaar nog kan herinneren. Als laatste is het belangrijk dat het cadeau de juiste geldwaarde heeft, die grotendeels symbool staat voor hoeveel de relatie waard is. Om die reden mag een cadeau niet te duur, maar ook zeker niet te goedkoop

ALTIJD INGEPAKT Elkaar verrassen met cadeaus is universeel: overal ter wereld worden er geschenken gegeven – bijvoorbeeld bij een belangrijke gebeurtenis, zoals een trouwerij, een geboorte of een verjaardag. Elke cultuur heeft zo z’n eigen cadeaurituelen, zoals te zien is in de grote familietentoonstelling Cadeau, hoezo? museum (zie kader). Volgens Mortelmans zeggen cadeaus hier vooral veel over onze relaties, meer dan je misschien zou denken. Dreigt een vriendschap te verwateren? Dan zie je dat terug in de vorm van cadeaus: je geeft minder aan die persoon en zult ook minder terugkrijgen. Zo werkt het social media-algoritme ook: zodra je minder berichten van iemand liket, zal je minder van die persoon te zien krijgen. Een goed cadeau, in materiële vorm of niet, komt volgens Mortelmans altijd in de vorm van een verrassing en is om die reden altijd ingepakt. Een vaas op tafel zetten met de boodschap ‘Dit is jouw cadeau’ maakt immers geen cadeau. Net zo belangrijk is dat een cadeau zowel iets over de ander zegt als over jezelf. Daarmee bezegel je jullie relatie: door een passend cadeau te geven, laat je zien dat je de ander goed kent, dat je goed luistert en wordt jullie onderlinge band versterkt. Het liefst is het cadeau uniek, zodat de gever het zich na een aantal jaar nog kan herinneren.

>