IK LEEF 6

IK LEEF! Periodiek psycho-sociaal schrift

Organisaties moeten weer durven dromen In gesprek met hoogleraar Paul de Blot

Psychotherapie werkt echt!

Onthullend promotieonderzoek

1nP - de zorgaanbieder met hart

6

Column

IK LEEF! 6

Kansloos Chris Dokter (1959) is afgestudeerd in de klinische psychologie, met als nevenrichting arbeids-, organisatieen personeelsleer.

In het verleden was hij o.a. werkzaam bij de Riagg, in de verslavingszorg en binnen het psychosencluster van het UMCG (afdeling Stemmenpoli).

Sinds elf jaar is hij als studentenpsycholoog verbonden aan de Rijksuniversiteit te Groningen.

Een crisis, is dat nou wel zo erg?

Als we de berichtgeving van de afgelopen twee jaar moeten geloven verkeert de wereld in crisis. De gevolgen kunnen potentieel catastrofaal zijn, wordt ons voorgespiegeld.

Ook de zorg gaat ernstig worden geraakt.

Over zorg gesproken: ik moet u iets bekennen. Persoonlijk heb ik nog nooit een crisis meegemaakt. Ja, u leest het goed. Nul, nada, niente. Nog geen schijntje of schimmetje ervan. Niet qua gezondheid, niet qua werk (op zogenaamde crisisinterventies na natuurlijk), niet qua geld, niet qua familie, niet qua identiteit. Nog geen aanzet tot een quarterlife, laat staan een fikse midlife, niets dat ook maar in de buurt komt. Het mag allemaal geen naam hebben. U mag best weten dat het schaamrood me bijna naar de kaken stijgt nu ik dit hier zomaar opbiecht, maar in mijn privébestaan zijn crisissen in de afgelopen 50 jaar voor mij een onbekend fenomeen gebleven. Ik lijk gewoon voor het geluk geboren.

Of ik mezelf daarmee gelukkig prijs? Nee. Vreemd misschien maar nee. Verre van dat. Ik vind het eigenlijk wel iets van een ramp hebben. Ik lijd eronder en ervaar het maagdelijk zijn op dit terrein als een ernstig gemis. Crisissen staan in mijn ogen namelijk ten onrechte in een kwaad daglicht.

De gevolgen worden alom gevreesd. Maar hoe vaak hoor ik niet van ervaringsdeskundigen om mij heen dat een crisis ze uiteindelijk juist veel heeft opgeleverd? Rust, zelfkennis, waardering voor de kleine dingen in het leven, zoals lief zijn voor elkaar en het delen van quality time (met de kids en zo… ).

U kent het vast als u zelf met cliënten werkt.

Uiteindelijk zijn ze vaak dankbaar dat het leven hun deze kans heeft geboden. Ze zijn erdoor gegroeid. Zo kan een afschuwelijke aandoening, die iemands eigen leven en dat van zijn gezin totaal overhoop gooit, hem leren om minder met werk en bijzaken bezig te zijn en meer aandacht aan de echt belangrijke dingen te schenken: de vogels, de bloemen, de glimlach van een kind, het contact met de natuur. Hij heeft geleerd in het hier en nu te leven. Dat is een duurzaam en blijvend goed. Mits hij niet aan zijn ziekte bezwijkt, uiteraard. Legt hij wel het loodje, dan plukt de familie de vruchten: de onvermijdelijke crisis die het onomkeerbare verlies van hun geliefde voor de gezinsleden dan weer met zich meebrengt voert ze weliswaar aanvankelijk door diepe dalen maar uiteindelijk ontwaren ze zin in die gapende leegte.

Het krijgt een plekje. De crisis is bezworen.

Kortom, een crisis, is dat nou wel zo erg?

Leef maar eens zonder, zou ik zeggen.

Sta eens in mijn schoenen! Ik kan u verzekeren: dát is pas erg.

VOORWOORD 6

Door Rob Kusters

Het nieuwe denken Het gebeurt. De wereld wordt een beetje harder. En dat heeft zeker niet alleen te maken met de keuze voor een bepaald kabinet.

De ‘BV Nederland’ als technologische kenniseconomie heeft er met India, China en bijvoorbeeld Brazilië geduchte concurrenten bij gekregen.

S

Prof. dr. Rob Kusters (1957) is hoogleraar bedrijfsprocessen en IT aan de Open Universiteit Nederland te Heerlen en Universitair hoofddocent aan de Technische Universiteit Eindhoven, faculteit Industrial Engineering & Innovation Sciences.

Hij is tevens lid van de Raad van Toezicht van 1nP

nel groeiende handelsnaties die het ons moeilijker zullen maken om de inkomsten te verdienen die we in het verleden gewend waren. We zien bovendien de gasbel bij Slochteren, samen met de bijbehorende inkomsten voor de Nederlandse overheid, snel slinken. Het vervliegen van onze fossiele brandstoffen betekent dat we als samenleving in de toekomst veel meer aan energiekosten kwijt zullen zijn. En af en toe zoiets als een financiële crisis helpt natuurlijk ook al niet echt mee in onze portemonnee. Er zijn nationaal en wereldwijd duidelijk structurele veranderingen gaande die zeker van invloed zullen zijn op ons huishoudgeld.

Buigen of barsten Nu is dat niet iets om je nu meteen veel zorgen over te maken. We wonen nog steeds in een heel rijk land. De financiële crisis, geafficheerd als de ernstigste sinds die van de jaren dertig van de vorige eeuw, heeft ons twee jaar economische groei gekost. En dat hebben we ondertussen alweer ingehaald. Maar het zorgt er wel voor dat de overheid, van welke politieke signatuur dan ook, iets nauwkeuriger zal kijken naar de manier waarop we collectief geld uitgeven. We staan aan de vooravond van grootschalige ‘ombuigingen’, een eufemisme voor ordinair bezuinigen.

Snijden in de zorg En dat zal vooral ons vakgebied parten gaan spelen. De gezondheidszorg. In die zorg komt immers een aantal zaken bij elkaar.

Vergrijzing, als gevolg van een hogere levensverwachting, zal de vraag naar zorg sterk omhoog stuwen. Technologische ontwikkelingen hebben al jaren een effect op de

IK LEEF! 6 (stijgende) kosten van zorg. De innovaties zijn niet alleen duur, ze werken doorgaans ook levensverlengend. Dat is natuurlijk positief: we leven gemiddeld langer en de kwaliteit van leven wordt beduidend beter. Maar langer leven betekent meer zorgconsumptie. Voor de extra fondsen om de toenemende kosten in de gezondheidszorg het hoofd te bieden, moeten we in de politieke arena concurreren met andere belangrijke beleidsterreinen (onderwijs bijvoorbeeld). En dat terwijl de overheid in principe minder heeft uit te geven.

Het nieuwe denken Het kan dan ook niet uitblijven dat de wijze waarop beslissingen worden genomen ingrijpend gaat veranderen. Twee recente voorbeelden, die we allemaal ongetwijfeld kennen, geven aan in welke richting dat denken gaat.

Het ‘nieuwe denken’ wordt geïllustreerd door de ‘afschaffing’ van de klassieke Freudiaanse psychoanalyse.

De eigen bijdrage voor een consult bij de psychiater mag dan op de valreep door de kamer zijn weggestemd, in maart van dit jaar werd door de zorgverzekeraars de klassieke psychoanalyse zonder slag of stoot uit het basispakket van de Zorgverzekeringswet verwijderd.

Het is de oudste vorm van psychotherapie, maar zelfs een dergelijke faam en goede naam mochten niet baten. Het argument? Er zouden geen overtuigende bewij-

zen geleverd zijn voor de werkzaamheid van deze (kostbare) therapievorm. Een achtenswaardige leeftijd alleen is klaarblijkelijk onvoldoende. Weg baard, weg bank.

Zes ziekenhuizen Onlangs werd ons een tweede voorbeeld van het ‘nieuwe denken’ opgedist. CZ Zorgverzekeringen zal vanaf 2011 stoppen met het vergoeden van de (operatieve) behandelingen van borstkanker in een zestal Nederlandse ziekenhuizen. Het nieuwsfeit wil dat deze ziekenhuizen ‘ondermaats presteren bij operaties en de zorg daar omheen’.

Bij de zes: het AMC te Amsterdam.

Er werd de afgelopen jaren al veel over gesproken en gespeculeerd: ziekenhuizen moeten specialisten worden en geen generalist willen zijn. Nu is dus voor het eerst de daad bij het woord gevoegd. CZ Zorgverzekeringen geeft aan dat ‘de belangrijkste rol van een zorgverzekeraar is de doelmatigheid en kwaliteit van zorg een impuls geven’. De zorgverzekeraar zal binnenkort ook voor andere behandelingen de lat hoger gaan leggen.

Mijn verwachting is dat dit eerste stapje op grote schaal zal worden gevolgd.

Wat te doen?

De omgeving waarbinnen we werken verandert ingrijpend. En we zullen daarmee moeten leren omgaan. Ik kan uit het vuistje zo drie beproefde strategieën aanraden.

De eerste is de meest eenvoudigste: de aloude struisvogeltactiek. Gewoon net als het pluimvee je kop in het zand steken en doen alsof er niets aan de hand is.

Doorgaan met waar we mee bezig zijn.

Het is de eenvoudigste benadering. Het kost geen extra moeite en je ziet ook weinig. Er is misschien een nadeeltje. Wanneer een leeuw een struisvogel met de kop in het zand tegenkomt, is het resultaat meestal lunch. Voor de vleeseter dan.

Zeggen wat je goed doet De tweede strategie lijkt wat op de eerste, kost maar weinig meer moeite, en is misschien iets verstandiger.

Gewoon doorgaan met de zaken die we doen, maar daarbij wel uitleggen, dat we het goed doen. De werkwijze binnen het digitale 1nPsysteem geeft ons al een aardige voorsprong.

Door immers expliciet kwaliteitsbeleid, inclusief peer reviews, op een zichtbare wijze via het elektronische dossier vast te leggen, wordt het een stuk eenvoudiger om te zeggen waar we goed in zijn. We kunnen het nog bewijzen ook. Waarschijnlijk horen we daarmee al tot de voorhoede in ons vakgebied.

Practise based excelleren Maar er is meer. Behalve uitleggen dat er netjes gewerkt wordt, kan ook eens kritisch naar het gebruikte instrumentarium gekeken worden. Vorig jaar gaf Scott Miller voor een enthousiast publiek van 1nP-ers een inspirerende voordracht over de vraag: ‘wat werkt en wat werkt niet’. Er is al veel bekend over effect en kwaliteit van verschillende behandelmethoden. Daar kunnen we gebruik van maken.

‘Eye have a dream’ Plastiek van beeldend kunstenaar Peter Zwaan uit Den Haag (www.peterzwaan.nl)

B

IK LEEF! 6

We maken gewoon onze eigen ‘verzachtende’ omstandigheden.

IK LEEF 6.indd 1

28-10-10 15:58

We stellen de cliĂŤnt centraal en niet de behandelmethode.

IK LEEF 6.indd 2

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

In deze uitgave van IK LEEF! staat een interview met Djøra Soeteman. Zij promoveerde onlangs aan het Erasmus MC op het onderzoek: ‘Economic Evaluation of Psychotherapy for Personality Disorders’.

Het onderzoek laat zien dat het mogelijk is om op een verstandige wijze te kijken naar afwegingen tussen effectiviteit en efficiëntie van behandelmethoden zonder daarbij de kwaliteit van het resultaat voor de cliënt uit het oog te verliezen.

Nog plezieriger is het, dat het onderzoek aantoont dat bijvoorbeeld kortdurende psychotherapie in welomschreven gevallen niet alleen werkt maar ook nog kosteneffectief is.

De cliënt centraal Zoals altijd met wetenschappelijk onderzoek, moeten we voorzichtig zijn met de interpretatie van de uitkomsten. Roepen dat alleen kortdurende psychotherapie werkt, is riskant, omdat algemeen statistische resultaten nu eenmaal weinig rekening houden met de eigenschappen en omstandigheden van een specifieke cliënt.

Afwijken van dit soort aanwijzingen kan dus nuttig zijn, maar dan natuurlijk wel op basis van goed overwogen argumenten. Het belangrijkste argument levert 1nP zelf: we stellen de cliënt centraal en niet de behandelmethode.

Wat kan er beter?

De tweede strategie, die neerkomt op netjes en verantwoord werken en daarover goed rapporteren, moet in mijn ogen een minimum-eis zijn voor elke zichzelf respecterende organisatie. Maar juist nu kritisch gekeken zal gaan worden naar onze methoden en technieken, liggen er nieuwe mogelijkheden om de eigen werkwijzen eens nader te onderzoeken.

Dat is de kern van mijn derde strategie: niet alleen blijven doen wat we (succesvol) doen, maar continu blijven kijken of het beter kan.

1nP als kennisbank Statistisch onderzoek kan aantonen in welke richting we ons binnen de bestaande behandelmethoden verder zouden kunnen ontwikkelen. Maar we moeten het wel handjes en voetjes geven, door beter in kaart te brengen onder welke omstandigheden ‘wat werkt en wat niet’. Het is een vraag die alleen vanuit de praktijk kan worden beantwoord. En de praktijk van 1nP, met het grote aantal betrokken professionals, ondersteund door de 1nP-software en de snel groeiende digitale kennisomgeving, biedt hiervoor een uitgelezen platform.

Diezelfde 1nP-werkomgeving leent zich ook goed voor het uitdenken en testen van nieuwe benaderingen en technieken. Juist de beschikbare de mix van mensen, professies en gedachten kan leiden tot vruchtbare resultaten. We kunnen blijvend leren van elkaar. Inspiratie en creativiteit zijn belangrijk om onverwachte

en innovatieve ideeën te ontwikkelen en uit te werken. Maar ook gedegenheid, grondig denkwerk, argumenten uitwisselen, discussies aangaan en (uiteindelijk weer) een nette verantwoording van de gemaakte keuzes.

Hardop dromen Een inspirerend artikel over de inzet die daarbij nodig is en de grote voordelen die daaruit kunnen voortvloeien, is het interview in deze editie van IK LEEF! met hoogleraar business spiritualiteit Paul de Blot.

De door hem bepleite balans van inspiratie en verantwoord samenwerken met gelijkgezinde (of juist anders denkende) collega’s zal leiden tot onverwachte en veelal positieve resultaten.

Daarmee helpen wij zowel de cliënten als de professie verder.

De wereld wordt dan misschien de komende tijd harder, maar als we professioneel bezig blijven en ook nog creatief samen aan de toekomst werken, dan hoeft dat geen enkel probleem te zijn.

We maken gewoon onze eigen ‘verzachtende’ omstandigheden.

3 IK LEEF 6.indd 3

28-10-10 15:58

Gemiddeld zes jaar van ons leven hebben we gedroomd.

IK LEEF 6.indd 4

28-10-10 15:58

In gesprek met honorair hoogleraar Paul de Blot

IK LEEF! 6

Organisaties moeten weer durven dromen Spiritueel ondernemen is niet zweverig Ieder van ons droomt zo’n twee uur per nacht, zelfs als we ons daarvan bij het ontwaken niets meer herinneren. Per jaar dromen we dus een hele maand. Gemiddeld zes jaar van ons leven hebben we gedroomd.

Wat doen we met al die dromen? In onze cultuur bar weinig.

Waarom werken we niet veel meer met ons ‘droombewustzijn’?

Gerard van Kesteren vraagt het Paul de Blot, hoogleraar Business Spiritualiteit aan de Nyenrode Business Universiteit te Breukelen.

Kasteel Nijenrode: entree van de Nyenrode Business Universiteit te Breukelen. Gebouwd in het jaar 1275 (de dagen van Graaf Floris de Vijfde) door ridder Gerard Splinter van Ruwiel.

B

5 IK LEEF 6.indd 5

28-10-10 15:58

‘De grondvesten van een organisatie hebben wel wat weg van een gezond gezin’.

IK LEEF 6.indd 6

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

Paul de Chauvigny de Blot: een leven lang studeren Hij heet voluit: ‘Ridder in de Orde van Oranje Nassau, Paul de Chauvigny de Blot’. Paul de Blot werd op 15 mei 1924 in Kutowinangun, Indonesië geboren.

N

a vijf jaar Japans concentratiekamp werkte hij aan de industriële opbouw van Indonesië, het Bureau Industrieel Herstel, in Bandung in de voedingsindustrie, keramiek en textiel.

Hij studeerde filosofie en fysica in Indonesië en zette hij zijn studies voort in Europa.

Theologie in Maastricht en fysica in Keulen.

Hij werkte als docent aan de staatsuniversiteit in Yogyakarta in de filosofie, politieke staatsleer, godsdienstwetenschap en ecologische technologie. Daarnaast begeleidde hij ook co-assistenten in de medische ethiek.

In 1978 vertrok hij eerst naar Duitsland en kwam later als student naar Nederland om aan de universiteit van Nijmegen spiritualiteit en psychologie studeren. Later specialiseerde hij zich in Amsterdam aan de VU in cultuurfilosofie en in het psychiatrisch instituut te Ermelo in de psychotherapie van de transactionele analyse. Hij was vooral geïnteresseerd in het kamp- en oorlogssyndroom. In 2004 promoveerde Paul de Blot aan de Nyenrode Business Universiteit in de bedrijfskunde op het onderwerp ‘Vernieuwing van organisaties in een chaotische omgeving door vernieuwing van de mens’. In 2006 werd hij hoogleraar in de organisatievernieuwing met de leerstoel ‘Business Spiritualiteit’. In dit specialisme geeft hij werkcolleges, trainingen en workshops zowel aan studenten als aan bedrijven en instellingen.

In november 2009 werd Paul de Blot in Breukelen op de dies natalis van de Nyenrode Business Universiteit benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau.

Onder professoren Wij ontmoeten de zesentachtigjarige hoogleraar juist voor diens emeritaat. Per 1 juli 2010 werd hij benoemd tot honorair hoogleraar aan de Nyenrode Business Universiteit.

‘Het is wel levenslang…’, glimlacht hij. We zitten in een zonovergoten tuin op de groene campus van Nyenrode Business Universiteit te Breukelen.

Gerard van Kesteren wil Paul de Blot graag spreken. Juist nu. In tijden van economische crisis en, zo lijkt het althans, een crisis in de zingeving.

Wat kan ‘business spiritualiteit’ betekenen voor failliete eurolanden, tobbende bankdirecteuren en de zorgende kleine man bij wie de rekening wordt gepresenteerd en die daar dan weer depressief van wordt en voor hulp moet je vervolgens binnenkort ook nog een eigen bijdrage betalen? Enzovoort.

GvK: ‘Wat is business spiritualiteit eigenlijk?’

PdB: ‘Business spiritualiteit tracht het antwoord te geven op de vraag hoe een organisatie, wat voor soort organisatie dan ook, zich staande kan houden en kan groeien in onze turbulente tijden. Business spiritualiteit stelt vragen als: wie zijn jullie dan? Wat is jullie kracht, wat is jullie zwakte, welke mogelijkheden zien jullie en waar zijn jullie toe geneigd?

Vragen naar de identiteit van een organisatie, de diepste roeping die door de organisatiecultuur wordt gedragen. Het vraagt een bezinning op de kernwaarden van de organisatie’.

GvK: ‘Waar vinden we die diepste bezieling dan?’

PdB: ‘In het gezin van herkomst’.

GvK: ‘Hoe bedoelt u dat in verband met organisaties?’

PdB: ‘De grondinspiratie van een organisatie is te vinden bij de founding fathers. Daar lag immers de oerbron en de kracht van de organisatie. Helaas is die bron in de loop van de geschiedenis vaak vervuild geraakt, verstopt of verdroogd. Het gevolg is dat de innerlijke geestelijke kracht van de organisatie verloren ging. Het terugvinden en het herstellen van deze innerlijke kracht, daar gaat het om bij business spiritualiteit. De grondvesten van een organisatie hebben wel wat weg van een gezond gezin. Een sterke teamgeest, een groot wij-gevoel en een diepe zijnsinspiratie. Zie het gezin als miniorganisatie, want ook voor een goed functionerend gezin dat vooruitkomt, is geld nodig, een sterke teamgeest en een groot idealisme. Business spiritualiteit gaat om goed zakendoen, zorgvuldig, deskundig, gedisciplineerd en vanuit een diepe inspiratie. Dat eist investering en volharding’.

7 IK LEEF 6.indd 7

28-10-10 15:58

Durven geloven Paul de Blot, Indonesisch staatburger, is voor alles Jezuïet, schatplichtig aan het gedachtegoed van de grondlegger van de orde; Ignatius van Loyola en loyaal aan de sturende invloed van de geloofsorde. Hij schreef er een boek over: ‘Ignatius van Loyola als crisismanager’.

PdB: ‘Toen ik vanuit Indonesië naar Nederland kwam, ging ik psychologie studeren, omdat ik wilde werken met het kampsyndroom. Toen zei mijn overste: “Paul, er zijn psychologen genoeg. Wat veel gevaarlijker is, dat is het opkomend kapitalisme. Moet je daarin niet gaan werken? Is dat niet iets?”

Ik voelde niets voor het hele zakenleven, maar ja…de betere dienst hè, dus ik gehoorzaamde: ik zei ja’. Discipline en doorzettingsvermogen.

Durven dromen De weg naar spiritueel ondernemen gaat volgens Paul de Blot via ‘deskundigheid’.

PdB: ‘Je moet een vak leren en daar goed in worden. Vervolgens moet je dat vak bijhouden en niet verzanden in verouderde inzichten. Dat vergt grote zelfdiscipline en een leven lang leren. Dat is de realiteit. In feite is spiritueel ondernemen helemaal niet zweverig.

Ondernemen, groeien, zelfontwikkeling: het doet allemaal zeer. Je hebt heel veel deskundigheid, discipline en professionaliteit nodig om die realiteit aan te kunnen. Het eist van je dat je elke dag opnieuw je waarden herijkt. Daar breng je gewoonweg de energie niet voor op’.

IK LEEF 6.indd 8

GvK: ‘Tenzij?’

PdB: ‘Tenzij je bezield bent. Je moet dromen om bezield te kunnen zijn. Je leven is een realisatie van je dromen. Het heeft alles te maken met zelfleiderschap en bewustwording.

In organisaties gaat het om een bewustwording van het “wij”. Van het collectief.

Organisaties moeten weer durven dromen’.

GvK: ‘Dat is nog een andere dimensie die er bij komt’.

PdB: ‘Ja maar begrijp me goed: het is geen geestelijke gezondheidszorg. Dat is me te eenzijdig en te kaal. De GGZ vraagt zelden naar de deskundigheid en de professie van iemand.

Dat is mijn eerste vraag: wat doe je precies?

Als iemand dat niet weet, dan is de band met de realiteit zoek. Dán gaan we zweven.

Dus eerst weten wie je bent en wat je doet.

Daar goed in worden en daar bezield in raken.

Veelzeggend is in dit verband bijvoorbeeld dat Boedha over “verlichting” niets anders meldt dan dat verlichting het einde van lijden betekent. Dat is alles. Het einde aan het lijden.

Verlichting is dus vooral iets niet.

Niet-lijden. Wat het eventueel ook zou kunnen zijn, daarover zwijgt de Boedha. De buik zwijgt. Alles wat daarover later is opgemerkt, klinkt zweverig’.

GvK: ‘Maar wat zegt dit over de huidige crisis bij mensen en organisaties?’.

PdB: ‘De versplintering en verdwazing in ons leven is de bron van het lijden. We staan aan de vooravond van een nieuwe beleving van het samenzijn, van de samenhang tot in de essentie van ons bestaan, waar we één zijn met het leven, één met het zijn, één met alles wat is. Er staat heel veel op het spel. Duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen vindt hier zijn rechtvaardiging. Het lijkt me de bron van globale samenwerking waardoor we uit de crisis kunnen raken’.

De hoeksteen

H

et prototype van elke organisatie, elke onderneming, elke samenleving is het gezin. Daar begint alle leren.

Gezinnen zonder inkomsten overleven niet.

Een gezin moet dus werken. Het managementmodel in een gezin is diffuus. Er is geen duidelijk organisatieplaatje, maar de organisatie van een gezin groeit van binnenuit. Als het goed is, dan is liefde de bezielende kracht waarmee gezinnen zichzelf organiseren. Gezinnen vormen dus organische organisaties waarin een wij-gevoel domineert. De structuur is feitelijk flinterdun: altijd bij elkaar horen en voor elkaar verantwoordelijk zijn.

PdB: ‘Meer is er eigenlijk niet.

Familieverbanden kunnen het gezin versterken. Het familiebedrijf was heel lang een verlengde arm van het gezin. Vandaar dat familiebedrijven regelmatig zo succesvol zijn gebleken. Gezinnen en familiebedrijven zijn

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

Je moet dromen om bezield te kunnen zijn.

Je leven is een realisatie van je dromen.

9 IK LEEF 6.indd 9

28-10-10 15:58

Paul de Blot: ‘Waar zit de directie in jouw lichaam?’

IK LEEF 6.indd 10

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6 organisaties met grote onderlinge verbondenheid, gemeenschappelijk spirituele waarden en aanvullende maar vaak tegengestelde krachten. Man-vrouw, ouder-kind, schoonouderskleinkinderen. Heel nuttige tegenstellingen die voor vitaliteit zorgen. Samen kan een eenheid worden gerealiseerd. In platte, moderne organisaties worden de tegenstellingen juist genivelleerd.

We moeten allemaal gelijk zijn. Niemand mag zijn kop nog boven het maaiveld uitsteken.

De neuzen moeten allemaal dezelfde kant op staan. Daar gaan organisaties dood aan. Als je de ruimte voor tegenstellingen beknot, dan smoor je de spiritualiteit en de kracht van het unieke individu’.

GvK: ‘Wat is uw kijk op het moderne netwerken?’

PdB: ‘We leven in een tijd van netwerkorganisaties. Netwerken ontstaan voor een deel spontaan. Ook binnen organisaties is sprake van informele netwerken die vaak een veel grotere bezieling delen dan de organisatie als geheel. En netwerken die groeien en bloeien worden op den duur informele beslisstructuren met een grote invloed op de maatschappij als geheel’.

Spiritueel netwerken

GvK: ‘En waarom kun je netwerken niet wegwerken?’

PdB: ‘Een echt netwerk heeft geen structuur, geen baas. Neem nou de VISA creditcard. Een netwerkorganisatie zonder bank en zonder duidelijke leiding of directie. Het is een netwerk waarbinnen geld circuleert op een totaal andere wijze als de manier waarop banken bijvoorbeeld geldstromen beheren’.

Even samenvatten wat business spiritualiteit wil bewerkstelligen in mensen en organisaties: Realisme - weten wat je doet en wat het je kost om dat te doen.

Idealisme - weten waarom je het doet en plezier scheppen in je werk.

Spiritualiteit - innerlijke groei bewerkstelligen, leren, een leven lang.

I

n het meerjaren beleidsplan van 1nP wordt een warm pleidooi gehouden voor onverwachte samenwerkingsvormen, slimme clusters van disciplines die elkaar aanvullen en alleen al daarom een meerwaarde bieden voor de organisatie en de cliënten. Nu kun je 1nP zelf ook zien als een slimme cluster van disciplines die elkaar aanvullen. 1nP is de verpersoonlijking van de netwerkorganisatie.

GvK: ‘Wat maakt netwerkorganisaties zo sterk?’

PdB: ‘Een netwerk kun je niet wegwerken’ (brede glimlach).

‘VISA bestaat uit onderling netwerkende groepen waarin soms geniale en soms minder vruchtbare ideeën worden geboren. Maar nergens is een aandeelhoudersvergadering of een centrale directie die stuurt op de producten van het netwerk’.

GvK: ‘Ik ben er nog niet zo zeker van dat VISA niet op de een of andere manier een centrale beslisstructuur hanteert, maar ik begrijp hoe de flexibiliteit en de laagdrempeligheid van netwerkorganisaties zorgen voor de veerkracht van de organisatie. Maar mijn vraag aan u zou zijn: hoe verhoudt zich de netwerkstructuur in organisaties bijvoorbeeld tot het familiebedrijf?’

PdB: ‘Mijn wedervraag zou zijn: wie is de directie van jouw lichaam? Wie staat aan het hoofd van je lijf?’

GvK: (lachend): ‘Gelukkig heeft mijn lijf geen board-meeting nodig om levensbepalende besluiten te nemen’.

PdB: ‘Precies. Je brein zit overal’.

Hij trommelt met twee handen tevreden op zijn buik. ‘Het brein zit meer in je buik dan in je hoofd. De buik reageert het eerste op onheil.

De primaire respons manifesteert zich het eerste in de buik. Dat zijn we vergeten en we zijn het gaan negeren, maar dat maakt het niet minder waar. In de buik en niet in het hoofd begint de bewustwording van de eigen kracht’.

Boerenslimheid

I

llustratief voor die bewustwording van de eigen innerlijke kracht is het verhaal van Friedrich Wilhelm Raiffeisen (overleden in 1888), grondlegger van het coöperatieve bankwezen en van de Raiffeisenbank, die later, na de fusie met de Boerenleenbank, de Rabobank zou gaan heten. Paul de Blot wil het voorbeeld graag noemen, omdat er een duidelijke reden is waarom de Rabobank zich in de recente bankencrisis zo wonderwel staande heeft weten te houden.

11 IK LEEF 6.indd 11

28-10-10 15:58

PdB: ‘Raiffeisen was een diep spiritueel mens.

Hij wist als burgemeester van Flammersfeld en later van Neuwied slachtoffers van woeker bewust te maken van hun eigen innerlijke kracht. Hij deed niet aan liefdadigheid. Wil je armoede bestrijden, dan dien je de afhankelijkheid te lijf te gaan’.

Driemaal Es Raiffeisen bewerkstelligde dat door drie krachtige componenten: Selbsthilfe: zelfhulp door onderlinge samenwerking; Selbstverwaltung: zelforganisatie door coöperatieve samenwerking; Selbstverantwordung: zelfverantwoording in het besef dat elk lid individueel en alle leden gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen.

PdB: ‘Raiffeisen richtte een “broodvereniging” op waarbij de schamele inleg van iedereen in het collectief in betrekkelijk korte tijd voldoende bleek om de “broodschuld” van hen allen in te lossen. En dan bleef er nog wat winst over. Zo werd het idee van de voorschotbank geboren. In de voorschotbank was de hele lokale gemeenschap verenigd met ingelegd geld. Het geld werd risicovrij belegd en vermeerderde zich gestaag. Niet spectaculair, maar heel betrouwbaar. De kredieten die de voorschotbank verstrekte kenden zeer billijke voorwaarden. Dat was mogelijk en uitvoerbaar omdat het gemeenschapsdenken en niet het marktdenken bepalend was voor de wijze waarop leden elkaar onderling behandelden en ook voor de wijze waarop de voorschotbank

IK LEEF 6.indd 12

verantwoording aan de leden aflegde. Daarin zijn coöperatieve banken wezenlijk verschillend van beursgenoteerde banken. Banken die niet meer werken voor een collectief van spaarders, missen de bezieling. Geld maken met geld is op zichzelf geen bezielende bezigheid en als vervolgens rijk worden het enige doel is, dan mondt dat uit in een graaicultuur waar we nu de wrange vruchten van plukken’.

‘Banken hebben in de loop der tijd een cruciale denkfout tot de norm verheven. Spaarders zijn geen klanten van een bank, maar de eigenaren van die bank. Niet de aandeelhouders zijn eigenaar, maar de spaarders die het ingelegde kapitaal van de bank hebben geleverd. Zodra je van spaarders klanten maakt, die je lokt met een aantrekkelijke rente maar die je vervolgens kosten in rekening brengt voor het beheer van hun eigen geld, heb je als bank het hellend vlak van de hebzucht betreden’.

GvK: ‘Treffen we een voorbeeld van meer ethisch bankieren dan bij de islamitische banken? De islam verbiedt immers het lenen met rente’.

PdB: ‘Heel goed dat je daarmee komt. Ik heb jarenlang in Indonesië gewerkt. Islamitisch bankieren werkt daar al decennia met succes.

Ik zal een simpel voorbeeld geven. Je had een dorp met Hindoes waarvan de mannen vermoord waren door de oppositie. Je moet weten dat die Hindoes in dat dorp een koe, een paar kinderen en een klein veldje met maïs hadden.

Een koe is voor de Hindoe een belangrijk religieus symbool. Als je geen koe hebt, dan ben je geen mens. Vrouwen die in dat dorp zonder mannen geen koe hadden, waren “publieke vrouwen”. Dus de koe mocht onder geen beding dood gaan. Als een kind stierf, dan was dat minder erg. Het maïsveldje leverde in

de droge tijd net genoeg voor óf de koe óf het kind. Wat gebeurde er? De kinderen gingen dood. Want de koe moest blijven leven. Wat deed de islamitische bank in dit geval? Alle koeien werden bij de bank in bewaring gegeven. De bank bracht de koeien naar een rivieroever waar het gras welig tierde. Daar mochten ze grazen. Na verloop van tijd kwamen de koeien terug naar het dorp. De dieren hadden intussen elk drie kalveren gekregen. Ieder derde kalf kreeg de bank, de overige kalveren waren voor het dorp. Dát is het principe van islamitisch bankieren.’

GvK: ‘Ik hoor u eigenlijk ook zeggen dat u vindt dat een bank die geld leent aan een bepaald project mede-verantwoordelijk zou moeten zijn voor het welslagen van dat project’.

PdB: ‘Precies! En de eventuele meerwaarde die zo’n project oplevert, komt de bank dan ook voor een deel rechtens toe. Is het project verliesgevend, dan moet de bank eveneens z’n verlies nemen’.

‘Islamitisch bankieren werkt al vele decennia met vormen van micro- en minikrediet zonder onderpand. Het is niets nieuws. Het is spiritueel ondernemen vanuit een sterke gemeenschapszin’.

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

Banken hebben in de loop der tijd een cruciale denkfout tot de norm verheven.

13 IK LEEF 6.indd 13

28-10-10 15:58

Het microkrediet: een droom waarmee een wereld te winnen valt.

IK LEEF 6.indd 14

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

Microkrediet op grote schaal De Bengaalse econoom Muhammad Yunus wordt beschouwd als de ontwikkelaar en grondlegger van het microkrediet.

Een microkrediet is een kleine lening aan ondernemers die te arm zijn om voor hoogrentende bankkredieten met onderpand in aanmerking te kunnen komen.

Yunus is ook de oprichter van de Grameen Bank. In 2006 kregen Yunus samen met deze bank de Nobelprijs voor de Vrede; ‘voor inspanningen om economische en sociale ontwikkelingen van onderop mogelijk te maken’. Twee dagen voor de Nobelprijs werd toegekend aan Yunus en de Grameen Bank, hield prinses Máxima op een financiële conferentie in Basel een toespraak over het onderwerp. ‘World financial systems are not inclusive today. Well over three billion people do not have access to basic financial services such as credit, savings and insurance’, zei Máxima, die voor haar koninklijke status gepokt en gemazeld werd in het New Yorkse bankwezen en die momenteel lid is van een VN-werkgroep die het microkrediet moet stimuleren. Het feit dat deze kleine leningen aan arme mensen in ontwikkelingslanden worden verstrekt en dat er vaak geen onderpand is, hoeft niet te betekenen dat een bank er meer risico mee loopt.

‘For instance, while micro credits lack physical collateral, they are underpinned by substantial social collateral, a system which has ensured strong group pressure to repay loans in time’.

Spiritualiteit op maat Het microkrediet: een droom waarmee een wereld te winnen valt. En een Nobelprijs.

De droomkracht van business spiritualiteit kan niet genoeg benadrukt worden. In de droom manifesteert zich het idealisme en het streven naar hogere doelen. Dromen kondigen groei aan en kunnen angsten bezweren.

Dromen, collectief dromen maar ook de kracht van de individuele droom, bieden organisaties onvermoede mogelijkheden.

Het is spiritualiteit op maat.

PdB: ‘In Maleisië leeft een stam met een rijke droomcultuur. De leden van de stam zijn vermaard vanwege hun efficiënte bedrijfsvoering en de hoge kwaliteit van hun organisatievermogen. Bij het ontbijt consulteert het stamhoofd de leden over hun dromen.

‘Johny, wat heb jij vannacht gedroomd?’

‘Een tijger die me aanviel, vader’.

‘Wat deed je toen?’, vraagt het stamhoofd.

‘Ik liep weg vader’.

‘Goed jongen, vanavond droom je weer van die tijger. En dan jaag jij de tijger weg.

Hoor je dat, Johny?’

‘Ja vader’.

De volgende ochtend worden bij het ontbijt weer de gebruikelijke droomgesprekken gevoerd.

‘Johny, wat heb jij vannacht gedroomd?’

‘Dezelfde tijger kwam op me af en viel me aan’.

‘Wat deed je toen, Johny?’

‘Ik joeg hem weg vader’.

‘En wat deed de tijger, Johny?’

‘De tijger liep weg, vader’.

Gebruikte bronnen: ‘Jezuïeten aan het woord’, Els Holland in gesprek met Paul de Blot, Magazine Nieuwe Leiders, november 2009. ‘Bewustwording van eigen kracht’, Paul de Blot over de coöperatieve grondslag van de Rabobank, Business Spiritualiteit Magazine Nyenrode, nummer 10 2010, onder redactie van Paul de Blot.

‘Samen werken in organisaties’, Business Spiritualiteit Magazine Nyenrode, nummer 11 2010, onder redactie van Paul de Blot. ‘Ignatius van Loyola als crisismanager’, Paul de Blot, Uitgeverij Ten Have, ISBN nummer: 978 90 259 5992 0. ‘Zwolle aan Zee’, het verhaal achter baanbrekend HRM-beleid, Lydia Lijkendijk, gemeente Zwolle, februari 2010, ISBN: 978 90 902 4952 0. ‘Maxima over microkrediet’, Juurd Eijsvoogel, NRC Handelsblad, 14 oktober 2006.

15 IK LEEF 6.indd 15

28-10-10 15:58

Vraaggesprek met Djøra Soeteman

Psychotherapie D rendeert

Brain drain

Maar wat kost dat nou?

Onderzoek naar de effectiviteit van psychotherapie is niet nieuw. Onderzoek naar de kosteneffectiviteit van psychotherapie wel. Op 3 juni 2010 promoveerde de 32-jarige, in Den Haag geboren Djøra Soeteman aan het Erasmus MC op het onderzoek: ‘Economic Evaluation of Psychotherapy for Personality Disorders’. De eerste grootschalige studie in Nederland die psychotherapeutische interventies valideert in valuta. De uitkomsten van het onderzoek zijn interessant genoeg om het maatschappelijk belang van psychotherapie in een nieuw daglicht te zien. De samenleving kan geld besparen, concludeert Djøra Soeteman, en de behandelkosten zijn snel terugverdiend. Reden genoeg voor een vraaggesprek met de kersverse doctor.

at kan nog net. Nederland en de geestelijke gezondheidszorg alhier raken een wetenschappelijk brein kwijt. Djøra Soeteman, die in Leiden psychologie heeft gedaan in de afstudeerrichting klinische- en gezondheidspsychologie, was sinds 2003 verbonden aan de onderzoeksafdeling van het Psychotherapeutisch Centrum De Viersprong in Halsteren, maar vanaf 1 september 2010 woont Djøra in Boston waar ze aan de Harvard School of Public Health bij het Center for Health Decision Science werkt aan economische modellen voor interventies in de geestelijke gezondheidszorg.

Naast persoonlijkheidsstoornissen worden depressie en Alzheimer haar volgende grote onderzoeksonderwerpen

De Viersprong De onderzoeksafdeling van De Viersprong is uniek. Er werken zo’n vijftien onderzoekers bij het Viersprong Institute for Studies on Personality Disorders (VISPD). Het meten van de effectiviteit en de kosteneffectiviteit van het eigen behandelaanbod is in Nederland nog altijd vrij bijzonder. Hulp aan cliënten uitdrukken in harde munten is iets waar behandelaars altijd wat aarzelend over deden. Je helpt immers iemand in psychische nood ongeacht wat het kost? Maar die tijden zijn voorgoed voorbij. Djøra Soeteman werd aangezocht voor het onderzoeken van de kosteneffectiviteit van psychotherapie op basis van de meest geavanceerde economische modellen. Daarvoor moest ze wel eerst met een beurs drie maanden naar de Verenigde Staten, de Harvard School of Public Health in Boston, om er zich te bekwamen in het ontwikkelen van besliskundige modellen.

Duizend eetlepels als de gepantserde huid van een gordeldier: kunst in de tuinen van Psychotherapeutisch Centrum De Viersprong in Halsteren.

IK LEEF 6.indd 16

B

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

17 IK LEEF 6.indd 17

28-10-10 15:58

Djøra Soeteman

‘De lijdensdruk van cliënten met een persoonlijkheidsstoornis is hoog en vergelijkbaar met die van bijvoorbeeld diabetici of Parkinson-patiënten’.

IK LEEF 6.indd 18

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

De onderzoeksgroep Haar promotieonderzoek is gebaseerd op de SCEPTRE-studie (Study on the Cost Effectiveness of Personality disorder TREatment).

In deze studie is de kwaliteit van leven gemeten van 1708 cliënten die zich hebben aangemeld voor een behandeling bij zes verschillende GGZ-instellingen.

V

an die populatie was 35% man, 65% ongetrouwd, 22% ongetrouwd en de rest gescheiden of weduwe/weduwnaar. De gemiddelde leeftijd van de onderzochte populatie was 33,7 jaar.

Meer dan 900 cliënten werden over een periode van drie jaar gevolgd door middel van vragenlijsten. Er werd niet alleen gevraagd naar klinische variabelen zoals klachten en persoonlijkheidspathologie, maar ook naar economische variabelen zoals zorggebruik en werkverzuim. De onderzochte populatie bestond onder andere uit 241 mensen met ‘emotionele’ stoornissen, zoals borderline-, narcistische, theatrale of antisociale stoornissen (cluster B) en 448 mensen met ‘angstige’ stoornissen zoals de vermijdende, afhankelijke of obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornissen (cluster C).

Ziektelast Ziektelast, dus zeg maar de lijdensdruk van een cliënt, is relevant voor de mate waarin een samenleving bereid kan worden gevonden publieke middelen aan te wenden voor de hulp aan zo’n cliënt. In het algemeen geldt: hoe groter de lijdensdruk bij de cliënt, des te meer zal men bereid zijn te betalen voor een behandeling.

Voor een kalknagel is radiotherapie disproportioneel. En tientallen pijntjes kunnen toe met een aspirientje. Hoe zit dat bij zielepijn? Daar gaat een vraag aan vooraf.

Verbetering van kwaliteit van leven Hoe meet je een verbetering in kwaliteit van leven? Met een QALY 1.

Het is de effectmaat die in de gezondheidseconomie over het algemeen wordt gehanteerd.

Het staat voor Quality Adjusted Life Years, en het meet de winst in ‘voor kwaliteit van leven’ gecorrigeerde levensjaren.

Djøra Soeteman: ‘Het aardige van de QALY is dat het een generieke uitkomstmaat is.

Daardoor wordt het mogelijk de effectiviteit van een psychotherapeutische behandeling, uitgedrukt in QALYs, te vergelijken met de effectiviteit van andere interventies, bijvoorbeeld bij somatische ziektebeelden’.

De kwaliteit van leven van cliënten met persoonlijkheidsstoornissen is laag: 0.56 en te vergelijken met de kwaliteit van leven van patiënten met diabetes, reuma, of de ziekte van Parkinson. Ter vergelijking, de ‘normale’, gezonde populatie heeft een gemiddelde kwaliteit van leven van 0.85.

Ziek zijn is duur Het hebben van een persoonlijkheidsstoornis is niet alleen een enorme last voor de cliënt zelf, maar ook voor de samenleving. Deze groep cliënten maakt hoge kosten door zorgconsumptie en werkverzuim.

D

ie economische ziektelast hebben we becijferd. Met dat cijfer kun je zinvolle uitspraken doen over het economisch rendement van behandelmethoden. Dus: wat is de samenleving kwijt aan een cliënt, voordat deze start met een behandeltraject? In het jaar voorafgaande aan de start van de behandeling blijkt een cliënt met een persoonlijkheidsstoornis de samenleving gemiddeld 11.126 euro te kosten. Dat is een grootheid waar een onderzoeker wat mee kan.

De behandelkosten kunnen worden gewogen tegen de besparingen die het de samenleving oplevert wanneer die cliënt eenmaal uitbehandeld is. De uitkomst van de vergelijking is de netto besparing die de gemeenschap heeft gerealiseerd door voor een bepaalde behandelvorm te kiezen.

1 Een QALY met een waarde tussen nul (extreem slechte gezondheidstoestand) en een (perfecte gezondheidstoestand).

19 IK LEEF 6.indd 19

28-10-10 15:58

Kort, korter, kortst

Blijvend herstel

Behandelingen kosten niet hetzelfde. Als blijkt dat een langdurige behandelvorm net zo effectief is als een kortdurende behandeling, maar stukken duurder, dan is de keuze voor een goedkoper traject natuurlijk snel gemaakt.

Een aanzienlijk percentage van de cliënten (tweederde) herstelt na behandeling waardoor de kosten teruglopen tot minder dan een kwart. De eigenlijke behandelkosten zijn dus snel terugverdiend doordat cliënten weer in staat zijn aan het werk te gaan en minder gebruikmaken van de gezondheidszorg.

Daarna leidt psychotherapie zelfs tot besparingen. Bovendien is de verbetering van kwaliteit van leven aanzienlijk met scores na een jaar en zelfs nog na 5 jaar die te vergelijken zijn met de kwaliteit van leven van de normale populatie.

U

it het onderzoek van Djøra Soeteman komt weliswaar naar voren dat langdurige behandelingen marginaal effectiever kunnen zijn, maar vervolgens moet je voor de kosteneffectiviteit van die behandeling meten of de kleine, extra behandeleffecten van een langdurig traject de hoge, extra kosten ook werkelijk waard zijn.

Djøra Soeteman: ‘Wanneer uit onderzoek blijkt dat het extra effect slechts minimaal is en je betaalt er als samenleving wel enorm veel extra geld voor, dan kies je dus voor de kortdurende behandeling, omdat je daarmee voor hetzelfde geld meer mensen kunt helpen’.

De behandelmethoden Het onderzoek van Djøra Soeteman analyseert vijf vormen van behandeling: langdurige ambulante psychotherapie, kortdurende en langdurige psychotherapeutische dagbehandeling en kort- en langdurige klinische psychotherapie.

IK LEEF 6.indd 20

Zorgmarkt met beleid Het percentage herstelde cliënten verschilt uiteraard van behandeling tot behandeling.

Dergelijke effectmetingen spreken de behandelaars vaak het meest aan. Het effect van een behandeling meten aan de hand van de kosten per QALY is nieuw en veel minder algemeen bekend. Toch levert die wijze van effectmeting de duidelijkste uitkomsten voor beleidsbeslissingen op. Namelijk: wat is de samenleving bereid te betalen voor één eenheid winst per QALY? Djøra Soeteman:

‘Het is nog helemaal geen gemeengoed bij de beleidsmakers, de zorgverzekeraars en de GGZ-instellingen om het rendement van psychotherapie op deze wijze te scoren.

Maar dat kan niet uitblijven nu de budgetten in de zorg krapper en krapper gaan worden. Het maatschappelijk doel zal de komende jaren nog veel scherper worden gesteld: hoe helpen we zoveel mogelijk mensen met een beperkt budget.

Verwijs je cliënten naar suboptimale behandelvormen, dan ben je als samenleving toch bezig onnodig veel geld per cliënt uit te geven. Ergo; je kunt minder cliënten effectief behandelen’.

Overige uitkomsten Het onderzoek toont verder aan dat borderline en obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornissen opvallende voorspellers zijn van hogere gemiddelde totale ziektekosten. Bij deze groep is de economische ziektelast beduidend hoger dan bij cliënten met depressie en gegeneraliseerde angststoornissen. De onderzoeksresultaten suggereren ook dat, vanuit een cliëntenperspectief, de wetenschappelijke nadruk die nu ligt op de borderlinepersoonlijkheidsstoornis zou dienen te verschuiven naar de narcistische, depressieve persoonlijkheidsstoornissen en de theatrale, zelfondermijnende persoonlijkheidsstoornissen, aangezien een hogere ziektelast de kwaliteit van leven bij deze laatste condities ernstig aantast.

‘Economic Evaluation of Psychotherapy for Personality Disorders’. De eerste grootschalige studie in Nederland die psychotherapeutische interventies valideert in valuta.

B

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6 Djøra Soeteman: ‘Nu houden artsen bij verwijzing van cliënten naar behandelprogramma’s onvoldoende rekening met de economische gevolgen, waardoor ze voor onnodig dure behandelingen zouden kunnen kiezen’.

21 IK LEEF 6.indd 21

28-10-10 15:58

Psychotherapie rendeert Het behandelen van cliënten met een persoonlijkheidsstoornis kan de maatschappij vermoedelijk miljarden euro’s opleveren.

De kosten van psychotherapieën zijn bovendien maar een fractie van de maatschappelijke kosten die deze cliënten maken als ze niet worden behandeld. Ook dat toont het onderzoek van Djøra Soeteman helder aan. Maar willen we de boodschap wel horen?

Persoonlijkheidsstoornissen komen veel voor. Ongeveer één op de tien mensen lijdt eraan. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht,

is het mogelijk cliënten met een persoonlijkheidsstoornis zo te behandelen dat het de maatschappij financieel voordeel oplevert. Zoals gezegd kost een cliënt gemiddeld 11.126 euro in het jaar dat voorafgaat aan de behandeling (zowel medische kosten, als opname in een kliniek, als indirecte kosten zoals ziekteverzuim). Een aanzienlijk percentage van deze cliënten (tweederde) herstelt na behandeling waardoor de kosten teruglopen tot minder dan een kwart. De eigenlijke behandelkosten zijn dus snel terugverdiend doordat cliënten weer in staat zijn aan het werk te gaan en minder gebruikmaken van de gezondheidszorg.

Daarna leidt psychotherapie zelfs tot besparingen.

Tel uit je winst Om financieel voordeel te kunnen behalen met psychotherapie is het van belang dat cliënten de meest kosteneffectieve behandeling krijgen.

Ook daarover doet het promotieonderzoek krasse uitspraken. Cliënten met een emotionele stoornis zoals borderline (cluster B), zouden ambulante psychotherapie moeten krijgen. Cliënten met een ‘angstige’ stoornis, zoals mensen met dwanggedachten en dwanghandelingen (cluster C) zouden moeten worden behandeld met een kortdurende opname in een kliniek.

Djøra Soeteman: ‘Nu houden artsen bij verwijzing van cliënten naar behandelprogramma’s onvoldoende rekening met de economische gevolgen, waardoor ze voor onnodig dure behandelingen zouden kunnen kiezen’.

Verder onderzoek Ook op andere manieren kan nog worden verdiend. Als de maatschappij in onderzoek naar psychotherapie zou investeren, kan dat ruim een miljard euro opleveren. Het gaat dan bijvoorbeeld om onderzoeken die meer inzicht geven in welke behandelingen financieel het beste uitpakken. Daarnaast kan nog bijna 2 miljard euro verdiend worden door bijvoorbeeld de therapietrouw van cliënten te verbeteren, de drempel voor psychotherapie te verlagen en door ervoor te zorgen dat er meer mensen behandeld kunnen worden met de meest kosteneffectieve behandelingen.

Djøra Soeteman: ‘Natuurlijk kosten onderzoeken geld, maar dat wordt snel terugverdiend als we door die onderzoeken ontdekken hoe we een groot aantal cliënten het beste kunnen helpen, tegen de laagste kosten’.

IK LEEF 6.indd 22

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

Kwaliteit van zorg Het promotieonderzoek van Djøra Soeteman bevat tal van argumenten die de beleidsmakers van vandaag aan zouden moeten spreken. Het bewijs dat er kosteneffectieve psychotherapie beschikbaar is, lijkt geleverd.

Het bewijs dat er kosteneffectieve psychotherapie beschikbaar is, lijkt geleverd.

H

et onderzoek zou politici en zorgverzekeraars kunnen helpen met het maken van verstandige keuzes.

Maar zal dat ook gebeuren? Is de ‘vermarkting van de zorg’ eigenlijk wel de meest verstandige keuze geweest? De verschraling van het zorgaanbod, vier jaar na de invoering van de Wet marktordening gezondheidszorg, doet anders vermoeden. En dan is het ook nog ‘crisis’. In tijden van economische crisis wordt steevast de betaalbaarheid van de zorg onder de loep genomen. De klassieke ‘Freudiaanse’ psychoanalyse, de oudste vorm van psychotherapie, is in maart 2010 per direct geschrapt uit het basispakket voor de Zorgverzekeringswet.

Wegens gebrek aan bewijs, zo heeft het College voor Zorgverzekeringen (CvZ) besloten. Wat jammer nou dat de psychoanalytici de QALY-winst van het bankbezoek niet op tijd hebben gekwantificeerd.

23 IK LEEF 6.indd 23

28-10-10 15:58

Droompraktijk

IK LEEF 6.indd 24

creativiteit en collegialiteit als inspiratiebron Marjan Hoitinga en Marga Bijma ontmoeten elkaar in de GGz Praktijk aan de Trans 15 in Arnhem. Ze kennen elkaar goed.

Werken nauw samen bij 1nP. Wat brengt ze bijeen op deze maandag 9 augustus 2010? Beiden deden interessante uitspraken naar aanleiding van de oproep eerder dit jaar. Toen vroegen we 1nPers om iets te vertellen over crisis en inspiratie: ‘Wat merk jij zelf van de crisis? Elke soort crisis. Zit je in een zakelijke crisis? Een persoonlijke crisis? Een crisisgolf? Of heb je hands-on ervaring met echte crisisinterventies in je vak?’

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

‘Bij ons werken de cliënten’ Marjan Hoitinga

Marga Bijma

Marjan over de crisisinterventie die haar het meest is bijgebleven

Marga over de crisisinterventie die haar het meest is bijgebleven:

‘Een indrukwekkend voorbeeld betrof een Afghaanse man, vluchteling, in hongerstaking vanwege mogelijke uitzetting, gezin vermist en nog in Afghanistan. Week na week kwam ik samen met een tolk bij hem thuis en elke keer stond de tafel vol eten. Als teken van gastvrijheid. Zelf werd hij steeds magerder. In vrijwel elke crisissituatie is het belangrijk om snel de gehele context in kaart te brengen. Dan weet je waar je het eerst mee aan de slag moet.

Als casemanager moest ik met veel instanties contact zoeken. Vluchtelingenwerk, het Rode Kruis, tolken, de huisarts. Ga zo maar door.

Het ontbreekt in Nederland vaak aan goede samenwerking. Juist de kwetsbare groep asielzoekers raakt dan het spoor volledig bijster.

Voor deze man was het vooral erg belangrijk dat hij wist dat er daadwerkelijk gezocht werd naar zijn gezin, naar een contactpersoon in Afghanistan. Het verhaal kreeg met de uiteindelijke gezinshereniging gelukkig een happy end’.

‘De wonderlijkste interventie vond plaats bij een cliënt die flink dissocieerde, zeer angstig was en totaal buiten de realiteit in mijn spreekkamer stond. Dat duurde ruim een uur.

Ik kreeg haar niet terug in de werkelijkheid en ik heb echt alles geprobeerd wat ik maar kon bedenken. Uiteindelijk gooide ik een glas water langs haar heen erg hard tegen de muur.

Onmiddellijk resultaat. Ze schrok enorm en dat hielp haar weer terug in het hier en nu.

De muur was nog een tijd flink nat. Ik was achteraf blij dat er water in het glas zat en geen koffie’.

25 IK LEEF 6.indd 25

28-10-10 15:58

Even voorstellen Marjan Hoitinga werkt als relatiebeheerder bij 1nP. Heeft eerst de B-verpleging gedaan en daarna de A-verpleging. Vervolgens de SPV-opleiding (MGZ-richting GGZ).

Daarna deed Marjan de voortgezette opleiding. ‘Toen begon het te kriebelen en wilde ik eigenlijk toch ook wel een echte studie gaan doen. Vijf jaar geleden heb ik de daad bij het woord gevoegd en ben na lang nadenken onderwijskunde gaan studeren’. In die studie staan vragen centraal als: hoe leren mensen en hoe leren organisaties. Voor Marjan sloot dat goed aan bij haar werkzaamheden in de snel veranderende GGZ. In januari 2011 studeert zij af op een onderzoek naar de leerzaamheid van feedback in de medisch-klinische setting.

‘Wat draagt feedback bij aan leren” en hoe werkt dat in een setting waar kritische reflectie niet zo gebruikelijk is.

Het onderzoek is gedaan in een algemeen ziekenhuis en de vragenlijst die ik heb ontwikkeld is vooral nuttig voor de verwerking van feedback onder professionals. Dus hoe ga je om met intervisie onder vakbroeders en met collegiale kritiek. Ik heb getracht alle factoren die invloed hebben op feedback zo nauwkeurig mogelijk uit te pluizen. Kennis daarvan geeft direct ook een beeld van organisaties en hoe ze functioneren of disfunctioneren. Is er een aanspreekcultuur of een afrekenmentaliteit, dat soort zaken. Het onderzoek en mijn belangstelling daarvoor zeggen ook veel over mijzelf.

Ik vind de mensen waar ik mee werk en de inspiratie die ik bij hen kan opdoen ongelooflijk belangrijk’.

IK LEEF 6.indd 26

De droom waarmaken Marga Bijma is GGz-verpleegkundig specialist. Ze heeft andragologie gestudeerd, een destijds wat obscure studie waarin per jaar zes mensen afstudeerden.

Toen bleek dat er in dat vak geen werk te vinden was, heeft ze de B-verpleging in Wassenaar gedaan. Vervolgens aan de slag in de psychiatrie en daarna de opleiding tot Verpleegkundig Specialist gevolgd. Direct na de opleiding is Marga gaan werken als onderzoeker en startte ze een eigen praktijk.

Daarmee realiseerde ze de droom die ze al een tijdje koesterde. ‘Eerst alleen en inmiddels met twaalf collega’s op twee locaties’. De GGz Praktijk is in enkele jaren uitgegroeid tot een echte Arnhemse stadspraktijk. De praktijk heeft twee belangrijke doelgroepen. ‘Een groep kwetsbare mensen met zware problematiek die

bij de grote instellingen tussen wal en schip is geraakt. En een groep die om verschillende redenen liever buiten de officiële GGZ wil blijven, mensen die een zekere bekendheid genieten; sporters, deejays, modellen, schrijvers.

Niet minder ziek, maar veel meer beducht op wat behandeling zou doen voor hun cv wanneer het bekend zou raken’.

De collega’s die inmiddels de GGz Praktijk bevolken, vormen samen een hecht team en zijn bereid om iedereen binnen te halen. ‘Dat is meteen ook onze valkuil. Soms is de problematiek dermate zwaar dat het veel vraagt van het team. Dan moet je denken aan meervoudige persoonlijkheidsstoornissen, zware depressies, angstklachten, suïcidale cliënten.

Mensen die juist nu, in deze tijd van crisis, vaak als eerste ontslagen worden, schulden hebben, alcohol- of drugsverslaafd zijn. Om nog maar te zwijgen van de groep asielzoekers, allochtonen met ernstige oorlogstrauma’s opgelopen in het land van herkomst’.

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

Groot worden door klein denken Is de GGz Praktijk in Arnhem nu een voorbeeld van de multidisciplinaire cluster die 1nP voor ogen staat?

Marga: ‘We werken allemaal nauw samen.

Soms leveren we verslavingszorg, een EMDRinterventie, gesprekstherapie, creatieve therapie. We bieden in het hulpverleningstraject van alles aan. We zijn klein, maar ons aanbod is divers. Cliënten vinden het erg prettig om in huis op allerlei manieren te kunnen werken aan zichzelf. De drempel is bovendien laag.

Onze cliënten kennen de professionals die hier werken, gewoon van de koffie of het openen van de voordeur. Je ontmoet elkaar hier gemakkelijker’.

Marjan: ‘Deze GGz Praktijk is echt een multidisciplinaire 1nP-cluster. Het klinkt misschien raar maar ik ben altijd een beetje trots op Marga. Trots op wat ze hier allemaal voor elkaar gekregen heeft. Vanuit de 1nP visie en onze missie wordt hier de eigen keuzevrijheid van cliënten heel serieus genomen en tegelijkertijd is het een groepspraktijk waar iedereen terechtkan. De praktijk kan ook alles aan, daar zit de collectieve kracht. Het is een echt team, waarbij Marga goed bewaakt welke disciplines er bijvoorbeeld nog onvoldoende vertegenwoordigd zijn’.

Marga: ‘Er is inmiddels wel samenwerking met 1nP-psychiaters. Een vast samenwerkingsverband met een psychiater is wat moeilijker te realiseren. Wel hebben we sinds kort ook een arts’.

Marjan: ‘Die arts is iemand die ik kende door mijn werk als relatiebeheerder. Soms lukt het om disciplines langs die weg bij elkaar te krijgen. Deze arts is toevallig niet in de regio Arnhem gevestigd, maar we zijn voor de GGz Praktijk vervolgens toch regio-overstijgend gaan zoeken. In de praktijk is Nederland natuurlijk zo klein dat je een goed team kunt smeden ook al woont en werkt niet iedereen op loopafstand van elkaar’.

Marga: ‘Het is eigenlijk heel simpel. Als ik een cliënt met ADHD zou hebben, dan zou ik willen werken met Wytze van der Zwaag. Een kei in zijn vakgebied. Dus zorgen we hier dat we voor cliënten die dat wensen een samenwerking met Wytze tot stand kunnen brengen’.

Het is in het mobiele Nederland ook veel minder moeilijk om een deel van je begeleiding vanuit Arnhem in bijvoorbeeld Groningen te gaan halen. Al blijft er altijd een flinke doelgroep die de praktijk om de hoek wil hebben.

Vallende sterren Hoe zit het met de BN-ers die in geestelijke nood geraken en de privacy van de GGz Praktijk in Arnhem zo weten te waarderen?

alternatief en dat raakt bekend, van mond tot mond. Zeker in zo’n kunststad als Arnhem’.

Marjan: ‘Dat is trouwens de kracht van een netwerk als 1nP. We hebben bijvoorbeeld een therapeut met een achtergrond als professioneel danser. Zij werkt in Utrecht en Amsterdam. Ze richt zich op typische beroepsgerelateerde klachten, zoals bijvoorbeeld anorexia. Dit soort specialisten moet goed thuis zijn in het milieu van de cliënt en zoekt de eigen cliënten dan ook vaak op locatie, de dansacademies, de hogescholen’.

Nou moeten kunstenaars vooral ook een beetje prettig gestoord blijven en niet al te veel ‘behandeld’ worden. Immers, iets van het deviante gedrag vindt ongetwijfeld z’n oorsprong in wat voor de creatieve geest een ‘goudmijn’ moet zijn. Origineel is bij uitstek afwijkend van de norm en als er iets is wat we de kunstzinnige geest niet mogen afnemen dan is het wel diens originaliteit.

Marjan: ‘Zorg op maat betekent in dit geval dan ook dat je als behandelaar oog hebt voor de bijzonderheid van de creatieve geest. Daar passen geen geïnstitutionaliseerde GGZprotocollen bij’

Marga: ‘Dat is eigenlijk heel toevallig zo gekomen. We zijn discreet en betrouwbaar en we zijn betrekkelijk kleinschalig. Cliënten die vanwege hun bekendheid terecht bezorgd zijn om in de roddelpers te moeten teruglezen hoe het met ze gaat tussen de oren, zijn blij met een achterdeur waar de hulp net zo goed en net zo consciëntieus wordt verzorgd als bij de grote GGZ-instellingen, zoals bijvoorbeeld in deze regio De Gelderse Roos. Wij zijn een handig

27 IK LEEF 6.indd 27

28-10-10 15:58

‘Kunstenaars moeten vooral ook een beetje prettig gestoord blijven en niet al te veel ‘behandeld’ worden’.

IK LEEF 6.indd 28

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

Contextueel kijken Waar wordt iemand beter van? Wat is ‘beter’ in elk individueel geval? Marjan zou met de GGz Praktijk in Arnhem graag een practisebased onderzoek willen opzetten.

Marjan: ‘Ik zou wel eens willen weten wat de cocktail is die maakt dat hier de hulp aan bijzondere cliënten zo effectief uitpakt. Het is altijd goed om zichtbaar te kunnen maken waarom iets werkt’.

Marga: ‘Ik denk dat het feit dat we goede gesprekspartners zijn onze troef is. Aandacht is toch het toverwoord’.

Marjan: ‘De meeste evidence-based onderzoeken testen de verschillende behandelvormen op hun effectiviteit, terwijl ik er van overtuigd ben dat vooral het contact tussen cliënt en therapeut bepalend is voor de slagingskans van een behandeling. Scott Miller heeft dit bijvoorbeeld uitvoerig onderzocht en er krasse uitspraken over gedaan’.

Cliënt centered De Amerikaan Scott Miller is oprichter van The Institute for the Study of Therapeutic Change (ISTC) en onderzoeker naar het werkende agens in behandeltrajecten. Hij is één van de drijvende krachten achter monitoring en effectonderzoek. Zowel evidence- als practice-based.

Beeldend kunstenaar Jos van Doorn aan het werk in zijn atelier in Slijk-Ewijk.

Onderzoek door Scott Miller heeft uitgewezen dat de door de cliënt ervaren relatie met de behandelaar van grote invloed is op de effectiviteit van de behandeling. Miller ontwikkelde de CDOI-methode (Cliënt Directed Outcome Informed). Scott Miller over vakbroeder Michael J. Lambert: ‘Where the entire field was focused on methods, Michael J. Lambert in his 1979 book, The Effects of Psychotherapy (Volume 1) was already hot on the trail of what later research would firmly establish as the single largest source of variation in outcome: the therapist. Lambert: “The therapist’s contribution to effective psychotherapy is evident”. Training and selection on dimensions of empathy, warmth, and genuineness are advised, although little research supports the efficacy of current training procedures”’.

Wat werkt in Arnhem?

De GGz Praktijk heeft een heel compleet aanbod: wandeltherapie, psychodrama, muziektherapie, gesprektherapie, EMDR, en ga zo maar door.

Marga: ‘Cliënten geven achteraf aan dat bijvoorbeeld juist de muziektherapie hen heeft geholpen. We hebben geen idee of het succes samenhangt met het medium muziektherapie of met de therapeut zelf, maar de muziektherapie dreigt bij veel instellingen te verdwijnen.

Domweg omdat deze therapievorm zich niet leent voor protocollen en omdat de muziek-

B

29 IK LEEF 6.indd 29

28-10-10 15:58

therapeuten geen evidence-based onderzoeken achter zich hebben die het rendement van de therapievorm verklaren’.

Marjan: ‘Er heerst de geestelijke gezondheidszorg ook nog erg het dogma van de opleiding.

Logisch natuurlijk, maar in de praktijk is het vaak zo dat juist de SPV-er en de verpleegkundig specialist bij de meest ernstige problematiek worden ingevlogen. En dan bedoel ik problematiek (de echte gekte) die niet meer past in het protocol van bijvoorbeeld de GZ-psycholoog of de gedragstherapeut.

Daarbij is de rol van die specialisten vooral het “verdragen van de persoonlijke gekte”, het contact maken met de cliënt en er voor hem of haar zijn. En zo lang als het nodig is. Dat werkt. Heel praktisch kijken naar de context waarin een cliënt leeft en je afvragen wat daarin nou op de allereerste plaats dient te verbeteren alvorens iemand rust kan krijgen’.

Succesformule of toevalstreffer?

Het is prettig werken in de GGz Praktijk in Arnhem. Vindt Marga. ‘Hier heersen geen productienormen, hier handelen we niet in formaliteiten. Toen ik bij De Gelderse Roos werkte, moest ik zeven cliënten per dag zien.

Ik dacht toen: dat gaat me nooit lukken.

Maar nu zie ik er soms meer op een dag en dat met heel veel gemak, zorg en liefde’.

IK LEEF 6.indd 30

Marga Bijma is dan ook de ‘founding father’ van de GGz Praktijk, de oprichtster. Haar inspiratie heeft de praktijk vanaf het prille begin mogelijk gemaakt. Het is niet zo gek dat de initiatiefneemster zelf blaakt van werklust en de eigen visie wil laten slagen.

Marga: ‘Dat zal best zo zijn, maar die energie is hier merkbaar bij iedereen’.

Maar wat moet je doen om de chemie in het team op niveau te houden?

Marga: ‘Ik richt me nogal op wat mijn collega’s prettig vinden. Dat is iets wat ik hoog in het vaandel heb. Ik wil dat we blijven doen waar we zo goed in zijn en wat ons inspireert’.

Marjan: ‘Het is ook een gemeenschappelijke missie. Een gedeelde missie. De professionals hier willen een stadspraktijk vormen met elkaar. Dat is niet alleen bij Marga vandaan gekomen. De eerste groep van collega’s is daarin met elkaar ook gegroeid naar een heldere visie op het werken in zo’n stadspraktijk.

Je kunt een wij-gevoel wel onderhouden, maar het moet er eerst zijn’.

Er is een idee Het is al met al voornamelijk een organisch proces. Het heeft helemaal niet zo veel te maken met professioneel ‘bedrijfje spelen’.

Er is een idee.

Marga: ‘Voor de tweede vestiging aan de Amsterdamse weg had ik onlangs een gesprek met de bank. De bank wil direct weten wat je missie is, je visie, je strategie, je groeimodel, je verwachte winstcijfers. Wat moet het worden? Nou dat weet ik dus niet. En dat is nou net mijn visie, als ik het zo mag zeggen.

Ik zou er niet van slapen als ik dat allemaal zou moeten afdwingen. Ik schrijf niet het draaiboek en ik schrijf niemand de wet voor.

Ik wil openstaan voor de kwaliteiten die iedereen die er komt te werken zelf inbrengt. Wat het team van de GGz Praktijk verbindt, is de wens om het op onze unieke manier te doen.

Ik zoek natuurlijk wel mensen die daarbij passen’.

Wat is dan ‘onze manier’?

Marga: ‘Eerst en vooral is dat: aansluiten bij wat cliënten willen. Dat in tegenstelling tot bedrijfsmatige productienormen, protocollen, omzet, dat soort dingen. We kijken werkelijk naar de cliënt en vragen ons af: wat heb jij nou nodig om een stap verder te komen. Nog iets.

We gaan niet bang worden van cliënten die heel veel van ons vragen. We geloven dat cliënten niet meer vragen dan wat goed voor hen is. In grotere instellingen wordt gauw “moe” en vrij negatief gedaan over cliënten: ze heten daar de “rupsjes-nooit-genoeg”. Ik zweer het je.

Wij reduceren cliënten nooit tot een behandeltraject. Wij gaan uit van de overtuiging dat het echte werk door de cliënten zelf wordt verricht.

En dat is feitelijk ook zo. We “sleuren” niet aan mensen en ik doe niet me mee aan het gejammer over lastige en veeleisende hulpvragers’.

Marjan: ‘Bij 1nP geven we tijdens de introductiedagen voor nieuwe professionals heel duidelijk aan hoe onze manieren zijn. Wat onze visie is. En dat is ook en vooral dat de cliënt centraal staat. Dat we duidelijkheid willen geven aan cliënten, en dat ze zelf mogen kiezen. Maar we willen onze onzekerheid over het vakgebied niet wegmoffelen onder protocollen.

1nPers moeten gemakkelijk bij elkaar te rade kunnen gaan.

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6 Feedback en een cultuur van elkaar open aanspreken moeten de norm blijven in onze organisatie. We willen fouten durven blijven maken en daar vervolgens goede oplossingen voor bedenken’.

Dromen zijn kapitaal We hebben het eigenlijk over het realiseren van je dromen. Letterlijk. Heb je alles gedaan waarvan je hebt gedroomd?

Hoe hou je de inspiratie van het eerste uur levend?

Marjan: ‘Ik ben er echt heilig van overtuigd dat je het meest gelukkig wordt van het volgen van je droom. Ik ga nu niet roepen dat ik later danseres wil worden (wat ik misschien eigenlijk wel zou willen, haha!) maar het is belangrijk dat je doet waar je goed in bent en waar je gelukkig van wordt. Bij 1nP worden de medewerkers echt uitgedaagd om voor zichzelf te formuleren wat hen inspireert en waar ze van dromen. Ligt dat eenmaal op tafel, dan kunnen we werken aan de realisatie van wat iemand ten diepste wil. Daar wordt de organisatie alleen maar beter van. Dat ik na mijn veertigste nog met een studie ben begonnen, heeft effecten voor mij en voor mijn werkkring die je vooraf nooit had kunnen bedenken, maar waarvan je misschien wel hebt durven dromen. Zo’n droom helpt’.

Marga: ‘Dromen en echt werken in je droom kunnen je bijstaan bij het overwinnen van barrières. Ken je de Utrechtse slaap- en droomdeskundige Victor Spoormaker? Hij heeft het over “lucide dromen”, een vorm van getraind dromen waarmee je bijvoorbeeld spreekangst kunt overwinnen’

31 IK LEEF 6.indd 31

28-10-10 15:58

‘Je wordt het meest gelukkig van het volgen van je droom’.

IK LEEF 6.indd 32

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

Slaapschuld

De droom van 1nP

We dromen gemiddeld zes jaar van ons leven. In het vraaggesprek met Paul de Blot, elders in dit nummer van IK LEEF!, wordt het ook aangeroerd. Waarom zouden we die droomtijd niet zinvol kunnen aanwenden?

Zelfverwerkelijking van de professional.

Is dat wat de netwerkorganisatie 1nP feitelijk wil bieden?

Dr. Victor Spoormaker (1979) werkt als onderzoeker bij de disciplinegroep Klinische Psychologie van de Universiteit Utrecht en is als onderzoeker verbonden aan het Neuroimaging Lab van het Max Planck Instituut voor Psychiatrie in München. Hij is de enige Nederlandse onderzoeker die zich volledig bezighoudt met het onderzoeken van dromen. Hij doet onderzoek naar nachtmerries, lucide dromen en creatieve dromen. In 2003 verscheen van hem het boek ‘Alles over dromen’ en in 2005 ‘Droomsucces’.

Volgens Spoormaker bouwen veel van ons in de Westerse samenleving langzaam maar zeker een slaaptekort op, ook wel een ‘slaapschuld’ genoemd. Veel langer slapen in het weekend of tijdens de vakantie kan daar een teken van zijn. ‘Mensen die doordeweeks te weinig slapen krijgen op den duur een chronisch tekort aan slaap. Ze functioneren nog wel, maar verre van optimaal.’ Ook de functionaliteit van je dromen heeft te lijden onder een verstoord slaapritme. Dromen is gezond, nuttig en goed voor je creativiteit. Dromen die je ‘s nachts hebt, zijn de beste voorbeelden van omgevingsonafhankelijke reizen van de geest. Daarnaast doen dromen aan de regulatie van stress. Ook het zogenaamde ‘dagdromen’ is een onderschatte vorm van ontspanning en zelfverwerkelijking.

Marjan: ‘Anders dan in de grotere GGZinstellingen zijn de professionals van 1nP geen “melkkoe”. Wij zeggen: jij bent degene die de inhoud levert. Wij willen graag dat je daarin uniek bent en we zullen je daarbij ondersteunen waar dat mogelijk is. Ook nu we steeds groter worden, willen we die benadering blijven bewaken. Ik besef hoe moeilijk dat is. Voor je het weet sluipt het bedrijfsdenken in de afhandeling van vragen die bijvoorbeeld ons secretariaat krijgt van professionals.

Gelukkig hoor ik over het algemeen dat professionals heel tevreden zijn over het secretariaat, en dat ze de persoonlijke benadering erg op prijs stellen’.

Marga: ‘Waar een serviceverlenende organisatie als 1nP voor moet blijven opletten, is het fenomeen dat de service op den duur een gunst wordt in plaats van een dienst. Een mooi voorbeeld is het succes van de helpdesk van internetprovider XS4ALL. Die scoort al jarenlang erg hoog, terwijl het bij andere providers klachten regent. Het geheim? XS4ALL beschouwt de telefonische vraagbaak als het echte zenuwcentrum van het bedrijf en zet er z’n beste vakmensen neer. Geen telefonische doorverwijzingen meer en directe hulp door een betrokken deskundige. Dat heeft XS4ALL als enige van de grote internetproviders in Nederland vanaf het begin goed begrepen’.

Marjan: ‘Ja, dat is precies de benadering van 1nP. Professionals in het netwerk worden vlot,

deskundig en betrokken geholpen. Als de missie die je hebt niet meer door alle spelers wordt gevoeld en gedragen, dan sluipt er metaalmoeheid in het bedrijf. We zijn daarom gestart met het verwerken van de feedback die we krijgen in de werkbesprekingen die we met elkaar houden. Het is een vitaal onderdeel van onze manieren om elkaar daarop open en eerlijk aan te spreken. Dat willen we zo houden’.

Zelfvernieuwing De organisatie is in een fase gekomen waarbij die voortdurende verfrissing van het eigen handelen hoog op de agenda staat Hoe hou je de inspiratie van het eerste uur levend?

Ter afsluiting Scott Miller over het nut van een collegiaal netwerk: ‘Support and feedback of like-minded colleagues is the one critical key for sustaining commitment “after the thrill is gone”. Where can you find such people? Over a thousand clinicians are connecting, sharing, and supporting each other on the webbased community of the International Center for Clinical Excellence (if you’re not already a member, go to www.centerforclinicalexcellence.com to request your own personal (and free) invitation to join the conversation)’.

Meer dan vijfhonderd 1nPers vormen in Nederland een soortgelijke gemeenschap van vakgenoten. Het gesprek is er volop gaande. Ga naar www.1np.nl en praat mee.

33 IK LEEF 6.indd 33

28-10-10 15:58

Netwerken voor dummies

IK LEEF 6.indd 34

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

Workshops in maart De 1nP-dag in maart heeft een iets andere opzet dan gewoonlijk. Geen grote conferentie, maar drie verspreid over het land gesitueerde workshopperige dagdelen.

18 maart het Koetshuis in Rotterdam, 22 maart Zuiver bv in Utrecht en 26 maart het Domicanenklooster te Zwolle.

De belangstelling is enorm. Alle dagen blijken nokvol geboekt.

1

Mevrouw Nahnya barones van Voorst tot Voorst (etiquette-expert) is ‘oud geld’ en ‘oude adel’.

Daar werd het netwerken zo’n beetje uitgevonden, dus aan de barones de vraag: ‘Waarom is een goede persoonlijke presentatie belangrijk?’

1. om u positief te onderscheiden; 2. om vertrouwen te winnen; 3. om professioneel over te komen; 4. om u zelfverzekerd te voelen; 5. uit respect voor de ander.

1 Mevrouw Nahnya, barones van Voorst tot Voorst (etiquette-expert).

35 IK LEEF 6.indd 35

28-10-10 15:58

2

IK LEEF 6.indd 36

28-10-10 15:58

IK LEEF! 6

Toneelspelen Netwerken is niet: indruk maken en oeverloos over jezelf praten. Om daarmee korte metten te maken, leren de aanwezigen in een enkel gebald stukje psychodrama hoe je kunt ‘inbreken’ in een al te hermetisch gesprek. Hilarische eenaktertjes worden het. Soepel converseren is nog helemaal niet zo eenvoudig.

Speeddaten Tijdens het speeddaten heeft iedereen vraag en aanbod op de rug gespeld. Het wordt een geanimeerde rondgang waarin snel en veel contacten gelegd kunnen worden. En wellicht is dat nog wel het aardigste van deze opzet van de 1nP-dag. De groep is zo handzaam van omvang dat je in een ochtendje eigenlijk iedereen gesproken kunt hebben. Echt gesproken.

3

Motivering De ochtend wordt afgesloten met ‘netwerken’ van een totaal andere orde. De nieuwe softwareleverancier Motiv geeft een presentatie over de aanpassingen en ontwikkelingen in de 1nP-software, waaronder het cliëntendossier. Er is ruimte om mee te denken over verbetervoorstellen. Dat doen de aanwezigen in kleine groepjes onder het genot van een broodje.

2

Gevraagd: kwaliteitsvisites in de omgeving Rijsenburg

3

Hoe kom je zelf aan het woord?

Maar dan welgemanierd.

4

De motivatie om het nog beter te gaan doen.

4 37

IK LEEF 6.indd 37

28-10-10 15:58

Zelfwerkzaamheid

Leren van elkaar

1nP-dag in oktober Kasteel De Vanenburg in Putten Ruim 200 1nPers komen naar Kasteel De Vanenburg in Putten. De dag opent met mededelingen van bedrijfstechnische aard.

Over de rekenformules van 1nP in bange dagen, over de overgangsjaren in de GGZ die maar niet over lijken te gaan, en over de nieuwe software die binnenkort ‘gelaunched’ zal gaan worden.

De aanwezigen kunnen kiezen uit een keur van workshops.

Van ‘Uit het hoofd in het hart’ en ‘Ik en mijn ikken’ naar het leven met hersenletsel, het leven met muziek en het leven met overgewicht. En dan nog thema’s zoals: constructionele gedragstherapie, familieopstellingen, topcoaching, omgaan met obesitas, neurofeedback, supervisie en ga zo maar door.

Eigen kweek Opvallend is de hoge kwaliteit van de workshopleiders uit eigen gelederen. Specialisten in een particuliere niche binnen het vakgebied, die hun ervaringen delen met collega’s. Een beter format is er eigenlijk niet voor een netwerkorganisatie als 1nP. Leren van elkaar en innoveren met gebruikmaking van de eigen krachten en talenten. Dat laatste is er volop. Er is veel waardering onder de aanwezigen, die tenminste twee workshops kunnen volgen gedurende de 1nP-dag in Putten.

Innig netwerk De consensus: zeker een wijze van werken die voor herhaling vatbaar is. De dagsluiting in de grote zaal bevat een opmerkelijke groepsopdracht: ‘Neem twee mensen in deze zaal in gedachten en probeer zonder ophef en zonder handgebaren de afstand tussen jou en die twee personen binnen drie minuten zo gelijk mogelijk te krijgen’. Het resultaat is verbijsterend. Binnen drie minuten hebben bijna tweehonderd aanwezigen een hechte kluwen mensen gevormd. Zonder vergaderingen, zonder werkgroepjes, zonder decreten en organisatiebesluiten. Men staat ineens een stuk dichter bijeen dan luttele minuten daarvoor. Netwerken begint klein.

1 Indrukwekkende familieopstellingen door Hetty Tonkes.

IK LEEF 6.indd 38

28-10-10 15:59

1

IK LEEF! 6

1

39 IK LEEF 6.indd 39

28-10-10 15:59

2

Muziektherapie is gewoon ook ‘erg leuk trommelen’.

3

‘Ik en mij ikken’, laat je innerlijke stemmen horen.

IK LEEF 6.indd 40

28-10-10 15:59

IK LEEF! COLOFON 6

Uitgave Stichting 1nP Redactie Gerard van Kesteren, Taco Meeuwsen Column Chris Dokter Tekst & Beeld ESOX Holland, Hellevoetsluis Foto’s Cogmed © Cogmed bv, alle rechten voorbehouden Vormgeving Reitsma & Snijders Reklamemakers bv, Brielle Druk Segers Offset Schiedam Stichting 1nP is de landelijke zorgaanbieder die vooroploopt in bedrijfstechnische en vakinhoudelijke innovatie in de Geestelijke Gezondheidszorg. 1nP werkt voortvarend aan een landelijk dekkend netwerk van professionals in de zorg. Ruim 500 professionals in heel Nederland bundelen hun expertise in stichting 1nP. En daar komen nog altijd vakgenoten bij. Naast de stichting verzorgt de BV 1nP In Bedrijf complexe zorgopdrachten voor de zakelijke markt.

© 1nP 2010 alle rechten voorbehouden

LEEF MEE! Stichting 1nP Postbus 199, 3220 AD Hellevoetsluis / 0900 555 3000 / info@1np.nl / www.1np.nl

6