Бізде«Ахикархикаясында»адамойымен даналығыныңеңкөнекөздерініңбірібарОның ықпалынкөптегенадамдардың,соныңішіндеҚұран менЕскіжәнеЖаңаөсиеттердіңаңыздарыарқылы байқауғаболады
ГерманияныңТревесқаласындатабылғанәшекейде әлемніңданышпандарыарасындаАхикардың кейіпкерібейнеленгенМіне,оныңтүрлі-түсті ертегісі
БұлоқиғаныңкүніқызуталқығатүстіҒалымдар мұныбіріншіғасырда,олардыңқателігідәлелденген кезде,біздіңдәуірімізгедейінгі500жылғыарамей папирусындаПілдіңқирандыларыныңарасында табылғанынайтты
Бұлоқиғатарихемес,ойданшығарылғаныанық Оқырманбұлтуралы«Арабтүндерінің»қосымша беттерінентанысааладыОлтамашажазылғанжәне әрекетке,интригағажәнетарқашуғатолыәңгіме назардысоңғығадейінұстайды.Қиялеркіндігіжазушыныңеңқымбатбайлығы.
Жазутөрткезеңгебөлінеді:(1)Баяндау;(2)The Training(Нақылсөздердіңтамашасериясы);(3) Мысырғасаяхат;(4)Үлгілернемесемысалдар (Ахикарқателескенжиенініңбіліміносымен аяқтайды).
1-тарау
АссирияныңбасуәзіріАхикардың60әйелібар, бірақұлыболмайды.Сондықтанолжиенінасырап алады.Олонынанменсудангөріданалықпен білімгетолы
1СанхерибпатшаныңуәзіріДанаХайқардыңжәне данышпанХайқардыңәпкесініңұлыНаданның оқиғасы
2АссирияменНиневипатшасыСархадумұлы СанхерибпатшаныңтұсындаХайқаресімдідана адамСеннахерибпатшаныңуәзіріболған
3Оныңбайлығы,байлығыжәнедүние-мүлкікөп болды,олшебер,дана,философ,білімі,пікіріжәне үкіметіболдыжәнеалпысәйелгеүйленіп, әрқайсысынасарайсалды
4Осыныңбәрінеқарамастан,оныңешқайсысынан балаболмадыоныңмұрагеріболуымүмкіносы әйелдер
5Бұғанолқаттықайғырып,біркүніастрологтарды, оқымыстыларменсиқыршылардыжинап,оларға өзініңжағдайынжәнеоныңбедеулігінтүсіндірді 6Олароған:“Барда,құдайларғақұрбандықшалда, сағанұлсыйласаекендепжалбарын”,деді 7Ололардыңайтқандарынорындап,пұттарға құрбандықшалып,жалбарынып,жалбарынып,
уа,барлықжаратылғаннәрселердіңЖаратушысы! 10Мағанұлберуіңдіөтінемін,олменіжұбатып, меніңшымшымжердеболуыүшін,олменіңкөзімді жұмып,меніжерлеуіүшін”,деді
11Сондаоғандауысестілді:“Сенеңалдымен мүсіндергесүйеніп,оларғақұрбандықшалдың, сондықтанөмірбойыбаласызқаласың
12ӘпкеңніңұлыНадандыалып,оныөзіңебалаетіп, оғанбіліміңдіжәнежақсытәрбиеңдіүйрет,өлген соңсеніжерлейді”,деді
13Сосынолөзініңәпкесініңбалаемізетінбаласы НадандыалдыОныемізіп,тәрбиелеуүшінонысегіз емізушігетапсырды
14Олароныжақсытамақпен,жұмсақтәрбиемен, жібеккиіммен,күлгінжәнеқызылқызылтүспен тәрбиеледі.Жәнеолжібектенжасалғандивандарға отырды
15Наданесейіп,биікбалқарағайдайатыпжүріп, оныәдептілікке,жазуға,ғылымменфилософияға үйретті.
16КөпкүнненкейінСеннахиримпатшаХайқараға қарап,оныңәбденқартайғанынкөрдіде,оғанбылай деді.
17«Уа,меніңқұрметтідосым,шебер,сенімді,дана, әкім,меніңхатшысым,меніңуәзірім,менің канцлерімжәнедиректорым;Расында,сенөте қартайдыңжәнежасқатолдың;жәнесеніңбұл дүниеденкетуіңжақынболуыкерек.
18Мағансененкейінкімніңорныболатынынайт, деді.СондаХайқароған:«Уа,тақсыр,басыңмәңгі болсын!Наданапамныңбаласыбар,меноны өзімніңбаламетіпқойдым.
19Менонытәрбиелеп,оғанданалығыммен білімімдіүйреттім”,деді.
20Патшаоған:«Уа,Хайқар!Оныменіңалдымда алыпкел,меноныкөрейін,егерменонылайықты дептапсам,оныөзорныңақой;Сондасендемалу үшінжәнеқалғанөміріңдітәттітыныштықтаөткізу үшінжолыңменкетесің”
21СоданХайқарбарып,әпкесініңұлыНаданды ұсындыЖәнедетағзыметіп,оғанкүшпенабырой
22Олоғанқарап,оғансүйсініп,оғанқуанып, Хайқарға:«Уа,Хайқар,бұлсеніңұлыңба?Құдай
24Сондапатшаоныөзініңсүйіктіадамдарының ішіндегіеңүлкеніжәнедостарыныңішіндегіең күштісіететінінжәнебарлыққұрметпенқұрметте оныменбіргеболуынантеттіЖәнеоныңқолдарын сүйіп,қоштасты
25ОлНадандыалдыәпкесініңұлыноныменбірге қонақбөлмесінеотырғызып,онынанменсудангөрі даналықпенбілімгетолтырғаншакүндіз-түні оқытты
2-тарау
Ежелгікүндердің«КедейРичардальманахы» Ақшаға,әйелдерге,киімге,бизнеске,достарға қатыстыадаммінез-құлқыныңөлмейтінөсиеттері Әсіресеқызықтымақал-мәтелдер12,17,23,37,45, 47-тармақтардакездеседі63-тармақтыбүгінгі күндегікейбірцинизмменсалыстырыңыз
1Осылайшаолоғантәлімберіп:«Уа,балам!Менің сөзімдітыңдажәнеменіңкеңесімдіорындажәне айтқанымдыестесақта.
2Уа,балам!Егерсенбірсөздіестісең,жүрегіңде өлсін,оныбасқабіреугеайтпа,олтірікөмірге айналып,тіліңдікүйдіріп,денеңдіауыртып,масқара болып,Құдайалдындаұятқақалмасүшінжәнеадам.
3Уа,балам!Егерсенхабарестісең,онытаратпа;Ал егербірдеңекөргенболсаң,айтпа.
4Уа,балам!шешендігіңдітыңдаушығажеңілет, жауапқайтаруғаасықпа.
5Уа,балам!бірдеңеестігенкездеоныжасырма.
6Уа,балам!жабылғантүйіндішешпеңіз,оны шешпеңізжәнебосатылғантүйіндімөрмен бекітпеңіз.
7Уа,балам!Сыртқысұлулықтықаламайды,өйткені оләлсірейдіжәнеөтеді,біраққұрметтіестелікәлі күнгедейінсақталады.
8Уа,балам!Ақымақәйелсенісөзіменалдамасын, әйтпесесенеңбейшараболыпөліпқаласың,алол сеніторғатүсіргеншеторғабайлапалады.
9Уа,балам!Көйлекпен,майментөсеккетөселген, ішіжексұрынжәнеақымақәйелдіқаламаңызЕгер сеноғанөзіңніңбірнәрсеңдіберсеңнемесеоған қолыңдағынытапсырсаң,олсенікүнәғаитермелесе, Құдайсағанашулансын!
10Уа,балам!бадамағашысияқтыболмаңдар, өйткеніолбарлықағаштарданбұрынжапырақтарды жәнеоларданкейінжеугежарамдыжемістерді шығарады,бірақбарлықағаштарданбұрынжеуге болатынжемістержәнебарлығынанкейін жапырақтардыәкелетінтұтағашысияқтыбол 11Уа,балам!басыңдытөменеңкейтіп,үніңді жұмсартып,әдептібол,туражолменжүр,ақымақ болмаКүлгендедауысыңдыкөтерме,егерқатты дауыспенүйсалынса,есеккүндекөпүйсаладыал соқаныңкүшіменайдалса,соқаешқашантүйенің
15Уа,балам!Өзіңежолдаснемеседостапсаң,оны сынапкөр,соданкейіноныжолдасжәнедосқыл; жәнеонысынақсызмақтамаңыз;Даналығыжоқ адамменсөзіңдібұзба
16Уа,балам!Аяғыңыздааяқкиімтұрғанда,онымен тікенектердежүріңізжәнеұлыңызүшін,үйіңізбен балаларыңызүшінжолжасаңызжәнетеңізге,оның толқындарынажәнебатыпбаражатқанғадейін кемеңіздікернеңізсақталды
17Уа,балам!Егербайжыландыжесе,олар:«Бұл оныңданалығымен»,алкедейадамжесе, «аштықтан»дейді
18Уа,балам!Олсеніңкүнделіктінаныңажәне сіздіңдүние-мүлкіңізгеқанағаттанады,албасқаның нәсібінекөзсалмайды.
19Уа,балам!Ақымаққакөршіболма,оныменбірге нанжеме,көршілеріңніңқасіретінеқуанбаЕгер дұшпаныңсағанжамандықжасаса,оған мейірімділіктаныт.
20Уа,балам!Құдайданқорқатынадам,сенодан қорқжәнеонықұрметте.
21Уа,балам!наданжығылады,сүрінеді,ал данышпансүрінседеселтеткізбейді,құласадатез тұрады,ауырсатіршілігінөзішешеді.Алнадан, ақымақадамғакелсек,оныңауруынадәріжоқ.
22Уа,балам!Сағанөзіңнентөменбірадам жақындаса,онықарсыалуүшіналғашықжәнетік тұр,алегеролсағансауапбереалмаса,Раббысы сағаноныңжазасынбереді.
23Уа,балам!Балаңдыұрып-соғудыаяма,өйткені сеніңбалаңныңүйіндісібақшаныңкөңіндей, әмиянныңаузынбайлағанындай,аңдардың байлауындайжәнеесіктіңбұрандасындай.
24Уа,балам!Балаңдызұлымдықтантыйып,ол сағанқарсышығып,сеніхалықарасындақорлаудан бұрынжәнекөшелерменжиналыстардабасыңды іліп,оныңзұлымістеріүшінжазаланбайынша,оған әдепүйрет»
25Уа,балам!Өзіңеістегенісіңүшінсемізөгіз, тұяғыбаресекал,үлкенмүйіздіөгізалма,алаяқ адаммендостаспа,дауласушыкүңде,ұрыкүңде алмаоларүшінбүлдіреді
26Уа,балам!Ата-анаңсеніқарғамасын,Жаратқан ИеоларғаразыболсынӨйткенібылайделінген: «Кімде-кімөзәкесіннемесеанасынжеккөретін
28Уа,балам!өспейтінжалаңаш,жапырақсызағаш сияқтыемес,жапырақтарыменбұтақтарыжабылған ағашсияқтыбол;Өйткеніәйеліде,бала-шағасыда жоқадамбұлдүниедемасқараболып,жапырақсыз жеміссізағашсияқтыжеккөреді 29Уа,балам!Жолжиегіндегіжемістіағашсияқты болыңдар,оныңжемісінөтіпбаражатқандардың бәріжейді,алшөлдаладағыаңдароның көлеңкесіндедемалып,жапырақтарынжейді
30Уа,балам!Оныңжолынанадасыпкеткенәрбір қойменоныңсеріктеріқасқырғажемболады
31Уа,балам!«Меніңқожайынымақымақ,менде данышпанмын»деме,әрінадандықпенақымақтық сөзінайтпа,әйтпесеоныңалдындажеккөретін боласың
32Уа,балам!Раббылары:«Бізденаулақболыңдар» дегенқұлдарданболмай,«Бізгежақындажәне жақында»дегендерденбол
33Уа,балам!Өзқұлыңдысерігініңалдындасипама, өйткенісенолардыңқайсысыныңсағанеңқымбат болатынынбілмейсің.
34Уа,балам!СеніжаратқанРаббыңнанқорықпа, әйтпесеОлсағанүндемейді
35Уа,балам!сөзіңдікөркем,тіліңдітәттіқыл;Әрі серігіңеаяғыңдыбасуғарұқсатетпе,әйтпесеол сеніңкеудеңдібасқауақыттабасады.
36Уа,балам!данышпандыданалықсөзбенұрсаң,ол оныңкеудесінденәзікұятсезімісияқтытығылып қалады;Алнадандытаяқпенұрсаң,түсінбейдіде, естімейдіде.
37Уа,балам!егерсенөзмұқтаждығыңүшінбір данаадамдыжіберсең,оғанкөпбұйрықберме, өйткеніолсеніңісіңдіқалағандайжасайды;алегер сенақымақжіберсең,оғанбұйрықберме,бірақөзің барып,өзісіңменайналыс.оғанбұйыр,олсенің қалағаныңдыістемейді.Егероларсенііскерлікке жіберсе,онытезорындауғаасығыңдар.
38Уа,балам!Өзіңненкүштіадамғажаужасама, өйткеніолсеніңшараңдыаладыжәнесененкек алады
39Уа,балам!Оларғамал-мүлкіңдібермейтұрып, ұлыңменқұлыңдысынапкөрөйткеніқолытоқ адамақымақ,наданболсададанышпандепаталады, алқолыбосболсаданалардыңәміршісіболсада кедей,надандепаталады
40Уа,балам!Менколоцинттіжедім,алоэдіжұттым, менкедейлікпентапшылықтанасқанащыештеңе таппадым
41Уа,балам!Ұлыңаүнемшілдікпенаштықтыүйрет, олүйшаруашылығындажақсыжұмысістейалады 42Уа,балам!Наданғаданалардыңтілінүйретпе, өйткеніолоғанауырболады
43Уа,балам!Досыңакүйіңдікөрсетпе,олсені менсінбейді
44Уа,балам!жүректіңсоқырлығыкөздің соқырлығынанауыррақ,өйткенікөздіңсоқырлығы аз-аздаптуражолғатүсуімүмкін,бірақжүрек соқырлығытуражолданшығып,қисықжолғатүседі
45Уа,балам!Адамныңтіліменсүрінгенінен,
47Уа,балам!Сұлулықөшеді,албілімұзаққа созылады,дүниеазайып,босқакетеді,бірақжақсы атбосқада,өшпейдіде
48Уа,балам!тынымтаппағанадамныңөмірінен өліміартық;алжылаудауысыәнненартық;Өйткені қайғыменжылау,егеролардаҚұдайданқорқуболса, әнменқуаныштанжақсырақ
49Уа,балам!сеніңқолыңдағыбақаныңжамбасы көршіңніңқазанындағықазданжақсы;Алыстағы өгіздендеқасыңдағықойжақсы;Алсенің қолыңдағыторғайұшқанмыңторғайданжақсы;Ал жиналғанкедейліккөпризықшашуданжақсырақ;ал
пұтбайлықтанартық,меналтынменкүмісті айтамын;Өйткеніалтынменкүмісжерде жасырылғанжәнежасырылған,бірақкөрінбейді; бірақжүнбазарлардақаладыжәнеолкөрінеді,және оныкигенадамғасұлулық
50Уа,балам!шашыраңқыбайлықтаназбайлық артық.
51Уа,балам!өлгенкедейдентіріитжақсы.
52Уа,балам!Күнәғабатыпөлгенбайданжақсылық жасағанкедейжақсырақ.
53Уа,балам!Бірсөздіжүрегіңдесақта,сондаол сағанкөпболады,алдосыңныңсырынашудан сақтан.
54Уа,балам!Жүрегіңменақылдаспайынша, аузыңнанбірде-бірсөзшықпасын.Жанжалдасып жатқанадамдардыңарасындатұрмаңдар,өйткені жамансөздендаушығады,даудансоғысшығады, соғыстанұрысшығадыжәнесенкуәлікетуге мәжбүрболасың;бірақолжерденқашып, демалыңыз.
55Уа,балам!Өзіңненкүштіадамғатөтепберме, керісіншешыдамдылық,төзімділікжәнедұрыс мінез-құлықалыңыз,өйткенібұданартықжақсы нәрсежоқ
56Уа,балам!Біріншідосыңдыжеккөрме,өйткені екіншісіұзаққасозылмауымүмкін
57Уа,балам!азапшеккендекедейдіаралап, Сұлтанныңалдындаолтуралыайтжәнеоны арыстанныңаузынанқұтқаруүшінбаркүшіңдісал 58Уа,балам!Жауыңныңөлімінеқуанба,өйткені біразуақыттанкейінсеноғанкөршіболасың,алсені мазақеткенадамдықұрметтеп,құрметтеп,онымен
кезіңдекішіпейілбол,Қартайғанкездеқұрметке бөленесің
62Уа,балам!Күшініңтұсындаадамға,сутасқыны кезіндеөзенгетөтепберме
63Уа,балам!әйелдіңүйленутойындаасықпа,егер жақсыболса,ол:«Тақсыр,мағаназық-түлікбер»,дейді;Алегеролауруболыпшықса,оғансебепкер болғанадамғабағабереді
64Уа,балам!кімніңкиімісәндіболса,сөзіде сондай;Киімкиіміжаманболса,сөйлегенсөзіде сондай
65Уа,балам!егерұрлықжасасаң,онысұлтанға жеткіз,оданбірүлесіңдібер,оданқұтыласың, әйтпесеашуғашыдайсың
66Уа,балам!қолытоқ,қолытоқадаммендосбол, алқолытоқ,ашадаммендосболма
67Төртнәрседепатшада,оныңәскерідеқауіпсіз болаалмайды:уәзірдіңқысымы,жаманүкімет,ерікжігердібұрмалаужәнебиліккебилікету;және жасырынболмайтынтөртнәрсе:ақылды,ақымақ, байжәнекедей'.
3-ТАРАУ
Ахикармемлекетістерінебелсенеқатысуданкетеді. Дүние-мүлкінсатқынжиенінебереді.Міне, рақметсізазғынныңжалғанжасаушығаайналуы туралытаңғажайыпоқиға.Ахикардыараластыру үшінжасалғанақылдықастандықоныңөлім жазасынакесілуінеәкеледі.Ахикардыңсоңыболса керек.
1Хайқаросылайдедіде,әпкесініңұлыНаданға айтқанөсиеттеріменнақылсөздерінайтыпболған соң,ололардыңбәрінсақтаймындепойладыжәне оныңорнынашаршау,менсінбеушілікжәнемазақ етуекенінбілмеді.
2БұданкейінХайқарөзүйіндетынышотырдыда, өзініңбарлықмүлкін,құлдарын,күңдерін, жылқыларын,малдарын,сондай-ақиемденгенжәне тапқанбарлықнәрселерінНаданғатапсырдыАл талапқоюментыйымсалубилігіНаданның қолындақалды
3Хайқарөзүйіндедемалыпотырды,алХайқар анда-сандабарып,патшағақұрметкөрсетіп,үйіне қайтатын
4Наданәміретументыйымсалуқұдіретініңөз қолындаекенінбілгенде,олХайқардыңжағдайын менсінбей,онымазақеттіжәнеолкөрінгенсайын оныайыптайбастады:«МеніңағамХайқароның қасындажәнеолендіештеңебілмейді” 5Олқұлдарменкүңдердіұрып-соғып,жылқылар ментүйелердісатып,ағасыХайғардыңбармүлкін
6Хайқароныңқызметшілерінеде,үйлерінеде жанашырлықтанытпайтынынкөргенде,тұрып,оны үйіненқуыпшықтыда,патшағамал-мүлкімен
7Патшаорнынантұрып,Надандышақырыпалып,
8НаданныңқолыағасыХайқарданжәнеоның барлықдүние-мүлкіненкөтерілді,албұларадаол ішкеде,сыртқадакірмедіжәнеоғансәлембермеді 9СондаХайқарәпкесініңұлыНаданменбірге істегенжұмысынаөкініп,қаттықайғырды 10НаданныңБенузарданесімдіінісіболды, сондықтанХайқароныНаданныңорнынаалып,оны үлкенқұрметпентәрбиелеп,құрметтедіОлөзінің иелігіндегініңбәріноғантапсырып,оныүйіне әміршіетіптағайындады 11Наданнеболғанынбілгенде,онықызғанышпен қызғанышбилеп,өзіненсұрағандардыңбәріне ренжіп,ағасыХайқардыкелекелеп:“Ағаммені үйіненқуыпшықтыМағанбауырымдыартықкөрді, бірақегерҚұдайТағаламағанкүшберсе,меноған өлтірубақытынбұйырамын”
12АлНаданөзінсүріндіретінбөгеттуралыой
ойынааударып,ПарсыпатшасыДанаШахтыңұлы Ахишкехатжазып,былайдейді:
13Уа,ұлыпатша,АссирияменНиневипатшасы
сағантыныштық,денсаулық,күшпенқұрмет!Сен екеуміздіңарамыздапендеболсын.
14Бұлхатсағанжеткенде,тезтұрып,Нисрин жазығына,АссирияменНиневигебарсаң, патшалықтысағансоғыссызжәнешайқассыз тапсырамын”.
15ОлМысырпатшасыперғауынғаХайқардың атынантағыбірхатжазды.«Екеуміздіңарамызда тыныштықболсын,құдіреттіпатша!
16Осыхатсағанжеткенкездетұрып,Ассириямен НиневигеНисринжазығынабарсаң,патшалықты сағансоғыссыз,соғыспайтапсырамын”,деді 17АлНаданныңжазуыоныңағасыХайқардың жазуындайболды
18Соданкейінолекіәріптібүктеп,ағасы Хайқардыңмөріменбекітті;соғанқарамастанолар патшасарайындаболды
19Сосынолбарып,патшаданағасыХайқарғадахат жазды:«Меніңуәзірім,хатшысым,канцлерім Хайқардыңамандығыменсаулығы 20Уа,Хайқар,бұлхатсағанжеткенде,қасыңдағы барлықсарбаздардыжина,киімдеріде,саныда
өзіжазғанбасқахаттыалып,патшаныңалдына жайыпжібердіде,оғаноқыпберіп,мөрдікөрсетті 23Патшахаттанежазылғанынестігенде,қатты таңырқап,қаттыашуланып:“Ой,менданалығымды көрсеттім!МенХайқарғабұлхаттардыжауларыма жазғандайнеістедім?Бұлоғанбергенпайдасыүшін оныңбергенсыйыма?деді
24Наданоған:Уа,патша,қайғырма! ашуланбаңыз,бірақНисринжазығынабарайық,бұл ертегініңраспа,жоқпа,соныбілейік»
25Наданбесіншікүнітұрып,патшаны,сарбаздарды жәнеуәзірдіалып,шөлдалаға,Нисринжазығына кеттіПатшақарады,міне!Хайқарменәскерсапқа тұрғызылды
26Хайқарпатшаныңсондаекенінкөріп,қасына келіп,әскергесоғыстағыдайжылжуғажәнехатта жазылғандайпатшағақарсысаптүзеугебелгіберді, бірақолНаданныңнеүшіншұңқырқазғанынбілмей қалдыол
27ПатшаХайқардыңбұләрекетінкөргенде,ол уайымға,үрейгежәнеабдырапқалдыжәнеқатты ашуланды
28Наданоған:Уа,патшаием,көрдіңбе?бұл бейшаранеістеді?Бірақашуланба,мұңайма, мұңайма,үйіңебарып,тағыңаотыр,сондамен Хайқардыбайланып,шынжырменбайлапсаған әкелемін,жауыңдыешқиналмай-аққуып жіберемін»,–деді.
29ПатшаХайқарғаашуланып,тағынақайтып оралды,бірақолтуралыештеңеістемеді.Надан Хайқарғабарып:«Уа,ағам!Расындапатшасағанзор қуанышпенқуанадыжәнебұйырғанынорындағаның үшіналғысайтады.
30Ендіолперғауынныңелшілерімұныкөріп, патшаныңбиліккекелуіүшінсарбаздардыбосатып, қолдарыңдыартыңабайлап,аяғыңдышынжырмен байлапоғанкелуүшінменісағанжіберді.олардан да,олардыңпатшасынандақорқады” 31СондаХайқар:“Тыңдау–мойынсұну”,деп жауапбердіОлбірдентұрып,қолдарынартына байлап,аяғыншынжырменбайлады 32Наданоныертіп,патшағабардыХайқар патшаныңалдынакіргенкезде,оныңалдындажерге тағзыметіп,патшағабилікпенмәңгілікөміртіледі
33Сондапатша:“Уа,Хайқар,меніңхатшысым, істерімдібасқарушы,меніңканцлерім, мемлекетімніңбилеушісі,мағанайтшы,менсаған қандайжамандықжасадым,сенменіосысұмдықпен марапаттадың”,деді
34Сосынолароғанжазбасыменмөрібасылған әріптердікөрсеттіМұныкөргенХайқараяқ-қолы дірілдеп,тілібірденбайланып,қорыққанынанбір ауызсөзайтаалмайқалды;бірақолбасынжерге қаратып,мылқауболды
35Мұныкөргенпатшамұныңөзіненекенінекөзі жеттіде,дереуорнынантұрып,оларғаХайқарды өлтірудіжәнеқаласыртындаоныңмойнын семсерменұрудыбұйырды
36СондаНаданайқайлап:«Уа,Хайқар,қарабет!
37ЕртегішіосылайдейдіАлқылышшыныңесімі ӘбуСамиқедіПатшаоған:«Уа,қылышкер!Тұрда, барда,үйініңесігіндегіХайқардыңмойнынжарып, басынденесіненжүзшынтақтайлақтырыпжібер»,–деді
38СондаХайқарпатшаныңалдынатізерлепотырды да:“Мырзампатшамәңгілікөмірсүрсін!алегер меніөлтіргіңкелсе,тілегіңорындалсын;Менкінәлі емесекенімдібілемін,бірақзұлымадамөзінің зұлымдығыүшінжауапберуікерекСоған қарамастан,уа,патшаием!Менсененжәнесенің достығыңнанөтінемін,қылышшығаменіңденемді құлдарымаберугерұқсатет,оларменіжерлейді,ал сеніңқұлыңсағанқұрбанболсын»,-деді
39Патшаорнынантұрып,семсершігеонымен қалауыншаәрекететудібұйырды
40ОлдереуқызметшілерінеХайқармен қылышшыныалып,оныөлтіруүшінжалаңаш жүрудібұйырды
41Хайқарөзініңөлтірілетінінанықбілгенде, әйелінежіберіп:«Шығып,меніқарсыал,сенің қасыңдамыңжасқызболсын,оларғакүлгінжәне күлгінкөйлеккигіз.Өлімалдындаменүшін жылайтынжібек.
42Қылышшыменоныңқызметшілерінедастархан дайындаңдар.Шараптыкөпараластырыңыз,сонда оларішеді.
43Олоныңбұйырғаныныңбәрінорындады.Және олөтедана,ақылдыжәнепарасаттыболды.Жәнеол барлықмүмкінболатынсыпайылықпенбілімді біріктірді.
44Патшаәскеріменқылышшыкелгенде,жайылған дастарханды,шараппенсәндіыдыстардытауып алып,ішіп-жеп,ішіп-жейбастады.
45СондаХайқарсемсершініротаданбөлекалып шығып:«Уа,ӘбуСамик,Сеннахерибтіңәкесі Сархадумпатшасеніөлтірмекболғанкезде,менсені ұстапалып,белгілібіржергежасырыпқойғанымды білмейсіңбе?Патшаныңашуыбасылып,сенісұрады ма?
46Менсеніоныңалдынаәкелгенімде,олсаған қуанды,ендісағанжасағанжақсылығымдыесіңеал 47Патшаныңменүшінөкінетінінжәнеөлім жазасынакесілгенімеқаттыашуланатынынбілемін 48Өйткеніменкінәліемеспін,меніоныңсарайында оныңалдынашығарсаң,үлкенбақытқакенелесің
51Оныңбасынденесіненжүзшынтақлақтырып, оныңденесінменіңқұлдарымажерлеулеріүшін беріңізАлсенменіменбіргеүлкенқазына жинайсың
52СосынқылышшыХайқарбұйырғандайістеп, патшағабарып:“Басыңмәңгілікболсын!”деді
53СондаХайқардыңәйеліаптасайыноған тығылғанжердеоғанжеткіліктіболатыннәрсені түсіріпотырды,бірақоныөзіненбасқаешкім білмеді
54ДанышпанХайқардыңқалайөлтірілгеніжәне өлгенітуралыәңгімеәржердеайтылып,қайталанып, әржердетаралып,солқаланыңбүкілхалқыоны жоқтапжатты
55Оларжылап:«Әй,Хайқар!жәнесіздіңбіліміңіз бенсыпайылығыңызүшін!Өзіңде,біліміңде өкінішті!Сізсияқтыбасқақайдантабуғаболады?
Алсеніңорныңдытолтыратындай,саған ұқсайтындайақылды,білімді,басқаруғашеберадам қайданболсын?
56БірақпатшаХайқарғаөкінді,бірақоныңтәубесі оғанешпайдаәкелмеді
57СосынолНадандышақырыпалып,оған:Бар да,достарыңдыертіп,ағаңХайқардыжоқтап,жылат. Әдетбойыншаоныжоқтап,оныңрухынақұрмет көрсетіп,жоқта,деді.
58БірақНадан,ақымақ,надан,тасжүрек нағашысыныңүйінебарғанда,олнежылатпады,не қайғырды,нежыламады,керісінше,жүректеріжоқ жәнеазғынадамдардыжинап,ішіп-жеугекірісті.
59НаданХайқардыңкүңдеріменқұлдарынұстап алып,байлап,азаптап,қышқылменсүртті.
60Олнағашысыныңөзбаласындайөсіргенәйелін құрметтемей,оныменбіргекүнәжасауынқалады.
61БірақХайқаржасырынғанжергекесілгенеді,ол құлдарыменкөршілерініңжылағанынестіп,Аса РақымдыҚұдайдымадақтап,шүкіршілікеттіжәне үнеміАллаТағалағадұғаетіп,жалбарынды
62ҚылышшытығылыпжатқанжеріндеХайқарға анда-сандакеліптұрдыОлоныжұбатып,құтылуын тіледі
63БасқаелдердеданышпанХайқардыңөлтірілгені туралыхабартарағанкезде,барлықпатшалар қайғырып,Сеннахерибпатшаныменсінбей,жұмбақ шешушіХайқарғазарайтты
«Сфинкстіңжұмбақтары»Ахикаршыныменне болдыОныңқайтыпкелуі 1МысырпатшасыХайқардыңөлтірілгенінекөз жеткізгенсоң,дереуорнынантұрып,Сеннахериб патшағахатжазып,хаттаоған:«Сағанерекше тілейтінтыныштық,денсаулық,күш-қуатпен
2Менаспанменжердіңарасындақамалтұрғызғым
3Сосынолхаттымөрменбасып,Сеннахиримге жіберді
4Олоныалып,оқыдыда,уәзірлерімен патшалығыныңтөрелерінеберді,оларабдырап, ұялыпқалды,алолқаттыашуланып,қалайәрекет етукеректігінбілмейтаңқалды
5Соданкейінолқарттарды,оқымыстыларды, данышпандарды,философтарды,көріпкелдермен астрологтардыжәнеөзеліндегіәрбірадамдыжинап алып,хаттыоқып,оларғабылайдеді: АраларыңдағыкімМысырпатшасыперғауынға барып,оныңсұрақтарынажауапбересізбе?
6Олароған:“Уа,тақсырпатшамыз!Сенің патшалығыңдасеніңуәзіріңәріхатшысың Хайқарданбасқабұлсұрақтардыбілетінешкімжоқ екенінбілесің
7АлоныңәпкесініңұлыНаданболмаса,біздің
өзіңешақыр,бәлкім,олмынабірқаттытүйінді шешіпалар»,деді.
8ПатшаНадандышақырыпалып,оған:“Мына хатқақарап,онданежазылғанынтүсін”,деді.Ал Наданоныоқығанда:«Уа,Раббым!Аспанмен жердіңарасынақамалсалуғакімқабілетті?»
9ПатшаНаданныңсөзінестігенде,қаттықайғырып, тағынантүсіп,күлгеотырдыда,Хайқардыжоқтап, жылайбастады.
10«Уа,мұңым!Ей,сырларменжұмбақтарды білмегенХайқар!Әй,Хайқар!Уа,елімніңұстазы, патшалығымныңбилеушісі,сағанұқсайтынды қайдантабамын?Уа,Хайқар,ей,елімніңұстазы,сен үшінқайдабарайын?Қасіреткеқалдымсаған!Мен сеніқалайқұрттым!алменақымақ,білімсіз,дінсіз, ермінезсізбаланыңәңгімесінтыңдадым.
11Ах!жәнетағыдаөзімүшінАх!Кімсенімаған бір-ақретбереаладынемесеХайқардыңтіріекенін мағанжеткізеалады?Меноғанпатшалығымның жартысынберередім
12Бұлмағанқайданкелді?Әй,Хайқар!Менсені бір-ақреткөрейіндеп,сағанқарап,көңілімненшығу үшін
13Ах!Уа,сенүшінмәңгімұңым!Ей,Хайқар,мен сеніқалайөлтірдім!Меністіңсоңынкөрмейінше сеніңісіңдеқалдым”,деді
14Патшакүндіз-түніжылапжүрдіЕндіқылышшы патшаныңқаһарын,Хайқарғадегенмұңынкөргенде, оғандегенжүрегіжібідіде,қасынажақындап: 15«Уа,тақсыр!Қызметшілеріңеменіңбасымды
17Сондапатшаоғанбылайдеді«Әй,ӘбуСамиқ, меніңәмірімеқайшыәрекетжасадыңба?»
18Қылышшыоған:«Уа,тақсыр!сенмаған Хайқардыөлтірудібұйырдың,менсеніңолүшін өкінетініңдіжәнеоғанзұлымдықжасалғанынбілдім, меноныбелгілібіржергежасырдым,меноның құлдарыныңбірінөлтірдім,олқазірқауіпсізжерде құдық,егерсенмағанбұйырсаң,менонысаған әкелемін”,деді
19Патшаоғанбылайдеді«Әй,ӘбуСамик!Сен менімазақеттің,менсеніңқожаңмын”,деді 20Қылышшыоған:Жоқ,басыңныңөміріменант етемін,уа,тақсыр!Хайқараман,тірі,деді 21Патшабұлсөздіестігенде,бұліскесенімдіболды, басыжүзіп,қуаныштанесінентаныпқалды
22Олсемсершіге:“Уа,сенімдіқызметші!Егерсенің сөзіңрасболса,менсенібайытып,сенің абыройыңдыбарлықдостарыңнанжоғарықояр едім”,деді
23ҚылышшыХайқардыңүйінекелгеншеқуанып жүрді.Олжасырынғанжердіңесігінашып,төмен түсіп,ХайқардыңАллағамадақайтып,шүкіретіп отырғанынкөрді
24Сондаол:«Уа,Хайқар,менеңүлкенқуаныш, бақытжәнерахатәкелемін!»депайқайлады.
25Хайқароған:«Ей,ӘбуСамиқ,нехабар?»-деп сұрады.Олоғанперғауынтуралыбасынанаяғына дейінайтыпберді.Сосыноныертіп,патшағабарды.
26Патшаоғанқараса,оныңмүсәпіркүйдеекенін, шашыжабайыаңдардайұзарып,тырнақтары бүркіттіңтырнағындайөскенінжәнеденесініңшаңтозаңменластанғанынкөрді.оныңжүзініңтүсі өзгеріп,солып,ендікүлдейболды.
27Патшаоныкөргендеқаттықайғырдыда,бірден орнынантұрып,құшақтапсүйдіде,жылап: Құдайғамадақ!Сенімағанкімқайтарды,деді.
28Сосынолоныжұбатып,жұбатты.Олшапанын шешіп,қылышшығакигізді,оғанөтемейірімді болдыжәнеоғанмолбайлықбердіжәнеХайқарды тыныштандырды
29СондаХайқарпатшаға:Мырзампатша мәңгілікөмірсүрсін!Бұлдүниебалаларыныңістері Менөзімесүйенейіндепбірпальмаағашынөсірдім, олбүйірдениіліп,меніқұлатты
30Бірақ,уа,Раббым!Менсеніңалдыңда көрінгендіктен,сеніқинамасын!Патшаоған:«Саған мейірімділіктанытып,зұлымдыққаұшырағаныңды біліп,сеніқұтқарып,өлтіруденқұтқарғанҚұдайға мадақболсын!
31Алжылываннағабарып,шашыңдықырып, тырнақтарыңдыкесіп,киімдеріңдіауыстырып, қырықкүнбойыкөңілкөтер,сондаөзіңежақсылық жасап,күйіңдіжәнебет-әлпетіңдіжақсартааласың Сағанқайтыпкелуімүмкін”,деді 32Патшаөзініңқымбаткиіміншешіп,Хайқарға кигізді,алХайқарҚұдайғашүкіршілікетіп,патшаға тағзыметтіде,ҚұдайТағаланымадақтап,қуанып, қуанышпенүйінекетті
33Үйдегілероныменбіргеқуанды,достарымен
«Жұмбақтардың»әрпіАхикарғакөрсетіледі БүркіттегіжігіттерАлғашқы«ұшақпен»жүру ЕгипеткебаруАхикар,данышпанадамболудыңда әзіл-қалжыңыбар(27-аят)
1Олпатшаныңбұйырғанынорындап,қырықкүн демалды
2Сосынолөзініңеңәдемікөйлегінкиіп,қуанып, қуанып,артындажәнеалдындақұлдарыналып, патшағааттанды
3ӘпкесініңұлыНаданнеболыпжатқанынбілгенде, онықорқынышпенүрейбилеп,неістерінбілмей абдырапқалды
4МұныкөргенХайқарпатшаныңалдынакіріп, сәлембердіде,сәлембердіде,оныжанына отырғызып,былайдеді:
«Уа,сүйіктіХайқар!Мысырпатшасыныңсенің өлтірілгеніңдіестігенненкейінбізгежіберген хаттарынақарашы
5Оларбіздіашуландырып,біздіжеңді,албіздің елдіңкөптегенхалқыМысырпатшасыбізденталап
қашыпкетті.
6СондаХайқархаттыалыпоқып,мазмұнынтүсінді. 7Сосынолпатшағаайтты.«Ашуланба,уа,тақсыр! МенМысырғабарамын,жауаптарымдыперғауынға қайтарамын,меноғаносыхаттыкөрсетемін,оған салықтартуралыжауапберемін,қашып кеткендердіңбәрінқайтарамын.МенҚұдай Тағаланыңкөмегіменжәнепатшалығыңныңбақыты үшінжауларыңдымасқараетемін”,деді.
8ПатшаХайқардыңбұлсөзінестігенде,қатты қуанып,жүрегікеңейіп,оғанжақсылықжасады.
9СондаХайқарпатшаға:“Мағанқырықкүн кешіктіріңізші,менбұлмәселеніқарастырып,шешіп берейін”,дедіАлпатшабұғанрұқсатберді 10Хайқарөзүйінебарып,аңшыларғаекіжас бүркіттіұстапалудыбұйырды,оларолардыұстап алып,оғанәкелдіҰзындығыекімыңшынтақ болатын,ұсталардыәкеліп,екіүлкенқорапжасауды бұйырды,оларосылайістеді 11Сосынолекікішкентайжігіттіалып,күнсайын құрбандыққақозыларшалып,бүркіттермен ұлдардытамақтандыруменжәнеұлдарды
14Сондай-ақХайқаролардыеңжоғарғыдәрежеге жеткізбейіншежаттықтыруменжәне жаттықтыруменайналысқанжоқ
15Сосынолардытастап,патшағабарып:“Уа, тақсыр!жұмыссіздіңқалауыңызбойыншааяқталды Меніменбіргетұр,менсағанғажайыпты көрсетемін,деді
16Патшаорнынантұрып,Хайқарменбіргеотырды да,кеңжергебарып,бүркіттерменбалаларды әкелугежіберді,алХайқаролардыбайлап,арқанның бойынаұшырыпжібердіололардыоқыттыСосын олардыөзінетартып,орындарынақойды 17Патшаменоныменбіргеболғандарқатты таңғалдыда,патшаХайқардыңекікөзіненсүйіп: Аманжүр,сүйіктім!О,меніңпатшалығымның мақтанышы!Мысырғабарып,перғауынның сұрақтарынажауапберіп,ҚұдайТағаланыңкүшімен оныжеңіңдер”
18Соданкейінолоныменқоштасып,жасақтарын, әскерін,жасжігіттеріменқырандарыналып, Мысырдыңқоныстарынақарайбеталды.Олкелген соңпатшаелінеқарайбұрылды
19МысырхалқыСеннахириптіңперғауынмен сөйлесіп,оныңсұрақтарынажауапберуүшінөзінің жекекеңесініңадамынжібергенінбілгенде,оларбұл хабардыперғауынпатшағажеткізді..
20Олперғауынныңалдынакелдіде,патшаларға лайықтытүрдетағзыметті.
21Олоған:“Уа,патшаием!Сеннахиримпатшасені молтыныштықпен,құдіреттілікпенжәнеқұрметпен құттықтайды.
22Олмені,оныңқұлдарыныңбірі,сұрақтарыңа жауапберуімүшінжәнесеніңбарлықтілегіңді орындауүшінжіберді,өйткенісенпатшаиемнен өзіңеекіелдіңарасындасарайтұрғызатынадамды іздеугежібердің.аспанменжер.
23АлменҚұдайТағаланыңкөмегімен,сеніңасыл рақымыңменжәнемырзампатшаныңқұдіретімен онысағанқалағандайтұрғызамын.
24Бірақ,уа,патшаием!ҮшжылбойыМысырдың алым-салықтарытуралымынаныайттың–ендібір патшалықтыңтұрақтылығы–қатаңәділдік,алегер сенжеңсеңжәнеменіңқолымсағанжауапберуге қабілетсізболса,ондамырзампатшасағанпатшаны жібередісізайтқансалықтар
25Егерменсеніңсұрағыңажауапберсем,мырзам патшағаайтқаныңдыжіберусеніңқолыңда қалады,деді
26Перғауынбұлсөздіестігенде,оныңтілінің еркіндігіменсөзініңжағымдылығынатаңғалып,таң қалды
27Перғауынпатшаоған:“Уа,адам!сеніңатың кім?»Ол:СеніңқызметшіңӘбиқам,мен Сеннахиримпатшаныңқұмырсқаларының кішкентайғанақұмырсқасымын,деді 28Перғауыноған:Қожайыныңызмағанжауап беруүшінжәнеменіменсөйлесуүшінмаған
берудібұйырды
31Олаяқталғаннанкейін,үшкүнненкейінперғауын қызылжәнеқызылтүстікиімдерінкиіп,тағына отырдыОныңбарлықуәзірлеріменпатшалығының жетекшілеріқолдарынайқастырып,аяқтарын біріктіріп,бастарыниіптұрды
32ПерғауынӘбиқамдыалыпкелугеадамжіберді Олоғанұсынылғанда,оныңалдындатағзыметіп, жердісүйді
33Перғауынпатшаоған:“Уа,Әбиқам,менкімге ұқсаймын?Меніңпатшалығымныңтөрелерікімге ұқсайды?депсұрады
34СондаХайқароған:«Уа,тақсыр,менсенБел пұтындайсың,алсеніңпатшалығыңныңтөрелері оныңқызметшілеріндей»,-деді.
35Олоған:“Барда,ертеңқайтыпкел”,деді Хайқарперғауынпатшабұйырғандайжүрді
36ЕртеңіндеХайқарперғауынныңалдынабарып, тағзыметтіде,патшаныңалдынатұрды.Ал перғауынқызылтүстікиінген,алақсүйектерақ киінген.
37Перғауыноған:«Уа,Әбиқам,менкімгеұқсаймын? Меніңпатшалығымныңтөрелерікімгеұқсайды? депсұрады.
38Әбиқамоған:«Уа,тақсыр!сенкүнгеұқсайсың,ал құлдарыңоныңсәулелерінеұқсайды”.Перғауын оған:“Өзүйіңебарда,ертеңосындакел”,деді.
39Сондаперғауынөзсарайынатазаақкиімкиюді бұйырды.Перғауындаоларсияқтыкиініп,тағына отырдыда,Хайқардыәкелудібұйырды.Олішке кіріп,алдынаотырды.
40Перғауыноған:«Уа,Әбиқам,менкімгеұқсаймын? жәнеменіңасылдарым,оларкімгеұқсайды?»
41Әбиқамоған:«Уа,тақсыр!сенайсияқтысың,ал асылдарыңпланеталарменжұлдыздарғаұқсайды Перғауыноған:“Барда,ертеңосындабол”,деді
42Сондаперғауынқызметшілерінетүрлітүстікиім киюдібұйырды,алперғауынқызылбарқыткөйлек киіп,тағынаотырдыда,Әбиқамдыәкелудібұйырды Олішкекіріп,оғантағзыметті
43Сондаол:«Уа,Әбиқам,менкімгеұқсаймын? жәнеменіңәскерлерім,оларкімгеұқсайды?»Сонда ол:«Уа,Раббым!Сенсәуірайысияқтысың,ал әскерлеріңоныңгүлдеріндей
44Патшамұныестігендеқаттықуанып:“Уа, Әбиқам!БіріншіретсенменіБелпұтқа,алменің
Әбиқам!Айтыңызшы,тақсыр,Сеннахерибпатша,ол кімгеұқсайды?жәнеоныңтөрелерікімгеұқсайды?»
48СондаХайқарқаттыдауыстап:“Тақтыңда отырғанмырзампатшатуралыайтуданаулақбол! Алендіорныңнантұр,менсағантақсырпатшаның кімгеұқсайтынынжәнеоныңтөрелерініңкімге ұқсайтынынайтамын,деді 49Перғауынныңтілініңеркіндігіжәнежауап берудегібатылдығытаңқалдыСондаперғауын тақтантұрып,Хайқардыңалдынатұрып,оған: «Мағанқазірайтшы,менсеніңтақсырыңның патшасыкімгеұқсайтынынжәнеоныңтөрелерінің кімгеұқсайтынынбілейін»,-деді
50СондаХайқароған:«МеніңРаббым–көктегі Құдай,оныңасылдары–найзағайменкүнкүркіреуі, алқаласажелсоғып,жаңбыржауады
51Олкүнкүркіреуінбұйырады,олжарқырап, жаңбыржауады,күндіұстайды,алолөзжарығын бермейді,айдыжәнежұлдыздардыайналдырады, оларайналмайды
52Олдауылсоғып,жаңбыржауып,сәуірдетаптап, гүлдеріменүйлерінқиратуғабұйрықбереді”
53Перғауынбұлсөздіестігенде,қаттытаңырқап, қаттыашуланып,оған:«Уа,адам!Мағаншындықты айт,сеніңкімекеніңдібіл,деді.
54Олоғаншындықтыайтты.«МенХайқар хатшымын,Сеннахерибпатшаныңжеке кеңесшілерініңеңүлкенімін,меноныңуәзірі, патшалығыныңәміршісіжәнеканцлерімін».
55Олоған:Сенбұлсөзіңдешындықтыайттың. БірақбізХайқартуралыестідік,оныСеннахирим патшаөлтірді,бірақсентіріжәнесаусияқтысың.
56СондаХайқароған:«Иә,солайболды,бірақ жасырыннәрсенібілетінҚұдайғамақтауболсын, өйткенітақсырпатшаменіөлтірудібұйырды,ол азғындардыңсөзінесенді,бірақЖаратқанИеоны құтқарды.МенжәнеОғантәуекелеткенадам бақытты!»
57ПерғауынХайқарға:“Барда,ертеңосындаболда, менөзімніңтөрелерімненде,патшалығыммен елімнендеестімегенсөздіайт”,деді
6-ТАРАУ
АйласәттіболадыАхикарперғауынныңәрбір сұрағынажауапбередіҚыранғамінгенұлдар–күнніңшарықтаушегіЕжелгіЖазбалардасирек кездесетінтапқырлық34-45тармақтардаашылған 1Хайқарөзүйінебарып,хатжазып,ондамынаны айтты:
2АссирияпатшасыСанхерибтенНиневидіМысыр патшасыперғауынғаберді
3«Сағантыныштықболсын,бауырым!Бізсаған мынаныайтамыз:ағайынныңөзбауырына мұқтаждығыжәнебір-бірініңпатшасы,алсенмаған
4Сосынолхаттыбүктеп,ертеңінеперғауынға
5Мұныкөргенде,олтаңырқап,оған:“Расында,мен ешкімненмұндайтілестігенемеспін”,деді
6СондаХайқароған:“Расында,бұлсеніңтақсыр патшағақарызсың”,деді
7Перғауынмұнықабылдап:«Уа,Хайқар,бұл патшаларғаадалқызмететкенсенсияқты 8Сеніданалықпенкемелдіетіп,философияменжәне білімменбезендіргенҚұдаймадақталсын 9Аленді,уа,Хайқар,сенентілейтінімізқалды, сеніңаспанменжердіңарасындақамалретінде салуыңкерек”,деді 10СондаХайқар:«Тыңдау–мойынсұнуМенсаған қалауыңментаңдауыңбойыншақұлыпсаламын; бірақ,уа,тақсыр,менбізгеәк,тас,сазжәне жұмысшылардайындапжатырмын,мендесаған қалағандайқұрылыссалатыншебер құрылысшыларымбар”.
11Патшаоғанбәріндайындап,оларкеңжергекетті ОғанХайқарменоныңбалаларыкелді,олөзімен
оныңбарлықәміршілерібарып,Хайқардыңне істейтінінкөруүшінбүкілқалажиналды.
12СоданХайқарқырандардыжәшіктерден шығарып,жасжігіттердіарқаларынабайлап, қырандардыңаяғынаарқанбайлап,ауағажіберді. Олараспанменжердіңарасындақалғаншажоғары көтерілді.
13Жігіттер:Кірпішәкеліңдер,балшықәкеліңдер, патшасарайынтұрғызамыз,бізбостұрып жатырмыз!»депайқайлайбастады.
14Халықтаңғалып,аң-таңболып,таңқалды.Ал патшаменоныңтөрелерітаңқалды.
15Хайғарменоныңқызметшілеріжұмысшыларды ұрып-соғып,патшажасақтарына:“Білікті жұмысшыларғақалағандарынәкеліңдер,олардың жұмыстарынакедергіжасамаңдар”,деп айқайлады
16Патшаоған:“СенессізсіңБұлқашықтыққакім бірдеңеапараалады?»
17СондаХайқароған:«Уа,Раббым!ауадақамал қалайсаламыз?Алегертақсырпатшаосындаболса, біркүндебірнешеқұлыпсалғанболареді,деді 18Перғауыноған:«Уа,Хайқар,үйіңебарда,демал, өйткенібізқұлыпсалуданбастарттық,ертеңмаған кел!»деді
19СоданХайқарөзүйінебарып,ертеңіне перғауынныңалдынакелдіПерғауын:«Уа,Хайқар,
21ПерғауынХайқардыалыпкелугеадамжіберіп, одан:«Уа,Хайқар,сеннегебұлайқамшылап, мылқауаңдыұрыпжатырсың?»депсұрады
22Хайқароған:«Мырзампатша!Расында,олмаған жамандықжасадыжәнебұлмасқаралаумен қамшылауғалайықболды,өйткеніменіңтақсыр патшамСеннахерибмағанәдеміәтешсыйлаған болатынжәнеоныңдауысыкүштіжәнекүнмен түнніңсағатынбілетін
23Мысықдәлосытүндетұрып,басынкесіптастады да,кетіпқалдыОсықылығыүшінменонымасқара қылдым”,деді
24Перғауыноғанбылайдеді:«Уа,Хайкар,мен мұныңбарлығынанкөріптұрмын,сенқартайып жатырсыңжәнеөзқолыңдасың,өйткеніМысырмен Ниневидіңарасындаалпыссегізпарасангбаржәне олдәлосытүндеқалайбарып,оныкесіптастады Әтешіңніңбасыналып,қайтыпораласыңба?»
25СондаХайқароған:«Уа,Раббым!ЕгерМысыр менНиневидіңарасысоншалықтыалысболса, тақсырпатшаныңжылқысыжасынлақтырғанын сеніңбиелеріңқалайестиді?Алаттыңдауысы Мысырғақалайжетеді?
26Перғауынмұныестігенде,Хайқардың сұрақтарынажауапбергенінбілді.
27Перғауын:«Уа,Хайқар,менсеніңмағантеңіз құмынанарқанжасауыңдықалаймын»,-деді.
28Хайқароған:«Уа,тақсырпатша,мағанқазынадан бірарқанәкелудібұйыр,мендесоғанұқсасын жасаймын»,-деді.
29СосынХайқарүйдіңартынабарып,теңіздің кедір-бұдырлыжағасынойып,қолынабіруысқұм, теңізқұмыналып,күнкөтеріліп,шұңқырларғаенген кезде,олжайылады.арқансияқтыөрілгендей болғаншакүнніңастындақұм.
30СондаХайқар:«Құлдарыңамынажіптердіалуды бұйыр,қашанқаласаң,соларсияқтытоқыпберемін», -деді
31Перғауын:«Уа,Хайқар,біздебірдиірментасы бар,олсынған,менонытігіпберуіңдіқалаймын»,деді
32СондаХайқароғанқарап,тағыбіртастапты
33Олперғауынға:“Уа,тақсыр!Меншетелдікпін: мендетігінқұралыжоқ
34Бірақменсеніңадалетікшілеріңемынатастан өрімдеркесудібұйыруыңдықалаймын
35Сондаперғауынменоныңбарлықасылдары күлдіСондаол:«Сағаносыақылменбілімберген ҚұдайТағаламадақталсын»,-деді
36ПерғауынХайғардыңөзінжеңгенінкөріп,оған жауаптарынқайтарды,олбірдентолқыпкеттіде, оларғаүшжылдықалым-салықжинап,Хайқарға әкелудібұйырды
37Олкиімдеріншешіп,Хайқарға,оныңсарбаздары менқызметшілерінекигіздіжәнеоғанжолшығынын берді
38Олоғанбылайдеді:Уа,оныңмырзасының
молболуынтілеп,оған:«Уа,тақсыр!Менсененбір жерлесіміздіңМысырдақалмауынтілеймін,деді 40Перғауынтұрып,Мысыркөшелеріне хабаршыларынжіберіп,АссирияменНиневи халқыныңешқайсысыМысыржеріндеқалмауын, бірақоларХайқарменбіргебарукеректігін жариялады
41СоданХайқарбарып,перғауынпатшаданжол тарттыда,АссирияменНиневижерініздепжолға шықтыОныңбіразқазынасыменмолбайлығы болды
42СеннахиримпатшағаХайқардыңкележатқаны туралыхабаржеткенде,олонықарсыалуғашығып, қаттықуанып,онықұшақтап,сүйіп:“Үйгеқош келдің,туыс!інімХайқар,патшалығымныңкүші, патшалығымныңмақтанышы
43Патшалығыммендүние-мүлкімніңжартысын алғыңкелседе,мененнеаласыңдепсұра,деді.
44СондаХайқароған:«Уа,патшаием,мәңгіөмір сүр!Рақымыңдыкөрсет,уа,патшаием!Менің орнымаӘбуСамикке,өйткеніменіңөмірім Алланыңқолындажәнеоныңқолында»,-деді.
45СондаСеннахиримпатша:Уа,сүйіктімХайқар! МенӘбуСамиктіңорнынбарлықжекекеңесшілерім менсүйіктілерімненбиікқыламын,деді.
46Сондапатшаоданперғауынныңбірінші келгеніненбастап,оныңалдынанкеткенгедейін оныменқалайболғанын,оныңбарлықсұрақтарына қалайжауапбергенін,одансалықтықалайалғанын жәнеөзгерістертуралысұрайбастады.киімдермен сыйлықтар.
47СондаСеннахиримпатшақаттықуанып, Хайқарға:“Осыалымнаннеалғыңызкелсе,соны алыңыз,өйткеніоныңбәрісіздіңқолыңызда”,деді 48АлХайқарортасы:«Патшамәңгілікөмірсүрсін! Менмырзампатшаныңамандығынжәнеоның ұлылығыныңжалғасуынғанақалаймын 49Уа,тақсыр!менбайлықпенжәнесоғанұқсас нәрселерменнеістейаламын?Алегермаған жақсылықжасасаң,әпкемніңұлыНадандымаған бер,меноныңмағаністегенініңорнынтолтырып, оныңқанынмағантапсырып,менікінәсіздеп санаймын”,деді
50Сеннахиримпатша:“Оныал,менсаған
7-тарау
ЖиендерініңбілімінаяқтағанАхикардыңастарлы әңгімелеріТаңқаларлықтеңеулерАхикарбаланы көркемесімдерменатайдыАхикардыңхикаясы осыменаяқталады
1Хайқарішкекірседе,шықсадаәпкесініңұлы Надандыұрсып,ақылмен: 2Уа,Надан,балам!Менсағанжақсылықпен мейірімділікжасадым,алсенменіжамандықпен, жамандықпенжәнеөлтіруменмарапаттадың
3«Уа,балам!мақалдарда:«Құлағымен тыңдамағанды,құлақтарыментыңдайды»дейді
4Надан:“Мағаннеүшінашуланасың?”деп сұрады
5СондаХайқароған:«Себебіменсенітәрбиелеп, тәлім-тәрбиебердім,құрметпенқұрметкөрсеттім, сеніұлыеттім,еңжақсыұрпақөсірдімжәнеменің мұрагерімболуыңүшінсеніменіңорныма отырғыздымДүниедесенменіөлтіріп,өліміммен қайтардың.
6БірақЖаратқанИеменіңәділетсіздікке ұшырағанымдыбілдіжәнеолменісенмағанарнап қойғаныдыс-аяқтанқұтқарды,өйткеніЖаратқанИе жаралыжүректердісауықтырады,көреалмаушылық пентәкаппарларғатосқауылқояды.
7Уа,балам!Сенмағанжездісоққанда,онытесіп өтетіншаяндайболдың.
8Уа,балам!Сенқарақұйрықтыңтамырынжеген қарақұйрықсияқтысың,олменібүгін-ертеңқосса, оларменіңтамырыматығылады».
9Уа,балам!қыстыңаязындажолдасынжалаңаш көргенадамғабардың;Олсуықсудыалып,үстіне құйды.
10Уа,балам!Сенмағантастыалып,Раббысын таспенұруүшіноныкөккелақтырғанадамдай болдың.Алтассоқпады,жетпеді,бірақолкінәмен күнәғасебепболды
11Уа,балам!Егерсенменіқұрметтесеңжәнемені құрметтесеңжәнесөздерімеқұлақсалсаң,сенменің мұрагерімболаредіңжәнеменіңбиліктерімебилік еткенболаредің
12Уа,балам!Иттіңнемесешошқаныңқұйрығыон шынтақболса,жібектейболсадажылқыныңқұнына жақындамайтынынбілесің 13Уа,балам!Өлгенімдесенменіңмұрагерім боларсыңдепойладым;Алсенқызғанышпен арсыздықтыңарқасындаменіөлтіргісікелдіБірақ ЖаратқанИеменісеніңайлаңнанқұтқарды 14Уа,балам!Сенмағантезеккесалынғантұзақтай болдың,сондаторғайкеліп,тұзаққұрғанынтапты Алторғайқақпанға:«Мұнданеістепжүрсің?»–деп сұрайдыТұзақ:«МенмұндаҚұдайғасиынамын»,деді
15Торғайдаодан:“Сеніңұстағанағашыңне?” депсұрадыТұзақ:«Бұлменнамазуақытында сүйенетінжасеменағашы»,-деді
16«Аузыңдағыбұлне?»депсұрадыТұзақ:«Бұл мағанжақындағанбарлықаштарменкедейлерге
17Торғай:“Ендікеліптамақішсемболама,қарным аштыма?”дедіАлқақпаноған:«Алғашық»,дедіАллақаоныжеугеболадыдепжақындады 18Біраққақпанкөтеріліп,қарақұйрықтымойнынан ұстапалды
19Торғаққақпанғабылайдепжауапберді:«Егер бұлсеніңаштарүшіннаныңболса,Құдайсенің садақаларыңдыда,жақсылықтарыңдыда қабылдамайды
20Алегерсеніңоразаларыңмендұғаларыңосы болса,Алласененоразаларыңдыда,дұғаларыңдыда қабылетпейдіжәнеҚұдайсеніңжақсылығын толықтайжасамайды»
21Уа,балам!сенмағанесекпендосболғанарыстан болдың,алесекарыстанныңалдындабіразуақыт жүрді;Біркүніарыстанесеккесекірдіде,оныжеп қойды
22Уа,балам!сенмағанбидайдағыарамшөпсияқты болдың,өйткеніолештеңегепайдасыжоқ,бірақ бидайдыбүлдіредіжәнеоныкеміреді
23Уа,балам!сенонөлшепбидайегіп,орақуақыты келгенде,тұрып,оныорып,жинап,батырып, барыншаеңбекеткенадамсияқтыболдың.Өлшейді де,иесіоған:«Ей,жалқау!
24Уа,балам!сенмағанторғалақтырылғанкекілік сияқтыболдың,олөзінқұтқараалмады,бірақол кекіліктердіөзіменбіргеторғатастауүшіншақырды.
25Уа,балам!Сізмағансуықиттейболдыңыз,ол қыштыңүйінежылынуүшінкірді.
26Күнжылығансоң,ололарғаүребастады,олар онықуыпшығып,тістепалмасүшінұрды.
27Уа,балам!Сенмағансапалыадамдарменбірге ыстықмоншағакіргеншошқадайболдың,олыстық ваннаданшыққанда,ласшұңқырдыкөріп,олтөмен түсіп,соғанкірді
28Уа,балам!Құрбандыққабаражатқан жолдастарыменқосылып,өзінқұтқараалмағанешкі сияқтысенмағанкелдің
29Уа,балам!аңшылықтантоймағанитшыбындарға жемболады
30Уа,балам!Еңбекетпейтінжәнежержыртпайтын, сараңәріайлакерқолоныңиығынанкесіледі 31Уа,балам!Жарықкөрінбейтінкөздіқарғалар таңдап,жұлыпалады
32Уа,балам!Сенмағанбұтақтарынкесіпжатқан ағашсияқтыболдыңда,ололарға:«Егерменіңбір нәрсемсеніңқолыңдаболмаса,менікесуге қауқарсызедің»,-деді
33Уа,балам!Сенолар:«Сағаналтыннаншынжыр жасап,қантпенбадамментамақтандырғанша,
35Уа,балам!Сенөзенніңортасындажүргенде
бұзақылық,екеуіндеолардандабұзықбасқарсын»,деді
36Жыланқасқырға:«Өмірбойыжепкелгенқозылар менешкілерменқойлардыәкелеріменәкешешелерінеқайтарасыңба,жоқпа?»депсұрады
37Қасқыр:“Жоқ”,дедіАлжыланоған:«Менің ойымша,сенбіздіңарамыздағыеңжаманадамсың»
38Уа,балам!Менсеніжақсытамақтандырдым,ал сенменіқұрғақнанментамақтандырмадың
39Уа,балам!Менсағанқанттысубердімсусын менжақсысироп,алсенмағанқұдықтансубермедің 40Уа,балам!Менсеніоқыттым,өсірдім,алсен мағанжасырынжерқазып,меніжасырдың
41Уа,балам!Менсеніеңжақсытәрбиеменөсірдім, биікбалқарағайдайөсірдім;алсенменібұрап, еңкейттің
42Уа,балам!Сенмағанбекіністіқамал тұрғызарсың,сондаменондажауларымнан жасырынамындепүміттенгенедім,алсенмағанжер қойнауындакөмілгенадамдайболдың;Бірақ ЖаратқанИеменіаяп,сеніңайлаңнанқұтқарды.
43Уа,балам!Менсағанжақсылықтіледім,алсен меніжамандықпенжәнежеккөрушілікпенсыйладың, ендіменсеніңкөзіңдіжұлып,иттергежемқылар едім,тіліңдікесіп,басыңдықылыштыңұшымен алыптастаредім.Сондайжиіркеніштіістеріңнің ақысынбер»,–деді.
44НаданағасыХайқарданбұлсөздіестігенде:«Уа, ағам!Мағанөзбіліміңбойыншаәрекететжәне меніңкүнәларымдыкешір,өйткеніменсияқтыкүнә жасағанкімбарнемесесенсияқтыкешіретінкімбар?
45Меніқабылал,ағам!Ендіменсеніңүйіңде қызмететемін,жылқыларыңдыбаптаймын, малыңныңтезегінсыпырамын,қойларыңды бақамын,өйткенімензұлыммын,алсенәділсің,мен кінәлімін,сенкешірушісің”.
46СондаХайқароған:«Уа,балам!Сенсу жағасындажеміссізқалғанағашқаұқсайсың,ал оныңқожайыныоныкесугеасығып,оған:«Мені басқажергеапарыптаста,егержемісбермесем, кесіптаста»,–деді
47Қожайыныоған:“Сенсудыңжағасындажеміс бермедің,басқажердеболатұра,қалайжеміс бересің?”деді
48Уа,балам!қарғаныңжасынанқыранныңкәрілігі артық
49Уа,балам!оларқасқырға:«Қойлардыңшаңы сағанзиянтигізбеуүшіноларданаулақжүр»,-деді Алқасқыр:«Қойдыңсүтініңшөгіндісікөзіме жақсы»,–депті
50Уа,балам!Оларқасқырдыоқудыүйренуүшін мектепкежібердіжәнеолароған:«А,Вдепайт»,деді«Қоңырауымдақозыменешкі»деді
51Уа,балам!оларесектіүстелгеқойды,олқұлап кеттіде,өзіншаңғаайналдырабастады,біреуі:«Ол өзінайналдыраберсін,өйткенібұлоныңтабиғаты, олөзгермейді
52Уа,балам!«Егерсенұлтусаң,оныұлымде,ал егерұлөсірсең,құлыңде»дегенсөзрасталды
54Уа,балам!Сағаносысөздерденартықнеайтайын? ӨйткеніЖаратқанИежасырыннәрсенібіледі, құпияларменсырлардыбіледі
55Олсеніңжазаңдыберіп,меніңжәнесенің арамыздаүкімшығарады,сондай-ақсеніңісіңе қарайөтейді',
56НаданағасыХайқардыңбұлсөзінестігенде, дереуісіп,ұшыпкеткенқуықтайболды
57Оныңаяқ-қолдарыісініп,аяқтары,аяқтарыжәне бүйіріжыртылып,ішіжарылып,ішектерішашылып, өліп,өлді
58Оныңсоңыжойылып,тозаққабардыӨйткені бауырынаорқазғанадамсолжергетүседіАлтұзақ құрғанадамсоларғатүседі
59Міне,осыболдыжәнебізХайқархикаясынан таптық,АллағамақтауларболсынАуминжәне тыныштық.
60БұлшежіреАлланыңжәрдеміменаяқталды,Алла ұлықболсын!Әумин,Әумин,Әумин