Í boði náttúrunnar des.2013

ðuneytið r áá ð u n e y t i ð •• r

e feenffnn t itltinillnn i niignngg

umhverf • u m h v e r f ii ss •

Sjálfbært Sjálfbært Sjálfbært • grænt •• grænt grænt • lífrænt •• lífrænt lífrænt • viStvænt •• viStvænt viStvænt • heilbrigt •• heilbrigt heilbrigt • endurunnið •• endurunnið endurunnið og og og ekta ekta ekta íSlenSkt íSlenSkt íSlenSkt ++ kort + kort kort afaf af reYkjavík: reYkjavík: reYkjavík: HANDVELJUM HANDVELJUM HANDVELJUM ÞAÐ ÞAÐ ÞAÐ BESTA BESTA BESTA Í MAT, ÍÍ MAT, MAT, DRYKK, DRYKK, DRYKK, VERSLUN VERSLUN VERSLUN OG OG OG AFÞREYINGU AFÞREYINGU AFÞREYINGU

VETUR VETUR

Fjölmiðla Fjölmiðla Fjölmiðla

verðlaun verðlaun verðlaun

gg gaauuaððullðiinlniddnaad a -- oo- o

2013-2014 2013-2014

2013 2013 vetur vetur vetur Nr.3 Nr.3 Nr.3 2013 2013 2013

1.790 1.790 1.790 kr.kr. kr.

hugleiðsla hugleiðsla ÞJÓðlegt ÞJÓðlegtsmurBrauð smurBrauð handverKsfÓlK handverKsfÓlK

Það Þaðborgar borgarsig sigað að vingast vingastvið viðveturinn. veturinn.

Klæddu Klædduþig þigvel. vel.

66north.is 66north.is

EFNI

20

22 Huldudýr á Hálendinu

Lífshættir og saga hreindýra á Íslandi.

37 Hverfandi Handverk

Heimsókn á verkstæði sex handverksmanna.

44 Hið íslenska smurbrauð

Fjórar íslenskar útgáfur af smurbrauði.

51 Jólablað í boði náttúrunnar

Hefðir, skraut, innlit og innblástur.

72 Hástafir og Hefðarkettir

Soffía Árnadóttir leturlistamaður í viðtali.

22

78 bókstafir í útrýmingarHættu

Líffærafræði leturs.

85 ein á dag

Hugleiðsla er allra meina bót.

90 betri svefn

Náttúrlegar aðferðir.

94 bara eina öldu í viðbót

Brimbrettamenning á Íslandi.

fastir liðir

94

44

06 ritstJórnarPistill 10 með augum lJósmYndarans 16 bókarýni – Vilborg Pólfari 18 frumkvöðlar – David Anthony 20 innblástur – Hreindýr 34 bærinn minn – Reykjavík 102 orð: Hilmar Örn Hilmarsson

72 72 Fólkið

37

78

mYnd- og ritstýra GuðbjörG Gissurardóttir. Hönnun berGdís oG GuðbjörG. umbrot og framleiðslustJórn berGdís siGurðardóttir. lJósmYndir jón Árnason, anthony baciGalupo, GuðbjörG Gissurardóttir, númi þorvarðsson, skarphéðinn G. þórisson, elli thor. mYndskreYting elísabet brynhildardóttir, viktoria buzokina. teXti daGný b. Gísladóttir, GuðbjörG Gissurardóttir, Gunnar theodór eGGertsson, súsanna svavarsdóttir, siGríður inGa siGurðardóttir, elli thor, siGríður rún kristinsdóttir, ýr kÁradóttir. Prófarkalestur hildur Finnsdóttir. auglýsingasala GuðbjörG Gissurardóttir oG erna siGmundsdóttir. útgefandi í boði nÁttúrunnar. Heimilisfang elliðavatn, 110 reykjavík. sími 861 5588. netfang ibn@ibn.is veffang www.ibn.is lausasöluverð 1.790 kr. issn-1670-8695 Prentun oddi, umhverFisvottuð prentsmiðja.

4 Í boði náttúrunnar

E&Co.

— Sláin Tígla frá GEYSI —

ÞELIN U MJ Ú K A OG Þ OLG ÓÐU TOGI Þ ÖK K U M V IÐ H LÝJ U OG FÖGNUM NÝJUM VETRI.

Verið hjartanlega velkomin. Geysir Skólavörðustíg, Akureyri og Haukadal. www.geysir.com Sími 519 6000.

til

nefning

ð rá

Fjölmiðla

verðlaun

g auðlinda -o

Að oFAN Frá vINstrI:

Afmælisbarnið Ómar ragnarsson, Guðbjörg Gissurardóttir ritstýra og Guðrún A. tryggvadóttir, eigandi natturan.is, skemmtu sér vel.

Guðbjörg og vigdís Finnbogadóttir ræða málin.

Umhverfis- og auðlindaráðherra, sigurður Ingi Jóhannsson, ásamt vigdísi og Páli.

Páll steingrímsson heldur á verðlaunagripnum sem ber heitið Jarðarberið.

Hann er hér ásamt Guðbjörgu Gissurardóttur sem fékk tilnefningu til verðlaunanna.

6 Í boði náttúrunnar

umhverfis

uney tið

•

•

tilnefning til fjölmiðlaverðlauna Umhverfis- og auðlindaráðs var sannarlega óvænt en skemmtileg viðurkenning sem mér sem ritstjóra Í boði náttúrunnar hlotnaðist nýverið. Einnig var svavar Harðarson, blaðamaður á Fréttablaðinu, tilnefndur og Páll steingrímsson kvikmyndagerðamaður sem hlaut sjálf verðlaunin. Páll er þekktur fyrir heimildarmyndir sínar og náttúrulífsmyndir og á þennan heiður sannarlega skilinn. verðlaunin voru veitt á Degi náttúrunnar, sem haldinn er hátíðlegur hinn 16. september á afmælisdegi Ómars ragnarssonar, og að þessu sinni var hátíðleg athöfn í Elliðavatnsbænum þar sem höfuðstöðvar Í boði náttúrunnar eru – sem var skemmtileg tilviljun. á sama tíma var afhent Náttúruverndarviðurkenning sigríðar í Brattholti.

Hún er veitt einstaklingi sem unnið hefur markvert starf á sviði náttúruverndar. vigdís Finnbogadóttir hlaut þá viðurkenningu í ár. á þessum tímamótum var mér efst í huga þakklæti til allra sem hafa gert það kleift að lítil hugmynd, drifin áfram af hugsjón og einlægum áhuga á náttúrunni, er orðin að tímariti sem hefur fest sig í sessi. Þetta hefði ekki verið hægt nema með góðu samstarfi við samstarfsfólk mitt og lesendur sem kunna að meta vandað og innihaldsríkt efni og ekki síst auglýsendur sem skilja okkar sérstöðu og hvað við stöndum fyrir. Þessi viðurkenning veitir mér kraft og hvatningu til áframhaldandi vinnu í þágu náttúrunnar og okkar sem kunnum að nýta og njóta hennar.

2013

kær kveðja, Guðbjörg ritstýra

Ummæli dómnefndar: Guðbjörg ritstýrir vönduðu og fallegu tímariti um íslenska náttúru sem hún stofnaði með manni sínum Jóni Árnasyni árið 2010 og nefnist Í boði náttúrunnar. Áður önnuðust þau útvarpsþætti á rÚV um sama efni svo að málaflokkurinn er henni afar hugleikinn. efni tímaritsins er umfram allt innblásið af íslenskri náttúru og hvernig íbúar landsins tengjast henni og nýta kosti hennar. með brennandi áhuga á sjálfbærum og heilbrigðum lífsstíl leitast Guðbjörg við að höfða til breiðs lesendahóps meðal annars í því augnamiði að færa náttúruna nær fólki og stuðla að góðri andlegri og líkamlegri heilsu.

ÍSLENSKA SIA.IS HLS 64297 06/13

heill heimur af hollustu

Í meira en 30 ár hefur Heilsuhúsið stuðlað að bættri heilsu og vellíðan Íslendinga.

Umhverfisvænar hreinlætis- og heimilisvörur.

Vítamín og bætiefni frá viðurkenndum aðilum.

Snyrtivörur án aukaefna.

Ráðgjöf, námskeið og fyrirlestrar.

Lífrænt ræktaðar og vottaðar matvörur.

heilsuhusid.is Facebook: Heilsuhúsið

Svarið býr í náttúrunni Í boði náttúrunnar 7

laugavegi

lágmúla

kRinglunni

smáRatoRgi

selfossi

akuReyRi

Reykjanesbæ

Sjálfbært • grænt • lífrænt • viStvænt • heilbrigt • endurunnið og ekta íSlenSkt

Fáðu þér

ársáskrift fyrir aðeins 4.710 kr. + 3 BLÖÐ Á ÁRI + FRÍ HEIMSENDING

+ 15% SPARARNAÐUR + MISSIR ALDREI AF BLAÐI

www.ibn.is

ve t

r

or - s u - v m ar

Ofsalega falleg blöð með góðu, skemmtilegu, fróðlegu efni og fallegum myndum. Ég er ákveðin í að gerast áskrifandi, en mig langar líka að eignast blöðin sem eru komin út. Get ég keypt þau einhverstaðar eða pantað þau hjá ykkur og fengið þau send heim.“

u

„Komi þið sæl. Ég var í sumarbústað um helgina og þar var frænka mín með blöðin ykkar og vá! ...ég kolféll fyrir þeim.

Vetur N r.

3 20 13

Guðríður M. Eyvindardóttir

ÁSKRIFT, 3 BLÖÐ Á ÁRI 4.710 kr. ÚTSÖLUVERÐ ÚR BÚÐ 1.790 kr.

ELDRI BLÖÐ 850 kr. stk.

Póstburðabjald innifalið Hægt að greiða með kreditkorti eða láta senda kröfu í heimabanka.

Kaupa á netinu: www.ibn.is Í síma: 861 5588

Eldri blöð: Árstíðirnar fjórar á tilboði, 2.900 kr. .

MEð AUGUM LJÓsMYNDArANs

fallegur sKÚlPtÚr Númi Þorvarðsson hefur búið í Noregi undanfarin fjórtán ár og stundar myndlistarnám við Listaháskólann í Bergen. Hann byrjaði að taka myndir þegar hann fékk að gjöf sína fyrstu filmuvél árið 2000 og hefur myndað af miklu kappi síðan.

10 Í boði náttúrunnar

Hvernig voru fyrstu skrefin þín sem ljósmyndari? Það byrjaði allt með því að ég fékk gefins Nikon FG20 myndavél og Mamiya 645 myndavél frá föður mínum. Á þeim tíma hafði ég ekki hugmynd um af hverju ég ætti að taka myndir svo að ég fór að mynda mitt daglega líf. Ég tók myndir af öllu sem átti sér stað eða ég sá í vinnunni eða heima við og tók mjög margar myndir af vinum og fjölskyldu. Á þessu tímabili kviknaði fyrst áhugi minn á tæknilegu hliðinni á ljósmyndun og ég tók mig til og bjó til mitt fyrsta myrkra­ herbergi.

Hver var kveikjan að þessum myndum?

Serían Eyðibýli var skólaverkefni sem ég vann á meðan ég stundaði nám við listaháskóla í Ósló. Ég var innblásinn af verkum Bernds og Hillu Becker sem unnu með endurtekningu í ljósmyndum sínum af iðnaðar­ byggingum og vatnsturnum. Ég ákvað því að fara til Íslands eina helgi í nóvember 2007 og athuga hvað ég fyndi mörg eyðibýli og gera tilraun til að skapa þessa endurtekningu í mínum ljósmyndum.

Hverju ertu að reyna að ná fram í seríunni? Ég geri mér grein fyrir því að öll húsin eiga sér langa sögu en það var ekki nauðsynlegt fyrir mig að þekkja hana. Þessi ljósmyndasería hefur heldur engan pólitískan eða sögulegan tilgang og á ekki að benda á, eða varpa upp spurningum um af hverju þessi hús hafa lagst í eyði. Þetta er frekar tilraun til að sjá fegurðina í því sem eftir stendur.

Hvaða tæki og tól notaðir þú? Í þessari seríu notaði ég Hasselblad 501c í fyrsta skipti og varð hug­ fanginn af hinum fullkomna 6x6 ramma sem sú vél skapar. Serían var sýnd í galleríinu „ESPABI B“ í Barselóna árið eftir og fékk frábærar viðtökur. Eftir það fjárfesti ég loks sjálfur í myndavél og keypti mér Rolleiflex f 2.8 með 6x6 ramma, og er það eina myndavélin sem ég hef notað síðan þá. www.flickr.com/photos/numi/

Í boði náttúrunnar 11

FErsKt & FrUMLEGt

Verðlaunahálsmen

Hálsmenið fæst í Kraumi og nánari upplýsingar er að finna á vefsíðunni www.milla.is.

Hálsmenið JAFNvÆGI eftir Helgu Ósk Einarsdóttur, gullsmið og skartgripahönnuð, hlaut skúlaverðlaunin ekki alls fyrir löngu. Þau eru kennd við skúla Magnússon fógeta og eru veitt fyrir áhugaverðar nýjungar á ráðhúsmarkaðinum sem haldinn er í nóvember ár hvert. Menið er einstaklega vandað, smíðað úr silfri og skreytt steinum í báða enda, til dæmis ametyst, rúbín og sítrín. Það leynir líka á sér og býður beinlínis upp á að fiktað sé í því!

magnaður mysudrykkur við hjá ÍBN mælum með nýja mysudrykknum, Íslandus, sem við fengum að smakka fyrir stuttu. Hann er bragðgóður og hollur, gerður úr íslenskri mysu og bragðbættur með seyði úr handtíndum, íslenskum jurtum og berjum. Magn virkra andoxunarefna í Íslandus er yfir tífalt hærra en í öðrum berjadrykkjum og ávaxtasöfum. Nafnið á drykknum er sótt til alþýðulistamannsins sölva Helgasonar sem kallaði sig sólon Íslandus. Íslandus fæst í tveimur mismunandi bragðtegundum, Góður og Þyrstur, og er að finna í heilsubúðum. www.islandskruss.is

instagram á pappír Þó að ljósmyndun hafi mjög færst í aukana með tilkomu snjallsíma hafa þessar myndir hingað til eingöngu átt sér tilveru í hinum stafræna heimi. Það kom okkur því skemmtilega á óvart að rekast á íslenskt fyrir tæki sem sérhæfir sig í að prenta instagram- og snjallsímamyndir á pappír! Prentagram hóf starfsemi sína fyrr á þessu ári og var komið á fót vegna brennandi áhuga eigendanna á ljósmyndun og þörfinni fyrir að koma góðum myndum á pappír. Prentagram prentar á þykkan, mattan hágæðapappír sem ekki verður kámugur þótt myndirnar séu handleiknar. Það er heldur enginn skortur á hugmyndum eða möguleikum hjá þessu litla fyrir tæki því nú er einnig hægt að breyta instagram-myndunum sínum í jólakort og merkimiða, auk þess sem í boði eru ljósmyndabækur, gjafabréf og að láta ramma myndirnar fallega inn, eina eða fjórar saman. Þetta eru að okkar mati frábærar tækifærisog jólagjafir! www.prentagram.is

EPISILK SERUMS™ NÁTTURULEGIR HÚÐDROPAR UNGLEGRA ÚTLIT • Aukin raki og mýkri húð • Nærir og endurnýjar húðina • Minnkar sýnileika öldrunar • Gefur þéttari húð • Fyrir allar húðgerðir • Laust við Paraben • Óerfðabreytt

IFL Instant Facelift

Q10 Coenzyme Q10

PHA Pure Hyaluronic acid

Hyaluronic og Pephta Tight kraftur úr grænþörungi, húðin verður silkimjúk og fínar línur hverfa.

Verndar gegn skaðlegum sindurefnum.

Hyaluronic og hið öfluga andoxunarefni Q10 sem gefur húðinni djúpan raka, næringu og unglegra útlit.

Hreint Hyaluronic, dregur úr fínum línum og hrukkum, þéttir húðina og gefur henni mýkt.

Fæst í Heilsuhúsinu, Lifandi markaði og í völdum Lyfja verslunum

Nánar á www.heilsa.is

FErsKt & FrUMLEGt

Flæðandi gjafapappír Pappírinn fæst í Spark, Epal, Aurum og Púkó og smart.

Þessi fallegi gjafapappír er íslensk hönnun, innblásin af vatnstaumum og flæði, og er í miklu uppáhaldi hjá okkur þessa dagana enda þarf maður ekki að eiga annan gjafapappír.

Hægt er að nota hann við hvaða tækifæri sem er, hvort sem það eru jólagjafir, afmælisgjafir, brúðargjafir eða ungbarnagjafir.

Gjafapappírinn er hluti af lokaverkefni sigríðar Þóru árdal vöruhönnuðar frá Listaháskóla Íslands. vörumerkið kallar hún Flow and company.

Mjúk fjöll Hingað til hafa málararnir okkar sýnt drottningu íslenskra fjalla hvað mestan áhuga en nú hafa hönnuðirnir steinunn Arnardóttir og Leópold Kristjánsson tekið þetta víðfræga fjall út fyrir landsteinana í hönnun sinni á fjallapúðanum Herðubreið. Púðarnir eru handgerðir á vinnustofu þeirra í Berlín, þar sem þau eru búsett, og eru jafnframt seldir þar, í reykjavík og Kaupmannahöfn. Púðarnir eru til í þremur stærðum og mismunandi efnum, allt eftir hentisemi hönnuða og efnisúrvali hverju sinni. www.makrun.com

renndu þér á sleða! dagur óskarsson vöruhönnuður hannaði fyrir nokkrum árum þennan sleða og setti þar með gamlan nytjahlut í nýjan búning. dalvíkursleðinn, eða ea 800 eins og hann er kallaður, byggist á gamalli erkitýpu af magasleða sem var smíðaður á dalvík í stórum stíl á árum áður. Þá hafði hann tvenns konar notagildi: þjónaði yngstu kynslóðinni í leik og var ekki síður þarflegur við ýmsa flutninga í þungri færð. nú er hann líka smart inni í stofu! Sleðinn, sem er framleiddur af fyrirtækinu Promens á dalvík, heimabæ dags, er úr sterku plastefni og fæst í þremur flottum litum.

Fæst hjá hönnuði, Dagur.Oskarsson@promens.is og á www.ilmur.net

14 Í boði náttúrunnar

Blómavali Skútuvogi Ný sérverslun með lífrænt ræktaðar- og heilsuvörur hefur opnað í Blómavali Skútuvogi. Þar er boðið upp á mikið úrval af vörum á frábæru verði, opið alla daga kl.11-18.

Benedikta Jónsdóttir sölustjóri og heilsuráðgjafi Heilsutorgsins hefur áratuga reynslu og veitir ráðgjöf og þjónustu á heilsutengdum vörum og bættum lífstíl.

Verið velkomin.

Argan olían frá NOW fæst í Heilsutorginu Skútuvogi.

Frábær fyrir hárið, naglabönd o.fl.

Komdu og kynntu þér málið.

Dr. Mercola fæst nú á Íslandi!

Dr. Mercola, vítamín og fæðubótarefni fást í Heilsutorginu, Blómavali Skútuvogi.

Dr. Mercola er einn af vinsælustu heilsulæknum Bandaríkjanna.

Komdu og fáðu ráðgjöf hjá sölustjóra og heilsuráðgjafa okkar, Benediktu Jónsdóttur, og kynntu þér þessar frábæru vörur.

BENEDIKTA Jî NS heilsuráðgjaf Dî TTIR i Heils

sölustjóri og

utorgsins

gjöf til þín með (25 ml) dögg andlitsraka og (25 ml) dögg mistur þegar þú kaupir Sóley vörur fyrir kr. 8000 eða meira.

Prófaðu dögg andlitsraka og þiggðu

soleyorganics.com

dögg Létt andlitskrem sem veitir húðinni góðan raka á örfáum mínútum. Lífrænt krem án allra aukaefna - og mundu að það sem þú lætur á húðina er fæða fyrir húðina.

m

Vilborg pólfari – uppáhalds bækurnar –

Göngugarpurinn vilborg arna Gissurardóttir varð fyrsta íslenska konan til að ganga á suðurpólinn og hefur hún nú sett stefnuna á tindana sjö eða hæsta fjallstind í hverri heimsálfu.

Hún les mikið á göngunum og mælir hér með. nokkrum af uppáhaldsbókunum sínum.

harry Potter-serían – J.K. Rowling

Þessar bækur hef ég hlustað á en ekki lesið í eiginlegri merkingu. Þær eru ævintýralegar og búa yfir miklum boðskap þar sem hið góða sigrar það illa. Harry þarf að leysa mörg viðfangsefni sem eru ógnvekjandi og virðast við fyrstu sýn óyfirstíganleg. Hann er hugrakkur, klár og vinnur í teymi með vinum sínum, kennurum í skólanum og fleirum og saman finna þau alltaf réttu lausnina og enda sem sigurvegarar.

fjallabóKin – Jón Gauti Jónsson

Fjallabókin er ein sú allra besta útivistarhandbók sem ég hef lesið. Jón Gauti er reynslumikill fjallaleiðsögumaður og skrifar um málefnið af mikilli þekkingu. Bók sem gott er að fletta upp í, jafnt fyrir byrjendur sem lengra komna.

eintal

– Gísli á Uppsölum Gísli hefur lengi haft mikil áhrif á mig og saga hans snertir marga strengi í mínu hjarta. Ég fer oft í selárdal og kem þá jafnan við á Uppsölum

í ferðum mínum um vestfirði. Eintal er bók sem hefur ferðast með mér víða og nú fylgir hún mér í sJÖ tinda-verkefninu.

into thin air – John Krakauer

Þetta er metsölubók sem heldur manni við efnið frá og með fyrstu blaðsíðu. Hún er skrifuð af rithöfundinum og fjallamanninum John Krakauer sem skrifaði einnig bókina Into the wild en eftir henni var gerð þekkt kvikmynd. Þetta er sterk saga um skelfilegt og mannskætt slys á Everest-fjalli. John var sjálfur þátttakandi í þeim hópi sem varð hvað verst úti. Bók sem snerti við mér og fékk mig til að hugsa.

Við hjá Í boði náttúrunnar mælum með ferðasögu Vilborgar á suðurpólinn,

suður á Pólinn

Ein á enda jarðar, eftir

– Ólafur Örn Haraldsson

Hún á ábyggilega eftir að

Þegar ég las þessa bók ákvað ég að verða pólfari. Gluggaði líka jafnan í hana í undirbúningsferlinu til þess að leita upplýsinga og fá hughreystingu. Bækurnar eftir þá feðga Ólaf og Harald um Grænlandsjökul og norðurpólinn, ásamt Everest-bókinni um fyrsta íslenska Everest-leiðangurinn, hafa verið mér mikill innblástur í gegnum árin.

verða frábær innblástur

Sigmund Erni Rúnarsson.

til að byrja nýja árið af krafti og hugrekki.

Í boði náttúrunnar 17

David Anthony við afgreiðsluborðið á Litla bóndabænum. Það er hlýleg og notaleg stemning á kaffihúsinu.

Bóndinn á laugaveginum Með uMHverfið og Heiðarleikann í forgangi Litli bóndabærinn er kósí lítið kaffihús á Laugavegi sem býður upp á lífrænt kaffi, kökur og smárétti unna m.a. úr staðbundnu hráefni frá íslenskum bændum. david anthony á og rekur staðinn sem hefur verið opinn frá 2011. Hann bakar, eldar og hitar kaffi handa gestum, nær í vörur á hjólinu sínu (á ekki bíl) og miðlar okkur nú af reynslu sinni sem ungur kaffihúsa-frumkvöðull. hvers veGna líFrænt kaFFihús?

Mig langaði til að bjóða upp á úrvalsmat og kaffi úr lífrænu hráefni sem gæti komið í staðinn fyrir skyndibitamenninguna. Í mínum huga er lífræn matvara hrein og fersk; hún er ræktuð af alúð á fremur litlum býlum þar sem umhverfið er sett í forgang. Þegar ég opnaði Litla bóndabæinn fann ég hversu margir voru á sömu bylgjulengd og ég hvað þetta varðar. Litli bóndabærinn snýst um að vera heiðarlegt smáfyrirtæki og er hluti af sívaxandi flóru slíkra fyrirtækja. hverjar voru helstu hindranir/Áskoranir í upphaFi? Hvar á ég að byrja! Þær voru endalausar og ég rakst oft á veggi.

Lagaumhverfið er ekki fyrir anarkískt fyrirtæki eins og Litla bóndabæinn sem ætlar ekki að selja skyndibita til fjöldans með hámarkshagnaði.

Ef ég væri að þessu fyrir peninga væri ég löngu búinn að gefast upp.

18 Í boði náttúrunnar

GÓÐ RÁÐ Frumkvöðlar: REKStuR

1

Þótt ég sé ekki mikill aðdáandi hefðbundinna viðskiptaáætlana myndi ég skrifa lista með skamm­ tíma­ og langtímamark­ miðum. Gott er að hafa þessi markmið í huga þótt þau taki sífelldum breytingum.

2

Fylgdu hjartanu! En ef þú ert ekki með óþrjótandi fjármagn skaltu skoða mjög vel hvort húsnæðið uppfyllir öll ströngustu lög og reglugerðir svo að bruna­ varnaeftirlitið mæti ekki á svæðið og krefjist úrbóta. Það getur sparað þér milljónir!

3

Fáðu áreiðanlega fagmenn til að breyta húsnæðinu. Ekki spara með því að láta fúskara sjá um t.d. rafmagn eða pípu­ lagnir. Það getur kostað meira til lengri tíma litið.

4

Reyndu ekki að gera allt sjálf/ur. Ég lærði fljótt að aðrir geta gert það sama og ég, og jafnvel enn betur. Ávinningurinn af því að útdeila verkefnum er mikill, sérstaklega fyrir andlegu heilsuna. Þumal­ puttareglan er sú að ef þú hefur ekki tíma til að gera hlutina almennilega, fáðu einhvern annan til þess og lærðu af viðkomandi. Það gæti t.d. borgað sig að fá einhvern góðan í bókhaldið.

5

Láttu þér ekki leiðast!

Tilgangurinn með því að reka eigið fyrirtæki er að hafa gaman af því.

Auðvitað koma slæmir dagar inn á milli, en þegar það er hætt að vera gaman eða spennandi að standa í rekstri ertu ekki lengur á réttri hillu. Ekki reyna að snúa til baka; það er betra að takast á við nýjar áskoranir og halda sér á tánum. Það þarf líka að halda sér ferskum í faginu. Fátt er verra en stöðnun.

Kaffið á Litla bóndabænum er lífrænt ræktað.

Ég ráðlegg öllum sem hafa hug á að opna kaffihús að hafa fagmennsku í fyrirrúmi. Það sem lagt er í fyrirtækið í upphafi skilar sér til lengri tíma. vandaðu valið á húsnæði og skoðaðu það með smásjá! Kannaðu úr hverju veggir, gólf og loft eru gerð og athugaðu hvort eldvarnarhurðir eru löglegar, hvernig brunavörnum er háttað og svo framvegis. Fáðu góðan arkitekt, sem veit hvað hann er að gera, með þér í lið því annars mun ýmislegt óvænt koma upp á yfirborðið þannig að bankareikningurinn er orðinn tómur áður en þú afgreiðir fyrsta bollann af nýmöluðu, lífrænu kaffi. hver er þinn kúnnahópur oG hverniG markaðssettir þú Fyrirtækið?

Fyrir utan dásamlegan ilm af nýbökuðum súkkulaðikökum, sem leggur frá Litla bóndabænum um allan Laugaveg, er markaðssetningin eiginlega óskrifað blað. við höfum auglýst lítillega í misgóðum bæklingum og tímaritum fyrir ferðaþjónustu og fengið umfjöllun í fjölmiðlum þegar við höfum gert eitthvað öðruvísi og óhefðbundið. Facebook hefur verið öflug til að ná til þeirra sem eru svo óheppnir að búa fjarri matarilminum frá okkur. Matseðillinn hjá okkur breytist ört og við erum dugleg að láta viðskiptavinina vita hvað er í boði svo að þeir viti að hverju þeir ganga. Konur á aldrinum 25-35 eru okkar tryggustu viðskipavinir en við erum líka með fjölbreyttan hóp af fastagestum af báðum kynjum sem myndu aldrei fara á Facebook og hafa bara dottið inn um gættina. Gestir okkar eiga það sameiginlegt að vilja ekki ruslfæði, heldur vita hvað þeir borða og úr hverju það er búið til. er eitthvað spennandi Fram undan?

Já, reyndar! Innan skamms mun ég opna kaffihús og veisluþjónustu á Korpúlfsstöðum, af öllum stöðum. Ég hafði lengi leitað að húsnæði sem hentaði vel fyrir veisluþjónustu því hún var búin að sprengja utan af sér eldhúsið niðri á Laugavegi. Þegar mér bauðst pláss í þessu gamla, fallega húsi greip ég strax tækifærið og ætla að sameina þetta tvennt. Það er hægt að fylgjast með framkvæmdunum á Facebook!

innBLástUr Hreindýr

umsjón dagný b. gísladóttir

skart

Gott

Hjónin Rita og Páll búa á garðyrkjubýlinu Grenigerði, þrjá kílómetra norður af Borgarnesi. Þar brasa þau ýmislegt saman og búa meðal annars til fjölbreytta nytjahluti og skart úr hreindýrshorni. Þau nota reyndar fleiri áhugaverð efni í sköpun sína, til dæmis hrosshár og kanínuskinn, og úr verða til dæmis falleg hálsmen, armbönd og nálahús, að ógleymdum hinum landsþekktu tölum úr hreindýrshorni. Vörurnar þeirra bera vott um vandað handverk og allt er þetta unnið heima við, þar sem þau reka einnig gallerí sem vert er að heimsækja!

Súkkulaðið Hreindýra gott er framhald af línu sem Hekla Björk Guðmundsdóttir byrjaði að hanna með servíettur og kerti í huga. Það þróaðist út í skemmtilegt samstarf hennar við Nóa Síríus sem endaði með bragðgóðu dökku súkkulaði í fallega myndskreyttum umbúðum. Hekla, sem hefur alla tíð unnið við listir og hönnun, sækir iðulega innblástur í íslenska náttúru og selur undir merki sínu HEKLAÍSLANDI. Hreindýrið er henni sérstaklega kært og hún hefur unnið með það á marga vegu en lóan, kindin og hesturinn hafa einnig leikið stórt hlutverk í sköpun hennar ásamt villtri flóru Íslands.

Vörurnar fást einnig í ullarselinu á Hvanneyri, Kraumi, Handprjónasambandi Íslands og Álafossbúðinni.

20 Í boði náttúrunnar

Hreindýra gott, kerti og servíettur fást í Kraumi, Epal og 18 Rauðar Rósir.

GraFík Það er gaman að sjá fólk og fyrirtæki stíga út úr rammanum og Auðmerkt er einmitt slíkt fyrirtæki. Það hefur hingað til sérhæft sig í bílamerkingum og skiltagerð en brá út af vananum og fór nýlega að búa til hreindýraskreytingar til að setja í glugga og á veggi fyrir jólin. Þetta eru límmiðar, teiknaðir af Sigurlín Rós Steinbergsdóttur, og þá er hægt að setja á næstum því hvaða flöt sem er. Þeir fást í svörtum, gráum og rauðum lit og kosta ekki mikið. En þá vaknar spurningin: Er auðvelt að ná límmiðunum aftur af veggjum og rúðum?

Við athuguðum það og svarið er: Já, það er ekkert að óttast. Og nú hafa snjókorn og dádýr einnig bæst í límmiðahópinn.

Hægt er að panta límmiða í síma 555 6500 eða audmerkt@audmerkt.is

Form

ljós

töskur oG skart

Það varð til ýmislegt áhugavert í kjölfar hrunsins og vörumerkið Kristinsson fellur svo sannarlega undir þann hatt. Þegar hægðist um í innréttingasmíði hjá Vigni Kristinssyni stakk dóttir hans upp á því að hann færi að hanna eitthvað þar sem hann gæti nýtt alla sína færni og kunnáttu við smíðar. Hann tók hana á orðinu og eiginkonan hjálpaði til við að þróa hreindýraform sem hann svo smíðaði og gerði strax mikla lukku. Dýraformin eru einföld og falleg, smíðuð úr eik, og nú hafa fleiri dýr bæst í hópinn. Má þar nefna gæsir, uglur og refi sem eru engu síðri og hvert einasta stykki vinnur Vignir á verkstæðinu sínu. Hann hugar vel að gæðunum og gerir jafnvel stærri útgáfur ef hann er beðinn fallega.

Inga Elín Kristinsdóttir leirlistakona situr sjaldan auðum höndum og er dugleg við að þróa ýmsa hluti. Nýjasta afurðin er þetta fallega hreindýraljós sem er viðbót við vörulínuna Sunnu og kallast Glói. Loftljósið er búið til úr hálfgegnsæju postulíni sem gefur frá sér sérstaka birtu með daufgulum bjarma til hliðanna en lýsir um leið mjög vel niður. Hin fjölhæfa Inga Elín býr einnig til fleiri útgáfur af þessu ljósi, til dæmis bangsaljós, og reyndar alls kyns dýralampa.

Hönnuðirnir Sigrún, Agla og Thibaut tóku þátt í vöruþróunarverkefni á vegum Make by Þorpið og Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands árið 2011. Í því verkefni unnu þau við að þróa vörur úr austfirskum hráefnum í samstarfi við handverksfólk og þannig hófst vinna með hreindýraskinn á ólíka vegu. Samstarfið gekk svo vel að þau ákváðu að halda því áfram og stofnuðu hönnunarteymið IIIF. Undir merkinu hanna þau vörur, fatnað og fylgihluti með það að markmiði að notast við staðbundið hráefni og framleiðslu. Þau vilja koma til móts við þá sem láta sig varða uppruna og vinnsluaðferðir neysluvara. Þetta er virðingarvert framtak þar sem hönnun og handverk mætast í vandaðri og fallegri vöru!

Hreindýrin eru einnig til svört og fást í Mýrinni, Epal, Hrími og Bláa lóninu.

Ljósið fæst í GaGa og Gallerí List. Sjá verkin hennar á www.ingaelin.com

Vörurnar fást í Epal og á vefsíðunni www.iiif.is. Frí heimsending!

Ljósmyndir: Magnús Andersen og Paula Prats. Í boði náttúrunnar 21

Hreindýr eru hjarðdýr og reiða sig á samvinnu og samskipti til að verjast hættum umhverfisins. Nokkur dýr eru ávallt á verði og gera öðrum dýrum viðvart ef eitthvað óvænt ber að garði. Hjarðdýr þróa iðulega með sér flókið kerfi til að halda hópinn og hreindýrin eru þar engin undantekning.

Huldudýr Á HÁlendinu

Lífshættir og saga þessara mikilfenglegu dýra eru mörgum hulin ráðgáta enda hafa fæstir Íslendingar þau augum borið. texti Gunnar theodór eGGertsson Myndir skarphéðinn Guðmundur þórisson

24 Í boði náttúrunnar

f Kýr ganga með kálfa í sjö og hálfan mánuð og eignast afkvæmin í maí.

Fengitíminn er í september og október og um það leyti berjast jafnt ungir sem gamlir tarfar oft heiftarlega um kýrnar.

yrsta og eina skiptið sem ég gerðist svo lánsamur að sjá villt hreindýr með eigin augum var fyrir nokkrum árum þegar ég fór í hálendisgöngu um Kára hnjúkasvæðið, sem síðar átti eftir að hverfa undir vatn. Þegar göngu­ hópurinn kom inn á Kringilsárranann norðan við Vatnajökul komum við skyndilega auga á tarf með stór og tignarleg horn sem greinilega var að kanna hvort leiðin væri greið. Að baki honum mátti sjá glitta í fleiri dýr sem þorðu þó ekki að koma of nálægt, að minnsta kosti ekki án blessunar leiðtoga síns. Tarfurinn hefur væntanlega komið auga á gönguhópinn og ákveðið að koma ekki nær, því eftir stutta stund sneri hann við og hjörðin hvarf á brott. Ég hef ekki séð hreindýr eftir þetta, en hinn tígulegi tarfur lifir sterkur í minningunni. Þótt honum hafi brugðið snöggt fyrir, svo fjarri að ég þurfti sjónauka til að virða hann almennilega fyrir mér, þá komst ég í snertingu við eitthvað villt og ævintýra legt. Tilfinningin hefur fylgt mér æ síðan, enda hefur hugmynd mín um hreindýr ávallt verið

umvafin ákveðnum rómantískum og framandi blæ. Fyrir okkur sem búum fjarri búsvæðum þeirra eru þau eins konar hulduverur hálendisins.

Við eigum það jafnvel til að gleyma því að þessar heillandi verur deili með okkur þessari eyju. landnÁm hreindýra Hreindýrin eru aðkomudýr á Íslandi, eins og öll önnur spendýr utan refsins – maðurinn þar með talinn. Þau komu uppruna lega frá Norður­Noregi árið 1771 og í fyrstu ferðinni lifðu einungis tvær kýr og einn tarfur, af þrettán eða fjórtán dýrum.

Eftirlifendurnir voru fluttir að Hlíðarenda í Fljóts­ hlíð í Rangár vallasýslu, þar sem þríeykinu tókst að fjölga sér upp í 16 dýr þegar mest var, en stofninn dó fljótlega út og var með öllu horfinn af svæðinu árið 1783. Þrír aðrir hópar komu til landsins á svipuðum tíma – árin 1777, 1784 og 1787 – og þrifust þeir allir vel. Hjörðunum var sleppt á Hvaleyri við Hafnarfjörð, á Vaðlaheiði austan við Eyjafjörð og í Vopnafirði. Á næstu árum fjölgaði hreindýrum Í boði náttúrunnar 25

Hreindýr eru jórturdýr. Þau bíta grös, lyng, fléttur, blóm og sveppi og geta fundið lykt af fæðu í gegnum þykkt snjólag.

26 Í boði náttúrunnar

mikið á Reykjanesskaganum, um Þingeyjarsýslur og á heiðunum inn af Vopnafirði. Stofninn var alfriðaður fljótlega eftir að dýrin komu til landsins en eftir 1790 var farið að leyfa takmarkaðar veiðar.

Friðun minnkaði að miklu leyti eftir því sem leið á 19. öldina og veiðin jókst í takt við það, upp að slíku marki að hreindýr voru talin í útrýmingar­ hættu. Árið 1901 voru samþykkt lög um alfriðun á hreindýrum yfir allt landið en líklega var það of seint því friðunin hafði ekki tilætluð áhrif. Hrein­ dýrum hélt áfram að fækka þar til allir stofnarnir

dóu út á fyrri hluta 20. aldar, fyrir utan dýrin sem lifðu á Austurlandi.

Sá hópur hafði hreiðrað um sig inni við Vatna­ jökul norðanverðan á svæði sem heitir Kringilsár­ rani – einmitt á sama stað og ég sá hreindýr í fyrsta sinn. Þar gátu dýrin lifað í nægri einangrun, fjarri mannabyggðum, til að viðhalda stofninum og þannig bjargað tegundinni frá útrýmingu á Íslandi. Í kringum 1940 lifðu ekki nema rétt rúm 100 dýr á rananum, en með sérstöku eftirliti, friðun og takmörkun á veiðum, fékk stofninn tækifæri til

Hreindýrafeldurinn er dökkbrúnn á sumrin en ljósari á veturna. Hárin eru gróf og standa þétt saman. Þau eru enn fremur hol að innan og full af lofti, sem skapar mikla einangrun og hjálpar dýrunum að halda hita. Hárin fljóta einnig vel í vatni og það auðveldar dýrunum sund yfir ár og vötn. Hreindýr geta synt yfir vatnsmiklar jökulsár og til eru dæmi um hreindýr sem hafa borist fram af fossum og látið lífið.

að fjölga sér á ný og nú lifa um 6.000 dýr á Íslandi að sumarlagi. En á haustin eru gefin út í um 1.500 veiðileyfi. Dýrin eru fyrst og fremst á há lendinu norðan og norðaustan við Vatnajökul og á Aust­ fjörðum. Þau eiga öll rætur að rekja til þeirra sem tórðu á Kringilsárrananum í kringum miðja síðustu öld. hverFandi Griðastaðir Áætlaður fjöldi villtra hreindýra í heiminum í dag er um 3,6 milljónir, en villtum hreindýrum hefur

farið fækkandi víða á undanförnum áratugum, fyrst og fremst vegna veiða og ágangs mann­ fólksins. Þótt villtum, íslenskum hreindýrum hafi fjölgað svo um munar eftir 1940 er stofninn engu að síður viðkvæmur og mikilvægt að vernda vel hópinn sem enn lifir í kringum Vatnajökul.

Hreindýr verða fyrir ýmsu sem truflar hjarðlífið og hefur áhrif á tilveru þeirra. Fyrir utan sport­ veiðar hefur ásókn manna út á hálendið, vegir, bílar og girðingar sem verða að gildrum, oft slæmar afleiðingar. Kárahnjúkavirkjun færði Í boði náttúrunnar 27

Íslensku hreindýrin tilheyra tegundinni rangifer tarandus, en ættkvíslarheitið er kennt við horn dýranna. rangifer merkir hornberi og eru hreindýrin eina hjartardýrategundin þar sem bæði kynin bera horn. Ný horn vaxa árlega. Í fyrstu eru þau lítil, mjúk og klædd dökkbrúnni húð, sem síðan fellur af þegar hornin verða fullvaxin og harðna. Hornin eru lítil á ungum hreindýrum og alltaf frekar lítil á kúnum, en geta orðið ansi stór á fullorðnum törfum. Hornin eru m.a. stöðutákn og nota tarfar þau til að berjast og vinna hylli kvendýranna.

mannvirkin nánast upp að dyrum á helsta griðastað dýranna, Kringilsárrananum, og hafði óafturkræf áhrif á burðarlandið þar um kring, sem fór að hluta undir Hálslón. Hreindýr sem ráfa inn fyrir bæjar mörk og eyðileggja jafnvel garða eða hluti geta valdið reiði og vakið upp illindi í garð dýranna. Ég hef hitt fólk sem þolir ekkert við hreindýr nema kjötið af þeim, einmitt vegna þess að þau eru farin að ganga of nærri mannheimum. Það er viðhorf sem ég á erfitt með að skilja, enda bý ég sjálfur fjarri og hef aðeins séð þau í hillingum allt mitt líf.

Hreindýr eru komin til að vera, og við þurfum að lifa með þeim og bera virðingu fyrir þeirra 28 Í boði náttúrunnar

lífsháttum. Þar sem mannabyggð og náttúra mætast þurfa báðir heimar að blandast, en ekki skella saman með látum. Ef hreindýr þurfa að læra að lifa með vegum, bílum, virkjunum og veiðimönnum, þá þurfum við líka að læra að lifa með hreindýrunum. Það er mikilvægt að minna sig á hversu heppin við erum að hafa hreindýr sem hluta af fánu Íslands. Þótt við Íslendingar höfum flutt þau inn á sínum tíma eru þau löngu orðin sjálfstæðir og fullgildir íbúar þessa lands.

HEIMILDIR: Náttúrustofa Austurlands, „Hreindýr“. www.na.is Stefán Aðalsteinsson, Villtu spendýrin okkar. Reykjavík: Bókaútgáfan Bjallan, 1987.

OkkAr lOfOrð:

Lífrænt og náttúrulegt

Engin óæskileg aukefni

Persónuleg þjónusta

Af hverju að velja lífrænt?

Hreint og næringarríkt

Heilbrigð gróðurmold er undirstaðan Eiturefni óheimil

Umhverfisvænna -stuðlar að sjálfbærni

Geislun bönnuð

Aðstæður bænda og vinnuafls betri

Ekki erfðabreytt

Mannúðlegri meðferð dýra -eðlislæg hegðun og fæði

ur Hvaðan kem n? maturinn þin ann ig h Veistu hvern ur? er framleidd

1

1

Strangar reglur um framleiðsluaðferðir og íblöndunarefni

JÓLAGJAFABRÉF HÓ HÓ HÓ HÉR KEMUR JÓLI

bré Fullorðins

f:

. r k 0 0 9 .

18 Barnabréf

:

. r k 0 0 5 9.

JÓLAGJÖFINA Í ÁR ER EINUNGIS HÆGT AÐ KAUPA OG BÓKA Á FLUGFELAG.IS

ÍSLENSKA SÍA.IS FLU 66625 11/13

FLUGFELAG.IS

VINGUMST: facebook.com/flugfelag.islands

FLUGFÉLAG ÍSLANDS MÆLIR MEÐ ÞVÍ að faðma ætting ja og vini sem oftast — sérstaklega um hátíðarnar.

Jólag jafabréfið er einmitt rétta g jöfin fyrir þá sem þú vilt sjá oftar og líka fyrir þá sem hafa gaman af því að ferðast.

Gefðu þeim sem þú elskar vængi og dekraðu síðan við þá með kakói, piparkökum, mandarínum og safaríkum sögum.

Hægt er að bóka jólag jafaflug frá 27. des. 2013 til 28. feb. 2014 fyrir ferðatímabilið: 5. jan. til 31. maí 2014.

Takmarkað sætaframboð.

Frá 1. júní til 1. des. 2014 gildir jólapakkinn sem inneign upp í önnur farg jöld.

Nánar um skilmála á flugfelag.is *Innifalið: Flug fram og til baka og flugvallarskattar. * * Fyrir börn á aldrinum 2-11 ára.

30 Í boði náttúrunnar

G

8

R

k ynnin

í vetur

i Að

Út á land

AngAs áf t

blábjörg

hótel bÚðir

Blábjörg er nýtt og einstaklega smekklegt gistiheimili í gamla frysti­ húsinu í miðju Bakkagerði á Borgarfirði eystra. Gistiheimilið er frábær­ lega staðsett með einstöku útsýni yfir fjörðinn og fjöllin allt um kring. Þar er sannkölluð spa­stemning með heitum pottum, bæði úti og inni, ásamt gufubaði en þaðan er örstutt að skella sér í sjóinn til kælingar.

Um er að ræða einstaka upplifun fyrir þá sem kjósa ró og næði, þar sem bókstaf lega ekkert truflar, ekki einu sinn ljósmengunin! huG myndir: Hér er eitt best skipulagða göngusvæði landsins en skoða verður veður og aðstæður hverju sinni. Mælum með því að gestir syndi í sjónum eða slaki á í ró og næði með góða bók og nóg af góðum mat því kjörbúðin gæti verið lokuð!

Hótel Búðir á Snæfellsnesi er tvímælalaust eitt fallegasta sveitahótel landsins sem einnig býður upp á einstaka upplifun í mat. Á vetrar­ kvöldum er hægt að hafa það huggulegt við arininn með bók í hönd og heitt súkkulaði í bolla eða stíga út fyrir og njóta norðurljósanna.

Tilvalinn staður fyrir rómantísk pör og hópa, að ógleymdum morð­ gátuhelgunum sem eru frábær skemmtun. huGmyndir: Á veturna er tilvalið að njóta kyrrðarinnar og fámennisins.

Allt um kring eru fallegar náttúruperlur og hægt er að fara í göngu­ ferðir, hestaferðir eða þeysast um á fjórhjóli frá Lýsuhóli. Einnig eru skoðunarferðir í hinn magnaða Vatnshelli mjög vinsælar!

– Dekur í friði

– Kyrrð og rómantík

435 6700 / www.hotelbudir.is

861 1792 / www.blabjorg.is

heydalur

geysir

– Vin í eyðimörkinni

– Heilsa og náttúra

Hjá Ferðaþjónustinni í Heydal í Mjóafirði (130 km frá Ísafirði) er yndislegt að slaka á, njóta ljúffengra máltíða og notalegrar gistingar.

Veitingasalurinn er í endurgerðri hlöðu og matseðillinn byggist að hluta til á hráefni úr heimabyggð. Gamalt fjós var gert upp og þar eru nú níu herbergi með baði og sjónvarpi. huGmyndir: Á staðnum er sannarlega hægt að baða sig. Þar er heit náttúrulaug, sundlaug í suðrænu gróðurhúsi auk gufubaðs. Yfir vetrar­ tímann er upplagt að fara á gönguskíði, ganga á þrúgum eða dorga fisk þegar veður leyfir. Ef einhverjum leiðist er hægt að spjalla við talandi páfagauk sem býr á hótelinu – eða húsfreyjuna Stellu.

Hótel Geysir er stórt og glæsilegt hótel á einum eftirsóttasta stað landsins, enda margar af fegurstu náttúruperlum Íslands í næsta nágrenni. Hægt er að gista í smáhýsi eða í herbergi og velja um tvo veitingastaði, hvorn með sína sérstöðu. huGmyndir: Við hótelið eru heitir pottar þar sem tilvalið er að slaka á, eða fara í dekur og panta sér nudd. Nýlega var farið að bjóða gestum upp á dáleiðslu og augnlestur en með augnlestri má greina ástand líkamans, og kannski sálarinnar ef vel er að gáð!

Einnig er mælt með því að skoða Geysi og Strokk, fara í gönguferðir um útivistarparadísina í Haukadalsskógi eða sleðaferð á Langjökul. Að sjálfsögðu verða svo allir að skoða náttúruundrin í Geysisstofu.

456 4824 / 892 0809 / www.heydalur.is

480 680 / www.hotelgeysir.is

Í boði náttúrunnar 31

G

8

R

k ynnin

í vetur

i Að

Út á land

AngAs áf t

bÚngaló

vegamót (gimli)

Fátt er skemmtilegra en að eiga góðan tíma úti í íslenskri náttúru í góðum sumarbústað, slappa af í heitum potti og horfa upp í stjörnubjartan himin. Búngaló er afbragðsgóð vefsíða sem er sérstaklega hönnuð fyrir útleigu á sumarhúsum á Íslandi og öðrum Norðurlöndum. Þannig er á einfaldan og fljótlegan hátt hægt að velja sumarhús við hæfi árið um kring. Valið stendur um sumarhús af öllum stærðum og gerðum en á vefsíðunni koma fram upplýsingar um öll þau sumarhús sem eru til leigu, svo sem verð og stærð. huGmyndir: Á www.bungalo.is er listi yfir allt sem hægt er að gera í nágrenni hvers sumarbústaðar.

Á Vegamótum er fallegt og persónulegt gistiheimili. Fullkominn áfangastaður fyrir þá sem vilja eiga góða helgi á skíðum í góðra vina hópi. Gistirými fyrir 20 manns í 7 misstórum herbergjum. Í stóru alrými er hægt að elda, borða og njóta samverustunda. Skíðasvæðið á Dalvík er einfalt og gott með persónulegri þjónustu og bærinn er í göngu­ færi. Svo framleiða þeir líka snjó! huGmyndir: Á staðnum er frábær sundlaug og íþróttahús með líkamsræktarstöð. Gísli Eiríkur Helgi, kaffihús Bakkabræðra, er með fjölbreyttan matseðil, leiksýningar og menningarviðburði. Í Menningarhúsinu Bergi er bókasafn, kaffihús og fjölbreytt dagskrá.

Svo má klifra, spila inni golf, fara í hvalaskoðun eða í reiðtúr.

– Kósí í sveitinni

445 4444 / www.bungalo.is

– Allir á skíði

865 8391 / www.vegamot.net

hótel laKi

hótel vatnsholt

– Út að leika

– Gaman saman

Hótel Laki er á einstökum útsýnisstað nálægt Kirkjubæjarklaustri og þar er boðið upp á gistingu í notalegum herbergjum. Óhætt er að mæla með veitingastaðnum þar, sem og frábæru morgunverðarhlað­ borði. Á veturna er mikið um að vera á Hótel Laka og ýmis afþreying í boði og skemmtilegar uppákomur eins og jólahlaðborð. Þá er líka hægt að kaupa skemmtileg jólagjafabréf. huGmyndir: Af nógu er að taka, enda náttúruperlur allt um kring.

Gönguleiðir eru í nágrenni við hótelið og jeppa­ og fjórhjólaferðir í boði með hjólasportsmönnum. Einnig er stutt í Skaftafell og Jökulsárlón. Arcanum býður upp á ferðir á Mýrdalsjökul. Snjó­ sleðaferðir, jökulgöngur og margt fleira spennandi.

Vatnsholt er nýuppgert sveitahótel nálægt Selfossi sem býður fjölskyldur og hópa sérstaklega velkomna. Gistirýmin eru mörg og fjölbreytt; fjölskylduherbergi, íbúðir og smáhýsi. Börnin geta leikið sér úti í leiktækjum og kynnst heimilisdýrunum, sem eru ófá. Í gömlu hlöðunni er frábær veitingastaður þar sem leitast er við að nota hrá­ efni beint frá býli. Einnig er aðstaðan fyrir veislur og fundi mjög góð og í boði eru sérstakir hópmatseðlar. huGmyndir: Mælt er með að allir gestir fari í stuttan bíltúr og skoði safnið Tré og list og einnig Flóaáveituna, fari í sund á Selfossi eða á hestbak. Ásaleiðin er forn þjóðleið sem er skemmtileg gönguleið fyrir þá sem vilja njóta stórkostlegs útsýnis.

487 4394 / www.hotellaki.is

899 7748 / www.hotelvatnsholt.is

32 Í boði náttúrunnar

www.n1.is

facebook.com/enneinn

in n

ÍSLENSKA/SIA.IS ENN 66589 10/13

r Fy

st ur iV egabréfaleik

1982

Bygging hófst á þjónustustöðvum eins og við þekkjum þær í dag.

Sama ár voru þrír al-myrkvar á tungli, en það mun ekki gerast aftur fyrr en árið 2485.

Íslenskir bændur nota tæplega

1,6 milljónir hektara af landi undir landbúnaðarstarfsemi. Það eru 15% af stærð Íslands.

Sívinsæl samsetning.

Hluti af daglegu lífi

Þjónustustöðvar N1 eru með

Kringum

10.000

hjólbarðar fá á hverju ári langþráð frí með hvíldarinnlögn á Dekkjahótelum N1. Þar geta dekkin þín slakað vel á og þú getur notað plássið undir eitthvað annað.

Daglegt líf. Þetta hversdagslega gangverk sem þarf að eiga sér stað. Samfélagið treystir á lifandi aflstöðvar um allt land. Þéttriðið þjónustunet N1 veitir Íslendingum orku til að komast áfram – því að saman höldum við samfélaginu á hreyfingu.

Orðið

stígvél á rætur að rekja til ítalska orðsins stivale, sem þýðir sumarskór.

Auðvitað.

Komum af stað!

HandPicked Reykjavík er nýjasta útgáfan í litlu kortaseríunni okkar sem kemur út einu sinn á ári og eru bæklingarnir nú orðnir þrír.

Við handvöldum staði sem við fílum, staði sem við myndum benda erlendum vinum okkar á þegar þeir heimsækja reykjavík.

Við völdum staði sem bjóða upp á einstaka upplifun eða góða blöndu af íslenskri menn­ ingu, sjarma, gæðum og grænni hugsun.

Við gerð kortsins breyttumst við í ferðamenn í okkar eigin höfuðborg og uppgötvuðum handfylli af nýjum og áhugaverðum stöðum.

Við mælum með því að þú gerir það sama og njótir alls hins besta sem reykjavík hefur upp á að bjóða.

Góða skemmtun!

hægt er að nálgast kortin á ensku á vefsíðunni okkar www.ibn.is og á facebook/handpickediceland. einnig er þeim dreift frítt á alla staðina á kortinu og upplýsingamiðstöðvar í reykjavík.

Laugarnar í Reykjavík

r i r Fy a m a k lí l á s g o

alla y fyrir n fj! lskyldu na

! ! ! nu hv eerfi

550 kr.

Ful lor! nir 130 kr.

B! rn

Sími: 411 5000 • www.itr.is

Í boði náttúrunnar 35

Bændamarkaður og netverslun með lífrænt ræktaðar afurðir beint frá framleiðendum úr öllum heimshornum.

Bændur í Bænum er opið alla virka daga frá kl. 12. Nethylur 2c og graenihlekkurinn.is sími 586-8976

Hverfandi

HandveRk texti daGný Gísladóttir Myndir jón Árnason

á sjötta áratug síðustu aldar var að finna lítil verkstæði í flestum kjöllurum í miðbæ reykjavíkur. verkstæðismenningin blómstraði þar sem trésmiðir, skósmiðir, bólstrarar og úrsmiðir unnu þarft starf enda eftirspurnin mikil. Nauðsynlegt var að halda húsgögnum, skarti og fatnaði vel við þar sem framboð var takmarkað og dýrt að endurnýja. Ef það kom gat á sólann var hann lagaður, buxurnar bættar og ekki þótti ástæða til að henda snjáðum stól á haugana eins og tíðkast í dag. Fólk hugsaði sig vandlega um áður en það henti eigum sínum og handgerðir hlutir voru metnir að verðleikum. Breytt hugar far og skortur á skilningi á gæðum og vönduðu handverki hefur valdið mikilli fækkun í þeim greinum sem tengjast gömlu handverki og viðgerðum. við rifjuðum upp þessa tíma til innblásturs og eftirbreytni og heimsóttum verkstæði sex einstaklinga sem eiga það sameiginlegt að leggja metnað í að gefa hlutum framhaldslíf og hafa trú á handverkinu. Í boði náttúrunnar 37

„Persónulega finnst mér skemmtilegast að klæða brúðarskó.“

hafþór edman byrd – Skósmíðameistari í 48 ár | Garðastræti „Það hefur fækkað mikið í faginu, ég held að það sé aðeins einn nemi á samningi í dag. Í gamla daga, þegar Gísli skósmiður var í Lækjargötunni, var hann með fjórtán manns í vinnu á skósmíðaverkstæðinu og mikið líf í kringum fagið. Núna eru örfáir skósmiðir eftir en þó held ég að nóg sé að gera hjá þeim sem eftir standa. Ég er elsti starfandi skósmíðameistarinn og hann Logi, sem vinnur hjá mér, er yngsti starfandi meistarinn. Listin hjá okkur felst í því að gera það sem aðrir gera ekki, eða nenna oft ekki að gera; það er mitt fag og hlutverk. við gerum oft við næstum ónýta skó og finnst það gaman – að rífa þá alla í sundur og byggja þá upp aftur. á tímabili var fólk að kaupa plastskó, sem er ekkert hægt að laga, en það hefur nú minnkað og fólk er aftur farið að kaupa sér leðurskó og hugsar þá um 38 Í boði náttúrunnar

endingu og gæði þeirra. Ég segi að fólk eigi frekar að eiga fáa góða skó en fimmtíu plastskó. á þeim tímum sem hefur verið lítið að gera í þessum bransa hefur maður reynt að vera frjór og finna upp á einhverju öðru til að gera með, eins og að búa til slaufur eða buddur. Persónulega finnst mér skemmtilegast að klæða brúðarskó. tilvonandi brúðir finna mögulega hvergi skó sem passa við kjólinn, eða þá að þeir eru svo svakalega dýrir í ljósi þess að vera bara notaðir einu sinni. Þá spyr ég hvort þær eigi ekki einhverja gamla skó sem þeim líki vel við. Þær fara og gramsa í skápnum og færa mér gamla skó og efnisbút úr kjólnum, áður en hann er saumaður. Þá klæði ég skóna í það efni þannig að þetta passi vel saman. Þetta sparar peninga, er flott og vistvænt!“

„Hraði nútímans og handverk fara ekkert sérstaklega vel saman.“

egill ásgrímsson – Bólstrari í 53 ár | BErGstAðAstrÆtI „Það að gera upp húsgögn sem hafa tilfinningalegt gildi fyrir fólk er stærsta gleðin í starfinu. Að sjá hlutina nýtta og notið af nýrri kynslóð. viðskiptavinirnir hringja stundum aftur og þakka kærlega fyrir. Ömmurnar hringja líka og þakka fyrir og finnst gaman að sjá húsgögnin sín eignast nýtt líf. Það er alltaf gefandi að gera eitthvað sem verður fallegt á ný. Ég leiðbeini fólki í hvaða átt það á að fara með húsgagnið út frá fortíð þess og hvenær það var búið til svo að það verði ekki stílbrot milli tímabila. Ég er búinn að bólstra sum sett þrisvar fyrir sömu fjölskylduna og það eru fastakúnnar eða fjölskyldur sem hafa fylgt manni frá byrjun. Bólstrun, eins og hver iðn, á sitt eigið tungumál; það þarf að krossa, stanga og búa til fason en svo er mikilvægt að hafa tilfinningu fyrir þessu og vanda sitt hand-

bragð. Faðir minn var einnig bólstrari, hann stofnaði þetta fyrirtæki og kenndi mér vel. Það hafa auðvitað komið einhver tímabil sem voru léleg í faginu en maður hafði þau alltaf af með því að halda í rétt hugar far. Það getur verið stressandi að vinna við þetta ef maður leyfir sér það, en það er þá sérstaklega ef það er mikil pressa. Hraði nútímans og handverk fara ekkert sérstaklega vel saman. Í nákvæmnisvinnu og handverki er ekki hægt að fá hlutina í gær.“

Í boði náttúrunnar 39

hilmar einarsson – Pappírsforvörður í 30 ár | FreyjuGötu „Ég hef sterkar skoðanir á því hvernig innrömmunin á að vera, hvernig á að ramma listaverkið inn, og kannski tekur fólk stundum mark á mér. Fólk leggur við eyrun. Það er afskaplega dýrmætt að komast í tæri við góð listaverk og það rata oft hingað inn verk sem hafa varla litið dagsins ljós og fáir hafa séð. Það er því einstakt að fá að sjá þau með eigin augum. starfið í Morkinskinnu getur verið margþætt í eðli sínu. stór hluti þess er listaverkaviðgerðir og innrömmun á listaverkum. síðan koma ýmis afbrigðileg verkefni sem passa þessu starfi í sjálfu sér. verkefnin koma víða að; það er verið að hreinsa málverk, gera við skemmdir á verki vegna lífs þess og aldurs. Í innrömmun hefur þó ýmislegt breyst því það eru í boði betri efni hvað varðar frágang á myndlist sem er gífurlega mikilvægt fyrir varðveislu verksins til lengri tíma. sýrufrí efni, pappír og karton sem skiptir miklu máli að sé notað í frágangi á málverkum og myndlist. Einnig hefur glerið breyst og orðið betra, en í eðli sínu hafa rammar breyst minna, eða þeir hafa minni áhrif. Það eru fyrst og fremst þessi efni sem skipta máli upp á varðveislu verksins og vinnubrögðin í kringum það sem er mikilvægast.“

„Það rata oft hingað inn listaverk sem hafa varla litið dagsins ljós og fáir hafa séð.“ 40 Í boði náttúrunnar

„Þegar ég var að læra í kringum 1949 þá skipti tíminn ekki svona miklu máli.“

dóra guðbjört jónsdóttir – Gullsmiður í 60 ár | FrakkastíG „Þegar ég var að læra í kringum 1949 þá skipti hraðinn eða tíminn ekki svona miklu máli. Í dag eru launin næstum því mæld í mínútum! Mitt sérsvið innan gullsmíðinnar er þjóðbúningasilfur. Ég kynntist þjóðdönsum þegar ég var mjög ung og þá kviknaði áhuginn á þjóðbúningnum. Hann var líka svo gagnlegur. Ég átti t.d. upphlut sem ég tók með mér þegar ég fór í skóla erlendis. Í þá daga fór maður með eina handtösku fyrir eins árs dvöl. Þá kom það sér vel að vera með búning með sér sem passaði við hvaða tilefni sem var. Íslenskir þjóðbúningar eru margir og það tilheyrir silfur þeim öllum. Þeir eru þó frekar einhæfir í sniðinu en fjölbreytnin liggur í skartinu sem fylgir þeim. Það er ýmist handunnið víravirki eða steypt skart en mörg mynstur eiga sér mikla og langa sögu. svo lagðist það niður um tíma að fólk hefði nokkurn áhuga á handverki, það bara datt út. Fólki var nákvæmlega sama hvaðan hlutir kæmu og hvernig þeir væru gerðir. Ég er svo þakklát fyrir að handverkið sé að koma til baka. Því fylgir um leið skilningur á því að það taki lengri tíma að vinna handgerða hluti og að þeir þurfi að kosta meira. Með þessari endur vakningu finnst mér líka áhuginn á sögunni hafa aukist. Ég var og er alltaf jafn hissa þegar hlutir endast stutt. Hér er ég með skífusímann minn; hann virkar ennþá svakalega vel og ég er búin að eiga hann í meira en fjörutíu ár. Ég þurfti þó að kaupa mér módern síma til þess að geta verið með símsvara líka en ég hef þurft að kaupa mér þrjá slíka á örfáum árum og þar í liggur munurinn.“ Í boði náttúrunnar 41

„Nú átti fólk skyndilega haug af úrum og gat skipt um úr þegar það skipti um kjól.“

helgi sigurðsson – Úrsmiður í 61 ár | skólavörðustíG „Ég er búinn að vera hér í þessu húsi á skólavörðustígnum síðan 1967. Ég er næstelstur í götunni. Mokka er elst en ég er búinn að vera hérna á sama stað í 47 ár og er einnig elsti starfandi úrsmiðurinn á landinu. Þegar ég hóf störf voru fimm úrsmiðir í götunni svo að mikil breyting hefur átt sér stað á meðan ég hef setið hér á þessum stól og nú er ég einn eftir. Úr eru nú orðin að miklu meira tískufyrirbrigði en áður var. Eftir að batterísúrin komu til varð mikil breyting á hugar fari; hvernig fólk leit á gripinn. Fólk átti bara eitt úr í gamla daga og átti það helst alla sína ævi. Nú átti fólk skyndilega haug af úrum og gat skipt um úr þegar það skipti um kjól. Ég hafði þó ekki miklar áhyggjur af stéttinni, það er að segja að hún myndi leggjast af, því það er mikið til af alls konar eðalverkum, úrum og úrverki sem verður að 42 Í boði náttúrunnar

þjónusta, en maður myndi gjarna vilja sjá fleiri í náminu. Ég held nefnilega að það vanti úrsmiði á Íslandi. Það hefur enginn verið að læra síðustu árin en núna var ég að frétta að einn Íslendingur væri að læra í Den danske urmagerskole í ringsted og það gladdi mig að heyra. Ég lærði á verk stæði hér á landi og er svo heppinn með það að mér finnst vinnan ennþá jafn skemmtileg og þá – annars væri ég löngu hættur. Ég er þó frekar lítill kaupmaður í mér; líður best í viðgerðum og þjónustu. Kúnnarnir mínir eru yndislegir og ég hef þjónustað suma í áratugi! Jafnvel hefur það komið fyrir að þegar þeir eru nálægt því að skilja við lífið, þá hafa þeir sent úrin til mín og gefið mér, þau sem ég hef haldið gangandi í 50-60 ár.“

„Það var eins og fiðlan hefði komið inn í líf mitt aftur á réttu augnabliki.“

jónas r. jónsson – Fiðluviðgerðir í 3 ár | óðinsGötu „Ég lærði á fiðlu sem ungur drengur og var stöðugt að föndra eitthvað. starfsvettvangur minn hefur verið við tónlist og fjölmiðla í gegnum árin en svo var kominn tími til að breyta til.

Fyrir nokkrum árum áskotnaðist mér gömul fiðla sem var illa farin. sökum þess hve erfitt var að fá einhvern til að gera hana upp fór ég að dunda við það sjálfur. Í framhaldinu keypti ég svo nokkrar fiðlur til viðbótar sem ég vann við. Það var eins og fiðlan hefði komið inn í líf mitt aftur á réttu augnabliki. Það leið einn mánuður frá því að ég tók þá ákvörðun að þetta væri málið, þar til ég var kominn í gamlan og virtan fiðluskóla í Bretlandi. Það var gaman að setjast aftur á skólabekk og þar fékk ég mjög góða kennslu, svona upp á gamla mátann. Hver kennari var aðeins með þrjá nemendur í læri. sem var gott því að þetta er

nákvæmnisvinna; allir hlutar þurfa að passa fullkomlega saman, annars færðu ekki þann fallega tón sem býr í hljóðfærinu. Þetta er því bæði hand- og eyrnaverk. tónlist hefur alltaf verið mér mikilvæg og nú hlusta ég á tónlist allan liðlangan daginn meðan ég vinn við gamlar fiðlur, víólur, selló og jafnvel einstaka bassa.

Hér kynnist ég líka ungum og upprennandi fiðlusnillingum sem halda fyrir mig tónleika þegar þeir prófa fiðlurnar.“

Í boði náttúrunnar 43

| gráðagóður | Búrið stjarnan hér er sérlagaður, íslenskur gráðaostur frá Búðardal sem Eirný og samstarfsfólk hennar í Búrinu eru búin að nostra við og leggja í portvín í nokkrar vikur. Fyrir vikið er osturinn orðinn sætari og með sinn eigin, sultaða keim. Þetta er jólaostur Búrsins í ár og kallast Gráðagóður.

Eirný Sigurðardóttir

Ís l e n s k a smurbrauð!

hið

danir hafa í gegnum tíðina þjálfað fegurðarskynið með því að umkringja sig fallegum byggingum, hönnun og list og því er engin furða að þegar kemur að því að bera fram brauð með áleggi gera þeir sneiðina ekki síður fyrir augað en magann!

Við Íslendingar einbeittum okkur hins vegar að því, hér á árum áður, að lýsa fegurð í orðum frekar en áþreifanlegum hlutum. bækur uppi í hillu voru mikilvægari en listaverk hangandi uppi á vegg. smurbrauðshefðin hefur þó borist hingað til lands með frændum vorum dönum og við höfum gert misgóðar tilraunir til að apa eftir þeim. Ekki hefur mikið farið fyrir íslenskum áhrifum á þróun og útfærslu brauðsins og fengum við því fjóra listamenn á sviði matar og framsetningar til að gera sína alíslensku útgáfu og gefa okkur um leið hugmyndir og innblástur. umsjón GuðbjörG Gissurardóttir 44 Í boði náttúrunnar

| smurbrauð á hvolfi | dill rammíslenskt hráefni þar sem tvíreykt hangikjöt og stökkt ölbrauð er í aðalhlutverki. Upphaflega var rétturinn ekki hugsaður sem smurbrauð en þegar Gunnar hafði útbúið og smakkað réttinn sá hann strax að hér var komið dýrindis smurbrauð – á hvolfi!

Gunnar Karl Gíslason

| grillað brauð og hreindýrssKanKi | Kex Fátt jafnast á við íslenskt hreindýrakjöt og hér er þetta gæðahráefni notað á smurbrauð. Óli Gústa, sem er fæddur og uppalinn á Austurlandi, hefur mikinn áhuga á öllu sem snýr að hreindýrum og íslenskri náttúru. Í sumar sem leið slóst hann í för með frændum sínum þegar hreindýrstarfur var felldur innst á Hvannstóðsdal við Borgarfjörð eystra. Hann segir það upplifun sem gleymist ekki enda forréttindi að vera í nálægð við svo tignarlegar skepnur. Ólafur Ágústsson

46 Í boði náttúrunnar

| hráKex og hundasÚrur | Gló Gómsætt og hollt smurbrauð með íslensku tvisti. Hluti af því að útbúa þetta smurbrauð er að fara út í náttúruna til að tína hundasúrur en yfir vetrar tímann er upplagt að nota baby-spínat í staðinn. Íslenskir kirsuberjatómatar eru kórónan á þessu brauði.

Sólveig (Solla) Eiríksdóttir

Bjór & braud smurbrauð á Hvolfi rauðbeður, skrældar og reyktar yfir sinu.

Ferskostur, gerður frá grunni hjá dill. súrsaðir laukar. tvíreykt hangikjöt frá skútustöðum, skorið mjög þunnt og þurrkað í ofni við lágan hita. stökkt ölbrauð/rúgbrauð, soðið í bjór, maukað og smurt þunnt út og þurrkað. rauðbeðu­ og mysugljái frá dill. hægt er að nota sinuna/ heyið við framreiðsluna. raðið hráefninu saman á óreglulegan hátt og stingið svo stökkum ölbrauðs­ og hangikjöts­ sneiðum ofan í mjúkan ferskostinn og á milli bitanna.

7 HrákeX með Hundasúrum og Hægelduðum kirsuberJatómötum tvær hrákexkökur, vænir hnefar hundasúrur, eða baby­spínat.

4 + 2 msk. kryddjurtapestó, 10 kirsuberjatómatar, skornir í tvennt, nokkrum sjávarsalt­ kornum stráð ofan á hvern þeirra og þeir síðan hæg­ eldaðir í ofni eða þurrkofni þar til þeir eru hálf þurrkaðir. byrjið á að smyrja hvora kexköku með 1 msk. af pestói. Veltið hundasúrunum, eða baby­ spínatinu, upp úr því sem eftir er af pestóinu og setjið ofan á kexið. skreytið svo með íslenskum, hægelduðum kirsuberjatómötum.

7 48 Í boði náttúrunnar

umsjón freYr rúnarsson bjorbok.net

reyKeldað dill-brauð 1

smurbrauðið frá dill er dálítið margslungið; það er hellingur að gerast þarna og því hægt að fara nokkrar mismunandi leiðir þegar kemur að því að velja bjórinn með. rauði þráðurinn er hins vegar reykur og súrt en við erum með reyktan ost og svo hið ómótstæði­ lega tvíreykta lamb. súru laukarnir og rauðbeður gefa svo dálítið súrsætt yfirbragð sem kemur skemmtilega inn á móti reyknum. hér væri hægt að vera dálítið djarfur og fara í hinn íslenska lava frá ölvisholti. þetta er þróttmikill bjór með mikinn reykkeim og ristaða tóna. hann dregur fram reykinn í lambinu og tónar þægilega á móti súrsæta keimnum. þessi bjór er hins vegar mjög spes og líkast til aðeins fyrir þá allra hörðustu. það væri hægt að fara öruggu leiðina og notast við reykta bjórinn frá steðja. látum ekki nafnið hræða okkur því bjórinn er ofsalega mildur með tilliti til reykkeims. þetta er flottur matarbjór

hráKex og salat 1

þegar þetta smurbrauð er skoðað fer það ekki milli mála að hér er hollusta og heilsa allsráðandi. maður fær nánast móral yfir því að drekka bjór með þessari hollustubombu. vatn er hins vegar lítt spennandi og við erum að tala um bjór. léttbjór væri augljóst val en slíkur drykkur er að mati undirritaðs ekki bjór. eftir stendur pils organic að sjálfs­ sögðu. bjórinn er mildur og þægi­ legur, með alveg hæfilega beiskju og dálítið grösugur ef svo má segja. þetta passar vel með þessu smurbrauði og yfirgnæfir ekki viðkvæma bragðsamsetninguna. bjórinn er svo einnig „grænn“ eða „organic“ og það er að sjálfsögðu viðeigandi hér.

með þægilega létta beiskju, meðal­ fyllingu og svo koma mildir þægilegir reyktónar sem dansa alveg með ostinum og lambinu. hér fær smurbrauðið að njóta sín til fulls. Fleiri möguleikar eru svo til en hér erum við að gera reykkeimnum skil.

| ómissandi dÚó! |

GÓðUr BJÓr GEGNIr MIKILvÆGU HLUtvErKI Í DÖNsKU sMUrBrAUðsHEFðINNI oG vEL vALINN BJÓr GEtUr GErt Gott BrAUð BEtrA.

gráðaostur með gúmmulaði portvínsleginn íslenskur gráðaostur / Gráðagóður. súrdeigsbrauð frá sandholtsbakaríi. sellerírótar­ og peruremúlaði. rauðrófu­ og rauðlaukssalat.

Epla­ og rósmarínhlaup frá búrinu. radísusprírur leggið ostinn á súrdeigs­ brauðsneið. raðið ofantöldum innihaldsefnum smekklega á brauðið og berið fram.

gráðaostur 1

það er auðvelt að velja bjór sem passar við þetta flotta smurbrauð.

Gráðaosturinn er hér í aðalhlutverki en hann á vel við bjór af gerðinni stout eða porter. myrkvi frá borg kemur þá strax upp í hugann, alíslenskur og þjóðlegur. bjórinn, sem er af gerðinni porter, er ljúfur og mildur en þó bragðmikill þar sem ristað kornið gefur þægilega sætu og fyllingu. hann er einnig örlítið reyktur ef út í það er farið. þessi blanda á afar vel við bragðmikinn gráða­ ostinn þar sem sætan vinnur vel með sætunni í ostinum. osturinn er einnig mjúkur og notalegur og því viljum við ekki of hvassan bjór sem sker hann í tvennt.

7 grillað brauð með brösuðum Hreindýrsskanka súrdeigsbrauð. Þykkar sneiðar af ostinum Ísbúa.

Einn brasaður hreindýrsskanki (eldaður í soði í 8 tíma og kryddaður með negul, eini­ berjum og múskati).

Grænkál, snöggsteikt á pönnu. bökuð rófa, þunnt skorin piparrót rifin yfir. leggið ostsneiðarnar á súr­ deigsbrauðið og bræðið ostinn undir heitu grilli í ofni. rífið hreindýrsskankann niður og kryddið með salti og ögn af kirsuberjaediki. raðið grænkáli á brauðið, því næst kjötinu og rófunum. rífið svo vel af pipar­ rót yfir allt saman og berið fram.

7

hreindýrasKanKar 1

þetta smurbrauð virðist í fyrstu frekar einfalt og þægilegt verk­ efni fyrir óviðbúna bragðlauka en annað kemur hins vegar á daginn þegar á hólminn er komið. hreindýra­ skankar löðrandi í spennandi krydd­ samsetningu, einiber, negull og múskat og loks toppað með piparrót og káli. þessu þarf að mæta með frábæru öli. það kann kannski að koma einhverjum bjórspekúlantinum á óvart en hér verður það saison dupont sem fær þetta virðulega hlut verk. þessi bjór er eins og smurbrauðið, dálítið framandi og klárlega gríðarlega spennandi. hann er af belgískum uppruna og í árdaga bruggaður á sveitabæjum sem sumar­ bjór en nú er hann gjaldgengur árið um kring. þetta er ferskur og flottur bjór með ýmsum skemmtilegum krydd­ uðum tónum þar sem t.d. má grafa upp negul, pipar og kóríander sem auðvitað spilar hugljúft verk með kryddinu á

smurbrauðinu. bjórinn gefur einnig ferskan blæ með snefil af sítrónu eða sítrus á tungu. allt er þetta svo framreitt án þess að stela senunni frá matnum.

Í boði náttúrunnar 49

r

Í boði náttúrunnar

Að skApA sínAr eigin hefðir ,,Winter is the time for comfort, for good food and warmth, for the touch of a friendly hand and for a talk beside the fire: it is the time for home.“ – Edith SitwEll –

Í lok nóvember og byrjun desember er eitthvað sem breytist. Þegar loftið kólnar og dagarnir styttast lengist tíminn sem við eyðum innan dyra. Á sama tíma hellist yfir mig ákveðin gleðitilfinning því helgin nálgast þegar við fjölskyldan, ásamt góðum vinum, leggjum í leiðangur í leit að hinu fullkomna grenitré sem prýða mun heimilið yfir hátíðarnar.

Margir halda að þetta sé siður sem ég hafi tekið með mér frá Ameríku. Það hefði verið gaman að geta sagt hetjusögur af því þegar við feðgarnir hjuggum niður þriggja metra hátt tré og örkuðum með það yfir snæviþakin fjöll og firnindi, ekki ósvipað og Clark Griswold gerði í Christmas Vacation-myndinni. En svo var það alls ekki. Í minni æsku fórum við fjölskyldan einfaldlega á næsta útimarkað og völdum þar eitt af hundruðum grenitrjáa sem búið var að koma fyrir í stórum stöflum. Þegar ég horfi til baka sé ég að ekki fór mikið fyrir siðum og venjum þar sem ég ólst upp í Kaliforníu. Eftir því sem árin líða og aldurinn færist yfir hef ég hins vegar áttað mig á hversu gefandi það er að skapa eigin hefðir.

Undanfarna vetur höfum við fjölskyldan haldið út í náttúruna, klædd í hlý og góð ullarföt, með rjúkandi heitt kakó á brúsa og vel valin jólalög sem passa fullkom lega við bíltúrinn sem fram undan er. Að hafa góða vini okkur við hlið er mikilvægt í þessum leiðöngrum. Við gætum að sjálfsögðu haldið ein af stað, en að hafa vini með gerir ferðina þeim mun betri.

Myndirnar sem við eigum úr slíkum ferðum eru ómetan legar og enda oftar en ekki framan á jólakorti fjölskyldunnar það árið. Það er eitthvað svo endur nærandi að vera úti undir berum himni, að fá að kyssa rósrauðar kinnar litlu barnanna sem fylgja okkur og stelast í sopa af heitu kakói þegar kuldinn sækir að. Við karlmennirnir komum vel undirbúnir með alls kyns tæki og tól og það er eflaust broslegt að fylgjast með okkur þar sem við þykjumst vera alvöru skógarhöggsmenn

í agnarsmáum skóginum. Við göngum samtaka í gegnum skóginn í leitinni að hinu eina sanna jólatré en á leiðinni tínum við upp greinar og köngla og annað sem nýta má í skreytingar þegar heim er komið. Stundum tekur leitin margar klukkustundir en alltaf endum við samt á að finna hið fullkomna tré sem við getum stolt kallað okkar eigið. Eða kannski það sé tréð sem á endanum finnur okkur? Það hljómar kannski undarlega en við höfum alltaf gefið jólatrénu okkar nafn. Af einhverjum ástæðum hefur enska nafnið Clementine alltaf orðið fyrir valinu. Það er erfitt að útskýra af hverju – það á sér í raun og veru enga skýringu. Okkur finnst nafnið bara passa svo vel við grenitré!

Heimilið tekur strax á sig hátíðlegri mynd eftir þessa leiðangra okkar. Þegar heim er komið verður grenitréð Clementine ósjálfrátt partur af fjölskyldunni. Henni er komið fyrir á góðum stað í stofunni þar sem hún nýtur sín hvað best og hægt er að dást að henni. Við klæðum hana svo upp í fallega jóla seríu og hengjum á hana handunnið skraut úr ull og aðrar gersemar sem við höfum safnað í gegnum tíðina.

Körfur og pokar sem áður stóðu tóm eru nú full af grenigreinum og könglum.

Tónlistin sem áður hljómaði í bílnum er nú spiluð á hæsta styrk af vínylplötu heima í stofu. Í júlí reyndi ég að spila Hvít jól með Bing Crosby við lítinn fögnuð konunnar minnar; núna er tíminn hins vegar loksins réttur.

Fram undan eru skemmtilegir tímar þar sem við fjölskyldan pökkum inn gjöfum, bökum og reynum eftir fremsta megni að eiga saman gæðastundir á notalegu heimili okkar í Hafnarfirði.

Með hækkandi sól leitum við svo aftur út; drögum fram grillið, hugum að garðinum og skipuleggjum útilegur. En alltaf hlökkum við hvað mest til jólanna og bíðum spennt eftir að endurtaka þær hefðir sem við höfum skapað í kringum jóla hátíðina.

Texti og ljósmyndir anthony Bacigalupo | www.anthonybacigalupo.com | instagram:@mono1984

52 Í boði náttúrunnar

Í boði náttúrunnar 53

LeiTAð, sAfnAð & gefið – Bestu hlutirnir í lífinu eru ókeypis. – Að pakka inn gjöfum er eitt af því sem tilheyrir jólunum. Það sem gerir innpökkunina svo skemmtilega er undirbúningurinn sjálfur og hinn ótrúlegi fjölbreytileiki sem henni fylgir. Við erum ávallt að leita að góðum hugmyndum og notum allt árið til að safna saman litlum hlutum sem hægt er að nota sem skraut á pakka. Gjafapappír má finna í ótal mismunandi útgáfum og það sama gildir um bönd og skraut sem hægt er að vefja um og hengja á gjafirnar. Innpökkunin getur verið afar persónuleg og oft skín í gegn hver það var sem pakkaði inn gjöfinni án þess þó að það hafi endilega verið ætlunin.

Allir hafa sínar leiðir við innpökkun en meðfylgjandi eru nokkrir punktar og hugmyndir sem við hjónin notum fyrir jólin.

Endurunninn pappír (brúnn kraftpappír) er góður kostur og hægt er að setja nánast hvað sem er með honum og alltaf er útkoman jafn falleg. Slíkur pappír er í miklu uppáhaldi hjá okkur og við notum hann óspart allan ársins hring.

Einfalt og náttúrulegt skraut nýtur sín vel á slíkum pappír; grenigreinar og könglar eru til dæmis klassísk jólablanda.

Margir búa svo vel að geta nálgast slíkt í eigin garði en við nýtum tækifærið og náum okkur í greinar og tínum köngla þegar við förum og höggvum jólatré snemma í desember.

Upplagt er að nota þurrkaðar plöntur eða lauf úr garðinum í skreytingar en þá gildir auðvitað að undirbúa slíkt í tíma.

Fallegt er að stinga pressuðum blómum á bak við ofinn streng

(,,jute twine“) og eldrauðir haustlitir eru jólalegir og koma afskaplega vel út á endurunnum pappír. Það getur einnig verið skemmtilegt að nota blaðsíður úr gömlum bókum og pakka þannig inn minni gjöfum. Gamlar orða- og nótnabækur geta til dæmis öðlast nýtt hlutverk og gert mikla lukku. Þar væri hægt að nota upphafsstaf eða finna uppáhaldslag viðkomandi og nota þá blaðsíðu til innpökkunar.

Oft leynast gleymdar gersemar í kössum uppi á háa lofti eða í geymslu og þar má finna efnivið fyrir óvenju legar skreytingar.

Okkur þykir sérstak lega vænt um slíka falda fjársjóði og notum til dæmis gamlar myndir óspart sem skraut á gjafir.

Ljósmyndir ljá gjöfum persónu legan og rómantískan blæ og ekki skemmir að þeim fylgja oft skemmtilegar og óvæntar sögur sem tilvalið er að rifja upp innan fjölskyldunnar.

Yngri kynslóðin getur skemmt sér við að giska á hverjir séu á myndunum og hvaða saga sé þar á bak við. Það getur verið erfitt að finna einfalda en fallega merkimiða en við notum yfirleitt viðarmerkispjöldin frá Reykjavík Trading Co. þar sem þau passa fullkomlega við okkar stíl. Stundum gleymist að setja með kort eða merkispjald og þá er auðvelt að skrifa bara beint á brúna pappírinn!

Best er svo að gefa sér tíma til að pakka inn í rólegheitunum, helst með heitan drykk við höndina, eitthvað gott að narta í og að sjálfsögðu góða jólaplötu á fóninum.

Texti Ýr KÁradÓttir Ljósmyndir anthony Bacigalupo

54 Í boði náttúrunnar

Í boði náttúrunnar 55

VeTrArsmákökur – Máltækið segir að sælla sé að gefa en þiggja. – Gjafir þurfa hvorki að vera stórar né íburðar miklar; bestu gjafirnar eru oft þær sem koma þegar síst er von á og ekki skemmir ef hægt er að njóta þeirra með fjölskyldu eða í góðra vina hópi. Óvænt inn lit með heimabakaðan glaðning lífgar upp á skammdegið og notalegt spjall getur gert meira fyrir sálina en margan grunar. Þegar líður að jólum höfum við haft fyrir sið að baka fyrir nánustu vini og fjölskyldu. Uppskriftin sem við notum er gamalt fjölskylduleyndarmál sem kemur frá móðurömmu Anthonys og er í miklu uppáhaldi hjá okkur. Þar sem ekki má deila uppskriftinni góðu langar okkur í staðinn að birta 21/4 bolli hveiti 1/4 tsk. salt 1/2 tsk. múskat 2 tsk. kanill 225 g ósaltað smjör (við stofuhita) 11/2 bolli flórsykur (Ath: 1/2 fyrir deigið en 1 til að velta upp úr) 1 tsk. vanilludropar 1 bolli vel saxaðar hnetur (td. val­ hnetur, möndlur eða heslihnetur)

smákökuuppskrift sem kemur frá föður fjölskyldu Anthonys.

Smákökurnar eru þekktar undir hinum ýmsu nöfnum en frægastar eru þær eflaust sem Mexíkóskar brúðkaupssmákökur.

Við ákváðum að breyta uppskriftinni örlítið og gera hana að okkar eigin. Nýju uppskriftina kjósum við að kalla Vetrarsmákökur þar sem kryddaður keimurinn og snjóhvítur f lórsykurinn minnir okkur á kaldan vetrardag. Kökurnar eru bæði bragðgóðar og ein faldar í bakstri og við mælum með að skella nokkrum í fallega krukku eða sauma lítinn poka og taka með í næstu heimsókn.

aðferð

Hitið ofninn í 180°C. Blandið saman hveiti, salti, múskati og kanil og setjið til hliðar.

Setjið lint smjör, 1/2 bolla af flórsykri og vanilludropa í skál og þeytið rólega saman með handþeytara.

Takið hveitiblönduna og hellið varlega saman við; gott er að þeyta lítið í einu til að passa að allt blandist vel saman.

Blandið að lokum hnetunum saman við með sleikju eða sleif.

Mótið litlar kúlur, ca 2,5 cm í þvermál, og raðið á bökunarpappír.

Bakið í miðjum ofni í u.þ.b. 12-15 mínútur.

Kökurnar eiga að vera harðar að utan en ljósar á lit.

Setjið afganginn af flórsykrinum (1 bolla) í skál.

Veltið kökunum upp úr flórsykrinum þegar þær hafa kólnað aðeins.

Leggið á kökugrind og kælið.

Veltið svo aftur upp úr flórsykri þegar kökurnar eru alveg kaldar.

Texti Ýr KÁradÓttir Ljósmyndir anthony Bacigalupo

56 Í boði náttúrunnar

Í boði náttúrunnar 57

Raðið endi­lega nokkrum epla­krukkum á borð og síðan má setja spritt­kerti í eplin. Þetta kemur mjög vel út á jóla­borði og kostar aðeins einn eplapoka! Tilvalið er að strá furu­nálum beint á borðið, jóladúkinn eða löber­inn, en það er einmitt mjög jóla­legt.

JóL í krukku – Einfalt og fallegt borðskraut beint úr náttúrunni. – Fátt er fallegra en náttúrulegt jólaskraut sem gefur góðan ilm. Á köldum og fallegum vetrardegi er gaman að fara út í garð eða skóg og tína greinar, köngla, lauf blöð eða hvað sem manni dettur í hug að nota í skreytingar og láta síðan sköpunargáfuna njóta sín. Möguleikarnir eru endalausir!

Til að gefa lesendum okkar innblástur fengum við Hlín Eyrúnu Sveinsdóttur til að búa til fallega borðskreytingu með litlum tilkostnaði. Allt efnið í jólaskreytinguna er einfaldlega hægt að finna í eigin garði, úti í skógi eða kaupa hjá Skógræktinni. Greinar fást líka gegn vægu verði um leið og jólatréð er keypt!

Umsjón hlín eyrún SveinSdÓttir Ljósmyndir jÓn ÁrnaSon

efni Sultukrukka, birkigreinar, furugreinar, rauð eða græn epli, sitkakönglar, kanilstöng, laufblöð (hér eru notuð úlfareynisblöð).

1. Setjið tvo eða fleiri

2. Klippið kanil yfir könglana

3. Setjið lauf ofan í

4. Stingið birkigrein

sitkaköngla í stóra sultukrukku.

til að fá jólailm í krukkuna.

Hristið lítillega.

krukkuna og reytið furunálar yfir.

(passið að á henni sé þykkur stilkur) í eplið.

5. Setjið eplið í krukkuna og raðið furu- og birkigreinum í kringum það. Í boði náttúrunnar 59

Aðventuskreytingin samanstendur af tekkbakka, fjórum kertastjökum, postulínsstyttum, könglum og greni.

Jólatrésskraut úr ýmsum áttum hengt upp með sams konar snúru í glugga t.d. gamall leikfangaísbjörn í nýju hlutverki.

LágsTemmd JóL Innanhússhönnuðurinn Ólöf Jakobína Ernudóttir hefur einstakt lag á að gera mikið úr litlu. Matur, gamlir hlutir og einfalt föndur er allt efniviður í hennar höndum sem í senn skapa falleg og persónuleg jól. hvaðan Kemur jÓlaSKrautið? Jólaskrautið kemur héðan og þaðan; sumt hefur fylgt mér alla ævi en annað er nýrra. Ég hef gaman af því að búa til eitthvað nýtt og kemst í föndurgírinn í nóvember. Jólaföndur barnanna er líka á sínum stað. hvert er uppÁhaldSSKrautið? Könglar og greni, kerti og mandarínur. Ég elska ilminn af greni og mandarínum og skreyti mikið með því. hverju leggur þú upp úr þegar þú SKreytir heimilið? Ég fer oft af stað með miklar hugmyndir um að skreyta allt hátt og lágt en svo þegar nær dregur jólum verða skreytingarnar heldur lágstemmdari. Ég vil ekki of krefjandi skraut og er lítið hrifin af rauðu. Yfirleitt er ég með glærar seríur og kæri mig ekki um blikkandi skraut. hvaða er það Sem SKapar meSta jÓlaStemningu Á þínu heimili? Það eru jólakveðjurnar í Ríkisútvarpinu, þær eru í algjöru uppáhaldi. Svo þegar eftirvænting hjá börnunum bætist við, og seríur á víð og dreif, þá er jólalegt.

Umsjón guðBjörg giSSurardÓttir Í boði náttúrunnar 61

hurðarkransinn er heimatilbúinn. hvítum kreppappír er vafið utan um járnhring og pappírsstjarna í snúru hengd í.

62 Í boði náttúrunnar

Gömul kökuform mynda jólatré og krúttlegur engill trónir á toppnum.

Smákökur á fallegum kökudiski prýða borðstofuborðið.

Jólastemning í eldhúsinu með nokkrum könglum og grenigrein. Í boði náttúrunnar 63

C

M

Y

CM

Hjörtu úr þykkum hvítum pappír eru saumuð saman í saumavél.

Börnin skreyttu litla jólatréð og var öllu tjaldað til.

MY

CY

CMY

K

Mandarínuturn á stofuborðinu.

64 Í boði náttúrunnar

Fallegar & einstakar jólagjafir

M

Y

Y

L A U G AV E G U R 9 5

bordfyrirtvo.net

5682-2221

Jólin koma

Jóla- og gJafavörur í miklu úrvali Kertastjakar frá 1.190

Krans 5.990

Kertastjakar frá 590

Kertastjakar fyrir aðventuna

Bakkar 1.990

1.990 Jólatré 4.990

3.990

Ballerínur 3.990

Bakkar frá 590

Jólakönnur 1.990

Ljós 7.990

íriS

Fondue 2.590 Salatskál 3.590 Salt&Pipar 2.990

66 Í boði náttúrunnar

Smáratorgi 522 7860 • Korputorgi 522 7870 • Glerártorgi 522 7880

Ljós 9.990

Verð eru birt með fyrirvara um prentvillur og/eða myndabrengl

Mikið úrval af búddha styttum frá 1.990.-

Verð eru birt með fyrirvara um prentvillur og/eða myndabrengl

sJónrænn innbLásTur – Pinterest – Umsjón dagnÝ gíSladÓttir

Vinsældir félagsmiðla eins og Facebook og Instagram sýna í raun fram á þörf mannfólksins fyrir samskipti, jafnvel þótt við veljum að sitja hvert og eitt við sinn tölvuskjá. Pinterest er nýlegur og myndrænn miðill sem hægt er að hafa mikið gagn og gaman af ef maður kemst upp á lagið með að nota hann. Við hjá Í boði náttúrunnar erum með Pinterest-síðu þar sem við söfnum saman innblæstri, hvort heldur sem er í formi fallegra ljósmynda eða hugmynda, og flokkum þær niður í þar til gerðar möppur. Áður en þú heldur áfram að lesa er þó eitt sem þú þarft að vita: Þegar maður byrjar á Pinterest er alveg svakalega erfitt að hætta! hvernig Á að Byrja?

Pinterest er í raun stafræn leið sem kemur í staðinn fyrir að næla myndir upp á korktöflu. Hugtakið „pin“ er þýtt sem teiknibóla, títuprjónn eða sögnin „að næla“. Það er sáraeinfalt að byrja á Pinterest. Þú skráir þig á upphafssíðu þeirra pinterest.com og færð

aðgang að þinni eigin síðu þar sem þú getur búið til eins margar „korktöflur“ eða möppur og þú vilt og nefnt þær eftir eigin höfði. Kannski viltu hafa eina möppu fyrir heimili, aðra fyrir mat o.s.frv.

Næst færðu svokallaðan „pin it“-takka frá Pinterest sem þú dregur upp í bóka merkja slána í vafranum þínum samkvæmt einföldum fyrir mælum. Þá getur þú byrjað að næla þér í myndir hvaðan sem er af vefnum, hvort sem það er af bloggsíðum, ljósmyndasíðum eða frétta síðum. Þegar þú sérð mynd sem þú vilt setja í möppu, smellirðu á „pin it“-takkann og upp kemur lítill gluggi sem gerir þér kleift að velja í hvaða möppu þú vilt setja myndina. Þannig getur þú búið til þitt eigið mynda safn á netinu!

Safnaðu myndum og vinum!

Um Pinterest gildir það sama og aðra félagsmiðla: Það eru notendunir sem gera það skemmtilegt.

Hugmyndin er sprottin af því sem kalla má söfnÍ boði náttúrunnar 67

1 notaðu leitarvélina

á pinterest til að finna á augabragði það sem þú leitar að.

2 ef þú finnur einhvern

æðislegan til að fylgjast með, skoðaðu hverja hann er að „elta“ og þú finnur ábyggi­ lega einhverja fleiri notendur við þitt hæfi.

3 gott er að „elta“

einungis þær möppur notanda sem passa þínu áhugasviði frekar en öllum hans möppum. reyndu að velja vel úr, annars mun birtast mikið magn

68 Í boði náttúrunnar

mynda í fréttaveitunni þinni sem þú hefur engan áhuga á.

4 ef þú ert að safna hugmyndum sem þú vilt ekki að aðrir sjái, til dæmis að jólagjöfum, þá er hægt að búa til leynimöppu sem enginn sér nema þú!

5 ef forvitni þín vaknar, til dæmis um uppruna ljósmyndar eða leið ­ beiningar um ákveðið föndur, smelltu þá áfram á ljósmyndina þar til kemur að upp­ runalegu síðunni þar sem hún birtist fyrst.

innBlÁStur og SKipulag Auðveldasta leiðin til að skipuleggja myndir á Pinterest er að f lokka þær eftir efni en það eru margar leiðir til þess. Sumir skipu leggja töf lurnar sínar eftir litum eða sérstökum áhuga málum. Við hjá Í boði náttúr unnar nefnum okkar töf lur eftir efnisf lokkum blaðsins; ferða lög, matur, útivist, sjálf bærni, ræktun, dýr, híbýli, heilsa o.f l.

Með „pin it“-takkanum geturðu haldið áfram að bæta við myndum í ólík albúm og þannig skipulagt og geymt hugmyndir, sem þú finnur á vefnum eða á Pinterest, þar til þú ákveður að prófa uppskrift sem þú geymdir eða einfalda loksins heimilið samkvæmt Feng shui-aðferðum. Kannski vantar þig hugmyndir að einföldu jóla föndri eða langar að taka eldhúsið í gegn. Þarna geturðu safnað hug myndum að hverju sem er. Margir notendur segja að það að safna ákveðnum myndum saman hjálpi þeim að sjá markmið sín fyrir sér og þannig komist þeir nær því að ná þeim. Aðrir fylla síðuna sína af hollum uppskriftum og myndum af fólki í góðu formi til að hvetja sig áfram við að lifa heilbrigðu lífi. Enn aðrir búa til þakklætisalbúm þar sem þeir safna öllu því sem þeir eru þakk látir fyrir til áminningar og innblásturs. Það er allt í boði! Skapaðu þá veröld sem þú hefur áhuga á og gerðu Pinterest-töf lurnar þínar að fallegu og gagnlegu safni.

EXPO · www.expo.is

– fimm gÓð rÁð –

unarþörf og stofnandann, Ben Silberman, langaði að búa til vettvang fyrir stafræna safnara. Á Pinterest færðu útrás fyrir þessa þörf og getur fundið aðra með svipuð áhuga mál; sama hversu sérstök þau eru! Í byrjun muntu fyrst skoða möppur þeirra sem þú þekkir nú þegar af Facebook, en næsta skref er að skoða það sem er að gerast á Pinterest yfirhöfuð. Þar er að finna margar fallegar myndir sem þú getur sett í eigin möppu með því að smella á „repin“-takkann en með honum tekur þú afrit af myndum. Ef þú rekst á sérstak lega flotta mynd hjá einhverjum notanda er um að gera að athuga hvort hann er ekki einhver sem þú ættir að fylgjast með á Pinterest. Ef það er raunin, smellir þú á „follow“ og þá birtast allar þær myndir sem þessi notandi setur framvegis í sínar möppur í fréttaveitunni þinni!

Allt fyr jólabaks ir tu

EXPO · www.expo.is

rinn

Í boði náttúrunnar 69

Kynning

jóla

skógur – Heiðmörk

jóla

mArkAður – Elliðavatn

jólamArkAðurinn er við elliðavatnsbæinn í heiðmörk og verður opinn yfir aðventuhelgarnar fjórar. þar verður boðið upp á fjölbreytt úrval af handverki, íslensk jólatré í ýmsum stærðum og gerðum auk hinna sívinsælu íslensku tröpputrjáa. í kjallara elliðavatnsbæjarins er kaffihús þar sem boðið verður upp á kaffi, kakó og veitingar. þar verður menningardagskrá sem felur í sér upplestur rithöfunda upp úr nýútkomnum jólabókum, harmóníkuleikara og önnur tónlistaratriði.

bArnAsTund: í rjóðrinu við jólamarkaðinn kl. 14. munu barnabókarhöfundar lesa úr bókum sínum við varðeld og jólasveinn kemur í heimsókn.

jóla skógurinn er í heiðmörk og verður

JóLAmArkAður

Opið: kl. 11–16.

30. Nóv. til 1. Des. 27­8 Desember 14­15 Desember 21­22 Desember JóLAskógur

Opið: kl. 11–16.

27­8 Desember 14­15 Desember 21­22 Desember

opinn þrjár helgar fyrir jól. þar er fólki boðið að velja og fella sjálft sín jólatré. allur ágóði af sölu jólatrjáa rennur óskertur til skógræktar og mun Skógræktar­ félag reykjavíkur gróðursetja þrjátíu skógarplöntur á næsta ári fyrir hvert selt jólatré.

www.heidmork.is

70 Í boði náttúrunnar

Soffía Árnadóttir hefur frá unga aldri unnið að því að bæta og fegra rithönd sína. Hún vissi ekki þá að til væri listform sem kallast leturlist. Í dag er hún einn fremsti leturlistamaður landsins með ástríðu fyrir fallegum formum og sérkennilegum köttum.

Viðtal Sigríður Inga Sigurðardóttir Myndir Jón Árnason og Guðbjörg Gissurardóttir

„Einn daginn skrifaði ég t.d. allt aftur á bak og næsta dag skrifaði ég allt áfram.“ offía tekur á móti blaðamanni á heimili sínu í miðbæ Reykjavíkur. Heimili sem ber leturlistinni fagurt vitni því þar má sjá margs konar verk eftir hana; teikningar, málverk, textílverk, keramíkskálar og sandblásna steina, svo að eitthvað sé nefnt. Einnig er greinilegt að kettir skipa stóran sess í lífi hennar og fressið Skuggi hefur hreiðrað um sig í stofunni. Soffía er fædd og uppalin á Akureyri en flutti til höfuðborgar innar þegar hún var á fertugsaldri. Hún var enn í barna skóla þegar hún tók að prófa sig áfram með margs konar skrift. „Ég var alltaf að reyna að breyta skriftinni. Letur er meðfædd árátta. Í gaggó byrjaði ég að skrifa mismunandi letur en vildi fyrst og fremst skrifa vel, eins og margar stelpur vilja gera. Á þeim tíma vissi ég ekki að það væri til eitthvað sem heitir calli­ graphy, sem er leturgerð, leturlist og skrautritun. Ég þekkti enga sem deildu þessum áhuga mínum en ég vissi að afi minn hafði skrifað vel og eitthvað fengist við skrautritun. Sem ung stúlka fór ég að vinna í Landsbankanum en leiddist svo mikið í vinnunni að eitt sinn sofnaði ég! Ég gat varla setið þarna kyrr, í fínum fötum – þótt ég sé dálítið tískufrík – því hugurinn var á fleygiferð og ég fékk alls konar hug myndir sem mig langaði að framkvæma,“ rifjar Soffía upp og hlær. Henni átti ekki eftir að leiðast lengi því innan skamms fékk hún verkefni sem átti vel við hana. „Þá fékk ég það djobb að skrifa í víxlabækur bankans, en það voru risa stórar höfuðbækur. Þar skrifaði ég niður banka færslur, nöfn og heimilisföng viðskiptavina og 74 Í boði náttúrunnar

sitthvað fleira. Þetta gerði ég í nokkur ár og notaði tækifærið til að æfa mig í ritun. Einn daginn skrifaði ég t.d. allt aftur á bak og næsta dag skrifaði ég allt áfram. Ég breytti há stöfunum og þar fram eftir götunum. Ef ég verð einhvern tíma fræg þá lumar Landsbankinn á skriftaræfingum eftir mig,“ segir Soffía og skellir upp úr.

Eftir nokkur ár í Landsbankanum, og tveimur drengjum ríkari, ákvað Soffía að láta gamlan draum rætast og sótti um inngöngu í Myndlista skólann á Akureyri. Að loknu inntökuprófi bauðst henni að hefja nám við skólann. „Ég var komin á gamalsaldur, orðin tuttugu og fimm ára, þegar ég tók inntökuprófið en á sama tíma stóð ég í skilnaði. Friðjón bróðir minn og kona hans buðu mér að koma suður til sín og búa hjá sér og því f lutti ég til Reykjavíkur. Á þessum árum var ég ófram færin og fremur uppburðarlítil, þótt fáir trúi því í dag, en ég varð að hringja í skóla stjórann, Helga Vilberg, og rétt gat stunið upp úr mér að ég gæti ekki byrjað í skólanum.

Senni lega hefur honum þótt það miður því hann hringdi eitt símtal og mér bauðst í fram haldinu að hefja nám við Myndlista­ og handíða skólann í Reykjavík.“ Grafísk hönnun varð fyrir valinu og Soffía fann að námið átti vel við hana. „Þegar ég byrjaði fann ég hvað þetta var mikil ástríða hjá mér og síðan varð ekki aftur snúið. Ég elska hástafi, form, mynstur og kúrfur. Ég er líka mjög hrifin af rómverskum hástöfum. Mér finnst letur vera ein merkilegasta uppfinning allra tíma. Án þess gætum við ekki verið.“ Kettir Koma til Sögunnar Þótt líf Soffíu snúist að miklu leyti um leturlistina hefur hún

Soffía og Skuggi með eitt af mörgum kattamálverkum Soffíu í bakgrunni. Í vinnustofunni er að finna kynstrin öll af bókum, fullum af skriftaræfingum. Á vegg í vinnustofunni hanga bæði ný og gömul verk.

Soffía elskar að teikna ketti með karakter.

„Kettir eru stórkostleg dýr. Ég bókstaflega elska ketti!“ gefið sér tíma til að sinna öðru áhuga máli, sem eru kettir. Um tíma ræktaði hún ketti sem margir hverjir tóku þátt í katta­ sýningum. Þessi mikli áhugi kviknaði fyrir tilviljun. „Ég hafði ekki nokkurn einasta áhuga á köttum, ekki einu sinni þeim sem voru á æskuheimili mínu, en árið 1996 fór ég með syni mínum á katta sýningu. Þar sáum við þriggja mánaða síamslæðu með grimmdarsvip og hún leit út fyrir að vera dálítið skapvond. Hún var með fjólublá augu og svart nef en síamskettir eru alltaf með svokallaða grímu. Við keyptum þessa læðu og nefndum hana Míru en okkur fannst hún eitthvað svo ein þannig að við fengum líka bróður hennar, Úlf.“ Míra og Úlfur heilluðu Soffíu upp úr skónum og eftir það varð ekki aftur snúið. Hún lét sér þó ekki nægja að eiga þau tvö heldur hóf hún að rækta ketti sem margir hverjir tóku þátt í katta sýningum. „Það kom í ljós að Míra bar silfur­litagen og út frá henni fékk ég marga afar fallega ketti, þar á meðal einn fegursta síamskött á Íslandi. Hann hét Herkir og vann til margra verðlauna. Á tímabili var ég með algjöra dellu fyrir köttum, málaði myndir af köttum, teiknaði ketti, saumaði skraut inn í sýningarbúr kattanna úr gömlum gardínum og las mér til um ketti og litagen þeirra,“ rifjar Soffía upp. „Kettir eru stórkostleg dýr. Ég bókstaf lega elska ketti! Ég gæti hugsað mér að vera katta hvíslari. Þeir eru klárir og það er svo mikil sál í þeim. Það getur myndast mjög mikið traust á milli kattar og manneskju; þeir geta treyst manni algjörlega en jafnframt eru þeir mjög sjálfstæðir og vilja fara sínar eigin leiðir. Samt er hægt að temja þá,“ segir Soffía og strýkur feldinn á Skugga sem er eini kötturinn sem hún á í dag. „Skuggi er af tegund­ inni Cornish Rex, sem er fremur sjaldgæf hérlendis. Hann

er afar klár og mjög sérstakur því hann er uppáþrengjandi, af brýðisamur, skemmtilegur, fynd inn, góður og kelinn. Þegar ég er ein með Skugga liggur hann kannski á gólfinu og gerir furðulega hluti og oft hegðar hann sér eins og ég sé kötturinn en hann maðurinn. Skuggi getur orðið brjálaður, t.d. þegar ég er í símanum. Þá fer hann stundum upp á hillu og reynir að henda niður dýrmætum hlutum því hann vill fá athygli. Hann slekkur líka oft á sjónvarpinu þegar við erum niðursokkin í að horfa á mynd, því þá verðum við auðvitað bálvond, en hann fær athygli og er þá sáttur,“ segir Soffía brosandi og bætir við að Skuggi eigi sína eigin facebook­síðu og tölvupóst. „Það er bara upp á grínið, en við höfum verið með skemmtilega getraun á síðunni, sem hefur vakið athygli. Skuggi klæðir sig „sjálfur“ í búninga og vinir og vandamenn reyna að geta upp á hvaða persóna hann á að vera. Hann hefur verið klæddur upp sem Gandhi og Madonna og margt fleira skemmtilegt,“ segir Soffía glettin.

SKrifað í Stein Soffía hefur haldið nokkrar einka sýningar á verkum sínum, tekið þátt í samsýningum og var nú síðast með yfirlitssýningu á verkum sínum í Ketilhúsinu á Akureyri í vor. Hún sinnir ekki aðeins listsköpun heldur er hún líka dugleg að halda námskeið í leturlist og sækja sér nýja þekk ingu innan lands sem utan. „Ég hef í nógu að snúast og sinni auk þess ýmsum verkefnum sem tengjast leturlistinni, eins og að vinna stór letur verk, skrautrita heiðursskjöl o.m.fl. Ég tek líka að mér myndverk, skjala skrif, lógó­gerð og svo mála ég líka stafatáknmyndir með blað­ gyllingu og teikna. Það er alltaf nóg að gera,“ segir Soffía, sem hefur m.a. leturskreytt ársskýrslur fyrirtækja. Í boði náttúrunnar 75

Soffía lagar útlínur stafanna áður en hún sandblæs steininn.

Soffía að sandblása stein í steinsmiðjunni.

Soffía segir að draumastarfið sitt sé að vera kattahvíslari.

Steinarnir tilbúnir.

„Þegar ég er ein með Skugga liggur hann kannski á gólfinu og gerir furðulega hluti og oft hegðar hann sér eins og ég sé kötturinn en hann maðurinn.“

Hérlendis vinna fáir við leturlist og því er auðvelt að ein­ angrast, en leturlistin er æva forn og stunduð um allan heim.

Fyrir nokkrum árum fór Soffía til Banda ríkjanna. Hún bjó þá hjá Julian Waters og sótti námskeið hjá móður hans, Sheilu Waters, en þau eru meðal helsta leturlista fólks heimsins um þessar mundir. Soffía kynnti sér jafnframt starfsemi calli­ graphy­deildar Hvíta hússins. Þar eru nokkrir í fullu starfi, enda mikil hefð fyrir handskrifuðum boðskortum og skjölum þar á bæ. Í kjölfarið var henni boðið til hádegisverðar þar og sat þá til borðs með þáverandi varnar mála ráðherra, Colin Powell, o.fl. Í þeirri heimsókn tók hún þátt í að hanna og handskrifa afmæliskort fyrir Bill Clinton, sem þá var forseti. Í Vatíkaninu er líka verk eftir Soffíu en hérlendis má sjá verk hennar t.a.m. í Grafarvogskirkju, Reykholtskirkju og á Land­ spítalanum. Einnig útbjó hún heiðursskjal handa Hillary Clinton, fyrir Félag kvenna í atvinnurekstri, þegar forsetafrúin kom hingað til lands í heimsókn.

Soffía nefnir að helstu áhrifavaldar í leturlistinni séu Bayeux­refillinn og upphafsstafir fornra handrita, sem hún er mjög hrifin af. Um þessar mundir notar hún m.a. steina við listsköpun sína. „Ég er ótrúlega hrifin af steinum! Ég marka 76 Í boði náttúrunnar

staf eða tákn í þá en eitt af elstu tjáningarformum mannsins er að marka tákn í stein. Ég geng fjörur, tíni steina og hlusta á sögur þeirra. Hver steinn er einstakur. Ég velti honum fyrir mér, tala við hann og þar kemur að hann segir mér stafinn sinn eða tákn. Þá kemur hann með mér á vinnustofuna mína þar sem ég marka letrið á hann eða táknið sem hann hefur valið sér.“ Að því loknu fer Soffía með steinana í steinsmiðju þar sem hún sandblæs þá í höndunum, þannig að eftir stendur upphleyptur stafur eða tákn. Steinarnir hafa m.a. verið vinsælir hjá ferða mönnum sem vilja taka lítinn bút af íslenskri náttúru og menningu með sér heim. Þótt Soffía sé mjög framarlega á sínu sviði segir hún mikilvægt að halda sér í góðri æfingu, rétt eins og fiðlu leikari eða íþrótta maður. „Ég þarf stanslaust að æfa mig, hita mig upp og æfa hreyfingar handar innar. Þetta er leikfimi handar og huga. Ef ég skrifa á hverjum degi verð ég betri og næ betri sveiflu. Þessa dagana æfi ég há stafi af miklum móð og er með margt skemmtilegt á prjónunum þar sem gjafa kort, plaköt og steinar eru í aðalhlutverki,“ segir hún að lokum.

Hægt er að fylgjast með leturlist Soffíu á facebook-síðunni hennar SOFFIART

Facebook / soffiart

Framtíðin er í okkar höndum Leggur þú þitt af mörkum? Skilum úrgangsefnum á næstu endurvinnslustöð, þar sem tekið er við 36 flokkum til meðhöndlunar og endurvinnslu.

Kynntu þér Flokkunartöfluna á sorpa.is Í boði náttúrunnar 77

78 Í boði náttúrunnar

– í ú trÝmingar HÆ t tu – SigrÍður rún KriSTinSdóTTir, graFÍSKur hönnuður, hEFur MEð FrjóuM huga og FallEguM TEiKninguM SKrÁSETT lÍFFæraFræði lETurS ÁSaMT hEgðun ÞESS og Sögu. VErKEFnið byrjaði SEM úTSKriFTarVErKEFni úr liSTahÁSKóla ÍSlandS, Þar SEM bóKSTaFirnir SEM horFið haFa úr ÍSlEnSKu STaFróFi FEngu SÉrSTaKa aThygli. Vinnu SÍna og rannSóKnir SETTi SigrÍður FraM Í FallEgri bóK SEM hlauT nEMEndaVErðlaun FrÁ arT dirEcTorS club oF EuropE nú Í júnÍ.

Texti og myndir Sigríður rún KriStinSdóttir

hugmyndin á bak við verkið líffærafræði leturs er m.a. að taka hugtakið „anatomy“ bókstaf­ lega og sýna bókstafi sem fyrirbæri frekar en tákn. anatomy þekkist í leturfræði og er notuð til að útskýra uppbyggingu bókstafa en er einnig notuð í líf fræði til að útskýra líkamsbyggingu lífvera. Mér fannst þetta áhugavert og ákvað að vinna út frá þessum sameiginlega fleti annars ólíkra fræða. Ég skoðaði beinabyggingu skriðdýra, fugla, fiska og spendýra en ákvað síðar að notast að mestu við forneðlubein og fornfugla. Sú ákvörðun fólst m.a. í því að stafirnir sem ég kaus að skoða eru sjálfir fornir og ekki lengur í notkun í nútíma skrifmáli, útdauðir líkt og forn­ eðlur. Ég rannsakaði síðan hvernig leðurblökur og höfrungar nota innra eyra sitt til að skynja umhverfið og notaði þá vitneskju til að gefa bókstöfunum líffæri til að skynja umhverfi sitt, en bókstafirnir hafa engin augu. innra eyrað nýta þeir til að skynja hver annan. Vegna þessa hafa þeir því ástæðu til að framkalla hljóðin sín í sífellu. Varðandi innri líffæri notaðist ég við líffæri manna en skoðaði þó einnig dýralíffæri, þá sérstaklega í kanínum, köttum og fuglum. Stafir sem til eru í dag eru margir hverjir afkomendur fornstafa eða hafa tekið við af þeim í nútíma rit­ og lesmáli. Sumir hafa þó staðist tímans tönn og gætu vel talist sem fornstafir jafnt og nútíma­ stafir. Margir hinna fornu stafa hafa átt á brattann að sækja sl. aldir og ekki síst nú þegar tölvu­ öldin heimtar staðlaða bókstafi. Margir stafir sem lengi vel þekktust hérlendis eru nú útdauðir.

Fallegir og áhugaverðir stafir hafa horfið á braut á meðan aðrir fornir stafir eru enn við lýði en sumir þeirra eru í útrýmingarhættu. Tíminn mun leiða í ljós hvort þessir stafir lifa af næstu aldir eða deyja út hérlendis eins og þeir hafa gert annars staðar. Í boði náttúrunnar 79

útdauðir bóKStafir

Ég valdi úr fimm stafi sem þekkst hafa á íslandi en eru nú útdauðir úr heimi bókstafa, til dæmis hið forna æ. forna æ – Chirographum Alphabeti ę ę var stafur sem þekktist lítið fyrir utan Íslandsstrendur en einhver eintök af honum hafa þó fundist í noregi. hann var náskyldur stafnum e en myndaði þó annað hljóð og á annarri tíðni og hafði ę að auki langan hala. upprunalega mun halinn hafa verið afar langur, en styst með tímanum og munu breyttir lifnaðarhættir vera aðalorsök þess. Fullorðin ę gátu orðið meðalstór miðað við stafi og óx hakan og kjálkinn með aldrinum. hafa fundist eintök þar sem hakan var orðin tvöföld lengd stafsins, en beinið var holt að innan og fremur létt. hins vegar hefur það valdið vandræðum þegar stafurinn ætlaði sér að nærast. Á 15. öld dó ę út og talið er víst að það hafi gerst þegar sömu forfeður stafsins mynduðu saman hæfari staf, sem við þekkjum enn í dag sem æ. æ var fljótur að bola ę burt af sjónarsviðinu.

Hljóð: ę gaf frá sér ae-hljóð, líkt og æ gerir í dag.

Í boði náttúrunnar 81

bóKStafir í útrÝmingarHÆt tu ð og þ þekkjast á fáum stöðum utan íslands. ð er þó notað í ritmáli í færeyjum og þorn í ritmáli á fáeinum öðrum stöðum í heiminum. Þorn – lociS alpHabeti tHorn Þorn er tilkomumikill bókstafur og óhræddur við að sýna sig. hann er stoltur og forn, kraftmikill og útsjónarsamur. Þorn hefur staðið af sér óblíðar árstíða­ og tískusveiflur í aldanna rás og erlenda bókstafi sem hafa þótt henta betur á alþjóðlegri grund. Þorn er því í bráðri útrýmingarhættu og yrði Ísland varla svipur hjá sjón ef hann hyrfi úr móðurmálinu. Þorn er ránstafur sem liggur í launsátri til að góma bráð sína. Þorn stendur grafkyrr og bíður átekta þar til grunlausir bókstafir hætta sér of nálægt.

Erlendir bókstafir eru iðulega varnarlausir gagnvart Þorni og eiga því erfitt uppdráttar hérlendis. Við það að hafa einangrast á eylandinu hefur Þorn aðlagast vel líkamlega þeim aðstæðum sem hann býr við. hann er samanrekinn og ekki mjög belgmikill. Þorn hafði, líkt og nokkrir aðrir bókstafir, horn á höfði sínu sem gat orðið allstórt og tígulegt. Á miðöldum héldu menn mikið upp á vel hyrnd Þorn og voru þau oft teiknuð sem upphafsstafir í handritum. aðrir stafir höfðu þó horn og voru einnig notaðir sem upphafsstafir en Þornið þótti, og þykir enn, sérlega tignarlegt.

Í boði náttúrunnar 83

EIN Á DAG!

Með langan en skrykkjóttan hugleiðsluferil að baki þar sem annir, barneignir og aðrar afsakanir hafa sett strik í reikninginn, hefur það aldrei brugðist að ég komi til baka.

Sest niður, loka augunum, dreg djúpt að mér andann og segi við sjálfa mig: Velkomin heim!

Texti guðbJörg giSSurardóttir

„Mamma er að hugleiða og það má ekki trufla hana,“ tilkynnir fimm ára sonur minn ókunnugum manni í símann. Umræddur aðili tjáði mér síðar að honum hefði þótt þetta frekar spes; að barni þætti hugleiðsla bara eðlilegasti hlutur í heimi! Eflaust sá hann mig fyrir sér, sitjandi á hörðu gólfinu með krosslagða fætur eins og sannur jógagúrú og með reykelsisilm í loftinu.

En þar skjátlaðist honum! Þreytt móðirin lá hálf meðvitundarlaus uppi í rúmi með hugleiðslu­ tónlist í eyrunum sem útilokaði skarkalann fyrir utan herbergið. Seiðandi rödd leiddi mig áfram í þægilegt hugleiðsluferðalag og það eina sem ég þurfti að gera var að halda mér vakandi til að fylgja röddinni eftir. Hugleiðsluiðkun mín hefur ekki alltaf verið með þessu sniði en á þessu tíma­ bili í lífi mínu er það akkúrat þetta sem hentar mér. En hverjar sem aðferðirnar eru þá er það svo að við sem hugleiðum erum í miklum minni­ hluta og oft á jaðri þess að vera talin smá skrýtin.

Eflaust er skýringin m.a. vanþekking fólks á því hvað hugleiðsla er og ekki síst hvað hún getur

Bætir:

Einbeitingu, sköpun, orku, afköst, svefn, skap, samkennd og ónæmiskerfið Minnkar:

Streitu, kvíða, verki, áhyggjur, hættu á hjartaáfalli og of háum blóðþrýstingi innihald:

Slökun, einbeiting (núvitund) dagskaMMtur:

15-30 mín. á dag aukaverkanir:

Hamingja og vellíðan varúð:

Ávanabindandi Best fyrir:

Alla ævina

gert fyrir and lega og líkam lega heilsu. Fæstir hafa kynnst því að setjast niður, slaka á og einbeita sér að eigin andardrætti. Ekki ættu peningar að hindra fólk þar sem hugleiðslan kostar ekkert og það þarf ekki að kaupa neinar græjur! meðalið Fólk sem byrjar að stunda hugleiðslu gerir það af mismunandi ástæðum. Það iðkar hugleiðslu á ólíkan máta og og uppsker hvert á sinn hátt.

Flestir nota þó hugleiðslu til að ná góðri slökun og öðlast innri frið og vellíðan. Þessi andlega vellíðan getur svo haft í för með sér ótal líkam lega ávinninga sem æ fleiri rannsóknir hafa staðfest.

Ef það væri t.d. fram leidd pilla eða einhvers konar meðal sem hægt væri að taka inn og hefði sömu áhrif og regluleg hugleiðsla, væri þetta án efa vinsælasta meðalið á markaðnum í dag. Inntaka lyfja sem eiga að vinna gegn kvíða, svefn leysi, þunglyndi, athyglisbresti og öðru í þeim dúr hefur náð hæstu hæðum á síðustu árum og áratugum og við Íslendingar erum iðnir við að slá met í

Ekki ættu peningar að hindra fólk þar sem hugleiðslan kostar ekkert og það þarf ekki að kaupa neinar græjur!

Lykilatriðið er að halda athyglinni og við það róast og tæmist hugurinn.

notkun slíkra lyfja. Í mörgum tilvikum getur hug­ leiðsla slegið á ofangreind einkenni og stutt við meðhöndlun þessara kvilla sem hrjá marga í sam­ félaginu sem einkennist óneitan lega af síauknum hraða og stöðugu áreiti.

KróníSKt StreSS Stress í litlum skömmtum er ekki alslæmt og mun alltaf verða til staðar í einhverju magni í lífi okkar. Fjölmargar rannsóknir hafa þó sýnt fram á að lang varandi streita, áföll og jafnvel breytingar geti haft mjög slæm áhrif á ónæmis­ kerfi líkamans. Hjarta sjúkdómar, krabba mein, þunglyndi og svefnvandamál eru oft tengd við krónískt stress. Dr. Esther Sternberg, sem skrifaði bókina „Innra jafnvægi“ (The Balance Within: The Science Connecting Health and Emotion), vill meina að líkur á sykursýki í fullorðnum, minnisröskun og hætta á flensu aukist undir miklu álagi. Rannsókn leiddi einnig í ljós að sár fólks, sem var undir miklu álagi við að sinna skyldmenni sínu með Alzheimer, voru níu dögum Í boði náttúrunnar 85

á tölvuprófi sem reyndi mikið á athyglina stóð hug­ leiðsluhópurinn sig tíu sinnum betur en áður. Í hugleiðslu breytist tíðni heilans sem veldur því að ákveðin svæði eru örvuð og virkjuð.

lengur að gróa en hjá samanburðarhópi (eða 24% lengur). Hugleiðsla hefur löngum verið talin góð hjálp í baráttunni við að draga úr stressi, bæði í formi slökunar og aukinnar núvitundar, sem svo er kölluð. Með því að vera meðvitaður um hugsanir sínar er nefnilega hægt að koma auga á óheilbrigð hugsana mynstur sem ýta undir streitu.

Auk þess örvar hugleiðslan jákvæðar andlegar tilfinningar eins og væntumþykju, þolinmæði, gleði og orku svo að eitthvað sé nefnt. gott fyrir Heilann Það þarf ekki að sannfæra þá sem stunda hug­ leiðslu um ágæti hennar en fyrir hina eru til vísinda legar rannsóknir. Þær eru margar og ólíkar en þær sem hafa beint sjónum að heilanum hafa allar sýnt fram á bætta heila starfsemi sem skilar sér m.a. í betri einbeitingu.

Marsha Linehan, sálfræðiprófessor við University of Washington, þróaði einfalda meðferð sem hún lætur sína skjólstæðinga fara í gegnum til að bæta skap og einbeitingu. Fyrirmælin eru einföld: Þeir eiga að sitja á bekk í almenningsgarði eða á fjölförnum stað í fimm mínútur á dag og horfa beint fram án þess að líta á þá sem ganga fram hjá. Þótt þeir taki eftir fólkinu mega þeir hvorki horfa á það né eftir því. Þessi einfalda aðferð sýnir að hugleiðslutæknin þarf ekki að vera flókin til að virka. Lykilatriðið er að halda athyglinni og við það róast og tæmist hugurinn. Það þarf heldur ekki að hugleiða lengi til að sjá árangur. Nýleg rannsókn, sem gerð var við University of North Carolina, sýndi að nemendur bættu sig á prófum eftir að hafa aðeins hugleitt í fjóra daga í tuttugu mínútur á dag. Á tölvuprófi sem reyndi mikið á athyglina stóð hugleiðslu­ hópurinn sig tíu sinnum betur en áður. Þetta kemur mér ekki á óvart þar sem ég þekki persónu­ lega manneskju sem hafði aldrei getað einbeitt sér í tímum í skólanum fyrr en hún fór að stunda reglulega hugleiðslu. Í hugleiðslu breytist tíðni heilans sem veldur því að ákveðin svæði eru örvuð og virkjuð. Dags­ daglega eru heilabylgjurnar í svokallaðri betatíðni sem er nauðsynlegt ástand til þess að við getum sinnt okkar daglegu skyldum. Það sem gerist

EvA RúN ÞoRGEIRsDóttIR

– Verkefnastjóri og kennir börnum í Barnaskóla Hjallastefnunnar í Reykjavík jóga og hugleiðslu

x

„Það sem kom mér mest á óvart þegar ég fór að kenna börnum hugleiðslu var hvað þau voru fljót að tileinka sér tæknina og fannst þetta bara hin eðlilegasti hlutur. Þau eru í raun miklu betri en fullorðnir í því að vera til staðar í augnablikinu. Í hugleiðslunni læt ég þau til dæmis hlusta á hljóð eða ímynda sér ákveðinn lit. aðalatriðið er að þau æfi sig í að einbeita sér að einhverju einu í einu. Ég tel að með því að stunda jóga, slökun og hugleiðslu geti börn öðlast meira sjálfstraust og stjórnað betur eigin líðan, til dæmis þegar þau upplifa erfiðar tilfinningar eins og kvíða.“

þegar við slökum á, eða erum í djúpum svefni, er að heilinn skiptir yfir í svokallaða alfatíðni sem endur nærir okkur líkam lega og and lega og er nauðsyn legt ástand fyrir heilbrigði okkar. Þegar heilinn er í alfatíðni er einnig hægt að fram­ kvæma nokkurs konar endurforritun. Við getum til dæmis umbreytt neikvæðum tilfinningum, viðhorfum og slæmum venjum sem við höfum þróað með okkur og skipt þeim út fyrir jákvæðari tilfinningar, hugsanir og gjörðir. Ef við pössum upp á að lækka tíðnina reglu lega með hugleiðslu þá bætir það ekki bara einbeitinguna heldur eykur orku, bætir svefn og minni. Eitt af því fyrsta sem Oprah Winfrey setti á námskrána í skóla sem hún stofnaði í Suður­Afríku fyrir ungar stúlkur var hugleiðsla og jóga. … og HJartað Það er ekki bara heilinn sem nýtur góðs af hug­ leiðslu heldur einnig hjarta­ og æðakerfið. Mikil og virt rannsókn var framkvæmd af bandar ísku hjarta samtökunum og sýndi fram á 48% fækkun hjarta áfalla og heilablóðfalla með því einu að hugleiða reglu lega. Þessi rannsókn náði bæði til þeirra sem voru veikir fyrir og heilbrigðir.

Einnig lækkaði blóðþrýstingur og reiði minnkaði umtalsvert hjá þeim sem hugleiddu. Svokölluð Transcendental hugleiðslutækni var notuð í þessari rannsókn en sú aðferð hefur verið einna

ÆGIR RAfN INGólfsoN

– Tannlæknir og Yoga Nidra-hugleiðslukennari

x

„hugleiðsla snýst fyrst og fremst um einbeitingu og til að ná henni eru aðferðirnar margar. Í yoga nidra liggur fólk á bakinu með hendur út frá líkamanum í þægilegri stellingu. Á námskeiðunum mínum leiði ég hugleiðsluna og byrja á því að fara yfir það sem við viljum fá út úr henni og svo nota ég líkams­ vitundina til að hjálpa fólki að fara í djúpt hugleiðsluástand. allir sem koma á námskeið fá geisladisk með sér heim svo að þeir geti stundað hugleiðsluna heima og eftir námskeiðið. Eftir að fólk fer að hugleiða er algengt að það fyllist ró og friði og hætti að láta aðra ræna sig góða skapinu. Fólk fer að sofa betur, fær orku til að framkvæma og verður hugmyndaríkara, svo að eitthvað sé nefnt.“ Yoga Nidra-námskeið í Rope Yoga-setrinu við Engjateig.

86 Í boði náttúrunnar

mig og börnin mín í veikindum. Einnig get ég vakið upp tilfinningar eins og gleði, kærleika og eftir væntingu og leyft mér að láta mig dreyma og þannig fært mig nær markmiðum mínum og löngunum. Ég get bætt orkujafnvægið í líkaman­ um með því að vinna með orkustöðvarnar, jarðtengt mig og margt fleira. Stundum tekur hugleiðslan á en það er samt alltaf þess virði og ég kem út úr hverri hugleiðslu endur nærð og tilbúin að takast á við lífið í örlítið betra jafnvægi.

mest rannsökuð. Þá er einbeitingu og hugarró náð með því að fara með svokallaða möntru, en það er orð eða setning sem farið er með endurtekið í hug­ leiðslunni. Leikstjórinn David Lynch kom m.a. til Íslands til að kynna þessa tækni. Niðurstöður rannsókna á hjarta­ og æða sjúkdómum í tengslum við hugleiðslu eru orðnar það viðurkenndar að margir læknar eru farnir að skrifa upp á hug­ leiðslu til að minnka hið banvæna stress. Það má því segja að hugleiðslan breyti líkamanum í sitt eigið apótek og þannig lækni hann sig sjálfur. perSónulegt ferðalag Þegar ég hugleiði kýs ég oftast að fara í svokallaða leidda hugleiðslu. Stundum leiði ég sjálf, og hlusta þá á þægilega hugleiðslutónlist á meðan, eða ég nota sérstakan hugleiðsludisk með tónlist og hug­ leiðslu á. Ég byrja á því að anda djúpt, slaka vel á og held svo í ákveðið ferða lag í huganum. Þetta ferða lag hefur oft einhvern fyrirfram ákveðinn tilgang þótt oft sé bara gott að sitja og sjá hvað gerist eða bara njóta þagnar innar. Þannig hefur hugleiðslan hjálpað mér að vinna úr hlutum í daglega lífinu, bæði jákvæðum og neikvæðum.

Hún hefur t.d. hjálpað mér að vinna mig út úr meðvirkni, fara í gegnum erfiðan skilnað, losað um reiði, sorg og kvíða hnút í maganum. Hjálpað mér að fyrirgefa, ekki síst sjálfri mér. Ég hef lært að vinna með líkam legan sársauka og heila bæði

ólíKar leiðir Eins og fram kom hér að ofan er hugleiðsla ekki bara stunduð í lokuðu herbergi í kyrrð við hægt brennandi kerta ljós. Þótt algengast sé þó að sitja í ró og næði þar sem engin truflun á sér stað, er hægt að nota hugleiðslu við ýmsar ólíkar aðstæður. Í göngutúr; þá með því að beina athyglinni að ákveðnum hlut eins og t.d. hljóðinu þegar stigið er til jarðar. Einnig er hægt að dansa, synda, prjóna, stunda garðyrkju og jafnvel vaska upp. Ekki af því að það sé svo gefandi að vaska upp heldur af því að þegar við erum einbeitt eða gagntekin af því sem við erum að gera þá stundina, flýgur tíminn og allt hugarskvaldur þagnar um stund. Við það hverfa allar áhyggjur og vanda mál og við öðlumst þessa eftirsóknar­ verðu hvíld og hugarró. Þetta er oft kallað að vera í flæði. Eflaust hafa flestir einhvern tíma notað einhvers konar hugleiðslutækni án þess að átta þig á því. Hluti af jóga iðkun er einnig ákveðið form af hugleiðslu þar sem leitast er við að útiloka allt utanaðkomandi áreiti og öll athyglin beinist að líkamanum, önduninni og að vera hér og nú. að byrJa Þeir sem ekki hafa stundað hugleiðslu eiga það til að halda að hugleiðsla sé flókið fyrirbæri sem erfitt sé að ná tökum á. Aðrir halda að hugleiðslan sé trúarlegs eðlis og þess vegna ekki fyrir þá. Það er auðvitað undir hverjum og einum komið hversu mikið hann vill flækja hugleiðsluiðkunina en fyrir mér er hún mjög einföld; aðalmálið er að hafa agann til að setjast niður. Auðvitað getur verið erfitt til að byrja með að sitja kyrr og slaka á þegar hvorki líkami né hugur er vanur því. En þá

ÁstvAlDuR tRAustAsoN

tRIstAN GRIbbIN

x

x

– Tónlistarkennari og Zen-hugleiðsluprestur „Zen­hugleiðslan er angi af búddisma og hefur verið stunduð á Íslandi í þrjátíu ár. aðferðin er einföld en það er iðkunin sjálf sem getur verið erfið fyrir marga. Zen­hugleiðsla er í mjög föstu formi. Við kveikjum á kertum og reykelsi og sitjum á púðum á gólfinu eða á stólum. Ég leiði hugleiðsluna en við sitjum aðallega í þögn og fylgjumst með andardrættinum. Fyrst sitjum við kyrr í 20 mínútur, förum svo í gönguhugleiðslu í 10 mínútur og svo sitjum við aftur í 35 mínútur og í lokin er kyrjað. Þetta er frekar langur tími og því kemur fólk og fer þegar því hentar. Með því að stunda hugleiðsluna hættum við að vera þrælar hugsana okkar og tilfinninga; förum að hafa meiri stjórn á því hvernig við bregðumst við aðstæðum og fólki. Zen snýst m.a. um að finna sjálfið í okkur og gera gott úr öllum aðstæðum.“

Námskeið fyrsta mánudag hvers mánaðar; sjá á Zen.is

Mikil og virt rannsókn var framkvæmd af bandarísku hjarta­ samtökunum og sýndi fram á 48% fækkun hjartaáfalla og heilablóðfalla

– Leikkona og dans-hugleiðslukennari „Í danshugleiðslu byrja ég á einföldum teygjum og set athyglina á andardráttinn. Þá leita ég inn á við og reyni að tengjast djúpum þrám hjartans og þaðan fer ég í frjálst flæði hreyfingarinnar og nota tónlist til að dýpka upplifunina. Þetta er ávallt dásamleg stund af sannri tjáningu þar sem ég tengist sjálfri mér og alheimsorkunni. Kostirnir eru minna stress, meiri friður og ró, meiri skapandi orka og ástríða fyrir lífinu.“

Danshugleiðsla er á KEX Hostel kl. 18-20 öll mánudagskvöld.

Það má segja að hugleiðslan breyti líkamanum í sitt eigið apótek og þannig lækni hann sig sjálfur.

Hugleiðsla hefur hjálpað mér að vinna mig út úr meðvirkni, fara í gegnum erfiðan skilnað, losað um reiði, sorg og kvíða­ hnút í maganum.

er um að gera að byrja smátt og hafa hugleiðsluna stutta í upphafi. Hugleiðsla er ekki trúarlegs eðlis nema maður vilji tengja hana við sína trúariðkun. Í mínum huga er þetta meira í ætt við hugar­ og heila leikfimi sem skilar sér í betri andlegri líðan.

Hugleiðsluaðferðirnar eru mismunandi en markmiðið er alltaf nokkurn veginn það sama og því þarf hver fyrir sig að finna það sem hentar best. Að fara á hugleiðslunámskeið er góð leið til að kynnast ólíkum leiðum og prófa sig áfram.

Einnig er hægt að finna hópa sem hugleiða saman. Auk þess er til mikið og gott úrval af hug­ leiðsludiskum og myndböndum sem geta verið afar gagn leg hjálpartæki. Tónlistar maðurinn Friðrik Karlson semur mjög góða hugleiðslu­ tónlist sem hægt er að kaupa t.d. á tónlist.is.

Aðalmálið er að ákveða að setjast niður og byrja og ekki gefast upp eftir fyrstu tilraun! einföld HugleiðSla Þegar hugleiðsla er prófuð í fyrsta sinn er best að hafa hana einfalda og stutta. Gott er að venja sig á að standa við þann tíma sem maður einsetur sér enda hugurinn fljótur að aðlagast.

Komdu þér vel fyrir á stól með góðan stuðning við bakið og hendur í kjöltu eða á lærum. Mikil­ vægt er að ganga úr skugga um að maður verði ekki fyrir truflun. Dragðu djúpt inn andann, alveg niður í maga. Á útöndun lætur þú alla spennu líða úr líkamanum. Endurtaktu þetta nokkrum sinnum eða þangað til þú hefur náð góðri slökun.

Beindu athyglinni að önduninni sem er nú orðin eðlileg. Finndu hvernig loftið streymir út og inn

um nasirnar og sjáðu jafnvel fyrir þér magann eða brjóstkassann lyftast og hníga með hverjum andardrætti. Ef hugsanir koma upp í hugann tekur þú eftir þeim en sleppir þeim aftur um leið og þú áttar þig á því að hugsunin er farin að snúast um eitthvað annað en andardráttinn. Ekki dæma eða pirrast þótt hugsanir streymi fram til að byrja með; þeim fækkar um leið og þú nærð betri stjórn á huganum. Prófaðu þetta fyrst í 5 eða 10 mínútur og svo getur þú lengt tímann eftir hentugleika. fJÁrfeSting fyrir lífið Eftir að hafa iðkað hugleiðslu í tæp tuttugu ár er ég sannfærð um að mitt fyrsta hugleiðslu­ námskeið hafi verið ein dýrmætasta fjárfesting sem ég hef farið út í og gert meira gagn í mínu lífi en ég hef gert mér grein fyrir. Ég hef til dæmis enn ekki þurft að taka inn lyf við andlegri vanlíðan, svefn leysi eða líkam legum kvillum sem margir á mínum aldri nota að staðaldri. Fyrir utan alla þá peninga sem ég hef eflaust sparað í lyfja­ og sálfræðikostnað er heilsan það dýrmætasta sem við eigum þegar upp er staðið. Lífið er ekki bara dans á rósum eftir hugleiðslu – og verkefnunum lýkur aldrei – en með hugleiðslunni get ég valið að taka á móti því sem lífið býður mér með tómum hug og opnu hjarta.

x

Á nýju ári munum við hjá Í boði náttúrunnar bjóða fólki að prófa hugleiðslu af eigin raun með fríum, leiddum hugleiðslutímum sem hægt er að hala niður af netinu og með viðburðum sem við munum standa fyrir.

Heilsustofnun NLFÍ

Berum ábyrgð á eigin heilsu Megin hlutverk HNLFÍ er að stunda endurhæfingu, heilsueflingu, forvarnir og samhæfð meðferðarform. Markmið HNLFÍ er að verða leiðandi í samþættum meðferðarformum þar sem eitt tekur við af öðru þ.e. samfelldur ferill meðferða frá bráðasjúkrahúsi í gegnum endurhæfingu að bestri mögulegri færni einstaklingsins.

Heilsustofnun NLFÍ leggur áherslu á meðferðir í rólegu umhverfi og í nálægð við náttúruna.

Við leitumst við að aðstoða dvalargesti okkar við að finna jafnvægi milli álags og hvíldar.

Einstaklingsmiðuð meðferð, traust og fagleg þjónusta stuðlar að árangri dvalargesta við endurhæfingu og forvarnir og að aðlagast daglegu lífi eftir sjúkdóma. Hjá okkur stunda dvalargestir hreyfingu við hæfi, huga að reglulegu og hollu mataræði, góðum svefnvenjum og andlegu jafnvægi.

Heilsustofnun NLFÍ

Grænumörk 10 - 810 Hveragerði Sími 483 0300 - Fax 483 0311 www.hnlfi.is - heilsu@hnlfi.is

Chia mjöl.

Upplagt í bakstur, grauta, búðinga og þeytinga.

Getur komið í stað eggja í uppskriftum.

NOW framleiðir náttúrulegar og lífrænar matvörur án allra óæskilegra fyllingar- og aukefna í umbúðum sem varðveita gæðin fullkomlega út líftímann.

Stevíudropar.

Sérstaklega bragðgóðir stevíudropar með mildara eftirbragði. Unnir úr 100% náttúrulegum hráefnum. Aðeins örfáir dropar eru nóg til að sæta þeytinga og eftirrétti.

Erythritol.

Bragðast líkt og hvítur sykur - ekkert eftirbragð.

Hefur engin áhrif á blóðsykur og tennur.

Hentugt í alla matargerð.

Gullið hörfræmjöl.

Upplagt í bakstur.

Inniheldur 0 gr nettó kolvetni.

Xanthan Gum.

Möndlumjöl.

Náttúrulegt þykkingar- og bindiefni. Inniheldur 0 gr nettó kolvetni.

Úr möndlum með hýði og því næringarríkara en hvítt möndlumjöl. Milt og sérstaklega gott möndlubragð.

Drink sticks.

Bragðbættu drykkinn á náttúrulegan hátt án sykurs!

Fullkomið í sódavatn, þeytinga og klakavatn.

Makademíuhnetur.

Ristaðar og léttsaltaðar möndlur.

Hreinlega ómótstæðilega bragðgóðar. Fullkomið millimál.

Gæðakröfur NOW eru einstakar og bragðið eftir því. www.nowfoods.is

Fást í öllum helstu matvöruverslunum um land allt.

Ljúffengar, þurrristaðar og léttsaltaðar.

1

magneSíum er vöðva- og

taugaslakandi. avena Sativa er jurtaveig, gerð úr möluðum, ferskum, grænum höfrum. Efnið hefur nærandi, og róandi áhrif á taugakerfið.

2

lavender er róandi. Gott er að setja 2-3 dropa á koddann fyrir svefn.

3

B e t ri sv efn

sofðu rótt – í alla nótt Áttu erfitt með að sofna? Vaknarðu oft eftir stuttan svefn og getur ekki sofnað aftur? Eða liggur þú andvaka heilu og hálfu næturnar og bíður eftir að vekjarinn hringi? Þá ertu í sístækkandi hópi þeirra sem eiga við svefnvanda að stríða. góðu fréttirnar eru hins vegar að margir geta náð tökum á svefnvanda með því að átta sig betur á því hvað veldur honum og með smávægilegum breytingum á lífsstíl.

4

SÆtir draumar frÁ yogi er

5

melatónín er hormón sem eykst í

frábært te fyrir svefninn. Kamillan hefur einstaklega róandi áhrif. Gott að setja tvo tepoka í einn bolla, þá verða áhrifin ennþá meiri.

líkamanum þegar farið er að sofa og stjórnar svefninum. Melatónín getur auðveldað fólki að festa svefn. Fæst ekki á Íslandi.

6

jurtablanda frá Jurtaapótekinu sem er sérstaklega hugsuð til að hjálpa fólki að sofna. Inniheldur m.a. humal, sem er þekktur fyrir að hafa róandi áhrif, villikál og hafra.

Blandan byrjar að virka innan nokkurra daga.

Texti Sigríður inga Sigurðardóttir Myndskreyting viKtoria buzuKina

Hver vill ekki vakna hress og kátur á hverjum morgni eftir góðan nætursvefn?

Svefn er mikilvægur bæði fyrir líkam lega og and lega heilsu en hins vegar eru ekki allir svo heppnir að sofa vært alla nóttina. Fylgifiskar svefnleysis geta verið van líðan, þunglyndi, þreyta, minni einbeiting og lakari rök hugsun, verri námsárangur og slæleg frammistaða í vinnu. Þá gegnir svefninn mikil­ vægu hlut verki við endur nýjun frumna, viðhald heila frumna og mikilvæg hormón á borð við vaxtarhormón myndast í svefni. Það er því til mikils að vinna að sofa vel.

Almennt er talið að fullorðinn einstaklingur þurfi að sofa í um 7­8 tíma á sólarhring og unglingar enn lengur eða allt að níu klukkutíma. Rannsóknir sýna að fullorðnir Bandaríkja menn sofa að meðaltali í 6 klukkutíma og 40 mínútur á sólarhring og má ætla að svefnmynstur Íslendinga sé svipað. Þá sýna rannsóknir að einn af hverjum fjórum þjáist af svefnleysi einhvern tíma á ævinni en með því er átt við að viðkomandi geti ekki sofnað, sofni en vakni strax aftur eða sofi ekki nógu lengi. Konur eru níu sinnum líklegri en karlar til að eiga við þennan vanda að stríða en á sama tíma þurfa þær aðeins lengri svefn en karlmenn. Svefnvandi eykst með hækkandi aldri en eldra fólk þarf almennt minni svefn en hinir yngri eða um 5­6 tíma. Talið er að um 45% fólks sem er komið yfir áttrætt þjáist af of litlum svefni.

Með breyttum lífsháttum vaka margir lengur fram eftir á kostnað svefns­ ins og svo eru aðrir sem ná einfald lega ekki að sofna þótt þeir fari snemma í bólið. „Óheppilegar svefnvenjur eru langalgengasta ástæðan fyrir svefn­ vanda, svo sem óregla á svefntíma, of mikill tölvutími, eða skjátími, og utanaðkomandi truflun en þá er umhverfið ekki svefnvænt. Auk þess hafa allir þessir koffíndrykkir áhrif, sem og hreyfingarleysi,“ segir Erla Gerður Sveinsdóttir, læknir hjá Heilsuborg, en hún og kollegar hennar hafa haldið nokkur námskeið um svefnvanda. „Grundvallaratriði er að koma reglu á svefntíma; fara að sofa á svipuðum tíma og vakna á svipuðum tíma, hvort sem það er virkur dagur, helgi, jól eða sumarfrí. Það þarf að halda reglunni og passa upp á að það séu rólegheit í aðdraganda svefnsins, ekki tölva eða sjónvarp í klukkutíma fyrir svefn, ekkert ljósáreiti og reyna að gera það sama á hverju kvöldi áður en farið er að sofa, t.d. ráða krossgátu eða leysa talna­ þraut,“ segir hún. Þá er mikilvægt að stilla líkamsklukkuna rétt. „Það er til þess að líkaminn viti hvenær hann á að fara að sofa og hvenær ekki. Mikið ljósáreiti, t.d. bláa ljósið frá tölvum og sjónvarpi, hamlar því að heilinn framleiði melatónín

3 90 Í boði náttúrunnar

nótt er sérstök

7

nÁlaStungur geta verið góðar í

8

blómadroparnir gleym mÉr ei

9

JortH SmÁSKammtar hjálpa til við

baráttunni við svefnleysi.

frá Kristbjörgu eiga að losa fólk við neikvæðar hugsanir, martraðir og svefnvanda.

að festa svefn og ná djúpum svefni.

depridix er samsetning valinna jurta, vítamína, blómadropa og annarra bætiefna sem sett eru saman til að vinna gegn vanlíðan og svefnleysi. Depridix er framleitt í Noregi og hefur hjálpað mörgum Norðmönnum en þeir búa við dimma vetrartíð eins og Íslendingar.

10

11

Sagapro gagnast fólki með ofvirka blöðru, eða þvaglátsvandamál.

12

aSpHalia er blanda af hveitigrasi og

13

anti leg crampS hylki eiga að

byggi sem eykur flæði melatóníns og hjálpar þannig til við svefn.

hjálpa gegn næturkrampa í fótum.

Vörurnar fást í helstu heilsubúðum!

STreIta

BReyTinGasKeiðið Svitakóf o.fl. sem fylgir því tímabili.

Yfirvinna, álag, óraunhæfar kröfur, áhy ggjur, áfall, breytingar, skilnaður, kvíði o.fl.

FótaóeiRð Skortur á B12, járni, fólínsýru.

ÞUngLynDi skammdegisþunglyndi, streita, áhy ggjur, erfiðleikar.

ÓNæðI Hrotur, börn sofa uppi í, umhverfishljóð, gnístran tanna, raftæki, tölva, sjónvarp.

ÖRvaNdi dRykKir Kaffi, koffíndrykkir og áfengi.

HRotUr

ÓHolLur mAtuR

Offita, ofnæmi t.d. fyrir fiðri eða kattarhárum, reykingar, áfengi, þreyta.

Skyndibiti, snakk, sykur, msg, sterkur matur.

ÓLétTa LéleGt rúm

Tíð þvaglát, brjóstsviði, bakverkur, fótaóeirð, ógleði.

Bakverkur, svefnlæti, of lítið rúm, truflun frá rúmfélaga.

Tíð þvaGláT KæfiSveFn Reykingar, áfengi, offita, fyrirstaða í nefi og hálsi, stórir hálskirtlar, bólgin nefgöng.

Of mikil drykkja á kvöldin, stækkun blöðruhálskirtils.

Í boði náttúrunnar 91

FÆST AÐEINS Í APÓTEKUM

NÝTT

Meiri fylling – fyrir unglegra útlit Nýtt Eucerin® VOLUME-FILLER – fyrir unglegra útlit.

92 Í boði náttúrunnar

H ÚÐVÍSINDI SEM SJ Á ST

Byltingarkennd formúla með Magnolol, Oligo peptíd og Hyaluronsýru endurheimta stinn leika húðarinnar og endurmóta útlínur.

Innblásið af meðferðum húðsjúkdómalækna. www.eucerin.com/volume-filler

MEIRI FYLLING

því hann skynjar dagsbirtu en melatónín býr líkamann undir svefn. Svo þarf líka að vera regla á hreyfingu og matartímum,“ segir Erla Gerður. Hún bendir á að þetta sé grunnur inn að því að fást við svefnvanda en stundum þurfi að ganga lengra, svo sem með sérstakri útgáfu af hugrænni atferlis­ meðferð. „Það er verkfæri sem nýtist manni alla tíð. Slökun getur líka bætt svefninn. Í mínum huga eru svefnlyf endapunkturinn en þau geta þó verið hjálpleg til að rjúfa víta hring sem fólk er komið í, en þá myndi ég mæla með að nota þau tímabundið.“ Verkir og streita eru meðal þess sem getur komið í veg fyrir góðan svefn.

Erla segir að oft þurfi að finna undirliggjandi orsök svefntruflana en það geti verið líkam leg og and leg van líðan, kvíði, þunglyndi og streita. „Streita er t.d. lúmsk og hefur á sér margar myndir. Þá þarf að vinna með streituna, átta sig á henni og ná tökum á henni,“ segir hún að lokum.

EINfölD RÁð tIl Að bÆtA svEfNINN KvölDs oG moRGNA

– Komdu á reglulegum svefni HverS vegna? Líkaminn hefur þörf fyrir reglu á svefni, líkamshita og næringu til að líkamsklukkan ruglist ekki.

Hvernig? Farðu að sofa og vaknaðu alltaf á sama tíma, alla daga vikunnar, líka í fríum. Ekki leyfa þér að fá þér kríu yfir daginn og ekki drolla fram eftir nóttu. Ef þú nærð ekki að sofna skaltu fara fram úr og finna þér eitthvað að gera, svo sem lesa bók eða hlusta á rólega tónlist.

Ekki lesa spennusögur fyrir svefninn því þær geta haft of örvandi áhrif á hugann.

HÁDEGI

– Ekkert koffín eftir klukkan tvö HverS vegna? Koffín hefur örvandi áhrif á taugakerfið, hjartslátturinn verður örari og blóðflæði til líffæra eykst. Einnig hefur koffín áhrif á öndun, meltingin örvast og þvagmyndun eykst. Flestum finnst þeir vakna og hressast við að fá sér einn kaffibolla en allt er þó best í hófi.

Hvernig? Það tekur líkamann fjóra klukkutíma að brjóta niður einn kaffibolla. Ef þú drekkur þrjá kaffibolla eða meira yfir daginn er enn nokkurt koffín í líkamanum þegar þú gengur til náða. prófaðu: Fáðu þér róandi te fyrir svefinn. Hægt er að fá límónute með lofnarblómi og jasmínu sem hefur róandi áhrif. Þá hefur kamillute lengi þótt gott fyrir svefninn.

Gamalt húsráð er líka að flóa mjólk og setja örlítið hunang út í hana.

EftIR vINNu

– Skiptu þrekæfingum út fyrir rólegar jógaæfingar HverS vegna? Þú hressist af því að stunda líkamsrækt á kvöldin vegna

þess að þá flæðir adrenalínið um æðarnar. Ef þú átt erfitt með svefn er hætta á að þú verðir einfaldlega of hress eftir að hafa tekið vel á því og getir ekki sofnað.

Hvað Á að gera? Gættu þess að það líði þrír klukkutímar frá æfingu og þar til þú ferð að sofa. prófaðu: Skiptu þrekæfingum út fyrir jóga með góðri slökun.

fyRIR HÁttINN – Heitt bað

HverS vegna? Vel heitt bað róar

líkamann, slakar á vöðvum og losar um spennu, róar hugann og undirbýr mann fyrir svefninn.

Hvernig? Lækkun líkamshita er eðlilegur svefngjafi. Þegar líkaminn kólnar eftir heitt baðið, u.þ.b. 40 mín. áður en farið er upp í rúm, er auðveldara að sofna. prófaðu: Baðsölt eða róandi blómadropa út í vatnið eins og lofnarblóm, kamillu eða blágresi.

yfIR NóttINA

– Haltu þér sofandi HverS vegna? Svefninn skiptist í fjögur stig. Hann er léttur á fyrstu tveimur stigunum og þá er mesta hættan á að vakna.

Hvernig: Úthýstu allri tækni úr svefnherberginu: Engir snjallsímar, fartölvur, spjaldtölvur eða sjónvarps­ tæki eiga heima í svefnherbergi. Þessi tæki gefa frá sér of sterkt ljós sem platar líkamsklukkuna. Einnig gefa þau frá sér raf bylgjur sem betra er að vera án. Best er að svefnherbergið sé dimmt, með myrkvunarglugga­ tjöldum. prófaðu: Haltu þægilegum hita í herberginu. Talið er gott að sofa í svölu herbergi en þá er mikilvægt að eiga hlýja og þægilega sæng. Notaðu eyrnatappa til að útiloka öll utan­ aðkomandi hljóð. Í boði náttúrunnar 93

bara eina öldu í Texti og myndir elli tHor

94 Í boði náttúrunnar

u í viðbót Í boði náttúrunnar 95

af hverju að skríða fram úr klukkan fimm að nóttu, skafa frosnar rúðurnar á bílnum og keyra í fjörutíu mínútur í myrkri, á meðan allir aðrir eru sofandi?

Standa svo hálfnakinn í norðanátt og frosti og troða sér í rakan blautbúning.

É

g hef oft spurt sjálfan mig sömu spurningar.

Hún dúkkar oftast upp í kringum janúar, þegar dagurinn er stuttur og hiti sjávar far­ inn að nálgast frostmark. Þá er oft erfitt að sannfæra sjálfan sig um að þetta sport sé þess virði, sérstak lega ef aðstæðurnar eru ekki fullkomnar.

Og þær hafa verið margar fýluferðirnar og þúsundkallarnir sem hafa gufað upp í leit að fallegum öldum til þess eins að renna sér á brim­ brettinu. Veðrið á Íslandi er, eins og við vitum, ekki fyrirsjáanlegt. Á einum klukkutíma er hægt að upplifa snjó, rigningu, haglél og sól. Og íslenski vindurinn! Hann er jafn óútreiknanlegur og fyllibytta sem hefur stútað einni sterkri. Rólegur eina stundina, muldrandi á trúnó, en áður en þú veist af er hann orðinn frussandi reiður og hefur í hótunum við saklausa borgara. Oftar en einu sinni hef ég lent í því að horfa á fullkomnar öldur en á meðan ég klæði mig í blautgallan, með fiðring í maganum af tilhlökkun, snýst vindurinn í þver­ öfuga átt, hvessir sig og leggur öldurnar í rúst. Þegar flestir hugsa um brimbretti og sörf sjá 96 Í boði náttúrunnar

þeir fyrir sér pálmatré, stuttbuxur, sólbrúna karlmenn og konur í bikiníum. Ég hef líka fallið fyrir því, fengið nóg af kuldanum og pantað mér flug til sólarlanda. Ég hef sörfað í 28° heitum sjó í engu öðru en stuttbuxum og þykku lagi af sólarvörn númer 50. Drukkið kókosmjólk beint úr hnetunni og troðið mig út af mangóávöxtum sem eiga lítið sameigin legt með þeim sem fást í Bónus. Að vakna á morgnana og gægjast út um gluggann til þess að sjá hvort öldurnar séu að brotna. Hvílík sæla! Enginn áhættuakstur í hálku, enginn nístandi kuldi. En það eru fleiri en ég sem hrífast af þessu ljúfa lífi. Á Filippseyjum tók það mig mánuð að finna stað þar sem ég þurfti ekki að keppast við a.m.k. þrjátíu manns um hverja einustu öldu. En þrátt fyrir það þarf ég, í hvert skipti sem ég kem aftur heim, að sannfæra sjálfan mig og mana mig upp í að fara aftur út í dökkan og kaldan sjóinn. Mig hryllir stundum við tilhugsuninni.

En svo koma dagar þegar vindurinn tekur sig á og fer í meðferð, haglélið gengur yfir, sólin brýst

„Engar tvær öldur eru eins, það er ekkert ákveðið fyrir fram. Engar leikreglur, engin lið og enginn dómari. Í hvert skipti, á hverri einustu öldu sem maður tekur, þarf maður að bregðast við því sem náttúran skapar og vinna með því. “

98 Í boði náttúrunnar

í gegnum skýin og regnbogi geislar yfir full­ komnum öldunum. Þá gleymir maður kuldanum. Þá er allt þess virði. Bara þú og tveir eða þrír aðrir að deila öldunum saman. Maður nær öldu eftir öldu og er úti í sjó þangað til lappirnar eru orðnar dofnir af kulda og mann svíður í hendurnar af þreytu. Bara eina öldu í viðbót! Svo skríður maður í land með fleðuglott á andlitinu og allt er eins og það á að vera.

Orðið áráttuhegðun lýsir brimbrettaiðkun ágætlega. Ég hef ekki kynnst neinni annarri íþrótt sem er jafn ávanabindandi; sem fær mann til að leggja jafn mikið á sig. Þreyta, kuldi, aumir vöðvar, vinna, skyldur og loforð eru fljót að víkja fyrir góðum degi í sjónum. Ég veit ekki hvers vegna. Kannski er það vegna þess hversu óútreiknan legt fyrirbrigði öldur eru. Engar tvær öldur eru eins, það er ekkert ákveðið fyrir fram.

Engar leikreglur, engin lið og enginn dómari. Í hvert skipti, á hverri einustu öldu sem maður tekur, þarf maður að bregðast við því sem nátt­ úran skapar og vinna með því.

Eins fáránlega og það hljómar, þá er Ísland að mörgu leyti fullkominn staður fyrir brimbretta­ iðkun. Ísland er eyja í miðju Atlantshafi, sem þýðir að skortur á öldum er ekki vandamál. Það vita íslensku sjómennirnir. Hér er 4.970 kílómetra löng strand lengja sem er opin fyrir öldum úr öllum áttum. Hér búa einungis þrjú hundruð og tuttugu þúsund manns og u.þ.b. þrjátíu af þeim

stunda brimbretta iðkun að einhverju ráði. Þeir þekkjast allir með nafni. Ég hitti einu sinni sextugan mann frá Kaliforníu sem hafði komið til Íslands einungis til þess að sörfa. Hann sagði mér að Ísland væri eins og Kalifornía fyrir fimmtíu árum (fyrir utan kuldann!). Áður en búið var að malbika bíla stæði og setja upp sturtur niðri á strönd. Áður en allt varð of auðvelt og fólk flykktist út í sjó í þúsunda tali. Hann sagði mér líka hversu heppinn ég væri að fá að upplifa það sem sörfara í Evrópu, Ameríku og Havaí dreymdi um. Að eiga möguleika á því að finna nýja staði með öldum sem enginn hefur sörfað áður. Að vera hluti af fyrstu kynslóð brimbretta kappa í sínu landi. Fyrir þá upplifun væri kuldi lítil fórn. Það er ekki auðvelt að vera sörfari á Íslandi.

Kaldur sjór, óútreiknan legt veður, stórar öldur, sterkir straumar og þykkur blautbúningur gera það ekki auðvelt að læra að sörfa hér heima. En það þarf ekki alltaf að vera sama semmerki á milli þess sem er auðvelt og þess sem er skemmtilegt.

Fyrir mér snýst þetta ekki bara um að fara út í sjó og ná sem flestum öldum. Þetta snýst um heildar­ upplifunina. Að vera úti í óspilltri náttúrunni.

Sjá hvali og seli á meðan maður situr úti í sjó og bíður eftir öldum. Hér er ennþá hægt að uppgötva eitthvað nýtt, finna nýjar öldur og njóta þeirra í fámenni. Hér er náttúran ennþá ótamin.

nÝTT & SpEnnandi

Betri heimur

Hlín Blómahús opnar á ný

Við hjá ÍBN rákumst ekki alls fyrir löngu á þessa vönduðu og uppbyggilegu forvarna- og fræðsluvefsíðu, www.fyrirlestrar.is. Þar má sjá og heyra nokkra af okkar fremstu fyrirlesurum, eins og Eddu Björgvins, Hugo Þórisson, Margréti Pálu og fleiri. Málefnin eru fjölbreytt, svo sem ADHD, geðrækt, jafnrétti kynjanna, húmor og uppeldismál, og fyrirlesararnir eru sérfræðingar hver á sínu sviði. Það er ekki spurning að þessir snillingar gera samfélagið okkar bara betra.

Vefurinn er hugverk Stefáns Karls Stefánssonar og Steinunnar Ólínu Þorsteinsdóttur og er í eigu Regnbogabarna. Takk fyrir frábært framtak!

Í gegnum árin hafa margir lagt leið sína í blómabúðina Hlín Blómahús sem var fyrst opnuð árið 1993 við Vesturlandsveginn í Mosfellsbæ. Hlín Eyrún Sveinsdóttir og eiginmaður hennar, Sigþór Hólm Þórarinsson, hafa staðið vaktina öll þessi ár en þar til nýlega ráku þau verslunina heiman að frá sér. Nú hefur þessi einstaka blómabúð verið opnuð aftur í alfaraleið og hefur fengið aðsetur í Kjarnanum í Mosfellsbæ, við hliðina á Bónus. Hlín hefur alltaf lagt mikla áherslu á skreytingar úr okkar yndislegu náttúru og hefur m.a. hannað nokkrar fyrir lesendur Í boði náttúrunnar, sjá bls. 58. Facebook: Hlín Blómahús

Græna kortið til áskrifenda

Frelsi til að velja

Náttúran.is kemur enn og aftur út með nýtt verkefni í þágu umhverfisins og óskum við þeim innilega til hamingju með nýtt kort – Græna kortið. Markmiðið með Græna kortinu er að gera umhverfisvænar lausnir sýnilegri og aðgengilegri og auðvelda okkur þannig að taka þátt í að skapa sjálfbærara samfélag. Það bendir á fjölbreyttar umhverfislausnir sem eru í boði um allt land. Auk þess er margt áhugavert og fróðlegt að skoða á kortinu sem tengist umhverfinu og landinu. Í boði náttúrunnar er eitt af fyrirtækjunum á kortinu og við erum að sjálfsögðu afar stolt af því. Áskrifendur okkar munu njóta góðs af örlæti þeirra hjá Náttúran.is og fá allir eintak af Græna kortinu sent með blaðinu sínu. Þeir sem ekki eru áskrifendur en vilja gjarna eignast Græna kortið geta pantað það á slóðinni natturan. is/verslun/518/ og fengið sent heim. Einnig er hægt að skoða það í nýrri vefútgáfu á slóðinni natturan.is/gm. App-útgáfa af Græna kortinu (Grænt kort IS/Green Map IS) verður einnig aðgengileg fyrir árslok og er ókeypis.

Nýstofnuð regnhlífarsamtök, Heilsufrelsi, standa fyrir fræðslu og vilja stuðla að því að við höfum frelsi til að velja okkar eigin leið þegar kemur að heilsunni. En er heilsufrelsi ekki sjálfsagt mál? Benedikta Jónsdóttir, sölustjóri hjá Heilsutorginu og ein af mörgum stofnendum, telur svo ekki vera. „Við höfum því miður ekki fullkomið frelsi. Stór og áhrifamikil fyrirtæki, ásamt reglugerðum, standa oft í vegi fyrir því að við höfum val. Við viljum t.d. að fólk geti valið hvaða læknismeðferð það notar, þ.e.a.s. heildrænar eða hefðbundnar, án þess að fá ákúrur fyrir. Einnig hafa sumar heilandi plöntur verið bannaðar og við erum ekki sátt við það. Okkur finnst heldur ekki í lagi að börn séu bólusett án samþykkis foreldra, útskýrir Benedikta. Svipuð samtök er að finna víða erlendis og kallast Health Freedom. Undir þeim starfa fagráð og á Íslandi eru þau nú fjögur: Lækningafrelsi, Lyfjafrelsi, Fæðufrelsi og Efnafrelsi. Fróðleik, rannsóknum og reynslusögum hefur verið safnað saman á aðgengilegri og innihaldsríkri vefsíðu samtakanna, heilsufrelsi.is.

100 Í boði náttúrunnar

hugsjón & ást

klassískt handverk

Einstök Ítölsk undirföt framleidd úr merino­ull, silki og egypskri bómull. umhverfisvæn framleiðsla sem sækir innblástur í gamlar hefðir.

www.annadesign.is

Falleg og hlýleg gjöf handa þeim sem þér þykir vænt um. www.verawilliam.no

a m a k í l g o l á s r i r y f r u t a m r u g e l m a Dás

a g a d a k r i v a l l a 1 2 . l k l i t ð i Op i k tæ ir r fy í ig n in e m u d Sen

i: 2 l Sím

dsbraut 1

Suðurlan

ruska.is

@k l kruska 557-5880

.is l kruska

ljúF Minning

Mynd: dagur gunnarsson

EnGlAr, drEkAr oG lily HAnSEn

Hilmar örn HilmarSSon – Tónskáld

„besta kvikmyndatónlistin er sú sem ekki heyrist,“ sagði ég og hún horfði á mig eins og hún efaðist endanlega um tilvist mína.“ Ég hugsa oft til sumardags árið 1995 er ég bjó á dönsku eyjunni Nyord, út af eyjunni Mön sem er við mörk Sjálands og Láglands. Á sínum tíma voru uppi plön um að efla byggðina, lítið þorp þar sem menn höfðu um aldir haft viður væri af búskap, fiski­ mennsku og af því að lóðsa báta og skip um viðsjár verð sandrif á þessum slóðum.

Menn sáu fyrir sér ísverksmiðju og annað framsækið en þegar brúin var byggð á milli eyja árið 1968 fór þróunin í öfuga átt því unga fólkið keyrði burt og kom ekki aftur. Þegar ég fluttist þangað 1994 lækkaði meðalaldurinn á eyjunni niður í 73 ár.

Drottning eyjarinnar var matríarkinn Lily Hansen og rak hún verslunina á staðnum.

Lily var með alsjáandi augu og vissi af öllu sem gerðist. Hún var alvitur og var upplýst um gesta komur til mín, löngu á undan mér sjálfum. Lily hafði átt mann sem var kallaður „hann þessi dauði hennar Lilyar“, en ég vissi aldrei nafnið á honum því að það var hefð fyrir því í Nyord að menn væru kenndir við konur sínar og er hann því úr sögunni.

Sjálfur átti ég enga konu og því var tilvist mín þarna umdeilanleg. Ég bjó á prestsetrinu. Konan sem leigði mér hafði keypt prestsetrið vegna 102 Í boði náttúrunnar

þess að afi hennar („þurr, kaldur og andstyggilegur“) hafði þjónað eyjar­ skeggjum á sínum tíma og hún vildi, að eigin sögn, endurhæfa staðinn.

Hún fylgdist skelfingu lostin með því þegar ég tók upp úr fyrstu bóka­ kössunum. Af virðingu við staðarandana byrjaði ég á guðfræðiritum og hún fór aðeins að róast þegar ég opnaði kassa sem á stóð „Búddismi“ og þegar ég var kominn að Zaraþústra hafði hún tekið gleði sína á ný. „Ég hélt í alvöru að þú værir trúar­ ofstækismaður,“ sagði hún síðar. Ég var að semja tónlist við kvikmynd sem fjallaði um ungan dreng sem var lagður í einelti. Drengurinn Anton svaraði því með því að smíða sér flug vél. Ég leitaði aftur í minningar frá því að ég fluttist aftur heim til Íslands átta ára eftir þriggja ára döl í Þýskalandi þar sem faðir minn hafði verið við nám. Þegar ég birtist á skóla lóðinni var ég gerður ábyrgur fyrir helförinni og voðaverkum nasista í síðari heimsstyrjöldinni. Þeir snjöllustu gerðu tannburstaskegg með tveimur fingrum og hrópuðu „Achtung, Achtung“ og „Blitz und Donnerwetter“ – frasa sem þeir höfðu lært úr Combat­þáttunum í kana­ sjónvarpinu.

Lily hafði einhverju sinni farið í bíó í Vordingborg en hún mundi ekki hvort það hafði verið tónlist í myndinni. „Besta kvikmyndatónlistin er sú sem ekki heyrist,“ sagði ég og hún horfði á mig eins og hún efaðist endanlega um tilvist mína.

Eyjan Nyord er fræg fyrir fuglalíf. Í mýrunum eru fleiri tegundir vaðfugla en á öðrum stað í Danmörku og fuglaskoðarar flykkjast þangað víðs vegar að og flatmaga með myndavélar, míkró­ fóna og minniskompur úti um víðan völl eða halda til í hæsta mannvirki eyjarinnar, fuglaturninum. „Ég ætla að gera eins og Olivier Messiaen,“ hafði ég sagt við vini mína áður en ég fór, „sitja þarna og nótera niður fuglasöng og semja ódauðleg snilldar verk.“ Árinu seinna fannst mér þetta ekki fyndið lengur.

Vinur minn Eysteinn hafði áhyggjur af einveru minni. „Þú ert sá maður sem ég

þekki sem kann minnst að vera einn. Ég sé þig fyrir mér þar sem þú teflir einmenningsskák og ávarpar sjálfan þig á víxl sem Mister White og Mister Black.“ Á eyjunni Mön eru ýmsar menjar frá fornum tíma. Þar er gröf Óðins við Fanefjordkirkju en hann er sagður vera heygður þar eftir að hafa andast í hárri elli. Ég fór marga leiðangra að skoða þetta handverk steinafólksins dularfulla en fann ekkert á Nyord. Lily þóttist í fyrstu ekkert vita um slíka staði en sagði mér loks frá álagabletti á norðausturhorni eyjarinnar og steinum sem hún mundi eftir við gamla kirkjugarðinn sem var á afviknum stað. Steinarnir væru að mestu huldir gróðri og hún hefði ekki séð þá í áratugi. Síðar komst ég að því að Lily vissi ýmislegt sem hún deildi ekki með karlmönnum. Rétt utan við þorpið var steinsæti sem hafði þá náttúru að konur fylltust frjósemi ef þær tylltu sér í það. Þetta var garanterað eftir alda, ef ekki árþúsunda, gamla reynslu. Ég fann steinana hjá kirkjugarðinum eftir mikla leit og fór þar á eftir að leita að haugnum sem átti að vera norðaustan á eyjunni. Ég fór í nokkra göngutúra og þennan tiltekna sumardag fann ég staðinn (55gráður02mínútur46sekúndur Norður 12gráður11mínútur00sekúndur Austur samkvæmt Google Maps). Ég reyndi að nema návist staðaranda en fann ekki fyrir neinu. Kannski höfðu þeir flutt á brott með unga fólkinu 1968? Ég gekk niðurlútur hægum skrefum yfir akurinn heim á leið.

Skyndilega heyrði ég þrusk og leit upp.

Fyrir framan mig stóð stór storkur, horfði á mig og hallaði undir flatt. Ég fraus. Þetta hefði allt eins getað verið engill eða dreki. Stórir storkar voru ekki til í veru­ leika kortinu mínu og tíminn fraus með mér. Hversu lengi við horfðumst í augu veit ég ekki en eftir að því er virtist eilífð, baðaði storkurinn út vængjunum og flaug í suðurátt. Ég gekk heim og var með tónlist í höfðinu.

Myndin um Anton fékk farsælan endi – hann hófst á flug eins og storkurinn minn. Og hans beið nýtt upphaf.

Það Þaðborgar borgarsig sigað að vingast vingastvið viðveturinn. veturinn.

Klæddu Klædduþig þigvel. vel.

66north.is 66north.is

ðuneytið r áá ð u n e y t i ð •• r

e feenffnn t itltinillnn i niignngg

umhverf • u m h v e r f ii ss •

Sjálfbært Sjálfbært Sjálfbært • grænt •• grænt grænt • lífrænt •• lífrænt lífrænt • viStvænt •• viStvænt viStvænt • heilbrigt •• heilbrigt heilbrigt • endurunnið •• endurunnið endurunnið og og og ekta ekta ekta íSlenSkt íSlenSkt íSlenSkt ++ kort + kort kort afaf af reYkjavík: reYkjavík: reYkjavík: HANDVELJUM HANDVELJUM HANDVELJUM ÞAÐ ÞAÐ ÞAÐ BESTA BESTA BESTA Í MAT, ÍÍ MAT, MAT, DRYKK, DRYKK, DRYKK, VERSLUN VERSLUN VERSLUN OG OG OG AFÞREYINGU AFÞREYINGU AFÞREYINGU

VETUR VETUR

Fjölmiðla Fjölmiðla Fjölmiðla

verðlaun verðlaun verðlaun

gg gaauuaððullðiinlniddnaad a -- oo- o

2013-2014 2013-2014

2013 2013 vetur vetur vetur Nr.3 Nr.3 Nr.3 2013 2013 2013

1.790 1.790 1.790 kr.kr. kr.

hugleiðsla hugleiðsla ÞJÓðlegt ÞJÓðlegtsmurBrauð smurBrauð handverKsfÓlK handverKsfÓlK