SUMAR 2018 SÝNISHORN by Í boði náttúrunnar

R SUMAR H VO ST AU

VET U

4+«-'# 35 t (3 /5 t -¶'3 /5 t )&*-#3*(5 t &/%636//* 0( &,5" ¶4-&/4,5

ÚTILEGA

Góð ráð

2.250 kr.

SALATRÆKTUN LAUSNIR GEGN OFNÆMI ÁSDÍS GRASALÆKNIR

. 2 2018

EFNI

HEIMILIÐ Í GARÐINUM Clair Janine

HIÐ ÓSÝNILEGA FRJÓKORN Náttúruleg ráð

GRASALÆKNINGAR Ásdís Ragna Einarsdóttir

MARGLITAR STJÚPUR Uppruni og ræktun

SALAT Í HVERT MÁL Tegundir og ræktun

BRAGÐMEIRA SALAT Heimagerðar salatsósur

MEÐ HUGANN VIÐ NÁTTÚRUNA Listakonan Ragnheiður Þorgrímsdóttir

VILLTA VESTRIÐ Ferðast um Vestfirði

HRINGFERÐ UM LANDIÐ Ferðalag fram yfir áfangastað

ÚTILEGULÍF Ráð fyrir byrjendur

HJÓNIN Í SJARMALANDI Umhverfisvænn griðastaður

HEIMILIÐ Í HELLINUM Laugarvatnshellir

ENDURVINNSLA Fyrir lengra komna

SUMARLEG GRILLVEISLA Pítsur á grillið

FASTIR LIÐIR

70 2 Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR

04. RITSTJÓRNARPISTILL 06. MEÐ AUGUM LJÓSMYNDARANS – Ragnar Th. Sigurðsson 12. MOLAR 14. MOLAR 16. BÆKUR 18. UMHVERFISVITUND – Grænt sumar 20. FYRIRTÆKI TIL FYRIRMYNDAR – Bio Borgari 80. GOTT FRÁ GRUNNI – Remúlaði 75. MÁLSTAÐURINN – Sigríður Tómasdóttir 94. MOLAR 96. HUGLEIÐING – Guðríður Helgadóttir

RITSTJÓRN

HIÐ

hverfula SUMAR

Sumarið er komið. Vonir kvikna um sólrík ferðalög um landið en þeim fylgja gjarnan vonbrigðin, þegar tjaldið fer að leka og hliðar vindurinn eyðileggur annars huggulega nestisferð. Ég er þó ein af þessu bjartsýnisfólki sem trúir á íslenskt sumar og er ánægð með það, alveg eins og það er. Mér finnst yndislegt þegar allt grænkar, hitastigið hækkar örlítið og fólk tekur lífinu aðeins léttar. Vissulega verð ég seint á sundfötunum einum fata í garðinum mínum, enda óþarfi að ætlast til þess þegar maður býr á eyju í miðju Atlantshafi. Ég stilli sem sagt væntingum í hóf. Ég vonast til þess að hitinn haldi sér fyrir ofan frostmark, svo eitthvað sé hægt að rækta og ég geti jafnvel notið mín endrum og eins á stuttermabolnum. Svo dansa ég bara í rigning unni eða fer í sólbað í úlpunni þegar þannig lætur. Með þessum lágstemmdu væntingum og leikrænu tilþrifum er sumarið bara ansi ánægjulegt!

FÓLKIÐ

Í sumarblaðinu reynum við einmitt að veita innblástur um hvernig hægt sé að njóta sumarsins enn betur, óháð veðurguðunum. Við lærðum til dæmis að meðhöndla frjókornaofnæmi með náttúru legum ráðum og hvernig best væri að rækta salat og ætileg blóm. Þá undirbjuggum við okkur fyrir ferðalög um landið með tilheyrandi tékk lista, innblæstri og góðum ráðum. Við kíktum einnig í heimsókn í huggu legan garð í borginni, sem er eins og fram lenging af heimilinu og mikið notaður af heimilisfólki. Þá hittum við fyrir Ásdísi grasa lækni, fengum frá henni góðan innblástur fyrir heilsuna og jafnvel til þess að tína nokkrar jurtir í sumar. Njóttu lestursins og megi sumarið fara fram úr þínum björtustu vonum! Dagný B. Gísladóttir Ritstýra

ÁBYRGÐAMAÐUR | ÚTGEFANDI GUÐBJÖRG GISSURARDÓTTIR RITSTÝRA DAGNÝ BERGLIND GÍSLADÓTTIR HÖNNUN BERGDÍS SIGURÐARDÓTTIR OG GUÐBJÖRG GISSURARDÓTTIR UMBROT | FRAMLEIÐSLUSTJÓRN BERGDÍS SIGURÐARDÓTTIR LJÓSMYNDIR GUÐBJÖRG GISSURARDÓTTIR, DAGNÝ BERGLIND GÍSLADÓTTIR, RAGNAR TH. SIGURÐSSON, RAGNAR FREYR INGVARSSON, SNORRI S. HERTEVIG, JIM GOLDEN, HARPA FÖNN SIGURJÓNSDÓTTIR, SMÁRI STEFÁNSSON, ÞJÓÐMINJASAFN ÍSLANDS, KIMMO VIRTANEN MYNDSKREYTING ELÍSABET BRYNHILDARDÓTTIR TEXTI ÁSTA ANDRÉSDÓTTIR, DAGNÝ BERGLIND GÍSLADÓTTIR, JÓN ÞÓRIR GUÐMUNDSSON, GUÐBJÖRG GISSURARDÓTTIR, ÁSTA KAREN ÁGÚSTSDÓTTIR, UNNUR B. KARLSDÓTTIR, SYLVÍA HELGADÓTTIR, GUÐRÍÐUR HELGADÓTTIR, GUÐRÚN KRISJÁNSDÓTTIR, BERGDÍS SIGURÐARDÓTTIR, DÝRFINNA GUÐMUNDSDÓTTIR, RAGNAR FREYR INGVARSSON, KARÍTAS HVÖNN BALDURSDÓTTIR PRÓFARKALESTUR ANNA HELGADÓTTIR AUGLÝSINGASALA GUÐBJÖRG GISSURARDÓTTIR ÚTGEFANDI Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR HEIMILISFANG ELLIÐAVATN, 110 REYKJAVÍK SÍMI 861-5588 NETFANG ibn@ibn.is VEFFANG ibodinatturunnar.is LAUSASÖLUVERÐ 2.250 KR. ISSN-1670-8695 PRENTUN PRENTMET, UMHVERFISVOTTUÐ PRENTSMIÐJA.

4 Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR

MEÐ AUGUM LJÓSMYNDARANS

LANDSLAG AF HIMNUM OFAN Ragnar Th. Sigurðsson hefur verið ljósmyndari í fullu starfi síðan árið 1975. Undanfarin misseri hefur hann nýtt sér myndavéladróna til þess að ná nýjum sjónarhornum í myndsköpun sína og segir tæknina hafa gefið myndefnum sem hann gjörþekkir nýtt líf. Umsjón Dagný Berglind Gísladóttir

Hvernig og hvenær kviknaði áhugi þinn á ljósmyndun og hvernig hefur hann þróast? Ég byrjaði að ljósmynda með skólafélögunum um 12 ára aldur, og var kallaður Raggi Foto á unglingsárunum. Í september 1975 var ég ráðinn sem ljósmyndari á Dagblaðið, þá barnungur. Fljótlega eftir það fór ég til Svíþjóðar í ljósmyndanám og tók í framhaldinu sveinspróf á Íslandi og fékk meistararéttindi einhverjum árum síðar. Ég hef síðan þá stöðugt verið að bæta við þekkinguna. Ég vann lengi vel á Dagblaðinu og síðar á Vikunni, frá 1980 til 1985, en hef rekið eigið ljósmyndastúdíó í almennri auglýsinga- og iðnaðarljósmyndun og svo Ljósmyndasafn RTH. ehf. frá því upp úr 1990. Þá sá ég fyrir mér að í framtíðinni myndi ég einungis ferðast um Ísland og norðurslóðir, taka flottar myndir og selja þær um allan heim. Það er erfiðara en ég gerði fyrst ráð fyrir enda hefur allt umhverfi breyst síðan, en ég er ennþá að og elska allar breytingarnar sem gera ekkert nema að skapa ný tækifæri. Hvaða græjur og tæki notar þú? Ég nota dróna frá DJI bæði Matrice 600 og Inspire 2 X7 en í myndavélum nota ég spegillausar Sony myndavélar, Sony-a9 og Sony-a7rlll, með öllum linsunum. Þegar ég sá fyrst dróna, sem þá var eingöngu til í hernaðarskyni, áttaði ég mig strax á að þarna var komið eitt6 Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR

hvað nýtt sem ég gæti notað og hagnýtt mér í minni vinnu og myndsköpun. Ég fékk minn fyrsta alvörudróna 2010, sem sérsmíðaður var af hermönnum frá Montana í Bandaríkjunum. Vagga var fyrir myndavélina sem hélt henni láréttri, þó svo að dróninn hallaði sér á móti vindi eða var á hreyfingu. Síðan þá hefur mikið vatn runnið til sjávar og í dag nota ég nokkra dróna við vinnuna. Þróun dróna er gríðarlega hröð og þarf ég að kaupa nýjan með reglu legu millibili til þess að vera alltaf með það nýjasta og besta sem tæknin býður upp á. Þetta er ekki eingöngu græjufíkn heldur eru gæði tækjanna alltaf að batna, þó svo að þau gætu verið enn betri að mínu mati.

Hver var innblásturinn fyrir þessa seríu? Innblásturinn er setningin „Með augum Guðs“. Ég sé heiminn ofan frá til tilbreyt ingar og er ennþá jafnhissa á hversu miklu það breytir myndefni sem ég annars þekki vel. Dróni er heldur ekki þyrla eða f lug vél sem f ljúga miklu hærra og því eðli samkvæmt allt annað „perspektíf“. Ég f lýg gjarnan frekar lágt og mynda oft eins og um sé að ræða gervi hnött að mynda Google maps niður við jörð og set þá saman margar myndir í eina til að fá fram annað sjónarhorn en ef myndin væri tekin ofar með lengri linsu.

Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR 7

HEIMILIÐ Í GARÐINUM Clair Janine unir sér hvergi betur en í garðinum sínum, sem hún hefur ræktað af ástríðu um árabil. Þessi einstaki sælureitur, sem fjölskyldan nýtur allt árið um kring, er undir áhrifum frá æskustöðvum hennar í Hollandi, þó svo að íslensk veðrátta fái að ráða för. Texti Ásta Andrésdóttir Myndir Guðbjörg Gissurardóttir

„Það er frábært að geta tínt ferskar kryddjurtir eða ber og sett beint í morgunmatinn eða í drykkinn minn.“

32 Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR

Grasalæknirinn

BETR I HEILSA MEÐ JURTUM Ásdís Ragna Einarsdóttir ákvað ung að nema grasalækningar og hefur síðan þá haldið áfram að dýpka þekkingu sína á heilsu, næringu og heimi jurta. Hún vill sjá fleiri Íslendinga nota jurtir til þess að bæta heilsu sína og njóta áhrifa þeirra. Við hittum hana á sólríkum vordegi og fengum að vita meira um hennar sýn á næringu og ónýtta möguleika íslensku jurtaflórunnar. Texti og Myndir Dagný Berglind Gísladóttir

„Ég ákvað snemma á unglingsaldri að læra grasa lækningar. Líklega spratt áhuginn úr einni af hálendisferðum fjölskyldunnar. Við vorum í Loðmundarfirði á ferðalagi og ég fann þar litla bók sem kallast Íslenskar lækningarjurtir, og varð alveg dolfallin. Í henni var alls kyns viska um áhrif þessara jurta,“ segir Ásdís um upphafið á leið sinni til grasalækninga en stuttu seinna varð annar mikilvægur vendipunktur í lífi hennar. „Ég réð mig í vinnu til Kristbjargar jóga kennara og Eymundar í Vallarnesi fyrir austan þegar ég var 15 ára gömul. Ég fór þangað í eitt sumar til þess að aðstoða við allt mögu legt. Ég fékk tækifæri til þess að læra margt nýtt, þau voru að rækta lífrænt grænmeti, voru með risastórt gróðurhús og voru langt á undan sinni samtíð að mörgu leyti. Kristbjörg var að rækta lækningajurtir eins og salvíu og kamillu, sem voru ekki almennar hér þá. Mér fannst svo stórmerkilegt sem stelpu að geta bara klippt kamillu beint í teið mitt,“ segir Ásdís glöð í bragði um þessa reynslu sem gaf henni innsýn inn í annars konar lífsstíl en hún var vön: „Þau borðuðu einungis grænmetisfæði og ég lærði því annars konar elda mennsku og las á meðan á þessu stóð margar heilsubækur sem voru í þeirra fórum.“ Leið Ásdísar lá svo næst á náttúrufræðibraut til að undirbúa sig fyrir

grasa lækninga námið og eftir útskrift úr menntaskóla lá leiðin í nám til Bretlands. „Ég fór í nám í University of East London. Þetta var fimm ára BS-nám á þeim tíma, sem hefur nú verið stytt í fjögur ár. Það fól í sér mikið bók legt nám, heilbrigðisvísinda fög eins og líffæra- og eðlisfræði, lífefna fræði, sjúkdóma fræði, mikil áhersla var lögð á lyfja fræði, jurta lyfja fræði o.fl. Við lærðum allt um hvernig búa skal til hin ýmsu form af jurta lyfjum, hvernig nota ætti jurta lyf með áhrifa ríkum hætti og mögu legar milliverkanir við hefðbundin lyf. Næringarfræðin var tekin vel fyrir, sem er nauðsynlegt ef maður ætlar að leiðbeina fólki með heilsu sína, enda er mataræðið einn mikilvægasti þátturinn þegar kemur að því að bæta heilsu og líðan okkar. Verklegi hluti námsins fól í sér 500 tíma, sem hægt var að taka á mismunandi klíníkum grasalækna víðsvegar um Bretland. Þegar ég útskrifaðist fór ég svo að vinna á viðtalsstofu grasa læknis hér heima og hef nú lengi vel unnið sjálfstætt sem grasalæknir. Þetta hefur í raun verið beinn og breiður vegur, ég vissi alltaf hvað ég vildi gera,“ segir Ásdís brosandi. FÆÐAN ER BESTA MEÐFERÐIN

Þegar hún er spurð hvort námið hafi breytt hennar eigin líferni þá svarar Ásdís því játandi. „Það er algengt að meðferðar-

aðilar í heilsugeiranum eigi einnig sína sögu og ég er engin undantekning. Ég ólst upp við að borða mikinn sykur, eins og svo margir, og leitaði í óholla fæðu framan af. Þó að ég yrði fyrir jákvæðum áhrifum tók það mig tíma að skilja fyllilega hversu sterk tengingin væri á milli heilsu og fæðunnar. Ég var sjálf með mína heilsubresti, þó að þeir væru ekki alvarlegir, þá var ég komin með liðverki 18 ára, mígreni, ristilkrampa, einbeitingarskort og magavandamál. Í náminu fór ég að sjá hvað lífsstíllinn var stór hluti af þessu og hvað ég gat sjálf gert. Gaffallinn verður alltaf besta meðferðar úrræðið, því fæðan er besta lyfið, og svo styðja jurtirnar vel við bataferlið. Mín heilsuvegferð hefur snúist um að læra hvað hentar mínum líkama og hvers ég þarfnast til að viðhalda góðri heilsu og þetta reyni ég einnig að hafa að leiðarljósi í vinnu með skjólstæðingum mínum. Enda er einstaklingsmiðað mataræði, og sérsniðin meðferð fyrir hvern og einn, það sem virkar best að mínu mati.“ Ásdísi finnst ánægjulegast við starf sitt að fá að fylgjast með því hvernig lífsgæði einstaklinga breytast þegar gerðar eru smávægilegar breytingar á lífsstíl, til dæmis með því að auka grænmetisneyslu og með því að bæta við jurtum í mataræðið: „Ég lít heildrænt á lífsstíl þeirra einstak linga sem ég vinn með. Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR 33

Stjúpan

MEÐ SÍN MÖRGU ANDLIT Það þekkja flestir landsmenn stjúpur enda algeng sjón í beðum og pottum landsmanna á sumrin. Þrátt fyrir vinsældirnar þykir sumum lítið til stjúpanna koma og finnst þær bæði gamaldags og ófrumleg blómaskreyting. Stjúpur hafa heldur ekki verið áberandi í híbýlablöðum síðustu misserin þar sem litafælin naumhyggja undir japönskum áhrifum hefur verið leiðandi. Nú grunar okkur þó að þær áherslur séu að breytast. Þótt naumhyggjan sé komin til að vera þá er hún innblásin af núvitundar vakningunni, sem kallar á umhverfi sem eflir orku og dregur úr streitu. Það er margsannað að plöntur, fallegir litir og góður ilmur hafa jákvæð áhrif á vellíðan og því er óhætt að mæla með litríkum og ilmandi stjúpum til að lífga upp á nærumhverfið og salatið þitt í sumar. Texti Bergdís Sigurðardóttir

Stjúpur (Viola x wittrockiana) eru ein vin sælustu sumarblómin í heiminum enda einstak lega harðgerðar, lit skrúðugar og vina legar plöntur. Þær þrífast vel við íslenskar aðstæður og standa í blóma allt sumarið. Stjúpur (einærar eða tvíærar) eru kynblendingar, ræktaðar úr nokkrum fjólutegundum, aðallega þrenningar fjólu, (Viola tricolor) sem vex víða villt í íslenskri náttúru og gullfjólu (V. lutea) sem er mjög lík þrenningar fjólu nema með stærri blóm, oftast alveg gul. Báðar fjólurnar eru með rákum á neðsta krónublaðinu. Fyrstu skrefin í ræktun stjúpunnar áttu sér stað á enskum aðalssetrum í upphafi nítjándu aldar en þá urðu miklar fram farir í kynbótum og ræktun. Lafði Mary Elizabeth Bennet (17851861) hefur verið kölluð móðir nútíma stjúpunnar. Hún safnaði og ræktaði allar mögu legar tegundir af þrenningar fjólum 38 Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR

á landareign sinni og krossræktaði með aðstoð garðyrkjumanns fjölskyldunnar. Þau ræktuðu bæði einlitar stjúpur í gulu, bláu eða fjólubláu og tvílitar með tveimur blöðum í sama litnum og þremur í öðrum lit. Stjúpurnar voru sýndar á ræktunarsýningu í Englandi árið 1813, við mikla hrifningu almennings og sérfræðinga, sem héldu svo áfram að kynbæta þær. En þetta voru þó ekki stjúpur eins og við þekkjum þær í dag, heldur voru stjúpurnar hennar lafði Mary kynbættar þrenningar fjólur. Þær voru fyrir ferðar meiri, með stærri blómum og í f leiri lita f brigðum en þrenningar fjólan en með töluvert minni blómum og færri litum en stjúpan sem við þekkjum í dag. Um svipað leyti, á öðru ensku aðalssetri, var John Gambier lávarður iðinn við að rækta fjólur ásamt garðyrkju manninum sínum, William Thompson. Þeir kross-

Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR 39

MEÐ

hugann VIÐ NÁTTÚRUNA R AGNHEI ÐUR ÞORGR ÍMSDÓT TIR

Texti Dagný B. Gísladóttir

Ragnheiður Þorgrímsdóttir (1987), listmálari, er nýf lutt heim frá New York þar sem hún var í mastersnámi í myndlist. Ragnheiður hefur alla tíð verið teiknandi og vissi ung að aldri að listin væri hennar leið, henni fannst það í raun aldrei spurning um val. Hún fór á listabraut í Fjölbraut í Breiðholti þar sem hún fór að mála og eftir það flutti hún til Ítalíu þar sem hún komst inn í virtan lista háskóla að nafni Accademia Di Belle Arti Di Firenze, sem staðsettur er í Flórens. Menningin, maturinn og lífsstíllinn á Ítalíu hafði mikil áhrif á hana. Gömlu málarahefðirnar heilluðu og hún lærði að búa til málninguna frá grunni úr plöntum, pöddum, steinum og skeljum. Þar kynnti hún sér einnig forvörslu; sem snerist um að gera við gömul málverk og styttur. Ragnheiður áttaði sig á því hversu miklu máli handverkið skipti hana í listsköpuninni. Eftir námið á Ítalíu sótti hún í nýja áskorun og fór í gegnum strangt inntökuferli til að komast inn í mastersnám í fígúratíva lista háskólanum, New York Academy of Art. Námið þar var erfitt og snerist að miklu leyti um færni handar innar þar sem nemendur teiknuðu mannslíkama eða dýr næstum daglega til að bæta tæknina. Helsti miðill Ragnheiðar í listinni hefur hingað til verið málverkið og náttúran sem helsta viðfangsefni. Hún var alin upp við mikla náttúrudýrkun og útivist sem hefur haft áhrif á hennar listsköpun en hún vinnur verk sín oftast út frá minni. Ragnheiður vinnur ávallt á marga striga í einu, málar lag ofan á lag af olíu, eyðir miklum tíma og nostrar við hvert einasta verk. Íslenska náttúran og tengsl hennar við dýr og menn hafa verið áberandi í málverkum hennar undan farin ár, og átti heimþráin m.a. stóran þátt í því. Verk Ragnheiðar hafa dularfullt og klassískt yfirbragð og handbragð sem er sjaldséð hjá ungum málurum í dag. Á næstu síðum má sjá brot af verkum hennar og á ragnpaint.is

Spirits awake in a field. OlĂa ĂĄ striga / 2014.

æsispennandi upplifanir Vestfirðir eru eitt villtasta svæði í heimi, þar búa fáar sálir á stóru svæði, sem er að miklu leyti óbyggjanlegt. Aðeins lítið brot erlendra ferðamanna nema þar land sem þýðir að þar 31

ríkir ró og friður og nóg er af plássi fyrir alla. Svæðið er komið með gæðavottun frá Earth Check sem þýðir að tekið er tillit til náttúrunnar í allri ákvarðanatöku á svæðinu og lögð er rík

Tálknafjörður

áhersla á sjálfbærni á öllum sviðum. Vestfirðir er því tilvalinn staður til að tengjast náttúrunni og endurstilla sig í sumarfríinu.

Patreksfjörður

2 63

612

Á þessu fallega Vestfjarðarkorti, sem er hluti af Náttúrukorti ÍBN og fæst í heild sinni á ibn.is, má finna áfangastaði sem tryggja það að þú fáir sem mest út úr ferðalagi þínu til villta vestursins! myndskreyting ELÍSABET BRYNHILDARDÓTTIR texti DÝRFINNA FIN INNNAA GUÐMUNDSDÓTTIR GUÐ UÐM MUUND NDSD DSDÓT SDÓT SD ÓTTI TTTIIR DA DDAGNÝ AGNÝ GNÝ GÍSLADÓTTIR GN G

52 Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR

614

Bolungarvík

Hnífsdalur

Suðureyri

65 Flateyri

26 Ísafjörður

Súðavík

Gjögur

622

Þingeyri

643

9 32

645

Hólmavík

Bíldudalur

Drangsnes

60 Brjánslækur

20 1

Reykhólar

Króksfjarðarnes

6 Flatey

Búðardalur

Borðeyri

RÐ Á HRINGFE

RUNÓLFI RAUÐ A

– Lífið er ferðalag ekki áfangastaður – Texti og myndir Guðbjörg Gissurardóttir

g er ekki vön að falla fyrir bílum en þegar ég sá Runólf rauða í fyrsta sinn, eins og hann er kallaður, þá var það ást við fyrstu sýn! Það var ekki erfitt að réttlæta kaupin þar sem ég þurfti jú að fara í árlegar „vinnuferðir“ út á land og heimsækja staðina á HandPicked Iceland ferðakortunum, en þau eru gefin út af Í boði náttúrunnar og dreift frítt um landið. Húsbíllinn er franskur af gerðinni Renault Estafette árgerð ´77 og er ekkert venjulegt við hann. Ég þarf að vera vel vakandi á ferðalögunum okkar enda er fyrsti gírinn afturábak og ekkert sjálfvirkt í honum. Því þarf ég að muna að slökkva á kasettutækinu og á ljósunum svo hann verði ekki rafmagnslaus. Svo má alls ekki gleyma að fylgjast með bensínmælinum, því litli tankurinn er fljótur að tæmast. Oftast fer ég ein í þessar ferðir með Runólfi, sem getur reyndar tekið á þar sem ég þarf að stóla algerlega á sjálfa mig að leysa úr alls konar flækjum, sem ég hef reyndar ákveðið að kalla ævintýri! Á móti kemur að það er enginn að tuða eða reka á eftir mér og ég geri nákvæmlega það sem mér sýnist. Eitt það skemmtilegsta við HandPicked-ferðirnar okkar er að þær snúast ekki um ákveðinn áfangastað, eins og flest ferðalög gera, heldur um ferðalagið sjálft. Við gefum okkur oftast góðan tíma til að upplifa landið eins og landkönnuðir, stöldrum við, hittum fólk og upplifum hvern stað. Oft förum við úr alfaraleið, á staði sem ég hefði annars ekki farið á. Með Runólfi veit ég aldrei nákvæmlega hvernig ferðin þróast en eitt er víst að ég kem heim með góða sögu, sem væri ekki nærri eins skemmtileg ef ég hefði ekki lent í Ég með hlaðinn bíl af kor tum. neinum „ævintýrum“.

56 Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR

Í sama húsi fann ég litla perlu, gler verkstæðið Flóa. Í bragga á Hvolsvelli er Una, handverksÉg og Runólfur rauði leggjum af markaður og aðeins lengra veitingarhúsið stað með fullan bíl af HandPickedMiðgarður. Ég stóðst ekki freistinguna og keypti kortunum, stöndum fyrir kortin mér handspunna og handprjónaða húfu í Unu, og fallega Náttúru kortinu okkar. enda „hand“ picked! Eftir góðan spöl kom ég á Stefnan er sett á sjö daga þar sem V Vík hesta leiguna og veitinga rstaðinn Suður-Vík, ég er að fara í gönguferð strax eftir á Vík í Mýrdal. Þótt límmiðinn í afturglugganum ferðina. Fyrsta stoppið er í Hveraá Runólfi minni bílana fyrir aftan okkur á að gerði þar sem margt er hægt að ttaka því rólega með frasanum „Life is a journey n sjá og gera. HandPicked-stoppin not a race“ þá þykir mér þægilegra að keyra þegar voru: Veitinga staðurinn Varmá, aallir túristarnir eru komnir í háttinn og ekkert Laugabúð á Eyrarbakka. Sund laugin Laugarskarði, Hverasstress er út af langri bílalest fyrir aftan okkur. garðurinn, Steina safnið Ljósbrá og E En það eru ekki bara Rósa kaffi. Þaðan fórum við á Bobby ffallegar sumar nætur Fisher safnið, í Tryggva skála og á Bóka kaffið sem halda manni á á Selfossi. Næst var það Laugabúð á Eyrarbakka, þar sem veginum heldur er mikilvægt að enn er hægt að fá appelsín og lakkrísrör. Þegar ég var loksins nota kvöldin til að komast nær komin á kaffihúsið Hendur í höfn í Þorlákshöfn áttaði ég næsta áfanga stað. Ég er vön að mig á því að ég hafði gleymt veskinu mínu í Hveragerði. geta læðst inn á tjaldstæði um Þar endaði ég fyrstu nóttina í Runólfi, aðeins styttra frá miðja nótt, þótt það sé auðvitað heimahögum en planið sagði til um. ekki vinsælt en tímarnir hafa breyst. Þegar ég kom loksins að tjaldstæðinu í Skaftafelli, um eitt eftir miðnætti, þá var þar Ég lagði snemma af stað og rétt fyrir utan Selfoss var hlið sem á stóð LOKAÐ! Þá var Gamla Þingborg, fyrsta af mörgum HandPicked-stoppum dagsins: Vatnsholt gott að vera á húsbíl og héldum ullar vinnsla og verslun. við Runólfur bara áfram eftir veitingarstaður, Gamla Þingborg, ullar vinnsla og verslun.

Dagur 1

Dagur 2

Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR 57

RÁÐ FYRIR BYRJENDUR

Íslendingar elska útilegur, enda er fátt dásamlegra en að vakna í fersku loftinu við fuglasöng. Ferðalög innanlands fela í sér mikla nostalgíu í mínum huga enda er ég alin upp við stanslaust flakk um landið þar sem skoða átti hvert einasta horn af landinu; bíllinn troðfullur af því „nauðsynlegasta“ og vegahandbókin í hanskahólfinu. Þá fannst mér ekkert betra en að sitja aftur í og syngja með kassettunum, stoppa við á mannlausum áningastöðunum og borða þar samloku með gúrku og smjöri. Í lok dags var svo markmiðið að finna besta staðinn á tjaldsvæðinu til þess að setja upp búðir, þar sem móður minni tókst á ótrúlegan hátt að töfra fram allt sem þurfti, úr agnarsmáa bílskottinu. Sjálf hef ég þó aldrei komið mér upp rétta búnaðinum til að endurtaka leikinn eins vel og hún gerði, en nú er komið að sumrinu þar sem ég „mastera“ tjaldútileguna og því ráðfærði ég mig við vant útilegufólk og fékk að vita nákvæmlega hvað ég þurfti að hafa með í för. Texti Dagný Berglind Gísladóttir Mynd Jim Golden

62 Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR

VIKA FYRIR BROTTFÖR

TVEIR DAGAR FYRIR BROTTFÖR

DAGUR FYRIR BROTTFÖR

Taka saman allt útilegudót sem er til og skrifa niður það helsta sem vantar – sjá tékklista á næstu opnu Fá það sem upp á vantar lánað eða kaupa

Byrja að pakka öllu niður Ákveða máltíðir Kaupa í matinn Gera lista yfir spennandi áningastaði

Frysta kælikubba fyrir kæliboxið Hlaða raftæki Undirbúa matinn og útbúa nesti Athuga veðurspána Raða í skottið Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR 63

HJÓNIN Í SJARMALANDI Á afskekktum landskika í Borgarfirðinum hefur ungt listapar látið drauminn rætast og smíðað sér fábrotinn og umhverfisvænan griðastað án helstu nútímaþæginda. Texti Ásta Andrésdóttir Myndir Einkasafn

orið 2016 festu þau Harpa Fönn Sigurjónsdóttir og Árni Kristjánsson kaup á fimm hektara landskika við Stapa sel í Borgarfirðinum. Þar hafa þau unnið að því í rólegheitunum að koma sér upp litlu afdrepi sem þau kalla Sjarma land. Þar er hvorki rafmagn, nettenging né rennandi vatn, sem er einmitt eins og þau vilja hafa það. Því einfaldara því betra. „Við dveljum þarna eins oft og við getum, allan ársins hring. Draumurinn er að byggja upp skjólgóða aðstöðu þar sem við getum dvalið með fjölskyldu og vinum, í lengri eða skemmri tíma, og jafnvel unnið að listsköpun,“ segir Harpa. Hún er tónlistar- og heimildarmyndargerðarkona en Árni er leikstjóri og saman starfrækja þau leik hópinn Lakehouse. „Sem lista fólk vinnum við flesta tíma sólarhringsins og finnst okkur því mikilvægt að geta komist í snertingu við náttúr una og aftengt okkur frá öllu. Okkur hafði lengi dreymt um að finna afskekkta og ósnortna landspildu til að rækta upp, og höfðum flakkað um landið í leit að eyðijörð þar sem ekki var búið að koma upp ferðaþjónustu eða frístundabyggð. Svo rákumst við á jörðina Stapasel á Já.is og ákváðum að fara í bíltúr. Þar blasti við okkur 66 Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR

ótrúleg fegurð: mikil klettabelti, kjarrgarður og fallegt stöðuvatn. Þegar vegur inn endaði urðum við undrandi þegar við sáum þar nýlegt hús. Á hlaðinu stóð maður og þar sem við vorum komin alla þessa leið var ekki annað í boði en að stíga út úr bílnum og heilsa. Hann kvaðst hafa keypt þessa eyðijörð til að uppfylla gamlan draum um að gerast skógarbóndi. Við urðum heilluð og sögðum frá okkar draumi um lítinn griðastað. Að endingu spurðum við fyrir rælni hvort hann vildi selja okkur hluta af landareigninni og hann sagði já. Ég held að eitthvað hafi leitt okkur saman, þetta var svo magnað. Við áttum í góðum samskiptum yfir veturinn og næsta vor höfðum við fest kaup á fimm hekturum af landinu. Landeigandinn hefur alla tíð reynst okkur vel og lánað okkur tæki og tól.“ HEILNÆMT OG UMHVERFISVÆNT

Fyrsta verkefnið var að byggja þurrkamar og 27 fermetra pall. „Við grófum 23 holur undir pallinn og rákum niður undirstöðustaurana. Síðasta sumar byggðum við svo vegg og þak yfir hálfan pallinn sem veitir gott skjól og komum kamínu og strompi fyrir í einu horninu. Það var frekar kalt sumar en

Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR 67

70 Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR

HEIMILIÐ Í

hellinum

Laugarvatnshellir er heillandi dæmi um samspil manns og náttúru, en fyrir tæpri öld höfðu fjölskyldur þar fasta búsetu um árabil. Nú hefur hann verið endurbyggður í því skyni að varðveita og miðla sögu hans.

Texti Ásta Andrésdóttir Myndir Smári Stefánsson / Laugarvatn Adventure

Í gegnum aldirnar hefur Laugar vatnshellir verið vinsæll áningarstaður og veitt mönnum og skepnum skjól. En á fyrri hluta 20. aldar, þegar jarðnæði og húsa kostur voru af skornum skammti, bjuggu fjölskyldur sér þar vistlegt heimili. Hann er því einn örfárra hella á Íslandi sem gegnt hafa því hlutverki. „Það sem gerir Laugarvatnshelli svo sérstakan er að þar var föst búseta fyrir tæpum 100 árum, sem er svo nálægt okkur í tíma. Gestum finnst alveg magnað að svo stutt sé síðan þá. Ekki síst sam landar okkar sem hafa kannski vitað af hellinum en aldrei náð að gera sér í hugarlund hvernig hann leit út á sínum tíma. Margir héldu að fólkið byggi einfald lega í opnum helli og það kom því skemmtilega á óvart hversu vistlegt hefur verið innandyra,“ segir Smári Stefánsson. Smári, ásamt fjölskyldu sinni, hefur endurbyggt þennan merka helli í uppruna legri mynd. „Markmið okkar var að gæða hellinn lífi og varðveita þannig og miðla sögu hans til þjóðar innar jafnt sem erlendra ferða manna. Enn fremur vildum við skapa fleiri tækifæri hér á Laugar vatni og bæta við þá ferðaþjónustu sem við bjóðum nú þegar upp á. Við opnuðum hellinn fyrir gestum síðasta sumar og hafa viðtökurnar farið fram úr björtustu vonum. Við bjóðum upp á leiðsagnarheimsóknir þar sem

við sýnum hvernig fólkið bjó og rekjum sögu þess á lifandi hátt. Starfsfólkið er uppá klætt í þeim stíl sem tíðkaðist á þeim tíma sem fólk bjó þar, sem eykur enn á stemmn ing una. Á sumrin starfrækjum við enn fremur stórt veitingatjald fyrir framan hellinn þar sem gestir geta gætt sér á þjóðlegum kaffiveitingum í notalegu andrúmslofti.“ ALDAGAMALL ÁNINGARSTAÐUR

Laugarvatnshellir, sem er skammt frá veginum yfir Lyngdalsheiði, milli Þingvalla- og Laugarvatns, á sér langa sögu. Áður en hann var lagður undir búsetu var algengt að smalar og sauðfé leituðu þar skjóls. Eins var hann vinsæll samkomustaður skóladrengja, sem ferðuðust alls staðar að af landinu til náms í Skálholti. Þeir hittust fyrst í hellinum, skemmtu sér saman og gengu svo samferða í skólann. „Árið 1910 urðu svo kaflaskil þegar hjónin, Indriði Guðmundsson og Guðrún Kolbeinsdóttir, stofnuðu heimili í hell inum og bjuggu þar í eitt ár, höfðu búskap og seldu vegfarendum kaffi. Árið 1918 fluttu hjónin, Jón Þorvarðsson og Vigdís Helgadóttir, í hellinn og bjuggu þar næstu fjögur árin. Á þeim tíma eignuðust þau þrjú börn. Til er frásögn af fæðingu dóttur þeirrar, Ragnheiðar, en hún gekk brösuglega. Barnauppeldið gekk annars Í BOÐI NÁTTÚRUNNAR 71

Pítsaveislan Á GRILLIÐ

Ragnar Freyr Ingvarsson er betur þekktur sem Læknirinn í Eldhúsinu. Hann hefur haldið úti matarblogginnu laeknirinnieldhusinu.com um árabil og gefið út þrjár vinsælar matreiðslubækur. Grillveislan er frábær matreiðslubók fyrir sumarið en þar er fjallað um ýmiss konar eldamennsku á útigrillinu. Á næstu síðum gefur Ragnar okkur uppskriftir af pítsum á grillið, með árstíðarbundnu og íslensku áleggi. Uppskriftir og myndir Ragnar Freyr Ingvarsson