SUMAR 2013

U

ve t

t t USSSt U A AU A

Úttekt Úttekt Úttekt Úttekt

St AU

R SUMAR U U MM M So AAR ARR RR RSvSU h o o o vvv R hhh RRR

v et v ve U et tU U

Sjálfbært • grænt • lífrænt • viStvænt • heilbrigt • endurunnið og ekta íSlenSkt Sjálfbært Sjálfbært Sjálfbært• •grænt •grænt grænt• •lífrænt •lífrænt lífrænt• •viStvænt •viStvænt viStvænt• •heilbrigt •heilbrigt heilbrigt• •endurunnið •endurunnið endurunniðog og ogekta ekta ektaíSlenSkt íSlenSkt íSlenSkt

SÓLARVARNIR SÓLARVARNIR SÓLARVARNIR SÓLARVARNIR Nr. NNN 2 3 013 rr.r2 ..22220 113132 200

1.790 1.790 1.790kr. kr. kr.

1.790 kr.

HJÓLHESTURINN HJÓLHESTURINN HJÓLHESTURINN RÆKTUN RÆKTUN OGOGNÁTTÚRA NÁTTÚRA RÆKTUNOG NÁTTÚRA EINTAKIð EINTAKIð þITT! EINTAKIðþITT! þITT!

EFNI 22

18 Brúðkaup á Jónsmessu

Linda Mjöll Stefánsdóttir og Daníel Hjörtur Sigmundsson gengu í það heilaga með óhefðbundnum hætti á fallegum sumardegi.

22 Sveitasæla Heru Bjarkar

Í Reykjadal í Suður-Þingeyjarsýslu á Hera Björk sér sælureit með fjölskyldunni þar sem hún fær útrás fyrir bóndann og dúlluna í sér.

28 Hjólhesturinn – Þarfasti þjónninn

Sagan, lífsstíll, fagurfræði og umhverfismál.

36 þrjú ólík gróðurhús

Heimsækjum þrjú gróðurhús með ólíkum áherslum og nýtingu.

36

54

42 Permaculture: Vistmenning

Áhugaverð hugmyndfræði sem hægt er að nýta hvar sem er í menningu okkar. Við skoðum hana í tengslum við garð og ræktun.

46 Flóran þín

Að þurrka plöntur getur verið bæði gaman, gefandi og fræðandi.

54 Skreytt með villtri náttúru

Hlín Eyrún Sveinsdóttir býr til blómaskreytingar úr því sem hendi er næst.

59 Hreinsum líkamann

Að hreinsa líkamann reglulega er góður vani sem festir sig fljótt í sessi hjá þeim sem upplifa ávinninginn.

64 Hvað er góð sólarvörn?

28

Við Í boði náttúrunnar fórum á stúfana og köfuðum ofan í kosti og galla sólvarnarkrema og völdum nokkur sem við getum mælt með.

68 Teboð

Lærum að hella upp á hið fullkomna te.

44

72 Sigfús Eymundsson ljósmyndari

Skoðum áhugaverðar myndir frá fyrsta íslenska ljósmyndaranum.

FASTIR LIÐIR

68 4 Í boði náttúrunnar

06 RITSTJÓRNARPISTILL 08 MEÐ AUGUM LJÓSMYNDARANS 10 BÓKARÝNI 12 NÝSKÖPUN – Grænar hugmyndir 16 FRUMKVÖÐLAR – Arctic Mood 66 BÆRINN MINN – Ísafjörður 82 orð: Kristín Eiríksdóttir

ÍSLENSKA SIA.IS HLS 64297 06/13

heill heimur af hollustu

Í meira en 30 ár hefur Heilsuhúsið stuðlað að bættri heilsu og vellíðan Íslendinga.

Umhverfisvænar hreinlætis- og heimilisvörur.

Vítamín og bætiefni frá viðurkenndum aðilum.

Snyrtivörur án aukaefna.

Ráðgjöf, námskeið og fyrirlestrar.

Lífrænt ræktaðar og vottaðar matvörur.

heilsuhusid.is Facebook: Heilsuhúsið

Svarið býr í náttúrunni laugavegi

lágmúla

kRinglunni

smáRatoRgi

selfossi

akuReyRi

Reykjanesbæ

RITSTJÓRN

með fiðring í maganum – Guðbjörg Gissurardóttir Mér finnst sumarið alltaf bera jafn brátt að. Áður en ég veit af eru sláttu­­vélarnar farnar að mala í görðunum í kring. Og ég er varla búin að átta mig á því að sumarið sé komið þegar fólk fer, í óspurðum fréttum, að benda mér á að daginn sé tekið að stytta og skamm­degið sé rétt handan við hornið! Ég hef oft haldið fram þeirri kenningu að tíminn líði hraðar með hverju barninu sem maður eignast enda enn ein stunda­­taflan sem bætist við manns eigin. Þegar kemur að barn­­eignum er ég eins og rollurnar; ber alltaf á vorin. Hef reyndar haldið þeirri reglu að hafa fimm ár á milli og endur­tekið leikinn þrisvar sinnum. Í vetur blasti sú staðreynd við að sá yngsti var orðinn rúmlega fjögurra ára og ég áttaði mig á því að litla barnið var ekki lengur neitt krúttlegt kríli heldur lítill töffari með „attitjút“. Vill ekkert knús og kjass heldur hleypur um með vinunum í byssó og segir „jó men“ í tíma og ótíma með tilheyrandi handa­hreyfingum. Á þessum tíma­punkti fer mín vanalega í gang aftur en í þetta sinn sagði skynsemis­­röddin (ekkert tengt aldrinum) að þetta væri komið gott. Áður en ég vissi af var samt nýtt barn á leiðinni. Eða réttara sagt nýtt blað; barna­­ blað! Þetta vor hefur því verið óvenjulega anna­ samt, eins og gefur að skilja, en um leið ótrúlega skemmti­legt því að mér finnst fátt skemmtilegra en að sjá hugmyndir, sem maður gengur lengi með í maganum, verða að veruleika.

Blaðið fékk nafnið Krakkalakkar og er tímarit fyrir litla snillinga. Það er ekkert minna lagt í það blað en Í boði náttúr­unnar. Það er fullt af íslensku efni sem sýnir börnum íslenskan veru­ leika, góðar fyrir­myndir og skemmti­leg verkefni.

FÓLKIÐ

„... mér finnst fátt skemmtilegra en að sjá hugmyndir, sem maður gengur lengi með í maganum, verða að veruleika.“

Þemað er: Fjaran og ferðalög. Þetta blað er tilrauna­eintak og fram­haldið fer auðvitað eftir við­tökunum. Tékkið endilega á því ef þið eigið eða þekkið litla snillinga! Í boði náttúrunnar er að vanda stútfullt af fallegum fróð­leik og skemmti­legum inn­blæstri.

Fyrst ber að nefna náttúru­brúðkaup og sveita­ sæluna hjá söng­konunni og kaup­­manninum Heru Björk. Svo eru það þrjú mismunandi gróðurhús, hvert með sinn sjarma. Við rifjum líka upp listina að þurrka blóm og búum til blóma­­skreytingar úr villtum jurtum, lærum að hella upp á hið full­ komna te, hreinsum líkamann og mælum með sólar­vörn sem er í lagi fyrir bæði húð og náttúru.

Hér er vonandi að finna eitthvað fyrir sem flesta að kjamsa á yfir sumarið, hvort sem það er uppi í sumar­bústað, á ferða­laginu eða rigningar­ dögum heima í sófa.

Njótið sumarsins og munið að lesa greinina um sólar­vörnina!

Kær kveðja, Guðbjörg

MYND- OG Ritstýra Guðbjörg Gissurardóttir. Hönnun/UMBROT Bergdís Sigurðardóttir/G.g. Ljósmyndir Jón Árnason, Anthony Bacigalupo, Guðbjörg Gissurardóttir, maría kjartansdóttir, Vigdís Heiðrún Viggósdóttir. Myndskreyting ELÍSABET BRYNHILDARDÓTTIR, Dilly Williams. TEXTI dagný b. gísladóttir, Eiríkur Örn Norðdahl, Guðbjörg Gissurardóttir, Gunnar Theodór eggertsson, Helga Sif Guðmundsdóttir, Kristín Eiríksdóttir, Sigríður Inga Sigurðardóttir.

Prófarkalestur Hildur Finnsdóttir. Auglýsingasala Guðbjörg Gissurardóttir. Útgefandi Í boði nát túrunnar.

Heimilisfang ElliðavaTN, 110 Reyk javík. Sími 861 5588. Netfang ibn@ibn.is Veffang www.ibn.is Lausasöluverð 1.790 kr.

ISSN-1670-8695 Prentun oddi.

6 Í boði náttúrunnar

Tímarit fyrir litla snillinga!

Efni fyrsta tölublaðs:

Fjaran og ferðalög

+ ÆVINTÝRAKORT fjölskyldunar + Bókaumfjöllun + Teiknimyndasamkeppni barna + Smásaga eftir Guðrúnu H. Gunnarsdóttur + Fiskisaga Helenu Hjörvar – 10 ára + Sölvatínsla og sölva snakk + Listaverk og leikir í fjörunni + Hvað finnum við í fjörunni? + Frímerkjasafnarar + Lærum að gera eldstæði og grilla + Ferðasaga Árna Bjarts + Litlu umhverfissinnarnir og Græni krossin og margt fleira ...

Verð: 1.950 kr.

Kaupa á netinu: www.ibn.is Úti í búð: bókabúðir, stórmarkaðir og víðar

Ný

tt

MEÐ AUGUM LJÓSMYNDARANS

samruni Vigdís Heiðrún Viggósdóttir, kölluð Viddý, lét langþráðan draum rætast fyrir ekki svo löngu og fór að læra ljósmyndun. Í sumar heldur Vigdís tvær ljósmyndasýningar; útisýningu í Grindavík og aðra á Café Loka í Reykjavík sem stendur út júní.

Hver varð kveikjan að þessum myndum? Í vetur var ég að leita að mynd­efni fyrir Ljósmynda­skólann hér í heima­bæ mínum Grindavík og fór á stjá til að skoða út­hverfi hans og náttúruna í kring. Ekki leist mér á þar sem ég sá rusl alls staðar, en eins og svo oft vill verða losar fólk sig við rusl bara þar sem því hentar. Fyrst fylltist ég reiði og von­leysi yfir þessu en fór svo að rýna í ruslið og undraðist hve móðir náttúra er mögnuð. Ég sá að ruslið var að renna saman við náttúruna; mosi og annar gróður var byrjaður að taka sér ból­festu í því og sól, frost og vindur lögðu sitt af mörkum við að brjóta það niður. Því ákvað ég að kalla þessa seríu SAMRUNA. Eftir hverju leitar þú þegar þú tekur myndir af náttúrunni? Óendanleg fjöl­breytni náttúrunnar heillar mig. Einnig ákveðin form sem koma síendurtekið upp á hinum ýmsu stöðum, t.d. hvernig allt streymi hefur sama birtingar­form; samaber æðar í lauf­blaði og árfar­vegur í sand­f láka. Ég horfi mér nær, skoða hið smáa og leita að formum sem heilla mig.

Yfirleitt er einhver sterkur þráður sem leikur aðal­hlut­verkið í rammanum. Oft eru myndirnar mínar án fólks og fénaðar en fjaran hefur einnig ætíð heillað mig, sem og allur gróður. Ég hef í raun gaman af því að mynda hvað sem er en þetta snýst allt um rétta ramm­ann og galdur­inn sem verður þegar hann gengur upp.

www.viddy.is www.flickr.com/photos/vigdisviggosdottir/

8 Í boði náttúrunnar

Hvaða tæki og tól notar þú?

Tækjakona er ég ekki; í byrjun fyrsta skóla­árs átti ég kropp­ vél, Nikon D3200, og ég segi bæði í gríni og alvöru að ég hafi farið í skólann til þess að læra á hana. Núna nýlega eignaðist ég Nikon D600, sem er „fullframe“-vél, og þessar myndir eru teknar með henni og linsu sem er 24-120mm.

Auk þess elska ég að taka ljós­myndir á Holgu-myndavél sem er mjög einföld plast­mynda­vél með afar takmarkaða stilli­ möguleika. Hún gefur svo skemmti­lega útkomu, bjagaðan fókus og dökkan hring í jaðra myndarinnar. Ég kýs að nota dagsljós við mína mynd­gerð; þessa undra­verðu birtu sem er svo eftir­sóknar­verð hér á landi.

BÆKUR OKKUR FINNST

NÁTTÚRAN

HREYFING

ÍSLAND

SKIPULAG

Það má segja að hluti af gulli og gersemum Íslands sé steinaflóran okkar, bergin og kristallarnir. Íslenska steina­bókin er ætluð áhuga­ mönnum um steina­r íkið hér á landi en er einnig frábær heimild um þessi helstu lista­verk náttúr­unnar. Það er magnað að sjá þá ólíku liti og áferð sem náttúru­öflin hafa skapað og því gleðja ljós­myndirnar augað á hverri opnu þar sem steinum er lýst í smá­atriðum og lesandi er fræddur um hvar þá er helst að finna. Steinasöfnun er umhverfisvæn tómstunda­ iðja sem öll fjölskyldan getur tekið þátt í og því mælum við hiklaust með þessari bók og finnst hún kjörinn ferðafélagi út í náttúruna! DBG

Þegar Ómar Smári Kristinsson fékk hjóla­ bakteríuna, fyrir ekki svo löngu, vildi hann ólmur dreifa fagnaðar­erindinu til annarra með sama áhuga­ mál og ákvað að skrifa Hjóla­bókina sem sýnir og segir frá fallegum hring­ leiðum um Vest­f irði, þar sem hann er búsettur og þekkir vel til. Bókin inniheldur 14 dags­leiðir ætlaðar hjól­ reiða­mönnum en einnig áhuga­verðan fróð­leik um fallega staði og sögu­legar stað­reyndir sem geta nýst hverjum þeim sem ætlar að ferðast um Vest­f irðina hvort sem er; gangandi, bílandi eða hjólandi. Ómar Smári hefur einnig gert sams konar bók um Vestur­landið, sem er jafn vel heppnuð, og nú er hjóla­bók um Reykjavík og nágrenni á teikni­borðinu. DBG

Nei, ekki 101 Reykjavík; 101 Ísland. Hinn landskunni úti­vistar­maður Páll Ásgeir velur fyrir lesendur þá staði á landinu sem hann telur verðuga að skoða á ferða­ laginu um Ísland. Páll fer vand­lega með sögu hvers staðar og gefur lesandanum marga áhuga­verða fróðleiks­ mola sem gaman er að lesa upp fyrir ferða­félagana í bílnum. Nýstár­legastir eru þó topp tíu-listarnir sem fjalla til dæmis um tilkomu­mestu fossana, dvalar­staði skrímsla á landinu og tíu bestu villi­böðin á landinu. Ljós­ myndirnar í bókinni heilla ekkert sérstak­lega en gera þó sitt gagn í þessari aðgengi­legu og fróðlegu vega­handbók sem gerir hring­ferðina tvímælalaust skemmti­legri.

Ert þú kaupandinn, viðtak­ andinn, marg­faldarinn eða tóm­stunda­safnarinn? Þessi litla bók fer í gegnum hegðun ólíkra safnara og gefur góð ráð um hvernig hægt er að minnka óreiðu á heimilinu, vinnu­staðnum og jafnvel í tölvu­póst­hólfinu til að gera það skipu­lagðara. Með kjána­hroll hóf ég lesturinn og hugsaði með mér að ég gæti nú alveg losað mig við hluti án kennslu­bókar, en áður en ég vissi af var ég farin að skella upp úr í sífellu þegar minni safnara­hegðun var lýst í smáatriðum! Ég nældi mér í nokkur góð ráð um hvernig ég ætti að „kála“ upp­söfnuðum skjala­bunkum, drasls­kúffum og servíettu­ söfnum og ætla að nýta sumarið í að halda bílskúrs­ sölu eða skipti­k völd með vinum og þannig einfalda lífið örlítið. DBG

– Íslenska steinabókin

HÖFUNDAR Kristján Sæmundsson & Einar Gunnlaugsson

– Hjólabókin

HÖFUNDUR Ómar Smári Kristinsson

10 Í boði náttúrunnar

– 101 Ísland

DBG

HÖFUNDUR Páll Ásgeir Ásgeirsson

– Burt með draslið!

HÖFUNDUR Rita Emmet

Heilsulindir í Reykjavík

Ð I P O !

R R E A Ú M N U S Í R U G N LE

fyrir alla fjölsky lduna

í þí nu hv erfi

Afgreiðslutími 1. Júní – 1. September LAUGARDALSLAUG

ÁRBÆJARLAUG

GRAFARVOGSLAUG

Mánud.–fimmtud.

6:30 – 22:00

Mánud.–fimmtud.

6:30 – 22:00

Mánud.–fimmtud.

6:30 – 22:00

Föstudagar

6:30 – 20:00

Föstudagar

6:30 – 22:00

Föstudagar

6:30 – 20:00

Helgar

9:00 – 19:00

Helgar

8:00 – 22:00

Helgar

9:00 – 19:00

KLÉBERGSLAUG Virkir dagar Helgar * 8. Júní – 21. ágúst

SUNDHÖLLIN

BREIÐHOLTSLAUG

VESTURBÆJARLAUG

Mánud.–fimmtud.

6:30 – 22:00

Mánud.–fimmtud.

6:30 – 22:00

Mánud.–fimmtud.

6:30 – 22:00

Föstudagar

6:30 – 20:00

Föstudagar

6:30 – 20:00

Föstudagar

6:30 – 20:00

Helgar

9:00 – 19:00

Laugardagar

8:00 – 16:00

Helgar

9:00 – 19:00

Sunnudagar

10:00 – 18:00

550 kr.

Ful lorðni r 130 kr.

Bör n

10:00 – 22:00 * 11:00 – 17:00 *

nýsköpun Grænar hugmyndir Umsjón DAGNÝ b. GÍSLAdóttir

Útskriftarsýning Listaháskóla Íslands er einn af þessum árlegu viðburðum sem minna okkur á að sumarið sé komið. Við ákváðum að fjalla um nokkur af útskriftarverkunum þar sem unnið er með umhverfismál, náttúruna og íslenskar hefðir … nokkuð sem við hjá ÍBN kunnum vel að meta!

VOLCANO HUTS

110° BORÐ

ITTEN

Bíllinn fastur í ánni! Skólaferðalag! Nostalgía! Þetta voru orðin sem viðmælendur Báru Kristgeirsdóttur nefndu þegar hún var að búa til heildar­ímynd fyrir Volcanco Huts sem er fjalla- og útivistar­miðstöð í Þórsmörk. Hún vildi gera Þórsmörk að áfangastað fyrir dagsferðir og bjó því til skemmtilegan pakka sem inni­ heldur meðal annars kort með stuttum göngu­ leiðum og póstkort með gömlum ljós­myndum til að senda til vina. Til að pakka þessu saman gerði hún teppi, innblásið af gömlu appelsínu­ gulu striga­tjöldunum sem hægt er að breyta í bak­poka, og tilbúnum nestispakka skellt ofan í.

Svo er bara að njóta! www.baraismycode.name

Sífellt fleiri verja nú drjúgum hluta dagsins í sitjandi stöðu, bograndi yfir tölvunni. Þá kíkja góðkunningjarnir bakverkur og vöðvabólga gjarna í heimsókn því að álagið dreifist ekki nægilega jafnt á líkamann. 110° borð, sem er hannað af Maríu Guðjónsdóttur, er ætlað til standandi notkunar og hentar við ýmiss konar tölvu­vinnu. Nafn borðsins er dregið af því að borð­platan hallar í 110° frá láréttri stöðu líkamans og þannig veitir borðið hand­ leggjunum svigrúm til að opna olnboga og rétta úr úln­liðum. Borðið skapar með þessu meira jafnvægi í líkamanum og léttir á þeirri spennu sem veldur álags­meiðslum. Við hjá ÍBN þurfum að fá okkur svona! www.doabledesign.com

„Ef þú kaupir málningu frá okkur eru góðar líkur á því að dósin hafi verið notuð áður.“ Svona byrjar textinn á málingar­dós frá Itten, loka­ verkefni Jons Cleon. Hugmyndin var að skapa nýja tegund af málningu, skírðri í höfuðið á Johannes Itten sem bjó til lita­kerfið eins og við þekkjum það. Málningin er umhverfis­væn og inni­heldur engin efni sem eru hættuleg mönnum eða umhverfinu. Sérstaða Itten er fólgin í um­búðunum, fallegum áldósum sem viðskipta­vinir ættu að geta, að lokinni notkun, farið með til sölu­aðila Itten og látið fylla á eða endur­nota. Málningin er ekki enn komin í verslanir en við bíðum spennt eftir þessum áhugaverða valkosti. joncleon@gmail.com

12 Í boði náttúrunnar

UPS AND DOWNS Við erum mjög upptekin af hjólum þessa dagana svo að það er ekki skrýtið að hjól­reiða­ bókin hans Michaels Tran hafi vakið athygli okkar. Útskriftar­verk hans er æfing í sjónrænni frásagnar­list, bók gerð til að miðla ferðalagi sem hann fór í einn um Alpana á hjóli, alla leið frá París til München. Hún segir myndrænt og í texta frá hæðum hans og lægðum í þessari krefjandi ferð, byggt á dagbók og ljósmyndum.

Sögurnar eru stuttar og fjörugar, auk þess sem ljós­myndir og teikningar blása lífi í frásögnina sem maður límist við og flettir ósjálfrátt áfram. www.behance.net/Tranberg

VERNDARBAUGUR

STALDUR

KER

Steinvölurnar sem hönnuðurinn Elín Bríta notaði sem verndargripi í æsku þróuðust í skartgripi á táningssárunum. Hún segir þá hjálpa sér að halda ró í aðstæðum sem geta valdið streitu. Verndarbaugur er unninn úr silfri, Þorskroði, áli, steini og tré, en öll efnin eru náttúruleg og eiga sér langan líftíma.

Verndarbaugur er skartgripur sem gerður er til að standast tímans tönn. Inni í honum eru fimm mismunandi efna­samsetningar sem búa yfir ólíkum eiginleikum. Uppáhalds sam­ setningin okkar er verndar­baugur með birki sem táknar nýtt upphaf og á að vera einstak­ lega róandi. www.elinbrita.com

Þjótandi á milli staða á tvíhjóla fákum stuðlar reiðhjólafólk að eigin hreysti, vistvænum ferða­ máta og hefur hvetjandi áhrif á samfélagið. Útgangs­punktur Ólafar Rutar Stefánsdóttur vöru­hönnuðar var að einblína á heildina og skapa félags­legan vettvang fyrir hjólreiða­fólk. Þá lagði hún upp með að hanna hringborð fyrir riddara nútímans sem býður upp á samveru, fyrir­fram ákveðinn, nú eða óvæntan félagsskap.

Borðið Staldur er einnig standur fyrir hjólin þar sem riddarar geta rennt beint í hlað og þurfa því ekki að fara af baki til að sitja við borðið, auk þess sem það er búið vatnsleiðslum svo að veg­farendur geta svalað þorsta sínum í leiðinni! www.behance.net/olofrut

Er saltaður og súrsaður matur kominn aftur í tísku? Hjörtur Matthías Skúlason gerir a.m.k. matar­hefðum og verkun norðlægra slóða hátt undir höfði með sínu útskriftarverkefni. Þetta fallega ílát sem hann kallar KER auðveldar okkur að þróa matar­­menningu byggða á gömlum grunni. Má þar helst nefna söltun, reykingu og súrsun. KER er samsett úr þremur leirílátum sem henta til verkunar, eldunar og framreiðslu matar sem byggð er á náttúrulegum ferlum.

Hjörtur vann verkefnið í samstarfi við leirkera­ smiðinn Guðbjörgu Káradóttur. www.behance.net/hjorturmatthias

Í boði náttúrunnar 13

Dýraspítalinn í Garðabæ & MP banki Viðskipti sem gagnast stórum og smáum Hanna, Jakobína og félagar á Dýraspítalanum í Garðabæ taka á móti yfir þúsund dýrum í hverjum mánuði, stórum sem smáum. Þau eru sérfræðingar á sínu sviði og sinna fjölbreyttum þörfum viðskiptavinanna. Það gerum við líka.

Brandenburg

Þess vegna er Dýraspítalinn í Garðabæ í viðskiptum hjá okkur.

banki atvinnulífsins

Ármúli 13a / Borgartún 26 / 540 3200 / www.mp.is

! l l i ð e s t a m r a m u s r u g e l m a s á d r Ný . a g a d a k r i v a l l Opið til kl. 21 a ki

Sendum einnig í fyrirtæ

i: 2 l Sím

dsbraut 1

Suðurlan

14 Í boði náttúrunnar

ruska.is

@k l kruska 557-5880

.is l kruska

GRÆNT & FRUMLEGT

FERÐIN MÍN

Ullarbudda umrenningsins Elín Hrund Þorgeirsdóttir endurnýtir gömul efni og býr m.a. til þessa sjarmerandi buddu sem getur bæði verið fínt selskapsveski eða hversdags­legur fylgi­hlutur.

Dýrindi er viðeigandi nafn á þessari fallegu vörulínu þar sem hver hlutur er einstakur, en hún selur einnig töskur undir sama nafni. Elín Hrund hannar í anda „slow“-hugmynda­fræðinnar og hugsar því um endingu og vandar sig við að framleiða vöruna á umhverfis­vænan og svæðis­bundinn hátt. Flott hjá henni!

Kraum & reykjavikcornerstore.com, verð: 6.900 kr.

NÁTTÚRU- OG FERÐAÖPP Þessi skemmtilegu snjallsímaforrit finnur þú í appbúðinni í snjallsímanum þínum.

Ferðalagið Trip Journal er ferðaapp sem gerir þér kleift að kortleggja ferðalagið þitt í snjallsímanum þínum.

Appið er tengt við kortakerfi Google og síminn finnur hvar þú ert og skráir niður þá staði sem þú hefur heimsótt. Einnig er hægt að tengja ljósmynd við ákveðinn stað og skrifa hjá sér minnispunkta. Þegar þú hefur skráð þetta hjá þér er hægt að deila þessu á Facebook, EF þú vilt að vinir þínir geti fylgst með ferðum þínum. Verð: 363 kr.

Stjörnuskoðun Starwalk-appið tryggir að þú þurfir aldrei aftur að líta upp í himinhvolfið og hafa ekki hugmynd um hvað þú ert að horfa á. Ef þú heldur símanum þínum í átt að stjörnubjörtum himni segir appið þér hvaða stjörnur, plánetur og stjörnumerki blasa við! Verð: 363 kr.

Náttúruhljóð Ringtone designer er kjörið fyrir þá sem stressast upp við háværar og skerandi símhringingar farsímans. Nú getur þú tekið upp róandi hljóð náttúrunnar, eins og t.d. ljúfan fuglasöng, og notað sem hringitón, ahhhhh! Verð: FRÍTT.

Það er fátt leiðinlegra en að muna ekki mikilvæg smáatriði úr velheppnuðu ferðalagi. Það gladdi okkur því mikið þegar við rákumst á fallega minnisbók sem tilvalið er að taka með sér í fríið.

My Trip kallast hún og er skemmtilega hönnuð minnisbók þar sem hver opna er annarri ólík.

Bókin minnir mann á að skrifa niður ferða­áætlunina, góðar hugmyndir, skemmti­legar uppá­ komur, heimilis­föng og fleira sem gaman er að halda til haga.

Bókin er hönnuð og prentuð hjá Reykjavík Letter­press fyrir Farmers market.

Farmers & Friends á Hólmaslóð 2, verð: 1.900 kr.

SALT í matinn Nýju bragðbættu söltin frá Saltverki eru spennandi viðbót við kristal-sjávarsaltið, sem hefur þegar gert mikla lukku.

Nú hefur Saltverk bætt við bragðtegundum eftir gott samstarf við kokka og bændur. Nýju tegundirnar eru: svart lava-salt, birkireykt salt, blóðbergssalt og lakkríssalt og gefur hvert þeirra frá sér óvenjulegt bragð og ilm.

Hefur þú prófað að salta popp með lakkríssalti!

Frú Lauga, Búrið og Vestfirzka verzlunin, verð: 1.100 kr.

Vistvænn þvottur Þvottaboltinn er fagnaðarefni fyrir umhverfissinna og einstök nýjung á þvottaefnamarkaðinum. Þessi græni fallegi bolti inniheldur ekkert sápuefni, einungis litlar steinefnakúlur. Með þessari nýju uppfinningu þarf ekki lengur þvottaefni í vélina heldur er boltanum hent inn í tromluna með þvottinum og hann kemur út hreinn og ferskur. Með boltann að vopni setur þú engin óæskileg efni út í umhverfið né í þvottinn sem á endanum enda á húðinni og geta valdið ofnæmi og öðrum vandræðum.

Fjárfestingin er fljót að borga sig enda endist hann í u.þ.b. þrjú ár eða 1.000 þvotta og passar í allar gerðir þvottavéla.

Þvottaboltinn.is 7.800 kr.

Í boði náttúrunnar 15

Arndís Ósk Jóns­dóttir og Sveinbjörg Jóns­dóttir. eru tveir af stofnendum Arctic Mood.

hlý og notaleg blanda – Arctic Mood framleiða te og ullarteppi

A

rctic Mood ehf. er lítið nýsköpunar­f yrirtæki sem var stofnað árið 2010 af fjórum einstak­lingum; Arndísi Ósk Jóns­dóttur, Birgi Þórðarsyni, Hildi Hörn Daðadóttur og Sveinbjörgu Jóns­dóttur. Undir vöru­merkinu Arctic Mood hanna þau og fram­leiða hágæða lífsstíls­vörur úr náttúru­legum og umhverfis­vænum hráefnum eins og ullar­teppi og jurtate.

Hópurinn er fullur bjart­sýni og metnaðar og þau ætla sér að skapa heild­stæða vöru­línu í fram­tíðinni sem saman­stendur m.a. af vefnaðar- og skinna­vöru, te­drykkjum og hrein­lætis­vörum.

Tedrykkirnir eru allir úr náttúru­ legu, lífrænt vottuðu hráefni. Þeir eru fyrst og fremst góðir á bragðið, ilma dásam­lega og byggjast á þeirri einföldu hugmynd að við viljum öll bragða eitthvað gott sem veitir okkur vellíðan. Nú eru í boði fjórar mismunandi teblöndur: Hress Fress, Skvísan, Sælkerasopi og Slakaðu á.

Teið fæst í Fjarðarkaupum, Víði og einnig í Atmó og Púkó & Smart á Lauga­vegi. Einnig er boðið upp á það á nokkrum veitinga­stöðum í Reykjavík, t.d. Happi, Bergsson mathúsi og Garðinum á Klapparstíg. www.arcticmood.com

16 Í boði náttúrunnar

Hvernig kom samstarfið til og hvernig er verkaskiptingin?

Eftir að við kynntumst fundum við fljótt að við höfðum öll brenn­a ndi áhuga á að sjá eitthvað verða til, eitthvað sem er íslenskt en höfðar einnig til fólks utan land­steinanna. Við skiptum verkefn­unum niður á milli okkar en nýtum ólíka reynslu og sjónar­horn í flestum ákvörðunum og teljum það vera okkar helsta styrk. Við erum öll sérfræðingar á ólíkum sviðum. Arndís Ósk er með reynslu í stjórnun, Birgir er náttúru­ fræðingur og veit allt um jurtir, Hildur Hörn er með markaðs­ málin á hreinu og Sveinbjörg er hönnuður.

Einhver ráð varðandi meðeigendur?

Best er að þekkja verðandi samstarfsaðila á einhvern hátt.

Annað­hvort í gegnum fyrra samstarf eða vinskap, þó svo að vin­skapur og samstarf sé alltaf vand­með­farið. Einnig er heil­ mikið að marka tilfinninguna – ef þú færð góða tilfinningu er um að gera að taka mark á henni. Einnig er gott að ræða verka­

4

RÁÐ TIL FRUMKVÖÐLA

1

Nýtið styrkleika hvers og eins – og skiptið verkum niður eftir þeim.

2

Gott er að setja upp verkefna- og framvindu­ töflu til að sjá hvar verkefni eru stödd.

3

Mikilvægt er að hittast reglu­lega til að stilla kúrsinn af og forgangs­raða.

4

Tengslanetið! Þetta er jafnvel mikilvægasta verkfærið í öllu sprota­ ferlinu. Það getur stytt ferlið um marga daga, jafnvel vikur, að tala við einhvern sem kann eða þekkir til hvernig leysa má hlutina.

Fyrir utan hvað það getur sparað mikla peninga að geta beðið góðan vin um greiða.

skiptingu og hvernig taka eigi mikil­vægar ákvarðanir. Svo er ágætt að geta talað hreint út um hlutina og inn á milli fengið gott hláturskast. af hverju fóruð þið að búa til te og ullarteppi?

Sveinbjörg hafði þegar unnið að hönnun og hugmyndafræði ullar­teppanna þegar hún kynntist Birgi og teblöndunum hans. Þegar við fjögur fórum yfir málin fannst okkur einhver sam­ hljómur í ullar­teppum og íslensku jurtatei. Margir hafa hlegið að okkur fyrir að vera með tvær vöru­línur sem eru með mjög ólíkar dreifi­leiðir en grunnurinn og upp­sprettan er sú sama; eitthvað gott og fallegt sem náttúran gefur af sér og kemur okkur í rétta stemningu eða „mood“.

Hvað kom ykkur mest á óvart?

Hvað ferlið við að koma fyrirtækinu af stað er langt og strangt; sérstaklega þegar fjármagn er af skornum skammti og vörurnar þurfa að standa undir öllum kostnaði. En um leið er það auð­vitað mikil­vægasti þátturinn í öllu ferlinu að varan standi undir sér.

Einnig kom það á óvart hve oft maður þarf að fara út fyrir þæginda­rammann. Maður verður að vera tilbúinn að ræða við fólk sem maður hefur aldrei hitt áður til að koma vörum á fram­ færi og jafnvel standa ber­skjaldaður úti á gólfi og kynna vöruna, sem er samt svo gefandi því að viðskipta­vinurinn er óendan­leg upp­spretta hugmynda. Það er auðvelt að gleyma sýninni í daglegu amstri og prakt­ ískum verkefnum en þess vegna er svo mikilvægt að tala um vöruna við aðra því þá verður tilgangurinn ljóslifandi aftur.

Brúðhjónin Linda og Daníel og í baksýn indjánatjald úr hjalla spítum og kaffibaunapokum.

18 Í boði náttúrunnar

Kirkjuathöfn var í Hvalsneskirkju á Reykjanesi.

Frumbyggjarnir Á Jónsmessu gengu þau Linda Mjöll Stefánsdóttir og Daníel Hjörtur Sigmundsson í það heilaga í fallegu umhverfi á Reykjanesi. Óhefðbundin athöfn og þátttaka gestanna gerði þennan dag að einstakri náttúru­upp­lifun.

Umsjón Dagný b. gísladóttir Myndir Þórey Viðarsdóttir & úr einkasafni

Við hvöttum gestina til að „finna sinn innri frumbyggja“; finna það sem þau sýndu okkur ekki dagsdaglega.

Athöfnin var orkumikil og við kölluðum hvort til annars okkar ástareið.

Linda er leikmyndahönnuður og Daníel félags­ fræðingur að mennt en mynd­höggvari inni við beinið og sérlega handlaginn. Saman settu þau á laggirnar Guesthouse 1x6 í Keflavík, og reka hönnunar­f yrirtækið Krukku en undir því merki skapa þau hús­gögn, rými og viðburði með endur­ vinnslu að leiðar­ljósi. Þau hafa bæði búið lengi erlendis og því taka þau engu sem íslensk náttúra hefur upp á að bjóða sem sjálf­sögðum hlut og leggja sig fram við að njóta og fagna henni líkt og þau gerðu í brúð­kaupinu sínu.

Hver var innblásturinn fyrir brúðkaupið? „Oft er talað um íslenska náttúruaflið eins og það sé fyrirbæri sem er ótengt okkur persónu­ lega. Við hjónin höfum það að mark­miði í öllu sem við gerum að bein­tengja fólk við þetta afl.

Aflið sem býr í okkur öllum en liggur oft í dvala.

Við ákváðum því strax í upphafi að athöfnin myndi tengjast orku jarðar og yrði úti við frekar en hefð­bundið veisluhald. Við leigðum bónda­ bæ á Reykjanesi það sumarið sem heitir Nýlenda og giftum okkur í Hvalsnes­k irkju sem stendur á næstu jörð. Það mikil­vægasta fyrir okkur var að skapa upp­lifun sem myndi snerta alla, börn jafnt sem fullorðna. Gestir komu frá London, Nígeríu sem og Íslandi auðvitað. Flestir tjölduðu en aðrir gistu á Gisti­heimilinu okkar eða Nýlendu. Við hvöttum gestina til að „finna sinn ættbálk“, eða þann part af sér sem býr kannski ekki á yfir­borðinu dags­dag­lega en er manns innri maður eða sann­ leikur, og báðum þau að klæða sig í takt við hann.

Fólk mætti því skreytt á ýmsan máta og útkoman var í heild ein stór ættbálka­hátíð,“ segir Linda.

Hvernig var undirbúningnum háttað? „Ég sé oft um veislur og viðburði sem hönnuður og því gekk allt skipu­lag fyrir sig á nokkuð hefðbundinn máta. Við leigðum 200 manna tjald og þar inni voru smíðuð lang­borð og bekkir.

Nokkrum vikum áður var hlaðan við Nýlendu tæmd og þar inni settum við upp hlað­borð.

Skreyttar tótem­súlur voru settar upp í austri, vestri, suðri og norðri til þess að kalla fram öflugan galdur. Við blessuðum og tengdum okkur inn í öfl staðarins og settum upp tákn­ræn form, skúlp­t úra og ýmis­legt annað sem gleddi augað og gæfi kraft. Við gengum allar fjörur, hreinsuðum rusl og sköpuðum síðan úr því lista­verk; reka­ viður var fenginn frá bændum í nágrenninu og neta­kúlur sem höfðu borist á land síðustu áratugi voru hengdar þvers og kruss inni í tjaldinu. Skreið var vel þurrkuð og máluð, þari strekktur upp og annað sem tengdist sjávar­orkunni. Í brúðar­ vendinum mínum var svo lúpína, sem vex vel í þessari sveit, og rabar­bari. Veislu­borðið sjálft var einnig skreytt með lúpínu, sjávar­grjóti og þara sem vinir voru sendir til að tína.“ Hvernig var dagurinn? „Við Daníel vorum bæði búin að hanna og útbúa með kær­kom­inni aðstoð okkar eigin „búninga“ fyrir brúðkaups­daginn sem við klæddum okkur í um morguninn en kirkju­athöfnin fór fram Í boði náttúrunnar 19

2 Bál var tendrað klukkan sex.

3 Brúðurin og vinkonur hennar.

1 Brúðurin með Alexander son sinn í fanginu og vinur þeirra Böddi víkingur með hundinn sinn.

2 3 1

5 4 4 Skreytingarnar voru litríkar og táknrænar.

5 Í tjaldinu ríkti mikil stemning.

6

7 6 Vinurinn Jair hélt eldsýningu.

7 Brúðhjónin á sviðinu þar sem þau fóru með ástareið.

8 Spilað var á bongótrommur til að skapa enn meiri stemningu.

„Um daginn hjálpuðust svo gestirnir að við að undir­búa matinn – grilla lamba­skrokka og læri, búa til salöt, útbúa blóma­ skreytingar og aðrir léku sér og nutu þess að vera saman.“

20 Í boði náttúrunnar

klukkan ellefu á Jónsmessu­morgun. Mestan tíma tók að skorða höfuð­skrautið mitt nógu vel svo að það entist út daginn. Mamma setti svo á mig grænt nagla­lakk sem var punktur­inn yfir i-ið í skreytingunni minni. Veðrið þessa helgina var einstak­lega gott og margir höfðu þegar tjaldað og komið sér vel fyrir kvöldið áður. Séra Pétur úr Óháða söfnuðinum tók á móti fólki og Kurigej Alexandra söng og spilaði með George Hollander, Unni Maríu Bergsveinsdóttur og Jair. Tónlistin skapaði einstakt andrúms­loft í kirkjunni. Um daginn hjálpuðust svo gestirnir við að undirbúa matinn – grilla lamba­skrokka og læri, búa til salöt, útbúa blóma­skreytingar og aðrir léku sér og nutu þess að vera saman. Í Nígeríu, þar sem ég hef oft dvalið, sitja konurnar ætíð saman daginn fyrir veislu­hald og sýsla syngjandi og sælar við matar­ gerð. Mér þykir því eðlilegt að undir­búningurinn sé jafn kjarngóður og sjálf veislan. Áður en kvöld­verðurinn hófst var tendrað bál og Jair vinur okkar hélt eld­sýningu. Trommu­ sláttur var áberandi; bæði kom fólk með sínar eigin trommur og við vorum einnig búin að

8

útbúa margar úr skreyttum plast­t unnum.

Tónlistar­atriði voru af ýmsum toga ásamt maga­ dansi, ljóðalestri, fallegum ræðum, bollywooddansatriði og að auki var spilað á forn víkinga­ hljóð­færi, gestum til mikillar ánægju.

Um klukkan níu fórum við Daníel inn í hús að undirbúa okkur fyrir kvöld­athöfnina. Vinir okkar Flore Nikolas og Pétur Pétursson, sem bæði eru mikið galdra­fólk, leiddu fólkið út að eldi og að heima­tilbúnu sviði sem þau höfðu skreytt. Áður en gestirnir komu út voru þeir beðnir að skrifa óskir til okkar sem þeir enduðu síðan með að gefa eldinum og þannig senda okkur blessun sína.

Athöfnin var orku­mikil og við kölluðum hvort til annars okkar ástar­eið. Að lokum fengum við ógrynni knúsa með til­heyrandi kærleika. Eftir að „skipulagðri“ dagskrá lauk hagaði fólk sér eins og á góðri úti­hátíð og sat við eldinn fram á nótt, spilaði og söng og þeir hugrökku fóru naktir í sjósund.

Vikurnar á eftir voru litaðar af óskil­greindri náttúru­legri vímu sem bæði við og margir af gestunum okkar töluðu um að hafa fundið sterkt fyrir.“

Brúðargjafir

Matarstell

Hnífapör

Glös

meira á bordfyrirtvo.net

L A U G AV E G U R 9 5

Í boði náttúrunnar 21

Hera Björk og Halldór Eiríksson í gættinni á Víðum. Fjölskyldan stundar bæði fiskveiðar í Másvatni og hreindýraveiðar í nærliggjandi sveitum.

Fjalladrottningin Herðubreið blasir við ábúendum.

„Það var búið að teikna stórt og mikið hús í 2007-stílnum, sem myndi rúma allar fjölskyldurnar fimm, en sem betur fer kom kreppan og við fórum ekki út í það bull.“

22 Í boði náttúrunnar

Björgum Víðum!

Viðtal Sigríður Inga Sigurðardóttir Myndir Jón Árnason og G.G.

Í boði náttúrunnar 23

Hera Björk fann loksins not fyrir Alþýðublaðið og Þjóðviljann sem pabbi hennar hafði geymt frá árunum 1920-1950 á þessum skemmtilega úrklippuvegg. Síðan hefur gangurinn verið kallaður Gangur alþýðunnar. Inni í stofunni má sjá gamlan við á veggjum en klæðningin var rifin af og Rustic olía sem blönduð var með hvítum lit var borin á sem kallar fram flottan karakter viðarins.

V Hera Björk Þórhallsdóttir, söngkona og verslunar­eigandi, hefur ásamt foreldrum sínum og systkinum unnið hörðum höndum að endur­bótum á Víðum, gömlu sjarmerandi eyðibýli þar sem afi hennar fæddist og er að finna í Reykjadal í Suður-Þingeyjarsýslu. Þar fær hún útrás fyrir bæði bóndann og dúlluna í sér.

24 Í boði náttúrunnar

íðar voru í mikilli niðurníðslu þegar fjölskyldan hóf endurbætur á húsinu sem hefur tekið miklum stakka­skiptum. Þar hefur Hera Björk ekki látið sitt eftir liggja og dvelur hún þar löngum stundum yfir sumar­tímann. „Afi minn heitinn, Geir Ásmundsson, var fæddur og uppalinn í Víðum en bærinn fór í eyði árið 1973. Við fjölskyldan fórum að vera þar upp úr 1980 og erum þar núna meira og minna yfir sumartímann. Húsið var orðið óttalegur fúahjallur og ekkert verið gert þar í mörg ár. Allir voru uppteknir við annað og þar sem ástandið á húsinu var orðið slæmt vorum við þar aldrei lengi í einu því það var einfaldlega ekki nógu kósí. En svo var hafist handa við endur­bætur og það er búið að gera rosalega mikið en það er líka rosa­lega mikið eftir,“ segir hún og nefnir að eitt það fyrsta sem ráðist var í hafi verið að styrkja gólfið. „Undir húsinu voru tvær stoðir en þær eru núna orðnar þrjátíu og tvær.“ Á tímabili stóð til að rífa húsið í Víðum en horfið var frá þeim hugmyndum. „Það var búið að teikna stórt og mikið hús í 2007-stílnum, sem myndi rúma allar fjölskyldurnar fimm, en sem betur fer kom kreppan og við fórum ekki út í það bull,“ segir Hera Björk hlæjandi og bætir við að kreppan hafi alls ekki verið alvond. Hún segir að í kjölfarið hafi aðgerða­á ætlunin Björgum

Hera hefur einstakt lag á að blanda saman nýju og gömlu, grófu og fíngerðu, og skapa heillandi heild í hvaða rými sem er. Einn veggur í stofunni er þakinn rósóttu veggfóðri og tónar skemmtilega á móti grófum viðarveggjunum. Það er saga í hverju horni.

Víðum verið sett í gang og að stefnan sé að halda Víðum eins gamaldags og hægt er en nútíminn sé samt ansi ágengur. „Það er rafmagn í húsinu og við þurfum að vera með nettengingu, enda öll í þannig vinnu að við verðum að komast á netið. Það er nýkomið rennandi vatn en áður var allt vatn sótt í lækinn. Við erum líka komin með heitt vatn, fengum hitakú, og útbjuggum útisturtu.

Við byggðum sturtuklefa úr bárujárni sem okkur áskotnaðist en við endurnýtum eins mikið efni og við getum. Svo reynum við að fara eins lítið og við getum í Húsa­smiðjuna,“ segir Hera Björk glettin og bætir við að í Víðum fái hún mikla útrás fyrir sköpunar­gáfuna. „Maðurinn minn spyr mig iðulega hvort við séum að fara þangað í frí eða vinna eins og brjálæðingar. Við reynum auðvitað að vera í fríi en erum alltaf að dútla eitthvað í leiðinni. Stundum erum við að frá því við vöknum og þar til við lekum niður í rúmið á kvöldin.

Systir mín er snillingur í að skipu­leggja og setur okkur í hópa og verkefni og stjórnar okkur eins og her­foringi svo að okkur þykir stundum nóg um,“ segir Hera Björk brosandi.

Athygli vekur að veggirnir á gangi hússins eru þaktir úr­k lippum úr gömlum blöðum sem setja mikinn svip á hann um leið og skemmtilegt er að lesa það sem þar stendur. „Þetta eru úrklippur úr Alþýðu­blaðinu og Þjóð­viljanum frá árunum

Fyrsta myndin sem tekin er á kvöldvöku á Íslandi.

Bárður Sigurðsson tók myndina Víðum árið 1906 og þar má m.a. sjá langömmu Heru Bjarkar með afa hennar á brjósti.

1920-1950 en svo virðist sem að í gamla daga hafi fólk geymt allt. Mér finnst það dásamlegt og ég fæ í hnén þegar ég sé gamalt drasl sem í mínum augum eru gersemar. Við vissum ekki hvað við áttum að gera við þessi blöð þar til við mágkona mín settumst niður og byrjuðum að klippa út auglýsingar og skemmtilegar greinar tengdar mann­kyns­sögunni og því sem var fréttnæmt frá þessum tíma. Svo vildum við finna greinar um konur. Þær voru fáar en þó fundum við nokkur ljóð og greinar um konur sem voru að stíga sín fyrstu skref í stjórn­málum. Þessi gangur nefnist Gangur alþýðunnar. Afi var heit­trúaður kommúnisti, las rússnesku og trúði því að allir væru jafnir. Honum til heiðurs var hurðin inn á ganginn máluð eldrauð.“ Þótt Víðar séu ekki alveg í alfaraleið er alltaf mikill gesta­gangur. „Frá miðjum júlí og fram yfir verslunar­manna­helgi er sofið í hverju rúmi og fjögur til fimm felli­hýsi standa úti á túni. Fyrir marga vini okkar kemur sumarið ekki nema komið sé í Víðar. Svo hefur sú skemmti­lega venja skapast að þegar það sést til bíls fara allir, bæði börn og fullorðnir, út á hlað og reyna að giska á hver sé á ferðinni. Stundum eru þetta veiði­menn því húsið stendur við gil þar sem Reykja­dals­á in rennur í gegn. Síðan eru margir á ferðinni sem koma bara til að heilsa upp á okkur, til dæmis af Í boði náttúrunnar 25

26 Í boði náttúrunnar

Herbergið er málað með kalklit sem gefur matta og gamaldags áferð og húsgögnin fá að halda sínu grófa snjáða útliti sem sýnir að þau hafa verið notuð. Ekki skemmir svo gróft tvinnakeflið frá Púkó og smart. TIL VINSTRI: Eldhúsið er lítið og kósí og fullt af gömlum minningum og fallegu fíneríi.

Svefnherbergin eru þrjú í húsinu og hvert með sínum karakter.

því að amma þeirra var í sveit þarna eða afi þeirra dvaldi þar einhvern tímann. Svo er ættar­sagan rakin og það er alltaf skemmti­legt,“ segir Hera Björk og bætir við að þótt húsið sé lítið að utan sé það samt svo stórt að innan. „Það er alltaf nóg pláss. Þótt eld­húsið sé lítið og klósettið minna en lítið og það sé erfitt að vera þarna öll þá gerum við það samt því okkur finnst það æðislegt,“ segir hún. Þegar Hera Björk er ekki í Víðum stendur hún vaktina í verslun sinni, Púkó og smart, sem var opnuð fyrir einu ári. Hún segir Víðar og verslunina eiga það sameigin­legt að þar geti hún fundið farveg fyrir þá ástríðu sína að gera huggu­legt og fínt í kringum sig. „Mér finnst þessi þörf hafa ágerst undan­farin ár. Ef ég væri ekki söngkona hefði ég lært innan­húss­a rki­tektúr. Ég bjó í útlöndum og þar er aðgengi að margs konar hlutum miklu auðveldara en hér á landi. Í staðinn fyrir að kvarta yfir því ákvað ég að gera eitthvað í málunum og opnaði mína eigin verslun.“ Hera Björk dustaði því rykið af gamalli viðskipta­á ætlun sem hún bjó til á nám­skeiðinu Brautargengi fyrir konur í atvinnu­rekstri, sem henni finnst snilldar­ námskeið. „Undanfarin tvö ár erum við hjónin búin að fara í marga hringi með þessa hugmynd en hún þróaðist í þetta. Mér finnst gaman að græja og gera, og finnst skemmtilegast að kaupa

inn fyrir búðina, og ekki síður koma vörunum til landsins. Þessi mann­legu samskipti við fólk úti í heimi eru ótrúlega gefandi. Ég finn styrkleika minn í þessu og hvað þetta á vel við mig,“ segir hún og bætir við að í búðinni sé hún sífellt að breyta og bæta, rétt eins og í Víðum.

Spurð hvaðan nafnið Víðar komi segir Hera Björk að talið sé að það komi úr norrænni goða­ fræði, frá Víðari hinum þögla sem var sonur Óðins. „En það getur líka verið vegna þess að bærinn stendur þannig að þaðan sést mjög víða, svo sem Kinnar­f jöllin og Skjálfandi.“ En á bærinn sér sérstaka sögu? „Nei, það held ég ekki nema það er merkilegt að þar er elsta baðstofu­myndin á Íslandi tekin, árið 1906. Á mynd­inni má meðal annars sjá langömmu mína með afa minn á brjósti.“ Fram undan eru næg verkefni og ljóst er að Hera Björk og fjölskylda hennar munu ekki sitja auðum höndum í sumar. „Það er dálítill hiti í jörðinni og við bæinn er gamall kartöflu­garður sem okkur langar að stinga upp og koma niður kartöflum. Síðan langar okkur að hefja skógrækt. Þótt þetta sé veðravíti á veturna langar okkur að prófa það,“ segir Hera Björk að lokum.

„Það er alltaf nóg pláss. Þótt eldhúsið sé lítið og klósettið minna en lítið og það sé erfitt að vera þarna öll þá gerum við það samt því okkur finnst það æðislegt.“

Í boði náttúrunnar 27

28 Í boði náttúrunnar

UPPRISA HJÓLHESTSINS L í f s s t í ll , f a g u r f r æ ð i o g U M H V E RFIS M Á L

Texti Gunnar Theodór Eggertsson Myndir Jón Árnason Í boði náttúrunnar 29

Gömul sendla hjól sem gerð voru upp og komið aftur í umferð.

É „Læknar lögðust gegn þessu nýja tískufári, enda gátu hættulegir kvillar fylgt hjólreiðum, og bentu á allt frá geðveiki og bjórþorsta að núningssárum og svokölluðum hjólagómum.“

g hef aldrei lært á bíl. Það var ekki beinlínis meðvituð ákvörðun, heldur fyrst og fremst blanda af leti og henti­semi. Ég hef næstum alltaf búið í göngu­færi við skóla og vinnu, annars hef ég hjólað, tekið strætó eða splæst í leigu­bíl til að komast leiðar minnar. Þegar ég segi fólki að ég sé bílprófslaus, rúm­lega þrítugur maðurinn, kemur það oftast nær á óvart. Þegar ég síðan bæti við að þrír bestu vinir mínir séu í sömu stöðu – allir bílprófs­lausir eins og ég – er gjarnt að við­mælendur mínir skelli upp úr eða saki mig um ýkjur. Iðulega er litið á bílprófs­leysi mitt sem einhvers konar and­óf, eins og ég hafi staðsett sjálfan mig innan fylkingar hjólreiða­ manna gegnt þeim sem styðja einka­bílinn. Þótt ég sé sammála mörgu sem tengist umræðu um umhverfis­væn hjól gegn spólandi bíla­ofnotkun, játa ég að það getur verið gott að geta gripið til bílsins. Ég saknaði lík­lega bílsins einna mest þau ár sem ég spilaði í bílprófs­lausri hljómsveit, þar sem ég þurfti jafnvel að draga þungt raf­ píanó eftir götunum og drösla því í strætó, ef ekki fékkst bílfar til að redda rótinu. Ég mun þó líklega láta verða af því næsta haust að setjast á skólabekk og taka blessað prófið; fyrst og fremst til að geta keyrt út úr bænum og létt á keyrslunni hjá konunni minni – en auðvitað verður að fylgja sögunni að allir þessir bíl­prófs­lausu félagar, ég þar með talinn, hafa staðfastlega reitt sig á hjálp­ semi annarra þegar bílferða hefur verið þörf, svo ekki sé minnst á keyrandi kærustur sem hafa þurft að redda ófáum skutl­t úrum í gegnum árin.

Hættuleg hjólakryppa Hjólamenning samtímans byggist á rúmlega aldar gamalli hefð, en fyrstu fjölda­framleiddu reiðhjólin urðu til í Frakklandi upp úr 1860 og þaðan smitaði áhuginn út frá sér til annarra landa, svo sem Englands og Banda­r íkjanna.

30 Í boði náttúrunnar

Reiðhjól gengu í gegnum ýmsar breytingar á nítjándu öldinni en í kringum aldamótin 1900 var hjólið orðið nokkurn veginn eins og við þekkjum það nú. Á fyrstu ára­t ugum reiðhjóla­ menningar­innar voru hjólreiða­menn gjarna álitnir spjátrungar, enda sjaldgæft að sjá hjólandi menn. Þá voru einnig skiptar skoðanir um heilsu­­ bót hjól­­reiða.1 Læknar lögðust gegn þessu nýja tísku­fári, enda gátu hættu­legir kvillar fylgt hjól­ reiðum, og bentu á allt frá geðveiki og bjór­þorsta að núnings­sárum og svo­kölluðum „hjólagómum“. „Hjólaauga“ og „hjóla­a ndlit“ voru einnig rann­ sökuð sérstak­lega sem af brigði­legar afmyndanir á líkömum hjólafólks, auk hinnar ógnvæn­legu „hjóla­kryppu“ – kyphosis bicyclistarum – sem var talin hin mesta úrkynjun á eðlilegri líkams­ byggingu. Miklar vanga­veltur fræði­manna áttu sér stað á þessum mótunar­á rum reið­hjólsins, enda getur verið gott að hafa varann á og van­treysta nýjungum. Í lok nítjándu aldar voru flestir læknar komnir á þá skoðun að hjólreiðar væru ekki aðeins skað­lausar, heldur gætu þær verið allra meina bót. 2 Í fyrstu voru hjólreiðar taldar skað­legar kven­ líkamanum, en einn Parísar­búi ku hafa ritað í mótmæla­grein gegn kvenna­hjólreiðum að athöfnin gæti eyðilagt „kvenleg líffæri sem væru öllum hjóna­böndum nauðsyn­leg“.3 Það þótti heldur ekki sæma konum að láta sjá sig rjóðar og móðar, með svita rennandi niður kinnarnar, á almanna­færi. Þar að auki bættust við flækjur tengdar klæða­burði, þar sem ekki var hægt að hjóla í þeim síðu kjólum sem dömur áttu helst að klæðast í sínum spássi­t úrum. Hjól­hesturinn kallaði beinlínis á róttækar breytingar í klæða­ burði kvenna og stöðu þeirra í sam­félaginu.

Hjólreiðar urðu þannig ögrun gegn útlits­stöðlum og hegðunar­skilyrðum. Það eitt að þær klæddust praktískum fötum, svo sem buxna­pilsum, var

Gamlir fylgihlutir eins og litla sætistaskan og talnalásinn sjást ekki á hjólum í dag.

róttækt svar við kröfum og fordómum sam­ félagsins í garð kvenna. Á reiðhjóli gátu konur hjólað samfætis körlum. Eini munurinn var að kven­hjólin voru með bogna stöng og karl­hjólin með beina, en eftir því sem ég fæ best skilið var sá munur upphaflega gerður til að konur ættu auðveldara með að hjóla í pilsum. Þrátt fyrir að þetta eigi ekki við lengur lifir hefðin áfram og við tölum ennþá um stelpu- og strákahjól. Þróun hjólamenningar á Íslandi Fyrstu reiðhjólin á Íslandi, sem vitað er um, sáust í Reykjavík árið 18904 og sú tíma­setning helst í hendur við þá útbreiðslu sem var í gangi í nágranna­löndunum. Í ritgerð sinni um „Reið­ hjólið á Íslandi í 100 ár“ fjallar Óskar Dýrmundur Ólafsson um þessi frum­k vöðla­hjól og vísar m.a. í skrif Knuds Zimsen, en þegar hann var ungur maður við nám í Latínu­skólanum bjó hann hjá Guðbrandi Finnbogasyni verslunar­stjóra, sem átti einn af þessum fyrstu hjól­hestum. „Hjólgrindin var úr járni,“ skrifar Knud um hjólið, sem varðveitt er á Þjóðminjasafninu, „en hjólin úr tré með járn­gjörðum. Ekkert drif var á því, og var aðeins hægt að stíga framhjólið. Það var því ekki auðvelt að fara hratt á því, og ókleift mátti heita að hjóla á því upp nokkurn verulegan bratta. Ég gerði heldur ekki víðreist á því, hjólaði aftur og fram um Aðal­stræti og renndi mér niður Fischersund.“5 Óskar bendir á að þetta hafi verið svokallað „velocipede“-hjól, sem var vinsælt á sjöunda og áttunda áratug nítjándu aldar­innar víða í Evrópu. Fyrstu hjólin hafa því þegar verið orðin nokkuð úrelt þegar þau bar upp á okkar strendur, en strax árið 1892 kom nýrri tegund sem vakti mikla athygli í Reykjavík. Gripurinn var með risa­stórt framhjól og lítið aftur­hjól og Óskar ætlar að þar hafi verið á ferðinni svokallað „Ordinary“, hjólagerð sem var feikna vinsæl á áttunda og

„Hjólhesturinn kall­aði á róttækar breyt­ingar í klæða­burði kvenna og stöðu þeirra í sam­félaginu.

Hjól­reiðar urðu þannig ögrun gegn útlits­stöðlum og hegðunar­skilyrðum.“

níunda áratug aldar­innar og því frekar í takt við nýmóðins erlenda strauma.6 Upp úr þessu fjölgaði reiðhjólum hérlendis jafnt og þétt, í takt við önnur lönd, og strax upp úr alda­mótum 1900 virðist hjólið vera komið í hlutverk sameiningar­táknsins. Ísafold segir í frétt árið 1904 að „ungir og gamlir, karlar og konur, fara hér á hjólum nú orðið, alveg eins og í stórborgum erlendis“, þótt það minnist einnig á að konur séu þó ívið færri en karlar.7 Innflutningur á hjólum jókst á fyrstu áratugum aldarinnar, sérstaklega á milli­stríðs­ árunum, í takt við aukna vel­megun í sam­félaginu.

Bíllinn hafði þá numið land, en hjól­reiða­sala minnkaði ekki þrátt fyrir það. „Reiðhjólið hafði áunnið sér sess sem hagnýtt farartæki,“ ritar Óskar Dýrmundur, „þó sérstaklega í þéttbýli.“ Smátt og smátt tók þó bíllinn við sem megin­ farar­tækið, eftir því sem framboð á honum jókst á fjórða og fimmta áratugnum. Eftir seinni heims­styrjöld hafði áhuginn á hjólunum dvínað svo um munaði og sjötti ára­t ugurinn var fremur dauf­legur fyrir hjóla­menningu Íslands. Bílaeign lands­manna hafði margfaldast og almenn samgöngu­tækni tekið risastökk. Reykjavík breiddi úr sér og skipulag hennar snerist frekar um bíla en hjól. Í viðtali árið 1970 játar Ómar Ragnarsson að hann hjóli gjarna á ferða­lögum, en hann segir ekki fara hjá því „að hjól­reiða­maður veki eftirtekt. Ég man, að Austfirðingar ráku upp stór augu, þegar ég kom hjólandi, er ég átti að fara að skemmta á Hallormsstað, var ekki laust við, að þeim fyndist maðurinn skrítinn.“8 Upp úr 1980 verða straum­hvörf í notkun reið­hjóla á Íslandi.

Meira var flutt inn af þeim á milli áranna 1980 og 1990 en í 90 ár þar á undan.9 Ólíkir þættir lágu að baki þessum nýja áhuga á hjól­reiðum: Mikil upp­bygging á göngu- og hjól­stígum var sett í gang eftir því sem áhuginn jókst. Aukin meðvitund um umhverfis­vernd, sem sótti í sig veðrið eftir því sem leið á 20. öldina, aukin áhersla á líkam­ lega heilsu, hreyfingu og hreysti sem fylgdi hjólreiðum (og hélst í hendur við þá skokk- og líkams­ræktar­bylgju sem gekk yfir Vestur­lönd á níunda áratugnum), hækkandi olíuverð, auk erlendra áhrifa, t.d. frá Danmörku, þar sem réttur hjólandi fólks í um­ferðinni var orðinn mikill.

Síðast en ekki síst ber að nefna að árið 1979 voru felldir niður tollar af reið­hjólum, sem gerði það að verkum að inn­f lutnings­aðilum fjölgaði svo um munaði.10 Sú vakning á hjól­reiða­menningu sem varð upp úr 1980 hefur haldist og vaxið jafnt og þétt fram til dagsins í dag. Lengri hjóla­ferðir Íslendinga, bæði hérlendis og erlendis, hafa aukist til muna og almennt séð hefur reið­hjólinu verið stillt upp á móti hinum mengandi einka­bíl sem umhverfis­ vænum og sjálf ­bærum kosti. Í kringum þetta nýja umhverfis­væna hlutverk hjólsins hefur ákveðinn lífs­stíll innan borgar­menningar­innar sprottið upp á síðustu árum. Alls kyns tilbrigði við hin vinsælu fjalla­hjól hafa nú skotið upp kollinum á götum borgarinnar, þar sem stíll og fagur­fræði ræður ferðinni umfram tækja­ búnað eða einfalt notagildi. Hjólreiða­ferðir hafa jafnvel fengið á sig nýjan brag þar sem áhersla er lögð á að sitja beinn í baki og vera vel tilhafður líkt og í hinni skrautlegu Tweed-skrúðreið um Í boði náttúrunnar 31

Reykjavík, sem haldin var í annað skipti nú í júní, þar sem þátt­takendur keppast um að hjóla í sínu fínasta pússi, að enskri fyrir­mynd. Þar er lögð áhersla á að reið­hjól séu meira en bara farar­ skjótar, íþróttir eða tóm­stunda­gaman, heldur líka ákveðinn lífs­stíll. Í viðtali við Vísi árið 2012 leggur Alexander Schepsky, annar skipu­leggjenda Tweed-reiðarinnar, áherslu á það sem hann kallar hvers­dags­­lega hjóla­menningu – að fólk líti á hjólið sem eðlilegan hluta af borgar­menningunni.11 Nýjar áherslur Þessar nýju áherslur á hversdagsleika, lífsstíl og fagurfræði innan hjóla­menningar­innar endur­ speglast í þeirri miklu grósku sem nú er í gangi í hjól­reiða­verslunum og verkstæðum sem skotið hafa upp kollinum nýlega, s.s. hjá reið­hjóla­ versluninni Berlín, þar sem áhersla er lögð á falleg hjól til daglegra nota ásamt hversdags­legum og fallegum hjóla­fatnaði, og hjóla­verkstæðinu og versluninni Kríu, sem bæði sérsmíða hjól og gera upp og breyta gömlum hjólum. Einnig hafa rafmagns­hjólin bæst við hjól­reiða­f lóruna, þar sem rafmagns­­mótor tekur við af fót­­leggjunum þegar þess er óskað. Rafmagns­hjólin sem fást í verslununum Ragmagnshjól og Rafhjól verða þannig einhvers konar milli­stig á milli bensín­­ knúinna vél­hjóla og fót­knúinna hjólhesta. Í markaðs­­setningu á slíkum hjólum eru áberandi áherslur á hag­­kvæmni og sparnað í tengslum við not á raf­­hjólum, auk þess hvað þetta sé umhverfis­­vænn ferða­­máti miðað við aðra orku­ gjafa. Á vef hjóla­­verslunar­­innar Rafhjól ehf. er notendum meira að segja boðið upp á að „mæla árangurinn“ og „minnka kolefnis­­fótspor“ í gegnum svokallað Commute Greener-verkefni og app, sem sýnir skýrlega hversu virkur (raf)hjól­ reiða­­maður skiptir miklu máli fyrir umhverfið.

Hjólið er góður og mikilvægur kostur hvað viðkemur áhrifum okkar á um­hverfið. Fyrir utan að veita hjólreiða­manni líkams­­rækt. Hjól geta auk þess verið öflug orkulind. Sjálfur minnist ég þess að hafa eitt sinn farið á afar umhverfis­ væna tónleika í Hollandi þar sem öll raforka húsnæðisins var knúin áfram af hjólreiða­fólki. Það þurfti að manna þrjú hjól stanslaust, annars hefði slokknað á öllu inni í tónleika­salnum.

Tónleika­gestir sáu að sjálfsögðu til þess að aldrei var tómur hnakkur. Svipaðar lausnir má víða finna á vefnum. Einhvers staðar man ég eftir að hafa lesið nákvæma uppskrift að því hvernig hægt væri að tengja hjól við þvotta­vél og sameina þannig þvott og líkamsrækt: Vélin þvoði á meðan viðkomandi hjólaði – og ekki í boði að svíkjast undan.

Bjargar hjólum Bjartmar Leósson vinnur á leikskóla á daginn og bjargar hjólum á kvöldin, ef svo má að orði komast. Hann á sér óvenjulegt áhugamál: Hann veitir gömlum hjólum framhalds­líf. Ég frétti af honum í gegnum hjólaverslunina Berlín, þar sem finna má til sýnis „frelsuð“ hjól úr smiðju hans.

Við mælum okkur mót heima hjá honum og þegar mig ber að garði stendur Bjartmar úti á götu og stillir upp sex hjólum til sýnis. Reið­hjólin eru af ýmsum stærðum og gerðum, öll gjörólík mínu 32 Í boði náttúrunnar

Eftir að hafa lagfært og dútlað við hjólhestana, finnur Bjartmar einhverja leið til að halda hjólunum gangandi, hvort sem það er að gefa þau eða selja.

eigin fjalla­hjóli. Bjartmar sýnir mér hjólin sín stoltur, hjól sem væru líklega enn að grotna niður í einhverri geymslu eða bakgarði ef hann hefði ekki komið til sögunnar. „Gimsteinar leynast úti um allt,“ útskýrir hann, „fólk þarf bara að horfa betur í kringum sig.“ Bjartmar kann að keyra bíl, ólíkt mér, en segist aldrei hafa myndað svipuð tengsl við bíla og hann hefur við hjól. „Bílar hafa komið og farið,“ útskýrir hann, „en hjólin hafa alltaf verið til staðar.“ Bjartmar hefur „bjargað“ á um þriðja tug hjóla á síðastliðnum 2-3 árum, eða síðan hugmyndin kviknaði nokkurn veginn fyrir tilviljun. Hjóla­ endur­vinnsla var ekki á sérstakri stefnu­skrá hjá honum þegar sjálf boða­starfið hófst, heldur kom hug­ljómunin til einfald­lega vegna þess að honum varð starsýnt á reiðhjól í bak­garði sem hann fór reglulega fram hjá og heillaðist af gripnum. Hjólið virtist ekki vera í neinni notkun og Bjartmar ákvað að taka af skarið og banka upp á hjá eigandanum til að forvitnast um stöðu mála.

Bjartmar fékk að hirða hjólið, blés í það nýju lífi og kom því aftur í umferð. Eftir þessa jákvæðu reynslu af hjóla­endur­vinnslu fór hann að hafa augun opin fyrir fleiri hjólum og áttaði sig á því hversu algengt það er að fólk átti sig ekki á dýr­ gripunum sem leynast í geymslum og bak­görðum.

Bjartmar virðist horfa undir oft hrörlegt yfir­ borðið, eða einfald­lega sjá í gegnum hulu tísku­ strauma sem blindar öðrum sýn á fagur­fræðilegt gildi gamalla gripa, og ber kennsl á eitthvað meira en bara „rusl“. Hann fer ekki í þartil­gerðar ferðir til að hafa uppi á hjólum, heldur lætur þau frekar

Óskar Dýrmundur Ólafsson, „Reiðhjól á Íslandi í 100 ár. Saga reiðhjólsins á Íslandi á bilinu 1890-1993 með erlendu baksviði,“ bls. 5. Menntastoðir, 2010. http://www. tf.is/verkefni/lok2010/ menntastodirh2010lok. pdf, vefslóð sótt 25. maí, 2013.

1

2-3 „Reiðhjól á Íslandi í 100 ár,“ bls. 5.

„Reiðhjól á Íslandi í 100 ár,“ bls. 8.

4-6

7 „Reiðhjól á Íslandi í 100 ár,“ bls. 9.

„Reiðhjól á Íslandi í 100 ár,“ bls. 11.

8-10

11 „Hjólað í sínu fínasta pússi.“ Fréttablaðið, menning, 16. maí 2012. http://www.visir.is/ hjolad-i-sinu-finasta-pussi/ article/2012705169953, vefslóð sótt 25. maí, 2013.

koma til sín, og segist finna bestu gripina einmitt þegar hann er ekki að leita að þeim. Eftir að hafa lagfært og dútlað við hjól­hestana þar til hann er sáttur við þá, finnur Bjartmar einhverja leið til að halda hjól­unum gangandi, hvort sem það er að gefa þau eða selja.

Hjólin sem standa fyrir utan hjá honum þegar ég lít við eru sex talsins og öll með sinn karakter. Um er að ræða „gamaldags“ grindur, eins og eru nú aftur að komast í tísku. Borgar­ hjól, stíl­hrein og einföld, með fáum gírum og háu stýri sem lætur hjólreiða­fólk sitja beint í baki með glæsi­brag. Bjartmar ýtir undir stílinn og formið með því að mála hjólin frá toppi til táar í einum og sama litnum. Einslit hjól virðast heilla lista­manninn, því annað áberandi hjól er alveg skjanna­hvítt. Í ljós kemur að þetta er uppáhalds­hjólið hans um þessar mundir. Á því eru hvorki gírar né bremsur, hann hamast bara upp brekkurnar og klæðist svo réttu, þykkbotna skónum til að bremsa niður þær. Aðspurður hvort hann hjóli á þeim öllum segist Bjartmar oft vera með mörg hjól í gangi samtímis, en í augna­blikinu hjóli hann langmest á því hvíta. Af lýsingum hans að dæma þykir honum bersýni­ lega vænt um gripinn og greinilegt er að hann er nátengdur hverju einasta hjóli sem hann standsetur. Þar sem við stöndum á horni við Klambra­t ún og ræðum hjóla­menninguna fram og aftur sjáum við fjöldann allan af hjól­reiða­fólki (langflestir á fjalla­hjólum) bruna fram hjá okkur. Þótt vanga­ veltur nítjándu aldar lækna um „hjóla­kryppuna“

Bjartmar ýtir undir stílinn og formið með því að mála hjólin frá toppi til táar í einum og sama litnum.

Einslit hjól virðast heilla listamanninn.

Bjartmari finnst betra að hjóla beinn í baki og sér það ekki bara út frá þægindum, heldur líka út frá heildarmynd hjólreiðamannsins á hjólhesti sínum.

Þetta hvíta hjól er upp­áhalds­­hjólið hans Bjartmars þessa dagana en á því eru hvorki gírar né bremsur.

ógurlegu hafi ekki reynst áhyggju­efni, þá ber líkams­stöðu óneitan­lega á góma þar sem við fylgjumst með keng­bognum knöpum halla sér fram á lág stýrin. Bjartmari finnst greinilega betra að hjóla beinn í baki og sér það ekki bara út frá þægindum, heldur líka út frá heildar­mynd hjólreiða­mannsins á hjólhesti sínum. Að beygja sig fram getur verið ágætt fyrir þá sem þjóta hratt á sínum fjalla­hjólum, en hvað með þá sem eru að hjóla hvers­dags­lega niðri í bæ, eða í rólegum spássi­t úrum? Þá lítum við mun betur út bein í baki með há stýri, í stað þess að vera dregin niður í formfestu fjalla­hjóls sem hentar einfaldlega ekki hverjum sem er eða hvenær sem er.

Eftir spjallið við Bjartmar hugsa ég um öll hjólin sem leynast í geymslum og görðum sem ég bruna fram hjá. Ég hugsa um þau hjól sem ég hef átt og hjól­drusluna mína sem mig dauðlangar að losna við en tími nú ekki að henda. Eftir ár verð ég kannski kominn á bíl í fyrsta sinn. Það sem ég óttast helst við bílprófið verður freistingin að hafa bílinn alltaf til taks sem auðveldan kost til að skreppa út úr húsi; óþarfa tilhneiging sem getur hæg­lega leitt til ofnotkunar. Frelsi hjól­reiða­ mannsins felst í því að taka bílnum aldrei sem sjálfgefnum hlut.

Eftir að hafa fylgst með aragrúa reið­hjóla þjóta fram hjá okkur á meðan við skegg­ræddum hjóla­menninguna bendir Bjartmar mér á að nærri húsinu hans megi líta dæld eða línu í mal­bikinu, þar sem hjól hafa til langs tíma rúllað fram hjá.

Hjólin hafa þannig í gegnum árin mótað borgar­ landslagið, eins og dropinn holar steininn. Í boði náttúrunnar 33

á hjóli Áróra Gústafsdóttir Á hvernig hjóli ertu?

Hjólið sem ég er á þessa dagana er hjólið hans Spessa, eiginmanns míns, sem hann notar ekki neitt. Hjólinu mínu, DBS Kilimanjaro-­k venhjóli, var stolið fyrir allnokkru.

Hvenær keyrðirðu bíl síðast?

Sumarið 1998, en þá keyrði ég til Ísafjarðar.

Fór alla verstu fjall­­vegi landsins ásamt Bergrós dóttur minni. Ástæðan var sú að það var búið að tuða svo mikið í mér að keyra og má segja að ég hafi eigin­lega verið mönuð í þetta. Það hefur lítið verið tuðað í mér síðan!

34 Í boði náttúrunnar

Af hverju hjól en ekki bíll? Ég tók bílprófið vorið 1987 hjá Hreini öku­ kennara á Laugarvatni, flutti svo til Óslóar um haustið og þar þurfti ég ekki á bíl að halda. Í Ósló var bara vesen að vera á bíl og mjög þægilegt að vera á hjóli, fótgangandi eða nota almenningssamgöngur. Þegar ég flutti aftur heim til Íslands voru almennings­ samgöngur frekar slappar og ég var fljótari að hjóla en að rúnta um í strætó. Frá 1996 hefur hjóla­stígum fjölgað og Kópavogsbær bætt samgöngur fyrir hjólreiða­fólk. Sveitar­ félögin hafa síðar tengt stígana saman. Ég hef nokkrum sinnum verið komin að því að gefast upp á þessu og við það að fá mér bíl en svo reikna ég út hvað bíllinn kostar og ég tími því ekki. Það kostar um 1,3 milljónir á ári að eiga ódýrasta bílinn, skv. útreikningi F.Í.B. Ég vil frekar ferðast eða gera eitthvað annað fyrir peningana. Að auki slepp ég við að fara í ræktina, sem er það allra leiðin­ legasta sem ég geri. Stundum verður ekki hjá því komist að fara með bíl en þá eru allir boðnir og búnir að skutla mér. Það má líka taka ansi marga leigubíla fyrir 1,3 milljónir.

Uppáhalds fylgihluturinn?

Freitag-taskan mín sem er vatnsheld og hægt að stækka eftir því hvað þarf að setja í hana. Hún situr alveg föst, alger snilld.

Hjólaklæðnaðurinn? Ég kýs að klæði mig í venjuleg föt en það fer samt eftir veðri, sem getur verið alls konar eins og við þekkjum. Ef hann er rigningar­ legur er ég með regnjakka og buxur í tösk­ unni. Á veturna er ég með ullar­lambhús­ hettu undir hjálminum og í hlífðar­fötum og ekki má gleyma að setja nagladekkin undir.

Uppáhalds hjólaleiðin?

Með fram Kársnesinu og upp í Öskjuhlíð á leiðinni til Reykjavíkur. Stígurinn er alveg við sjóinn, fjarri allri umferð og ég nýt sjávar­ lyktar­innar á leiðinni. Ég er yfirleitt á rólegri yfir­ferð og næ að njóta fegurðarinnar.

Markmiðið er að njóta en ekki þjóta.

Mynd Jón Árnason

hjólagripir Smart hjólaskilti.

Púkó & smart, Laugavegi 83. 7.500 kr.

Umhverfisvænn stálvatnsbrúsi.

Radísa, Strandgötu 17, Hafnarfirði.

3.900 kr. Radisa.is Boneshaker-hjólatímarit.

Kría. 1.500 kr.

Yakkay-hjálmur, til í mörgum útfærslum.

Kría og Cintamani, Bankastræti.

16.900 kr.

Margverðlaunaði YEPP-barnastóllinn.

Til í mörgum litum. Einnig til gerð sem festist á stýrið. Rafmagnshjól, Skipholti 33. Frá 20.900 kr.

Rafmagnshjol.is

Green Oil, umhverfisvæn keðjuolía.

Berlín. 1.650 kr.

Smekklegu hollensku QWICrafmagnshjólin.

Til í mörgum útfærslum fyrir kvk. og kk. Rafmagnshjól, Skipholti 33.

Frá 289.900 kr. Rafmagnshjol.is

Brooks-leðurhnakkur.

25.900 kr. Brooksengland.com Í boði náttúrunnar 35

Myndir Jón Árnason Texti Guðbjörg Gissurardóttir

Gróðurhúsið er vinnu­ staður og unaðsreitur þar sem Hlín ræktar og býr til blómaskreytingar.

Hlín er þekkt fyrir fallegt handbragð og frumlegar blómaskreytingar þar sem hún nýtir það sem hendi er næst.

Vínviðinn notar Hlín m.a í blómaskreytingarnar og borðar og gefur restina.

Lítið falið leyndarmál Hlín Eyrún Sveinsdóttir stofnaði blómabúðina Hlín blómahús árið 1993 í Mosfellsbæ og rak hana í sextán ár áður en hún ákvað að loka þeim kafla í lífi sínu, minnka stressið og fara að taka sér helgarfrí eins og venjulegt fólk.

H

lín kom sér upp vinnuaðstöðu og lítilli búð á heimili sínu á Sveins­stöðum sem er staðsett í fallegu umhverfi rétt ofan við Álafoss-kvosina. Í dag er gróður­húsið hennar vinnu­staður og unaðs­reitur sem hún nýtir til að rækta og búa til blóma­skreytingar, bæði fyrir nýja og gamla trygga kúnna. „Þegar ég lokaði búðinni fór ég fyrst að kynnast gróður­húsinu sem var hér fyrir þegar við fluttum hingað. Það hafði aldrei verið draumur minn að eignast gróður­hús enda var ég alltaf að vinna í blóma­búðinni og hafði ekki tíma til að rækta minn eigin garð.“ Það tók Hlín ekki langan tíma að kynnast og læra inn á gróður­húsið. „Það var helst hitinn sem ég þurfti að átta mig á og hvernig best væri að stýra honum.

Hitinn getur hækkað mjög skyndi­lega og þá er eins gott að vera til­búinn að opna allt út og vökva, því plönturnar eru fljótar að skrælna og óæskilegt lífríki að lifna við. Gróður­ húsið er með fjóra ofna sem halda því frost­fríu á veturna en það verður samt ansi kalt yfir kaldasta tímann og þá eru það ullar­sokkar og góður kraft­galli sem gera það að verkum að ég get verið hér úti. En ég nýti gróður­húsið allan ársins hring og held hér mjög vinsæl nám­skeið í kransa­gerð fyrir jólin.“ En líkt og Hlín myndi vín­viðurinn ekki þrífast í gróður­húsinu

36 Í boði náttúrunnar

ef það væri ekki upp­hitað. „Vínviðurinn er ótrúlega seigur og það er aðeins eitt tré sem fyllir næstum því allt gróðurhúsið.

Við hjónin höfum verið dug­leg að klippa hann niður en alltaf kemur hann upp og bara sterkari og flottari en áður. Og hann er frábær efni­viður í blóma­skreytingarnar. Ég nota laufin og berin, bæði græn og óþroskuð, og líka full­þroskuð að sjálfsögðu. Svo borða ég og gef restina.“ Hlín er löngu orðin þekkt fyrir fallegt handbragð og frum­ legar blóma­skreytingar. „Ég reyni að vera eins sjálf bær og ég mögu­lega get þegar kemur að skreytingum. Á veturna nýti ég t.d. mikið greni og köngla en á sumrin nota ég allt sem vex í kringum mig, hvort sem það er úti í náttúrunni eða inni í gróður­húsi. Ég rækta sjálf mikið af blómum hér í gróður­ húsinu sem ég nota svo í skreytingarnar. Ég nýti einnig gamlar sultu­krukkur og plast­ílát sem blóma­potta og svo fer ég jafnvel í ísskápinn og nota salat­blöð og ávexti ef mér finnst eitthvað vanta. Markmiðið er að nýta náttúruna en ekki vaða yfir hana,“ segir Hlín að lokum. Á síðu 54 sýnir Hlín okkur hvernig við getum gert fallegar blóma­ skreytingar úr því sem náttúran býður upp á.

Hlín hefur komið sér upp góðri sjarmerandi vinnu­aðstöðu í gróðurhúsinu með aðstoð eigin­manns síns, Sigþórs Hólm, sem smíðaði m.a. vinnu­borðið. Í boði náttúrunnar 37

„Það leit út fyrir að vera svo einfalt að smíða svona hús að ég var sannfærð um að ég gæti klambrað saman einu sjálf áður en eiginmaðurinn kæmi heim úr veiðinni.“

38 Í boði náttúrunnar

Vegastikurnar sem legið höfðu undir bústaðnum í nokkur ár komu loksins að góðum notum. En þær voru notaðar í uppistöðuna.

Plastdúkurinn var það eina sem var keypt í gróðuhúsið. Í gróðurhúsinu fær Valentína útrás fyrir búkonuna í sér.

Smíðað á staðnum Valentínu Björnsdóttur, framkvæmdastýru og eiganda veitingastaðarins Krúsku og Móður náttúru, hefur alltaf dreymt um að eiga gróðurhús. Dag einn, þegar hún var í sumarbústaðnum sínum í Grímsnesinu, lét hún drauminn rætast.

E

inn daginn þegar Kalli, maðurinn minn, var að veiða og við dóttir okkar, sem var þá fimm ára (sjá mynd), vorum einar í bústaðnum fékk ég þá flugu í höfuðið að láta verða af því að skella upp einu litlu gróður­húsi. Ég hafði séð gróður­hús á Laugarvatni sem hand­lagin kona hafði smíðað sjálf. Það leit út fyrir að vera svo einfalt að smíða svona hús að ég var sann­færð um að ég gæti klambrað saman einu sjálf áður en eigin­maðurinn kæmi heim úr veiðinni,“ segir Valentína, en verkefnið var þó aðeins flóknara en hún gerði ráð fyrir. „Ég kann ekki að smíða og skil því ekki hvaða bjartsýniskast kom yfir mig. En eftir að hafa sannfært dótturina um að við mæðgurnar gætum þetta alveg, byrjuðum við á að velja góðan stað fyrir gróður­hús og svo fórum við að leita að efni­viði.

Fyrst skriðum við undir bústaðinn í leit að timbri. Þar fann ég meðal annars gamlar vega­stikur sem höfðu verið á lóðinni þegar við keyptum bústaðinn en ég ekki tímt að henda, sem var reyndar ekki vinsælt hjá bóndanum. Þarna komu þær loksins að góðum notum. Við notuðum vega­stikurnar sem uppi­stöður. Síðan mundi ég að á lóðinni höfðu legið gamlar og ónýttar vatnslagnir og fékk enn og aftur aðstoð dótturinnar við að leita að þeim,“ rifjar Valentína upp. Þær mæðgur fundu

vatns­lagnirnar eftir nokkra leit en þær voru huldar háu grasi. „Vatnslagnirnar dugðu akkúrat sem þverstangir fyrir húsið.

Við náðum auðvitað ekki að klára áður en bóndinn kom heim en hann hjálpaði okkur að klára að setja húsið saman. Daginn eftir fórum við og keyptum gróður­húsa­plast og skelltum yfir húsið og viti menn! Ég var komin með langþráð gróðurhús.“ Valentína þakkar bjartsýnis­köstum sínum margt af því sem hún hefur framkvæmt um dagana sem annars hefði ekki orðið að veru­leika. Nú eru liðin tvö sumur frá því að gróður­húsið var byggt og hún er alltaf jafn ánægð með þennan litla griða­ stað. „Þótt ég sé ekki með mikla ræktun finnst mér allaf jafn nota­legt að fara út í gróður­hús með heitt te á brúsa, sinna einu og öðru og setjast síðan niður að fá mér tesopa. Það er einhver ein­stök og róman­tísk stemning hérna inni, ekki síst þegar það rignir. Þetta litla hús nærir barnið í mér og ég dett inn í bú­ konu­leik þegar ég kem hingað inn. Það má því segja að þetta sé einhvers konar sjálfs­rækt og ef það vex eitthvað grænt í leiðinni er það bara plús.“ Valentína segir þetta litla verkefni hafa verið ómaksins vert og þrátt fyrir að fyrsta gróður­húsið sé ekki tilkomumikið sé hún strax komin með nýja drauma um fullorðins­gróðurhús! Í boði náttúrunnar 39

„Hér á Íslandi er í raun hægt að rækta hvað sem er með réttu aðstöðunni.“

40 Í boði náttúrunnar

Notaður var afgangspanill úr sumarhúsinu til að klæða báða gaflana á gróðurhúsinu.

Vökvun er stýrt með batterísklukku en við hana er hægt að tengja allt að sex vökvunarslöngur.

Trjágræðlingarnir dafna vel í gróðurhúsinu.

Tæknilegt í sveitinni Fyrir ári reistu hjónin María Nordal og Þórir Örn Garðarsson gróðurhús á sumarbústaðarlandi sínu á Þingvöllum. Þau hafa nú tekið nýjustu ræktunartækni í þjónustu sína.

Þ

órir er rafvirki og framkvæmdamaður sem gengur í öll verk og kann því vel að nýta gamla hluti. „Ég keypti gamla gróður­húsa­grind frá Flúðum sem ég stytti um nokkra metra og flutti hingað til Þingvalla. Síðan fóru þrjú tonn af steypu í sökkul sem festir grindina niður og á að tryggja að gróður­húsið fjúki ekki í burtu einn góðan veður­ dag! Til að byrja með klæddum við húsið með plasti en okkur fannst það ekki nógu fallegt. Þess vegna ákváðum við að nota afgangs­panil úr sumar­húsinu til að klæða báða gaflana á því og núna erum við mun sáttari við hvernig húsið lítur út.“ Óhætt er að segja að gróðurhúsið sé tæknivæddara en flest gróður­hús í einkaeigu, enda eiga þau hjón verslunina Inni­ garðar sem flytur inn og selur tæki og tól til ræktunar. „Helsta vandamálið við ræktun í gróðurhúsi er að halda réttu hita­stigi og vökvun,“ segir María. „Við leystum það með því að nota hita­mæli sem setur viftu í gang ef hitinn fer yfir ákveðið hámark. Síðan settum við gluggaopnara með gasskynjara sem opna þá og loka eftir þörfum. Með þessu móti náum við að halda hitanum niðri, en á sólríkum dögum getur hann annars farið upp í fimmtíu gráður. Gluggaopnararnir ganga ekki fyrir rafmagni og henta því vel fyrir gróðurhús sem eru ekki með rafmagn eða þar sem erfitt er að lofta út.“ Vökvunin er einnig sjálfvirk. „Við erum með batterís­k lukku sem stýrir henni. Við getum tengt allt að sex vökvunar­slöngur við klukkuna og stillt hvenær og hversu oft við viljum að hver slanga fari í gang. Seytl­slangan sem vökvar jarðar­berin fer t.d.

í gang klukkan sex alla morgna. Slanga númer tvö er notuð til að vökva berja­r unnana. Hún er með allt aðra stillingu en á þennan hátt getum við stillt sex mis­munandi vökvunar­tíma og -tíðni. Þetta er eins og að stilla sex vekjara­k lukkur, svo einfalt er það,” segir María, stolt af nýjustu græjunni. „Að sjálfsögðu prófum við allan þann búnað sem við seljum.

Við erum því með ýmsar ræktunar­aðferðir í gangi í gróður­ húsinu, svo sem einfalt r­ æktunar­kerfi með flot­rofa og vatns­ tunnu sem sér um að skammta vatn eftir þörfum plöntunnar og svo ræktum við í mold, kókos eða vikri.“ Það virðist fara vel um gróðurinn hjá þeim Maríu og Þóri og sprettan er óvenju­góð, hvort sem það eru jarðarber, baunir, berja­­runnar, tómatar, plómutré, kúrbítar eða grasker sem þau hjón eru að prófa að rækta í fyrsta sinn. „Hér á Íslandi er í raun hægt að rækta hvað sem er með réttu að­stöðunni,“ segir Þórir, sem hefur gert ýmsar tilraunir í gegnum tíðina, eins og að nota heima­tilbúna sólar­sellu á lítið gróðurhús sem knýr viftur og þær hita eða kæla eftir þörfum. Þau hjón sjá ekki eftir þeim tíma sem þau hafa lagt í fram­ kvæmdirnar og segjast jafnframt löngu hætt að láta tilviljanir ráða í ræktuninni. María skrifar samviskusamlega niður allt sem þau gera, merkir hverja plöntu og heldur þannig utan um árangurinn en á þennan hátt fá þau bestu uppskeruna. „Þetta er besta vitleysan sem við höfum farið út í,“ segja þau hjón að lokum, alsæl með gróðurhúsið sitt.

Í boði náttúrunnar 41

VISTMENNING

PERMACULTURE – Náttúran, fullkomin fyrirmynd

Með fyrirmyndum úr náttúrunni getum við skapað sjálfbært og umhverfisvænt samfélag í anda hugmyndafræðinnar „permaculture“ eða vistmenningar. Kerfið er ekki nýtt af nálinni en getur leikið stórt hlutverk í framtíðinni í þeim knýjandi verkefnum sem mannkynið stendur frammi fyrir í umhverfismálum.

Texti og myndir Helga Sif Guðmundsdóttir Myndskreyting Dilly Williams

V

Við hönnun vist­menningar­ garðs væri fyrst spurt: „Hvar á þetta heima og hvar væri ákjósan­legast fyrir heildina að planta þessu?“ Virðing fyrir jörðinni og mann­fólkinu ásamt sann­ girni er kjarni siðfræðinnar.

istmenning er hugmyndafræði sem snýst um að búa til sjálf bært samfélag, með náttúruna sjálfa og mynstur hennar sem fyrirmynd. Þessi hug­mynda­fræði nýtist við að skapa ýmiss konar kerfi, allt frá litlum heima­garði, gróður­húsi, vatns­ræktar­­kerfi til heilu samfélaganna.

Hugtakið permaculture er samsett úr orðunum „permanent“ og „agriculture“ og var upprunalega hugar­­fóstur Bills Mollison frá Tasmaníu og Davids Holmgren frá Ástralíu, en árið 1978 gáfu þeir út bók sem bar heitið „Permaculture One“ og þótti mjög byltingar­­kennd. Hugtakið þróaðist svo í perma(nent) + culture; sem sagt kerfi sem nýtist í öllum þáttum samfélagsins. Þannig sé hægt að nýta það jafn vel við að rækta plöntur í kassa á svölum sem í umfangs­­miklum land­­búnaði eða í öðrum þáttum samfélagsins, s.s. skipulags­­málum, arkitekt­úr eða jafnvel peninga­­stjórnun.

Vistmenning er byggð á samþættingu tólf ólíkra megin­reglna hönnunar, sem sjá má á með­ fylgjandi mynd, en þessir tólf þættir byggjast á grunn­­siðfræði sem lýtur að sanngirni og virðingu fyrir fólki og jörð. Þetta er kjarni hugmynda­ fræðinnar en um hann hringa sig svo sjö aðrir þættir menningar okkar sem vistmenningarhugtakið nær til: 1. Eignarhlutdeild í landsvæði og náttúru: Vinna með náttúrunni í stað þess að drottna yfir henni.

2. Húsnæði: Náttúruvænir innviðir og langtímalausnir.

3. Tækni og verkfæri.

4. Menning og menntun.

5. Líkamlegt og andlegt heilbrigði.

6. Hagkerfi.

7. Landnæði og stjórnun samfélaga.

Vistmenningarsiðfræði: Mannrækt, jarðrækt, sanngirni (innsti kjarni)

Hvernig tengist permaculture-kerfið garðrækt? Í hönnun og útfærslu á vistmenningargarði er fyrst og fremst tekið mið af náttúrunni svo að 42 Í boði náttúrunnar

hann geti verið sjálf bær, fjölbreyttur og lífrænn.

Plönturnar þurfa að mynda heildrænt vistkerfi sem bæði gefur og þiggur og er að mestu leyti óháð inngripi mannsins. Við hönnun slíks garðs væri því fyrst spurt: „Hvar á þetta heima og hvar væri ákjósanlegast fyrir heildina að planta þessu?“ Hönnun garðsins ræðst af lífríkinu sjálfu og markmiðið er að hámarka samvinnu heildarinnar og skapa jafnvægi. Úrgangur, vinnuframlag og notkun orku, s.s. vélknúinna verkfæra, er höfð í lágmarki enda mark­miðið að búa til garð sem er sjálf bær og þarf lágmarks­viðhald. Við hönnun garðsins er mikilvægt að skapa skjól og notast við svokallað „companion planting“, það er að setja saman tegundir sem eru ólíkar en hjálpa hver annarri við að skapa sterka heild. Dæmi um slíkt er t.d. að rækta gulrætur og lauk hlið við hlið.

Laukurinn „felur“ lyktina af gulrótunum fyrir flugum og öðrum óæskilegum skordýrum og ver þær þannig.

Safnkassar og lífrænn áburður eru mikilvægir þættir ásamt söfnun regnvatns, en hafa ber í huga að vinna við vökvun á að vera óþörf eða í algeru lágmarki. Regnvatnið sér jarð­veginum fyrir nægilegum raka og þess vegna er hönnun og útfærsla á staðsetningu þess, s.s. í safntanki og/ eða tjörn, mjög mikilvæg þar sem staðsetningin segir til um það hvort og hversu greiðlega það fer út í jarðveginn og heldur honum rökum.

Vistmenning á Íslandi Hér á landi hafa, enn sem komið er, fáir tileinkað sér vist­menningar­kerfið í garðrækt. Ég hafði þó uppi á Paulo Bessa sem er búsettur á Sólheimum í Grímsnesi og hefur unnið að uppbyggingu á vist­menningar­garði síðastliðin tvö ár. Hann segir að ástæða þess að hann hafi viljað prófa þetta kerfi á Íslandi hafi verið að athuga hvernig það gæti virkað í íslensku loftslagi, þ.e. köldu og vindasömu loftslagi með stuttum og votum sumrum. Hann segir að hann hafi þurft að tileinka sér mikla þolin­mæði því það hafi tekið tíma að finna út bestu leiðirnar til að rækta utan­ dyra og lengja ræktunar­tímann þar sem jarð­

¹²

Náttúruleg form og hráefni úr nágrenninu eru nýtt í garðinn.

Paulo Bessa hefur unnið að upp­ byggingu á vistmenningar­garði á Sólheimum í Grímsnesi síðast­ liðin tvö ár.

Matjurtagarðurinn á Sól­heimum er hannaður eftir megin­reglum og siðfræði vistmenningar.

reglur

Verkfæri sem hjálpa okkur að endurhanna bæði umhverfið og hegðun okkar á skapandi hátt í heimi þverrandi orku og auðlinda.

1

Að taka eftir umhverfinu og taka þátt í því.

2

Að safna og geyma orku (s.s.regnvatn).

3 4

Að ná fram ávöxtun.

Að endurskoða eigin hegðun og vera opin fyrir viðbrögðum.

5

Að nota og kunna að meta endurnýtanlegar auðlindir.

6

Að stöðva framleiðslu á úrgangi.

7

Að hanna með mynstur náttúrunnar sem fyrirmynd.

8 9

Að samþætta fremur en sundra.

Að finna litlar og hægar lausnir, sbr. „slow food“.

10 11

Að stuðla að fjölbreytni.

12

Að framkvæma hlutina á skapandi hátt; nýta og bregðast við breytingum.

Að vera óhrædd við að fara ótroðnar slóðir.

44 Í boði náttúrunnar

vegurinn sé frosinn mestanpart ársins. Þrátt fyrir það hefur honum tekist að rækta ólíkar tegundir grænmetis utandyra með notkun megin­reglna vist­menningar. Hann vill meina að kerfið sé hentugt hér á landi og að ræktun fjölærra plantna, sem sjái að mestu leyti um sig sjálfar, sé tilvalin leið. Einnig sé hentugt að vera með skepnur í köldu loftslagi þar sem gott aðgengi er að beitilandi, því að vist­menningarkerfið sé ekki einskorðað við græn­metis­rækt. Til að verjast frostinu notast hann við aðferðir eins og að þekja efsta lag jarðvegsins með mosa, svokallað „mulching“, og breiða plast yfir jarðveginn þegar kaldast er í veðri. Hann ræktar bæði fjölærar og ein­ærar plöntur og hannar garðinn eftir megin­ reglum og siðfræði vist­menningar. Hann segir mér í símtali að úti sé snjór en hann sé þrátt fyrir það með græn­meti í ræktun utandyra. Þess má geta að verið er að rækta í eyði­mörkum með þessari aðferð, þannig að íslenskt veðurfar ætti ekki að vera of mikil hindrun miðað við það.

Námskeið í vistmenningu (Permaculture Design) Í ágúst næstkomandi verður haldið þriggja daga námskeið í vistmenningar­hönnun. Þar verður fyrir­lesari Penny Livingstone-Stark frá Banda­ ríkjunum sem er þekkt á alþjóða­vettvangi fyrir miðlun sína á vistmenningar­kerfinu. Ég ræddi við Önnu Gandelman, sem stendur að komu Pennyar og námskeiðinu, og spurði hana hvers vegna Ísland hefði orðið fyrir valinu? Hún sagði mér að á Íslandi væru kjöraðstæður til að laga land­búnað að vist­menningu og draumur hennar væri að koma af stað byltingu í sjálf bærum, náttúru­vænum gróður­húsum. Hún segir helstu kostina vera aðgengi landsmanna að ódýrri vistvænni orku, gnægð hreins vatns og miklar ringingar sem geri okkur kleift að safna vatni.

Mögu­leikarnir liggi beinlínis í hendi, þ.e. að gera verksmiðju­vædd gróður­hús sjálf bær og vistvæn

með lífræna ræktun allan ársins hring með hjálp vistmenningarkerfisins. Þannig gætum við mögulega séð okkur fyrir grænmeti og ávöxtum án innflutnings. Anna bendir mér á að tíminn vinni ekki beinlínis með okkur jarðarbúum í umhverfis­málum og því verðum við að færa okkur nær sjálf bærni. Það felist m.a. í því að hætta að fljúga yfir hnöttinn þveran og endilangan með fæðu sem við gætum mögulega ræktað sjálf. Hún bætir því við að það sé algert grundvallar­atriði að bændur fái rafmagnið á lægra verði. Í sjálfu sér flokkast gróðurhús sem slík ekki undir „náttúru­legar aðstæður“. Til dæmis er erfitt að verjast óæski­legum skordýrum, sjúkdómum eða hafa mann­legt vinnu­framlag í lágmarki.

Einnig missum við af náttúru­legum veður- og hita­breytingum sem náttúran býður upp á. Það er því ærið verkefni að hanna sjálf bært verklag í gróður­húsum. Í sjálfu sér er þetta einmitt það góða við vistmenninguna – kerfinu er beinlínis ætlað að laga sig að því umhverfi sem við erum í hverju sinni og finna skapandi lausnir.

Námskeiðið verður haldið í Norræna húsinu og í görðum og gróðurhúsum á Suður- og Suð­vestur­landi dagana 16., 17. og 18. ágúst og kostar 25 þúsund krónur. Það mun fara fram bæði í fyrirlestra­formi og verklegri skipulags­ vinnu. Nánari upplýsingar um nám­skeiðið og skráning:permaculture@simnet.is

ÁHUGAVERT EFNI Á NETINU: facebook.com/permaculturelife korakor.org/en/our-ethic/permaculture /holmgren.com.au permacultureprinciples.com tagari.com og síðast en ekki síst bloggið hans Paulo: greenspot-english.blogspot.com

OkkAr lOfOrð:

Lífrænt og náttúrulegt

Engin óæskileg aukefni

Persónuleg þjónusta

Af hverju að velja lífrænt?

Hreint og næringarríkt

Heilbrigð gróðurmold er undirstaðan Eiturefni óheimil

Umhverfisvænna -stuðlar að sjálfbærni

Geislun bönnuð

Aðstæður bænda og vinnuafls betri

ur Hvaðan kem n? maturinn þin ann ig h Veistu hvern ur? er framleidd

Borgartún

Ekki erfðabreytt

Mannúðlegri meðferð dýra -eðlislæg hegðun og fæði

1 Fákafen 1 Hæðasmári

www.lifandimarkadur.is

Strangar reglur um framleiðsluaðferðir og íblöndunarefni

Flóran þín Umsjón Guðbjörg Gissurardóttir Myndir úr plöntusafni Ívars Þrastarsonar, nema í skógarfræði við LbhÍ.

Plöntugreining er námskeið á flestum brautum við Land­búnaðar­háskóla Íslands þar sem nemendur eru þjálfaðir í því að greina jurtir og grös og kennd uppsetning plöntusafna. Þekkingin er m.a. notuð til að greina frjósemi jarðvegs og meta beitarþol lands. Einnig er hún mikilvægur þáttur í skógrækt þar sem meta þarf hvaða tegundir er hægt að rækta á viðkomandi svæði.

Hvort sem þú hefur áhuga á fegurð villtra plantna, uppruna eða gagn­semi, getur persónulegt jurtasafn verið fróðlegt og skemmti­legt verkefni. Hægt er að gera þetta að samvinnu­verkefni fjölskyldunnar, tína saman flóruna í sumar­bústaðar­landinu eða úr hálendis­ferðalaginu, safna saman lækninga­ jurtum o.m.fl. Útbúa fallega bók þar sem fróðleiknum er haldið til haga, öllum til yndis­auka og fróðleiks.

Aðferð: Safnið saman plöntum, greinið þær með aðstoð góðra handbóka eða Jurtalykilsins (forrit fyrir snjallsíma). Hreinsið svo plönturnar, leggið á pappír til þerris, setjið annað blað yfir og setjið í pressu. Þannig er hægt að þurrka og pressa margar plöntur í einu með því að setja þær hverja ofan á aðra með nægilegt magn af blöðum á milli. Pressan getur t.d. verið tvær krossviðsplötur, sem er hvor um sig á stærð við dagblað, og svo fjórar þvingur til að pressa saman. Skiptið um pappír á hverjum degi og hjá sumum tegundum þarf að gera það tvisvar á dag. Venjulega tekur eina til tvær vikur að þurrka þær alveg. Leggið þær að lokum á laus blöð sem sett eru í plastvasa eða á blöð í bók og límið niður með límbandsræmu. Ákveðið hvernig þið viljið merkja plönturnar og hvaða upplýsingar þið viljið hafa með og útbúið persónulegar merkingar.

Túnfífill

Sauรฐame rgur

Brรถnugras

T贸fugras

Slíðrastór

H rafnaklukka

Vorperla

Skreytt með villtri náttúru Umsjón Guðbjörg Gissurardóttir og HLÍN eyrún sveinsdóttir Myndir jón árnason

54 Í boði náttúrunnar

Í boði náttúrunnar 55

Villt blóm í krukku Ef þú vilt gefa fallega heimagerða blómaskreytingu þarftu ekkert nema gamla sultukrukku, sláturgarn og villt hugmyndaflug!

Aðferð Kerfillaufin eru vafin utan um efsta hluta sultu­ krukkunnar og fest með sláturgarni. Lauf og sprek eru sett ofan í krukkuna og hún fyllt af vatni. Að lokum er útbúinn lítill blómvöndur sem saman­stendur af því sem er í boði á hverjum tíma; í þessu tilviki maríu­ stakkur, loðvíðir, óútsprungið blóm og meira af kerfli.

Bundið er utan um vöndinn og honum stungið ofan í krukkuna fulla af vatni. Um að gera að hafa smá villing í skreytingunni. Ef hún er látin standa lengur en tvo til þrjá daga er gott að skipta um vatn því annars verður vatnið mjög gruggugt.

Blóm í boxi Ljótt plastbox getur komið að góðum notum þegar gera á fallega skreytingu. Hyljið bara hliðarnar og fyllið það af fallegum villtum plöntum.

Aðferð Gert er lítið gat efst á plastboxið, blóma­v írnum stungið í gegn og hann festur þar. Lauf af maríu­stakki eða rifsberjarunna er lagt utan um boxið og vírnum vafið utan um þangað til búið er að þekja allar hliðar.

Einnig er hægt að nota teygjur á minni ílát. Síðan er boxið fyllt með laufi, fíflum og kerfil­blómum ásamt afskornum sprekum. Þá er bara eftir að bæta á vatni og skreytingunni fundinn fallegur staður. Mælum með borðinu úti á palli!

56 Í boði náttúrunnar

Gerðu grillið að pizzaofni Það að grilla pizzurnar er eins nálægt því og það verður að eldbaka þær.

Bláa hveitið frá Kornax er próteinríkt og sérstaklega þróað með pizzugerð í huga. Hnoðaðu deigið heima og taktu það með þér í ferðalagið.

KORNAX - ÍSLENSK FRAMLEIÐSLA Í YFIR 25 ÁR

Í boði náttúrunnar 57

r you Let d min wituhr cet yo danLer biondy h you m ce wit dan r body you

Yogi Detox Detox Yogi Einstökblanda blandaafafjurtum jurtum sem sem hjálpa að Einstök að halda halda líkamanumhreinum hreinumog og alltaf alltaf íí sínu sínu besta líkamanum besta formi. formi.

Inniheldurvatnslosandi vatnslosandijurtir jurtir og og bragðgóð bragðgóð krydd, Inniheldur krydd, gottereraðaðdrekka drekkaYOGI YOGI TEA® TEA® Detox Detox alla gott alla daga. daga.

Næringfyrir fyrir líkama líkama og og sál. sál.

Næring 58 Í boði náttúrunnar

Fæst í næstu verslun Fæst í næstu verslun

Með hækkandi sól finna margir fyrir knýjandi þörf til að taka til hendinni og fara í allsherjar vor­hrein­ gern­ingu þar sem skítugir gluggar eru þrifnir og rykið, sem ekki var sýnilegt í skamm­deginu, er fjarlægt. Á sama árstíma er einnig vinsælt að fara í svokallað dítox eða vorhreingerningu á líkamanum. Það felst í því að losa líkamann við óæski­leg eitur­efni sem geta, ef ekkert er að gert, dregið úr getu hans til að viðhalda sjálfum sér.

Texti Elín Hrund Þorgeirsdóttir

Fasta eða hreinsun hefur verið notuð í ýmsum menningar­ heimum, s.s. Kína og Indlandi, í ár­hundruð og gengur út á að hjálpa helstu hreinsunar­­líffærunum, s.s. lifrinni, nýrunum, húð­­inni, lung­unum og ristlinum, að hreinsa sig. Aðferðirnar eru bæði margar og ólíkar en mark­miðið með þeim flestum er það sama: Að bæta lífs­gæðin með því að hjálpa melting­unni og ónæmis­­kerfinu að starfa betur, bæta svefninn, auka orkuna og svo mætti lengi telja. Ætla má að þörfin fyrir hreinsun sé enn meiri nú en áður fyrr ef miðað er við magn mengunar, eitur­ efna og rusl­­fæðis í umhverfi okkar og neysluvenjum.

Hreinsun er framkvæmd með því að fasta, hvort sem hún er fógin í því að drekka bara vatn, neyta aðeins fljótandi fæðu eða breyta matar­­æðinu. Á þann hátt fær hreinsunar­ kerfi líkamans hvíld og getur hafist handa við að byggja upp og græða líkamann af enn meiri krafti en áður. Fastan getur tekið mismunandi langan tíma eftir því hvaða leið er farin og hversu vanur sá er sem ætlar að fasta. Einnig skiptir miklu máli hvernig fólk brýtur föstuna og byrjar að borða aftur. Við leituðum til nokkurra vaskra kvenna, sem allar hafa boðið upp á leiðsögn í þessum fræðum, til þess að fræðast meira um mikil­vægi hreinsunar­innar, hvaða áhrif hún hefur á líkamann og hvernig best er að bera sig að.

Listgreinin að fasta Að mati Kristbjargar Kristmundsdóttur, jóga­kennara og blóma­­þera­pista, er gjörningurinn að fasta listgrein sem mikil­ vægt er að framkvæma vísinda­lega og af þekkingu til þess að upp­l ifunin verði ánægjuleg bæði andlega og líkamlega. Hún segir að erfitt sé að mæla með einni aðferð því það sé mjög einstaklings­­bundið hvað fólk þarf. „Sem þera­pisti hjálpa ég fólki að velja aðferð sem hentar því með tilliti til aldurs, líkams­­byggingar o.fl. Það er ekki til nein alhliða lausn á því hvernig á að fasta en auðvitað eru samt alltaf reglur sem þarf að fara eftir. Venjuleg mann­eskja myndi aldrei fasta eins og ég geri. Það yrði alltof mikið sjokk fyrir líkamann.“

Kolbrún Björnsdóttir grasa­læknir tekur í sama streng og bætir því við að stundum sé nóg að hætta bara að borða mjólkur­­vörur, ger, sykur og hveiti og drekka kaffi og áfengi en borða allan hefð­­bundinn mat áfram. Þá fær líkaminn frið til að hreinsa sig þrátt fyrir að manneskjan sé ennþá að borða mat. „Það fer mikil orka í að melta þungan mat. Ef fólk er orðið þreytt og er með ein­hverja kvilla sem ræna mikilli orku þá er líkam­inn fljótari að lækna sig ef það er á léttara fæði.“ Kolbrún notar líka jurtir í dítox-meðferð sinni til að hjálpa nýrunum og lifrinni en það eru aðal hreinsunar­­líffærin. „Önnur leið er að fasta aðeins á græn­metis­fæði, hvort sem það er soðið eða hrátt, maukað eða ómaukað.“ Hún mælir samt með því að borðuð sé lifandi fæða með sem ekki hefur verið elduð við háan hita, s.s. súrkál (mjólkursýrt), korn­spíru­safi og spírur sem auðvelda meltinguna. „Ef þú borðar bara grænmeti getur það verið svolítið tormelt.“ Lilja Oddsdóttir, skólastýra Heilsumeistara­skólans, mælir með notkun svokallaðrar salt­vatns­aðferðar. Hún byggist á því að drukkinn er lítri af salt­vatns­blöndu, í sömu hlut­föllum og vatnið í frumum líkamans, á hverjum morgni í tíu daga til að skola út úr ristlinum. Hlutföllin eru ein matskeið af magnesíumi á móti einum lítra af vatni. Æski­legt er að vatnið sé volgt, notað sé hágæða salt, s.s. Himalaya-salt eða íslenska saltið frá Reyk­hólum, og að vatnið sé drukkið á innan við 15 mínútum. Samtímis er best að borða líf­rænan, óunninn mat.

Galdurinn felst svo í því að salt­vatns­blandan fari í gegnum ristilinn án þess að líkaminn sjúgi til sín vatnið en það gerist bæði vegna þess hve hratt vatnið er drukkið og vegna þess að hlut­föllin eru þau sömu og í frumum líkamans. Þeim sem eru með of háan blóð­þrýsting er samt ekki ráðlagt að nota þessa aðferð. „Það er mjög mikil­vægt að fara í gegnum einhvers konar hreinsun á hverju ári til þess að hvíla líffærin því við erum að drepa okkur á því að borða of mikið og ekki nógu góðan mat. Við fáum líka alltof lítið af trefjum úr matnum og losnum því ekki við úr­gang og lyf sem sitja eftir í ristlinum.“ Í boði náttúrunnar 59

Stólpípa eða magnesíum Þeir sem lengra eru komnir fasta oft eingöngu á safa eða mat í fljótandi formi og þeir sem eru komnir lengst, eða í „heims­ meistara­f lokk“ eins og Kristbjörg kallar það, geta fastað með því að drekka aðeins vatn. Það er ekki mælt með því að leik­ menn reyni vatns­föstu því mikil van­líðan getur fylgt henni fyrir þá sem ekki eru vanir. „Það er alltof algengt að fólk ætli sér að fasta án leið­sagnar og drekki bara vatn sem endar með því að við­komandi er að drepast úr haus­verk og van­líðan og gefst svo upp. Ef þú ert græn­metis­æta hefurðu um ótal margar leiðir að velja til að fasta. Ein af þeim væri að borða bara mat úr einum fæðu­f lokki í svolítinn tíma. Þá borðar þú kannski bara græn­meti. Það er til að létta á líkamanum. Mjög flókinn matur er erfiður fyrir meltingar­færin. Það er líka munur á því að fasta á safa og á fljótandi súpum og hristingum því með því að borða súpur og hristinga er líkaminn að fá heitan mat sem veitir vellíðan.“ Kristbjörg bendir á mikil­vægi þess að líða vel á föstunni og því þurfi að fara varlega og fá leiðsögn þeirra sem lengra eru komnir. „Það þarf að gera þetta með gát því líkaminn er að taka upp næringu og verður að skila hægðum, annars er alveg eins hægt að sleppa því að fasta. Margir flaska á þessu atriði. Ef manneskjan er ekki með reglu­legar hægðir getur ristillinn sogað til sín úrgangs­efnin aftur sem þurfa þá að fara annan hring í kerfinu.“ Kristbjörg mælir með notkun stól­pípu en þá er auðvitað mikil­vægt að kunna vel til verka.

Einnig er hægt að taka trefjar, nota magne­síum, C-vítamín og aðrar aðferðir og hver og einn verður auðvitað að velja sína aðferð sjálfur. Lang­f lestir verða að hjálpa líkamanum að koma frá sér úr­gangi ef um safa­föstu sé að ræða. Kristbjörg segist sjálf aldrei fasta án þess að nota stólpípu og skolpoka.

Ekki má heldur gleyma mikilvægi þess að hlúa að öllum líkamanum á föstunni. Góð hreyfing og iðkun jóga og hvers kyns hug­leiðslu er mjög mikil­væg til þess að koma hreyfingu á blóðið og minnka stress í líkamanum. Hugsaðu líka jákvætt til að lyfta andanum og mundu að anda djúpt ofan í maga til þess að fá nóg af súrefni. Að bursta húðina með náttúru­legum

bursta er mjög gott til að losna við dauðar húð­frumur og örva húðina sem er eitt af hreinsunar­líffærum líkamans. Einnig er frábært að fara í nudd. Gufu­böð stuðla líka að betri föstu því með því að svitna losar maður eitur­efni út um húðina.

Allur er varinn góður Þær Kolbrún, Kristbjörg og Lilja eru allar sammála um mikil­ vægi þess að hreinsa líkamann öðru hverju því enginn komist hjá því að fá í sig einhver eitur­efni þrátt fyrir að reynt sé að borða líf­rænt. Samt sem áður er ekki æski­legt fyrir þá sem eru sykur­ sjúkir, með nýrna­bilun eða á miklum lyfjum að fasta. Ekki ættu ófrískar konur og þær sem eru með börn á brjósti heldur að fasta. Lilja bendir einnig á að vara­samt sé að fasta ef mikil and­ leg vanda­mál eru fyrir hendi því til­f inningarnar komi alltaf upp á yfir­­borðið í hreinsun. Hreinsunin ýki í raun allt, hvort sem það séu til­f inn­ingar eða virkni lyfja, og því sé gott að leita ráða leið­ bein­anda ef um ein­hvers konar kvilla, and­lega eða líkam­lega, sé að ræða.

Að lokum er gott að hafa í huga að auðvitað er ekki æski­legt að byrja strax að raða í sig rusl­fæði eða kaffi eftir föstuna. Að brjóta föstuna rétt getur verið eins mikilvægt og að byrja hana rétt. Hversu hægt þið farið í að byrja að borða venju­legan mat aftur fer samt auðvitað eftir því hvernig föstu þið völduð. Ef um er að ræða safa­föstu er gott að byrja á því að borða banana eða aðra ávexti og í fram­­haldinu aðra auð­meltan­lega fæðu, s.s. gufu­­soðið græn­meti og súpur. Forðist að borða mjög feitan mat eða sterk­kryddaðan. Alltaf er mælt með því að taka acido­ philus og aðrar góðar bakteríur fyrir meltingar­færin og drekka vel af vatni. Einnig er gott að borða aðeins fáar matar­tegundir í einu og bíða jafnvel með að borða fisk og kjöt í viku. Fyrstu dagana er því hægt að borða ávexti og svo grænmeti en færa sig yfir í fisk og kjöt eftir u.þ.b. viku. Þegar byrjað er að borða fisk og kjöt er best að byrja á fuglakjöti og fiski. Og það á alltaf við að borða ekki of stóra skammta. Drekkið svo nóg af engifertei og gangi ykkur vel!

Gott í hreinsun Bætiefnið Triphala detox er sérstök jurtablanda fyrir hreinsun. Það er sett saman úr þremur tegundum ávaxta sem eru ama­laki, karitaki og bibhitaki. Algeng­ustu áhrif Triphala eru hreinsun líkamans, endur­nýjun ónæmis­ kerfisins og mildandi áhrif á vanda­mál í maga.

Einnig er blandan full af andoxunar­efnum sem hafa yngjandi áhrif og styrkir hárvöxt.

Fæst í Heilsuhúsunum, 3.321 kr.

Safapressan

Fyrir blóð & ristil

Hurom-safapressan er óvenjuöflug og með svakalega góða nýtingu.

Full­kominn búnaðurinn sér til þess að tap á víta­mínum og ensímum er í lág­marki. Hún er mjög hljóðlát og það er auðvelt að hreinsa hana. Hún pressar ávexti, grænmeti, hnetur, fræ, möndlur og hveitigras!

Suttungamjöður og Vaðgelmir eru jurta­blöndur sem styðja vel við hreinsun líkamans og vinna vel saman. Mjöður­inn hefur afeitrunar­áhrif og er blóð­­hreinsandi, auk þess sem blandan inni­ heldur meðal annars mjólkur­þistil, spirulina og brenni­netlu. Vaðgelmir er blanda sem hreinsar ristilinn og inni­heldur meðal annars leir, þara, rauðrófur og negul.

Fæst í Hátækni og hjá fleiri endursöluaðilum um allt land.

Um 45.500 kr.

Vörurnar fást í Jurtaapótekinu.

Vaðgemill 3.950 kr.

Suttungamjöður 3.990 kr.

60 Í boði náttúrunnar

basíski kúrinnn

– María Kjartansdóttir ljósmyndari HVENÆR? Ég reyni að fara í tvo hreinsikúra á ári, í viku í senn; vorhreingerningu og haust­hreingerningu, sem ég fer oftast í með manninum mínum.

HVERNIG? Ég fer yfirleitt á basískan kúr þar sem maður er víst alltof súr svona yfirleitt. Þá borða ég eingöngu basískan mat og grænt græn­meti er þá í aðalhlutverki. Ég byrja daginn með glasi af vatni með sítrónu úti í og svo fæ ég mér stóran disk af salati, avókadó, spínati, tómötum, rauðlauk, möndlum, rauðrófum og basískum fræjum.

Næst geri ég safa úr engiferi, selleríi og gúrku en ég passa mig á að hafa þetta fjölbreytt og ekki alveg eins á hverjum degi til þess að maður fái ekki strax leiða á þessu. Í hádeginu fæ ég mér brokkólí sem ég dýfi í heima­t ilbúinn hummus. Á kvöldin fæ ég mér svo ofnbakað grænmeti, sem mér finnst æðis­legt eftir allt hráfæðið yfir daginn, og það set ég yfir stóran salatbeð. Stundum gerum við basíska súpu úr grænum baunum og mintu eða öðru basísku grænmeti í kvöldmat.

Aðal­atriðið á basíska kúrnum er svo græna duftið, hveitigras eða Barley-gras, stundum blanda af þessu tvennu, sem ég blanda út í vatn og drekk um þrjá lítra af því á dag.

AF HVERJU? Ég fasta ekki en ég fer í þessa kúra til að hreinsa mig. Þegar maður er búinn að gera þetta einu sinni og finna muninn á sér, verður ekki aftur snúið. Orkan eykst svo svakalega og svo líður manni betur og lítur líka betur út á eftir.

EINHVER GÓÐ RÁÐ? Já, ég mæli með því að byrja rólega, ekki hætta öllu heldur frekar byrja á hveiti­g rasinu út í vatn og sötra yfir daginn og bæta svo hollum og góðum mat við venjulega matar­æðið. Þannig dettur súra fæðið smám saman út. Einnig að fara í svona hreinsi­kúr með ein­hverjum, maka eða vini, það er mun skemmti­legra og meiri líkur á að maður haldi út vikuna.

„Þegar maður er búinn að gera þetta einu sinni og finna muninn á sér, verður ekki aftur snúið.“

fljótandi fæði í viku – Þura Hauksdóttir verslunareigandi

Hvenær? Undanfarin ár hef ég oftast fastað á vorin, í apríl eða byrjun maí. Nú þegar þetta er orðið fastur liður hjá mér er ég farin að hugsa um föstuna töluvert fyrr. Þá reyni ég að drekka meira af safa og borða hollari mat þannig að fastan verði auðveldari. Ég fastaði fyrst undir hand­leiðslu Erlu Stefánsdóttur, en hún hefur leitt hóp fólks í gegnum föstu í fjölda ára.

Hópur­inn hittist vikulega á meðan á föstunni stendur og hugleiðir saman.

Af hverju? Mér hefur reynst gríðarlega vel að fasta. Það hefur góð áhrif á bæði líkama minn og sál, gert til að hreinsa burt eiturefni sem safnast upp í líkamanum. Mér finnst ég líka verða meðvitaðri um hvað það er að borða og áhrif þess á heilsuna.

Hvernig? Undirbúningurinn hefst með því að borða eingöngu grænmetisfæði í eina viku. Ég sleppi þá öllum sykri, hveiti og mjólkurvörum; eins er kaffið alveg tekið út. Hin eiginlega fasta hefst svo í viku tvö. Hugmyndin er þá að vera á fljótandi fæði í eina viku en það fer nú eftir aðstæðum hverju sinni hvað ég næ löngum tíma; hef oftast náð svona fimm dögum. Það er mjög mikilvægt að passa að drekka vel þessa viku. Annars er ég nú enginn sérfræðingur í

því að fasta, drekk bara mikið af hreinsandi grænmetis- og ávaxtasafa, vatni og ómælt magn af jurtatei. Þriðja vikan er síðan eins og sú fyrsta, það er að segja eingöngu grænmetisfæði. Þessar þrjár vikur reyni ég að vera dugleg að hug­leiða, fer í góðar göngur, stunda sund og gufu­böð. Einnig höfum við oft brotið föstuna á huggu­legan hátt, með því að fara í svett í Elliðaár­dalnum hjá Nonna og Heiðari.

„Hópurinn hittist vikulega á meðan á föstunni stendur og hugleiðir saman.“

Einhver góð ráð?

Að passa vel að eiga nægar birgðir af því sem maður ætlar að borða og drekka og að vera alltaf með nesti með sér, t.d. einhvern safa. Mér hefur stundum orðið svolítið kalt í föstu­v ikunni en þá er gott að fá sér heitan bolla af jurtatei. Eins er ómetanlegur stuðningur að vera í sambandi við vini sem eru í svipuðum hugleiðingum og ég er svo lánsöm að eiga marga vini sem fasta á vorin. Einnig les ég upp­byggjandi bækur; núna síðast var ég að lesa bókina hennar Guðrúnar Bergman, Ung á öllum aldri, og Betri næring – betra líf eftir Kolbrúnu Björnsdóttur.

Í boði náttúrunnar 61

sumar

sólarsett 2013

Sundbolur

Marokkósk argan olía

Stálvatnsbrúsi

Selena, Suðurlandsbraut 50 +12.800 kr. Selena.is

Holland & Barrett í Smáralind. +4.890 kr.

Radísa, Strandgötu 17 í Hafnarfirði. +3.400 kr. Radisa.is

RAY BAN Sólgleraugu

Hattur

Skór

Einnig til í rauðu

Til í mörgum litum og gerðum Profil Optik, Laugavegi 24. +26.500 kr.

62 Í boði náttúrunnar

Fyrir hárið frá Dr. Organic

MaxMara. GK á Laugavegi. +9.450 kr.

Umhverfisvænn

Dorothy Perkings í Smáralind +3.995 kr.

Vertu tilbúin að njóta sólarinnar

Styrkir eigin varnir húðarinnar Eucerin® sólarvörn styrkir dýpstu lög húðarinnar og verndar húðina fyrir skaða af völdum sólar­ innar. Hin áhrifamikla UVA/UVB vörn ásamt Licochalcone mynda þriggja vídda vörn og skapa þannig varnarlag í kringum hverja húðfrumu. Eucerin® sólarvarnirnar eru einstaklega góðar fyrir börn þar sem þær innihalda mjög sterka UVA/UVB vörn og eru hannaðar fyrir viðkvæma húð barna. Varnirnar hafa allar verið klínískt prófaðar* sérstaklega fyrir viðkvæma húð og húð barna.

EUCERIN FÆST AÐEINS Í APÓTEKUM

SÓLARvörn kostir og gallar Umsjón Dagný B. Gísladóttir

ÍBN mælir með sólarvörn: ÁN: • PARABENS • ILMEFNA • LITAREFNA • ROTVARNAREFNA MEÐ: • VÖRN GEGN UVB • VÖRN GEGN UVA

Umræða um kosti og galla sólar­varnar hefur verið áberandi upp á síðkastið. Jafnt fólk almennt sem fræði­menn hafa rökrætt um hvort hún sé bráð­nauðsynleg eða bók­ staf­lega af hinu verra. Í boði náttúrunnar skoðaði kosti og galla sólar­varnar; hvernig hægt er að nýta náttúru­legar varnir líkamans og hvaða sólar­vörn er best fyrir okkur – og náttúruna um leið.

Kostir Sólbruni er afar slæmur fyrir húðina og getur, til lengri tíma litið, valdið húðkrabbameini og ótímabærri öldrun húðar­innar. Góð sólarvörn ver húðina fyrir skaðlegum geislum sólarinnar, svokölluðum UVB-geislum, sem valda sólbruna, og UVA-geislum. Það er ekki langt síðan farið var að rannsaka skað­semi UVA-geislanna sem eru alltaf til staðar. Svo framar­lega sem það er birta úti fær húðin á sig UVA-geisla. Þetta eru þeir geislar sem fólk með sólaróþol þarf að verja sig fyrir. Bæði UVA-og UVB-geislar geta valdið húðkrabbameini og stuðla að ótímabærri öldrun húðarinnar. Best er því að nota sólarvörn sem ver húðina fyrir hvorum tveggja þessara geisla.

Gallar

Decubal - 2 in 1 Sun Spray 30: Svansmerkt sólarvörn, sérstaklega ætluð fyrir þurra og við­k væma húð. Hún inniheldur Aloe Vera og E-vítamín og er vatnsþolin. Fæst í Lyfju.

Aubrey - Natural Sun 26: Vatnsþolin vörn fyrir viðkvæma húð, inniheldur lífræna jojoba-olíu og Aloe Vera.

Fæst í Heilsuhúsunum.

Nivea Sun, Pure & Sensitive: Virkar sam­stundis, er vatnsþolin og inniheldur Aloe Vera.

64 Í boði náttúrunnar

Skaðsemi sólarvarnar er tvíþætt. Rannsóknir sýna að hún heftir framleiðslu líkamans á D-vítamíni sem er heilsu okkar lífs­nauðsynlegt og erfitt er að fá nægilegt magn af úr fæð­unni einni saman. D-vítamín er meðal annars talið verja okkur gegn krabba­meini og skortur á því getur leitt til alvarlegrar bein­þynningar. Einnig geta mörg af þeim efnum sem sett eru í sólar­varnar­krem haft alvarleg áhrif á umhverfi okkar og heilsu. Sum efnanna eru jafnvel talin krabbameins­valdandi. Eitt af þeim efnum sem vert er að forðast í sólarvörn er rotvarnarefnið Paraben en það er talið hafa hormónaraskandi áhrif og getur ýtt undir frumu­breytingar krabbameins. Jafnvel er það talið geta haft áhrif á sæðis­framleiðslu karlmanna. Paraben er að finna í mörgum snyrtivörum (þó að úr því hafi dregið) og skolast að lokum út í náttúruna. Sýnt hefur verið fram á slæm áhrif Parabens á ýmsar fisktegundir sem eiga orðið erfitt með að fjölga sér, meðal annars vegna áhrifa þessa efnis. Ilmefni og litarefni skal einnig varast, því að þau geta valdið ofnæmis­viðbrögðum, en einnig hafa rannsóknir tengt þau við mígreni og auknar líkur á ofvirkni og athyglisbresti. Enn eru fleiri efni sem ekki hafa verið rannsökuð nægilega vel en eru umdeild. Þar má nefna efnið Oxybenzone, sem hefur einnig verið tengt við hormónaraskanir, og Retinyl Palmitate sem getur örvað vöxt sortuæxla.

1

Til að fá nægilegt magn af D-vítamíni frá sólinni ættu 5-20 mínútur á dag, án varnar, að duga. Þó þarf að taka tillit til húð­gerðar og við­k væmni hennar fyrir sólbruna.

2

10

sólarvenjur

Hugsaðu einnig um sólarvörnina innan frá. And­ oxunar­efni á borð við C- og E-vítamín, Pycnogenol og Astaxanthin verja húðina fyrir skemmdum ásamt inntöku Omega 3, ólívuolíu og kókosolíu en kókos­ olíuna er einnig gott að bera á sólbrennda húð. Rauðir og appelsínu­gulir ávextir og grænmeti eins og tómatar (tómatpaste), vatnsmelónur, appelsínur, gulrætur o.fl. sem innihalda andoxunar­efnin Lycopene og Carotenoids, hjálpa húðinni að verjast sólbruna og því er þá minni þörf á sólarvörn. Mikilvægt er þó ávallt að hugsa fram í tímann og gefa þessari aðferð 2-4 vikur til að virka. Smá þolinmæði hér!

3

Ef andlitskremið er ekki með sólarvörn er gott að setja sólar­vörnina á húðina áður en það er notað, svo að hún gangi vel inn í húðina. Að nota andlits­krem með sólarvörn allan ársins hring getur hindrað ótíma­ bæra öldrun húðarinnar vegna UVA-geisla sem ná til okkar jafnvel þótt það sé skýjað og smjúga í gegnum gler og flíkur.

4

Ef það tekur þig þrjátíu mínútur að brenna í sól með enga vörn, veitir vörn með SPF 20 (Sun Protection Factor) þér tuttugu sinnum lengri tíma í sólinni án þess að brenna, eða tíu klukkustundir. Þess ber þó að gæta að sólarvörn máist af með svita og vatni og því þarf að bera á sig reglu­lega, helst á níutíu mínútna fresti.

5

Óþarfi er að nota vörn með yfir 50 SPF. Talan getur gefið falskt öryggi en vörnin er lítið betri. SPF 15 ver húðina fyrir 93% af UVB-geislum, 50 SPF fyrir 98% og 100 SPF 99%. Því hærri sem SPF-talan er, því dýrari er sólarvörnin líka sennilega.

6

Berðu gott lag af sólarvörn á húðina. Ef þú berð á þig mjög þunnt lag færðu líklega minni vörn en textinn á umbúðunum segir til um.

7

Sólin er sterkust á milli klukkan tíu og tvö á daginn og þá er gott að fara varlega í sól­böðin, jafnvel klæðast lang­erma bolum, síðum buxum og góðum sólhatti.

8

Hafðu í huga að flest sólvarnarkrem þurfa dálítinn tíma til að smjúga inn í húðina og virka sem skyldi.

Tuttugu mínútur ættu að duga ef þú vilt að vörnin virki áður en farið er út í sólina. Þó eru til ein­hverjar sól­varnarvörur sem virka um leið og þær eru bornar á húðina, en það er þá tekið fram á umbúðunum.

9

Nefið er líklegasti líkams­hlutinn til að sólbrenna og þar er einnig algengast að maður fái sortu­æxli. Það er því mikilvægt að bera vel á nef og aðra staði sem við eigum til að gleyma, eins og til dæmis handar­bök, hár­ svörðinn og ristarnar.

10

Berið sólarvörn á allan líkamann þar sem sólar­ geislarnir fara í gegnum flíkur og sund­boli og geta valdið skaða á húð­inni þótt hún brenni ekki.

Eucerin - Sun Fluid 30: Andlitssólarvörn í kremformi. Hentar vel feitri húð því að hún gefur matta áferð.

Fæst í apótekum.

Lavera - Family sun spray 15: Nature- og Vegan-vottuð sólarvörn sem virkar sam­stundis og inniheldur lífræna sólblóma­olíu. Fæst í Heilsu­húsunum og Lifandi markaði.

JASÖN - Pure natural sun 45: Vatnsþolin sólarvörn sem gerir húðina ekki feita og hentar viðkvæmri húð.

Fæst í Holland & Barrett í Smáralind.

Bübchen - Sensitive 30: Sólarvörn fyrir við­k væma barnshúð en hentar þó öllum aldurs­hópum. Hún er einstaklega vatnsþolin og inni­heldur Aloe Vera. Fæst á Facebook, Bubchen Island. Í boði náttúrunnar 65

Eiríkur Örn Norðdahl er rithöfundur, ljóðskáld og Ísfirðingur í húð og hár.

Hann skrifaði meðal annars Illsku sem hlaut Íslensku bókmenntaverðlaunin fyrr á árinu. Eiríkur á rætur að rekja til Ísafjarðar og ólst þar upp en hefur búið í Västerås í Svíþjóð undanfarin ár. Nýverið flutti hann þó aftur heim í plássið.

Myndskreyting Elísabet Brynhildardóttir

1

Flugið Það hefur enginn komið til Ísafjarðar sem ekki hefur flogið þangað í fallegu veðri – sleikt hlíðarnar og svifið inn í Skutulsfjörðinn í rólegheitunum, helst inn úr Engidal. Það hefur heldur enginn komið til Ísafjarðar sem ekki hefur flogið þangað í vondu veðri – sleikt hlíðar Kubbans í krappri beygjunni niður á flugvöll.

2

Fjarðarstrætið Á góðri fjöru er gaman að rölta eftir Fjarðarstrætinu sjávarmegin við grjótgarðinn. Þar má tína marflær og skoða það sem hafið hefur borið upp á land – strandaða furðufiska og fallegar skeljar. Svo eru alltaf einhverjir sem berhátta sig og hlaupa út í sjó og fá sér sundsprett.

3

Naustahvilft er ekki bara sæti fyrir tröll til að lauga fætur sína í Pollinum heldur næstum eins og stóra sviðið ofan við bæinn. Einhver stakk upp á því að þar mætti halda heimsins stærstu tónleika. Og þegar maður stendur þar og horfir yfir Eyrina er líkt og maður sé í senn fyrir allra augum og algerlega ósýnilegur í fjarskanum, pínulítill maur á risastóru sviði.

4

Kaffihúsin/veitingastaðirnir Það er orðið erfitt að gera upp á milli Hússins, Edinborgar, Bræðraborgar, Tjöruhússins og allra hinna – og sá kúltúr er ekki sjálfsagður, var ekki til staðar á mínum unglingsárum í bænum. En það er hægt að fá verulega gott að éta og drekka á Ísafirði í dag og fyrir það eru allir hedónistar þakklátir. Og á Ísafirði eru sem betur fer margir hedónistar.

5

Smábátahöfnin Þegar ég var lítill fórum við í eltingarleiki á höfninni – héngum utan í bátum og stukkum á milli þeirra í tilraun til að klukka hvert annað.

Slíkt sést að vísu ekki í dag – það fer enginn að dorga án björgunarvestis lengur – en það er samt gaman að rölta um höfnina, fram og aftur bryggjurnar og draga svolítið andann. Það er mjög mikilvægt að draga andann, án þess gæti maður víst allt eins drepist strax.

66 Í boði náttúrunnar

fullkomið te

Umsjón Dagný B. Gísladóttir Ljósmyndir Anthony Bacigalupo

Það er vissulega sáraeinfalt að hella upp á te og mismunandi hvað hver telur fullkomið.

En þegar kemur að hinum fullkomna tebolla þá eru það smáatriðin sem skipta máli. Markmiðið er að ná því allra besta úr telaufunum, óvenjulegum eiginleikum, ilm og bragði. Svo er að taka sér góðan tíma og njóta.

68 Í boði náttúrunnar

Í boði náttúrunnar 69

Tedrykkja hefur verið manninum hugleikin í þúsundir ára. Te var lækningadrykkur í fyrstu en svo fór almenningur að neyta þess í auknum mæli sér til heilsubótar og hressingar. Te inniheldur mikið af andoxunarefnum og vítamínum sem skýrir jákvæð heilsubótaráhrif þess á líkamann. Kaffimenning hér á landi hefur tekið risastökk síðasta áratuginn en það má segja að te hafi orðið dálítið út undan í þessari þróun. Við ákváðum að leita til tesérfræðingsins Guðlaugs A. Guðmundssonar hjá Tehúsinu sem fræddi okkur um listina að hella upp á hinn fullkomna tebolla.

1. MAGN. Almennt er talað um 2 g í 200 ml bolla en góð þumalputtaregla er ein góð teskeið fyrir einn bolla af tei. Ef telaufin eru hins vegar mjög gróf, þarf meira magn.

2. HITI. Flest te bragðast best ef notað er u.þ.b. 80°C heitt vatn í tegerðina. Ef vatnið er of heitt getur teið orðið rammt og biturt því laufin leysa þá út meira tannín. Ef hitastigið er hins vegar of lágt getur bragðið orðið flatt og leiðinlegt. Það er því ekki ráðlagt að hella nýsoðnu vatni beint yfir telaufin heldur sýna smá þolinmæði og láta það standa í um mínútu áður en telaufin eru sett út í.

3. TÍMI Mælt er með því að tímanum sem gefinn er upp á teumbúðunum sé fylgt en svo er um að gera að prófa sig áfram, bragða á teinu eftir tvær mínútur og svo aftur eftir mínútu til viðbótar o.s.frv. Grænt te er hvað viðkvæmast og verður fljótt biturt ef það er látið standa of lengi.

Finndu þá blöndu sem hentar þér og mundu að hágæða telauf er hægt að nota oftar en einu sinni!

Tebúnaður – Í boði náttúrunnar

1 Glær teketill 2 Postulínsbolli

– svo að fallegt teið njóti sín.

Tehusid.is, 4.990 kr.

– í fallegum lit og fullkominni stærð fyrir te.

Borð fyrir tvo, 3.990 kr. með undirskál.

3 Dáleiddur Dreki

– blómate sem springur fallega út eftir að það er sett í heitt vatn.

Tehusid.is, 1.690 kr. pokinn.

4Hunang

– nýsjálenskt og æðislegt á bragðið Holland and Barrett í Smáralind, 2565 kr.

5 Ítalskt súkkulaði 6 Hunangsskeið

– hvítt og dökkt í stórum bitum.

Frú Lauga, 440-590 kr. 100 g.

Púkó og smart, 990 kr.

70 Í boði náttúrunnar

Lítið góðgæti Hollt, gott og alveg svakalega einfalt góðgæti sem hægt er að leika sér með á marga vegu; bæta út í kakónibbum, kakói, kókosmjöli, macca-dufti, fræjum, möluðum möndlum o.fl. Einnig er hægt að skipta sírópi út fyrir steviu-dropa til að gera bitann enn hollari.

1 bolli kókosolía (við stofuhita) 3 bollar af höfrum 2 msk. Agave-síróp 1/2 tsk. vanilluduft/vanilludropar kókósmjöl eftir smekk Hrærið innihaldið vel saman og hnoðið í litlar kúlur. Veltið upp úr kókosmjöli til skrauts og setjið í kæli í 10-15 mín.

Gos í Strokki í Haukadal, 1886. Ljósmyndasafn Íslands.

Ímynd lands og þjóðar – Í boði Sigfúsar Eymundssonar ljósmyndara (1837-1911) Nýlega kom út bókin Sigfús Eymundsson Myndasmiður − Frumkvöðull íslenskrar ljósmyndunar eftir Ingu Láru Baldvinsdóttur. Eins og titillinn ber með sér fjallar hún um ljósmyndarann Sigfús Eymundsson sem var einn af þeim sem tróð slóðina fyrir íslenska ljósmyndun. Myndir Sigfúsar hafa um áratugaskeið verið birtar í fjölmörgum bókum og blöðum og nýttar á ýmsan hátt. Þær eru því margar hverjar orðnar sígildar. Ljósmyndasafn Sigfúsar hefur að geyma fjársjóð sem leita má í aftur og aftur og ávallt sjá eitthvað nýtt og áður óþekkt eða endurnýja kynni við gamalkunnugt myndefni. Við tókum brot af því besta úr bókinni t.d. mannamyndir, myndir af sveitum og bæjum en einnig af helstu náttúruperlum Íslendinga.

72 Í boði náttúrunnar

Skip á Reykjavíkurhöfn, um 1885. Ljósmyndasafn Íslands.

Kirkjustræti í Reykjavík, um 1883. Ljósmyndasafn Íslands. Í boði náttúrunnar 73

Mannamyndir teknar í Reykjavík á árunum 1867–1870. Ljósmyndasafn Íslands.

74 Í boði náttúrunnar

Framtíðin er í okkar höndum Leggur þú þitt af mörkum? Skilum úrgangsefnum á næstu endurvinnslustöð, þar sem tekið er við 36 flokkum til meðhöndlunar og endurvinnslu.

Kynntu þér Flokkunartöfluna á sorpa.is

76 Í boði náttúrunnar

Sjálfbært • grænt • lífrænt • viStvænt • heilbrigt • endurunnið og ekta íSlenSkt

Fáðu þér

ársáskrift fyrir aðeins 4.710 kr. + 3 BLÖÐ Á ÁRI + FRÍ HEIMSENDING

+ 15% SPARARNAÐUR + MISSIR ALDREI AF BLAÐI

www.ibn.is

or - s u - v m

ve t

r

ar

Ofsalega falleg blöð með góðu, skemmtilegu, fróðlegu efni og fallegum myndum. Ég er ákveðin í að gerast áskrifandi, en mig langar líka að eignast blöðin sem eru komin út. Get ég keypt þau einhverstaðar eða pantað þau hjá ykkur og fengið þau send heim.“

u

„Komi þið sæl. Ég var í sumarbústað um helgina og þar var frænka mín með blöðin ykkar og vá! ...ég kolféll fyrir þeim.

Sumar N r.

2 20 13

Guðríður M. Eyvindardóttir

ÁSKRIFT, 3 BLÖÐ Á ÁRI 4.710 kr. ÚTSÖLUVERÐ ÚR BÚÐ 1.790 kr.

ELDRI BLÖÐ 850 kr. stk.

Póstburðabjald innifalið Hægt að greiða með kreditkorti eða láta senda kröfu í heimabanka.

Kaupa á netinu: www.ibn.is Í síma: 861 5588

Eldri blöð: Árstíðirnar fjórar á tilboði, 2.900 kr. + sendingarkostn.

NÝTT & SPENNANDI

DÍSILOLÍA – Umhverfisvænni

SYSTRASAMLAGIÐ Nú er hægt að fá sér heilsusamlegan þeyting strax eftir sundprettinn í Seltjarnar­ nes­lauginni! Verslunin Systra­samlagið var opnuð fyrir skömmu í agnarsmáu húsnæði þar sem Skari var áður fyrr með skyndibita.

Verslunina reka tvær systur sem ólust upp á Nesinu og stukku til þegar húsnæðið losnaði. Þar er hægt að fá heilsusamlegt góð­gæti, s.s. lífrænt kaffi og te, heilsudrykki, slikkerí, kökur, grauta og „boost“ ásamt víta­ mínum, jógafatnaði, fylgihlutum og ýmsum árstíða­bundnum vörum. Áfram systur!

Olís blandar nú, fyrst íslenskra olíu­f yrirtækja, dísil­olíu sína með VLO, vetnis­með­höndlaðri líf­rænni olíu sem er hreinna og umhverfis­vænna dísil­eldsneyti en áður hefur þekkst. Þessi blanda, 5% vetnis­olía, skapar minni koltvísýrings­útblástur dísil­bifreiða. Íblöndunin hefur engin áhrif á lítraverð, eykur ekki eldsneytis­eyðslu en dregur hins vegar úr losun gróður­húsa­loft­ tegunda. VLO er kulda­þolin og einnig brennur hún betur en venjulegur dísill, bruninn verður hreinni og fer þar af leiðandi betur með vél bílsins.

HANNESARHOLT Hannesarholt er nýtt menningarsetur í hjarta Reykjavíkur, til húsa að Grundarstíg 10. Hannes Hafstein reisti þetta glæsilega hús fyrir fjölskyldu sína árið 1915 og nú er rekið þar notalegt kaffihús. Þar er meðal annars borinn fram hollur hádegisverður, gómsætir eftirréttir og svo er frábært úrval af tei. Hannesarholt er einnig hentugt fyrir stóra og smáa fundi og hingað til hafa meðal annars verið fluttir þar fyrirlestrar um hamingjuna, haldnar hugleiðslustundir, tónleikar o.fl. uppbyggilegir viðburðir að okkar skapi!

Sjá nánar á www.hannesarholt.is

Uppsalir Farmers Market-hjónin Jóel og Bergþóra eru umhverfissinnar inn að beini og það kemur því ekki á óvart að þau hafa hannað peysu sem er prjónuð úr endur­unnum galla­buxum! Nóg er til af ónýtum gallabuxum í heiminum og er þetta þeirra framlag til að minnka staflann. Galla­ buxurnar eru tættar niður og síðan spunnið úr þeim band sem þessi fallega peysa er svo prjónuð úr.

Farmers & Friends, Hólmaslóð 2, Verð: 19.400 kr.

KAUPMAÐURINN Á HORNINU Nú hefur Ísafjörður á sig blómum bætt því í byrjun júní var opnuð þar hönnunar­ verslun sem fékk nafnið Kaup­maðurinn. Verslunin er rekin af Gísla Jóni Hjaltasyni sem segir að aukinn straumur ferða­manna, bæði innlendur og erlendur, sé ástæða þess að lifnað hafi yfir verslunar­lífi á Vestfjörðum. Vöruúrvalið er fjölbreytt; þar er að finna fatnað, fylgihluti og skemmtilega heimilisvöru frá íslenskum fram­leiðendum.

Kaup­maðurinn er auðvitað á horninu, nánar tiltekið á horni Austurvegs og Hafnarstrætis.

Hægt er að fylgjast með á Facebook!

78 Í boði náttúrunnar

AUGLÝSINGAR

Frú Lauga Grænmetisvertíðin er hafin í Frú Laugu - hnúðkál, blaðlaukur, gulrætur, salat og margt fleira ásamt jarðarberjum, hindberjum og öðru góðgæti.

Opið þri. til föst. 12:00-18:00.

Lau. 12:00-16:00. www.frulauga.is

Nútíma netbókhaldskerfi

Kogga Vesturgata 5, 101 Reykjavík Sími 552 6466 www.kogga.is

Regla er nýtt og fullbúið netbókhald sem sparar þér tíma og kostnað við bókhaldið. Enginn stofnkostnaður, lágt mánaðargjald og nútímalegt netbókhaldskerfi sem færir sig að mestu leyti sjálft. Kynntu þér kosti Reglu og prófaðu frítt í þrjátíu daga. www.regla.is

Yogabúðin.is Ný vefverslun fyrir þá sem vilja rækta sjálfan sig og umhverfi sitt.

*15% afsláttur af fyrstu kaupum

hugsjón & ást

Lífrænn hönnunarfatnaður, vistvænar yogadýnur, hugleiðslupúðar og dýnur, hágæða jónísk fæðubótarefni.

Einstök Ítölsk undirföt framleidd úr merino-ull, silki og egypskri bómull.

Sími 691 8565 www.yogabudin.is yogabudin@yogabudin.is

*Skráið ykkur á fréttabréfslistann á www.yogabudin.is, þá færðu afsláttarkóða sem veitir þér 15% afslátt af fyrstu kaupum, tilboðið rennur fljótlega út.

80 Í boði náttúrunnar

Umhverfisvæn framleiðsla sem sækir innblástur í gamlar hefðir.

Falleg og hlýleg gjöf handa þeim sem þér þykir vænt um. www.verawilliam.no

Blómavali Skútuvogi Ný sérverslun með lífrænt ræktaðar- og heilsuvörur hefur opnað í Blómavali Skútuvogi. Þar er boðið upp á mikið úrval af vörum á frábæru verði, opið alla daga kl.11-18.

Benedikta Jónsdóttir sölustjóri og heilsuráðgjafi Heilsutorgsins hefur áratuga reynslu og veitir ráðgjöf og þjónustu á heilsutengdum vörum og bættum lífstíl.

Verið velkomin.

Argan olían frá NOW fæst í Heilsutorginu Skútuvogi.

Frábær fyrir hárið, naglabönd o.fl.

Komdu og kynntu þér málið.

Dr. Mercola fæst nú á Íslandi!

Dr. Mercola, vítamín og fæðubótarefni fást í Heilsutorginu, Blómavali Skútuvogi.

Dr. Mercola er einn af vinsælustu heilsulæknum Bandaríkjanna.

Komdu og fáðu ráðgjöf hjá sölustjóra og heilsuráðgjafa okkar, Benediktu Jónsdóttur, og kynntu þér þessar frábæru vörur.

BENEDIKTA JÓ NSDÓTTIR

sölustjóri og

heilsuráðgjaf

i Heilsutorgsin

s

LJÚF MINNING

Smáatriði

Kristín Eiríksdóttir – rithöfundur og leikskáld

„Í hugsunarlausri þrá eftir stigum fór stelpan að ryksuga og berja rykið úr koddum þegar hvarflaði að henni að lausnin á hennar eigin vanda gæti varla verið fólgin í ryki nágrannans.“

82 Í boði náttúrunnar

Til er tölvuleikur sem heitir Sims og er sér­hann­ að­ur fyrir táningsstúlkur. Ég spilaði hann fyrir nokkrum árum fyrir forvitnisakir. Í leiknum er maður stelpa sem er nýflutt að heiman, frá mömmu sem virðist vera einhleyp, alla vega kemur enginn pabbi við sögu. Stelpan býr með vin­konu sinni og til að safna stigum þarf hún að sinna heimilinu. Fyrr getur hún ekki farið út á vinnu­markaðinn og er því undir töluverðu álagi.

Ein­hvern veginn þarf hún nefnilega að borga leigu og, ekki síst, geta keypt sér alls kyns föt og glingur.

Stelpan þurfti að gera eftirfarandi: Hringja í mömmu sína, þrífa, elda og koma vinkonunni til að hlæja. Þetta gekk vel. Stelpan fékk að launum spegil sem hún átti að nota til að æfa sig fyrir atvinnu­viðtöl. Stelpan fylltist bjart­sýni og fór að skoða alls kyns sæta muni sem hægt var að kaupa til heimilisins og endaði með að fjár­festa í potta­plöntu. Allt í einu fóru að berast við­vörunar­ hljóð og hún flýtti sér að hringja í mömmu sína.

Við­vörunar­hljóðin þögnuðu um stund. Hverju hafði hún gleymt? Allt í einu hvarf spegillinn. Æ, æ. Hún hafði ekki verið nógu dugleg að æfa sig.

Eða var það ástæðan? Það sem verra var: Vinkonan var farin inn í herbergi til sín og hágrét. Stemningin varð drunga­leg og stelpan hljóp örvilnuð um íbúðina í leit að einhverju sem myndi bæta aðstæður.

Neðst á skjánum birtist orð­sending þess efnis að rukkað yrði um leigu eftir þrjá daga og að stelpan væri ekki enn komin með vinnu. Sam­býlis­konan birtist æpandi í dyra­gættinni og skellti á eftir sér hurðinni, greini­lega ósátt við eitthvað, en hvað?

Hverju var stelpan að gleyma? Hún var búin að tala við mömmu sína í símanum, þrífa, elda og segja sambýlis­konunni brandara. Stemningin á heimilinu var orðin þrúg­a ndi og skyndi­lega lyppaðist potta­plantan niður. Stelpan hafði gleymt að vökva! Nú þurfti hún að komast út, fá sér ferskt loft og hugsa upp einhver ráð. Henni til undrunar reyndist það ekkert mál. Hún stóð á gras­f löt fyrir utan húsið og var bent á að hún hefði ekki unnið sér inn nægilega mörg stig til að eiga fyrir strætó. Hins vegar gæti hún gengið í

heim­sókn til vinar síns sem byggi aðeins neðar í götunni. Þetta virtist góð hugmynd. Stelpan var orðin ein­mana og döpur eftir að sam­býlis­konan snerist gegn henni og mamma hennar þusaði bara í símann. Hvað sem hún reyndi virtist ekkert vera nógu gott og hún gat ekki einu sinni haldið lífinu í einni plöntu. Neðst á skjánum birtist orð­sending þess efnis að hún þyrfti að borga leigu eftir tvo daga og að hún væri ekki enn komin með vinnu.

Hver sendi eiginlega þessar orð­sendingar? Var það kannski pabbinn sem annars lét aldrei sjá sig, hugsaði stelpan og lötraði eilítið hnuggin heim til þessa vinar síns. Hann reyndist vera strákur á hennar reki og í fyrstu hélt stelpan að hún gæti slakað aðeins á með honum, fengið sér kokteil og horft á tón­listar­myndbönd eða álíka. Hún var samt ekki fyrr sest í sófann en henni var bent á hversu skítug íbúð vinarins væri og að hún gæti unnið sér inn stig með því að taka aðeins til. Í hugsunar­lausri þrá eftir stigum fór stelpan að ryksuga og berja rykið úr koddum þegar hvarflaði að henni að lausnin á hennar eigin vanda gæti varla verið fólgin í ryki nágrannans.

Strákurinn spilaði bara Grand Theft Auto og þóttist ekki sjá hana. Í Grand Theft Auto þarf að ræna bíl, keyra niður vegfarendur, sækja vændis­ konur handa foringja klíkunnar o.s.frv.

Skyndilega var eins og rynni upp ljós fyrir stelpunni: Hún skildi hvernig þessi leikur speglaði raunveru­leika hennar. Hún mundi eftir að hafa heyrt að þrátt fyrir að konur skiluðu u.þ.b. 70% vinnu­framlags heimsins ættu þær ekki nema 1% af auðæfum þessa sama heims. Svona virkar það, hugsaði stelpan og hún ætlaði að skvetta úr skúringa­fötunni yfir sjónvarps­samstæðu stráksins en leikurinn bauð ekki upp á það. Hún ætlaði að rjúka út, ganga í hús og safna liði til að mótmæla, en leikurinn bauð ekki heldur upp á það. Á þessum tímapunkti skildi ég við stelpuna, gapandi með skúringa­fötuna í fanginu, og hún stendur þarna enn þá, frosin í miðri uppgötvun og starir á hnakka stráksins sem brunar ein­ beittur áfram inn í eilífðina og kippir með sér stöku vegfaranda.