Noord-Holland boek

Noord-Holland

Op zoek naar het wezen van Noord-Holland

Van De Cocksdorp tot Crailo, van Wieringen tot Vogelenzang, van Opperdoes tot Amsterdam...

Colofon Fotografie:

Chris Hoefsmit (www.chrishoefsmit.nl) Jurriaan Hoefsmit (www.theportfolio.eu) Fred Icke (www.ickedesign.nl)

Teksten:

Wim Vogel Sieto Flink Hanna Bus Sabine Govers Els van Uhm David Howes Smit Jim Smithuis

Vormgeving:

Icke Design Jurriaan Hoefsmit Erika Wesselius

Voorwoord Van De Cocksdorp op Texel tot Crailo in Het Gooi, van Wieringen tot Vogelenzang, van Opperdoes tot en met Amsterdam: alle steden, stadjes, dorpen, buurtschappen en landschappen van Noord-Holland geportretteerd in een boek dat vooral een fotoboek wil zijn.

Geïnspireerd door het enthousiasme van de Haarlemse fotograaf Chris Hoefsmit trok een handvol fotografen en schrijvers een jaar lang door hun provincie op zoek naar het unieke, het bijzondere, of juist het alledaagse in de vierenzestig gemeentes, in de tientallen steden en in de honderden dorpen.

Voor de hand liggend zijn hun foto’s zelden, wel typerend en altijd verrassend. Datzelfde geldt voor de teksten die de foto’s begeleiden.

De makers van dit boek lopen in leeftijd en ervaring flink uiteen. De jongste is negentien, de oudste vierenzestig. Die diversiteit garandeert een brede kijk, voorkomt stereo­typen en zorgt voor afwisseling van beeld en tekst.

Een grotendeels onbekende wereld ontdekten zij. Nooit geweten dat je op Wieringen gewoon voelt en ziet dat je op oud land bent, dat Kolhorn en Zuiderwoude van die idyllische, stille plekken zijn, dat Hinderdam zo prachtig tegen de Vecht aanligt en dat vlak boven Amsterdam de grote, groene weidsheid en rust alom aanwezig zijn.

Maar van alle kanten rukken ook de nieuwbouwwijken, de winkelcentra, de auto- en andere ‘boulevards’ op en niet te vergeten de bedrijfsterreinen met daarop de identieke hallen. Dit boek is daardoor een moment­ opname, een document: morgen is de wereld, ook in Noord-Holland, alweer anders.

De samenstellers

Wanneer je met de bloemenveiling en de tv-studio’s in je achterhoofd de drukke N201 verlaat en Aalsmeer binnenrijdt, geloof je je ogen niet. Want hier in het hart van de randstad heerst de rust van een oud dorp. Huizen aan het water, een boot in de achtertuin, een oude brug waarover je niet te hard mag rijden en natuurlijk de Westeinder-plassen. De wind maakt er golven, surfers dansen over het water. Mooi. En weet je trouwens dat de kleuren in het wapen die van de aardbei zijn?

Aan de overkant van de Ringvaart deint en dobbert het grote geld. De tuinen van de boerderijen en landhuizen van Aalsmeer lopen door tot aan het water. In Aalsmeerderbrug meldt een gigantische ooievaar, hoera, de geboorte van een meisje ĂŠn van een jongen. Op de hellingen van Fort Aalsmeer, onderdeel van de Stelling van Amsterdam, de onvermijdelijke schapen. Schietvereniging De Meerschutters oefent er vlak naast. EetcafĂŠ De Walrus is gesloten. Het lijkt hier de Amstel wel.

Via Mienakker de Schoolstraat in.

Bij de Manuelhoeve kun je aan Boerengolf doen. Tegenover de kerk met de stompe toren kun je iets drinken in cafĂŠ De stompe toren. Dana Andringa is trots op haar kawasakimotor.

CafÊ Restaurant ’t Bonte Paard staat naast het mooie witte kerkje.

Op de Kerkweg mooie woonboerderijen. Ertussen op een landje drie dikkopschapen. Zwembad De Spetter om de hoek.

10

Langs de Hoofdvaart, op nummer 1764, staat een kerkje waarvan de torenhaan nog maar net over de boomtoppen kan uitkijken. De eerste steen werd gelegd door ´mejuffrouw Sophia Heije, eenig kind van Dr. J.P. Heije´.

Dr. Heije moet veel voor het dorp hebben betekend. Een straat kreeg zijn naam en op het kerkhof leidt een aparte laan naar zijn machtige grafmonument. Onder het loof rust de arts, dichter en kindervriend.

Een regel op de stèle: ‘Een lied, een lied uw leven lang!’. Vlakbij het ge-tik-tik-tik van geschoffel in de volkstuin.

11

Bij Grote Keeten een klein stukje natuurgebied De Nollen van Abbe足 stede. De Abbestederweg en de Rechtendijk, een paar huizen, lieflijk landelijk gelegen. Gaan de twee jongens het water op of is dit nu een attribuut voor het boerengolf?

12

Knallende kleuren bij de kaasboerderij. Langs de parkeerplaats - genoeg plek voor 25 bussen prijken vlaggen van hardboard.

Gebroederlijk staan ze naast elkaar: China, Zuid-Korea, Palestina, IsraĂŤl, Amerika, Duitsland en Frankrijk. Een oranje reuzenklomp voor de deur. En wie maakt er een foto van je hoofd door een gat in het klederdrachtrekwisiet?

Verderop, aan het eind van de Achterdichting, stuwt Molen Katwoude het water naar de boezem.

Een houten hek rondom. Let op het bordje dat in een universele beeldtaal de toerist waarschuwt: Op het hek zitten? NO!

13

Hier heerst rust. Eindeloze lanen.

Grote eind negentiende-eeuwse en begin twintigste-eeuwse huizen in de sneeuw van december 2005.

Een moeder, een hond, een slee, twee kindertjes. Dure laarzen.

14

Aan de rand van Akersloot langs de Fielkerweg. En mooi landelijk weggetje met rechts weilanden.

Daarachter weet je het Alkmaardermeer, al zie je dat van hieruit nog niet. Eerst langs SV Meervogels en een nieuwbouwwijkje met namen als Fluitekruidlaan en Boterbloemstraat. Bij het kerkhofje rechts het fietspad op naar een idyllisch plekje aan het Alkmaardermeer.

15

Overal om Alkmaar heen is er 足 be足足weging en verandering. Middenvoor groeit het nieuwe rood-zwarte DSB-stadion van AZ met zijn Brasserie en zijn Fancentrum. Een Noord-Hollandse club onder puur Hollandse luchten. Rechts de HVCafvalcentrale. Een gebouw als een schip, opvallend van architectuur, doordacht van kleur en bijzonder fraai gestileerd.

16

Auto´s jagen over de A9. Vlieg­tui­gen scheren over je hoofd. Concerns hebben hier hun hoofdkantoor, en even verderop snelt de tram zich naar de wereldstad om de hoek.

Temidden van deze alomvattende jachtigheid probeert Amstelveen krampachtig afstand te bewaren, chic te wezen.

Een paar panden herinneren nog aan het turfdorp van vroeger. Toen gloeilampen van het merk Splendor onverwoestbaar leken.

17

Op de Singel kijkt een imposant borstbeeld van Multatuli de gracht over, waar op deze zomerdag de bootjes, sloepen en waterfietsen elkaar verdringen, met aan boord de nodige proviand om zo lang mogelijk te genieten van dit zicht op Amsterdam.

18

Ligt al eeuwen letterlijk tegen de Zuiderzeedijk aan. Een lang lint is ­het, van bijna zeveneneenhalve kilo­­ meter, ten oosten van Wervers­­hoof.

Op een zaterdagmiddag, midden in de hittegolf van juli, gaat het plotseling eventjes regenen. Zelfs de regen is zwoel.

19

Een vriendelijk dorp nabij Hilversum. Een hechte samenleving die bijna net zoveel verenigingen als mensen telt. In de dorpskroeg eten we ‘friet met’ op een bordje. Net op tijd op straat terug om een toevallige ontmoeting van dorpelingen te fotograferen. Pas toen we vertelden dat de foto waarschijnlijk in een boek zou verschijnen, was het toegestaan nog wat extra foto’s te maken.

20

In het centrum worden eind april, begin mei de bloemendagen gehouden. De bloemen zelf bloeien in lange, geparfumeerde bedden onmiddellijk buiten het dorp. De meeste narcissen zijn al gekopt, de meeste tulpen komen nog. Boven de velden het geschreeuw en gedol van kieviten.

21

Tussen hoogspanningsmasten lijkt de tijdgeest stil te staan. De dorpsstraat rekt zich uit als een klompenboer op zondagmorgen: er komt geen einde aan. Hooimakerij of glas­blazer. Smederij of lasbedrijf. Werklaarzen en klompen.

Hier komen oude ambachten tot hun recht.

Slechts één dissonant refereert aan het moderne, zo truttig en tegelijkertijd ook mild-urbaan: de Wildplakzuil. Naast de brandweer­ kazerne staat hij, naïef te pronken met al wat wie ook maar hem heeft aangemeten.

22

Tussen Heemskerk en Uitgeest ligt dit buurtschapje, een mooi lande足足 lijk doodlopend weggetje, gebouwd op een wal. De Assummervaart ernaast was vroeger een doorgang naar zee. Nieuwbouwwijk de Waldijk dringt zich op. Voordat met de bouw werd begonnen, zijn er veel Romeinse attributen opgegraven.

Petra Meyer heeft met haar man een stal met eigen paarden voor de drafsport.

23

In de kerk is een ‘leerproject ­schil­deren’ gestart, ook een manier om achterstallig onderhoud te plegen.

Het is begin februari en er staat een leuk huis te koop op West 5, niet typisch voor deze streek, wel bijzonder met een torentje en mooie balkonnetjes.

24

‘Goed bereikbaar’ staat er op een groot hotel en dat is waar, bijna alle wegen komen langs Badhoevedorp en de A9 doorsnijdt zelfs het centrum. Niet gemakkelijk om daar iets gezelligs van te maken. Maar in maart liggen de eendjes nog net als vroeger op de steigers van de Akerdijk in het zonnetje te slapen. Zo is het begonnen, wat huizen op de dijk aan het water met uitzicht over de polder. Amsterdam bepaalt daar nu het uitzicht, maar gelukkig staat er nog één molen.

25

De Goudkust van Castricum?

Sneeuw maakt alles mooi. De Van Tienhovenshoeve, De groene koe.

Aan de Achterlaan boerderijen tussen de laatste bomen. Een koe als windwijzer. In de verte een spoorlijn. Veel paarden. Iets verder in het weiland een paardenfabriek: het rode dak, de twee lage pagodes, kleine, roodwitte luiken. En een paar meeuwen.

26

Gehucht, buurtschap of gewoon een stukje natuur met wat boerderijen en een stel schapen. Geschikt om te vissen in de wateren tussen de weiden is het er in ieder geval. Twee vissers weten ook niet precies wat het gebied De Banken inhoudt. Wat de stilte betreft, die wordt eens in de zoveel tijd verstoord door het zware monotome gemekker van dat stelletje schapen in de wei, als reactie op een enkele auto die langs komt.

27

Bargen 6. Een buurtschapje. Een wit huisje. Twee ontzettend nieuwsgierige paarden.

Niets meer aan doen!

28

Huisjes, tuintjes, bruggetjes. De Blauwe Brug, de Heerenweg, de Mieldijk, daar achter slaat het land open. Het raadhuisje draagt een mooi houten torentje. Animo Makelaars bieden een huisje aan.

De oude school. Over twintig jaar kijk je verbaasd: was ik die jongen? Waar droomde ik van? Hoe zou het met Remy zijn‌

29

´t Laantje had beter ´t Dijkje kunnen heten. Het dijklichaam doet een armzalige poging het kanaal naast hem in bedwang te houden. De rietkraag is breed, hier en daar ligt een bootje, en aan de overkant geeft een rij populieren beschutting.

Op een grasterrein aan het water, net buiten het dorp, hebben Binkie, Lucca, Baloe, Gabor, Jennes, Bunny en Snoet de tijd van hun leven.

Lekker rennen, lekker aan elkaar ruiken, lekker pens eten. De hele zomer mogen ze hier logeren. En het baasje?

- Welluk baasje?

30

Bij Hillegom de Ringvaart langs naar het zuiden en dan de polder in. Een snelweg onderdoor, in de verte nadert Nieuw-Vennep met zijn Getsewoud. Geluid van vliegtuigen overal. Plotseling toch de leegte van de Haarlemmermeer.

Links natte, zwarte klei. Rechts het ingezaaide groen. Wintertarwe? En daar precies middendoor een betonweg de verlatenheid in, onderbroken door een treurwilg. Als je verder gaat, rijd je tussen bergen suikerbieten.

31

Het dorp als doolhof. Verdwaal over woonerven, voel je klein in brede lanen, of juist groot tussen het gekrioel in de Linnaeushof. Onderga de kakofonie van kleuren, speeltoestellen en tijdloze kinderpret.

Rust vind je verderop, op het gras van Middendorp, op de tennisbanen, en op het kerkhof van de Hervormde kerk. Markante tombe op de noordflank. Twee arbeiders geknield, de handen gevouwen. De gedachtenis des rechtvaardigen...

Wie heeft A.S. Talma nog als minister gekend?

32

De entree is niet geweldig. Links en rechts kassen en hier en daar een stolpboerderij. Maar rij nog even verder, want aan het eind van het dorp word je verrast door een prachtig wit kerkje op een terp uitkijkend over de weilanden. De parkeerplaats ervoor is nieuw, de begraafplaats, de perkjes en een bankje zijn opvallend goed onderhouden. Niet zo gek, de koningin bracht hier laatst een bezoek.

33

Een vergeten wereld ergens tussen Heemstede en Zandvoort. Wat lichte sneeuw, een tintelende lucht.

Vlak achter het hek van landgoed Koningshof, een uitgestrekt duingebied, houden toendrapaarden het gras kort. Maar nu even niet. Hun zwartbruine vachten zijn bevroren.

Doodstil staan ze niets te doen.

Zetstukken in de sneeuw.

34

Aan het eind van Kerkepad en Merelhof de dorpskerk. Ruïne op een mosgroene terp, binnenstebuiten, met gebroken beuken als de Zuilen van Hercules. In een ring daaromheen: linden, armen afgehakt, ten hemel schreiend om wat heethoofden in vroeger tijden hebben aangericht. En voor eeuwig het gekáá van kraaien.

Gelukkig belooft - in neon rood en groen - Gelateria Pane verkoeling.

35

Dit jaar wordt het honderd jarig bestaan gevierd. Als je bij de rotonde op de Zeeweg rechtsaf gaat, kom je bij Het Zeehuis, nu voor natuurvrienden in gebruik.

Bij strandtent Uit de kunst zit je dito onder de rieten parasols, de blauwwitte strandhokjes doen denken aan weleer.

36

Toevluchtsoord voor koeien in de winter. Vreedzaam op stal. Eten, drinken, herkauwen, schijten. Een beetje staan, een beetje slapen, en geen enkel benul van de oostenwind die het slootwater bevriest.

Wachten op betere tijden.

Dan fluiten de merels weer in de vroege ochtend, de zon wint aan kracht. Kruiden, bloemen en een explosie aan geuren en kleuren.

Koeien, jullie mogen eindelijk. Loei, spring, doe gek en ren door het veld! Keer je kont naar de stal en keer nooit, nooit meer terug.

37

Soms lijkt het een badplaats, dan weer een Waalse industriestad.

Krappe kruipstraatjes met doorgaand eenrichtingsverkeer, duistere kroegen, strenge woonblokken, uitgestrekte parkeer­terreinen en een lange, brede winkelstraat.

Auto’s leven in perfecte symbiose met het winkelpubliek. Zolang ze maar tussen de stalen stootranden blijven. Muzak klinkt uit de luifels en om de hoek ruikt het ranzig naar patat met mayo.

Halverwege de Breestraat domineert de kerk het beeld. Als ­ roddelende bisschoppen steken oranje koepels de koppen bijeen. Het carillon bovenin lijkt een maatje te groot.

38

Tussen Naarden en Huizen, tussen heidevelden en uitgestrekte villawijken verwisselt Uw versman Richard de Wit een band. En dat op zaterdagmiddag om half drie. Ook hier het opvallende PvdA-banier: Het kan zoveel beter.

39

De eerste vakantiedag? Alvast spullen voor het nieuwe schooljaar gekocht? Martine (buiten) Ilse en Mieke (binnen) fietsen giechelend hun vakantie in.

40

Blaricum was vroeger een agrarisch dorp met rondom gemeenschappelijke meenten (weiden).

Nu wonen er meest welgestelden in prachtige villa’s, veelal rietgedekt. Een gezellige kern met muziektent. Bij Moeke in de kroeg is het goed toeven.

41

Voorbij Zijdewind, een doodlopend weggetje, en dat is het! Helemaal gek van wieldoppen? Dan ben je hier op het juiste adres.

42

In arcadisch groen staan de kastelen, vermomd als nette huizen.

Een oprijlaan klimt loom tegen de oude duin omhoog. Knerpend grind doorbreekt de stilte die de ijskelder zo innig koestert. Romeinse zuilen, Franse luiken. Niets dan orde en rust, neerkijkend op het geploeter van alledag.

Wie de moeite neemt, ontwaart nog net Haarlem als silhouet. En het juichen van hockeymeisjes in de verte. De klanken herinneren aan de stijve romantiek van een oud merk. Van snoepjes Rang (is alleen Rang als er Rang op staat). Hoera, Bloemendaal!

43

Een warme zondag in juli. Auto’s worden halverwege de Zeeweg in de berm gezet. De politie probeert dat te voorkomen. Het strand is de laatste twintig jaar een stuk smaller geworden. Strandtenten werden trendy loungeplekken, chique restaurants en de hele beach op warme zomeravonden een dance paradijs. Vijfhonderd meter naar het noorden is het een stuk stiller.

44

Oosterblokker heb je en Westerblokker en gewoon Blokker. Hier zijn alle boomgaarden nieuwbouwwijken geworden. Zien er niet slecht uit, wel wat verlaten.

Aan de Vriendschapslaan een paar riante ‘parkvilla’s’, appartementen. Er worden er driftig meer gebouwd.

45

Stolpboerderijen dragen met trots namen als Jantina Hoeve, Helena Hoeve, Ruyterhoeve, Veldhoeve en Wilgenhof. Tussendoor krijg je doorkijkjes naar de kerktoren van Berkhout en talrijke moderne windmolens. Halverwege de lintbebouwing kun je ‘Superkwaliteit Gerookte Paling’ krijgen, uit eigen rokerij. En snoekbaarsfilet, misschien wel gevangen in een van de vele sloten hier.

De spoorlijn doorsnijdt bruut de landelijkheid.

Pal voor een bedrijf gespecialiseerd in handgemaakte bonbons liggen, midden op straat, verse paardenvijgen.

46

Rijdende over de Kanaalweg richting het Noord-Hollands Kanaal kom je langs Boekel. Veel industrie, maar ook nog een paar huizen zoals De Boekel of De Boekel-hoeve.

Er kan gekampeerd en gelogeerd worden op het platteland bij camping De Boekel en kanoĂŤn kun je er ook bij kanoverhuur De Boekel.

In ieder geval genoeg boekel in Boekel.

47

Rotondes, snelwegen, het nieuwe vliegen via de vijfde baan en dan de Oude Schipholweg. Aan de kant van de A9 kleine oorspronkelijke huisjes die vrijwel allemaal hun achterland hebben verkocht als bedrijventerrein. Koffiebranderij De Amstel zit hier, Kramers Staaltechniek, maar je ontspannen kan hier ook: op zijn Thais of in Massage Club Chantal. De wielen zijn de restanten van wat ooit een stoomlocomotief uit de jaren dertig was.

48

‘Van het concert des levens krijgt niemand een program’, luidt een gezegde in eetgelegenheid De Stille Plas. We krijgen meer wijze woorden van een mevrouw uit Boomhoek, of is het hier toch Loosdrecht? Zelf vindt ze dat Boomhoek door de gemeente is verzonnen en dat er zomaar een paal met een bordje in de berm van de dijk is geplaatst. Maar het is toch Boomhoek dat veel caravans trekt naar de caravanparken langs de dijk.

49

Broekerhaven, een verstilde oase, ofschoon de N506 er boven langs raast. Wie in het viaduct kijkt, ziet het IJsselmeer glinsteren. Op de voorgrond, aan de Kleine Kaai, de oude, gietijzeren overhaal, de scheepslift uit 1923. Sinds 1992 wordt die alleen nog gebruikt voor de recreatie. Daarv贸贸r tilde hij de boten vol rode, witte en bloemkolen uit de lager gelegen vaarten en sloten zo de haven in. De producten van het land werden daar overgeladen in grotere schepen die de Zuiderzee opvoeren.

50

In de wasstraat wast Ben zijn Ford Mustang uit 1967. Het nummerbord van Elvis Presley staat op de achterbank. Jammer genoeg mag hij dat niet gebruiken.

51

Rechte, strakke wegen met water erlangs of in het midden. De Zandvaart bijvoorbeeld. Je kunt hier de Duin-route fietsen temidden van de bollen. Voor de bloemenfeesten moet je hier begin mei zijn. We verdwalen op een woonerf, staan plotseling voor de ijsbaan. Ruim zeventig sponsors zorgden ervoor dat het zomerse speelveld onder water kwam. Geschaatst is er nog niet.

52

‘Boten te koop’ en vrijstaande riante huizen bepalen hier het straatbeeld. Samen met zeilmakerijen, borden met advertenties voor vrije ligplaatsen en restaurant De Veenhoeve. Alles staat hier in het teken van de verkoop van boten en sloepen. Mocht iemand belangstelling hebben, dan is dit ‘t goede adres.

Net voordat je het plaatsje uitrijdt, is er nog een appelbollenbakkerij.

53

Broek zeggen ze hier, Waterland op z’n mooist. Langs de Dorpsstraat, het Havenrak, rondom de oude kerk uit 1573, overal zie je de kapitale huizen met hun stenen onderbouw en hun houten, in pasteltinten geverfde, gevels. Onderaan de bar van pannenkoekenhuis De witte Swaan een schilderij van ijspret op het bevroren Havenrak.

Aan de overkant van datzelfde Havenrak een fraaie houten muziektent. Alles wacht op de lente.

54

Op een hek voor het weiland waar de schapen lopen de tekst: Alles wat adem heeft looft de Heer. Stenen ganzen voor een ophaalbruggetje. Een vergroend boerderijtje. Verderop in het land een molen die het doet. Op de weg een fietser, net even niet in gevaar gebracht door de razende auto’s.

Plat op je buik maak je een foto.

55

Een plezierjachthaventje onder de rook van Enkhuizen en tegenover de “ Woeste Hoogte “.

56

Oude statige huizen met bruggetjes. Van hieruit kijk je eindeloos ver over de velden. In de verte windmolens. De was wappert in de wind. Witte zwanen, rust en ruimte. Nederland vol? Niet in Broerdijk.

57

In de zomer vaart het pontveer rusteloos heen en weer tussen Buitenkaag en het Kagereiland.

Nu, in het late najaar is het hier onwezenlijk stil. Naar het zuiden de Kagerplas, naar het oosten en het westen de Ringvaart. Op het eiland enorme fabriekspanden.

Daar moeten haast wel boten en jachten worden gebouwd.

58

Een toeristische plaats. In de zomer gezellige terrasjes. In de etalage van fotowinkel Simon Smit bijzondere luchtfoto’s van Texel. Op een prachtige zondagmiddag lijkt de tijd op de Kogerweg teruggedraaid.

59

Gelijk na de droogmaking van de polder Zijpe in 1595 is Burgerbrug gesticht met lintbebouwing langs de Groote Sloot.

Een lief kerkje, dat gebruik wordt voor culturele doeleinden. Ertegenover wonen de heer en mevrouw Bloempot. Op het huis de tekst: ‘t ken zo wel toe!

60

Het water, de wind, de meeuwen en de boten. Aan de overkant golft de Westeinder. Maar aan deze kant de palingrokerij van Gerrit Eveleens. Wel allemaal kweekpaling vandaag de dag. Komt vooral uit Noorwegen en Denemarken maar wordt hier gerookt. Op eikenhout, dat proef je‌

61

Een bouwwerk staat centraal in dit gehuchtje, waar het dan ook zijn naam aan dankt: de vlotbrug.

Een drijvende brug. Van dit model zijn meerdere modellen te vinden in de kop van Noord-Holland. Het idee is eenvoudig en toch modern: de brug heeft meer iets van een dwarsliggende boot waar auto’s, fietsers en voetgangers zo overheen kunnen. Voor het vaarverkeer dat passeert, wordt de brug eenvoudig in- en uitgeschoven.

62

Buurtschap ten westen van Krommenie. Vroeger, toen er nog winters waren, schaatste je mooie tochten vanaf het Uitgeestermeer naar het natuurgebied Ham en Crommenye met zijn Noorder- en zijn Zuiderham waar Busch en Dam tussen ligt. Rondom boerderij het Veerhuis uit 1888 overal op deze vroege zaterdagmorgen gekakel, gekraai en gekwaak. De jonge reigers in hun nesten in de wilgen hoor je niet.

63

Het gezellige centrum met kleine winkeltjes, de oude wijken met een doolhof van straten, de grote kerken waar nu mensen in wonen, de rijke historie en het feit dat Frederik van Eeden er De kleine Johannes schreef, het is allemaal bekend.

Maar dat ene restaurant Heidezicht op de Bussumse hei, met nog de originele Hero fietsenrekken en een ouderwetse speeltuin is niet zo bekend en mag bij een bezoek eigenlijk niet gemist worden.

64

Voor het Zwanenwater moet je hier naar rechts. Dit land was aanvankelijk bedoeld voor de veeteelt. In de jaren zestig werd het omgetoverd tot bollenland. Boer Sleutel, zevenenzeventig, weet er alles van. Het boerenland wordt hier weer moeras. Zeven zwarte Friese paarden. Een molentje reguleert de waterstand, een stukje huisvlijt van Kees Zwaan, de plaatselijke timmerman, thans gepromoveerd tot molenbaas.

Van hier af gezien drukt grootschalige appartementenbouw, met zijn Okidoki-restaurant de witte burgemeesterswoning behoorlijk weg. In de Dorpsstraat komt op deze sombere zaterdagmorgen de elf feestentocht wat moeizaam op gang.

65

Een paar naast elkaar staande nieuwbouwhuizen, een huisje uit 1980, twee knalrode brievenbussen en een buitengewoon nieuwsgierig zwart katje met witte pootjes: Calslagen. Tussen twee huizen de restanten van een middeleeuws kerkje. Wat dit gehuchtje bijzonderder zou maken dan de andere plaatsen in de buurt als het niet gesloopt zou zijn. Maar gelukkig is er dat katje nog...

66

Hoogzomer. Dit lijkt Frankrijk wel.

Voor geluk heb je niet veel nodig.

67

Tegen de duinen, aan de rand van het veen. De Duin en Strandwalroute begin ook hier. In de Dorpsstraat blijken de RFH Hairdressers genomineerd te zijn voor de Coiffure Award 2005. Waarom vertelt niemand mij dat. Een slaapwoonwinkel. De stichting Landschap Noord-Holland zit in het huis met trapgeveltjes. Boven de deur de jaartallen 1684 en 1911. In het halfronde tegeltableau de letters SPQC.

68

Op een half bewolkte dag is het strand toch aardig bezet. Veel gezinnen met kinderen, paraplu’s in de aanslag. Als het hard gaat regenen, kunnen ze altijd nog indoor-karten of schuilen bij strandpaviljoen De albatros.

Daar is het altijd gezellig, luidt het welkomstbord.

69

Je rijdt het binnen via een mooie bomenlaan. De bomen nijgen naar elkaar. In de Kikkertstraat is men er klaar voor. De fietsen kunnen worden gehuurd, de Vlinderwinkel is open. Naast Hotel-Pension ’t Anker (erkend door de ANWB) is nog een Zimmer frei.

70

Ofschoon het vrouwtje vanuit de strakke, witte bungalow verleidelijk fluit, wenst het hondje niet te komen. Het blaft, het rent, het steekt zijn staart ferm omhoog. Het waakt hier aan de Dr.A.Plesmanlaan.

1

Tevreden rust het stoomgemaal, na zijn krachtmeting met de elementen. Onder gewelven klinkt zacht druppend water: een echo uit de negentiende eeuw. Eigenwijs en luchtig resoneert het drup, drup, drup tegen het aards gesuis van de vierbaansweg verderop.

Hoe kon deze houterige octopus – acht tentakels - ooit de motor zijn geweest achter het grote bouwen in de Haarlemmermeer?

Het bouwen is nooit meer opgehouden. Bouwmarkten, meubelzaken en tuincentra aan de zuidkant van het dorp. Nijvere mensen. De vooruitgang begon bij Cruquius...

72

Een filmmuseum, een recreatiegebied, een golfbaan, een autoboulevard en uitzicht op de tulpbrug.

Best veel als je weet dat CruquiusOost maar twee straten telt.

3

Pal aan het Balgzand ligt caravan camping Zeezicht met een mooi uitzicht op zee.

4

Er is kermis in Diemen, wat een drukte. In Noord en Zuid vind je de gekste straatnamen. Tjalk of Fregat in Vogelweide, een nieuwbouwwijk. Behalve voor veel huizen en flatgebouwen is er ook nog ruimte voor natuurgebieden. Zo is er het Diemer- en het Penbos.

Ten oosten van Diemen loopt het riviertje de Diem, waaraan het vroegere dorp zijn naam ontleent.

Diemen wordt door het Amsterdam-Rijnkanaal en de Diem doorsneden.

75

Achter het raadshuis het oorlogsmonument. 1940 – 1945 Voor hen die vielen. Op een bakstenen onderstuk en een marmeren opbouw een propeller van een R.A.F.-Wellingtonbommenwerper. De propeller wil liever weer omhoog. Stortte hier in de polder neer in de nacht van 2 op 3 juli 1942. Twee overleefden het, vijf anderen niet. De jongste was 20 jaar, de oudste 32. Probeerden een communicatiesysteem van de Duitsers te verwoesten. Ze zijn begraven op het oorlogskerkhof in Bergen NH.

76

Je neemt de afslag Akersloot op de A9 en je slaat rechtsaf. Daar ligt pal naast de snelweg een gemeenschapje gedrapeerd tussen Uitgeest en Akersloot.

Als je er doorheen rijdt, is de snelweg even weg, je geniet van het verstilde mistige land.

Er zijn hier slechts twee mogelijkheden: of je woont op Groot of op Klein Dorregeest.

77

Polderlandschap doorspekt met rechte sloten en dorpjes in lintbebouwing.

De dorpjes Hem, Hoogkarspel, Oosterblokker, Oosterkerk, Schellinkhout, Venhuizen, Westwoud en Wijdenes behoren tot de gemeente Drechterland.

78

Vanuit Santpoort onder het viaduct door, bij de tweede rotonde linksaf, op de hoek van de Driehuizerkerkweg zomers een ijssalon waar je niet omheen kunt, te lekker ijs!

De oude spoorlijn naar IJmuiden is opgeheven, acht jaar geleden was deze nog in gebruik.

79

Zelden was een Texels paard zo afgestemd op zijn omgeving.

0

Ranke, witte berkjes beschermen deze verstilde idylle. Aan de rand van het dorp een naïef schilderij, een dorpsgezicht, en een bordje met daarop getekend een verwrongen kinderfietsje en de tekst: Te hard = verdriet. Dit wilt u niet. Tweemaal per jaar in café De Vriendschap (achterzaal met podium) een opvoering van Nut en Genoegen, de toneelvereniging. De Regiobank heeft er een vestiging en voor alle mogelijke reparaties aan alle mogelijke uurwerken moet je bij Coby zijn.

Nergens nieuwbouw, maakt de huizen wel onbetaalbaar, zegt Niels, uitbater van het café. ’s Zomers is het hier goed roeien.

81

De brug over het AmsterdamRijnkanaal domineert. Vrachtwagens lijken over het dorp te rijden.

Zandpad Driemond loopt dood op het kanaal. Er langs een fietspad: Utrecht 28 km. Klotsend water in de straffe wind. Binnentanker Johanna, vrachtschip Tempo.

82

Een nieuwe dag. Een heerlijke dag om niet te werken. Vrij zijn. Niet ingeklemd in deze wagon. Niet de vroege adem van de meneer naast je. De net-iets-te-ver uitstekende knieĂŤn van de jongeman tegenover je. Die blik van dromerige onverschilligheid. Dat staren. Naar elkaar, naar buiten.

Hoe naĂŻef pittoresk was het hier toen boerderijen de stad omzoomden? Ooit liefdevol omhelzend. Nu zelf bekneld, verstrengeld, ingeklemd. Woonwerkverkeer.

83

De haven van de W.S.V. Durgerdam ligt vol. Passanten dienen zich te melden bij de havenmeester. In het zuiden licht de Schellingwouderbrug zilverkleurig op. Van af de Durgerdammerdijk keek je vroeger over de Zuiderzee, daarna over het IJsselmeer en nu rukt vanuit de verte de nieuwbouw van Zeeburg op. Achter de dijkhuisjes het wijde, lage, groene land. En wat jammer van die windmolen.

84

Een gehuchtje. Mooie boerderijen, omgeven door bomen, als oases in het vlakke polderland. Aan de IJsdijk, de oude hoeve Ruisdael, dus werd het appartementencomplex daarnaast Rembrandt genoemd.

85

De beschrijving van het wapen van Edam is net zo raadselachtig poëtisch als het stadje zelf: In keel, een stier van Sabel, staande op een losse grond van sinopel. Vergezeld en chef van drie sterren van goud. Het schild van boven vastgehouden door een beer.

Trouwe stad, streed als een stier volgens de eeuwenoude tekst in de kerk: “Met eer en gewelt / Drie vergulden sterren in ´t rood velt / En een stier daarin gestelt”

86

Een paar straten met mooi ge足 renoveerde woonboerderijen, een minicamping bij de boer. Als je op een zonnige namiddag de Heemtfietsroute doet, kom je erdoorheen. Langs vers omgeploegde akkers in het vroege voorjaar.

87

Geen egels gezien, wel paarden, koeien en schapen. Het gemekker komt je al van ver tegemoet. en vriendelijke boer vertelt dat dit een buurtschap is. Voor wat avontuur heb je meer kans bij de vliegschool verderop of bij het caravankamp. Voor een goed frituurtje kun je terecht bij snackbar Egelshoek op de hoek.

88

Op de hoek een grote supermarkt, een hele nieuwe wijk, daartussenin een oude boerenhoeve die nog stand heeft weten te houden tussen al dit geweld. Als je over de Herenweg rijdt, kom je langs kleine bloembollenveldjes. Ga je rechtsaf de Krommeniedijk op, dan rijd je tussen de velden door.

In april was het een blauwpaarse hyacintenzee.

89

Tegenover Uitkijk, Wijde Blick en Bellevue zitten zij en kijken uit.

Over verboden, kwetsbaar gebied, het hoge strand en verre golven.

Recht door het dak van de tombe voor een vergeten zeeheld breekt de vuurtoren. Kaarswit. Een helder baken. Nu is het rustig, straks heerst het ontij. De KNRM waakt om de hoek.

90

Egmond Binnen wordt getekend door de grote abdij die midden in het dorp als een rots boven de huizen uitsteekt. De abdij werd aan het einde van de 9de eeuw gesticht.

De huidige abdij is in het begin van de 20ste eeuw gebouwd en wordt nog altijd bewoond door Benedictijner monniken die onder meer in de kaarsenmakerij werken.

91

Wat een machtig schouwspel moet dat zijn geweest: zeeschepen die vertrokken naar de Oost. Veertig meter lange driemasters, hoog in het water. Het gekraak van hout dat de wind overstemt. De enorme massa die maar langzaam op gang komt. De vele zeilen – zelfs tot ver achter de dijk nog te zien.

Vanuit Enkhuizen zijn er duizenden gegaan. De stad was met z´n vele pakhuizen een belangrijk handelscentrum. Voor hout en specerijen, voor walvis en haring. Die wereldstad is nu een dorp. Pittoresk, dat wel.

92

Een rustig dorpje aan het IJsselmeer, tussen Warder en Schardam. Nog veel stiller zal het hier zijn geweest in 1883 toen Johan Kieviet (1858-1931) hoofd werd van het eenmansschooltje. Hier had hij alle rust om kinderboeken te schrijven en hier schreef hij zijn beroemde boeken over Dik Trom. De eerste versie liet hij door leerlingen in zijn klas voorlezen om te zien hoe zij reageerden.

Het dorpsleven in zijn boeken is nog ongecompliceerd temidden van weilanden, vee, boomgaarden, korenvelden en vaarten. Een besloten intimiteit, die ook ruim honderd jaar later nog niet helemaal is verdwenen.

3

De rand van Noord-Holland: wind en water. De sluis sluit de Anna Paulownapolder af van het Amstelmeer, vroeger een deel van de Waddenzee. Als je de twaalf treden van de trap voor de brug rechts oploopt, zie je Wieringen liggen. De sluisdeuren laten weten dat ze uit 1954 stammen. Van Ewijck was de ‘eerste gouverneur des konings’, in de eerste helft van de negentiende eeuw. Aan deze kant van de brug de binnenhaven met visserstaverne De Brug.

94

Wat ons in Flevo opvalt is het contrast tussen de twee of drie prachtige landhuizen aan de ene kant van de weg en de kleine woonwijk aan de andere kant.

Natuurlijk wilden wij het liefst één van de villa’s van binnen bekijken.

Maar toen we na vijf minuten er niet in slaagden meer contact met de bewoners te krijgen dan door de camera en de intercom, zijn we de gastvrije koeien in de tuin gaan bezoeken.

95

En leuk buurtschapje. Jan Poel, geboren en getogen Frikkenaar, woont er met zijn vrouw Marian.

De oorsprong van de naam Frik is hem onbekend, misschien een scheldwoord voor een klein­ geestige schoolmeester? Het blijft gissen. In het Westfries woordenboek staat bij frik ‘rommel‘. De voormalige plaatselijke slager verkocht volgens Marian zelfgedraaide ‘frikballen’ bij ons beter bekend als gehaktballen.

96

Echt in Anna Paulowna ben je hier nog niet. Aan de Molenvaart is het enige vertier het passeren van veel auto’s. De vissers vangen een snoek, die ze teruggooien.

97

De Zuidspierdijkerweg op. Hier is aannemer Nooit Gedacht aan het bouwen, wie had dat gedacht!

Op de hoek Zaal de Ontmoeting, verderop snackbar Daisy. In BarDancing De Houten Herberg is het elk weekend feest.

98

In de Zuiderzeestraat is Marry 50 geworden. In Gouwe is ook Familie Snel, aannemer, te vinden, die wil je wel! Op de weg richting Hoogwoud, een fietser met een mooie bos bloemen. Voor ons de vraag: zijn ze voor zijn vriendin of voor zijn moeder?

Bij navraag bij Bas waren ze voor de laatste bestemd.

99

De galerie en beeldentuin De Eilandspolder van Elly Hoek-de Reus is ’s zomers en ’s winters bereikbaar over het water. ’s Zomers per boot, ’s winters op de schaats. Over de weg, Dorpsstraat 32, kan natuurlijk ook. Echtgenoot Cees Hoek wil niet op de foto maar staat er toch op.

100

Hoort bij de gemeente Wijdemeren, met Kortenhoef, Ankeveen en Loosdrecht. Bij binnenkomst een groot weiland aan je linkerhand, rechts Hotel De drie dorpen en verderop CafĂŠ Bollie Blooper.

101

Ligt langs de Groenveldsdijk, boven Dirkshorn. De molen dateert uit 1572, er naast een miniatuur ervan. Uitvalsbasis voor wandelroutes: Rondje Groenveld, Rondje Natuur en Cultuur. De Heemroute gaat per fiets.

102

Zondag 30 april. De lucht is koud, de hemel soms blauw maar veelal gevuld met grote wolken, in verschillende soorten grijs. Weinig wind. Groet ligt er aangeveegd bij, klaar voor een nieuw seizoen. Aan de Hoge Nolweg schittert het duin.

Zo zag Ruisdael deze streek.

103

Juli 2006, maar het zou ook 1932 kunnen zijn. Soms zijn er even geen auto’s en zie je het verleden.

Aan wat nu de Zesstedenweg heet twee kerken. Rechts de Johannes de Doper met zijn schitterende art decowijzerplaat van keramisch gebakken tegels, links de ‘Oude Kerk’, in 1848 herbouwd. Zijn fundamenten dateren uit de veertiende eeuw.

104

www.hetstrandleven.nl zal zich nog deze zomer hier, aan de Achterweg, afspelen, tegen de duinen aan en met zicht op de bollenvelden. Aan de Voorweg wachten partycentrum de Vijverhut en Ferienhaus De Bocht op het nieuwe seizoen.

105

Spruitjes, boerenkool en prei, als een bastion tegen de buitenwereld. Net boven de bomen, de toren van de NH kerk aan de Kopdammerdijk. Een houten ophaalbruggetje leidt naar het zaalkerkje uit 1762. Aan de achterkant kijkt het uit over de Eilandspolder. Het uurwerk in de toren is extra groot: wisten de boeren in de polder altijd hoe laat het was. In het Raadhuisje (1639), aan ’t Scheepserf, zit nu een uitgeverij. In de gevel prijkt Vrouwe Justitia: blinddoek, zwaard en weegschaal. Op de gevelsteen daaronder zeventiendeeeuwse scheep­jes. Tussen kerk en raadhuis twee geliefden, een fraai beeld van Nik Jonk.

Aan het Zuideinde 24 zakt het houten huisje bijna in elkaar en dwars op de weg. De bewoners weten van geen wijken.

106

Een lintdorp. Naast dorpshuis De Kogge gaat de Grosthuizerbasisschool mĂŠt peuterspeelzaal Dikkie Dik net uit. De bakfiets.nl is hier nog niet doorgedrongen.

Alleen moeders halen hier de kinderen op, lijkt het.

107

De stegen zijn te smal voor auto’s, kruiwagens zie je vaker hier. Ook de postbode kan tussen de samengepakte huizen alleen lopend zijn werk doen.

Een schilder op zijn ladder maakt de dakgoot weer strak wit. De was hangt in de zon. Bleken, zoals vroeger in de velden om de werf, hoeft niet meer. De huizen zijn van binnen aangepast aan de eisen van deze tijd. Want al dat toerisme is leuk, maar zonder wasmachine kun je niet. Zelfs niet op Marken.

108

Een karakteristiek stukje NoordHolland. Bijna sprookjesachtig liggen de groene woninkjes met bijpassende groene bruggetjes in het buurtschapje verborgen.

En overal bloemen en planten.

Alleen te bereiken via een smal bruggetje, dat grote auto’s ervan weerhoudt Haaldersbroek binnen te rijden.

109

Dinsdag 24 januari 2006. Het is bijna half zes. Het zwarte aan de einder is Haarlem. Daarvoor de bloedrivier, het Spaarne. Zo tropisch rood, blauw en zwart is alles maar een paar minuten.

110

Kleine bedrijvigheid langs de Liedeweg. Boterbloemen in de slootkant en turelurende weidevogels even verderop. In het dorp toont de paardenmuur in het nieuwbouw­ idioom van een recente restauratie hoe – de naam zegt het – paarden aan de muur werden vastgezet wanneer de boer ter kerke was.

Dat was in de tijd dat men nog de flapschouw aankondigde, op het bord van de Vereenigde Binnenpolder.

Ome Arie zal het een rotzorg zijn.

Hij vaart onverstoorbaar door naar Mooie Nel.

111

Op Amsterdam Airport Schiphol staat, pal voor de uitgang, een verontrustend teken. Je loopt er als argeloze toerist gemakkelijk aan voorbij. Toch laat deze waarschuwing niets aan duidelijkheid te wensen over: hier sta je vijf meter onder de zee.

Welkom op de bodem van een voormalig meer, de Haarlemmer足 meer. Alweer 150 jaar geleden pompten de Hollanders het water weg. Visserij werd akkerbouw, en later glastuinbouw. Nu liggen er twee voorsteden van Amsterdam en wemelt het van de vliegtuigen.

Ze zeggen dat de verkeerstoren 103 meter hoog is. Ze bedoelen natuurlijk 98.

112

Ooit een oase van rust tussen Naarden en Muiden. Er stopte een bus. Nu raast de A1 er langs, neem je voor Almere hier de A6, zie je op een nieuw spoor de trein naar Almere, zijn er opritten, afslagen, viaducten, bruggen, verkeerslichten en vluchtstroken.

Maar aan het einde van de Googweg lonkt nog steeds Muiderberg.

113

Miljarden lagen daar elk jaar weer, halverwege hun levensloop van biet tot eindbestemming. Klaar om genot te verschaffen in koffie of thee, in de jam of op de pannenkoek. Suikerkorrels, in duister en stilte.

De suikerfabriek is niet meer.

Diamanten zagen gaten in de betonwand. Licht dringt nu even onbarmhartig binnen als het lawaai van snelweg, spoor en aanvliegroute. Nieuwe werkplekken, geboren in suikerzoete dromen.

114

Vanaf de vele dijkjes een prachtig zicht op de weilanden met voornamelijk schapen en wat koeien. Nu, in augustus, ook koolvelden, witte en rode.

115

Een Willinkprent. Achter de mast, in de Dorpsstraat, de Willibrordus. Daarnaast zijn vogelhuisjes te koop. Een man klieft een boom.

Vlak buiten het dorp een uit zijn krachten gegroeid Jugendstilhek.

Bizar ornament.

116

Boer Werner Dros woont en werkt in en om zijn geboortehuis op Texel. De familie woont hier sinds 1564. De verhalen van broer Nico, de schrijver, hoeft hij niet te lezen, die kent hij al zo lang. Deze stier heeft hij nu twee jaar. Heeft al voor honderdvijftig nakomelingen gezorgd, alleen al op deze boerderij.

Wil en kan twee tot drie keer per dag.

11

Ligt aan het Amstelmeer. De Haukessluis door, naar de jachthaven, waar bij Spanker zeilboten te huur zijn. CafĂŠ De Postboot is er voor het drankje achteraf.

118

Marie Bakker drijft al jarenlang, na het overlijden van haar man, de Bakker’s Shop: damesboetiek­ kleding, bloemen en planten. In Hauwert bloeit de musical. Ver­ derop twee theaterkledingver­ huurbedrijven.

119

‘Heemsgerk’, zeggen ze hier, en ‘spoorbómen’. Veel moedeloze nieuw­bouw uit de jaren zeventig en tachtig. Op de Maerelaan is op vrijdag markt. De West-Friese Pindabranderij, naast de aardappelen van de onvermijdelijke Beentjes. Echt een naam uit deze streek. Garage Max zit in het zelfde pandje als Toko Tropical Asia. Een zweem van treurigheid alom. Alleen het torentje op de kerk heeft allure. De appeltaart met slagroom in lunchroom-cafetaria De Patatoloog smaakt goed.

Volgens Horeca Nederland is dit dan ook ‘één van de 6 beste cafetaria’s’ van ons land.

120

4 mei 2006. Aan de Vrijheidslaan worden de gevallenen herdacht.

De burgemeester is aan het woord.

Onderaan het beeld staan de namen gegraveerd van bijna vijftig inwoners van Heemstede die in de oorlog, of door oorlogshandelingen daarna, sneuvelden.

121

Aan de westkant wordt de ‘Stad van de Zon’ aangelegd. In het noorden blijft het immense industriegebied groeien. De Zuidtangent voert je naar het centrum. ‘Alles klopt in ons Stadshart Heerhugowaard’, informeert een groot bord ons. Een nieuw stadhuis, parkeer­garage Stadsplein, nieuwbouw winkelcentrum Middenwaard. Echt vrolijk word je er allemaal niet van.

Ziet alles er over vijftien jaar niet uit als de winkelgalerij langs de Middenweg?

122

Langs de Kennemerstraatweg de Sint Willibrordusstichting. Achter de poort hebben voetgangers en rolstoelers altijd voorrang. Aan de rand van een witte vlakte een kapel als een kathedraal. Een in zichzelf pratende man. Zaterdagmiddag. Onder de sneeuw zijn de paden geharkt. Hier heerst een koude rust.

123

Langs het Nieuwe Diep aan de Nieuwe Haven liggen de vissersboten in het gelid. Krijsend en klagend proberen tientallen meeuwen nog wat restjes vis te verschalken.

Als je de weg volgt, kun je rechts de veerpont naar Texel nemen of links naar het Marinemuseum gaan, waar een indrukwekkende onderzeeboot ligt.

124

Hoge hagen omzomen boomgaarden, schermen appeltjes af van de boze buitenwereld. Insecten houden ze op afstand, kraaien en duiven niet. Die vreten appels aan, rukken jonge bloemkolen uit de knop, maken gaten in het plastic waarin het gras ligt opgerold.

Daarom kun je hier nog iemand op zijn gemak zien fietsen met zes duiven aan het stuur: de jager. Hij leeft hier in aanzien, mag dagelijks schieten in de velden. Max volgt zijn vader op de voet. Op zijn beurt kijkt Treffie de kunst af bij Twix. “Kijk, zo breng je een woerd.�

125

Bij het Hemveer aan de Provinciale Weg een kleine meubelboulevard.

Aan het kanaal langs de Hemkade, wat rijtjeshuizen. Je kunt slechter wonen. Het levendige gebeuren op het water trekt aan je voorbij. Het heen en weer van het pontveer, het passeren van de snelboten Karla en Catharina-Amalia van IJmuiden naar Amsterdam en vice versa.

126

Als je de Dorpsweg volgt, kom je langs het akkertje van Willem Munster, waar hij met dochter Marianne aardappelen aan het oogsten is. Waakhond Jacky laat horen dat er met hem niet te spotten valt.

127

Het kubistische stadhuis ontworpen door de architect Willem Marinus Dudok is nog helemaal in stijl, ook aan het interieur uit 1934 is nauwelijks iets veranderd.

Mooie villa’s rondom. In het centrum wachten je leuke architectonische verrassingen. Het Hilvertshof is een gezellig winkelcentrum.

128

Zuidermeent, Meikevermeent, Bijenmeent, Goudwespmeent, Vlindermeent, Krekelmeent, deze straatnamen vind je hier, met alleen maar nieuwbouw. Oma Van den Bos met kleindochter Aoife (Ierse naam, spreek uit: Ifa). Inge, Jorja en Disa wonen hier.

129

Een weg, een buurtschap langs de Vecht, iets ten noorden van Nederhorst den Berg. Langs de Vecht mooie, achttiende-eeuwse huizen, vandaar dat torentje. Zou de boot door die ingebouwde tractor echt kunnen rijden? Het lijkt er wel op.

130

Hippo zeggen ze op Wieringen.

Leuk dorpje, groter dan je denkt.

Een klein rond kerkje, kerkhofje er om heen, midden in het centrum.

De mannen hebben hun eigen hangplek.

131

Aan de ene kant de sliert huisjes en boerderijen, aan de andere het water, de bruggetjes, de alleen staande huisjes en het weidse land daar achter. Op een eilandje, huisje Rietepiet: stenen onderbouw, hout van boven, een aangelegde tuin, een schotelantenne. Jammer van die gemoderniseerde ramen. Hier hoor je weinig. IJs in de sloten, knotwilgen. Een reiger als een deftig heerschap.

132

Als je eens zou uitrekenen hoeveel asfalt hier in de omgeving is neergelegd. Voor de uitgestrekte banen rond Schiphol, de stroken A5 en A9, en de onmetelijk grote plakken langparkeerplaats. Hier, op het kruispunt van wegen, spoorrails en zwevende busbaan, zit een bedrijf dat lééft van asfalt. Alweer drie generaties lang vervoert Verduyn bitumen. Raar idee eigenlijk.

Dat ze daar al mee begonnen toen de Haarlemmermeer nog één groot weiland was...

133

Een weg als een poort, de bomen naar elkaar toenijgend. Een mooi tafereeltje in de late avondzon bij een rietdakdekkersbedrijf.

134

‘Het bord is weg. Hij is een paar maanden geleden gestolen en nooit meer teruggevonden. We hebben al geklaagd bij de gemeente dat we een nieuw bord nodig hebben, maar ja: we zitten hier in het verdomhoekje van Amsterdam’, klaagt een inwoonster van het kleine Holysloot op de vraag waar het naambord van het dorp is gebleven. Een moeilijk punt voor een klein dorp als Holysloot, dat onder de grote gemeente Amsterdam valt.

Het zeer kleine dorp is rustig. Heel rustig en stil. Toch is er in het dorp, op het pleintje voor één van de twee kerken een bushalte: Halte Holy­ sloot. Ook is er een brandweerkazerne te vinden: een garage waarvan de uitrit vrijgelaten moet worden.

135

Kilometerslange geluidswallen scheiden Hoofddorp van de snelweg en het uitzicht op Schiphol.

Een grote ringvaart langs het water, een molen, een kerk en een begraafplaats. In het centrum komen alle wegen samen bij het oude raadhuis en de fontein. Op vrijdag is het daar een drukte van belang.

Dan is er markt, maar op zondagochtend in de regen is het uitgestorven. Een kauw heeft in een vuilnisbak nog een half zakje frites gevonden. Een sporter wacht op de Zuidtangent en in de verte daalt heel langzaam een vliegtuig.

136

De oude watertoren steekt hoog boven het Raadhuisplein uit. Rond het plein zijn wel heel veel ‘functies’ in een concept geperst: parkeren, kerk, winkelcentra, klokkentoren, bejaardentehuis. Dat alles in de zo goedkope, karakterloze nep-architectuur van de jaren zeventig en tachtig. En wat moet die stalen hangplek aan de rand van het plein?

13

De oude kern is leuk maar klein, verder veel nieuwbouw. In de Kerkstraat op nr. 22 een Raedhuysje, ‘alhier laten bouwen in ’t jaer 1742 door Jonkvrouwe Louise Hedwig van Catz’. Daartegenover een voormalig leuk dorpsschooltje, nu in gebruik als huisartsenpraktijk. Onderweg richting Aartswoud komen we langs een alternatief uitziende boerderij. Op het erf oude tramwagons, seinlichten, bussen, vluchtheuvelpaaltjes. Je kunt er ligfietsen huren.

138

Vanaf zijn sokkel bij de Waag maant Jan Pieterszoon Coen ons niet wanhopig te zijn. Hij had makkelijk praten. Met twee vingers in de neus veroverde hij in de Bandazee het ene eiland na het andere. Nee, dan de wanhoop in de ogen van Hajo, Rolf en Padde.

Scheepsjongens, onderknuppels van kapitein Bontekoe. Wat een paniek toen - door Padde z´n schuld een vat brandewijn in de hens ging.

De explosie op de Nieuw-Hoorn.

Het zinken.

Hun straf? Voor altijd op de kade staan. En allerschaapachtigst kijken wanneer toeristen foto´s maken...

139

Zaterdag 1 juli 2006, Texel acht uur in de morgen. Rust. Zomer. Een zacht windje. In de verte de duinen, daarachter de zee. Het witte kerkje zie je al vanaf de boot.

Schapenboetjes in de velden en overal schapen, veel schapen.

140

Ook Horn, aan de Vecht boven Nederhorst den Berg, is er klaar voor. Zowel voor het gevecht voor de Vecht, en dus tegen de nieuwe verbinding A6 – A9, als voor het WK. De eigenaar van de vlaggetjes wil niet op de foto, zijn Molukse vrouw wel.

141

Een licht kronkelende weg, vlak bij Lutjebroek. Alle boerderijen en huizen staan wat haaks op de weg. Heeft alles te maken met de noord-zuidligging van de vroegere percelen grond en dus van de vaarten en sloten. Veel boerderijen hebben nog een karakteristieke overkapping aan de zijgevel, boven het water. De schuiten met landbouwproducten werden daaronder gelost.

142

Van de boot af, meteen rechtsaf, daar ligt het gehuchtje ’t Horntje, witte huisjes vlak achter de dijk.

De dageraad is een straatje in het jaren ‘60 buurtje.

Op de dijk zie je dat de veerpont weer richting vaste wal koerst.

143

Vroeger heette het hier, links en rechts, De Hout. Toen Venhuizen, vervolgens Hem en nu valt alles onder Drechterland. Johanna weet er alles van. De was heeft ze net opgehangen.

144

Ligt aan de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder. Bijtanken doen ze hier vaak. Niet alleen Euro Loodvrij of Diesel, ook een kopje koffie voor de bezitters van motorbootjes, sloepen en zeilboten. Natuurlijk is iedereen ook welkom bij restaurant De Hanepoel.

145

Veel ganzen hier in de lucht, mooie formaties. De lucht slaat eindelijk open. Op de dijk de zee, de vuurtoren en Texel in de verte.

146

Grand cafÊ ’t Wapen van Huizen is helemaal klaar voor het WK 06.

Wat heeft Huizen niet! Strand, bos, hei en voor watersport kun je hier ook terecht.

147

De weg van Blaricum naar Huizen stijgt licht. Tussen de villa’s een spandoek: PvdA: Het kan zoveel beter. Nog beter dan wat of waar?

Het gros van de villa’s heeft een rieten dak, dat vergt gespecialiseerd onderhoud.

148

In het Ilperveld begon je niks zonder koeboot. Met z´n platte voorplecht schoof je hem zo het land op. Je laadde de koeien erin en dan zette je je af met de dreilboom; op naar het volgende eiland. Ook hooi en stalmest gingen ermee van landje naar landje. Zwaar werk, boeren in het veld.

Het mag een klein wonder heten dat die kunstenaar met zijn vijf vrouwen nooit met de riek uit het moeras is verdreven. Heyboer zwoegde, boerde goed en maakte het dorp beroemd.

149

Ilpendam is vredig. Ilpendam is kalm. Allervriendelijkste huizen in de Dorpsstraat, een caf茅-biljart op de hoek en twee keurige kerken. De tijd lijkt voor altijd stil te staan. Apollo glimlacht.

Bij de Katholieke kerk staat een Romein. Helm naast zijn voeten, pijlen doorboren zijn vlees. Dan slaat de klok van de Hervormde kerk twaalf uur. Gehaast, onrustig. T贸ch een spoor van Dyonisus.

150

Altijd weer een feest om Jisp binnen te rijden. Links van cafÊ De Lepelaar, waar volgens een bordje absoluut niet meer dan 505 bezoekers naar binnen kunnen, is het mogelijk roeiboten en kano’s te huren. Vlak achter het raadhuisje uit 1650, de kerk met zojuist gesnoeide bomen.

151

Wie de buitenwijken van Julianadorp (gesticht zoals de naam al zegt in 1908) inrijdt, verdwaalt: Boterbalg, Wierbalg, Middelzand, Drooghe Bol en Malzwin… Vijftienduizend mensen wonen hier nu, ’s zomers nog veel meer, vooral als alle huisjes van het Beach Resort Ooghduyne vol zitten. Zo’n zogenaamde oud-Hollandse naam wekt geen vertrouwen, integendeel. Op het oudste pleintje in het centrum schettert de hele dag de Valentijns top-zoveel van Sky-Radio waar niemand om vraagt. Café Peanuts. Voor de Ontmoetingskerk uit 1909 triomfeert een vistent. De randen van het parkje worden verrafeld door auto’s.

152

Ze liggen onmiddellijk achter de duinen: campings als de Oase, en de Zwaluw. Aan de ene kant geflankeerd door het Golden Wok Palace, aan de andere kant door caravans. Achter de campings rijst in het oosten een muur op van identieke vakantiewoningen.

In februari kun je bungalowpark Strandslag gewoon inrijden.

Nergens iemand te zien. Wel honderden bungalows, opgetrokken uit steen en hout: kanariegeel, appeltjesgroen en Hollands oranje.

Alleen het gesnap van een waterhoentje laat zich horen.

153

Was die hele Haarlemmermeer niet ooit drooggelegd om de belofte Graan voor Visch? Hier vind je het dan, ten zuidoosten van Nieuw-Vennep. Uitgestrekte akkers, wreed doorsneden door HSL-kunstwerken van beton, bovenleidingen en afrasteringen.

Een paar huizen, een Koreaans restaurant en wat bedrijven langs de straat vormen ´t Kabel. Op een parkeerterrein staan talloze trucks van de firma Nijssen in slagorde opgesteld. In de hal enorme massa´s oud papier. Wie goed kijkt, ziet Pim. Tatoeages – hier de perfecte schutkleur.

154

Vergis je niet in Kalverdijk. Je hebt een dorpje met prachtige klok- en trapgeveltjes. Het zijn de bordkartonnen gevels van de receptie en bijgebouwen in een nabijgelegen vijfsterrenvakantiepark. Allemaal nep.

Echt, dat zijn de rogge en kolen op de velden, de keurige voortuinen langs de langgerekte hoofdstraat, en de levens achter de naambordjes van de huizen: Ons Dotje, Altoid Skik, Ons Huis. Echt, dat is de liefde. Kalverliefde.

155

Op het erf van de Jacobshoeve wordt een melkwagen gelost. Een plastic koe begroet de touringcar.

Een bordje geeft aanwijzingen: parkeer hier je bus. Welkom bij de kaasmakerij van Henri Willig. In vol ornaat tonen Madeleine en Terry de kunst van het kaasmaken. ‘Wist u dat onze geitenkaas onlangs nog wereldkampioen werd?’

156

Een buurtschapje aan de WestFriese Dijk. Tegenover hoeve - hoe kan het anders - de Keine een kapelletje. Voor de vele fietsers die over de dijk gaan is het gras naast het kapelletje een gewild plekje om even iets te eten. En ze steken een kaars aan natuurlijk.

157

‘Luctor et Emergo’, staat er op het agrarisch bedrijf van J.W.Mooy. Op zijn idyllische erf kun je allerlei soorten en maten pompoenen en kalebassen kopen.

Net buiten Kerkbuurt is Hans Strooper met zijn hele familie druk bezig de aardappelen te rooien voordat de bui losbarst.

158

Tussen Andijk en Wervershoof in ligt Kerkbuurt, tegenwoordig bekend als Buurtje. Het kerkje langs de Dijkweg dateert uit 1667 en werd zonder toren gebouwd. Honderd jaar later werd er alsnog een houten toren op geplaatst.

In 1978 heeft men zich voor de restauratie ingezet, het kerkje deed toen dienst als timmerwerkplaats.

Nu heeft restaurant Meijer’s zich er gevestigd.

In café ‘t Ankertje wordt een pot biljart gespeeld door Twentenaren die in de buurt vertoeven.

159

Tegenover De Rijp, net in de Beemster. Vanaf de Westdijk dendert de smalle, rechte weg omlaag de polder in, richting Middenbeemster.

160

Ligt net buiten Anna Paulowna, aan de Lage Dijk. Het brede water is de boezem van de Zijpe, ook wel genaamd het Hooge Oude Veer.

Rechts van de weg willen tientallen schapen zien wat we doen.

Wij kijken.

161

Langs de Vaart komen we mooie woonboerderijen tegen. Een gedeelte hoort bij gemeente Langedijk een ander gedeelte bij Alkmaar.

Je vindt er cafĂŠ De Bonte Koe, pension Ida Margaretha, Graanmaalderij Wed.C.Bos en Zn., en een uitgebrande boerderij, waarvan de verkoolde dakspanten trots standhouden.

162

Op de West-Friese Dijk een houten trappetje af: een dorp als een monument, een Hollands juweeltje. Overal knotwilgen, houten karakteristieke huisjes, daklijsten vol ornamenten. Het kerkje Eben Haezer, tot hier heeft de Heer ons geholpen. De eerste steen gelegd door Pieter Kwantes Mz. op 29 juni 1887. De huisjes langs de Oude Streek. De vierhonderd jaar oude kroeg. Museum de Turfschuur.

Hier schaatsen‌

163

Hoewel Oranje er al een week uitligt, is de Hoofdstraat nog in oranjesfeer. Alles in dit voetgangersdomein is er op gericht je vrolijk te maken. Of dat lukt… Echte bakker Timmer, Eetcafé de Wijsneus, ’t Biervat, Hatim’s Palace, de Hel van Kees Kooiman, snackhouses, pizzeria’s, brasseries, gerechten als vleestrio, pasta’s en tapas. Het oude witte kerkje op het Dorpsplein trekt zich er weinig van aan.

164

Aan de Lagedijk en aan het verlengde daarvan, de Raadhuisstraat, staan de stedebouwkundige ontwikkelingen van de laatste honderden jaren broederlijk naast en door elkaar. Eeuwenoude Zaanse huisjes, degelijke achttiendeeeuwse, de grote Doopsgezinde kerk de Vermaning met onmiddellijk daarachter bedrijfspanden.

Benzinestations in de straat, naast winkels, woonhuizen en twintigste-eeuwse fabrieken. Een snelweg dendert hoog over de smalle Dorpsstraat, onder de snelweg een bloemenshop en een enorme Albert Heijn. Was het ergens achter ‘Styfselfabriek de Byenkorf’ dat deze twee jongetjes zich uitstekend vermaakten? En wat zullen hun moeders zeggen?

165

Langs het Noord-Hollands Kanaal, in de luwte van de brug staat een twintigtal huizen met uitzicht op de Kooysluis. Je vindt hier alles, behalve rust. Een drukke autoweg achterlangs en bovenlangs. Het verkeer over de brug weerklinkt als donderslagen in de lucht. Alles went waarschijnlijk.

166

Weerstation De Arend en Ben Pot voor tuin en dier. Bij een boerderij zijn verse snijbloemen uit de tuin te koop en er staat een draaimolentje voor de allerkleinsten. Bij de jachthaven kun je bootjes huren.

167

Hoe hebben ze de Westfriese Omringdijk ooit zo kronkelig gekregen? En zo hoog? Een luchtig lint, hoog boven de natuur: gierzwaluwen, scholeksters, schapen, gras en een fenomenaal uitzicht.

Bij Krabbendam, het meest westelijke dorp binnen de oude zeedijk, liggen de resten van kasteel Nuwendoorn. In deze dwangburcht knechtte Floris V de Westfriezen.

Martelkamers achter muren van twee meter dik. Lang hebben de fundamenten onopgemerkt in het land gelegen. Waar zijn al die kloostermoppen toch gebleven?

Kijk maar eens naar de kerk in Wamenhuizen.

168

Aan het einde van de Barsingerweg stuiten we op een bijzonder bouwsel dat ooit een cafĂŠ geweest moet zijn, met paardenstallen. Nu zit J.v.d.Molen er met Hollands Design. Op de dijk spelen Larissa, Deandra, Marijtje, Jimmy, Richard en Nico.

169

Niet alleen de Bollenstraat loopt hier dood. Het dorp ademt verveling. Geen ijs op de ijsbaan, geen winkels gezien, geen schooltje. In de Vlasstraat staat – geintje - een kwart auto in een gevel geparkeerd.

170

Op de hoek van de Padlaan en de Noorderhoofdstraat zijn ze vereeuwigd: Hielke, Sietse en Louw die met hun bootje de Kameleon zo veel avonturen beleefden. Meer dan vijftien miljoen boeken verkocht Hotze de Roos van zijn succesvolle Kameleonreeks. De Roos schreef de serie in Krommenie, waar hij op 15 oktober 1991 overleed.

De mooie jaren twintig huisjes aan de Badhuislaan zal hij vaak gezien hebben. Dat de Supercoop in de Zuiderhoofdstraat reclame maakt voor het goedkoopste hondenvoer van de Zaanstreek zal hem worst zijn geweest.

1 1

Een fijn dijkje waarop het prettig fietsen is. Overal aan de horizon groeit wel beton maar hier merk je daar alleen visueel iets van. Langs de dijk authentieke, groen geschilderde houten huizen, vaak met verrassend diepe achtertuinen.

Het kerkje uit 1755 herbergt een achttiende-eeuws orgel. Zomers zijn er hier geen diensten.

172

De plattegrond belooft je een prachtige boulevard. Breed over de dijk, met een wijds uitzicht over de Westeinderplassen. Je komt bedrogen uit.

Voorbij woonerven en een blokkendozenwinkelcentrum kom je op de Herenweg. Maar waar is nou dat fenomenale flaneren-met-uitzicht? De gedroomde boulevard is weggestopt; het zicht ontnomen door kapitale huizen, hoge hagen en watersportfaciliteiten. Mooi wonen, zeker. Maar buiten het seizoen is de wind de baas. Onbarmhartig rolt hij over de plas, wint aan kracht en geeft je de volle laag.

Het kรกn spoken in Kudelstaart.

173

Onder de rook van Purmerend en toch helemaal in het land. Een streep huizen, manege de Paardenhof. Op de boerderij ernaast moet een schaap poseren. De man rechts heeft het fototoestel in zijn handen. Als hij wil afdrukken, draait het prijsdier zich om en begint het spel opnieuw.

174

Over vele sloten liggen bruggen. Vast. Te laag voor een kano, laat staan voor de waterfiets die je verderop kunt huren. Boerderijen achter de bruggen verhullen kassen, verbergen een woonerf.

Vredig en tevreden, een besloten wereld. Het fort lijkt deze biotoop te beschermen, maar het is nog slechts een schim van wat er ooit achter de Vuurlijn schuilging.

Nee, nu waakt de toren van de R.K. kerk St. Jansgeboorte over het dorp. Streng en rechtvaardig.

Hedendaags, wachter van de eeuwigheid.

175

Het Groene Kerkje, gewijd aan Sint Lambertus is nu cultureel centrum voor toonaangevende kunstenaars die hier concerteren. Twee zwarte zwanen met hun drie jongen glijden voorlangs door de vaart.

Op het Noordeinde vind je uitspanning Het Wagenwiel waar een uithangbord verse koffie belooft.

176

Aan de rand van‌, dat kun je hier wel zeggen. Net buiten Amsterdam, net achter de A10 en andere snelwegen. Maar hier begint ook Waterland, dat vlakke, natte land vol houten huisjes, slootjes, pontjes, plassen en honderden houten bruggetjes. Voor het pontje over het Noord-Hollands Kanaal moet je even bellen.

177

In het volkslied van Langedijk komt de zinsnede voor: ‘In Langedoik, in het duizend-oilandenroik’. Een aardige typering van het landschap, vol koolvelden. In 1941 werd de gemeente Langedijk gevormd uit de dorpen Oud-Karspel, Noord- en Zuid-Scharwoude en Broek op Langedijk. In 1990 kwamen daar Sint-Pancras en een deel van Koedijk bij. Behalve kool ‘groeien’ er de laatste decennia steeds meer nieuwe huizen.

178

Je kunt langs beide kanten van de Langereisvaart. Soms een lint van paarden met, meestal, meisjes erop die van manege Warnaar komen. Op een warme zomerdag is het hier goed fietsen langs alle leuke dorpjes.

179

Het oudste dorp van het Gooi.

Op de Brink, in het hart van Laren, een vaste bloemenstal, rondom gezellige etablissementen met terrasjes. Het befaamde Singer Museum voor beeldende kunst.

JazzcafĂŠ Nick Vollebregt. De beeldengroep voor de voormalige Boerenleenbank.

180

Net voor de Leimuiderbrug woont Bas van Willemstein, voormalig wereldkampioen met zijn grasparkiet. Nu in het bezit van twee huizen, nr. 394 en 396 in het buurtschapje. Onder de brug door kom je bij een cafeetje, dat ook nog tot het gehucht behoort, samen met twee boerderijen aan de andere kant van de weg. Dan opeens zit je in Burgerveen.

181

Vanuit Bobeldijk via de Grootweg word je opgewacht door kalfjes, schapen, pony’s, bokken en meerkoetjes. Welkom in een gehucht bestaande uit een aantal boerderijen en huizen. Voor fietsers is de omgeving een puur genot, die zie je er dan ook veel. Zo nu en dan wordt de rust van de bewoners en dieren verstoord door een auto.

Dat duurt gelukkig maar even.

Lekermeer rijd je in een zucht uit.

182

Het is weekend en warm. Lars, Dion, Ceesjan, Jard en Wessel springen van de Leierbrug in de Niedorpervaart, die wel drie meter diep schijnt te zijn.

183

Op de Google-satellietbeelden zie je duizenden gekleurde stipjes bij elkaar. Daar tussendoor loopt een patroon van groene gebouwen. Autowrakken en loodsen van golfplaat, neergekwakt op een niemandsland tussen twee snelwegen.

Net na de slagboom heten de recyclingbedrijven nog De Bruijn, De Vooruitgang en De Toekomst.

Naarmate je verder het terrein op komt, zie je namen als Kascar, Zeki, Anadolu, Erdogan en Samil.

Een bazar voor auto-onderdelen alles is tenslotte handel.

De weg loopt dood. Waar kun je keren? Dan roept iemand: ‘Keren kost ook geld!’

184

Ook aan de randen van dit dorp auto’s in hun showrooms. In cafÊ en dartcentrum De Lantaarn gooit Ko Pepping zijn eerste pijltjes.

Straks klaverjassen en de loterij, maar eerst een tosti. Naast basisschool Sint Maarten, wijkcentrum De Burgerij. Kees Bloedjes beheert het kerkhof daartegenover.

Een gipsen Petrus markeert de toegang. Het kerkhof wordt fiks uitgebreid. De mariakapel van de Corneliuskerk naast het kerkhof is open.

185

In de nazomer appels plukken op landgoed De Olmenhorst. Een oase van rust, weg van het gejaag in de stad.

Al sinds het droogleggen van de Haarlemmermeer is hier een enorme boomgaard, met wel 10 appelsoorten.

In een van de gebouwen op het terrein houdt architectenbureau Faro kantoor. Hun uitbreidingsplan stuitte op bezwaar: “geen agrarische bestemming“.

Daarom doen nu twee afgedankte stadsbussen dienst als bijgebouw. Dat mag dan wel geen agrarische bestemming hebben, een agrarische look hadden de architecten zo gefikst.

186

Op de grens van Grootebroek en Lutjebroek stond tot 1925 de tramremise. Daarna werden er vier huisjes neergezet, als een soort hofje. Eén voor de gemeentelijke vroedvrouw, één voor de veldwachter, het derde huisje voor een medewerker van het energiebedrijf, het laatste voor een andere gemeenteambtenaar. Tussen Edo (rechts) en Nico herinnert een gevelsteen aan de remise.

187

Hier zijn we in het Oost-Blok.

Strak, smal, grijs beton. Als versiering wat geelgroene korstmossen. Wortels en takken van een klimplant. Riet en water en een zware ammoniaklucht. Een wandelaar is hier een uitzondering.

188

Een stoomgemaal als een fabriek, met zijn pijp, zijn robuuste bakstenen muren. Pompt sinds 1849 het water uit de polder ruim vijf meter omhoog de Ringvaart in. Houdt, met een paar andere gemalen, het gebied tussen Amsterdam, Haarlem en Leiden droog. Het waterschap, de oudste democratische bestuursvorm van Nederland, zorgt daarvoor.

189

In Buurt 1 en 2 staan de houten huizen noodgedwongen hoog en dicht op elkaar. De ruimte was v贸贸r 1959 beperkt. Marken was tot dat jaar nog echt een eiland dat het water diende te vrezen. Veel is daardoor bewaard gebleven maar het toerisme eist zijn tol.

Parkeerterreinen, wandelroutes, snacktenten, caf茅s, etablissementen en souvenirs. Maar als je wandelt naar de vuurtoren laat je dat allemaal achter je.

190

Oase van rust, groene straatjes en water. In de consistoriekamer van de kerk komt de contactcommissie Markenbinnen niettemin elf keer in 2006 bijeen. De culturele commissie organiseert negen concerten en zeven exposities.

Moniek en Sandra peddelen wat in hun bootje.

191

Buiten waait een stevige noorderwind. De binnenhaven aan het Vooreiland ligt vol. Terrassen zijn afgeladen. Op het IJsselmeer tel ik vijftig zeilen.

192

Een buurtschap of alleen maar een dijkje? Winterweer. Honderden rotganzen vliegen op. Een molen, een zwart geteerd houten huisje ernaast. Veel hoog, geel riet. Op de erven van de boerderijtjes, of wat er van over is, hout, opslag en andere rotzooi. De dijk loopt dood.

193

Wat zoekt een mens in Middelie?

De polder zoals die is bedoeld: wilgen, rechte wegen waarin af en toe wat zachte bochten, mooie, groene houten huizen, weiland, water, riet. Dominant aanwezig Vroom Funderingstechniek.

En bijna vergeten op nummer 42, aangevreten door de klimop, een scheef weggezakte boerderij. Betreden op eigen risico. Vogels vliegen in en uit. Ouderdom is mooi.

194

Centrum van de Beemster, die classicistische, rationele polder.

Hendrik de Keyser bouwde er de zeventiende-eeuwse kerk. Schilder Carel Fabritius (1622-1654) werd er geboren als kosterszoon van deze oudste kerk in de polder die in 1612 droogviel. Op het kruispunt Middenweg-Rijperweg is alles klaar voor de eerste dag van de Beemster Feestweek. Langs de Middenweg het museum Betje Wolff en mooie, degelijke boerderijen.

195

Langs de Hoofdweg, midden in de Eierlandse Polder op Texel. Zo leeg zag de Haarlemmermeer er vijftig jaar geleden uit. Ook hier een vliegveldje. Boerderij bungalow Avalon. Aan de Oorsprongweg 27 een hokje met wat spulletjes.

1 6

Vrijdagmiddag 12 mei 2006. Deze week is de zomer plotseling begonnen, ook midden in de Wieringermeer. Het is warm. Er is water.

Dertig meter terug is een brug.

Daar springen ze vanaf en dan zwemmen ze hier naar toe.

197

De paardentram van Medemblik naar Hoorn stopte in Midwoud om de paarden te verversen; eetcafĂŠ Halfweg getuigt daar nog van. In het oude gedeelte van het dorp is sindsdien niet zo veel veranderd, maar er is ook nieuwbouw, veel nieuwbouw. EĂŠn keer per jaar staan oud en nieuw Midwoud drie dagen op hun kop. Dan treedt Normaal op en rijden de trekkers met tientallen mensen door de straten naar het feest. Bier en lawaai.

Daarna is er weer een jaar lang rust en daar genieten George en Joke toch het meeste van.

198

Bij het Paard van Marken zie je dat de aarde rond is. Zeilen verdwijnen achter de horizon en de hoogbouw van Almere ligt duidelijk lager in de verdiepte badkuip die Flevoland heet.

Moeniswerf zal niet snel last van natte voeten krijgen. De handvol boerderijen ligt hoog op een terp.

Oude boomgaard aan de voet.

199

Ligt boven Nieuwe Niedorp. Hoe klein het ook is, ook in Moerbeek mag je auto maar dertig rijden.

Veel schapen, hopelijk zonder blauwe tongen. Van de vele mooie boerderijen staat ’t Stekkie te koop. Wie de Westfriese dijkroute fietst, komt er vanzelf langs.

200

Met zachte, mechanische handen legt boerenknecht Arjen een baal hooi op de stapel. De grijpers plakken wat na bij het loslaten van de baal. Alle balen worden in de loop van het jaar verkocht aan boeren aan ‘de overkant’, zoals de vaste wal steevast op Texel wordt genoemd.

201

In het centrum staan tientallen monumentale panden. Zo ook Het Weeshuis, waar je door een aantal jong volwassenen met een verstandelijke arbeidsbeperking op je wenken wordt bediend. Hier kan de lekkerste appeltaart van het stadje genuttigd worden.

De stad vierde in 2005 haar 650 jaar stadsrechten en wel heel uitbundig. Zo uitbundig wordt zelfs koninginnedag niet gevierd.

202

Door het smalle hoofdstraatje, waar vroeger een trammetje reed, mag het verkeer nog steeds rijden.

Bij het sluisje veel gezellige terrasjes, waaronder Ome Ko, waar je met een biertje in je hand, het heen en weer van de vele 足 plezierboten goed kunt volgen.

203

Via de gietijzeren Hakkelaarsbrug de Naardertrekvaart over. Nescio fietste hier vaak en schreef er over.

Eerst weiland, dan de joodse begraafplaats. Plotseling de rust van de weidse Brink met in het midden een houten, klassieke muziektent.

Achter de Brink een paar winkels.

De grote zilverkleurige auto staat geparkeerd voor Restaurant-Brasserie ’t Lagerhuys anno 1882. Jan Cremer schilderde in 1994 het autootje vol tulpen.

204

Aan de Loosdrechtse Plassen staat een vrijstaande villa met doorvaart naar plassen te koop.

Er zijn trouwens amper kleine huizen. Zou bij elk huishouden een geparkeerde boot hier in de jachthaven horen? Geen supermarkt, wel een jachthaven. Gek, toch? Veel leven in luxe in een plaats met weinig inwoners. Nooit gedacht.

205

Boven op de wallen van de Vesting. Een plotselinge sneeuwjacht wordt gevolgd door een scherpe zon. Het water vangt al licht. Zo begint een oorlogsfilm.

Tegen de Grote Kerk twee panelen met ontroerende kinderaffiches.

Het stadhuis uit 1601. Op het Kerkpad het imposante standbeeld van Jan Comenius. In een zijstraat de stadslinde uit 1750.

206

Zompige landjes, sloten tot de rand gevuld en een cafĂŠ dat toepasselijk De Vlonder heet. Verbleef hier schrijver L.H. Wiener niet, in zijn schip van staal: de Archimedes?

Daar, waar Rijkspont 8 zijn lading lost, werkt Afvalzorg aan een schone wereld. Met de rug naar het dorp, de blik naar nieuwe vergezichten.

207

Op het plein voor ´t Post-Huijs staat een meerpaal. Als een opgestoken vinger waarschuwt hij dat de zeespiegel van het Normaal Amsterdams Peil hier hoger ligt dan je reiken kunt. Vraagt daarom Ristorante Mario z´n gasten te parkeren boven aan de dijk?

Plezierjachten in de verte, duidelijk te hoog voor deze brug. Vlak boven het water slooft een stoplicht zich uit in rood-zijn. Een bord wijst de schipper op een knop. Het zegt 1x drukken. De brugwachter schrikt wakker.

208

Ooit stond er water tussen de Voorstraat en de Overmeerseweg.

Het water is parkeerplek en gazon geworden. Achter de Overmeerseweg schittert het Spiegelmeer.

Voor Kwalitaria, ‘Dé lekkerste eetwinkel van Nederland’, hebben Louis en Remco op hun squad een ijsje weggelikt. Op de houten muziektent is met viltstift geschreven: ‘Bill en Tom zijn fucking lekker’ Bij de tent begint de Bommelsteinroute, zo genoemd omdat de studio’s van Marten Toonder ooit gevestigd waren in kasteel Nederhorst dat nogal lijkt op Bommelstein.

209

Het gehuchtje Nes kom je tegen vanuit Haringhuizen als je de Westergraftvaart aan je rechterhand houdt. Links een huis met de naam Ons Nessie. Een smal weggetje, tractoren rijden af en aan, er dient gehooid te worden en wel nu. En daarna weer gieren, natuurlijk.

210

Een indrukwekkende kerk in wat toch niet meer dan een dorp aan een rivier is. Hollands impressionisme overal.

211

Nibbixwoud ligt aan een slingerende weg met lage fruitbomen en prachtige stolpboerderijen. Nibbik, noemen de bewoners hun dorp en boer Arie, die er wethouder is, kent iedereen.

Sneeuwklokjes kun je er kopen en witlof uit de kuil en ondanks het koude voorjaar spelen de lammetjes buiten. Niet zo gek dat de Nibbikkers niet graag verhuizen uit hun beschermde Noord-Hollandse landschap, maar als er iemand tóch eens naar een ander dorp vertrekt weten de achterblijvers: ‘Komt wel weer goed, een Nibbikker komt altijd terug’.

212

In 1415 werden Nieuwe Niedorp en Oude Niedorp samengevoegd als Stede Niedorp. Sinds 1990 gaat het samen met gemeente Barsingerhorn. Gemeente Niedorp telt nu negen dorpen. En oude auto’s kun je overal voor gebruiken.

213

Stilleven met steiger en balustrade. Aan de resten vuurwerkafval te zien was het met oudjaar even niet stil. Oude dijkhuisjes en nieuwbouw wisselen elkaar af, met een prettig uitzicht op een landelijk stukje Haarlem. Buiten een industrieterrein is er ook een tennisbaan te vinden.

214

Opzij van de A9, aan de Ringvaart, vlakbij waar Schiphol ooit begon.

In 1924 vertrok van dat oude Schiphol de Pelikaan, een Fokker F VII, voor de eerste commerciële vlucht naar Batavia op Java, Nederlands Oost-Indië. De vlucht duurde tweeëntwintig dagen. In restaurant De Pelikaan houdt eigenares Dichna de Vreede met nichtje Sabine de herinnering aan die vlucht levend.

215

Aan de Ooievaarsweg omhelst een hoge haag zijn appelboomgaard. Een kloostermuur omgeeft een beeldschone tuin, waar rust heerst rond het beeld van een heilige. Parochie Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen.

Overal verwijzen naambordjes naar een tram die hier gelopen moet hebben. Een tram, dwars door dit godverlaten platteland? Jazeker, kroeg De Roode Eenhoorn toont aan zijn buitengevel het bewijs. Een oude foto en een antieke reistijdentabel van de StoomtramwegMaatschappij “West-Friesland�, gevestigd te Hoorn. Die kroeg kan het weten, hij is de oudste van Nederland.

216

Ervaar het platteland op Texel!

Talloze pensionado’s doen dat per fiets. De mannen steevast in korte broek, sportschoenen en sokken, de vrouwen dragen een zonnebril.

21

Op de dijk staan Sonja Greuter met dochter Kim en vriendinnetje Esther. Ze zijn met de pony’s Serita en Nikki naar het bos geweest. Polly, de witte pony, is al achtendertig jaar oud! De weg loopt dood. Aan het einde ervan een jachthaventje en een meertje dat de Pishoek wordt genoemd.

218

Aan de Nieuw-Loosdrechtse dijk staat het oude kasteel Sypesteyn met in de grote tuin eromheen een beeldententoonstelling. Voor de speelse bezoeker is er ook een doolhof. Aan de andere kant van de dijk staat een oud kerkje met een kleine begraafplaats. Verder is er een bakkertje met verse taartjes.

Er is in het nieuwe Loosdrecht vooral oud moois te vinden.

219

Waar eertijds graan voor vis groeide, groeien nu huizen. Eindeloze rijen nieuwe jarendertighuizen.

Hier en daar doemt een scheepswand op. Aan de zuidrand een rij met een kajuit boven op het dak.

We zijn in Getsewoud, vol componisten en architectonische spielerijen. In een middenberm zaaien Botero-achtige poppen door hun beweging en kleur verwarring.

Health City is ook op zondag open.

220

Co hoef je niet te vertellen hoe een oude boerderij in elkaar steekt.

In Amerika werd zijn kennis inge­ schakeld om een Beemster boerderij na te bouwen - steen voor steen, en zonder al die fratsen van nieuwerwetse architecten. Terug in de Beemster viel zijn oog op het verwaarloosde gemaal in deze polder. Hij runt er nu een antiekzaak.

Niet met zomaar antiek, maar met ´traditionele stijlinterieuren´.

Toeval of niet, sinds Co hier is neergestreken, lijkt de aandacht voor ons erfgoed groeiende. Inmiddels staat de Beemster op de werelderfgoedlijst en is het gemaal tot monument verklaard.

221

Partnergemeente is Kalisz (Polen).

Het is feest op het Annaplein, ’Annapop’. Dries Roelvink komt ook.

Een beeld op het plein naast de RK kerk voorstellend: moeder Anna leest Maria voor uit de Heilige Schrift.

222

Achter ons ligt de massieve dijk die het water van de Waddenzee tegenhoudt. Niet de wind, die slaat venijnig over de dijk heen op het lichtgolvende land van Noord­ buren op Wieringen. De boerderij herbergt het Museum Allerhande: huisraad en huishoudelijke artikelen uit grootmoeders tijd.

Achter de boerderij ouderwetse landbouwwerktuigen, drie levende pony’s en twee bokjes. In het weiland daarachter een twintigtal pikzwarte koeien of zijn het allemaal stieren?

223

Ligt aan de Koggeroute. Je loopt de Globdijk op. Het café op de hoek is gesloten. De roeibootjes in de sloot ervoor liggen er strak bij. Hier wonen geen dorpelingen meer. Dure huizen, dure auto’s.

In het weekend rijdt er geen bus.

Voor de Vermaning, de doops­ gezinde kerk met het kleine kostershuisje, wacht een enorme kastanje op de lente. Op 5 februari 2006 treden Candy Dulfer and her friends in het kerkje op. Het is al uitverkocht.

224

Ruim tienduizend bewoners van het gebied tussen Hoorn en Medemblik vallen onder de gemeente Noorder-Koggenland met dorpen als Abbekerk, Opperdoes en Twisk. Twisk is met zijn ruim veertig monumentale boerderijen gepromoveerd tot ‘beschermd dorpsgezicht’. Maar ook Opperdoes mag er zijn.

225

Smalle wegen leiden naar Noordermeer en een echt ANWB-bord heeft het niet. De koeien in de wei vallen in het niet bij het bruggetje met glimmende zilveren spijlen, die je verblinden door de reflectie van het zonlicht. Dan moet je ook nog eens uitkijken voor overstekend wild; er staat zo een koe voor je neus.

226

Vanuit Zuid-Scharwoude de Dorpsstraat in. Op nr. 619 staat een fraai huis met smeedijzeren balkon en winkeltje Ikke Baby-mode. Op de Voorburggracht de gevelresten van de Noord-Hollandsche Conservenfabriek. Ernaast zijn komkommers te koop, 8 voor â‚Ź 1,-.

227

Aan de randen de bedrijfspanden: de bekende metalen dozen. Ook hier rukken de tuincentra op. Het oude kerkgebouw aan De Braken wordt beheerd door de Stichting Behoud Kerkgebouw aan de Braken. In de gevel boven de ingang de tekst: ‘God is Geest en die Hem aanbidden moeten Hem aanbidden in geest en waarheid.’

228

Havenstadje van het oude eiland.

De vissers varen tot aan Denemarken. De bruine installatie is het dok. Langs de haven zit je lekker. Haring en andere vis moet je hier eten, maar patat mèt is er ook. Midden in het dorp draaien de wieken van de molen. CafÊ ’t Goeie Hoekie staat te koop.

229

Tussen het Noord-Hollands Kanaal en de N9 ligt dit buurtschapje. In het midden ervan een brede strook groen met wat paarden en een speelplek voor de kinderen.

Tsitske oefent op haar eenwieler en woont op een boot.

230

Doet zijn naam eer aan. Onder Medemblik en ook nog eens onder aan de dijk. In cafĂŠ De Welkomst aan de Zeedijk komt biljartclub De Vlieringboys iedere vrijdagmiddag bijeen, in clubtenue. Vijfentwintig jaar geleden begonnen ze ergens op een vliering. De club telt vier leden, allen ruim boven de zeventig.

231

In buurtschap Ongeren een stilleven, zo maar langs de weg. Kan zo naar het Groninger Museum. Wat Keyser hier verbouwt is duidelijk.

Op een vlag wappert de tekst: ‘Echt Texels product’.

232

Gezicht op Oost met de brug over het Buitenzwin. Grutto’s, kieviten, eenden, scholeksters, een molen, ruisend riet. Boerderij Ruigenhoek ligt tegen de dijk van de Waddenzee. Aan het Vierhuizen in Oost drie karakteristieke huizen

233

In dit dorpje begon dus in de jaren zestig hun Nederlandse zegetocht.

The Beatles in Blokker ogen nu als vier ‘pretty things’. Vroeger werden ze ruig gevonden. Zeven stalen stoeltjes wachten in een kwart cirkel op fans die inmiddels tegen de zestig moeten lopen. Over deze plek en over de invulling ervan is goed nagedacht. Maar wat heeft dat lammetje hier te zoeken?

234

Links ligt het haventje van Andijk. Twee Poolse meisjes, Monika en Anja, hebben een vrije dag.

Ze spreken een beetje Engels. Het IJsselmeer wacht op hen. Er hangt een licht bedorven vislucht.

235

In Oosterend wordt op deze eerste zaterdag in juli de jaarlijkse rommelmarkt en braderie gehouden.

Spaans keramiek in de uitverkoop.

Je eigen zeepje kun je ook maken.

Broodjes warme beenham. Voor het cafĂŠ speelt in de zomerzon de dorpskapel. Vanaf een afstand houdt Arie het een en ander in de gaten.

236

Onderaan de Zuiderdijk van het IJsselmeer. Melanie (links) heeft net het limonadetafeltje voor Rosa en Lucas klaargemaakt. Wij zijn de eerste klanten.

237

Beeldige huizen en boerderijen. Op de Hippolytushoevekruisweg nr. 1 is iemand geslaagd. Op nr. 12, De wilde eend, wordt Bed en Breakfast aangeboden.

23

Mooi, oud land is het hier. Anders dan in de Wieringermeer. Het eigen dialect wordt nog gesproken.

Aan de Kerkweg een kerkje op een terp. Een enkele kolossale stolpboerderij. Bij boer Van Duin staan alle koeien op stal. In de wei staan ze leuker, vinden wij.

239

Weggedoken voor de gure noordooster ligt Oosterleek tegen de Zuiderdijk aan. Op de dijk kijk je uit over het IJsselmeer. In de verte een geraffineerde lichte streep op het water. Een enorme giertank, een octopus op wielen, rijdt langs.

Twee belachelijk grote borden laten ons weten waar we zijn. Ze verpesten door hun overdaad de rustieke entree. In de verte wenkt ‘Hotel Jazz Irish Folk Café Terras’.

240

Karakteristiek voor De Streek is de groeiende twijfel tussen stad en land. Op veel plekken kun je nog ver kijken. Allerlei koolsoorten groeien er nog, de maïs schiet er hoog op en er is water, veel water.

Maar ook veel nieuwe industrie, uitgebreide nieuwbouwwijken en dus auto’s, overal auto’s. Je zou het niet zeggen, maar ‘de houthandel’ Bakker domineert Oosterwijzend.

241

Breeduit kijken we over het water van het Noord-Hollands Kanaal.

Alles is hier gericht op het water, op het land, op de zomer. Onderlangs gaan we, langs een bizarre expositie in een ‘cafe’, dat ooit een konijnenhok zal zijn geweest.

Allemaal dijkwoningen. De doopsgezinde gemeente belooft ons: Nadert tot God en Hij zal tot U naderen. Bouwbedrijf Piet Groen is actief langs de dijk. Huize Weloverdacht.

242

Een bomenrij. Aan deze kant wordt riet gesneden Rechts ligt Oosthuizen. Eerst de nieuwbouwwijk met een weide als gemeenschappelijk bezit, lijkt het. Verderop, in het late winterlicht, de kerk met zijn torentje precies in het midden. Mooie, houten huizen aan het Wester­einde. Naast d’oude bakkerij’ een karakteristieke Spaarbank uit 1907. Aan de overkant van de steile brug nogal wat auto’s.

243

Een klein buurtschap aan de Zaan, het bezoeken meer dan waard.

Naast het oudste huis van deze typische lintbebouwing ligt de Oostknollendammersluis, ook wel de Boerensluis genoemd. Door teruggang van de visserij en verdwijning van boerderijen aan de Zaanzijde, wordt de sluis alleen nog maar gebruikt voor pleziervaarten. Het gebruik van het pontje is toegestaan vanaf een halfuur na zonsopgang tot een half uur voor zonsondergang. Personen van 16 jaar en ouder kunnen zo in een paar minuten aan de andere kant van de Zaan zijn. Er zijn in het gehuchtje helaas geen fietsenmakers of cafĂŠs meer, wel een brandweerkazerne en de melkboer komt ook nog elke week.

244

Ergens langs de Beemsterringvaart tussen Schermerhorn en Avenhorn. Op nummer 7 is Robin geboren: een vlag, een ooievaar, veel was. Ruud van de Weerd bezorgt de felicitaties.

245

Huizen op terpen en tientallen bruggetjes. Geen bakker, geen slager, geen supermarkt en geen cafĂŠ, maar voor bloemen kun je bij Linda terecht en de melk wordt nog steeds langs de deur gebracht.

Aanbellen gebeurt hier zelden, de achterdeur staat altijd open. Het is rustig en gemoedelijk, iedereen groet elkaar op die ene hoofdweg waar je elkaar wel tegen moet komen. Overal zijn de ramen gelapt.

246

Een van de oudste dorpen in de oude Zaanstreek. In het kleine centrum staat een Grote Kerk met daarin twee scheepsmodellen. Deze modellen herinneren de inwoners aan de tijd dat het dorp een belangrijke zeevarende gemeenschap was.

Een bekende familienaam uit Oostzaan is Heijn. Heel leuk is een oud Albert Heijn winkeltje, waarvan gezegd wordt dat het een replica is van het oorspronkelijke kruidenierswinkeltje. Dit is terug te vinden op de Zaanse Schans, een Zaans openluchtmuseum.

247

Aan de Breestraat staat een tot bibliotheek omgebouwde boerderij. Dat het dorp groeit, kun je zien aan de recente uitbreiding die de bieb heeft ondergaan. Bijzondere architectuur: grijze leisteen van top tot teen, geeft het bijgebouw een nihilistisch uiterlijk. Ingetogen, alsof het zijn bescheiden plek kent temidden van het dorpse.

Een stedeling, die zich gedeisd houdt en braaf meedoet met de dorpsmoraal. Doe maar gewoon dus (ook al ben je dat niet).

248

Thuishaven van de beroemde Opperdoezer Ronde, de kleine, ronde aardappel: een delicatesse. Een typisch Noord-Hollands dorp: van binnen leuker dan van buiten.

Aardige huisjes in de Kerkebuurt, aan het Noorderpad. Overal water (camping Klein Giethoorn) en houten bruggetjes. Het oude stationnetje is mooi gerestaureerd, in de zomermaanden halteplaats voor de stoomtram van Hoorn naar Medemblik.

249

Via de Oterlekerweg kom je bij de entree over de brug langs een molen. Er lopen twee fietsroutes langs, de Boerenlandroute en de Droog­makerijroute. Galerie Pascua, eetcafÊ De Otter, kinderdagverblijf Bruintje Beer en softijs eten bij Annie en Jan.

250

Voorbij de Joodse begraafplaats waar de zerken met groene plasticzeilen zijn afgedekt, voorbij de Bullewijk waar zomers zoveel bootjes, fietsers en wandelaars langskomen en dus ook voorbij de zeventiende-eeuwse bakkerij van Oud, staat de neogothische Sint Urbanus. En daar weer achter ligt het kerkhof. 11 Maart 2006, ’s ochtends om vijf voor half elf.

251

De bewoners van het huis aan de Oude Meerweg hebben het mooiste uitzicht van de Haarlemmermeer. Vanuit de keuken zien ze een woud van gele lichtmasten - strak in het gelid - verdwijnen naar de horizon. In de verte gebouwen, een verkeerstoren en talloze vliegtuigen die in een langzame dans behendig langs elkaar schuiven. Even houdt er eentje stil. Een moment van bezinning.

Dan volgt de zoveelste start. Gebrul zwelt aan. Een blinkende kist vliegt over.

Enthousiast zwaait het Zaanse molentje in de voortuin hem na.

252

Sommige dorpjes hebben dat, dat opene en kom maar binnen. CafĂŠ Les deux Ports (voor de betere buitenlandse bieren) aan de Slimdijk: een knooppunt van water- en andere wegen. Een fijne houten brug. Een kano in/uitstapplaats.

Op 17 en 18 juni 2006 wordt hier het Eerste Open Westerkogge Kampioenschap Boer&Golf gehouden. Hoofdprijs: â‚Ź 350,-. Een week later De eerste Prut-marathon van Oudendijk: viereneenhalve kilometer, over veertig slootjes.

Prijs: een vaantje.

253

Vanuit Frik rijd je over de dijk zo ‘Valkenburcht’ binnen, zoals dit weekend Oude Niedorp heet, vanwege het carnaval. In de Dorpsstraat staat een ruïne. In 1978 rolde een door de bliksem veroorzaakte vuurbal door de Dorpsstraat, kwam in de kerk terecht, die vervolgens helemaal uitbrandde. Naast de ruïne, ruitervereniging en ponyclub Ros Beyaert.

Bij kapsalon De Hoofdzaak draait het maar om één ding.

254

In Oudeschild kun je het Maritiem of Juttersmuseum bezoeken, waar de meest bizarre vondsten te kijk liggen of hangen. Een mooi kerkje, de Zeemanskerk uit 1650. De jongste bewoners slijten hun kleuterjaren in de Kooterkeet, een schooltje. Achter de dijk een haventje waar in restaurant ’t Pakhuus de erwtensoep heerlijk en het zicht helder is.

255

Alles wat je verwacht in Oudesluis is er: water, weiland, een oude sluis, vergezichten. Maar het Art足house van Toscani & Cornel verwacht je hier niet maar is evenzogoed een bijzonder aangename verrassing. In het voormalige schoolgebouw aan de Sportlaan wonen en werken zij: ateliers, een galerie, een theaterzaal, een beeldentuin en een vakantieappartement. Eind augustus trad het Willem Breuker Kollektief er nog op voor tweemaal honderd mensen. Jan Wolkers leest er gedichten op Tweede Kerstdag.

256

Alles heet hier Langedijk. Maar het Regthuis aan de Dorpsstraat 861 staat wel degelijk in Oudcarspel zoals we boven de deur kunnen lezen. Een bord aan de rechterzijkant van het pand informeert je over de geschiedenis ervan Sedert 1808 Regthuis, waar dus recht werd gesproken, ĂŠn brandweerhuisje. Vandaag de dag doet het dienst als streekmuseum.

Stel je de grootte en de doelmatigheid voor van de brandweerwagen die hier thuishoorde. Op het trappetje, op het bordesje en op de grond daarvoor veel rijstkorrels.

Er wordt hier ook getrouwd.

25

‘Wind en water, wijd en zijd’, schreef de Noord-Hollandse dichter Adriaan Roland Holst ooit. Dat geldt in elk geval voor het plassengebied in het zuiden van de provincie. Vanuit Loenen aan de Vecht zijn de Bloklaan en de Veendijk lange, smalle wegen. Aan de ene kant riante optrekjes en jachthavens, een schitterend uitzicht over de Loosdrechtse plassen aan de andere kant.

258

Spitsuur op zaterdag. Een grote stroom auto’s volgt de bordjes met de vrouw die aan elke hand een boodschappentas draagt.

Icoon van het wilde winkelen bij de Maxis.

Rij je door, dan kom je in een niemandsland. De weg loopt dood bij opslagtanks, een brug in aanbouw en een energiecentrale.

Zzzommmmm, de zachte toon van honderden sprieten in een veld.

Vanachter dit hek wordt een stad met stroom gevoed. Symfonie in 50Hz.

259

Weggestopt midden in de Purmer. Voorbij Ilpendam en dan een mooie, kronkelige weg langs water natuurlijk. Hier en daar staan er nog koeien in het land maar ook hier groeit de nostalgie.

260

Langer kan een perron niet zijn.

Witter ook niet. Vroeger was dit het laatste station voor Zandvoort, eindpunt van blauwe trein Maastricht – Zandvoort, twee keer per uur heen, twee keer per uur terug.

Een klein, geel sprintertje heeft dat overgenomen. Overveen is er niet door veranderd. In Klein Centraal, de restauratie op het perron, is het goed koffiedrinken. Buiten was de wereld altijd al verstild.

261

Gebr. Beers doen in aardappelen en houden dapper stand, tegen het kantorengeweld van Zandhorst 111, maar hoelang nog?

262

Vanuit de Waarderpolder, langs de onlangs gerestaureerde molen, over het bruggetje meteen aan je linkerhand, vind je cafÊ en jachthaventje Van Assem. Je kunt er in de zomer tussen de middag heerlijke tosti’s eten op het terras. De lust om daarna weer aan het werk te gaan, vergaat je dan wel. Een klein eilandje met wat huisjes, woonboten, en een groepje zogenaamde landhuizen op veel te weinig vierkante meters.

263

Drie waterputten hebben ooit centraal gestaan in dit dorpje. Aan deze putten dankt Petten dan ook zijn naam. Pet betekent put. Deze putten zijn vandaag de dag niet makkelijk meer te vinden. Alleen de zeer oplettende bezoeker zal ze kunnen herkennen in het wapen van het dorp.

264

Vanuit Kreil de West-Friese Dijk naar rechts. Aan weerszijden oude stolpboerderijen. Uitgestrekte aard足 appelvelden met soortnamen als Disco en Kondor.

265

De bomen vormen de bogen als van een kathedraal en wij worden ontvangen door de sterke arm, met zwaailicht, waar maak je dat nog mee. Een golfterrein om de hoek, een Purmerbos en een voetbalclub.

266

Gaat het wel goed aan de Westerstraat? Wat een ellende… Heel Purmerend valt op door uitbundige reclame. Op de Kaasmarkt op dinsdag echte Noord-Hollandse kaas. Het Purmerends Museum exposeert het gelijknamige aardewerk. In de Breedstraat de oude Teekenschool. In de Nicolaaskerk op zondagen nog maar één mis, om 9.45 uur. De beste koffie drinken wij die dag in de Hoogheghast, achter de kerk.

267

Bijna een zuidelijke buitenwijk van Purmerend. Doorgaand verkeer richting Landsmeer en Amsterdam is op werkdagen tussen 06.00 uur en 09.00 uur onmogelijk gemaakt. De reden zal duidelijk zijn. Een lintdorp met een heuse Segers Boulevard. Overal om het dorp heen is het Purmerland groen en broeden de zwanen.

268

De kerktoren lijkt een maatje te groot voor dit dorp. Vierkant en stomp, als een bastion domineert hij het landschap tot in de wijde omtrek. Tegenover de toren een statig raadhuis uit 1652. De gevelspreuk wijst op het belang van eendracht voor macht, welstand en groei.

Veel heeft ´t niet gebracht. De houten huizen hier staan langs te smalle straten. Bij hotel café De Zwaan voeren auto´s een langzame paringsdans op. Om elkaar te passeren, en nét niet te raken.

269

Vanaf de officiĂŤle spotterplaats worden alle vertrekkende vliegtuigen, om de twee minuten, gefotografeerd, genoteerd en bekeken.

De man op de auto luistert ook de berichten van de verkeerstoren af. Langs de doodlopende weg hier naar toe, de Ned. Geref. Kerk Haarl.meer o.z. die binnenkort wordt afgebroken. Dat geldt ook voor het clubhuis van de CMA, de Christian Motorcyclist Association, er naast. Schiphol heeft meer ruimte nodig.

270

Op Marken schurken de huizen dicht tegen elkaar aan. Zwart, groen en blauw: strak geverfde planken waarin je je bijna kunt spiegelen. Klinkersteegjes tussendoor, zo breed als de heupen van een boerin op leeftijd. Moestuinen aan de voet van de terp, duiventillen en tuinkabouters.

Over de smalle dijk fiets je zo naar het strandje bij de vuurtoren. Boerenzwaluwen om je heen, geblaat van schapen en het geklots-klotsklots van golfjes tegen basaltkeien.

Geluk schuilt in het kleine.

2 1

Had allang plaats moeten maken voor nieuwe insteekhavens. Maar de economische dromen van de jaren zeventig hebben het verloren van de dromers uit de jaren zestig.

Afrikaanse muziek, een camping, een oud kerkje, tentoonstellingen en overal lekker eten en drinken.

In een huisje zetelt de N.E.P., de nederlandse euforistiese partij.

Het schip is op de achtergrond dreigend aanwezig.

272

Knooppunt van water- en andere wegen. De Boerenlandroute van de ANWB voert je ongetwijfeld verder de Schermer in. Je kunt hier alle kanten op: Oterleek, Heerhugowaard, Hensbroek, Opdam, Hoorn, Alkmaar, Avenhoorn. Vlak buiten het dorpje werkt Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier aan een omvangrijk waterbergingsproject. Nu sneeuwt het licht.

273

Fijn stadje, dat door stilstand en achteruitgang in de achttiende en de negentiende eeuw in het centrum (Grote Dam, Kleine Dam, Jan Boonplein, Lievelandsebuurt) nauwelijks veranderd lijkt. In 1610 de thuishaven van vijfenzeventig haringbuizen. De beroemde plaatsgenoot Leeghwater maakte het mogelijk in het midden van diezelfde eeuw de Beemster en de Schermer droog te malen waardoor de drie havens van zijn stadje niet meer aan de Zuiderzee lagen.

De laatste reder, Jan Boon, stierf in 1847. Leeghwater was ook de architect van het Raadhuisje en de Waag uit 1630.

Aan de Tuingracht, voor de NH Kerk met het bekende NoordHollandse houten torentje, het bizarre, metalen beeld van Jan Janszn. Weltevree die als schipbreukeling in 1626 aanspoelde in Korea en de eerste Europeaan werd die werkzaam was aan het hof van de koning van Korea. Een kopie van het beeld staat in Seoel (Korea) waar Weltevree bekend is als Pak Yong.

274

Noem ons niet Rijp, die paar boerenerven, die autosloperij en nog wat eenzame huizen. Noem ons ook niet Ryp, zoals de elektronische routeplanner uit de nieuwe eeuw abusievelijk doet.

Nee, we heten ´t Rijpje. Onthoud die naam; u zult nog veel van ons horen!

275

Tot diep in de jaren veertig stonden hier maar een paar huizen. Sinds januari 1960 heet het hier Rijsenhout, daarvoor Aalsmeerderbrug-Zuid. Het is nu groter dan je denkt. Houten huizen, stenen huizen, protserige nieuwbouwhuizen, huizen met een hoed van klimop.

En achter de dijk de oude kassen, de nieuwe wijken met hun Loef- en hun Lijzijde, zonder karakter maar met basisschool, winkelcentrumpje en de voetbalclub.

2 6

De Hoofdstraat is als een Mainstreet in een doorsnee Amerikaans dorp. Een lange rij huizen, een paar kroegen en wat winkels.

Braaf sukkelen auto´s over deze doorgaande weg. Bedaard.

De Halve Maan schenkt Westvleteren 12. Het Mosterdzaadje brengt cultuur. De Zandhaas maalt koren, al twee eeuwen lang. Op een schoolbord in des bakkers bakfiets bij het hek staat de essentie gekrijt: “Wie langzaam gaat, gaat ver. Wie rent valt licht omver.”

2

Kappers, garages, apothekers en een snackbar. Langs de muur van de Dekamarkt een moza誰ek, modern gecomponeerd met drie soorten steen. Verderop worden huizen kastelen. Monumentale kastanjes overdekken de weg. Anna van Buren, Anna van Saksen, Charlotte de Bourbon en Louise de Coligny hebben ieder hun eigen laan, net als manlief Willem de Zwijger.

Buiten het dorp rust de ru誰ne van Brederode schuchter tussen het loof. Nijlgansen hoog op de donjon. Brutaal gesnater in het rood van de ondergaande zon.

278

Marco, Sjaak en John: samen zijn het de Gebr. DeRuyter die tussen de Haringhuizerweg en de Snevert op nr. 3 hun boerenbedrijf runnen.

Zij gunnen het hun koeien nog in de wei te grazen en ons om van dit Hollandse plaatje te genieten.

Via het zeer gezellige centrum nog even langs de Oude Haven, waar De Ark gebouwd wordt.

279

In de Groote Sloot licht het water in het westen geel en goud op.

Boerderijen als wachters in het land. Eetcafé De koepel tapt Olm, het nieuwe biertje, maar ook hier blijft Bob fris. Er is een arts, een oudheidskamer, en gemeentehuis en een industrieterrein, wijzen de bordjes. De bus naar Schagen stopt er één keer per uur.

280

Een dam in de Schar en voilĂ , we noemen het Schardam. Maar dat was zo lang geleden. Veel later, in de achttiende eeuw, kwam hier tussen de Noorder- en Zuidersluis die banpaal te staan. Was deze eenhoorn-op-paal een geschenk van de stad Hoorn?

De Schardammers hadden er in elk geval weinig plezier van.

Gespuis uit Hoorn werd verbannen naar dit punt en de dorpelingen konden het allemaal weer opknappen. (Vanachter velours gordijnen spieden ogen. Vreemdeling, scheer je weg!)

281

De weg recht voor ons kruist een spoorlijn, daarna de provinciale weg en gaat verderop onder de A7 door. Wij staan boven op de dijk langs het IJsselmeer. Aan het water de restanten van wat ooit een badhuis geweest moet zijn.

Twee meisjes op een bankje wachten al uren op Dennis. Misschien in de trein...

282

De dijk loopt gewoon door: van Durgerdam via Schellingwoude naar Nieuwendam oftewel langs het Buiten-IJ naar het IJ. Binnenvaartschepen verdringen zich onder aan de Schellingwouderdijk.

Aan de overkant de skyline van Amsterdam, maar hier staan voor de dijkhuisjes nog de oude lantaarnpalen. Beneden aan de dijk een lief wit kerkje, waar ook zaterdags getrouwd wordt. Speciale aandacht voor de ecologische zone, die tussen Waterland en het IJmeer loopt om o.a. de ringslang en de Noordse woelmuis de kans te geven zich gezond voort te planten.

283

De Dorpsweg draait met de Zuiderdijk mee. Daar bovenop de eenzame fietser. Boudewijn de Groot? Langs die Dorpsweg kun je van alles kopen: appels, aardappelen, uien, sappige peren en stoofperen, bloemen, appelsap. ‘Fruit van het land, naar de klant’, lezen we. Maar ook speelgoed en boeken worden aangeboden. Nico Besseling snoeit zijn wilgen, nog net op tijd.

284

Meer dan vijftig molens hebben er in de 17de eeuw aan mee gewerkt om de Schermer droog te malen en dat vier jaar lang.

Het gemeentehuis staat in Stompetoren en is gevestigd in Herenboerderij de Wittenburg. Tijdens de recente wateroverlast is gebleken dat de molens en de gemalen nog steeds een rol kunnen spelen bij de beheersing van de waterhuishouding.

285

Noord-Holland op zijn mooist. De Westdijk. Gekwetter van vogels.

Gesnater van wilde eenden. De bloemen, de kleuren en een fijn windje. De man op de motor heeft zijn visspullen achterop.

286

Ritmisch geschitter in de ochtendzon. In het voorbijgaan weerspiegelen ontelbaar veel autoruiten op de langparkeerplaats het licht. Staccato, allegro vivace.

In de vertrekhal heerst de serene rust die je kent van de wachtkamer bij de dokter. Geduld in de rij, efficiency bij het inchecken, verveling op de zitjes. Het contrast met het panoramaterras kan niet groter zijn: snuif de kerosine op, zie het zenuwachtig gedraai van de radar, hoor het wanhopig gejank van stationair draaiende jets. Voel in je buik hoe gretig ze bulderen, wanneer ze eindelijk los mogen.

Heavy Metal doorsnijdt de lucht.

287

Kijk hoe ze kantoren aanprijzen op de grote borden langs de Tupolev­ laan, Fokkerweg en Boeingavenue.

A superior and stimulating working environment! Ruimte om uw eigen wereld te creëren... Ontdek Columbus!

Hier ligt dan ook een Businesspark met Multifunctionele Kantoren en Bedrijfsruimten. Groen en waterpartijen ademen de sfeer van een Amerikaanse campus. De uitgebreide faciliteiten van het park­ management maken het plaatje af. In het midden van dit bedrijvenpark, achter een groot hekwerk, blijkt een van de gebouwen een heel andere functie te hebben: kinderdagverblijf Duimelot.

288

Ineens stuit de polder op een muur. Hoge duinen – massief en onoverwinnelijk. Een golf geel zand overspoelt de trottoirtegels van het winkelcentrum. Kiosken, ansichtkaarten en souvenirs beloven dat de zee niet ver kan zijn. Het is allemaal illusie. Hier zijn het de duinen die heersen; de badgasten hebben nog een lange weg te gaan.

Duinen in overvloed dus. Perfect voor een wandelingetje naar Groet.

Rennen mag ook.

289

Zaterdagochtend.

Stolpboerderijen langs de West-Friese Dijk.

Vlak achter het Noord-Hollands Kanaal, te midden van wegen en rotondes, tegenover tuincentrum Rubra met zijn kadoshop, een kleine bak, een verzonken piste.

Wat zand, twintig metalen paaltjes en een lint. Esther Sevenhuysen ment Mickey, haar schimmel.

2 0

Er zijn er twee van. Het nieuwe dorp links van de doorgaande weg naar de Wieringermeer. Uitbundige nieuwbouw met stoere zogenaamde jaren dertig huizen. In het oude dorp sobere en kleine jaren vijftig huizen. De Schoolstraat, de Kerkstraat, de Langeweg. Aan die weg de kerk van de Protestantse Gemeente. Boven op de torenspits een zeventiende-eeuws scheepje.

291

Tot de brug hoort Spaarndam bij gemeente Haarlem, na de brug bij Spaarnwoude en Haarlemmerliede. Tegenover het kerkje, speeltuin Nieuw Leven aan de Boezemkade, waar de kinderen in de naschoolse opvang zich prima vermaken. Aan de kolk op een unieke locatie, cafĂŠ Spaarndam, met uitbater Leon van Lieshout. Een gewild plekje, vooral als het terrasweer is, voor fietsers en wandelaars. Langs de dijk richting Santpoort, aan je rechterhand Nova Zembla, als er natuurijs is, een aanrader!

292

Achter elk dijkje weer water met smienten, meerkoetjes, futen en een verdwaalde scholekster. De A9 doorklieft rusteloos een doolhof van autosmalle weggetjes en halfverdronken bunkers in drassig land. Waar is nou dat dorp?

Links-rechts en dan meteen weer links: de kerk met de stompe toren. Maar een dorp? Eerder een nederzetting, eeuwenoud op die veilig gewaande zandbank. Het Kerkpad loopt dood bij Einde-rust.

293

Wat rest er nog als het Scheringa Museum voor Realisme in 2008 naar Opmeer is vertrokken? Een bejaardencentrum, een paar rijtjeshuizen, een nieuwbouwwijkje en een postmoderne winkelstraat.

Met aan het eind een bankje rond een boom, omringd door vier gebogen lantaarnpalen die elk aan het uiteinde hun gifgroene megafoon richten op het winkelend publiek.

Nee, veel is het niet. Gelukkig heeft de schoonheidscommissie, in een poging met de vaart der volkeren mee te gaan, het goed gevonden dat naast deze klokgevel een siloblok mocht komen. Of zijn we hier al in Opmeer?

294

Vlak voor het gehucht een mooi gerestaureerd Texels boetje, een schuurtje voor de schapen.

295

Bij een mooie boerderij op de Spierdijkerweg 183 voetballen wat jongens. Verderop Maria’s Broodboetiek, waar je ook koffie kunt krijgen, zomers zelfs op het terras. Het voelt als een huiskamer en wordt door de dorpelingen erg gewaardeerd. Nadat de vorige eigenaar besloot te stoppen, dreigde de enige bakkerij uit het dorp te verdwijnen. Maria heeft het aangedurfd met deze nieuwe aanpak.

Er tegenover, de kerk DOM. Op een plaquette lezen we: ‘door den architect Wolterus v.d. Horst in 1850 gebouwd’.

296

Aan de overkant lonkt een etablissement. Niet te bereiken van waar wij staan. Er zou een pontje zijn.

Nogal wat plezierjachten. Vrachtschip Nooit gedacht (31 ton) op de voorgrond. Riet en oude iepen.

297

Langs de Knollerdammervaart, richting Spijkerboor. Onderdeel van de befaamde Pontjesroute, maar de Erfgoedroute kun je hier ook fietsen. Zwaluwen gieren laag over ’t water rechts, dat een flink stuk hoger ligt.

298

Broec is een eeuwenoude naam voor moeras. Zo’n streek was het hier dus in de middeleeuwen. In 1979 werd de naam in ere hersteld door de samenvoeging van Bovenkarspel, Broekerhaven, Grootebroek, Horn en Lutjebroek tot de nieuwe gemeente Stede Broec.

Op veel plaatsen verstedelijkt het agrarische karakter van het gebied definitief.

299

Een dorp met twee niveaus. Boven regeert stijl. Een prachtig oud raadhuys met roodwitte luiken, acht verweerde zerken verstopt achter het kerkpad, schattige huizen met historie. Beneden heerst het gewone. Rijtjeshuizen, bejaardenwoningen.

Ergens tussenin een dorpshuis annex café, in een soort noodgebouw van de treurigste soort.

Een rode lichtbak, plastic stoelen op het terras, vlaggetjes en nep­ lantaarns. Maar wie o wie heeft dit beeldje van Elly Baltus hier neergezet? “Keuvelende kinderen”, horror in hun gezichten. Touwen om hun nekken. En een pipa goed verstopt in een mouw.

300

Voor een leuk kerkje (1696) met hoge schouders rijst als een piramide een houten brug op. Aan een tafel daarvoor kun je even zitten en uitkijken over de Groote Sloot.

301

Het Noord-Hollands Kanaal, gegraven tussen 1819 en 1824, in opdracht van koning Willem I, moest Amsterdam weer met de Noordzee bij Den Helder verbinden. Het kanaal is hier zevenendertig meter breed. Boven het kanaal zes ganzen in formatie, op weg naar het Zwanenwater? Via de pon­tonbrug steek je het kanaal over. De brug werd hier geplaatst in 1959 ter vervanging van de houten. De provinciale weg is, zo als altijd, druk.

Aan de verbreding ervan wordt gewerkt. Naast Grand CafÊ Hotel ’t Karrewiel de Irish Pub.

302

Sint Maartenszee is niet meer dan een camping, een bungalowpark, een speeltuin en een restaurant vanwaar een treintje de toeristen door de duinen naar het strand vervoert. Kosten: ĂŠĂŠn euro.

303

Leuke vrijstaande huisjes langs de Bovenweg. Over het spoor een monument ‘den vaderland chetrouwe’. Op nummer 77 kun je voor etalagepoppen en stellingen terecht. Nieuwbouwplan Twuijver­ hoek aan de rand van het dorp gaat bijna verwezenlijkt worden.

304

Vlak bij Schagerbrug een gehuchtje tussen bloembollenvelden, de Korte Belkmerweg en de Stolperweg komen we tegen. Er zijn veel vakantiehuisjes te huur en Camping Kees en Trijntje.

305

Een meer bij Alkmaar werd drooggemaakt in 1634. In het jaar 1663, toen vierentwintig Nederlandse gezinnen de Atlantische oceaan overstaken en de kolonie Nieuw Amsterdam stichtten (op de plek die later New York werd genoemd), kwam de kerk in deze polder af.

Er kon een dorp omheen worden gebouwd, maar hoe noem je dat?

Het werd al gauw Stompetoren.

Iets beters konden ze niet verzinnen.

306

Kerkhof op een Wieringer terp. De tekst bij de ingang spreekt voor zich. Je ligt hier rustig maar Joop Boersen (1927-2001) denkt er het zijne van: ‘Ien ding wil ik nag effe zeage: ik viend ’t verskrikkelijk om hier te leage.’

307

Je woont niet in maar op Stroet.

Zo maar langs de weg een art deco-hek. Kunstsmid en beeldend kunstenaar (www.mooie-poort.nl) Wout Admiraal liet zich inspireren door het toegangshek van de Antwerpse dierentuin. Het beddengoed lucht.

308

Alleen te vinden op gedetailleerde (fiets)kaarten. Op de hoek een cafÊ­ restaurant, wat woonboten op een rij en een nieuwsgierige kat die zich als hond gedraagt en kost wat kost op de foto wil.

309

Lintbebouwing, aan een kant een sloot met sierlijke smeedijzeren bruggetjes, aan de andere kant een fietspad. Indrukwekkende hoeves met namen als De Vooruitgang, De Postgalei, Beukenhof, Zorg en Hoop, Noorderhoeve.

De boeren hebben het druk met hooien, tractoren rijden af en aan.

310

Een buurtschap, met een echte roofvogeltuin, waar op zondag demonstraties gegeven worden. Er is ook een modeltuin en je kunt bij Judith zelfgemaakte monchoutaart eten.

311

Als je op de dijk onder de vuurtoren bij De Cocksdorp staat, zie je in het noord-oosten Vlieland liggen. Tussen de eilanden de gevaarlijke Eierlandse gronden.

Om die gevaren te bezweren werd in 1863 de vuurtoren van rode baksteen gebouwd. Met zijn honderddrieĂŤnvijftig treden, zijn zeven verdiepingen bereikt hij een hoogte van vijfendertig meter. Als het donker is, zwiept hij zijn licht de zee in.

312

Ook Texel heeft zijn bollenvelden.

De minicamping bij leliekwekerij Tienhoven is nog leeg.

313

Gemeenschapje, vanuit Haringhuizen rechts. De Hooybergh zit er met een kinderdagverblijf, een kinderboerderij en je kunt er ook ponyrijden.

314

Op de Tolkerdijk een bord met Denk om onze kinderen. Een gemeenschapje met woonboerderijen, en een weiland met wel heel nieuwsgierige schapen.

315

Tegen de gevel van de R.K. basisschool St. Barbara klimt krachtig een wingerd. Gejoel achter de hekken. Kinderen rennen over het schoolplein, spelen verstoppertje, maken elkaar af. Huisvrouwen wachten gelaten op hun beurt bij de enorme Keurslager aan de overkant van de Dorpsstraat.

Oude mannen schoffelen de rozenperken van bejaardencentrum Sint Jozefpark.

Met z´n kont naar de straat staat een stevige kerk. Aan de gevel een beeld van Jezus. Zijn gezicht in trance. Zegenende handen lijken te aarzelen. “H.HART van JESUS, zegen onze parochie”.

316

Twisk is zo´n dorp waarin je jezelf tevreden neuriënd terugvindt.

Langs de langgerekte klinkerlaan ligt de grond hoger dan de landerijen eromheen. De sloten lijken wel grachten. Dicht op elkaar staan trotse boerderijen, hoeves met appelbomen en romantische huizen uit de negentiende eeuw. Ze zijn rijk bedeeld met ornamenten, in pasteltinten en alle kleuren groen.

Voorbijgangers groeten je vriendelijk. De stoomtrein fluit in de verte.

Een boer fietst met klompen aan - groene trui, grijze fietstassen – en langs de weg staan stoofpeertjes te koop. Pompoenen vind je even verderop. Vraag Lisa maar wat ze kosten.

31

De vis is een dier dat enorm groeit tussen het moment dat ’t gevangen wordt, en het moment dat de visser hem beschrijft ‘Ik woon hier nu 75 jaar. Daarvoor was dit huis van mijn grootouders’ De heer C. Sanders is een van de laatste overgebleven vissers uit Uitdam; een piepklein vissersdorpje, gebouwd achter de dijk aan het Markermeer. Zijn interieur laat nog allerlei sporen zien uit de tijd dat de visserij de belangrijkste bron van inkomsten was in het dorp. Zo hangen zijn muren vol met zelf gevlochten fuiken, oude foto’s en enkele modelbootjes.

‘Na de afsluiting van de Zuiderzee in 1932 is het hard achteruit gegaan met de visserij in het Markermeer. Zo zwemt hier geen haring meer en is de palingvangst geminimaliseerd. Veel vissers zijn uit de buurt weggetrokken omdat hier geen brood meer te verdienen valt in de visserij.’

318

Winkels doen zo hun best het dorpse karakter te behouden. De dierenwinkel, een bloemenhoekje, Volendamse vishandel en de schoenmakerij van Henk Heine.

Maar de Chinees-in-vol-ornaat verontrust, net als de vliegtuigen die laag om de kerktoren zeilen.

Achter de kerk loopt het pad omhoog, langs de boomgaard, langs een engelbewaarder, de begraafplaats op. Achter een groot wit kruis rusten de pastoors. Kapel aan het water, scheuren in de muur.

In het dorp etaleert de bakker zijn motto: ‘Brood is het leven zelf, banket is de zonzijde’.

319

Uithoorn begint met flats en volkstuintjes. Verderop stuurt het gemaal je naar de Amstel, die kronkelt, het water hoog aan de dijk. Dan is er chemie. Nikkelen pijpen, zilveren tanks en een bord dat waarschuwt ´Parkeren op eigen risico. Niet roken.´ Na de knal kwam de stilte. Teruggeworpen op zichzelf.

Nog is het stil bij de Thamenkerk.

Zit op het bankje. Kijk naar de boten. Naar het dobberen van de fuut.

En lees: ´..ik ben weer wolken en water..´

320

Vanuit Rustenburg door het dorpje heen komen we twee horecagelegenheden tegen: cafĂŠ de Rode Leeuw en cafĂŠ Halfweg. Bij Lida ben je in goede handen voor de verzorging van je huid. Langs de Schermerdijk liggen volkstuintjes.

Je hebt er een weids uitzicht op omringende dorpen en op heel veel molens.

321

Valkeveen heeft uiteraard prachtige plassen. Maar wij hebben er de heerlijk nostalgische speeltuin bezocht. Moeders in SUV’s rijden door de bossen van ‘t Gooi om hun kinderen te brengen. Als de fotograaf vraagt of de kinderen een mooie sprong op de trampoline willen maken, wordt door het complete arsenaal kinderen de trukendoos uit de kast gehaald.

322

Lag zevenhonderd jaar geleden aan zee. Het mooie, landelijke dorpje wordt al in 1250 genoemd door de abt van de abdij van Egmond. Het kerkje stamt uit de 16de eeuw maar is herbouwd in de 19de. Acht keer per seizoen worden er concerten georganiseerd. Op 3 februari 2007 treedt pianiste Marietta Petkova op.

Midden in het dorp worden nieuwe stolpwoningen gebouwd.

323

Onvoorstelbaar dat ooit de Vikingen dit gebied in hun hart hebben gesloten. Zo´n verlaten vlakte, wat viel hier nou te halen? Dorp aan het water noemden ze de plek liefkozend. Va-trop.

Van een dorp moet je je niet te veel voorstellen, hier aan het eind van de wereld. Door kleiafgraving is een slufter ontstaan. Wadvogels hebben er hun paradijsje gevonden. Een paar paarden ook.

324

Tussen de boerenbedrijven ook nieuwe huizen, maar wel in stijl.

Op nr.15 een Hans en Grietje-achtig huisje. Op nr. 34, naast Chris en Tiny, een oude smederij. Smecoma heeft veel diploma’s, van hoefsmid tot waterfitter. Op het dorpshuis het echte Wapen van Veenhuysen.

325

Een bedrijventerrein bij Opmeer.

Hier maakt Appel Beton prefabelementen voor funderingen en vloeren. En voor mestsilo’s. Want alleen in het beste beton krijgt de bijtende werking van gier geen kans...

326

Snackbar De Uitdaging (www.cafedeuitdaging.com), gekoppeld aan het gelijknamige café (‘ook voor feesten en partijen’), heeft sinds 1 oktober 2005 een nieuwe eigenaar: Raimond (met bril). Nathalie, Mascha en Melanie bedienen u graag.

327

Ligt tegen Oostwoud aan, aan de Aristocht. Acht huizen waarvan het laatste landlust heet.

Hoe terecht die naam is, bewijst de omgeving.

328

Als je Velsen-Noord zegt, zeg je Corus, vroeger dus de Hoogovens.

Veel werk, betaalbaar wonen. Uit alle delen van ons land kwamen de mensen hier naar toe, dat schiep een band. Dus groeten ze elkaar nog steeds op straat. Veel scholen, een paar kerken, één winkelstraat.

Om de tien minuten vertrekt de pont naar Velsen-Zuid, van daaruit wijzen de borden naar Engeland.

Misschien staat daarom in de hoofd­ straat een casino en verkoopt de kapper krasloten.

329

Tegenover de Engelmunduskerk het Raadhuis, in 1907 gebouwd in neorenaissance- stijl op de plaats van het Rechthuisje uit 1646.

Vanaf het kerkplein een doorkijkje naar het Noordzeekanaal, voor je gevoel zou je als je een sprintje trekt nog mee kunnen met de America.

330

Op de hoek van de Westlaan en de Dammersweg probeert een van de weinige boerderijen, omsingeld door nieuwbouw, zich staande te houden.

Aan de buitenrand van Velserbroek hangt nog een landelijke sfeer. Voor de opgroeiende jeugd een paradijsje met slootjes en landjes.

331

De Streek zo als je je die voorstelt.

Aan de Burgemeester J.Zijpweg gaan half maart de eerste bloemkoolplantjes de koude grond in.

Op de achtergrond de dijk van het IJsselmeer. Tientallen meeuwen azen op wurmen uit de omgewoelde aarde.

332

Vanuit Oude Niedorp naar Verlaat veel kastuinbouw en dan vooral tulpen.

Een feestelijke carnavalsoptocht verspert de weg. Verzamelen bij de Irish Pub. Hoezo naar Brabant of Limburg?

333

Buurtschap voorbij Kwadijk (klemtoon op de eerste lettergreep). Een wand van flats in het zuiden, daar vóór de drukke, provinciale weg, ‘s middags om een uur of vijf. Maar hier is alleen verstilling, water en ruimte. En in die ruimte, als een uitroepteken, de watertoren van Kwadijk.

334

Bestaat slechts uit twee straten.

Bij mevrouw Vink (dit schijnt toeval te zijn), kun je niet alleen kamperen bij de boer, eten kun je er ook nog.

Regelmatig komt het voor dat gasten haar niet kunnen vinden, zo ook laatst een ambulance, die ze met haar mobiele telefoon naar haar adres moest loodsen.

De trein Haarlem - Amsterdam raast voorbij.

335

Je waant je ergens in Oost-Europa: een vergeten station, een vergeten spoorlijn waarover plotseling toch een trein raast. Sinds de jaren vijftig wordt er hier niet meer gestopt. Een jugendstilstationnetje, gebouwd in de jaren tachtig van de negentiende eeuw, crèmekleurig met houtsnijwerk in Amsterdams grachtengroen. In de tegeltableaus boven de wachtkamers 2e en 3e klasse is het logo van de HYSM, de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij, nog krachtig aanwezig. Aan de perronzijde, boven de veranda, vier stucwerk ornamenten met duiven, vissen, tulpen en konijnen, zaken die je nog steeds in Vogelenzang aantreft. Ligt al honderden jaren op de grens van de wildernis en het bollenland, tevreden in het weiland met zijn kerktoren in het midden. Hier ben je nog net in Noord-Holland.

336

Je kunt Volendam zo gemakkelijk typeren met z´n haven, z´n voetbal en de wereldberoemde kostuums van de mensen die er wonen. Je kunt ook de souvenirwinkels beschrijven, de viszaken, en de boerderijen waar je cheese en clogs kopen kunt. Je kunt zelfs de bussen aankaarten die zich vol toeristen één voor één door de nauwe winkelstraat wurmen.

En toch, kón je dat nog maar zo gemakkelijk: Volendam op de hak nemen met z´n onschuldige, blijmoedige clichés. Maar het monument in de dijk dwingt bezinning af.

Stilstaan bij de ramp van 01-01-01.

337

Huigsloot net uit, komt Vredeburg in zicht. Meteen valt de Meerbrug op. Deze draaibrug is een van de oudste bruggen van de Ringvaart en laat de boten toe tot het Haarlemmermeerse polderwater. Bestuurd vanuit een klein hokje door een enthousiaste mijnheer aan de andere kant van het water wordt Vredeburg door de Meerbrug verbonden met Nieuwe Wetering voor wandelaars, auto’s en fietsers.

338

Aan de Vaartdijk langs de Nauernase Vaart, ligt dit buurtschapje.

Het huis op nr.12 naast de Vrouwenverdrietsluis was in vroeger tijden een cafĂŠ en verantwoordelijk voor al dat vrouwenleed.

De mannen gingen na de arbeid eerst hun centen verdrinken..

339

Het nieuwe wonen, architecten hebben zich hier uitgeleefd, over smaak valt niet te twisten. Met de Zuidtangent ben je binnen vijf minuten in het centrum van Haarlem. Fort Vijfhuizen ligt op een prachtig groen eiland, omringd door een brede gracht. Het is in 2005 gerestaureerd en er zijn atelierwoningen in gerealiseerd. Het Kunstfort is nu een centrum voor actuele kunst.

340

Als je aan komt rijden over de Sommeltjesweg valt je de stompe toren op, deze blijkt te horen bij de Hervormde kerk uit MCMLII. Aan het Hogereind, Hotel Brasserie Rebecca, aan je linkerhand een agrarisch wagenmuseum.

De oude straatlantaarns geven het plaatsje een Anton Pieckachtig aanzien.

341

Ooit was het een timmerwerkplaats, toen een koolschuur, nu een fraai gerestaureerd woonhuis aan de kruising van de Veluween de Weelweg. Een wapenschild bovenin: twee keer drie vissen, twee maal een posthoorn. Er tegenover een houten loods uit 1913.

Een winkelier verkoopt hier ijzerwaren. Het meisje is een deftige dame, zegt ze.

342

Joekels van boerderijen langs de doorgaande weg. Veel riet. Achter cafĂŠ De Vriendschap leidt een pad naar een kerkje op een wal. Bij deze theaterkerk is het uitzicht breder dan breed, met groene weiden en grazende koeien. Romantisch trouwen doe je hier, ver weg van het alledaagse geregel in de stad.

Even verderop drijven Niels de Jong en z’n vader de koeien naar de wei aan de overkant. Hoe lang nog?

Ruilverkaveling rukt op. Regelzucht wint ook hier terrein.

343

Een Halal-slachterij aan de rand van het dorp. Een camping, ergens halverwege. Een bordje met ‘zwembad’ leidt naar de dijk van het IJsselmeer. Daarachter vind je verkoeling: een met boeien afgezet stuk water.

Bij het reddingsstation in de buurt kun je Tjerk de Boer en Sjef Langevel tegenkomen, druk in de weer in overlevingspak. Met 270pk beukt hun boot recht tegen elke storm in, snel ter plekke bij een schip in nood. Vrijwilligerswerk, zonder subsidie. Gulle giften houden de mannen in de vaart.

344

Het Veilingskoffiehuis in de Stationsstraat bestaat sinds 1921. Dik en Els hebben hier hun cafĂŠ De Klok, meteen naast het parkeerterrein van M.C.Dekker Transport b.v. Eind jaren tachtig van de vorige eeuw vierde dorpsgenoot Steven Rooks triomfen in de Tour de France. In 1988 was hij zelfs de bergkoning. De bolletjestrui die hij won inspireerden de eigenaars van het cafĂŠ.

345

Een smalle dorpsstraat die doodloopt op een mooi, houten hek.

Een hervormd kerkje uit 1642.

Watergang doet zijn naam eer aan: je ziet en ruikt het overal. Het Noord-Hollands Kanaal loopt er langs, net als de provinciale weg waar auto’s over razen. Maar hier staat de tijd stil.

346

Een buurtschap dat vroeger bestond uit drie boerderijen. De weg die er nu langs ligt was water, bij de boerderijen een bruggetje en verder alleen maar weilanden.

Mevrouw Sleutel is hier geboren en getogen en is ervan overtuigd dat koeien ook af en toe een aai en een lief woordje nodig hebben.

347

De naam Waterland berust niet op toeval, een en al meertjes en sloten. Het gemeentehuis vind je in Monnickendam. Een heerlijk landschap om op te groeien en dan ook nog dicht bij Amsterdam.

348

Bij Nessersluis met een pontje de Amstel over. Een smalle dijkweg langs het water. Over de weilanden zie je aan de niet eens zo verre horizon de flats en de kantoren van Amstelveen. Maar hier kronkelt de Waver, bloeien de lisdodden, kwaken de kikkers en pedaleert een groep Vlaamse recreanten lustig voort.

349

Eind juli, de eerste dagen van je zomervakantie. Op de fiets naar de dijk. Fietsen tegen het hek, badlakens in het gras. Met zijn zessen het water in. Beetje dollen, beetje stoer doen. Ergens aan het IJsselmeer, tussen Enkhuizen en Hoorn. Het water is 24Ëš.

350

Wordt hier een Nederlandse film opgenomen? De spoorlijn, de provinciale weg doen er even niet toe.

Doet het er wel toe dat de brug dateert uit 1995? Als je belt komt de brugwachter. Het konijn heeft nog zeven weken tot de feestdagen. De was droogt lekker. Kan zo in de mand. Knijpers in de bak.

351

Een rood/roze tulpenveld, twee boeren lopen erdoor als laatste inspectie voor er koppen gaan rollen. Een gedeelte van Lambertschaag heette vroeger Hardewick.

Peter Koning heeft wel eens Duitse toeristen moeten uitleggen dat de ‘Dolfinen’ hier echt niet te vinden zijn. Op het mooie kronkelige Driestedenweggetje komen we boer Peter weer tegen met dochtertje Ellen.

352

In het leescafé van de Gemeentelijke Bibliotheek kost de espresso slechts één euro. Via Het grote Plein naar de Nieuwstraat. Een degelijk classicistisch stadhuis, gebouwd tussen 1772 en 1776. In het stadhuismuseum een fraaie collectie Weesper porselein. Links ligt de Grote – of Laurenskerk. Het carillon daarin is het werk van de zeventiende-eeuwse meester Hemony. Op het Weesperplein, in de Slijkstrtaat driftsneeuw en gure wind. Achter de parkeermeter de gerestaureerde synagoge.

353

Midden in de Dorpsstraat boetiek de Meerpaal. Wat zien de meisjes er weer mooi uit!

354

Het veld van de WBSV, de WestBeemster SportVereniging is vanaf de weg niet te zien. Het ligt achter de kerk en achter het prachtige zusterhuis van Onze Lieve Vrouwe (‘Ik ben de onbevlekte ontvangenis’) van Lourdes. De eerste steen hiervan werd gelegd in 1910.

Blijkens de borden rondom het voetbalveld wordt de club gesponsord door ruim veertig dorpsgenoten. Een echte gemeenschap dus.

355

Buurtschap ten westen van Enkhuizen. Tuincentrum en Hoveniersbedrijf Maartens. Donderdag 27 juli, 12.45 uur: schafttijd voor Maarten, Joost en Arjen.

356

In de provinciale topografische atlas wordt het buurtschap nog steeds vermeld: Westeinde, ten westen van Anna Paulowna, tegen het Noord-Hollands Kanaal aan. De naam is nog te lezen op de gevel van het oude huis, links van het pontje. De oversteek duurt exact veertig seconden. De veerbaas eet van 12.30 uur tot 13.00 uur.

357

Sinds jaren vastgegroeid aan Hoorn. Is in feite ĂŠĂŠn lange weg: de Westerblokker. Plotseling staan er ouderwetse oppers in het land, met hoofddoekjes. Een kunstproject?

358

Juli 2006, hittegolf. Overal vakantiefietsers. De paarden dragen ooglappen tegen de vliegen. Hun lijven trillen, hun staarten zwiepen onafgebroken.

359

Tussen Hollebalg en Oosterklief in ligt het buurtschap op een steenworp afstand van Hippolytushoef.

360

Omvat wel tien gemeenten: van Ursem tot Scharwoude, van Avenhorn tot Rustenburg. Het groene hart van Noord-Holland kleurt op sommige winterse dagen wit.

361

Wie via Anna Paulowna naar Wieringen rijdt, ziet rechts een prachtig meer, het Amstelmeer. Westerland, het eerste dorpje op Wieringen, grenst aan dat meer en dat wil strandtent Brandend Zand aan het Lutjestrand best weten. Het Amstelmeer lijkt hier wel wat op een brede rivier. Aan de Westerlanderweg staan opvallend veel huizen te koop. Wat is er mis met dit dorpje?

362

Eindeloze percelen met broccoli.

Langs de weg groente- en fruitkraampjes: aardbeien, bessen, uien en aardappelen.

363

Er is een oud en een nieuw deel.

Vooral in het oude woon je lieflijk.

De Noorderstraat, de Zuiderstraat.

Café Vislust. Voor het statige kerkje in een houten kastje een openbare fietspomp. Op een blaadje in een ander kastje kun je zien welke dominees er wanneer en hoe laat preken. Bij Kadoshop ’t Haventje, voor ‘kado’s met sfeer’, zijn ook spruitjes te koop in een netje, vijftig cent. De vorst is er net over heen geweest.

De oude school, bezongen door Willem Wilmink, bestaat nog steeds. De OL School Vinckhuysen kijkt aan de voorkant uit over het water, aan de achterkant liggen de speelplaats, de sportvelden en het wijde land.

364

Karakteristiek gebied voor de Zaanstreek. Bedrijvigheid alom, maar van oudsher altijd contact met het water.

365

Voor een goed appeltje kun je hier wel terecht, overal langs de weg zijn ze te koop. Bij Willem Karsten gooi je geld in een buis en pak je zelf een zak appelen .

Huize Ouwe Dik heeft een beeldig prieeltje in de voortuin.

De schoolmeester neemt geen risico, hij laat ‘zijn’ kinderen liever niet door de te smalle Dorpsstraat fietsen.

366

Een heel lange straat begint bij het Zuideinde en splitst zich in tweeën voor ‘t Reghthuys. Het werd in 1782 ontworpen door architect Jacobs Creutz, deed dienst tot 1816, was Raadhuis tot 1974 en is nu, zo als dat tegenwoordig heet, multifunctioneel in gebruik.

Bij bloemenwinkel Alberts kun je voor €8 de Westzaanse vlag kopen. Een uitnodigend bord bij v.v.Westzaan: ‘kom ook voetballen’.

Bij het ophaalbruggetje een paar telefoonnummers voor persoonlijke bediening van het bruggetje.

367

Als je Vredeburg uitrijdt, stuit je bijna direct op cafĂŠ IJs de Jong.

Het is wel een bijzonder groot cafĂŠ voor een niet al te groot dorp. Het moet vast zeer geliefd zijn onder de inwoners. De barman vertelt echter dat vooral mensen van buiten een biertje nuttigen en een biljartballetje kaatsen. Zou de vriendelijke barman IJs de Jong zijn?

368

Op de plaats van het monument op de Afsluitdijk is op 28 mei 1932 de dijk gesloten. ‘De strijd tegen het water blijft een strijd door en voor de mens’, vermeldt een plaquette.

In Het Vooronder zit sinds 1936 lunchroom ‘t Monument. Per jaar scheuren er viereneenhalf miljoen auto’s langs.

369

Enorme vlaktes met tarwe, aardappels en zelfs velden vol zonnebloemen. Kaarsrechte wegen, hier en daar een plukje huizen.

2006, de Wieringermeer bestaat zesenzeventig jaar.

370

Gebouwd tegen de dijk van de Wieringermeer. De watertoren uit 1926 domineert zijn omgeving.

Inwendig wordt hij omgetoverd tot een theetuin. Water zat.

371

Naar slagerij Poelsma hoef je niet te zoeken. Dochter Danoesha mag mee op de foto. De kwaliteit ruik je als je naar binnen gaat.

372

Vanuit Egmond langs de N611, ligt het alleen bij wat ouderen nog bekende Wimmenum. De villa met die naam staat er al lang niet meer.

Een stukje duinen en een tennispark met kunstgrasbanen is er naar vernoemd. De Allium verspreidt een zachte ajuingeur.

373

Winter. De weg waarop wij staan loopt dood en eindigt in een Russisch Buiten, een beeldentuin vol follies, in de volksmond Nederlands Kremlin. Tussen die rariteitentuin en het dorp wordt een golfterrein aangelegd. De kunstmatige heuveltjes vervloeien in het landschap alsof ze er al eeuwen liggen. In het midden de Nederlands-Hervormde kerk. In de toren een uurwerk uit ongeveer 1420, vermeldt een bordje naast de deur. ‘Het is één van de oudste nog werkende torenuurwerken ter wereld!’, deelt de Stichting tot behoud van het torenuurwerk ons mee. Om de kerk een begraafplaats met onder andere oorlogsgraven van gesneuvelde piloten.

374

Buiten het dorp staat de IJsschuit: residentie van IJsclub Marken. Het voetbalgras staat ‘s winters blank.

Ook de huizen zijn op overstromingen voorbereid, getuige de trappen die buitenom naar de eerste verdieping leiden. Tussen de huizen ruik je gekuild gras, hoezeer de wind deze geur ook probeert te verdringen met het brakke parfum van de eens zo verraderlijke zee.

Achter de schermen van toeristisch Marken: garageboxen aan de Boxenring. Een zendmast, een vuilstort en de keet van duivenvereniging Door Vriendschap Sterk.

3 5

Een deel behoort tot de gemeente Obdam en een deel tot WesterKoggenland. Aan weerszijden sloten en bruggetjes, rechts kassen van een bloemkwekerij. Op het erf van een boerderij staat nog een carnavalswagen. Verderop, als je het niet meer verwacht, uitspanning Het Wapen van Wogmeer, waar je ook een balletje op de midgetgolfbaan kunt slaan. Anneliek schenkt voor ons een kopje koffie in en wil wel even met de hond des huizes poseren.

376

Wachters van Wognum lijken het, de enorme gerestaureerde stolpboerderijen die op elke T-splitsing over de weg uitkijken. Hoe je het dorp ook binnenkomt, je rijdt er recht tegenaan. Zijn ze ooit neergezet om te imponeren? Dan is dat gelukt. Maar dat is niet alles, want als je bij de Kaaspers met de oude kerk in de rug over de weilanden kijkt en ziet hoe zwanenfamilies elkaar ontmoeten begrijp je waarom men in Wognum wil wonen.

377

Voordat je vanaf de dijk Wormer binnenrijdt, zie je aan de overkant van de Zaan, Zeepziederij De Adelaar liggen. Een adelaar staat voor kracht, moed en fierheid.

Erg veel nieuwbouw. Langs de zandweg, een bordje IJsbaan. IJsvereniging Nova Zembla is nog gesloten, wat een paar jongens niet belet het ijs vast te testen.

378

Een leeg land, met veel water, weiland en lage luchten. Wormerland wordt gevormd door de dorpen Wormer, Oost-Knollendam, Wijde足 wormer, Jisp en Spijkerboor. Hoe jong de gemeente (1991) ook is, de geschiedenis van haar dorpjes gaat vele honderden jaren terug.

Een fijn gebied om te fietsen en als er ijs ligt, kun je er mooie tochten maken.

379

Rechts de Wandelweg op naar de Zaan. Oude fabrieken en pakhuizen zoals rijstpellerij Hollandia 1877-1902, Bassein, Saigon, Batavia, Mercurius en een grote witte silo van Lassie.

380

De Woude ligt net iets ten noorden van Zaandijk. Het dorpje is alleen met een grappig, klein pontje te bereiken en brengt je slechts vijf meter het water over.

Eigenlijk bestaat De Woude uit niets meer dan ongeveer dertig huizen, veertig verlaten bungalows en twee cafés. Tijdens het maken van wat foto’s raken we aan de praat met Folkert de Vries, eigenaar van het café De Woude en van het bungalowpark. Hij vertelt ons dat het bungalowpark in de zomer helemaal vol zit, ‘Een Kalverstraat vol watersporters’.

381

Hier ben je echt in het groene hart van de randstad. De gemeente bestaat sinds 2002 uit dorpen als Loosdrecht, ’s-Graveland, Nederhorst den Berg en Ankeveen. Een prachtig stukje Nederland met veel plassen, moerassen, bossen, vaarten en weiden. Meer dan eenderde van de gemeente bestaat uit water!

382

Een mooi, klein haventje aan het IJsselmeer. De reddingsboot die er hoort te liggen, wordt onderhouden en opgeknapt door Dekker Mechanisatie. Mevrouw Dekker en werkstudente Ilja verkopen er van alles, als het maar mechanisch is. Spuitmachines voor fruittuinen (Wijdenes is een echt fruitdorp), wasmachines, strijkijzers, tractors en gazonmaaiers, vooral gazonmaaiers. ‘Probeer deze unieke gazonmaaier zelf op uw gazon uit!’

Er is véél gazon in Wijdenes.

383

Vanuit Neck de Noorderweg volgen, een mooie kaarsrechte weg met aan weerszijden een bomenrij naar elkaar toenijgend, en dat vijf kilometer lang voor er weer een bocht verschijnt. Prachtige gerenoveerde herenboerderijen. Je kunt op nr.100 een workshop bijenkaarsen gieten doen en voor drie euro een potje honing eigen fabrikaat meenemen. Verderop een terrein voor paardendressuur.

384

Westwaarts, door de groene corridor die zo z´n best doet een stad van industrie te verhullen. Aan het eind: ´Fijn dat u er bent´. Engelsachtige huisjes en hoge duinen omringen de dorpswei. Een wirwar van straten, kringelend om de kern, nog slechts een hint van de zee.

Dorpshuis De Moriaan en Café De Zon, elke winter het strijdtoneel in stilte. Hoor de zee zacht ruisend schaakgrootmeesters hun zet influisteren. Luister...

385

Naoorlogse flats in het centrum, een statige toren bij het raadhuis.

Bomen zijn gedrongen en kronkelig: de zeewind houdt ze klein. In de haven liggen vissersboten geparkeerd langs de kade. Er is ook een standbeeld, voor hen die op zee zijn gebleven.

Bij de zeesluizen ruik je ziltigheid met een vleugje diesel. Zeeschepen zie je, kranen, een fakkel, witte pluimen, schoorstenen.

Verontrustende klanken onder het gekir van sterntjes door: aan de overkant huilen zware motoren, turbines, BONGbonkende bak, schurend staal, mwieoe wieoe sirene, dingtingting trein. Symfonie procesindustrie - de geluiden van IJmuiden.

386

Sharon staat voor het tuintje van haar opa Van Weelden. Zowel buiten als binnen is het één groot, veelal Zaans museum. Vlinders tegen de muren, kikkers en eenden op de grond, Zaanse houten huisjes op palen, een molen en nog honderd en één andere objecten. Sommige buren volgen aarzelend.

387

Het ADM fabrieks- het voormalige Zaanse cacao- complex, is prominent aanwezig in Zaandijk. Als je De Lagedijk oprijdt, krijg je aan je linkerhand eerst Het Weefhuis, met grote klassieke beelden in de tuin. Vrij entree voor diverse exposities. Schuin aan de overkant het Raadhuisje. We hebben geluk, zaterdags wordt er hier ook getrouwd!

388

Een grote, wat slordige gemeente waarvan het moeilijk is vast te stellen waar die begint en ophoudt.

Heel verschillend ook: oude en nieuwe industrie, woonwijken en water, oude dorpskernen en uitgestrekte nieuwbouwwijken die nu al weer een wat verloren indruk maken. Ook in Zaanstad moet nog veel gebeuren.

389

Een woon-werk buurtschapje, dat wil laten zien hoe het er in de 17de en 18de eeuw in de Zaanstreek aan toe ging.

Verschillende soorten molens en oude ambachten, met daarachter de hedendaagse industrie. In restaurant Hoop op d’swarte walvis kun je heerlijk eten.

390

Half februari 2006, voorzichtig spit boer Van Duin zijn maggiplant vrij.

Komende dagen wordt zijn groentetuin gekeerd, dus moeten de vaste plantjes er even uit. Vijftig jaar geleden begon hij als boerenknecht, alles was toen nog veeteelt of akkerbouw. Tijdens het carnaval heet het hier Knollenburg, ’t Zand is een bollendorp geworden.

391

Boulevard Paulus Loot. Het Strandhotel rechts is gepromoveerd tot ‘ontwikkelingslocatie’. Laten we niet vergeten dat in de Tweede Wereldoorlog alle hotels, restaurants, huizen en gebouwen langs de kust op last van de Duitsers werden afgebroken. Die vroegere grandeur werd in de decennia daarna niet onmiddellijk hersteld. Maar er liggen plannen om…

3 2

Prachtige woonboerderijen, bollenvelden en heel veel ligfietsen, die je kennelijk in de buurt kunt huren. Bij een tweesprong staat op een grote boerderij vermeld ‘Ann. 1624 De donderende storm sloeg mij omver, maar sprins en slants herstel herbout my weer Ann. 1675‘.

393

Waar ligt De Zedde? Ter hoogte van dat verwrongen kunstwerk langs de provinciale weg? Die verlaten caravanstalling achter die witte ophaalbrug? Of is het nog een brug verder, naar die doodlopende weg, met rechts een handvol boerderijen en links eindeloos gras? Hooiberg onder een piramidedak, groene staldeur en een ketting met bord dat waarschuwt eerst te ontsmetten alvorens het erf te betreden.

Ach, wat doet ´t ertoe, als een kind er zo heerlijk onbezorgd kan schommelen?

3 4

Een gratenpatroon van rechte sloten en dijkjes met hier en daar boerenhoeves en dorpjes met lintbebouwing. Daar tussendoor kronkelt de Beemsterringvaart en de Purmervaart. Over de toekomst, op agrarisch gebied, maakt Tom Greuter zich geen zorgen.

395

Het land golft licht tussen Oost en Oosterend op Texel. De NZH meldt dat ‘per 17-1-’94 de halte tijdelijk is opgeheven.’ Hoe lang is tijdelijk? Langs de weg veel appartementen. Als we wat heen en weer lopen, links en rechts wat bekijken, worden we goed in de gaten gehouden.

396

De Postweg doorkruist het dorpje met het vliegveld Texelair.

Regelmatig stijgen vliegtuigjes op voor rondvluchten boven het eiland.

In het voormalige Gemeenteschoolgebouw is nu de Eilandgalerij gevestigd.

Voor paarden en liefhebbers ideaal vlakbij het strand.

3

Verse kersen te koop in Zuidermeer, er wordt veel fruit gekweekt.

Allemaal huisjes aan het water en dan plotseling een klein nieuwbouwwijkje. Iets wat totaal niet past in het beeld van het gehucht.

Ook is er een rommelmarkt. Hiervoor is niet alleen een heel kerkje nodig, ook moeten koeien in de stal plaats maken voor meer rommel.

Bizar, want zoveel inwoners heeft het niet.

398

Het oudste dorpje van Waterland.

Langs de oude veenrivieren de Ae en de Die groeiden hier rond het jaar 1000 de moerasbossen die het dorpje aan zijn naam hielpen.

Het lijkt niet veel meer dan een driesprong van smalle landweggetjes en brede waterwegen naar Monnickendam, Uitdam en Broek in Waterland. Maar aan de oostzijde plotseling een heuse nieuwbouwwijk van echte Waterlandse huizen: een stenen onderbouw, een houten optrek in een pasteltint. Aan de randen van het water overal vissers.

399

Nog net geen Purmerend hier. Aan het einde van het dorp een breed en grauw viaduct. Boven raast de A7. Rechts meer dan dertig bruggetjes die naar meer dan dertig huizen leiden. Aan de Burgemeester Koopmansingel een bruggetje met Anno 1987. Het verleden wordt vastgelegd.

400

Ook in de Dorpsstraat van ZuidScharwoude staan de huizen en huisjes direct aan de straat. Veel winkeltjes zijn verdwenen, maar niet de lintbebouwing met haar oude boerderijen gewoon tussen de huizen. Achter nummer 479 wordt een groot nieuwbouwproject uitgevoerd. Kapper Frans (‘Geknipt voor U’) houdt moedig stand.

401

Tussen twee bevroren vaarten loopt de Droogmakerij-route. Naast café ’t Torenerf, de Michaëlskerk en de school. Vier families domineren het dorp, wat leidt tot het gezegde: ‘Alle grote zwarte konijnen eten de klavers op.’ Zoek de namen.

Aan de overkant van de vaart ’t Schooltje waarvan de eerste steen door G.A.Schoehuizen werd gelegd op 12 maart 1834. In de nabijgelegen stolpboerderij met torentje impresariaat de Plu. Het is tien uur in de ochtend. Niemand gezien.

402

Onder de rook van Amsterdam.

Een zomerse dag in mei. Zo moet wonen ooit zijn bedoeld.

403

Met z’n zevenen hebben ze er zin in. In het vroege voorjaar maakt de schoonmaakploeg het oude spoorlijntje van Hoorn naar Enkhuizen klaar voor een nieuw seizoen. Snoeien, vegen, rommel opruimen en hier en daar wat olie.

404

Niet het mooiste dorp van WestFriesland. Wel weer de bekende lintbebouwing. Op het erf van bollenbedrijf C.Schilder (‘voor al uw bijzondere bolgewassen’) breken Jan en Clemens de alliumbollen, beter bekend als de sierui, in drieën.

405

Een lieflijk gehuchtje aan de Kromme Leek met een waanzinnige stad contrasterend op de achtergrond.

Ook gek zien de nieuwbouwhuizen eruit naast een stel rijtjeshuizen van donkerbruine baksteen. Behalve weide om de Kromme Leek heen, vind je er vooral fruitkwekerijen. Hopelijk ontkomen deze aan de vraatzucht van Hoorn, want dat zou toch zonde zijn.

406

Het einde lijkt zoek op de Spieringweg naar Zwaanshoek. Verkeersdrempel na verkeersdrempel: een ritmische reeks oprispingen, terpjes in de vlakke polder. Totdat, vlak voor de dorpsgrens, roestbruine spitsen de blik naar de hemel leiden. Vijf grafakkers, nauwelijks ontgonnen: Meerterpen, eindbestemming.

Gerrit Rietveld ontwierp de aula.

Kon hij weten dat ´t zijn laatste creatie werd?

407

Hoe vaak werd die zwaan al niet vervloekt? Toch keert hij - trouwe gast – telkens weer terug, ook al droegen z´n vleugels hem nog zo ver.

Veren gerafeld, vermoeid van een lange reis. Zijn hals reikt tot het verste punt, ogen spiedend naar zijn plek. Zoekend ziet hij water, zuiver gemaakt in silo´s van beton. Hier is hij thuis: Zwanenburg.

408

Dankzij de inspanningen van de dorpsraad staat het plaatsnaambordje De Zwarte Kat weer langs de Amstel, tussen Ouderkerk en Nes a/d Amstel. Motorjacht Wally uit Katwijk, twee gebruinde pensionado’s (zonnebril, grijs haar) tjoekt voorbij. De boerderij, Ringdijk 81, uit ongeveer 1850, wordt antikraak bewoond. Voor de ramen een wasrek, plastic bloemen en eigenaar Cornelis de Haas met kleindochter Pascale.

409

CafÊ Landsman’s Welvaren. Verderop in de straat in een muur met witte letters ingemetseld de oproep: EET MEER BROOD. Overal bomen.

Noord-Holland zonder poespas.

410

De Groote Sloot, gezien vanaf Schagerbrug, doorboort gemeente Zijpe.

Verborgen bootjes in het riet en volop waterlelies. Zowel aan de rechter als aan de linkerkant kun je er langs rijden.

411

Een klein, lieflijk dorpje, door midden gespleten door het NoordHollands Kanaal. De dorpskern is niet meer dan een brug, een sluis en een oude watermolen uit eind negentiende eeuw.

412

Een jaar lang trokken fotografen en schrijvers kriskras door Noord-Holland, op zoek naar het unieke, het bijzondere, of juist het alledaagse in elke denkbare plaats. Het resultaat: rake foto´s met scherpe typeringen. Soms sfeervol en dromerig, soms kritisch en rauw, soms honingzoet en verheven, en soms ook weer zo plat als de polder zelf.

Kortom, een verbijsterende, betoverende en fascinerende staalkaart van Noord-Holland anno 2006. Een document, misschien wel een monument, maar zeker: een ode aan deze eeuwenoude provincie, in woord en beeld.